9.tbl 2013 by Goggur

Hafnasambandið fundar n Hafnir eru nú þegar þannig mannaðar að ekki er hægt að skera niður í mannafla án þess að það komi niður á þjónustu. 24

Kassafrystarnir hafa marga kosti n Kassafrystarnir eru ekki eins orkufrekir og blástursfrystar og orkunotkunin er mun jafnari sem er ótvíræður kostur.

Þjónustumiðill sjávarútvegsins

nóvember 2013 »9. tbl. »14. árg.

n í dag er svo komið að það er um auðugan garð að gresja þegar það kemur að menntun á sviði sjávarútvegs. Útvegsblaðið tók saman þá menntunarmöguleika sem í boði eru á þessu sviði.

Gildi menntunar verður seint ofmetið

Ótal möguleikar í boði Nýtt Rifsnes komið til hafnar Hraðfrystihús Hellissands tók á dögunum á móti nýju skipi. Skipið mun leysa gamla Rifsnesið af hólmi sem hefur verið keypt af Vísi hf. Forsvarsmenn 4 voru vonum ángæðir.

Ég sá strax að þetta var akkúrat fyrir mig og svo reyndist vera, þetta er besta nám sem ég hef farið í. Maik Brötzmann,

Atvinnuþróunarfélag Ísafjarðar.

Skilyrði fyrir repjuræktun góð

Styrkir til orkuskiptaverkefna

n Siglingastofnun hefur umsjón með verkefni sem miðar að því að rækta repju í þeim tilgangi að vinna úr henni eldsneyti. Bændur hafa sýnt mikinn áhuga. 30

n Verkefnin eiga að auka notkun innlendra orkugjafa í skipum og draga þar með úr notkun jarðefnaeldsneytis, afla þekkingu og auka rannsóknir og samstarf. 34

Staðan í afla einstakra tegunda innan kvótans:

útvegsblaðið

ágúst 2013

27.1%

Staðan í afla einStakra tegunda innan kvótanS: 9%

7.1%

11.2%

15.2%

Þorskur n Aflamark: n Afli

72.9%

Þorskur

171.081

t/ aflamarks: 46.284

n Aflamark:

91%

n Afli

Ýsa 162.541

t/ aflamarks: 147.970

ufsi

n Aflamark:

92.9%

30.3%

n Afli

30.894

t/ aflamarks: 28.708

n Aflamark:

84.8%

n Afli

42.847

t/ aflamarks: 36.339

Útvegsblaðið tekur breytingum

Ýsa n Aflamark: n Afli

69.7%

29.630

t/ aflamarks: 8.992

34.8%

Á lista Ríkisskattstjóra um hæstu lögaðilana sem birtur var fyrir skömmu kom fram að ellefu sjávarútvegsfyrirtæki eru meðal þeirra 40 lögaðila sem greiða hæst opinber gjöld, jafvel þótt veiðigjöldin séu ekki tekin með í þeim útreikningum.

Ufsi n Aflamark: n Afli

65.2%

45.982

t/ aflamarks: 16.007

Sjávarútvegur skilar mestum tekjum Til móts við fram

Hægt er að senda okkur póst á goggur@goggur.is eða hringja í síma 445-9000 rafrænt til þín frítt eða kaupa áskrift á tímaritsformi.

26.7%

Karfi n Aflamark:

73.3%

Stálskip greiða hæst laun allra sjávarútvegsfyrirtækja

n Afli

52.858

t/ aflamarks: 14.119

Síldarkvóti til smábáta aukinn um 200 tonn n Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra Sigurður Ingi Jóhannsson hefur með reglugerð nr. 1004/2013, gefið út 200 tonna viðbótarmagn í síld til smábáta sem eru á netaveiðum á Breiðafirði. Hafa þá samtals 700 tonn verið gefin út til þessara veiða. Heimildir sem ráðherra hefur skv. bráðabirgðaákvæði VIII í lögum nr. 116/2006 um stjórn fiskveiða hafa verið fullnýttar. Þykir rétt að tilkynna samhliða þessari ákvörðun að ekki verður aukið frekar við aflaheimildir vegna síldveiða á Breiðafirði á yfirstandandi vertíð.

Sigrún Erna Geirsdóttir

tta af þeim tuttugu fyrirtækjum sem greiða hæst laun hér á landi eru sjávarútvegsfyrirtæki. Þetta kemur fram í tímaritinu Frjáls verslun. Stálskip í Hafnarfirði greiða hæst laun allra, næst á eftir kom fyrirtækið Eskja, því næst Brim og BergurHuginn. Neðar á lista Frjálsrar verslunar voru svo Ísfélag Vestmannaeyja, Þorbjörn, Síldarvinnslan, Hraðfrystihúsið – Gunnvör og FISK Seafood er númer 21 á listanum. Á lista Ríkisskattstjóra um hæstu lögaðilana sem birtur var fyrir skömmu kom fram að ellefu sjávarútvegsfyrirtæki eru meðal þeirra 40 lögaðila sem greiða hæst opinber gjöld, jafnvel þótt að veiðigjöld séu ekki tekin með í þeim útreikningum en greidd veiðigjöld í fyrra námu 9,7 milljörðum króna í fyrra. Einnig má nefna að verðmæti aflans aukist mjög undanfarin ár en til marks um það má nefna að í nýlegri Strekkifilmur, plastogaðstálbönd skýrslu Sjávarklasans kemur fram heildarafli þorsks var um 460 þúsund tonn árið 1981 og heildStarfsstöðvar Ísfells og Ísnets: • Ísnet Þorlákshöfn - Óseyrarbraut 28 arútflutningsverðmæti afla um 340 milljónir • Ísnet Vestmannaeyjar - Flötumþess 19 www.isfell.is • Ísnet Húsavík - Barðahúsi bandaríkjadala að núvirði. Árið 2011 var heildar• Ísnet Akureyri - Oddeyrartangi • Ísnet Sauðárkrókur - Lágeyri 1 aflinn hins vegar 182 þúsund tonn en útflutnings• Ísfell / Ísnet Hafnarfjörður -

Allar gerðir bindivéla

Óseyrarbraut 28 • 220 Hafnarfjörður • Sími 5200 500 • isfell@isfell.is

Sigrún Erna Geirsdóttir

og er rafræn útgáfa aðgengile

á netinu. Stálskip í Hafnarfirði alltaf greiða Stærstu blöð Goggs koma út a og í desember. hefur kannhæsttvegsblaðið laun allra, næstvori á eftir kom Ekki er æ að, meðal fólks í sjávar- unin að gera breytingar á þes fyrirtækið Eskja, því næst Brim um tveim blöðum. Þau verð útvegi, hversu margir nota spjaldtölvur og far- prentuð á sama hátt og veri og Bergur-Huginn. síma. Nánast undantekningalaust hefur, fara í sömu dreifingu o

notar fólk annað eða hvorutveggja daglega. Spjaldtölvur og farsímar

hingað til og þau verða aðgeng leg á netinu.

Blaðið verður prentað á vandaðan pappír, hefur lengri líftíma

sækja sífellt í sig veð

verðmæti hans um 680 milljónir bandaríkjadala. eru notaðar til að lesa blöð, vafra Goggur hefur reynslu af ra Í skýrslunni segir að áætluðrænni hlutdeild um netið og til aðeinnig skoða heimasíður. útgáfu,sjávenda skiptir hú fyrirtækið sífellt meira máli. Les Þessar staðreyndir renna arklasans í vergri landsframleiðslu árið 2011 var stoðum undir það sem við höf- urinn eykst stöðugt og nú er Ú rúmlega 27 prósent. um fundið, þar sem lestur okkar vegsblaðið lesið víða um heim Þá blaða eru ótalin áhrif öfluga og nýí Færeyjum, Noregi, Kanad á netinu eykstþess sífellt. Um þróunarNamibíu, Spáni, Rússlandi o árabil hafa öll okkar blöð veriðhafa sköpunarstarfs sem einkennt sjávarútvegaðgengileg á netinu, sem er eðli- svona mætti lengi telja. inn undanfarin ár, litið svo er sem í tengslum hvers Það við er mjög ákveðin þróun leg þróun þegar til þess gangi netinu og við teljum, sam er að gerast hér á landi kyns sem tæknibúnað, hvort semog um er á að ræða reyndar um mest allan heim segir kvæmt rannsóknum sem hafa ve hugbúnað eða vélbúnað um borð í skipum og í Hildur Sif Kristborgardóttir, fram- ið gerðar á Norðurlöndunum o vinnslum. NýtingGoggs. aukaafurða, sem áður töldustað lestur hef Bandaríkjunum, kvæmdarstjóri bundinna oft til úrgangs, til verðmætasköpunar hefurblaða vaxiðminnkar og ra ræn blöð sækja sífellt í sig veðrið Áhersla á rafræna útgáfu mjög ,,Í– ekki síst vegna fjárfestinga útgerðanna í Við sjáum líka hversu hrö ljósi þess höfum við ákveðið að slíkri breyta starfsemi. Verðmætin sem þessi íslenskur sjávþróun er með blað sem vi til. Frá og með næsta töluút á ensku blaði breytum við til. Í stað þess arútvegur skilar samfélaginu eru gefum því mikil þótt sem heitir Ic að prenta Útvegsblaðið á dag- landic Fishing Industry Magazin oft virðist samfélagsumræða benda til annars. blaðapappír ætlum við að gera Staðreyndirnar þó í sínu máli og mikilvægt tvennt. Prentatala blaðið tímaritaÞað er mjög ákveðin formi og senda það tilskapi þeirra sjávarútvegnum sem að íslensk stjórnvöld umteljum, samkvæmt ra þess óska og svo hafa það enn hverfisýnilegra sem drífur vöxt og þróun atvinnugreinarog aðgengilegra á netgerðar á Norðurlöndu innarinu,“segir áfram. Hildur Sif. lestur hefðbundinna

Útgefandi: Goggur ehf., Grandagarði 16 101 Reykjavík. Sími: 445 9000. Útgáfustjóri: Sædís Eva Birgisdóttir. Ábyrgðarmaður: Hildur

útgefandi: Goggur ehf., Grandagarði 16 101 Reykjavík. sími: 445 9000. útgáfustjóri: Sædís Eva Birgisdóttir. ábyrgðarmaður: Hildur Sif Kristborgardóttir vefsíður: utvegsbladid.is / goggur.is. tölvupóstu

Sif Kristborgardóttir Vefsíður: utvegsbladid.is / goggur.is. Tölvupóstur: goggur@goggur.is. Prentun: Landsprent. ISNN 2298-2884

útvegsblaðið

nóvember 2013

Boston MA, Bandaríkin

Nuuk

Portland

Grænland

Maine, Bandaríkin

St. Anthony Nýfundnaland

Halifax Nova Scotia

Grundarfjörður Ísland

Bíldudalur

blá leið

Grundartangi

Argentia

gul leið

Ísland

Ísafjörður Ísland

Nýfundnaland

Sauðárkrókur

rauð leið

Ísland

REYKJAVÍK

Akureyri

Ísland

græn leið

Ísland

Vestmannaeyjar

brún leið

Húsavík

Ísland

leiðir samstarfsaðila

Norðfjörður

for– og áframflutningar

Reyðarfjörður

Ísland

mögulegar norðurheimskauts leiðir

Klakksvík Færeyjar

möguleg viðkoma / árstíðabundnar siglingar stórtengihöfn

Færeyjar

Bergen

Aberdeen

tengihöfn viðkomur

ÞÓRSHÖFN

Vágur

Maaloy Noregur

England

Vigo Lissabon

Noregur

Skotland

Grimsby Spánn

Álasund Noregur

Immingham

Portúgal

Sortland Noregur

England

Stafangur Noregur

Porto

Árósar

Portúgal

Tromsö

Danmörk

Noregur

ROTTERDAM

Fredrikstad

Holland

Noregur

Velsen Holland

Hamborg Þýskaland

Hammerfest

Helsingjaborg

Noregur

Svíþjóð

Helsinki

Szczecin Pólland

Noregur

Kirkenes

Swinoujscie Pólland

Båtsfjord

Finnland

Murmansk Rússland

Klaipeda Litháen

Riga Lettland

St. Pétursborg

nýtt leiðakerfi eimskips Rússland

– með strandsiglingum við Ísland í beinni tengingu við Evrópu Vikulegar strandsiglingar með beinni tengingu við Færeyjar, Bretland og meginland Evrópu.

Tíðari ferðir og styttri siglingartími til og frá Bandaríkjunum.

Siglt með ferskan fisk vikulega frá Íslandi og Færeyjum

Ný höfn í Bandaríkjunum, Portland, Maine

Aukin þjónusta við olíuiðnaðinn með siglingum til og frá Skotlandi

Möguleg viðkoma á Ísafirði og Akureyri á leiðinni frá Noregi

FÍTON / SÍA

Ný viðkoma í Vágur í Færeyjum og Hamborg í Þýskalandi

Korngarðar 2 | 104 Reykjavík | 525 7000 | www.eimskip.is

Noregur

útvegsblaðið

ágúst 2013

Kerecis fær markaðsVelta tæknileyfi í Bandaríkjunum

Nýtt mastersnám um virðiskeðju sjávar- og eldisafurða

fyrirtækja í

n Kerecis, sem framleiðir lækningarvörur sjávarútvegi á Ísafirði úr þorskroði sem til fellur í návex um 13% grenninu hefur fengið leyfi til að markaðssetja vöru sína í Bandaríkjunum, lyfjan Veltaen tæknifyrirtækja Sjór sækir sjávarútvegi jókst eftirlitsstofnunin þar vestra,tengdum FDA, staðfesti hart að árið fyrir 2012 um 13% frá árinu söluleyfi fyrir MariGen Omega3 nokkrundan og nam veltan tæpum um dögum. Um er að ræða sárabindi fyrirGert hafði Kolbeinsey 66 milljörðum. langvinn sár, nyrsti meðal annars fyrir sárfyrir sykurverið ráð 5-10% vexti. n Kolbeinsey, sjúkra og vegnaervandamála íTæknifyrirtækin æðakerfinu. hanna, punktur Íslands, nú orðin þróaáreiðanlegog framleiða veiðarfæri, tvískiptfyrir og hefur látið mjög „Þrátt skýra þörf er lítið um kör, umbúðir, vélbúnað eða undan ágangi sjávar, hafíss ar meðferðir sem loka langvinnum hugbúaðsárum fyrir sjávarútveg og veðra. Áhöfn varðskipsins þessara sjúklinga,“ segir Guðmundur og selja vörurnar undir eigin Þórs fór nýverið í land og nafni og eru þetta um 70 fyrFertram Sigurjónsson, mældu eyjuna. Vestari hluti framkvæmdastjóri Kolbeinseyjar er nú 28,4m x 12,4m og hæsti punkturinn 3,8m. Austari hluti hennar er 21,6m x 14,6m. Skarðið milli eyjahlutanna er 4,1 m að breidd. Miðað var við Kolbeinsey þegar fiskveiðilögsagan var færð út í 200 mílur og mörkuð var miðlína milli Grænlands og Íslands og hefur hún því mikið sögulegt gildi. Hafa varðskip og flugvélar Landhelgisgæslunnar fylgst með þróun hennar gegnum tíðina.

irtæki. Á þessu sama tímabili varð lítill vöxtur í fiskveiðumNýja Rifsnesið kom til heimahafnar síðastliðinn miðvikudag. Mynd: Guðlaugur Albertsson og fiskeldi. Hefur vöxtur Gunnar Stefánsson, prófessor í iðnaðarverkfræði og Guðrún Ólafsdóttir, verkefnistjóri AQFood námsins. tæknifyrirtækjanna líka verið meiri en í þjóðarframleiðslu og fiskvinnslu. Kemur þetta fram í niðurstöðum nýrrar rannsóknar Íslenska sjávarklasans.

Vísir hf. í Grindavík hefur keypt gamla Rifsnesið

Norrænt samstarfsNýja Rifsnesið komið verkefni fimm háskóla til heimahafnar á Rifi

Íslendingar. Forkrafan er að nem- unnar og tryggja öryggi og gæði endur hafi BS gráðu í verkfræði eldis- og sjávarafurða. eða raunvísindum þarútbúinn sem námið Mikil áhersla lögðtíma á að ýtt Rifsnes SH-44 í eigu Hraðfrystiinn er skynjurum, hannverður stjórnar ýtt, norrænt meistara- byggir á þeim grunni. Nemendur nemendur vinni í nánum tengslum húss Hellissands kom til heima- og innspýtingu á kælimiðli og kemur aflanum nám, AQFood, hefur munu dvelja eitt ár í senn við mis- við fyrirtæki í sjávarútvegi og að og stjórnarformaður Kerecis. Hann segir í rétt ástand áður hann beinist fer niður í lest þar hafnar ánýlega Rifi síðastliðinn miðvikdag. munandi skóla og útskrifast með en verkefnin að vandamálum verið innleitt einnig að leyfisveiting FDA sé mikilvægt í 0°C.í virðiskeðju Meðaflinn er Skipið er brúttótonna 43 sem meistaragráðu frá ísinn þeim. kemur Í boði fisknum sem upp koma sjávarvið 775 Háskóla Íslands en skip, skref í vegferð Kerecis, en nú hafi félagið eru árið þrjár námsleiðir: Frumfram- í sértilbúinn námið samstarfsverkefni fimm afurða. Þá sé tenging á milli þeirra síðann flokkaður tank með lyftanmetra langt og 9ermetra breitt og var smíðað fengið markaðsleyfi á stærsta markaði fyrir leiðsla, og eldi botni sem fer sem fram geymir norrænna háskóla munu nem- eða og verkefnamiðlunar 1999. Gamla Rifsnesið er og mun minna, 372veiðarlegum allt að þrjú Sjávarklasans. kör af fiski. endur útskrifast með meistara- hjá UMB í Noregi fyrsta árið, Nátt- Dr. Guðrún Ólafsdóttir, umsjónarlífafurðir sem finnst. MariGen Omega3 er brúttótonn, 38 metra langt og 7,8 metra breitt Að sögn Ólafs Rögnvaldssonar framkvæmdargráður frá tveimur þeirra. Náminu úrulegar auðlindir sem fer fram hjá maður námsins, segir að þegar séu fiskroð sem hefur verið hreinsað af öllum og var smíðað 1968nemendum en bæðiinnskipin eru stjóra Hraðfrystihússins mun Rifsnesið NTNU í Noregi fyrsta árið og Iðnað- góð tengsl er ætlaðárið að veita milli nýja kennara hjá HÍ og fiskfrumum og mótefnavökum. Þannig semöllum fer framlíkindum hjá DTU helstu sýn í virðisstjórnun í sjávarútvegi. tækni-, framleiðslu og það þjónnorsk smíði. Stærðarmunurinn gefur arframleiðsla mögu- að fara til veiða eftir um getur það þjónað sem stoðgrind fyrir nýjar í Danmörku fyrsta árið. Seinna árið ustu fyrirtækja í greininni á ogmilliþeirri Undirbúningur aðmeiri náminu var í rekkum bil tvær vikur, eða eftir að breytingum leika á að vera með mun línu gott úrval af styrktur af Norrænu ráðherra- er svo sérhæfing hjá HÍ samkvæmt góðu samvinnu verði haldið áfram frumur sjúklingsins.Bjóðum Kerecis hefur unnið um borð en áður varenauk betri meðferðar á fiski. dekkinu er lokið. námsleiðum sem þarna. Guðrún segir mikla þörf fyrir nefndinn, Norræna nýsköp- skilgreindum vökvakrönum frá að þróun sárabindanna í nokkur ár, en nú Hraðfrystihúss Hellissands á fyrir og gerir hf. í Grindavík keypti gamla Rifsnesið boðið út er uppá íVísir iðnaðarverkfræði, að bæta menntun á öllum sviðum unarmiðstöðin hefur síðan styrkt TMPmarkaðsleyfi hydraulic A/S. þegar hefur félagið fengið í líffræði, /lífefnafræði og Hellissands og gildi það fyrirog Norðurlöndin öll. tengslum við verklínuskipiðfrekari Örvarþróun semí er svipaðrar stærðar ogefnafræði af Hraðfrystihúsi verður það Evrópu og unnið er að því að hasla sér völl á www.tmphydraulik.dk ,,Í verkefninuVísis er veriðí að nýta þá efnið InTerAct. er að matvælafræði. nýja Rifsnesið. Breyta Markmiðið á millidekkinu á nýja framselt til dótturfyrirtækis Kanada. efla samstarf háskóla við fyrirHérlendis er AQFood vistað hjá þekkingu sem er þegar til staðar fleiri mörkuðum. Fyrir á markaði eru vörur skipinu entæki 3Xá Technology afhenti fullkomna Skipiðvélaverkfræði hefur að undanförnu til yfirferðí hverju landiverið og þarna fáum við sviði sjávartengdrar starfIðnaðarverkfræði, sem byggja á stoðvefjum manna og svína, lausn semsemi inniheldur Rotex blóðgunartank ar og skoðunar í Reykjavík. samstarf milli skóla, landaSkipið á milli, og bæta ímynd sjávarútvegs og tölvunarfræðideild HÍ og erí slippnum en fiskroð eru hagkvæmari, geta síður borið svolínuskipunum þessi þekking nýtist betur. semaðspennandi starfsvettvangur áhersla á umhverfisHjallahraun 2 sem tryggir fiskurinn fær nægilegan tímalögð verður eitt og afauðfyrstu í enn Kanada sjúkdóma í notendur, og er laust trúarleg 220við Hafnarfjörður fyrir ungt menntað fólk. Heildarlindafræði og tengingu við mat- Það er svo framtíðardraumurinn að til að blæða í miklu sjóvatni. Rotex kælitankurmeð línubeitningavél. s. 562 3833 fjöldi nemenda í haust verður milli vælafræði. Er þetta gert til að efla skólakerfið í heild vinni betur samboð og bönn. www.Asaa.is - Asaa@Asaa.is fimm og tíu og eru í hópnum tveir þverfræðilegan grunn virðiskeðj- an en það gerir núna,“ segir Guðrún. Sigrún Erna Geirsdóttir

TMP báta og hafnarkranar

Hlerar til allra togveiða

Júpíter hw

Júpíter t5

Herkúles t4

Neptúnus t4

www.polardoors.com 4

útvegsblaðið

nóvember 2013

Merkúr t4

Júpíter t4

Alþjóðleg einkaleyfisumsókn

TOGTAUGAR

„Liprar, léttar og borga með sér“ „Ég vil ekki sjá neitt annað í stað Dynex Togtauganna, þær hafa reynst afskaplega vel og allt gengið upp. Þær eru auðvitað frábærar í yfirborðsveiði en í allri veiði eru þær liprar og léttar sem skilar sér í minni olíunotkun og betri stjórn á trollinu. Togtaugarnar fara afskaplega vel með skipið og það er ekkert viðhald á blökkum né rúllum sem þær fara um. Á þessum tæpu sex árum hefði ég þurft að skipta um vír að minnsta kosti 3-4 sinnum, þannig að til vibótar við alla kostina þá borguðu togtaugarnar líka vel með sér og halda því áfram á komandi árum því þær verða nýttar í grandara, gilsa og fleira.“

Guðlaugur Jónsson skipstjóri á nóta- og togveiðiskipinu Ingunn AK

– Veiðarfæri eru okkar fag

Nýtingaráætlun fyrir Arnarfjörð á lokastigi n Nefnd sem unnið hefur að sameiginlegri nýtingaráætlun Ísafjarðarbæjar, Tálknafjarðarhrepps og Vesturbyggðar á strandsvæði Arnarfjarðar hefur lagt það til við sveitarstjórnir að þær samþykki nýtingaráætlunina. Ekki er um lögformlegt skipulag að ræða, en sjávarsvæði eru ekki skipulagsskyld. Nýting þeirra er því á forræði ríkisins, en ekki sveitarfélaga. Tillagan var auglýst í lok ágústmánaðar, en frestur til að skila athugasemdum rann út fyrir rúmum mánuði síðan. Nýtingaráætlun fyrir Arnarfjörð er fyrsti liður í verkefni sem miðar að því að samræma skipulag sveitarfélaga á landi og sjó, en um þriðjungur af strandlengju Íslands er á Vestfjörðum og því til mikils að vinna fyrir vestfirsk sveitarfélög. Í framhaldinu verður unnið að sambærilegum nýtingaráætlunum fyrir önnur strandsvæði á Vestfjörðum, en nú þegar er hafin vinna við áætlun fyrir Ísafjarðardjúp og Jökulfjörðu. Bæjarins bestu

Sigurður Ingi og Elisabeth Asbaker fóru yfir sameiginleg fiskveiðimál þjóðanna og voru sammála því að horfa ætti til framtíðarinnar og til frekara samstarfs.

Sigurður Ingi heimsótti sjávarútvegsráðherra Noregs

Horfa þarf til frekara samstarfs Sigrún Erna Geirsdóttir

Nýsköpunarkeppni Vestfjarða 2013 n Fjórðungssamband Vestfirðinga og Atvinnuþróunarfélag Vestfjarða (Atvest) efna til Nýsköpunarkeppni Vestfjarða 2013. Keppnin er hluti af sóknaráætlun landshluta. Keppnin miðar að því að styðja við frambærilegar nýsköpunarhugmyndir og styðja frumkvöðla til framkvæmda með fjárframlagi og faglegri ráðgjöf. Þessar hugmyndir eiga svo að styðja við uppbyggingu atvinnulífs á Vestfjörðum. Endanlegt markmið keppninnar er að styðja fjögur verkefni með fjárframlagi sem yrði til þess að skapa ný störf.

igurður Ingi Jóhannsson, sjávarútvegsog landbúnaðarráðherra, átti þann 14. nóvember, fund með Elisabeth Asbaker sjávarútvegsráðherra í nýrri ríkisstjórn Noregs. Ráðherrarnir fóru yfir sameiginleg fiskveiðimál þjóðanna og voru sammála um að horfa ætti til tækifæra framtíðarinnar og til frekara samstarfs. Nokkrir tvíhliða fiskveiðisamningar eru í gildi á milli Íslands og Noregs, auk þess sem þjóðirnar eru samstarfsaðilar innan nokkurra strandríkjasamninga. Á fundinum voru veiðar á karfa ræddar, annarsvegar á Reykjaneshrygg og hins vegar í svo kallaðri síldarsmugu en ekki hefur tekist að ganga frá samkomulagi um fyrirkomulag veiða. Norski ráðherrann ítrekaði óskir sem áður

hafa komið fram um að aðgangur norskra skipa á loðnuveiðum í íslensku lögsögunni verði rýmkaður. Sigurður Ingi fór yfir ýmsa þætti loðnusamningsins í samhengi við þessa beiðni Norðmanna. Sérstaklega áherslu Íslendinga á að hætta sumarveiðum og vísaði til þess að þetta yrði áfram til skoðunar á næsta fundi um loðnusamninginn, sem Ísland hefur umsjón með. Ráðherrarnir fóru yfir makríldeiluna og hvernig hún hefur skyggt á góð samskipti þjóðanna á sviði fiskveiða. Og voru sammála um það að vegna aukningar í ráðgjöf um leyfilega heildarveiði á makríl sé tækifæri, sem ekki hefur gefist fyrr, til þess að leysa ágreininginn. Sigurður Ingi lýsti þeirri skoðun sinni að mikilvægt væri að allir legðu sitt af mörkum svo það tækifæri færi ekki forgörðum.

MAKING MODERN LIVING POSSIBLE

Stjórn og gæslubúnaður til notkunar á sjó og landi Í nærri 70 ár hefur Danfoss framleitt breiða línu af stjórnog gæslubúnaði og byggir því á mikilli reynslu í þróun og framleiðslu á iðnaðarstýringum eins og hita- og þrýstinemum, hita-og þrýstistillum, hita- og þrýstiliðum, spólurofum, spólulokum og fl.

Danfoss hf. • Skútuvogi 6 • 104 Reykjavík • Sími: 510 4100 • veffang: www.danfoss.is 6

útvegsblaðið

nóvember 2013

„Besta nám sem ég hef farið í“ MEnntun tengd sjávarútvegi

Maik Brötzmann lauk meistaranámi í haf- og strandsvæðastjórnun frá Háskólasetri Vestfjarða sl. sumar og er afar ánægður með námið. Sigrún Erna Geirsdóttir

ú t v egsbl a ð i ð

nóvember 2013

etta var ótrúlega gaman enda er þetta nám allt annað en venjulegt,“ segir hann. „Þetta er alltaf lítill hópur sem er þarna í einu, svona 15-20 manns, sem koma alls staðar að úr heiminum til þess að læra hérna á Ísafirði. Það má nefna að þarna var fólk frá Bandaríkjunum, Bretlandi, Ástralíu, Kína og Lapplandi svo fá lönd séu nefnd.“ Nemarnir koma úr ýmsum fögum, svo sem viðskiptafræði og lögfræði en sjálfur er Maik bæði veðurfræðingur og skipahönnuður að mennt og kemur frá Þýskalandi. Maik segir það stóran kost við námið hvað nemendurnir sjálfir hafi ólíkan bakgrunn og mikið sé spjallað saman. Fólk hafi ólíka sýn á hlutina og hafi að miðla ólíkri reynslu sem bæti við reynsluna af náminu. Þá séu kennararnir líka frá ólíkum löndum svo þarna sé á ferð ansi fjölbreyttur hópur. Maik segir að það sé sömuleiðis mikill kostur við námið að það sé í litlum bæ þar náin tengsl hafa myndast milli skólans og íbúa bæjarins.

og margt fleira. Þetta séu bæði fyrirlestrar og umræðutímar og námið í heild sinni afar fjölbreytt og skemmtilegt. „Þetta er auðvitað meistaranám svo það er fyrst og fremst verið að kynna fyrir manni ýmis verkfæri sem geta gagnast við haf- og strandsvæðastjórnun og hvernig þau geta nýst manni við ólík verkefni.“ Maik segir að hérlendis sé ekki nægilega hugað að haf- og strandsvæðastjórnun og víða sé pottur brotinn í þessum efnum. Stofnanir sem koma að þessum málum hafi ekki nægilegt samstarf sín á milli og hver sé að vinna að hlutunum í sínu horni. „Við erum líka bara að hugsa um eitt vandamál og hvernig á að leysa það en tengjum ólík vandamál sem tengjast þó sama hlutnum ekki saman. Þetta gildir ekki bara hér á Vestfjörðum, eða á Íslandi í raun-

Þurfum að tengja hlutina betur saman Maik segir að námið sjálft sé mjög fjölbreytt, farið sé í auðlindir Íslands, lögmál skipulagsfræði, strandsvæðastjórnun, veiðafærafræði

Þetta er auðvitað meistaranám svo það er fyrst og fremst verið að kynna fyrir manni ýmis verkfæri sem geta gagnast við haf- og strandsvæðastjórnun og hvernig þau geta nýst manni við ólík verkefni.

inni, heldur víða. Við þurfum að fara að horfa á hlutina á stærra samhengi,“ segir hann. Góður bær og góður andi Maik segist ekki hafa farið til Ísafjarðar í þeim tilgangi að fara í þetta nám en svo hafi hann heyrt af því og séð að þetta var nákvæmlega það sem hann langaði til þess að læra. „Ég sá strax að þetta var akkúrat fyrir mig og svo reyndist vera, þetta er besta nám sem ég hef farið í.“ Eftir að náminu lauk fékk Maik vinnu hjá Atvinnuþróunarfélagi Ísafjarðar og starfar þar í dag sem verkefnastjóri. „Það er mikið að gerast hér fyrir vestan, t.d vegna mikils uppgangs í fiskeldi og vegna kvótamála. Það er því alltaf nóg að gera.“ Maik er bæði í miklum tengslum við bæjaryfirvöld og eins við atvinnulífið og segir vinnuna mjög skemmtilega. „Ég er í góðri aðstöðu til þess að tengja hlutina saman og skoða þá í víðara samhengi, sem mér finnst mjög mikilvægt, og svo finnst mér mjög gaman að vera hér á Ísafirði. Þetta er góður bær og hér er góður andi. Hér er maður í beinu sambandi við alla aðila, hvort sem það er fiskimaðurinn, stjórnandinn eða bæjarfulltrúinn. Ef einhver kemur með góða hugmynd er því auðvelt að koma því verkefni á koppinn og tengja rétta aðila saman. Það er ekki alls staðar sem aðstæður eru eins góðar til þess og þetta er ótrúlega skemmtilegt.“

Könnun til framhaldsskólanema árið 2009

Við hvaða atvinnugrein viltu vinna í framtíðinni?

Virðist vera alþjóðlegt vandamál

ú t v egsbl a ð i ð

nóvember 2013

Margir menntunarmöguleikar í boði á sviði sjávarútvegs

Mennt er máttur

MEnntun tengd sjávarútvegi

Sigrún Erna Geirsdóttir

ildi menntunar verður seint ofmetið og mikið til þess að vinna að fá ungt fólk til að mennta sig á sviði sjávarútvegs, ekki síst í ljósi þess að kannanir sýna að ungt fólk hefur takmarkaðan áhuga á að starfa við sjávarútveg í framtíðinni. Er þetta nokkuð sem vert er að hafa áhyggjur af og leggja þarf á það áherslu að kynna sjávarútveg fyrir ungu fólki því reynslan sýnir að ef ungt fólk fær fræðslu um útveginn þá eykst áhugi þess á honum líka. Má í því sambandi líta til Codlands vinnuskólans í Grindavík og til fiskvinnsluskóla Síldarvinnslunnar á Neskaupstað. Ákveðin verkefni eru í gangi sem miða að því að kynna grunnskólanemendum möguleika sjávarútvegs og ber þar helst að nefna grunnskólakynningar Íslenska sjávarklasans. Er þar á ferð verkefni sem brýnt er að styðja svo áframhald þess sé tryggt.

ú t v egsbl a ð i ð

nóvember 2013

Þá er ekki síður mikilvægt að fólk sem hefur starfað í sjávarútvegi og býr yfir mikilli reynslu afli sér réttinda og haldi við sinni menntun. Í dag er svo komið að það er um auðugan garð að gresja þegar það kemur að menntun á sviði sjávarútvegs og ótal möguleikar í boði. Í umfjöllun þessari munum við leitast við að kynna helstu menntaleiðir og fræðslu sem boðið er upp á í skólum og fyrirtækjum landsins á sviði sjávarútvegs. Umfjöllunin er ekki tæmandi en við vonumst til þess að þetta geti kveikt áhuga einhverra á að kynna sér framboðið betur. Háskólinn á Akureyri n Háskólinn á Akureyri býður upp á BS nám í sjávarútvegsfræði og líftækni, sem og diplómunám í náttúru- og auðlindafræði. Báðum námsleiðunum er ætlað að hafa hagnýtt viðskipta- og raunvísindatengt nám sem grunn. Nauðsynlegt er að umsækjendur hafi stúdentspróf eða sambærilegt nám. Hægt er að taka námið bæði sem staðarnám og sem fjarnám. Háskólinn býður sömuleiðis upp á meistaranám í auðlindafræði sem er alþjóðlegt og rannsóknatengt nám í auðlindafræðum og nær til fimm fræðisviða: Um-

hverfisfræði, orkufræði, líftækni, sjávarútvegsfræði og fiskeldisfræði. Háskólasetur Vestfjarða n Háskólasetur Vestfjarða er staðsett á Ísafirði og býður upp á meistaranám í haf- og strandsvæðastjórnun sem er alþjóðleg og þverfagleg námsleið sem boðin er í samvinnu við Háskólann á Akureyri sem ber faglega ábyrgð á náminu. Námið hefur að markmiði að finna leiðir til sjálfbærrar nýtingar náttúruauðlinda og er ætlað að búa nemendur undir fjölbreytt störf af ýmsu tagi, svo sem verkefnastjórnun á sviði auðlindanýtingar og skipulagsáætlana, umhverfismat, ráðgjafastörf o.fl. Námið er alþjóðlegt og fer fram á ensku. Hjá Háskólasetrinu er að auki boðið upp á nýtt nám, hagnýtt meistaranám í sjávartengdri nýsköpun, í samvinnu við Háskólann á Akureyri og Nýsköpunarmiðstöð Íslands og munu nemendur læra að koma auga á og skapa sér atvinnutækifæri sem eru tengd sjávarútvegi. Háskólinn á Hólum n Háskólinn á Hólum býður upp á eins árs diplómunám í fiskeldisfræði, rannsóknartengt

Háskólinn á Akureyri býður upp á BS nám í sjávarútvegsfræði og líftækni, sem og diplómunám í náttúru- og auðlindafræði.

áhrif þess á hafið og lífríki þess. Að þverfaglegu meistaraog doktorsnámi í umhverfis- og auðlindafræðum standa öll fimm fræðasvið Háskóla Íslands, þ.e. Félagsvísindasvið, Heilbrigðisvísindasvið, Hugvísindasvið, Menntavísindasvið og Verkfræði- og náttúruvísindasvið. Háskóli Íslands býður upp á BS nám og meistaraog doktorsnám í matvælafræði, í samstarfi við Matís en störf matvælafræðinga tengjast oft sjávarútvegi. Í meistaranáminu er boðið upp á þrjár námsleiðir: framleiðslustjórnun, gæðastjórnun og líftækni. Doktorsnámið felur í sér vísindaleg og tæknileg rannsóknarverkefni sem leiða til nýrrar þekkingar og nýsköpunar. Við HÍ er líka hægt að leggja stund á nýtt meistaranám, AQFood, um virðiskeðju sjávar- og eldisafurða, í samvinnu við fimm háskóla í Danmörku, Noregi og Svíþjóð. AQFood fjallar um framleiðslu sjávarog eldisafurða og þá grunnþætti sem þarf til að stuðla að sjálbærni og tryggja öryggi og gæði í allri virðiskeðjunni frá veiðum eða eldi, í framleiðslu og við dreifingu afurða til neytenda. Nemendur munu öðlast góða yfirsýn á framleiðslu fisks og sjávarfangs með uppruna í eldi eða veiðum.

Nám í útvegsrekstrarfræði er sniðið að þörfum sjávarútvegarins, tekur tvö ár og hentar þeim sem hafa starfsmenntun og reynslu úr sjávarútvegi.

meistaranám í sjávar- og vatnalíffræði og BS nám í sjávar- og vatnalíffræði, í samstarfi við Háskóla Íslands. Markmið diplómunáms í fiskeldi við Hólaskóla er að mennta einstaklinga til þess að sinna fjölbreyttum störfum á sviði fiskeldis og fiskalíffræði. Að loknu námi eiga nemendur að geta tekið að sér sérhæfð störf í fiskeldisstöðvum og sinnt rekstri fiskeldisstöðva. Markmið BS náms í sjávar- og vatnalíffræði er að mennta nemendur til starfa við kennslu og rannsóknir á sviði sjávar- og vatnalíffræði, sem og til frekara náms í greininni. Markmið meistaraprófs er að mennta vísindamenn sem geta unnið að þróun sinnar fræðigreinar og starfað sem sérfræðingar. Háskóli Íslands n Háskóli Íslands, Háskólinn í Bergen, Árhúsum og Færeyjum bjóða upp á nýtt sameiginlegt alþjóðlegt MS prógramm í Loftslagsbreytingum og vistfræði hafsins. Námið er til tveggja ára, og stendur til boða nemendum með undirstöðu í líffræði, haf- og hafeðlisfræði. Megináhersla er lögð á að þjálfa nemendur til að rannsaka og skilja samþættingu líf- og eðlisþátta og

Tækniskólinn n Nám í útvegsrekstrarfræði er sniðið að þörfum sjávarútvegarins, tekur tvö ár og hentar þeim sem hafa starfsmenntun og reynslu úr sjávarútvegi. Námið er krefjandi og gerir sömu námskröfur og eru gerðar á háskólastigi en boðið er upp á sveigjanleika í skipulagningu og skilum á verkefnum nemenda. Námið er skipulagt og unnið í samstarfi við Háskólann í Reykjavík og geta nemendur sótt um mat á náminu inn í frekara nám við HR. Grunnur námsins er kennsla í rekstri og stjórnun fyrirtækja, með áherslu á sjávarútveg. Skipstjórnarskólinn er starfræktur undir hatti Tækniskólans en betur er fjallað um hann annars staðar í blaðinu. Verkmenntaskólinn á Akureyri n Við Verkmenntaskólann á Akureyri er hægt að leggja stund vélstjórnarnám á öllum stigum. Byrja flestir í grunndeild málm- og véltæknigreina og að loknu námi þar velja nemendur hvort þeir taka vélstjórnarbraut, stálsmíði eða bifvélavirkjun. Við skólann er sömuleiðis hægt að fara í grunndeild rafiðna og læra rafvirkjun og rafeindavirkjun og hafa margir nemar í vélstjórn valið að fara í nám í þeirri deild líka.

Fisktækniskóli Suðurnesja n Fisktækniskóla Suðurnesja í Grindavík hefur það að markmiði að bjóða grunnnám á sviði veiða (hásetanám), fiskvinnslu og fiskeldi á framhaldsskólastigi, ásamt endurmenntun fyrir starfandi fólk. Þá býður skólinn nám í netagerð á grundvelli samstarfssamnings við Fjölbrautaskóla Suðurnesja. Framhaldsskólinn í Vestmannaeyjum n Við skólann er vélstjórabraut sem ætluð er þeim sem hyggjast afla sér réttinda til að starfa sem vélstjórar á skipum og hægt er að afla sér réttinda sem almennur vélstjóri og eins sem yfirvélstjóri. Við framhaldsskólann er sömleiðis skipstjórnarbraut fyrir þá sem vilja öðlast réttindi sem skipstjórar.

Sjávarútvegsskóli Síldarvinnslunnar á Neskaupstað n Síldarvinnslan Neskaupstað rekur sjávarútvegsskóla í tvær vikur á sumrin fyrir efstu bekki grunnskóla. Námslaun eru greidd og eru þau sambærileg launum sem greidd eru í Vinnuskóla Fjarðabyggðar. Markmið skólans er að fræða unglinga um sögu sjávarútvegs og Síldvarvinnslunnar, kynna samfélagsleg áhrif sjávarútvegs, störf á skipum og í fiskvinnslu og fjallað er um helstu einkenni nútíma sjávarútvegsfyrirtækja, sem og mikilvægi þeirra fyrir samfélagið. Gerð er grein fyrir mikilvægi gæðaeftirlits og fjölbreytni starfa sem koma að sjávarútvegi. Lögð er áhersla á að skólastarfið sé fjölbreytt og lifandi og að skólahaldi loknu gefst nemendum tækifæri til að vinna verkefni sem tengist þeirri fræðslu sem veitt var. Slysavarnaskóli sjómanna n Markmið Slysavarnaskóla sjómanna er að efla öryggisfræðslu sjómanna þannig að uppfylltar séu íslenskar og alþjóðlegar kröfur um þjálfun sjómanna og að auka þjónustu við sjómenn og fleiri aðila í tengslum við sjó og vötn. Flestir nemendur skólans eru starfandi á fiskiskipum. Samkvæmt íslenskum lögum ber öllum sem starfa á sjó að hafa farið í gegnum öryggisfræðslu. Einnig eru gerðar kröfur um að öryggisfræðsla skipverja sé endurnýjuð eigi sjaldnar en á fimm ára fresti. Um borð í skólaskipinu Sæbjörgu er fullkomin kennsluaðstaða bæði til bóklegrar kennslu og verklegra æfinga. Meðal þess sem kennt er á námskeiðum skólans er meðferð björgunarfara, björgunarbúninga, búnaðar til að bjarga fólki úr sjó, flugelda og blysa og hverskonar persónulegs björgunarbúnaðar. Þyrlur Landhelgisgæslunnar taka þátt í verklegum sjóæfingum á STCW grunnnámskeiði skólans. Þar æfa sjómenn móttöku á sjúkrabörum, flutning á fólki frá skipi og gúmmíbjörgunarbátum ásamt því að hífa menn úr sjó. Frá 2002 hefur skólinn að auki annast kennslu í sjóbjörgun fyrir björgunarsveitir Slysavarnafélagsins Landsbjargar. ú t v egsbl a ð i ð

nóvember 2013

Líneik Anna Sævarsdóttir, þingmaður Framsóknarflokksins

Skiptir menntun máli í sjávarútvegi? MEnntun tengd sjávarútvegi

egar sérfræðingar í menntamálum spá fyrir um hvers konar hæfni sé mikilvægust í nánustu framtíð er niðurstaðan færni í mannlegum samskiptum og skapandi en jafnframt gagnrýnin hugsun. Auðvitað fylgir svo mikilvægi tæknikunnáttu og læsis, ekki einungis á bókina heldur líka á umhverfið. Þá er samfélagsleg þátttaka og persónuleg ábyrgð einnig lykilfærni. Það er engin spurning að þetta á við í sjávarútvegi eins og annars staðar. Á síðustu árum höfum við í raun séð að þessi færni skiptir máli því þrátt fyrir að heildar aflamagn úr sjó hafi hætt að aukast hefur verðmætaauking haldið áfram með sköpunarkraftinum og því að tengja saman þekkingu á mismunandi sviðum. Þannig er stöðugt unnið að nýsköpun sem byggir á gamalli og nýrri þekkingu okkar Íslendinga á sjávarútvegi. Menntað vinnuafl þarf að koma eftir fjölbreyttum leiðum í gegnum nám sem er beintengt greininni en ekki síður í gegnum ólíkar námsleiðir á framhalds –og háskólastigi. Það er mikilvægt að bjóða áfram upp á öflugt sérhæft nám s.s. sjávarútvegsfræði, skipstjórn, vélvirkjun, matvælafræði og fiskvinnslu. Þetta er mikil-

ú t v egsbl a ð i ð

nóvember 2013

vægt bæði fyrir fólk sem kemur beint til ir, söguverkefni, stærðfræðiverkefni starfa og einnig fyrir þá sem vilja góða og ótal önnur verkefni. Fræðsla fyrir þekkingu á greininni sem viðbót eða kennara í framhalds- og grunnskólum undirbúning fyrir annað nám. Sjávværi mikilvæg eftirfylgni við slíkt verkarútvegurinn þarf einnig á að halda efni. Slík nálgun þar sem sjávarútvegur allra handa iðn- og háskólamenntun í tengist mörgum námsgreinum er mun öðrum greinum til að þróast áfram, s.s. vænlegri til að vekja áhuga en sérstök rafvirkjun, tölvunarfræði, verkfræði, námsgrein um sjávarútveg. Vettvangshönnun, sagnfræði og markaðsfræði. Í heimsóknir og starfskynningar eru líka Líneik Anna raun er erfitt að sjá fræðigrein sem ekki Sævarsdóttir. mikilvægar þar sem þeim verður við getur tengst sjávarútvegi á einhvern komið. Þá mætti tvinna saman kynnhátt. ingu á sjávarútvegi og ferðaþjónustu, með Þeir sem starfa í greininni þurfa að hafa áhugaverðum sýningum á nútíma atvinnuháttaðgang að fjölbreyttri símenntun, í formi sér- um. Á háskólastiginu tel ég aftur á móti skilvirkhæfðra námskeiða, en jafnframt er mikilvægt að hafa góðan aðgang að námi sem skólakerfið ustu samstarfsfletina liggja í gegnum samstarf býður upp á, t.d. í gegnum fjarnám sem mögu- um lokaverkefni nemenda, þar er mikilvægt að fólk starfandi við veiðar og vinnslu leggi fram legt er að stunda með starfi. Hvernig má svo efla hið margumrædda hugmyndir að verkefnum sem ýmist er hægt að samstarf skóla og atvinnulífs? Hvernig verður vinna innan veggja skólanna eða á vettvangi í áhugi vakinn? Það þarf öflugra upplýsinga- samstarfi háskóla og fyrirtækja. Með góðri og fjölbreyttri menntun, þrautstreymi í þjóðfélaginu um það sem er að gerast í sjávarútvegi, bæði þeim hefðbundna og eins seigju og áhuga getum við lengi haldið áfram að í nýsköpun, bæði í greininni sjálfri og þjón- skapa meiri verðmæti í sjávarútveginum. ustuiðnaði. Áhugavert væri að byggja upp verkLíneik Anna Sævarsdóttir, efnabanka tengdan sjávarútvegi á vefnum með mismunandi námsefni sem tengdist sjávarútþingmaður Framsóknarflokksins vegi, á grunnskóla og framhaldskólastigi, þar í NA og 2. varaformaður alsherjar og sem finna mætti einfaldar efnafræðitilraunmenntamálanefndar Alþingis.

Fiskeldisfræðin kemur sífellt á óvart

Gaman að starfa við grein í uppgangi MEnntun tengd sjávarútvegi

Sigrún Erna Geirsdóttir

innur Ólafsson er í diplómanámi í fiskeldisfræði við Háskólann á Hólum og deilir náminu niður á tvö ár. ,,Námið er gríðarlega spennandi, sérstaklega í ljósi uppgangs í fiskeldi í landinu,“ segir Finnur og bendir á að með þessum uppgangi þurfi sérmenntað starfsfólk. Finnur sem er frá Svanshóli í Bjarnafirði er með BS í viðskiptalögfræði og hefur engin tengsl við sjó eða fisk nema að því leyti að hann hefur alltaf haft áhuga á stangveiði og að vera úti í náttúrunni. „Ég sé ekki eftir að hafa byrjað í þessu og þetta nám getur líka nýst við mun meira en bara fiskeldi.“ Eitt það skemmtilegasta við námið segir Finnur vera hversu fjölbreytt námið er, allt frá fæðu í fiskeldi til velferðarsjónarmiða og það komi stöðugt á óvart. Frá fiskmarkaði til leikmyndasmíði Finnur hefur mörg járn í eldinum og vinnur að ýmsum verkefnum með náminu og má þar nefna byggingarvinnu og leikmyndasmíði. „Ég er sjálfstætt starfandi og tek bara þau verkefni sem bjóðast. Ég bý í Kópavogi en ferðast um allt land. Síðasta sumar rak ég t.d fiskmarkaðinn á Hólmavík.“ Finnur á einn áfanga eftir á næstu önn en „Námið er gríðarlega spennandi, sérstaklega í ljósi uppgangs í fiskeldi í landinu,“ segir Finnur Ólafsson. síðan þarf hann að vinna á fiskeldisstöð í þrjá mánuði undir leiðsögn reyndra fiskeldismanna. Senegal sandflúrueldið á Suðurnesjum mjög „Ég veit hvernig stöð mig langar til þess að fara spennandi, þetta verður stærsta fiskeldisstöð á,“ segir Finnur. „Mest spennandi væri að fara fyrir þessa tegund í heiminum og þeir munu allt á stöð þar sem fjölbreytni er til staðar og verið að fjórfalda framboðið af þessum fiski á heimsÉg er sjálfstætt starfandi og tek er að ala á mörgum stigum eldis. Ég hef lítinn vísu.“ bara þau verkefni sem bjóðast. áhuga á að læra aðeins eina eldisaðferð. FinnFinnur segist hvetja fleiri til þess að fara í námÉg bý í Kópavogi en ferðast um ur hefur mikinn áhuga á að starfa við fiskeldi ið, það sé bæði spennandi og skemmtilegt og bjóði allt land. Síðasta sumar rak ég í framtíðinni. „Þetta er grein í miklum vexti, í upp á mikla möguleika þar sem mikill uppgangt.d fiskmarkaðinn á Hólmavík. Arnarfirði er svakalegur uppgangur og svo er ur sé í fiskeldi á Íslandi.

ú t v egsbl a ð i ð

nóvember 2013

Nemar frá HA í skiptinámi erlendis

Öflugt samstarf við Nýfundnaland MEnntun tengd sjávarútvegi

Sigrún Erna Geirsdóttir

m nokkurt skeið hefur Háskólinn á Akureyri tekið þátt í samstarfi háskóla á norðlægum slóðum. Ásamt Íslandi er í samstarfinu háskóli í Tromsö í Noregi, Alaska, Þórshöfn í Færeyjum, Turkku í Finnlandi og í St. Johns á Nýfundnalandi. Ein mestu fiskveiðasvæði heims „Þetta eru nyrstu háskólar í heimi með sjávartengda tilheyra þessum heimshluta og því búa öll þessi menntun og mikilvægt fyrir okkur að hafa góða samvinnu okkur í milli,“ segir Hreiðar Þ. Valtýsson, lektor lönd yfir mikilli reynslu að miðla til hinna. Markog forstöðumaður Sjávarútvegsmiðstöðvarinnar við mið samstarfsins er að efla menntun í sjávarút- Háskólann á Akureyri. vegi, efla samstarf kennara, vísindamanna og nemenda, kortleggja menntun, miðla upplýs- starfi við Íslendinga. Nokkur fjöldi Íslendinga ingum og auka verðmætasköpun á norðurslóð- býr á Nýfundnalandi og eru þeir flestir í ýmsum. „Þetta eru nyrstu háskólar í heimi með sjáv- um störfum viðkomandi sjávarútvegi. „Þeir líta artengda menntun og mikilvægt fyrir okkur að mikið til okkar þegar kemur að sjávarútvegi og hafa góða samvinnu okkar í milli,“ segir Hreiðar hvernig við lítum á sjávarútveg sem verðmætt Þ. Valtýsson, lektor og forstöðumaður Sjávarút- afl og atvinnugrein,“ segir Hreiðar. Einn af þáttvegsmiðstöðvarinnar við Háskólann á Akureyri um samstarfsins er sameiginlegur áfangi um sem hefur stýrt samstarfinu af hálfu háskólans. fiskveiðar þar sem hvor háskóli um sig miðlar þekkingu um sitt svæði og hann kenndur í fjarNemunum vel tekið úti kennslu. Sem hluti af samstarfinu dvelja nú sex Nýfundnaland hefur verið mjög virkt í þessu nemendur á Nýfundnalandi við skiptinám í hásamstarfi og hefur haft mikinn áhuga á sam- skólanum og munu taka þar eina önn. Líkar nem-

útvegsblaðið

nóvember 2013

Þeir líta mikið til okkar þegar kemur að sjávarútvegi og hvernig við lítum á sjávarútveg sem verðmætt afl og atvinnugrein. unum dvölin vel enda hefur þeim verið vel tekið af heimamönnum. Segir Hreiðar að þar í landi sé almennur flótti frá sjávarútvegi, það sé t.d erfitt að manna skip, yfirleitt séu sjómenn þar á aldrinum 40-60 ára og nýliðun sé lítil. „Þeim finnst því mjög spennandi að við séum að mennta svona mikið af fólki sem vill gera þetta að ævistarfi og afar gaman að fá sex hressa stráka í nám til sín,“ segir hann. Námið úti sé mjög fjölbreytt og farið er í fiskeldi, fiskvinnslutækni og fleira. Aðstaða nemenda sé mjög góð og t.d séu þeir í mjög góðri aðstöðu til að prófa mismunandi veiðarfæri og vinnsluaðferðir. Hreiðar segir að verið sé að vinna í því að fá nemendur þaðan hingað til Íslands en tungumálið hafi verið nokkur þröskuldur. Nú sé verið að vinna í því að undirbúa mögulegan sumaráfanga. „Við myndum gjarnan vilja hafa fleiri áfanga á ensku en það er auðvitað kostnaðarsamt. Okkur langar það hins vegar mjög því þeir líta upp til okkar og telja okkur hafa gert góða hluti hérlendis í sjávarútvegi.“

Nýtt nám við Háskóla Íslands lofar góðu

Fjölbreytt og skemmtilegt MEnntun tengd sjávarútvegi

Sigrún Erna Geirsdóttir

lvar Steinn Traustason er nú nemi við nýja námsbraut við Háskóla Íslands, meistaranám í virðiskeðju sjávar- og eldisafurða, sem líka er kallað AQFood. Námið er samstarf fimm háskóla og fer námið að miklu leyti fram erlendis. Má segja að fyrsta önnin sé grunnur og sérhæfingin komi seinna.

Yfirgripsmikið nám „Ég var í líffræði í háskólanum og fékk mikinn áhuga á fiskeldi svo ég fór að kynna mér hvaða námsmöguleikar væru í boði sem tengdust því. Ég las mér til um þetta nám og fannst það virkilega spennandi svo ég ákvað að prófa það.“ Elvar segir námið vera mjög yfirgripsmikið og mun fjölbreyttara en hefði hann t.d farið í meistaranám í sjávarútvegsfræðum. Það sé fræðilegt en líka sé farið í stjórnun og verkfræði. ,,Mér finnst þetta því mjög áhugavert og ég sé möguleika á að fara í stjórnunarstöðu innan fiskeldisgeirans með þennan grunn.“ „Ég mæli hiklaust með þessu námi fyrir fólk sem hefur áhuga á fiskeldi því þegar því er lokið eru fleiri möguleikar í boði en eftir mjög sérhæft nám,“ segir Elvar Steinn Traustason. Elvar tekur fyrstu önnina í fjarnámi en að öllu jöfnu hefði hún átt að fara fram í Noregi. Hann sótti um að fá að taka hana í fjarnámi Flottir skólar vinna þar í afleysingum í vetur. Hann hefur en fara svo út að henni lokinni og var það sam- Fyrsta ár námsbrautarinnar fer fram í Noregi og sömuleiðis prófað að vera á sjó. „Ég var eitt þykkt. Hann segir fjarnámið ganga vel, hann er þá áhersla á fiskeldisfræði og tengd fög. Síðan sumar í afleysingum á Þorleifi frá Grímsey og horfi á fyrirlestra og einu sinni í viku sé hann á tekur við nám í Danmörku þar sem áherslan er það var mikil lífsreynsla sem ég hefði ekki viljfundum með nemendum og kennurum gegnum á framleiðslutækni, matvælaöryggi og örveru- að missa af.“ Elvar segir áhugann á fiski vera netið þar sem mikið er rætt saman. Hann upp- fræði. Elvar segir frábært að fá tækifæri til þess þó frekar nýtilkominn. Hann er frá Hafnarfirði lifi því námið ekki þannig að hann sé einn á að læra fögin í þessum löndum þar sem mikla og fór í Flensborg og hafði engin sérstök tengsl þekkingu á þessu sviði er að finna. „Hvað fisk- við hafið eða verurnar sem í því búa. Honum báti þótt hann sé í fjarnámi. Námið byggir að miklu leyti á verkefnavinnu og segist Elvar hafa eldi varðar horfir maður auðvitað mikið til Nor- fannst þó líffræðin í háskólanum heilla og fékk áhuga á sjónum upp úr því. „Ég hafði sérstaknóg að gera. Aðspurður um hvað sé áhugaverð- egs sem hefur hvað mestu reynsluna hvað það ast segir Elvar erfitt að gera upp á milli kúrsa, varðar og þar er rekinn stór og flottur skóli á sviði lega gaman að fiskifræðinni og fór sjálfur að mögulega sé það þó örverufræðin. Fiskeldis- fiskeldis. Danski hlutinn af náminu er síðan við grúska í sjávarlíffræði og datt þannig inn í fiskkaflinn sé í heild sinni mjög skemmtilegur og DTU sem er auðvitað gríðarlega vel metinn skóli eldið. Mér þótt það sérstaklega áhugavert vegna t.d mjög gaman að lesa um sjúkdóma af ýmsu sem stendur mjög framarlega. Það leggst því frá- þess að þar eru svo miklir stækkunarmöguleiktagi sem upp geta komið í framleiðsluferlinu. ,,Í bærlega í mig að fara út í þessa flottu skóla.“ ar á meðan að við erum búin að ná hámarki í náminu er farið í allt framleiðsluferli fiskeldis, veiðum. Við erum hins vegar frekar ný í fiskeldallt frá hrogni að tilbúinni framleiðsluvöru og Fiskeldið í miklum vexti inu svo það er enn mikið af vandamálum sem þetta gefur því mjög góða undirstöðu. Ég mæli Elvar er ekki ókunnugur fiskvinnslu því hann þarf að leysa þar og því er þessi grein einstakþví hiklaust með þessu námi fyrir fólk sem hef- vann hjá Stofnfiski í eitt ár og hefur verið að lega spennandi.“ Á Íslandi er mikið að gerast í fiskeldi og þá sérstaklega á Vestfjörðum og á ur áhuga á fiskeldi því þegar því er lokið eru Reykjanesi. „Þessi starfsemi hérlendis á bara fleiri möguleikar í boði en eftir mjög sérhæft eftir að aukast“, segir Elvar. nám.“ Það er svo vítt sviðið sem Hann segir það misjafnt hvort ungt fólk hugsi Elvar segist klára námið með áherslu á fisknámið fer yfir. Maður fær góðan eitthvað um sjávarútveg. „Ég held samt að það eldi en segist vel geta nýtt sér námið í stærri fiskgrunn í fiskeldi og tækni sem sé frekar lítið, sérstaklega þegar miðað er við vinnslufyrirtækjum, eins og Granda eða Samhenni tengist en líka örveruhvað sjávarútvegur er stór hluti af efnahag herja. „Það er svo vítt sviðið sem námið fer yfir. landsins og sögu, og hversu mikið er að gerast Maður fær góðan grunn í fiskeldi og tækni sem og matvælafræði, sem og í greininni. Mér finnst hann hins vegar mjög henni tengist en líka örveru- og matvælafræði, gæðaeftirliti og stjórnun hennar. áhugaverður og sé fyrir mér að ég starfi annað sem og gæðaeftirliti og stjórnun hennar. Það er Það er því hægur leikur að skipta hvort við fiskeldi eða annað tengt sjávarútvegi því hægur leikur að skipta úr fiskeldi í venjulega úr fiskeldi í venjulega fiskvinnslu. í framtíðinni.“ fiskvinnslu.“ ú t v egsbl a ð i ð

nóvember 2013

Unglingar fræddir um sjávarútveg og möguleika hans

,,Móttökurnar hafa farið fram úr björtustu vonum” MEnntun tengd sjávarútvegi

Sigrún Erna Geirsdóttir

kólakynningar Íslenska sjávarklasans fyrir 10.bekk hafa slegið í gegn í grunnskólum þar sem þær hafa verið haldnar, enda ekki á hverjum degi sem unglingar eru fræddir um atvinnugreinar á svo lifandi og skemmtilegan hátt.

Fræðslan er lifandi og skemmtileg Hugmyndin að skólakynningunum kviknaði innan Íslenska sjávarklasans og var unnið að því að koma henni á fót sumarið 2012. Um haustið hafði svo fengist styrkur frá Tryggingamiðstöðinni og LÍÚ til að keyra starfið. „Ég kannaði grundvöll fyrir fræðslunni og útvegaði öll gögn. Síðan kynnti ég mér allar aukaafurðir sem fást af fiski og sem gera þá vinnslu svo verðmæta og merkilega,” segir Heiðdís Skarphéðinsdóttir, verkefnastjóri hjá sjávarklasanum sem á veg og vanda af kynningunum. Veturinn 2012 hófust svo kynningarnar og voru þær þrjátíu talsins, víðsvegar á höfuðborgarsvæðinu, í Vestmannaeyjum og á Suðurnesjum. ,,Þetta var enn á tilraunastigi en við fengum strax góðar móttökur, bæði frá kennurum og krökkunum. Kennurunum finnst þetta frábært því við nálgumst þetta á líflegan hátt, segjum brandara o.fl. og krökkunum finnst þetta skemmtilegt.” Heiðdís segir þau yfirleitt vera tvö að kynna í einu, það geri þetta skemmtilegra og líflegra. Uppbygging kynningarinnar er þannig að byrjað er á ágripi af sögu fiskveiða hér við land, fjallað er um sérstöðu Íslands, helstu fiska og lífverur. Síðan eru krakkarnir spurðir ýmissa spurninga, svo sem hvað þau haldi að Íslendingar veiði af fiski árlega, hvaða störf þau haldi að séu í sjáv-

útvegsblaðið

nóvember 2013

arútvegi og fleira í þessum dúr. ,,Þegar við spyrjum um það fáum við þessi dæmigerðu svör: sjómaður, stýrimaður, kokkur og skipstjóri. Síðan reynum við að víkka út sjóndeildarhringinn með því að spyrja t.d hver selji fiskinn og hver búi til vélarnar,” segir Heiðdís. Þá séu viðskiptafræðingar og verkfræðingar nefndir og sömuleiðis fyrirtæki eins og Marel. Þegar nokkur svör eru komin fram er búinn til starfahringur. „Þá sýnum við þeim ákveðnar kúlur þar sem einn þáttur er í hverri kúlu og hvernig kúlurnar tengjast sjávarútvegi, allt frá flutningum til hátækni og rannsókna.” Aukaafurðirnar kynntar Eftir að starfahringurinn hefur verið kynntur er krökkunum sýnd mynd af þorski og þeim gert grein fyrir að fiskurinn er ekki bara hvíta flakið sem þau fá á diskinn sinn með því að sýna þeim allar afurðirnar sem búnar eru til úr öðrum hlutum fiskins, t.d. leður og Penzim. ,,Krökkunum finnst t.d alltaf jafn merkilegt þegar ég segi þeim að steinbítsleður er sterkasta leður sem til er.” Heiðdís hefur alltaf meðferðis tösku fulla af aukaafurðum, svo sem lýsi, þorskalifur, lifrarpaté, kavíar, Penzim, þurrkaðan þorskhaus og leður, bæði venjulegt og litað. „Við segjum þeim söguna að baki Penzim, hvernig ensímum er náð úr maga þorsksins, hvernig þau eru unnin og áhrif ensímanna á okkur. Krakkarnir eru mjög áhugasöm um það.” Hún segir krakkana raunar almennt mjög áhugasama og taki virkan þátt í kynningunni, bæði með því að vera dugleg að spyrja og eins að svara spurningum sem kennsluteymið ber upp. Sem dæmi um áhugaverðar spurningar sem þau hafa fengið er t.d hvort til séu takkaskór úr roði og hvort óléttir fiskar séu borðaðir. Heiðdís og samstarfsmaður hennar sýna síðan myndband úr hátækniiðnaðinum þar sem mismunandi fyrirtæki eru sýnd og útskýrt hvað hvert og eitt gerir.

Sömuleiðis er farið stuttlega yfir sögu og þróun fiskveiða, allt frá því að fólk fór út á árabátum að fiska og til dagsins í dag þegar veitt er á hátækniskipum. Sýnt er hvernig fullvinnsla fer fram og hversu góð við erum að nýta fiskinn í samanburði við aðrar þjóðir. Fara vel í námsframboð Mismunandi nám er líka kynnt til sögunnar, hvort sem það tengist sjávarútvegi beint eða óbeint, t.d Skipsstjórnarskólinn og Scuba Iceland, en köfun er t.d mjög mikilvæg fyrir fiskeldi. ,,Síðan sýnum við þeim lista yfir alls kyns greinar, allt að stjórnmálafræði og íþróttafræði, og bendum krökkunum á hvernig þessar greinar sem í fyrstu virðast ekki hafa mikið með sjávarútveg að gera geta samt áður tengst útveginum.” Heiðdís segir kennara vera sérlega hrifna af námshlutanum. ,,Við fjöllum t.d vel um iðnnám og bendum á mikilvægi þess, sem og að ef krakkarnir bæta við sig örfáum áföngum þá útskrifist þau með stúdentspróf líka.” Mikil eftirspurn eftir kynningu Teymið hefur haldið þrjátíu kynningar nú í haust en Tryggingamiðstöðin styrkti verkefnið að nýju Ætlunin er að byrja að bóka kynningar á vorönn eftir áramót ,,Það er nóg eftirspurn,” segir Heiðdís. ,,Kennarar vilja yfirleitt að við komum aftur til að halda kynningu fyrir næsta árgang.” Hún segir að strax í haust hafi skólar byrjað að hringja til þess að bóka kynningar og raunar hafi þau þurft að vísa frá skólum vegna mikillar eftirspurnar. Þessum skólum hafi hún bent á að hafa aftur samband eftir áramót. Heiðdís segir að þau hafi fjárveitingu fram að áramótum og verið sé að vinna að framhaldinu. Áhugi skólannna, og ekki síst nemendanna sjálfra, hafi farið fram úr björtustu vonum. ,,Móttökurnar hafa verið einstaklega góðar og eiginlega miklu betri en maður þorði að vona,” segir hún að lokum.

Vinnuskóli um sjávarútveg fyrir efsta bekk grunnskóla

„Opnaði hug minn fyrir útveginum“ MEnntun tengd sjávarútvegi

Sigrún Erna Geirsdóttir

slenski sjávarklasinn starfrækti vinnuskólann Codland í Grindavík um sjávarútveginn dagana 12. til 15. ágúst sl. sumar og var skólinn ætlaður 14 og 15 ára krökkum. Nemendurnir sem voru 28 fengu svo greitt skv. launatöflu unglingavinnunnar í Grindavík. Markmið skólans er að efla áhuga á sjávarútveginum og sýna nemendum áhrif hans á samfélagið. Markmið skólans er að efla áhuga á sjávarútveginum og sýna nemendum áhrif hans á samfélagið. Nemendur fengu fræðslu um íslenskan sjávarútveg, kynntust frumkvöðlastarfsemi, efnafræði- Ævar Andri Öfjörð sem er 14 ára og býr í Grinda- hiklaust. Flestir eru þeirrar skoðunar að ef þú tilraunum og fóru í vettvangsferðir. Farið var t.d vík. Af hverju ætli hann hafi farið í skólann? kemst ekki í gegnum framhaldsskóla þá farirðu í vettvangsferðir í fiskverkunina Stakkavík, harð- „Mig langar til þess að vinna í fiski með skólan- að vinna í fiski. Námskeiðið opnaði hins vegar fiskverkunina Stjörnufisk og Veiðafæraþjónustu um og datt í hug að þetta myndi hjálpa mér að alveg huga minn fyrir útveginum og ég veit Grindavíkur. Fengu nemendur einnig að fara um fá vinnu,“ segir hann. Ævar segir að námskeið- núna að hann hefur upp á miklu meira að bjóða borð í Tómas Þorvaldsson GK og Hrafn GK hjá Þor- ið hafi verið mjög áhugavert og fræðandi. Þau en maður hélt áður.“ Þótt Ævar hafi meiri áhuga birni þar sem krakkarnir fengu leiðsögn frá skip- hafi t.d verið frædd um nýsköpun og hvernig á því að fara í læknisfræði í háskólanum langar hann að komast í fisk næsta sumar. „Ég er að stjórum. Mikil ánægja var með skólann bæði hjá sé hægt að vinna fiskinn betur. Krakkarnir sem hugsa um að sækja um hjá Vísi í Grindavík og hafi verið með honum á námskeiðinu hafi líka nemendum sjálfum og þeim sem að honum komu verið mjög skemmtilegir. Finnst Ævari hann vona að ég fái vinnu. Ég held að það geti bara og verður hann starfræktur aftur næsta sumar. Einn af nemendum skólans sl. sumar var hafa meiri áhuga á sjávarútvegi nú en áður? „Já, verið nokkuð skemmtilegt að vinna í fiski.“

3X Technology ehf - www.3x.is - sales@3xtechnology.com - Sími: 450 5000 ú t v egsbl a ð i ð

nóvember 2013

MEnntun tengd sjávarútvegi

Sigrún Erna Geirsdóttir

jarni Eiríksson lærði sjávarútvegsfræði á Akureyri og vinnur nú að meistaraverkefni sínum í Auðlindafræði. Verkefnið vinnur hann með Promens á Dalvík og gengur það út á að greina innkomu fyrir Promens á fiskeldismarkaðinn, þar sem sérstaklega er verið að horfa til Noregs. Bjarni hefur þurft að fresta verkefninu oftar en einu sinni vegna anna og eins vegna þess að hann hefur skipt um meistaraverkefni. „Verkefnið sem ég er að vinna að núna er þriðja verkefnið sem ég vinn að en þetta ætti að klárast á þessari önn,“ segir hann. Bjarni sem er alinn upp á garðyrkjustöðinni Reyn í Eyjafirði segist ekki hafa farið á sjó ennþá. „Ég stefni samt á að komast á sjó bráðum enda verð ég ekki fullútskrifaður fyrr en ég geri það!“ Meistaranám í Auðlindafræði er klæðskerasniðið að hverjum og einum og býður í raun ekki upp á kúrsa heldur setur nemandi saman námið sjálfur í samstarfi við meistaraprófsnefnd og leiðbeinanda. „Ég fann sjálfur nokkra kúrsa fyrir norðan og svo tók ég nokkra við Copenhagen Business School.“ Bjarni segist ekki hafa haft alltaf áhuga á sjávarútvegi, það hafi komið síðustu ár. „Ég hef búið erlendis og ég vil ferðast og vinna í alþjóðaumhverfi við fjölbreytt verkefni. Ég sá að sjávarútvegsfræðin bauð upp á nám sem myndi henta mjög vel miðað við þessar kröfur og var mjög ánægður með það nám.“

Þar er verið að selja mjög dýrar afurðir og ef menn hafa nennu til er hægt að selja þarna sundmaga á nokkuð góðum verðum. Fjölbreytt verkefni Bjarni hefur unnið ýmis verkefni fyrir Háskólann á Akureyri og Sjávarútvegsmiðstöðina við HA allt frá því að hún var stofnuð 2009. Eitt helsta verkefnið hefur verið að vinna með Sjávarútvegsskóla SÞ en í gegnum tíðina hafa um 20% umsvifa skólans verið unnin í samstarfi með aðilum innan HA og má þar nefna að annað hvert ár hefur HA boðið upp á sérnám í rekstri sjávarútvegsfyrirtækja og markaðssetningu sjávarafurða. Bjarni segir miðstöðina að auki taka á móti nemendum sem vinna að lokaverkefni sínu, til þriggja mánaða, og skipuleggi heimsókn nemenda um Norðurland. Bjarni hefur sömuleiðis unnið verkefni

útvegsblaðið

nóvember 2013

Sjávarútvegsfræðin býður upp á fjölbreytni

Ný tækifæri á hverjum degi

„Íslenski saltfiskurinn þarf þessa vöruvernd og Sjávarútvegsmiðstöðin væri tilbúin til þess að aðstoða við umsóknarferlið.“

fyrir miðstöðina erlendis og dvaldist m.a á Sri Lanka þegar borgarastyrjöldin var í hámarki. „Það var ekki góður tími til þess að vera þar en í heildina var þetta samt góð upplifun,“ segir hann. „Síðan hef ég líka unnið að fullvinnsluverkefnum með Samherja, Reykjavik Seafood og Matís um mögulega vinnslu og markaðssetningu á sundmögum á hefðbundna hágæðamarkaði í Kína. Þar er verið að selja mjög dýrar afurðir og ef menn hafa nennu til er hægt að selja þarna sundmaga á nokkuð góðum verðum. Enda eru dæmi um að þar séu sundmagar seldir á fleiri þúsund dollara stykkið.“ Bjarni segir þetta þó ekki einfalt mál, Kína sé langt í burtu og íslenski fiskurinn hafi lítinn sundmaga. „Þetta gæti samt líklegast tvöfaldað virði þurrkaðra hlutarafurða sem eiga ekki möguleika í snyrti- eða lyfjageiranum.“ Bjarni hefur verið að vinna að fleiri spennandi verkefnum, t.d markaðssetningu fyrir Samherja

aðila og að vefnum Vistey.is sem inniheldur upplýsingar um lífríki Eyjafjarðar.

sem fólst í gerð vandaðra bóka þar sem meginuppstaðan er myndir. Þá hefur hann komið að vinnu fyrir vefinn fisheries.is sem Sjávarútvegsmiðstöðin sér um en vefnum er ætlað að vera samantekt um íslenskan sjávarútveg fyrir erlenda

Við eigum t.d. algerlega eftir að kanna grunnsævið og þangað er margt að sækja, það er t.d aðeins rétt byrjað að skoða hvernig svampar nýtast í lyfjaframleiðslu og frumdýr í líftækni.

Þróunin mun staðfesta væntingar Bjarni segir að þótt við séum búin að gera margt fyrir íslenskan sjávarútveg erlendis og markaðssetning sé víða í góðum farvegi séu enn verkefni óunnin og ný tækifæri gefist á hverjum degi. Hann segist t.d undra sig á að ekki sé enn búið að sækja um vöruvernd hjá Evrópusambandinu fyrir íslenska saltfiskinn eins og gert hafi verið fyrir parmaskinku og feta ost, þar sem uppruni og vinnsluaðferðir skipta öllu. „Íslenski saltfiskurinn þarf þessa vöruvernd og Sjávarútvegsmiðstöðin væri tilbúin til þess að aðstoða við umsóknarferlið.“ Bjarni segist ætla að vinna við sjávarútveg áfram því gríðarleg tækifæri liggi í sjávarútvegi og margt sé ókannað ennþá. „Við eigum t.d. algerlega eftir að kanna grunnsævið og þangað er margt að sækja, það er t.d aðeins rétt byrjað að skoða hvernig svampar nýtast í lyfjaframleiðslu og frumdýr í líftækni. Það er svo margt að gerast sem tengist t.d aukaafurðum og ég tel að sú þróun mun staðfesta vonir og væntingar.“

Vélar og búnaður fyrir báta og stærri skip Zink Gírar Dælur Ásþétti AAvélar Rafstöðvar Doosan bátavélar Hljóðkútar Stýrisvélar Snúningsliðir Hosuklemmur Skrúfubúnaður Utanborðsmótorar

Westerbeke rafstöðvar og trilluvélar

Tides Marine ásþétti

Hjallahraun 2 220 Hafnarfjörður TMP og HEILA s. 562 3833 sjókranar www.asafl.is - asafl@asafl.is

Isuzu bátavélar

Helac snúningsliðir

Hidrostal snigildælur

FPT bátavélar

Halyard pústkerr

BT Marine skrúfur

Hidea utanborðs- Wesmar mótorar bógskrúfur

ú t v egsbl a ð i ð

nóvember 2013

Stýrimannaskólinn á framtíðina fyrir sér

„Einhverjir þurfa að veiða fiskinn“ MEnntun tengd sjávarútvegi

Sigrún Erna Geirsdóttir

kipsstjórnarskólinn var stofnaður árið 1891 undir nafninu Stýrimannaskólinn í Reykjavík og hefur verið starfræktur síðan. Í bók sem gefin var út vegna 100 ára afmælis skólans kom m.a fram að 4595 nemendur hefðu útskrifast á þeim tíma. Í dag eru um hundrað nemendur við skólann í dagskóla og um 140 manns eru í fjarnámi. Kennt er á allar stærðir og gerðir af skipum, allt frá 12 metrum og upp úr.

Kröfurnar alltaf að aukast Vilbergur Magni Óskarsson, skólastjóri Skipsstjórnarskólans, segir að í raun sé um fjögur stig að ræða í náminu. „Lægsta stigið, stig A, er fyrir 24 metra fiskibáta og er það einn vetur, svo er það stig B, fyrir 45 metra fiskiskip og 500 brúttó tonna farþega- og flutningaskip, stig C er svo fiskimannapróf fyrir öll íslensk fiskiskip og upp í 3000 brúttótonn flutningaskip,“ segir hann. D stig sé svo fyrir ótakmarkaða stærð af skipum og séu það alþjóðleg réttindi. Varðskipadeildin sé síðan ein önn í viðbót, en hefur verið kennd í dreifnámi á einum vetri. „Ef maður vill verða skipherra á íslensku varðskipi þá tekur maður það stig.“ Magni segir námið hafa tekið miklum breyt-

útvegsblaðið

nóvember 2013

„Þetta er dágóður tími en menn eru yfirleitt búnir að vera eitthvað á sjó þegar þeir koma hingað inn og hafa þannig stytt aðeins tímann sem það tekur að fá stýrimannaskírteini.“

ingum í gegnum tíðina þar sem sífellt sé ið miklum breytingum í sjálfu sér vegna verið að auka kröfurnar. „Í grundvallarþessara breytinga nema hvað vegna breyttra reglna um framhaldsskóla hafi atriðum hafa ákveðnir þættir kannski skólinn farið að starfa undir nýrri námsekki breyst mikið, t.d siglingarfræðin, en reglurnar hafa tekið smávægilegum skrá árið 2008. Hún sé reyndar aftur í endbreytingum.“ Meira sé t.d kennt nú en urskoðun núna og skólinn muni taka upp áður um stöðugleika skipa, mismunandi nýja námsskrá næsta haust, bæði vegna tækni o.fl. Það sé alltaf að bætast við breytinga á lögum um framhaldsskóla og það sem skipstjórnarmenn þurfi að vita. Vilbergur Magni eins vegna breytinga á alþjóðlegum kröf„Nám til fullra stýrimannaréttinda er fjög- Óskarsson. um. Þessar breytingar verði þó ekki stórur ár og svo bætist við siglingartími í tvö vægilegar. Nokkrir áfangar komi til með ár til þess að fá stýrimannaréttindi. Síðan þarf tvö að breytast aðeins þar sem breyta þarf áherslum ár til að fá yfirstýrimannaréttindi og svo bætist á suma þætti vegna nýrrar aðalnámsskrár framvið meiri siglingatími ef stefnt er að skipstjórarétt- haldsskóla og breytta krafna erlendis frá. Skólinn þurfi að laga nám sitt að nýrri aðalnámsskrá hvað indum.“ Ungur maður sem kemur reynslulaus inn í skólann gæti þá fengið ótakmörkuð réttindi á öll almenna námið varðar. skip eftir átta til níu ár; námið sjálft tæki fjögur ár og afgangurinn væri siglingartími. „Þetta er Nánast fullbókaður skóli dágóður tími en menn eru yfirleitt búnir að vera Magni segir fáar stelpur hafa útskrifast frá skóleitthvað á sjó þegar þeir koma hingað inn og hafa anum en þangað komi þó ein og ein, og þrjár þannig stytt aðeins tímann sem það tekur að fá stelpur séu í námi við skólann núna. Fyrsta stýrimannaskírteini. Það gerist þó alltaf öðru stúlkan útskrifaðist árið 1979 og ein hafi tekið hvoru að hingað koma ungir menn sem eru fullir varðskipadeildina. „Ég myndi segja að ágætur áhuga en hafa ekki verið mikið á sjó.“ áhugi væri hjá ungu fólki á skólanum og þessum skemmtilegu störfum sem námið veitir aðgang Skipulagsbreytingar að. Þeir sem vilja fara í verknám hafa auðvitað Árið 2003 tók Menntafélagið við rekstri Stýri- um margt að velja en við erum ánægð með þann mannaskólans og Vélskólans, síðan var Fjöl- aukna áhuga sem hefur verið á náminu undantækniskólinn stofnaður utan um þá skóla. Árið farin ár,“ segir Magni og kveður skólann nánast 2008 rennur svo Fjöltækniskólinn inn í Tækni- fullan. Magni segir skólinn eiga bjarta framtíð fyrir sér. „Einhverjir verða jú alltaf að sigla og skólann og hefur hann verið rekinn undir þeim hatti síðan. Magni segir að skólinn hafi ekki tek- veiða fyrir okkur fiskinn.“

Skemmtilegt að fara í Sjávarútvegsskóla Síldarvinnslunnar

„Vissi ekki að störfin gætu verið svona fjölbreytt“ MEnntun tengd sjávarútvegi

Sigrún Erna Geirsdóttir

aría Rún Karlsdóttir frá Neskaupstað fór í Sjávarútvegsskóla Síldarvinnslunnar sl. sumar og lætur afar vel af þeirri reynslu. „Mig langaði til að prófa og svo voru allir krakkar í kringum mig að fara líka svo það var engin spurning um að drífa sig,“ segir hún. Búandi á Neskaupstað segist hún vera meðvituð um mikilvægi Síldarvinnslunnar og sjávarútvegs fyrir bæinn og langaði til þess að vita meira um starfsemi fyrirtækisins og eins almennt um sjávarútveg. „Ég hef kannski ekki hugsað mikið um sjávarútveg í gegnum tíðina en þegar ég var 11 ára fór ég út á sjó með afa mínum sem var skipstjóri á Bjarti og frænda mínum. Þetta var rosalega skemmtilegt og gaman að sjá hvernig fiskurinn er veiddur og hvernig allt fer fram um borð.“

Sjávarútvegsskólinn var mjög skemmtilegur og fræðandi að mati Maríu og segir hún að ýmislegt hafi verið gert. Þau hafi farið að skoða frystihúsið og farið í netagerðina, sem og í fyrirtæki í bænum sem tengjast Síldarvinnslunni. María segir það hafa komið sér mikið á óvart hversu margt fólk kemur að útvegi og hversu mikið umfangið er. María segist heldur ekki hafa vitað að störf tengd sjávarútvegi gætu verið svona fjölbreytt. „Maður ,,Ég held að það væri mjög sniðugt ef svona námskeið eins og ég fór á hjá Síldarvinnslunni væru í boði alls sér bara fyrir sér fólkið í frystihúsinu og úti á sjó staðar,“ segir María Rún Karlsdóttir. en síðan eru miklu fleiri sem koma að þessu en maður heldur.“ María segir skólann hafa aukið áhuga sinn á sjávarútvegi enda hafi skólinn ver- útveg og framtíðina. Meðan það er fiskur í sjónum ið fræðandi og skemmtilegur. Aðspurð um hvort ættum við jú að veiða hann. Það væri óskandi að hún geti hugsað sér að vinna í sjávarútvegi í fram- fleiri hefðu áhuga á honum,“ segir hún. María segtíðinni segist hún vel geta hugsað sér að vinna í ir það ekki koma sér á óvart að heyra að krakkar fiski með skóla. Það heilli sig þó mest að læra eitt- í framhaldsskólum landsins hafi almennt lítinn áhuga á að starfa við sjávarútveg í framtíðinni. hvað tengt íþróttum í háskólanum seinna meir. Hún segir að mikið af krökkum hafi ekki áhuga ,,Ég held að það væri mjög sniðugt ef svona námá sjávarútvegi en einhverjir hafi það nú samt, það skeið eins og ég fór á hjá Síldarvinnslunni væru sé t.d einn strákur í hennar bekk sem hafi brenn- í boði alls staðar. Þetta var svo skemmtilegt og fræðandi og ég held að áhugi á sjávarútvegi hafi andi áhuga. „Það er gott að einhver hefur það, það er gott fyrir samfélagið og það er gott fyrir sjávar- aukist hjá öllum krökkunum sem fóru á það.“

útvegsblaðið

nóvember 2013

Vélstjóranámið er góður grunnur

„Gaman að sjá hvernig hlutirnir virka“ MEnntun tengd sjávarútvegi

Sigrún Erna Geirsdóttir

var Dan Arnarson útskrifast í vélstjórn frá Verkmenntaskóla Akureyrar næsta vor. Ívar er frá Stöðvarfirði og faðir hans er vélstjóri á Bjarti frá Neskaupsstað svo hann á ekki langt að sækja áhugann. „Sem gutti var maður að sniglast í kringum pabba þegar hann var að vinna í landi og fannst þetta mjög áhugavert.“ Eftir að Ívar hóf námið hefur hann verið að vinna hjá verktaka sem þjónustar álverið á Reyðarfirði. Hann hefur þó líka verið á sjó því hann var á Bjarti í tvö sumur í afleysingum. Ívar segir vélstjóranámið vera bæði skemmtilegt og erfitt. „Manni finnst oft að aðrir hafi þá skoðun að þetta sé létt bara af því að þetta er verklegt nám en þó þetta sé skemmtilegt er námið bæði erfitt og krefjandi. Það er bæði talsverð rafmagnsfræði í þessu og eðlisfræði líka.“ Samhliða náminu eru svo aðrar bóklegar greinar svo nemendur fá stúdentspróf þegar þeir útskrifast. Það skemmtilegasta við námið segir Ívar vera fræðilegu tímana því í þeim sé t.d verið að gera tilraunir. „Það er gaman að sjá hvernig hlutirnir virka í raun eftir að maður hefur lesið um þá. Aðrir verklegir tímar eru samt mjög skemmtilegir líka.“ Hann segir skólann hafa komið sér talsvert á óvart. Upphaflega hafi hann ætlað að fara til Reykjavíkur í nám en Akureyri hafi verið nær heimahögunum og hann sjái ekki eftir því að hafa farið þangað. Skólinn sé frábær og kennararnir einstakir. „Þrátt fyrir að margir séu í vélstjóradeildinni er hópurinn mjög samhentur. Maður hefur líka mjög góðan aðgang að kennur„Mig langar að vinna sem vélstjóri á sjó en það er ekki víst að ég komist strax að loknu vélstjóranáminu jafnvel unum og það er mikill kostur. Það er aldrei neitt þótt ég fái pláss, því kannski fer ég á samning til að fá sveinspróf í rafvirkjun,“ segir Ívar Dan Arnarson. mál að fá aðstoð, þeir eru alltaf boðnir og búnir að hjálpa manni.“ Ívar segir að félagslífið í VMA vélstjóranáminu jafnvel þótt ég fái pláss, því leyfagjaldið sé leiðigjörn. Fólki finnst oft útgerðin kannski fer ég á samning til að fá sveinspróf í raf- stunda rányrkju, sem sé ekki rétt að hans mati, en sé fínt en hann sæki þó ekki mikið í það. „Við í vélstjórninni gerum hins vegar reglulega eitt- virkjun. Ég stefni samt á sjóinn seinna meir, þar þetta liti talsvert viðhorf margra. Þá tali margir hvað skemmtilegt saman um helgar því þetta er eru bæði góðir tekjumöguleikar og svo hentar um há laun sjómanna en gleymi því oft að fyrir 10svo góður hópur. Við höfum líka sér setustofu og mér vel að vera úti í ákveðinn tíma og heima í fríi 15 árum hafi verið erfitt að manna skipin því betri þess á milli. Ég held að frítíminn nýtist manni vel laun hafi verið í landi. Menn sækja þangað þar það ýtir hópnum enn betur saman.“ þannig.“ Þá sé mikið af alls kyns búnaði úti á sjó sem launin eru hæst. Svo þegar illa gengur fæst enginn. „Fólk gleymir þessu og öfundast svolítið og það eigi því vel við áhugasviðið. Stefnir á sjóinn út í sjómennina sem eru svo auðvitað að vinna oft Ívar er búinn með sveinsprófið í vélvirkjuninni við mjög erfið skilyrði,“ segir hann. og er nú að taka rafvirkjun í lotunámi. Stór hópur Viðhorf til sjávarútvegs almennt gott Ívar segist klárlega mæla með náminu sem sé nemenda í vélstjórn geri það þar sem mikið sé Hann segir fólk á sínum aldri þokkalega áhugaverið að grúska í rafmagni á sjónum og rafvirkj- samt um útveginn en vinir sínir séu auðvitað víðtækt. Vélstjórnin sé gífurlega góður grunnunin komi sér því vel. Kennt sé um helgar og í margir hverjir í vélstjórn eða að læra svipaða ur, hvort sem það er fyrir starf að því loknu eða fjarnámi. „Mig langar að vinna sem vélstjóri á hluti. Ívar telur viðhorf ungs fólks til sjávarútvegs grunnur að áframhaldandi tækninámi í vélfræði sjó en það er ekki víst að ég komist strax að loknu almennt vera gott nema hvað umræðan um veiði- eða verkfræði.

útvegsblaðið

nóvember 2013

Hafnasambandið hefur stefnumótunarvinnu

Gísli Gíslason, hafnarstjóri Faxaflóahafna.

Sameining hafna mun leiða til hagræðingar Sigrún Erna Geirsdóttir

östudaginn 15.nóvember hittist Hafnasamband Íslands í Húsi sjávarklasans í því skyni að hefja vinnu við mótun sameiginlegrar langtímastefnu fyrir aðildarhafnir sambandsins. Var það mál manna að vel hefði tekist til. Tilurð vinnunnar má rekja til niðurskurðar í fjárlögum til íslenskra hafna.

„Ákváðum að taka málin í okkar hendur.“ Gísli Gíslason, hafnarstjóri Faxaflóahafna, segir Hafnasambandið hafa ákveðið að kalla til vinnufundar um mótun sameiginlegrar langtímastefnu fyrir aðildarhafnir Hafnasambands Íslands eftir að ríkisstjórnin hefði kynnt fjárlög næsta árs. „Við fórum yfir fjárlögin og sáum að hlutur hafnanna var talsvert rýr og að við myndum þurfa að skoða okkar mál. Í stað þess að bíða eftir því að innanríkisráðuneytið myndi setja saman stefnumótun samkvæmt samgönguáætlun ákváðum við þess í stað að taka málin í okkar hendur og byrja þá vinnu sjálfir í samstarfi við Íslenska sjávarklasann,“ segir Gísli. Fundurinn 15.nóvember var fyrsti fundurinn í þessu ferli og

sendu flestar hafnir landsins fulltrúa sinn á staðinn, annað hvort hafnarstjóra eða næstráðanda, til skrafs og ráðagerða. Á undan fundinum hafði verið send út vefkönnun þar sem menn voru beðnir að koma með hugmyndir að hagræðingu og segist Gísli hafa verið ánægður með fjölda svara. Á fundinum var bæði unnið á grundvelli þessara hugmynda og eins þeirra sem þá voru bornar upp. Voru menn á einu máli um nauðsyn heildarstefnunnar og ágæti þess að vinna sjálfir að eigin stefnumótun í stað þess að bíða eftir að yfirvöld mótuðu hana fyrir þá. Vinna þessi mun halda áfram í vetur og ljúka næsta sumar. Gísli segir að afkoma hafna sé mjög misjöfn eftir stærð og landsvæðum, sumar eigi í verulegum fjárhagserfiðleikum meðan aðrar standi ágætlega. Það auðveldi líka hagræðingarferlið að almennt er talið að lítil samkeppni ríki hafna í milli. Mun ekki leiða til uppsagna Gísli segir að innanríkisráðuneytinu hafi verið kunnugt um að hafnirnar myndu sjálfar fara í þessa vinnu og hafi ráðuneytið verið ánægt með það. „Þegar þessari vinnu verður svo lokið og við erum komin með tillögur fullfrágengnar munum

við setjast niður hjá ráðuneytinu og fara yfir þær. Ég á ekki von á öðru en að okkur takist bæði að leggja fram þá stefnu sem þörf er á og að ráðuneytið muni leggja blessun sína yfir tillögurnar þegar hafnirnar hafa samþykkt þær fyrir sitt leyti.“ Þegar Gísli er inntur eftir því hvaða tillögur komi til með að vera í stefnunni segir hann að menn hafi verið sammála um það á fundinum að hægt væri að sameina ákveðnar hafnir og þannig myndi strax skapast mikil hagræðing. En mun hagræðingin ekki hafa uppsagnir í för með sér? „Við teljum að svo verði ekki. Íslenskar hafnir eru nú þegar þannig mannaðar að ekki er hægt að skera niður í mannafla án þess að það komi verulega niður á þjónustu hafnarinnar, þær eru almennt mjög vel skipulagðar. Hins vegar myndi sparnaður skapast í rekstri hafnanna við sameiningar.“ Tillögurnar verða lagðar fyrir Hafnasambandsþing næsta haust og má því vænta talsverðra breytinga í skipulagi hafna hér við land í náinni framtíð nái þær fram að ganga. „Ég er bjartsýnn á að þetta muni takast vel hjá okkur og að það verði áframhaldandi vöxtur í íslenskum höfnum, ég á ekki von á öðru. Svo lengi sem bátar eru hér við land munum við þurfa á höfnum að halda.“

Rúmur helmingur fjármagns fer til Landeyjarhafnar n Valur Rafn Halldórsson, starfsmaður Hafnasambands Íslands, hefur tekið saman minnisblað þar sem farið er yfir framlög til hafnarframkvæmda í fjárlögum 2014. Í fjár-

útvegsblaðið

nóvember 2013

lagafrumvarpinu er gert ráð fyrir framlögum til hafnarframkvæmda uppá um 1.236,5 m.kr. sem er hækkun uppá 49,7 m.kr að raungildi frá fjárlögum ársins 2013. Af 1.236,5 m.kr. fer yfir

helmingur eða 660 m.kr. í framkvæmdir við Landeyjahöfn en sömuleiðis er inni í þessari tölu tímabundið framlag til Húsavíkurhafnar uppá 348 m.kr.

Björgunarbúnaður Ísfell er umboðsaðili fyrir Deutsche Schlauchboot GMBH (DSB) sem hefur áratuga reynslu í hönnun, þróun og framleiðslu vara úr gúmmíefnum. DSB er einn af hæfustu og reynslumestu framleiðendum á björgunarbúnaði í skip og báta. Rekstrarleiga björgunarbáta Ísfell býður björgunarbáta í rekstrarleigu og leigir út báta í flest öllum stærðarflokkum. Ísfell hefur umsjón með skoðunum á björgunarbátum og er í samstarfi við sjö skoðunarstöðvar sem staðsettar eru víðs vegar um land. Hér fyrir ofan má sjá lítið brot af þeim björgunarbúnaði sem Ísfell býður sjófarendum. Í vörulistanum á www.isfell.is er að finna ítarlegar upplýsingar um allar vörur og rekstarleigu björgunarbáta. Hafðu samband og kynntu þér vöruúrvalið og þjónustuna!

Starfsstöðvar Ísfells og Ísnets: • Ísnet Þorlákshöfn - Óseyrarbraut 28 • Ísnet Vestmannaeyjar - Flötum 19 • Ísnet Húsavík - Barðahúsi • Ísnet Akureyri - Oddeyrartangi • Ísnet Sauðárkrókur - Lágeyri 1 • Ísfell / Ísnet Hafnarfjörður

www.isfell.is Ísfell ehf • Óseyrarbraut 28 • 220 Hafnarfjörður • Sími 5200 500 • isfell@isfell.is

Uppþýddur makríll úr kassafrysti.

Kassafrystarnir frá Skaganum leystu vandann Um samvinnu Síldarvinnslunnar og Skagans á sviði makrílfrystingar 26

ú t v egsbl a ð i ð

nóvember 2013

Á framansögðu sést að uppsjávarfyrirtækin á Íslandi stuðla ekki einungis að gjaldeyrissköpun með eigin framleiðslu heldur einnig með því að vinna að tækniþróun sem síðan er seld úr landi.

ú t v egsbl a ð i ð

nóvember 2013

Kassafrystar mataðir í fiskiðjuveri Síldarvinnslunnar. Sjálfvirkni í hávegum höfð.

umarið 2008 var makríllinn veiddur samkvæmt sóknarmarkskerfi og má segja að bátarnir hafi keppst við að flytja sem mestan afla á land á sem skemmstum tíma og aflinn var síðan nýttur að langmestu leyti til framleiðslu á mjöli og lýsi. Reynslan af veiðunum 2008 leiddi til þess að verulegar umræður hófust um framtíðarskipulag veiðanna enda mönnum ljóst að sóknarmarksfyrirkomulagið hefði alvarlega galla. Slíkt kerfi stuðlaði að takmarkaðri verðmætasköpun meðal annars vegna þess að of mörg skip lögðu stund á veiðarnar, hráefnið sem barst að landi var oft lélegt og veiðarnar hófust of snemma með tilliti til fituinnihalds í fiskinum. Að auki lá fyrir að makrílveiðarnar bitnuðu verulega á veiðum á norsk-íslenskri síld. Sumarið 2008 var enginn makríll frystur á vegum Síldarvinnslunnar. Árið eftir hóf fyrirtækið hins vegar að þreifa sig áfram með frystingu þó einungis væri um lítið magn að ræða. Fram kom að fyrirtækið væri að mörgu leyti vanbúið til að frysta makrílinn og einungis var frystur smærri fiskur því frystitækin sem notuð voru hentuðu ekki til frystingar á stórum fiski. Þegar ljóst var að tekið yrði upp aflamarkskerfi í makrílveiðunum (kvóta úthlutað á hvert skip) gerbreyttist öll umræða um veiðarnar og vinnsluna. Í slíku kerfi yrði fyrst og fremst hugsað um að hvert skip fengi sem mest út úr þeim afla sem það kæmi með að landi og þá blasti við að áhersla á manneldisvinnslu myndi stóraukast. Því má segja að tilkoma aflamarkskerfisins hafi ekki einungis haft áhrif á veiðarnar heldur einnig gerbreytt öllu hugarfari varðandi nýtingu aflans. Hafa ber í huga að þegar þarna var komið sögu var makríllinn orðinn ein af mikilvægustu fisktegundunum sem nýttar voru við landið og á árunum 2008-2011 jókst aflinn úr 113 þúsund tonnum í 159 þúsund tonn. Þá veiddu íslensk fiskiskip rúmlega 149 þúsund tonn á vertíðinni 2012 og á nýliðinni vertíð ákváðu Íslendingar kvóta sem nam um 120 þúsund tonnum. Ráðstafanir vegna aukinnar áherslu á manneldisvinnslu Að lokinni síldar- og makrílvertíðinni árið 2009 hófu forsvarsmenn Síldarvinnslunnar að kanna til hvaða ráðstafana þyrfti að grípa til að auka manneldisvinnslu á makríl enda ljóst að á næstu vertíð yrði í gildi aflamarkskerfi í makrílveiðunum. Farið var yfir þær tilraunir til manneldisvinnslu sem gerðar höfðu verið á vertíðinni 2009 í fiskiðjuverinu í Neskaupstað og skoðað hvað þyrfti að bæta á sviði vinnslubún-

ú t v egsbl a ð i ð

nóvember 2013

Kassafrystarnir hafa marga kosti Jón Már Jónsson yfirmaður landvinnslu hjá Síldarvinnslunni segir að kassafrystarnir hafi sannað sig með ótvíræðum hætti og það hafi verið ánægjulegt að eiga þátt í því að þeir urðu til. Þegar kassafrystarnir eru bornir saman við hefðbundna blástursfrysta koma kostir þeirra í ljós en þeir eru margir. „Kassafrystarnir gefa möguleika á jafnri vinnslu allan sólarhringinn en annarri vinnslu í fiskiðjuverinu er einmitt háttað með þeim hætti. Þá eru kassafrystarnir ekki eins orkufrekir og blástursfrystar og orkunotkunin er mun jafnari sem er ótvíræður kostur. Það húsnæði sem var til staðar í fiskiðjuverinu hentaði í alla staði betur fyrir kassafrysta og eins var ljóst í upphafi að allir möguleikar til stækkunar aukinnar framleiðslu voru meiri. Þá ber að nefna að frystitími í kassafrystunum er miklu styttri en í hefðbundnum blástursfrystum og það á að auka gæði vörunnar. Ég efast ekki um að það var rétt ákvörðun að setja upp kassafrystana hjá Síldarvinnslunni og ég tel að þeir henti ákaflega vel til heilfrystingar á stærri uppsjávarfiski.“

aðar. Tekin var ákvörðun um að Jón Már Jónsson yfirmaður landvinnslu hjá fyrirtækinu, Jóhann Pétur Gíslason yfirvélstjóri og Sindri Sigurðsson gæðastjóri héldu til Noregs til að kynnast þeim aðferðum sem Norðmenn notuðu við frystingu á makríl. Niðurstaða þeirrar ferðar var sú að álitið var skynsamlegt að skoða fleiri leiðir varðandi makrílfrystinguna. Norska aðferðin hafði ýmsa ókosti og hentaði ekki nægilega vel fyrir það vinnslumynstur sem var í fiskiðjuverinu en það fólst í því að vinna aflann allan sólarhringinn beint upp úr veiðiskipi. Þá var norska aðferðin tiltölulega orkufrek. Þeir Síldarvinnslumenn settu sig í samband við Matís, Kælismiðjuna Frost og Skagann hf.í þeim tilgangi að finna hentugustu leiðina til makrílfrystingar við þær aðstæður sem voru til staðar í fiskiðjuverinu. Eftir miklar vangaveltur var ákveðið að hefja samstarf við Skagann sem fól í sér þróun nýrra frystiskápa sem gætu hentað vel til frystingar á makríl og þá aðallega á stærsta fiskinum sem erfitt hafði reynst að frysta til þessa. Síldarvinnslan og Skaginn höfðu átt afar farsælt samstarf um langt skeið og hafði Skaginn átt stærstan þátt í að þróa þann vinnslubúnað sem fyrir var í fiskiðjuverinu. Þróunarvinnan skilaði þeirri niðurstöðu að smíðaður var nýr frystir sem nefndur var sjálfvirkur kassafrystir. Kassafrystirinn byggði á því

„Íslenska leiðin“ orðin útflutningsvara Ingólfur Árnason framkvæmdastjóri Skagans hf. er ánægður með samstarf fyrirtækisins við sjávarútvegsfyrirtæki sem framleiða uppsjávarfisk en hann nefnir þær tæknilausnir sem séð hafa dagsins ljós vegna slíks samstarfs „íslensku leiðina“. „Það hafa náðst stórir „tæknisigrar“ á þessu sviði“, segir Ingólfur,“ og nú byggir lausnin á sjálfvirkni allt frá veiðiskipi til innpakkaðrar vöru í frystigeymslu. Vinnuframlag við hvert bretti af fiski (ca. 1000 kg.) er um einn manntími. Síldarvinnslan er eitt þessara framsæknu uppsjávarfyrirtækja og hefur með virkum hætti stuðlað að tækniframförum sem skila síðan verðmætari afurðum. Kassafrystarnir eru gott dæmi hvað þetta varðar. Nú er „íslenska leiðin“ orðin útflutningsvara og stærsti sölusamningur á íslenskum tækjum sem gerður hefur verið sá dagsins ljós árið 2012 þegar uppsjávarvinnsla Varðin Pelagic í Færeyjum keypti tækjabúnað frá Skaganum hf. og Kælismiðjunni Frost fyrir 5 milljarða króna. Kerfið sem sett var upp hjá Varðin hefur virkað afar vel og á yfirstandandi ári eru líkur á að um 100 þúsund tonn verði framleidd í uppsjávarvinnslu fyrirtækisins. Á framansögðu sést að uppsjávarfyrirtækin á Íslandi stuðla ekki einungis að gjaldeyrissköpun með eigin framleiðslu heldur einnig með því að vinna að tækniþróun sem síðan er seld úr landi.“

Kassafrystarnir eru engin smásmíði. Myndin er tekin í fiskiðjuveri Síldarvinnslunnar árið 2011 þegar tveir frystar höfðu verið teknir í notkun.

yrði smíðaður fyrir Síldarvinnsluna. Þorgeir & Ellert á Akranesi önnuðust smíðina á frystinum en Skaginn sá um gerð alls vinnslubúnaðar sem tengdist honum. Hér var um að ræða fyrsta frystinn sem Skaginn og Þorgeir & Ellert önnuðust smíði á hér á landi en áður höfðu frystar sem Skaginn hafði sett upp verið smíðaðir á Ítalíu. Fyrsti kassafrystirinn settur upp vorið 2010 Fyrir síldar- og makrílvertíðina 2010 var fyrsti kassafrystirinn settur upp í fiskiðjuveri Síldarvinnslunnar í Neskaupstað. Frystirinn er engin smásmíði, 6,5 m. að hæð og mikill um sig. Strax og makrílveiðar hófust sumarið 2010 hófst frysting í kassafrystinum og má segja að hún hafi nánast strax gengið með miklum ágætum. Frystirinn afkastaði um 30 tonnum á sólarhring og var Matís fengin til að rannsaka afurðirnar sem úr frystinum komu. Fljótlega lá fyrir að makríll sem væri frystur með þessum hætti væri góð vara og alls ekki síðri en makríll sem frystur er með hefðbundinni blástursfrystingu . Niðurstaðan var skýr og fól í sér að þessi íslenska aðferð hefði ýmsa kosti fram yfir norsku aðferðina sem til þessa hafði helst verið notuð og byggði á blástursfrystingu. Einkum var glaðst yfir því að sjálfvirki kassafrystirinn leysti allan vanda varðandi nýtingu á stærsta makrílnum til manneldis.

Frystirinn er engin smásmíði, 6,5 m. að hæð og mikill um sig. Strax og makrílveiðar hófust sumarið 2010 hófst frysting í kassafrystinum og má segja að hún hafi nánast strax gengið með miklum ágætum. Frystirinn afkastaði um 30 tonnum á sólarhring og var Matís fengin til að rannsaka afurðirnar sem úr frystinum komu. Forsvarsmenn Síldarvinnslunnar voru mjög sáttir við reynsluna af nýja kassafrystinum á vertíðinni 2010 og töldu þeir að enn og aftur hefði sannast hve farsælt samstarf vinnslufyrirtækis og fyrirtækis sem þróar og framleiðir fiskvinnslubúnað getur skilað frábærum árangri. Það eru einmitt verkefni á borð við þetta sem stuðla að aukinni verðmætasköpun innan sjávarútvegsins.

Frosin vara kemur út úr kassafrystum.

að ekki var þörf á að nota frystipönnur undir fiskinn eins og gert var í eldri frystitækjum heldur var unnt að mata kassa með fiskinum beint inn í frystinn. Kassarnir eru 105 mm. þykkir og var heill makríll frystur í þeim án þess að afurðin væri pressuð. Með þessari aðferð var unnt að frysta stærsta makrílinn og almennt séð var farið mun betur með hráefnið þegar þessari aðferð var beitt. Inn- og útmötunartæknin í nýju frystunum var sjálfvirk og hefur Skaginn sótt um einkaleyfi á þeirri tækni. Þegar starfsmenn Skagans höfðu unnið að þróun sjálfvirka kassafrystisins var gerður samningur um að fyrsti frystirinn af þessari gerð

Rannsóknir Matís á afurðum úr sjálfvirku kassafrystunum skiluðu eftirtöldum meginniðurstöðum: n Útlit vörunnar er gallalítið. n Varan er fryst á 6-7 tímum en það tekur 16-20 tíma að frysta vöru með hefðbundinni blástursaðferð. n Minna los greinist í vörunni en þegar fryst er með hefðbundinni aðferð. n Vökvarýrnun við uppþýðingu er mun minni en þegar hefðbundinni aðferð er beitt.

Góð reynsla og fjölgun kassafrysta Ánægjan með nýja kassafrystinn leiddi til þess að áhugi vaknaði fyrir því að fjölga slíkum frystum í fiskiðjuverinu í Neskaupstað. Fyrir vertíðina 2011 var öðrum frysti komið fyrir við hlið hins fyrsta og fyrir vertíðina 2012 bættist sá þriðji við. Þar með gátu kassafrystarnir þrír afkastað 90-100 tonnum af makríl á sólarhring en að auki voru hefðbundin frystitæki notuð við framleiðsluna í fiskiðjuverinu. Gera má ráð fyrir að fjárfesting Síldarvinnslunnar vegna tilkomu kassafrystanna þriggja og búnaðar sem tengist þeim sé um 500 milljónir króna en fullyrða má að sú fjárfesting hafi þegar skilað sér og vel það. Þá er stóri makríllinn, sem jafnframt er besti fiskurinn, ekki lengur vandamál hvað vinnsluna áhrærir heldur er hann sá hluti framleiðslunnar sem skilar mestum verðmætum. Í ljós hefur einnig komið að kassafrystarnir henta afar vel við heilfrystingu á síld og þá ekki síst þeirri síld sem stærst er. Einnig hafa frystarnir verið nýttir við loðnufrystingu. Þegar síld og loðna er fryst í kassafrystunum eru afköstin mun meiri en þegar makríll er unninn. ú t v egsbl a ð i ð

nóvember 2013

Góð skilyrði hérlendis fyrir repjuræktun en fjárfesta vantar

Lífdísill íslenska flotans gæti verið íslenskur

Sigrún Erna Geirsdóttir

iglingastofnun hefur umsjón með verkefni sem miðar að því að rækta repju í þeim tilgangi að vinna úr henni eldsneyti. Skilyrði fyrir repjuræktun eru góð á Íslandi og bændur hafa sýnt ræktuninni mikinn áhuga. Upplagt væri að sameina ræktunina landgræðslu. Heppilegast væri að mynda olíusamlag sem fengi öll repjufræin og framleiddi bæði olíu og fóðurmjöl.

Hagkvæmt og umhverfisvænt Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar segir meðal annars að mikilvægt sé að beita hvetjandi aðgerðum í efnahagslífinu til að ýta undir græna starfsemi, nýta beri vistvæna orkugjafa enn frekar við samgöngur og að hvatt verði til þess að dregið verði úr notkun jarðefnaeldsneytis. Eitt þeirra verkefna sem tengist þessum vilja er rækt á repju, en úr fræjum hennar er unnin olía sem úr fæst lífdísill. Lífdísillinn er svo blandaður dísilolíu og þannig er eldsneytiskostnaður minnkaður. Þess fyrir utan næst fram umhverfislegur ábati. Framleiðsla á lífdísil er að auki tilraun til þess að auka orkuöryggi þar sem landið er algjörlega háð innflutningi á olíu. Algengustu nútíma dísilvélarnar geta notast við blöndur sem er allt að 30% lífdísill án þess að gera þurfi á þeim breytingar og í dag er verið að flytja inn um 750 tonn af matarolíu árlega sem er hreinsuð og svo nýtt sem lífdísill. Kostir lífdísils fram yfir

útvegsblaðið

nóvember 2013

Jón Bernódusson og Ólafur Eggertsson á Þorvaldseyri með flösku af repjuolíu til manneldis.

jarðdísil er sömuleiðis sá að hann eykur smurningu dísilvélar, minnkar slit á legum og minnkar losun eiturefna. Orkuinnihald hans er rétt um 9% minna en í venjulegri jarðolíu en það jafnast nánast út þar sem lífdísill er yfirleitt notaður sem íblöndun við hefðbundna olíu í flestum Evrópulöndum. Repjurækt hentar Íslandi vel Undanfarin ár hefur verkefninu „Umhverfisvænir orkugjafar“ verið stýrt af Siglingastofnun Íslands og hefur Jón Bernódusson, verkfræðingur, stýrt því. Verkefnið er hluti af samgönguáætlun stjórnvalda og felst í samstarfi Siglingastofnunar, Landbúnaðarháskólans, bænda og N1. Mark-

mið verkefnisins er að gera sér grein fyrir hvaða möguleikar eru til staðar innanlands varðandi ræktun orkujurta til framleiðslu á vistvænu eldsneyti fyrir skip og bíla. Jón segir að möguleikar okkar Íslendinga á að rækta repju séu miklir, hér sé mikið af landsvæði sem þurfi að græða upp. Þá sé tilvalið að nota repju sem skiptijurt við aðrar korntegundir, sem og lúpínu. Lúpínan væri þá notuð sem áburður og herfuð ofan í jörðina áður en hún næði að vaxa. Þar með séu tvær flugur slegnar í einu höggi, sandur sé ræktaður upp og ekki farið yfir ræktað land. Samstarf við Landgræðsluna sé því í burðarliðnum. „Verkefnið hefur farið vel af stað og mun ekki valda vonbrigðum. Nú þarf bara að útfæra það betur, við þurfum t.d finna út hvers konar jarðvegur hentar repjunni best og þess háttar.“ Í dag er verið að rækta á tvö og þrjú hundruð hekturum og eru menn mislangt á veg komnir. Sumir hafa verið í repjuræktun um nokkra hríð og eru komnir með reynslu meðan aðrir eru að byrja. ,,Þetta eru 5 eða 6 bændur sem eru komnir með góð tök á ræktuninni og eru þar fremstir í flokki Ólafur Eggertsson á Þorvaldseyri og Örn Karlsson á Sandhóli við Kirkjubæjarklaustur,“ segir Jón. Bændur hafa sýnt repjuræktuninni mjög mikinn áhuga og segir Jón það vera mjög ánægjulegt enda þurfi mjög margir bændur að koma að þessu ef ætlunin sé að ná að rækta það magn sem stefnt er að. „Ég myndi telja að þeir þyrftu að vera yfir hundrað.“ Hann segir Róm ekki hafa verið byggða á einum degi og það

Kostir lífdísils fram yfir jarðdísil er sömuleiðis sá að hann eykur smurningu dísilvélar, minnkar slit á legum og minnkar losun eiturefna.

Olíupressan á Þorvaldseyri. Jón Bernódusson ásamt Helga Jóhannessyni lögfræðingi og forstoðumanni stjórnsýslusviðs Siglingastofnunar Íslands.

taki tíma fyrir alla sem koma að ræktuninni að læra rétt handtök og góð samvinna milli stofnunarinnar og bænda sé nauðsynleg. Olíusamlag væri besta fyrirkomulagið Ekkert skip er í dag að nota lífdísil úr repjuolíu en Jón segir að vel mætti t.d hugsa sér samstarf við smábátaeigendur um að nota hana bráðlega í litlum mæli. Ekki sé hægt að fara út í mikla notkun ennþá þar sem ekki sé verið að rækta nægilegt magn til þess. Til að standa undir einni repjuverksmiðju telur Jón að nauðsynlegt væri að rækta repju á 15 til 20 þúsundum hekturum lands. Einn hektari gefur um þrjú tonn af hálmi og þrjú tonn af fræjum sem eru pressuð í sérstakri olíupressu. Við olíupressunina myndast tæp tvö tonn af fóðurmjöli (hrati) og um 1200 lítrar af repjuolíu. Ef uppskerubrestur yrði væri svo hægur vandi að flytja inn repjufræ. Þess má geta að við brennslu repjuolíu í dísilvél af einum hektara lands losna

um þrjú tonn af koltvísýringi út í andrúmsloftið og við ræktun á einum hektara af repju bindast í jarðveginn um sex tonn af koltvísýringi. Það er því hægt að segja að kolefnisjöfnunin sé tvöföld. Siglingastofnun átti lengi einu olíupressuna sem til var í landinu en í dag eru nokkrir bændur komnir með slíkan búnað. Það þarf þó talsvert meiri uppbyggingu og tækjakost þegar uppskera repju verður orðin meiri. Jón segir að heppilegasta fyrirkomulagið væri ef bændur mynduðu olíusamlag sem allir kæmu að. Góð staðsetning væri t.d Hvolsvöllur eða Kirkjubæjarklaustur. Samlagið fengi þá til sín öll repjufræin og þar væri framleidd úr þeim olía sem væri hreinsuð í lífdísil og seld sjávarútvegsfyrirtækjum. „Við vinnslu olíunnar úr repjunni myndast svo verðmæt hjáafurð sem er fóðurmjölið“, segir Jón. Bændur myndu nýta það fyrir skepnur sínar og myndi verðmæti þess borga kostnað ræktunarinnar. Olían væri því í raun ókeypis. „Þetta gæti verið fullkomlega sjálfbært og myndi ekki þurfa neinn ríkisstuðning,“ segir Jón. Áætlað hefur verið að það þurfi u.þ.b 200-250 milljónir svo hægt sé að byrja framleiðslu en Jón segir að nauðsynlegt sé að gera nákvæma kostnaðargreiningu. Hann segir að enn sem komið er hafi enginn íslenskur fjárfestir sýnt því áhuga að byrja verkefnið „Við höfum hins vegar orðið vör við áhuga hjá erlend-

um fjárfestum en það væri vissulega æskilegra að fjárfestarnir væru íslenskir.“ Útgerðarmenn áhugasamir Jón segir að ef farið verði út í að rækta árlega repju á 50 þúsund hektara af ónotuðu uppgræðslulandi fengjust um 50 þúsund tonn af repjuolíu sem væri um fjórðungur af þeirri olíu sem fiskiskipaflotinn notar á ári í dag. „Það væri því mikill sparnaður fyrir útgerðina ef þetta gæti orðið því þarna sleppur hún við að flytja inn fjórðung af öllu eldsneyti.“ Hann segir að Landsamband íslenskra útgerðarmanna hafi sýnt verkefninu áhuga, sér í lagi ef það myndi þýða sparnað vegna kaupa á eldsneyti. „Ef við næðum að rækta það mikið magn af repju að útgerðin gæti sparað sér og þjóðfélaginu árlega um 10% af olíuinnflutningi sínum, sem væri þá 2–3 milljarðar á ári, þá væri það mjög gott.“ Jón segir að það markmið hafi verið sett að rækta repjufræ á 20-30 þúsund hekturum lands og setja af stað lífdísilverksmiðju sem framleitt getur vistvænan og endurnýjanlegan orkugjafa úr því hráefni fyrir bæði skip og landfarartæki. Þar til þeim áfanga hefur verið náð verður verkefnið í gangi. „Ég vona að minnsta kosti að menn fari ekki að hætta í miðjum klíðum, þetta er of mikilvægt til þess,“ segir Jón að lokum.

útvegsblaðið

nóvember 2013

Mynd 2 Unnið við fjölgeislamælingar um borð í Árna Friðrikssyni. Mæligögnum um botnlögun frá fjölgeislamæli, staðsetningu skipsins frá GPS-mæli og gögn frá tæki sem nemur hreyfingar skipsins eru skráðar jafnharðan inn í úrvinnslutölvu fjölgeislamælis.

Landslag undir fiskimiðum vestur af landinu Guðrún Helgadóttir, Hafrannsóknastofnun

afrannsóknastofnun hefur undanfarinn áratug gert fjölgeislamælingar á völdum svæðum umhverfis landið. Kortlagningin hefur einkum beinst að veiðislóðum og viðkvæmum svæðum, svo sem búsvæðum kórala og hrygningarslóð nytjafisks. Nákvæmar dýptarmælingar á hafsbotninum leiða þar oft í ljós óvænt landslag. Dæmi um slíkt eru svonefnd eðjufjöll eða leirkeilur á hafsbotninum djúpt vestur af landinu. Fyrirbærin fundust á 900-1300 metra dýpi og sömuleiðis umfangsmiklar neðansjávareldstöðvar. Fjölgeislamælingar hafa einnig sýnt að landslag á hafsbotni er víða mjög fjölbreytt þar sem áður var talið að væri tilbreytingalítið sléttlendi. Hér verður stuttlega greint frá athyglisverðum upplýsingum sem fengust við kortlagningu vestur af landinu í fjölgeislaleiðöngrum Hafrannsóknastofnunar, annars vegar á grálúðuslóð í Vesturdjúpi og hins vegar á hrygningarslóð steinbíts á Látragrunni.

Eðjufjöll og neðansjávareldstöðvar Skipstjórinn á frystitogaranum Þerney RE 101 lét Hafrannsóknastofnun á sínum tíma vita af óvenjulegum tindi sem hann sá á dýptarmæli skipsins og gaf upp staðsetningu hans. Fjölgeislamælingar á rs. Árna Friðrikssyni á þessum slóðum leiddu síðan í ljós keilulaga strýtur og hafði Þerney siglt beint yfir eina þeirra. Þessar keilur eru reglulegar að lögun, ýmist stakar eða samhangandi og mynda þá ílanga hryggi. Þær rísa um 40-300 metra upp af frekar sléttu umhverfi sínu (3. mynd). Um fjórtán slíkar keilur hafa komið í ljós í

útvegsblaðið

nóvember 2013

tveimur fjölgeislaleiðöngrum. Keilurnar eru taldar vera eðjufjöll. Þau eru þekkt víða um heim á svæðum þar sem setmyndun er hröð og samþjöppun á sér stað vegna láréttra jarðskorpuhreyfinga. Setþunginn getur valdið því að seigfljótandi leirlög, langt niður í setinu, þrýstast upp á yfirborðið, meðfram misgengjum og sprungum. Þekktasti fundarstaður eðjufjalla á þurru landi er í Azerbaijan við Kaspíahaf. Með tilkomu nákvæmra dýptarmælinga hafa komið í ljós mörg eðjufjöll á hafsbotni. Í Miðjarðarhafinu eru til dæmis mörg slík, og þau eru, að stærð og lögun, mjög áþekk þeim sem fundust vestur af Íslandi. Hér við land hafa slík fyrirbæri ekki fundist áður að því er best er vitað. Auk eðjufjallanna voru kortlögð tvö enn stærri fjöll sem talin eru vera neðansjávareldstöðvar (3. mynd). Þau rísa um 450 metra upp úr umhverfi sínu og eru sláandi lík svokölluðum móbergsstöpum að lögun. Kortlagður hluti stærra fjallsins er um 300 ferkílómetrar að umfangi. Fjallsrótin er á um 1400 metra dýpi og brattar hlíðar upp að fjallsbrún við 1100 metra sjávardýpi en þar fyrir ofan er víðáttumikil slétta sem hækkar aflíðandi að kolli fjallsins á 950 metra dýpi. Þar sjást nokkrir gígar á um fimm ferkílómetra svæði. Ísaldarlandslag á hrygningarslóð steinbíts á Látragrunni Við rannsóknir á hrygningarstöðvum steinbíts á Látragrunni hafa fjölgeislakort komið að góðum notum, einkum þegar beitt er fjarstýrðum mælitækjum. Þegar slík tæki eru notuð nálægt botninum skiptir miklu máli að hafa sem gleggstar upplýsingar um landslagið.

Hvað eru fjölgeislamælingar? Fjölgeislamælir er dýptarmælir sem beinir mörgum geislum samtímis að botninum líkt og nafnið ber með sér. Um borð í rannsóknaskipinu Árna Friðrikssyni er fjölgeislamælir af gerðinni Kongsberg Simrad EM 300. Tækið vinnur á 30 kHz tíðni og sendir frá sér 135 geisla sem saman geta myndað 150° horn undir skipinu (1. mynd). Því er ætlað að mæla botninn niður á allt að 4000 metra dýpi. GPS staðsetningatæki skrá stöðugt nákvæma staðsetningu skipsins og sérstakur nemi skráir allar hreyfingar þess (veltu). Auk þess er fylgst er breytingum á hljóðhraða sjávar. Allar þessar upplýsingar eru beintengdar við hugbúnað fjölgeislamælisins (2. mynd). Markmið fjölgeislamælinga Hafrannsóknastofnunar er að kortleggja á nákvæman hátt lögun hafsbotnsins innan marka íslensku efnahagslögsögunnar. Þekkingin nýtist við rannsóknir á lífríki hafsins, eðliseiginleikum sjávar og jarðfræði hafsbotns. Tilkoma fjölgeislamælinga síðustu áratugi hefur fært mönnum nýja þekkingu um botn heimshafanna og stöðugt bætist við þá þekkingu. Á vefsíðu stofnunarinnar, www.hafro.is, er yfirlit fjölgeislamælinganna undir Rannsóknir/Kortlagning hafsbotns.

Mynd 3 Horft til suðurs yfir syðsta hluta rannsóknasvæðis í Vesturdjúpi. Fremst er um 450 m há neðansjávareldstöð og fjær sér í nokkrar leirkeilur eða eðjufjöll. Fjærst er keilan sem Þerney sigldi yfir á sínum tíma (sjá texta). Kortið að neðan sýnir afstöðu mælingasvæðis í Vesturdjúpi. Stærra neðansjávareldfjallið er sunnan við miðju svæðisins. Rauða pílan táknar rs. Árna Friðriksson á heimleið. Að baki eru 9 þúsund ferkílómetrar af kortlögðum hafsbotni.

loftnet

Mynd 1 Skýringarmynd af fjölgeislamælingu.

botnstykki , max 150° heildarbreidd geisla 150°

stakir geislar

kortla

gður h afsbo tn

Í samanburði við það landslag sem lýst er í Vesturdjúpi hefði ef til vill mátt búast við tíðindalitlu 1.sléttlendi mynd á Látragrunni, enda stór hluti rannsóknasvæðisins á tiltölulega þröngu dýptarbili, eða frá 140 til 180 metrum (4. mynd). Kortlagning með fjölgeislamæli leiddi hins vegar í ljós athyglisverðar upplýsingar um ójöfnur á botni sem eru menjar ísaldarjökulsins, sem náði út undir landgrunnsbrún þegar sjávarstaða var lægri á ísöld. Nýjar upplýsingar komu fram um hop megin-

jökulsins. Þetta eru lágreistir jökulgarðar sem eru á sjálfu hrygningarsvæðinu og innan við stóra jökulgarðinn yst á Látragruni (4. mynd). Á norðurhluta svæðisins sjást ennfremur stórar og smáar öldur sem tengjast ummerkjum ísaldarjökulsins. Eftir að jökullinn fór af svæðinu hafa ísjakar grafið skurði í botninn. Þeir eru allt að fimm metra djúpir og geta náð nokkurra kílómetra lengd. Hér hafa verið nefnd nokkur dæmi um fjölgeislamælingar vestur af landinu. Aðeins lítill hluti hafs-

3. mynd

Mynd 4 Hrygningarstöðar steinbíts á Látragrunni eru innan við stóran jökulgarð sem hér sést yst á Látragrunni, og er þekktur meðal sjómanna sem „brjálaði hryggur” eða „kattarhryggur”. Svartar línur (heilar og slitnar) sýna litla jökulgarða á hrygningarsvæðinu, sem mynduðust á ísöld þegar meginjökullinn hopaði í áföngum. Garðarnir liggja samsíða stóra jökulgarðinum. Stækkað kort af hrygningarsvæðinu er til hliðar.

botnsins umhverfis Ísland hefur verið kortlagður á þennan hátt. Niðurstöðurnar sýna engu að síður að miklu er hægt að áorka á tiltölulega stuttum tíma, líkt og gert var í Vesturdjúpi þar sem sjávardýpið fer niður fyrir þúsund metra. Þar voru 9000 ferkílómetrar kortlagðir í 11 daga leiðangri. Hins vegar sýnir reynslan einnig hve seinlegt er að þekja grynnri svæði eins og Látragrunn, þar sem sjávardýpi er innan við 200 metra. Þar tókst aðeins að þekja um 1900 ferkílómetra á 11 sólarhringum. útvegsblaðið

nóvember 2013

Stuðla skal að notkun innlendra orkugjafa

Á myndinni eru frá vinstri til hægri. Steingrímur Þorbjörnsson frá Varðeldi, Þorbjörn Friðriksson frá Varðeldi, Guðbjartur Einarsson frá Véltak, Hanna Birna Kristjánsdóttir frá Innanríkisráðneyti, Árni Sigurbjarnarson frá Norðursiglingu, Steinunn Sigvaldadóttir framkvæmdastjóri Norðursiglingu og Jóhann Andersen stjórnarformaður GPÓ.

30 milljónir vegna orkuskiptaverkefna Sigrún Erna Geirsdóttir

anna Birna Kristjánsdóttir, innanríkisráðherra, afhenti í byrjun hausts styrki til verkefna á sviði orkuskipta í skipum. Verkefnin eiga að auka notkun innlendra orkugjafa í skipum og draga þar með úr notkun jarðefnaeldsneytis, afla þekkingar á þessu sviði og auka rannsóknir og samstarf. Styrkirnir voru alls að upphæð 30 milljónir króna. Styrkirnir voru hinir fyrstu sinnar tegundar og fór úthlutunarnefnd yfir umsóknir sem bárust. Nefndin vinnur samkvæmt verklagi um rannsóknarstyrki til orkuskipta í skipum og leggur áherslu á notkun innlendra orkugjafa, vistvænt eldsneyti og sparnað jarðefnaeldsneytis, öflun þekkingar og miðlun hennar, rannsóknir, þróun og samstarf á þessum sviðum. Eftirtaldir aðilar hlutu styrkinn: Varðeldur ehf. – lífmassa breytt í hráolíulíki. Langtímamarkmið er að breyta með efna- og eðlisfræðilegum aðferðum nægum innlendum lífmassa í hráolíulíki (Biomass to Liquid) til að mæta öllum þörfum landsins fyrir jarðefnaeldsneyti á sjó og landi. Hér er sótt um framlag til að smíða frumgerð vinnslurásar til að sýna fram á fýsileika þess að breyta lífmassa, þ.m.t. lífrænum úrgangi, í olíulíki með notkun innlendrar raforku. Frumgerðin nýtist einnig til að meta mögulega arðsemi slíkrar framleiðslu og miðla þekkingu á þessu sviði til annarra. Úthlutunarnefndin telur að með verkefninu megi auka umfjöllun og áhuga á þessari leið til orkuskipta í skipum og geti einnig orðið til orku-

útvegsblaðið

nóvember 2013

Verkefnin eiga að auka notkun innlendra orkugjafa í skipum og draga þar með úr notkun jarðefnaeldsneytis, afla þekkingar á þessu sviði og auka rannsóknir og samstarf.

skipta í öllum farartækjum ef vel gengur. Verkefnið fellur því vel að áherslum úthlutunarnefndarinnar. Sótt var um 10 milljóna króna styrk en nefndin leggur til að styrkur 2013 verði 8 m.kr. GPO efh. – endurvinnsla á plasti í olíu Markmiðið er að þróa skilvirkar, hagkvæmar og umhverfisvænar leiðir til að endurvinna plastúrgang (heyrúllu-, heimilis- og iðnaðarplast) í díselolíu og svartolíu. Sótt er um framlag til stofnkostnaðar sem aðallega fer í að kaupa sérhæfðan tækjabúnað til framleiðslunnar. Úthlutunarnefndin telur að þó framleiðslan verði seint næg til að mæta allri þörf skipa fyrir olíu, þá sé þetta sérstaklega vistvæn leið. Einnig er verkefnið langt á veg komið og því mun styrkurinn fljótlega skapa nýtt olíuframboð til skipa. Sótt var um 6 m.kr. styrk, en nefndin leggur til að styrkur 2013 verði 5 m.kr. Véltak ehf. – dregið út notkun smurolíu í skipum Búnaður hefur verið hannaður og prófaður sem getur sparað allt að 50-70% af smurolíunotkun

skipa með því að koma í veg fyrir að olían sleppi út í vélarrúm skips. Þannig næst miklu betri nýting í stað þess að hún dreifist út í umhverfið, þar sem hún getur haft heilsuspillandi áhrif á vélstjóra. Hér er sótt um styrk til að koma frumgerð búnaðar í fullgert form sem nýst getur í íslenska og erlenda skipaflotann. Úthlutunarnefndin telur að verkefnið sé líklegt til að minnka þörf á innflutningi smurolíu til skipa og er sérstaklega umhverfisvænt. Hér er verið að sameina sparnað á notkun jarðefnaolíu, bætt umhverfi og heilsuvernd sjómanna. Sótt var um 3 m.kr. styrk og leggur nefndin til að styrkur 2013 verði 3 m.kr. Norðursigling ehf. – rafknúin hjálparvél í seglskipi Markmiðið er að breyta seglskipi Norðursiglingar þannig að hjálparvélin verði rafknúin frá rafgeymum sem hlaðnir eru í landi og endurhlaðnir með vindorku á sjó í góðum byr. Ljósavél verður til vara. Þannig verður skipið t.d. við hvalaskoðun að fullu knúið á vistvænan hátt. Hér er sótt um styrk til tækjakaupa svo sem vél, vélarhlutum, rafgeymum og fleiru. Úthlutunarnefndin telur að með verkefninu megi auka umfjöllun og áhuga á vistvænni rekstri skipa. Reynsla af rekstri rafbúnaðar til að knýja skip mun nýtast til að meta hvernig og hvort innlend raforka getur leyst jarðefnaeldsneyti af hólmi í íslenskum skipum í einhverjum mæli. Sótt var um 20 m.kr. styrk, en nefndin leggur til að styrkur 2013 verði 14 m.kr.

ÍSLENSKA SIA.IS ODD 63278 07/13

UmhverfisvottUð prentsmiðja

Umbúðir sem auka aflaverðmæti

Oddi hefur gegnum tíðina unnið með íslenskum fyrirtækjum í fiskvinnslu og útgerð að því að þróa lausnir sem svara gæðakröfum viðskiptavina um allan heim. Við framleiðum umbúðir sem ná utan um alla framleiðslu og rekstur sjávarútvegsfyrirtækja. Afurðir þínar eru í öruggum höndum hjá Odda. Oddi – umhverfisvottuð prentsmiðja. höfðabakka 3-7, 110 reykjavík, sími 515 5000, www.oddi.is

Umbúðir og prentun

Við bjóðum fyrirtækjum sérþekkingu

Okkar vinna snýst um að þín vinna gangi vel. Við leggjum okkur fram um að setja okkur vel inn í það sem þú ert að gera, og þó að við þekkjum kannski ekki viðfangsefnin í þínu starfi jafn vel og þú, þá vitum við hvað starfið gengur út á.

Hallgrímur Magnús Sigurjónsson hefur yfir 30 ára reynslu af sjávarútvegi og fjármögnun sjávarútvegs.

Starfsfólk Íslandsbanka býr yfir áratugareynslu í þjónustu við sjávarútveginn og hjá bankanum starfar stór hópur fólks með sérþekkingu á greininni. Þannig getum við ávallt tryggt fyrirtækjum í þessari undirstöðuatvinnugrein þjóðarinnar þá bankaþjónustu sem hún þarfnast.

Magnús er útibússtjóri hjá Íslandsbanka.

Þekking sprettur af áhuga.

Við bjóðum góða þjónustu islandsbanki.is | Sími 440 4000