Útvegsblaðið 8. tbl 2013 by Goggur

Leyndarmálið í Grindavík

Útbreiðslan körtlögð

n Einhamar Seafood gerir út fjóra línubáta og rekur fiskvinnslu þar sem um 40 manns starfa í dag.

n Brýnt er að kanna vel útbreiðslu grjótkrabbans og fara gætilega í veiðar í fyrstu.

Þjónustumiðill sjávarútvegsins

október 2013 »8. tbl. »14. árg.

Unga fólkið er áhugasamt

Spennandi atvinnugrein n Framtíðin liggur hjá unga fólkinu og gildir það um sjávarútveg eins og aðrar atvinnugreinar. Útvegsblaðið tók tal af ungu fólki sem starfar við sjávarútveg á einn eða annan hátt og kannaði hug þeirra til greinarinnar og framtíðar.

Rafvæðing á réttri braut n Eigendur fiskimjölsverkmiðja höfðu áhuga á að rafvæða þær enn frekar og draga þannig úr olíunotkun. Ýmis ljón reyndust vera í veginum en árið 2009 32 urðu ákveðin þáttaskil.

Okkar mat er að það sé eitthvað að rofa til og fjárfestingar í sjávarútvegi séu að aukast aftur. Rúnar Jónsson, forstöðumaður sjávarútvegssviðs Íslandsbanka.

Orkueyðsla skipa

Starfið er bæði teoría og praktík

n Umfjöllun um ýmsar hugmyndir og lausnir sem beinast að orkusparnaði skipa, t.d orkusparnaðarkerfi, greiningu á veiðarfærum, sem og notkun á endurnýjanlegum orkugjöfum. 26

n „Ég er stolt af því að tengjast sjávarútvegi gegnum Marel enda byggja Íslendingar líf sitt og efnahag að stórum hluta á sjónum.“ Kristín Líf Valtýsdóttir, verkefnastjóri hjá Marel. 18

Staðan í afla einstakra tegunda innan kvótans:

útvegsblaðið

ágúst 2013

Staðan í afla einStakra tegunda innan kvótanS: 9%

7.1%

11.2%

15.2%

Þorskur n Aflamark:

100.1%

n Afli

Þorskur

164.974

t/ aflamarks: 165.080

n Aflamark:

91%

n Afli

Ýsa 162.541

t/ aflamarks: 147.970

ufsi

n Aflamark:

92.9%

n Afli

30.894

t/ aflamarks: 28.708

n Aflamark:

84.8%

n Afli

42.847

t/ aflamarks: 36.339

Útvegsblaðið tekur breytingum Ýsa n Aflamark:

101.6%

n Afli

31.115

t/ aflamarks: 31.619

2.9%

Aflaverðmæti íslenskra skipa nam 90,3 milljörðum króna á fyrstu sjö mánuðum ársins 2013 samanborið við 95,7 milljarða á sama tímabili 2012.

Aflaverðmæti síldar dróst saman um 61% milli ára

Ufsi n Aflamark:

97.1%

n Afli

43.284

t/ aflamarks: 42.008

Aflaverðmæti hefur dregist saman Til móts við fram

Hægt er að senda okkur póst á goggur@goggur.is eða hringja í síma 445-9000 rafrænt til þín frítt eða kaupa áskrift á tímaritsformi.

Karfi n Aflamark:

101.9%

n Afli

45.196

t/ aflamarks: 46.068

Síldveiðar að komast í fullan gang n Síldveiðar á Breiðafirði eru hafnar af fullum krafti. Stóru nótaskipunum hefur fjölgað þar undanfarna daga og smábátar hafa náð góðum afla í lagnet. Síldveiðin hefur verið fyrir mynni Kolgrafafjarðar, í og við Urthvalafjörð. Þá hafa nokkrir stórir bátar verið grunnt út af Stykkishólmi en þar er mikil síld líka. Litlu bátarnir hafa verið að fá 4-5 tonn í lagnetin og fer aflinn allur til vinnslu, ýmist í Stykkishólmi eða keyrt er með hann suður á við. Síldarverkun er nú að hefjast í Búðardal en þar hefur síld aldrei verið verkuð áður. Það eru feðgarnir Gísli Baldursson og Baldur Gíslason sem ætla að frysta síld í gamla sláturhúsinu í Búðardal en þar hafa þeir verkað grásleppuhrogn á síðustu vertíðum.

Sigrún Erna Geirsdóttir

flaverðmæti íslenskra skipa nam 90,3 milljörðum króna á fyrstu sjö mánuðum ársins 2013 samanborið við 95,7 milljarða á sama tímabili 2012. Aflaverðmæti hefur því dregist saman um tæplega 5,4 milljarða króna eða 5,6% á milli ára. Þetta kemur fram í frétt á vef Hagstofu Íslands Aflaverðmæti botnfisks var tæplega 54,2 milljarðar króna og dróst saman um 8% miðað við sama tímabil í fyrra. Verðmæti þorskafla var um 27,7 milljarðar og dróst saman um 8% frá fyrra ári. Verðmæti uppsjávarafla nam tæpum 26,2 milljörðum króna í janúar til júlí 2013, sem er um

Verðmæti afla sem seldur er

Allar gerðir bindivéla í beinni sölu útgerða til vinnslu Strekkifilmur, plaststálbönd innanlands nam 45,5og milljörðum króna og dróst saman um 3,4% miðað við fyrstu sjö mánuði ársins 2012.

Starfsstöðvar Ísfells og Ísnets: • Ísnet Þorlákshöfn - Óseyrarbraut 28 • Ísnet Vestmannaeyjar - Flötum 19 www.isfell.is • Ísnet Húsavík - Barðahúsi • Ísnet Akureyri - Oddeyrartangi • Ísnet Sauðárkrókur - Lágeyri 1 • Ísfell / Ísnet Hafnarfjörður Óseyrarbraut 28 • 220 Hafnarfjörður • Sími 5200 500 • isfell@isfell.is

og er rafræn 3% aukning frá fyrra ári. Þá aukningu má rekjaútgáfa til aðgengile Sigrún Erna Geirsdóttir alltaf á netinu. loðnuafla og kolmunnaafla. Aflaverðmæti loðnu Stærstu blöð Goggs koma út a nam 15,6 milljörðum á fyrstu vori sjö og í mánuðdesember. Ekki er æ tvegsblaðiðkróna hefur kannunin að gera breytingar á þes fólks í sjávar- miðað um ársins semað,ermeðal 19,2% aukning við sama útvegi, hversu margir um tveim blöðum. Þau verð tímabil í fyrra. Aflaverðmæti kolmunna jókst nota spjaldtölvur og far- prentuð á sama hátt og veri um 10,1% frá fyrra ári og var um hefur, 2,8 milljarðar fara í sömu dreifingu o síma. Nánast undantekningalaust hingað til og þau verða aðgeng fólk annað eða hvorutveggja krónanotar í janúar til júlí 2013. Aflaverðmæti síldar daglega. Spjaldtölvur og farsímar leg á netinu. dróst eru saman um 61% milli ára og var 514 milljónnotaðar til að lesa blöð, vafra Goggur hefur reynslu af ra ir króna í janúar júlíheimasíður. 2013. Aflaverðmæti makum netið og til aðtil skoða rænni útgáfu, enda skiptir hú fyrirtækið meira máli. Les Þessar staðreyndir renna ríls var um 6,5 milljarðar króna á fyrstu sjösífellt mánstoðum undir það sem við höf- urinn eykst stöðugt og nú er Ú uðumum ársins sem miðað viðvíða um heim lesið fundið, þar er sem6,6% lestursamdráttur okkar vegsblaðið sama blaða tímabil í fyrra. flatfisksafla Noregi, Kanad á netinu eykstAflaverðmæti sífellt. Um í Færeyjum, árabil hafa okkar blöð verið nam tæpum 6 öll milljörðum króna,Namibíu, sem er Spáni, 17,9% Rússlandi o aðgengileg á netinu, sem er eðli- svona mætti lengi telja. samdráttur fráþegar janúar 2012. Það er mjög ákveðin þróun leg þróun litiðtil er júlí til þess gangi á netinu sem er aðafla gerast hér seldur á landi og Verðmæti sem er í beinni söluogút-við teljum, sam um mest allan heim segir kvæmt rannsóknum sem hafa ve gerðareyndar til vinnslu innanlands nam 45,5 milljörðHildur Sif Kristborgardóttir, fram- ið gerðar á Norðurlöndunum o um króna og dróst saman um 3,4% miðað viðað lestur hef Bandaríkjunum, kvæmdarstjóri Goggs. bundinna blaða fyrstu sjö mánuði ársins 2012. Verðmæti aflaminnkar og ra ræn blöð sækja sífellt í sig veðrið Áhersla á rafræna útgáfu sem ,,Í keyptur er á markaði til vinnslu innanVið sjáum líka hversu hrö ljósi þess höfum við ákveðið að landsbreyta drósttil.saman umnæsta 6,4% milli áraþróun og er nam þessi með blað sem vi Frá og með tölugefum út á ensku sem heitir Ic blaði breytum við til. Í stað þess tæpum 12,8 milljörðum króna. Aflaverðmæti að prenta Útvegsblaðið á dag- landic Fishing Industry Magazin sjófrystingar nam rúmum 28,5 milljörðum í blaðapappír ætlum við að gera janúartvennt. til júlí og dróst um 6,7% milli ára Prenta blaðiðsaman í tímaritaÞað er mjög ákveðin formi og senda það tilfluttur þeirra sem en verðmæti afla sem er út óunninn nam teljum, samkvæmt ra þess óska og svo hafa það enn tæplega 2,7 milljörðum króna, sem er 24,7% sýnilegra og aðgengilegra á netgerðar á Norðurlöndu samdráttur frá árinu inu,“segir Hildur Sif. 2012. lestur hefðbundinna

Blaðið verður prentað á vandaðan pappír, hefur lengri líftíma

sækja sífellt í sig veð

Útgefandi: Goggur ehf., Grandagarði 16 101 Reykjavík. Sími: 445 9000. Útgáfustjóri: Sædís Eva Birgisdóttir. Ábyrgðarmaður: Hildur

útgefandi: Goggur ehf., Grandagarði 16 101 Reykjavík. sími: 445 9000. útgáfustjóri: Sædís Eva Birgisdóttir. ábyrgðarmaður: Hildur Sif Kristborgardóttir vefsíður: utvegsbladid.is / goggur.is. tölvupóstu

Sif Kristborgardóttir Vefsíður: utvegsbladid.is / goggur.is. Tölvupóstur: goggur@goggur.is. Prentun: Landsprent. ISNN 2298-2884

útvegsblaðið

október 2013

Boston MA, Bandaríkin

Nuuk

Portland

Grænland

Maine, Bandaríkin

St. Anthony Nýfundnaland

Halifax Nova Scotia

Grundarfjörður Ísland

Bíldudalur

blá leið

Grundartangi

Argentia

gul leið

Ísland

Ísafjörður Ísland

Nýfundnaland

Sauðárkrókur

rauð leið

Ísland

REYKJAVÍK

Akureyri

Ísland

græn leið

Ísland

Vestmannaeyjar

brún leið

Húsavík

Ísland

leiðir samstarfsaðila

Norðfjörður

for– og áframflutningar

Reyðarfjörður

Ísland

mögulegar norðurheimskauts leiðir

Klakksvík Færeyjar

möguleg viðkoma / árstíðabundnar siglingar stórtengihöfn

Færeyjar

Bergen

Aberdeen

tengihöfn viðkomur

ÞÓRSHÖFN

Vágur

Maaloy Noregur

England

Vigo Lissabon

Noregur

Skotland

Grimsby Spánn

Álasund Noregur

Immingham

Portúgal

Sortland Noregur

England

Stafangur Noregur

Porto

Árósar

Portúgal

Tromsö

Danmörk

Noregur

ROTTERDAM

Fredrikstad

Holland

Noregur

Velsen Holland

Hamborg Þýskaland

Hammerfest

Helsingjaborg

Noregur

Svíþjóð

Helsinki

Szczecin Pólland

Noregur

Kirkenes

Swinoujscie Pólland

Båtsfjord

Finnland

Murmansk Rússland

Klaipeda Litháen

Riga Lettland

St. Pétursborg

nýtt leiðakerfi eimskips Rússland

– með strandsiglingum við Ísland í beinni tengingu við Evrópu Vikulegar strandsiglingar með beinni tengingu við Færeyjar, Bretland og meginland Evrópu.

Tíðari ferðir og styttri siglingartími til og frá Bandaríkjunum.

Siglt með ferskan fisk vikulega frá Íslandi og Færeyjum

Ný höfn í Bandaríkjunum, Portland, Maine

Aukin þjónusta við olíuiðnaðinn með siglingum til og frá Skotlandi

Möguleg viðkoma á Ísafirði og Akureyri á leiðinni frá Noregi

FÍTON / SÍA

Ný viðkoma í Vágur í Færeyjum og Hamborg í Þýskalandi

Korngarðar 2 | 104 Reykjavík | 525 7000 | www.eimskip.is

Noregur

útvegsblaðið

ágúst 2013

Halldór nýr formaður Velta tæknismábátaeigenda

Nýtt mastersnám um virðiskeðju sjávar- og eldisafurða

fyrirtækja í

n Jöfn og spennandi kosning var í forsjávarútvegi mannsembætti Landssambands smávexsambandsum 13% bátaeigenda en 29. aðalfundi ins lauk á dögunum. Sem kunnugt er gaf n Velta tæknifyrirtækja Sjór sækir tengdum sjávarútvegi jókst Arthur Bogason ekki kost hart að á sér til endurkjörs árið 2012en umhann 13% frá árinu undan og nam veltan tæpum hefur verið formaður LS Gert hafði Kolbeinsey 66 milljörðum. frá upphafi. Tveir voru verið ráð fyrirí 5-10% vexti. n Kolbeinsey, nyrsti Tæknifyrirtækin Halldór Ár-hanna, punktur Íslands, framboði, er nú orðin þeir þróa og framleiða veiðarfæri, tvískipt og hefur látið mjög mannsson og Þorvaldur Mynd: Örvar Ólafsson kör, umbúðir, vélbúnað eða Polarbris í höfn í Noregi. undan ágangi sjávar, hafíss Garðarsson.hugbúað Niðurstaðan fyrir sjávarútveg og veðra. Áhöfn varðskipsins varðogsú að Halldór og selja hlaut vörurnar undir eigin Þórs fór nýverið í land nafni og eru þetta um 70 fyr26 atkvæði og Þorvaldur mældu eyjuna. Vestari hluti irtæki. Á þessu er sama tímabili Kolbeinseyjar er nú 28,4m x 24. Halldór Ármannsson varð lítill vöxtur í fiskveiðum 12,4m og hæsti punkturinn fyrrverandi formaður Reykjaness, félags og fiskeldi. Hefur vöxtur 3,8m. Austari hluti hennar Gunnar Stefánsson, prófessor í iðnaðarverkfræði og Guðrún Ólafsdóttir, verkefnistjóri AQFood námsins. smábátaeigenda á Suðurnesjum og hefur líka tæknifyrirtækjanna er 21,6m x 14,6m. Skarðið verið meiri en í þjóðarframveriðeyjahlutanna í stjórn landssambandsins frá 2006 milli er 4,1 m leiðslu og fiskvinnslu. Kemur að var við Kol- síðasta ogbreidd. þar afMiðað varaformaður árið. Hann þetta fram í niðurstöðum beinsey þegar fiskveiðilöggerir út og er skipstjóri á krókaaflamarksnýrrar rannsóknar Íslenska sagan var færð út í 200 mílur bátnum Petrínu GK-107 og gerir sjávarklasans. og mörkuðGuðrún var miðlína milli auk þess útogStellu Grænlands ÍslandsGK-23. og

Línuveiðiskipið Rifsnes hefur verið sett á sölu

Nýr línuveiðari Norrænt samstarfskemur í nóvember

verkefni fimm háskóla

hefur hún því mikið sögulegt gildi. Hafa varðskip og flugvélar Landhelgisgæslunnar fylgst með þróun hennar gegnum tíðina.

vélar frá Scania. Fyrir á Hraðfrystihús Hellissands línuveiðiskipið Rifsnes sem hefur verið sett á sölu. nokkrar fyrirspurnir ínuveiðiskipið Polarbris, sem HraðfrystiÍslendingar. Forkrafan er Ólafur að nem-segir unnar og tryggja öryggi og hafa gæði Sigrún Erna Geirsdóttir komið Rifsnesiðeldisen ekkert tilboð enn sem hús Hellissands hefur keypt frá endur Noregi hafi BS gráðu um í verkfræði og sjávarafurða. eða raunvísindum þarer. sem námið Mikil áhersla verður lögð nær á að komið Hraðfrystihús Hellissands vinnur er væntanlegt til Rifs þann 12. nóvember grunni. Nemendur nemendur vinni í nánum tengslum ýtt, norrænt meistara- byggir á þeim eingöngu ferskfisk til útflutnings og segir Ólafur nk. Ólafur Rögnvaldsson framkvæmdahafnarkranar nám, AQFood, hefur munu dvelja eitt ár í senn við mis- við fyrirtæki í sjávarútvegi og að afurðirnar allar seldar til Bretlands, til veitstjóri HH segir að áður en skipið til veiða verði skóla munandi og útskrifast með verkefnin beinist aðýmist vandamálum nýlega verið fari innleitt setur búnaður í þaðvið fráHáskóla 3x semÍslands sé undirbúningur ingahúsa verslanakeðja en mest sé unnið af frá þeim.eða Í boði sem upp koma í virðiskeðju sjávaren meistaragráðu Frumframnámið er kælikerfi samstarfsverkefni fimm eruerþrjár afurða. Þá sé tenging milli þeirra fyrir að setja nýtt í það. Polarbris 43 námsleiðir: þorski. Fjórtán manna áhöfn verður á áskipinu og leiðsla, og eldi semverður fer fram Bjarni norrænna og breitt munu nemog verkefnamiðlunar metra langt skip ogháskóla 9 metra og mælist 755veiðarskipstjóri Gunnarsson Sjávarklasans. sem nú er endur útskrifast með meistara- hjá UMB í Noregi fyrsta árið, Nátt- Dr. Guðrún Ólafsdóttir, umsjónarbrúttólestir. Aðalvélin er af Yanmar gerð en ljósaskipstjóri á Rifsnesinu. gráður frá tveimur þeirra. Náminu úrulegar auðlindir sem fer fram hjá maður námsins, segir að þegar séu Sigrún Erna Geirsdóttir

TMP báta og

Aflinn aldrei meiri en í ár

er ætlað að veita nemendum inn- NTNU í Noregi fyrsta árið og Iðnað- góð tengsl milli kennara hjá HÍ og sýn í virðisstjórnun í sjávarútvegi. arframleiðsla sem fer fram hjá DTU helstu tækni-, framleiðslu og þjónUndirbúningur að náminu var í Danmörku fyrsta árið. Seinna árið ustu fyrirtækja í greininni og þeirri n Afli smábáta á aflamarki, strandveiðiBjóðum gott úrval af styrktur af Norrænu ráðherra- er svo sérhæfing hjá HÍ samkvæmt góðu samvinnu verði haldið áfram báta og krókaaflamarksbáta hefur aldrei nefndinn, en Norræna nýsköp- skilgreindum námsleiðum sem þarna. Guðrún segir mikla þörf fyrir vökvakrönum frá verið meiri en á síðastliðnu fiskveiðiári, verður vinnsla og þróun hugbúnaðar hér ásviðum n Bandaríska fyrir Airmar keypt rekstur boðið er uppá í iðnaðarverkfræði, að bæta menntun á öllum unarmiðstöðin hefur hefur síðan styrkt hydraulic en 1.156 bátar komu TMP með 82.712 tonn aðA/S. landi/lífefnafræði og söluskrifstofur Marports verða reknar og starfsemi hátæknifyrirtækisins og og gildi það fyrir Norðurlöndin öll. frekari þróun í tengslum við Marports. verk- líffræði, efnafræði www.tmphydraulik.dk ,,Í verkefninu er verið að nýta þá InTerAct. Markmiðið er að matvælafræði. landi og nam aflaverðmætið 26,6 milljmeð sama hætti og áður. Óskar Axelsson Marport erefnið stærsta fyrirtækið í heiminum við efla samstarf háskóla við fyrirAQFood vistað hjá þekkingu sem er þegar til staðar örðum. Útflutningsverðmætið er því um 53 stýrir Marport áfram en haft er eftir honum á framleiðslu veiðarfæraskynjara og hugbún-Hérlendis er tæki á sviði sjávartengdrar starf- Iðnaðarverkfræði, vélaverkfræði í hverju landi og þarna fáum við milljarðar. Kom þetta fram í skýrslu Arnar vefsíðunni að fjárfestingar í nemum, aðs sem þeim fylgir í brú skipa. Kaupandinn, milli skóla, landa á milli, semi og bæta ímynd sjávarútvegs og tölvunarfræðideild HÍkvotinn.is og er samstarf Pálssonar, framkvæmdastjóra Lands- 2 ætlaðirog voru dregið mætti Airmar, er sem hinsspennandi vega stærsti framleiðandi áhersla botn- lögð sem svo þessihafi þekking nýtistúrenn betur. starfsvettvangur á umhverfisauð-í hernaði, Hjallahraun Hafnarfjörður fyrir ungt menntað Heildarog tengingu við mat- Það er svo sambands smábátaeigenda,220 á aðalfundi sjávarútvegsdeildarinnar. Núframtíðardraumurinn verði áherslan á að stykkja í heiminum og hefurfólk. verið stærstilindafræði birgir s. 562 3833 fjöldi nemenda í haust verður milli vælafræði. Er þetta gert til að efla skólakerfið í heild vinni betur samsamtakanna fyrr í mánuðinum. sjávarútveginn hins vegar aukin á ný. Marports um árabil. Ljóst er, að eftir sem áður www.Asaa.is - Asaa@Asaa.is fimm og tíu og eru í hópnum tveir þverfræðilegan grunn virðiskeðj- an en það gerir núna,“ segir Guðrún.

Marport selt

Hlerar til allra togveiða

Júpíter hw

Júpíter t5

Herkúles t4

Neptúnus t4

www.polardoors.com 4

útvegsblaðið

október 2013

Merkúr t4

Júpíter t4

Alþjóðleg einkaleyfisumsókn

TOGTAUGAR

„Liprar, léttar og borga með sér“ „Ég vil ekki sjá neitt annað í stað Dynex Togtauganna, þær hafa reynst afskaplega vel og allt gengið upp. Þær eru auðvitað frábærar í yfirborðsveiði en í allri veiði eru þær liprar og léttar sem skilar sér í minni olíunotkun og betri stjórn á trollinu. Togtaugarnar fara afskaplega vel með skipið og það er ekkert viðhald á blökkum né rúllum sem þær fara um. Á þessum tæpu sex árum hefði ég þurft að skipta um vír að minnsta kosti 3-4 sinnum, þannig að til vibótar við alla kostina þá borguðu togtaugarnar líka vel með sér og halda því áfram á komandi árum því þær verða nýttar í grandara, gilsa og fleira.“

Guðlaugur Jónsson skipstjóri á nóta- og togveiðiskipinu Ingunn AK

– Veiðarfæri eru okkar fag

Flugfrakt með Icelandair Cargo verður kolefnisjöfnuð n Nú nýverið undirrituðu fulltrúar Icelandair Cargo og Kolviðar samstarfssamning um kolefnisjöfnun vegna flugfraktar til og frá Íslandi á vegum Icelandair Cargo. Í samningnum felst að viðskiptavinum Icelandair Cargo býðst nú að kaupa kolvetnisjöfnuð fyrir hvert kíló af frakt sem þeir flytja með félaginu. Samningurinn tók gildi 18. október, og af því tilefni ákvað Icelandair Cargo að greiða jöfnunargjald fyrir alla flugfrakt sem flutt verður með vélum félagsins eða á þess vegum þennan fyrsta dag í samstarfinu við Kolvið.

Viðurkenning fyrir sæbjúgu og sæeyru Sæbýli ehf. á Eyrarbakka hlaut viðurkenningu fyrir framúrskarandi og nýstárlegt framtak á sviði vísinda og atvinnumála. Sæbýli er að hefja framleiðslu á sæeyrum og sæbjúgum til útflutnings og nýtir til þess íslenskt hugvit, heitt vatn og hreinan sjó. Framleiðslan hjá Sæbýli er í samstarfi við Matís. Samtals var 1,1 milljón króna ráðstafað til þessara viðurkenninga og en hæsta styrkinn hlaut Fjölbrautarskóli Suðurlands, 500 þúsund krónur, „fyrir framúrskarandi og nýstárlegt framtak á sviði mennta- og samfélagsverkefna – fyrir menntun vistmanna á Litla Hrauni og Sogni - sem skilar þeim sem betri borgurum til samfélagsins.“

Brýnt að fara gætilega í veiðar

Kortleggja útbreiðslu grjótkrabba Sigrún Erna Geirsdóttir

ið erum búnir að fara víða og erum að kortleggja útbreiðslu grjótkrabba,“ sagði Bergur Garðarsson skipstjóri á Hannesi Andréssyni SH, sem undanfarin ár hefur einbeitt sér að sæbjúgum, sem unnin hafa verið hjá Reykofninum ehf. í Grundarfirði. „Við leggjum út gildrur og þetta hefur borið svolítinn árangur. Við vorum fyrst fyrir Suðurlandi en síðan inn í Hvalfirði og fórum svo grunnt norður af Akranesi en ætlum nú að skoða við sunnanvert Snæfellsnes, inn á Breiðafjörð og eitthvað norður með. Það voru fiskifræðingar hér um borð um daginn en þetta eru eingöngu tilraunir sem miða að því að unnt verði að gera verðmætari afurð úr þessum kröbbum í stað magnveiðinnar sem hingað til hefur verið algeng hjá okkur Íslendingum við nánast allar veiðar.“ Bergur hefur mikla reynslu af kortlagningu miða fyrir þessar áður ónýttu tegundir við Íslands-

strendur og kortlagði t.d. mikil sæbjúgnamið í Faxaflóa, sem hann segir því miður hafa nánast verið eyðilögð með of mikilli sókn og magnveiði til útflutnings á óunnu hráefni. Grjótkrabbinn er hins vegar nýr í íslenskri lögsögu. Bergur segir brýnt að kanna vel útbreiðslu grjótkrabbans og fara gætilega í veiðar í fyrstu á sama hátt og það hafi verið nauðsynlegt við sæbjúgnaveiðarnar.

Það voru fiskifræðingar hér um borð um daginn en þetta eru eingöngu tilraunir sem miða að því að unnt verði að gera verðmætari afurð úr þessum kröbbum í stað magnveiðinnar sem hingað til hefur verið algeng hjá okkur Íslendingum við nánast allar veiðar.

Hannes Andrésson SH 737 á siglingu. Mynd: finnur andrésson

MAKING MODERN LIVING POSSIBLE

Stjórn og gæslubúnaður til notkunar á sjó og landi Í nærri 70 ár hefur Danfoss framleitt breiða línu af stjórnog gæslubúnaði og byggir því á mikilli reynslu í þróun og framleiðslu á iðnaðarstýringum eins og hita- og þrýstinemum, hita-og þrýstistillum, hita- og þrýstiliðum, spólurofum, spólulokum og fl.

Danfoss hf. • Skútuvogi 6 • 104 Reykjavík • Sími: 510 4100 • veffang: www.danfoss.is 6

útvegsblaðið

október 2013

Ótæmandi uppspretta tækifæra ungt fólk í sjávarútvegi

ú t v egsbl a ð i ð

október 2013

Auður hverrar þjóðar liggur hjá unga fólkinu sem tekur við taumunum. Útvegsblaðið tók ungt fólk tali í ýmsum störfum tengdum útveginum og má þar nefna verkfræðinga, sjávarútvegsfræðinema, fiskvinnslufólk og vélstjóra. Niðurstaðan var afar ánægjuleg: Öll töldu þau sjávarútveg vera spennandi atvinnugrein sem byði upp á nánast ótæmandi möguleika.

ú t v egsbl a ð i ð

október 2013

ungt fólk í sjávarútvegi

Sigrún Erna Geirsdóttir

indri Viðarsson er þrítugur, borinn og barnfæddur Eyjamaður, þar sem hann starfar nú sem sviðsstjóri uppsjávarsviðs hjá Vinnslustöðinni. Kona hans er Þórsteina Sigurbjörnsdóttir og eiga tvö börn, dótturina Eddu Dögg, sem er fjögurra ára og átta mánaða gamlan son, Nökkva Dan. „Eftir Framhaldsskólann í Eyjum dreif ég mig norður til Akureyrar og lagði þar stund á Sjávarútvegsfræði við Háskólann. Útskrifaðist þar vorið 2005 og hef verið hjá Vinnslustöðinni í Vestmannaeyjum síðan. Skellti mér að vísu árið 2008 í löggildingu til verðbréfamiðlara, það var gríðarleg stemming í hópnum á haustönninni 2008 en eitthvað kvarnaðist úr þessum hópi.“ Sindri er ekki ókunnugur Vinnslustöðinni því langafi hans var einn af stofnendum hennar og framkvæmdastjóri. Báðir voru afar hans skipstjórar og pabbi hans vann lengi hjá Vinnslustöðinni áður en hann keypti sína eigin útgerð 1994. Eftir það snerist allt hjá fjölskyldunni um þá útgerð. Fjölskyldufyrirtækið gerir út Maggý VE-108 á snurvoð og humartroll. Sindri á þrjú systkini, þau Bjarna Geir, sem er skurðlæknir í Svíþjóð, Margréti Láru atvinnumann í knattspyrnu og Elísu háskólanema. „Ég hljóp niður á bryggju eftir skóla til að taka við spottanum og síðan upp í kró að skera af netunum. Árið 2000 byggðu svo foreldrar mínir vinnsluhús fyrir verkunina, Fiskvinnslu V E og hafa síðan unnið þar saltfisk og humar.“ Sindri hefur því verið að snúast í kringum útgerð og vinnslu frá því hann var smá polli en segist þó hafa skroppið á eina og eina fótboltaæfingu milli skóla og vinnu enda ekki langt að sækja fótboltaáhugann þar sem pabbi hans var lengi leikmaður ÍBV. Margbreytileg atvinnugrein „Það er enginn dagur eins í þessari atvinnugrein og það heillar mig mest. Maður er að fást við svo margar ólíkar breytur frá degi til dags sem enga stjórn er hægt að hafa á. Veðrið getur breyst á svipstundu, stofnstærðir tegunda sveiflast til og frá og aðstæður á mörkuðum breytast dag frá degi, svona er lengi hægt að telja.“ Sindri segir sjávarútveginn eiga gríðarlega mikla möguleika til að vaxa og dafna. „Ef rétt er haldið á spilunum þá verður sjávarútvegurinn burðarás í íslensku atvinulífi um ókomin ár. Er til eitthvað meira spennandi en það?“ spyr hann og um framtíðina næstu árin segist hann bara hafa vonir um að vinna með öllu því góða sem hann vinni með í dag við að gera góða atvinnugrein enn betri. Hann sé að öðru leyti ekki mikill spámaður. Ungt fólk þekkir ekki sjávarútveginn nógu vel „Ef við göngum vel um auðlindirnar okkar og höfum vit á að stýra atvinnugreininni og hlúa að henni með skynsömum hætti þá er sjávarút-

útvegsblaðið

október 2013

Sindri Viðarsson hjá Vinnslustöðinni

Margbreytileg atvinnugrein vegur framtíðin. Ef við ætlum hins vegar að rífast endalaust innbyrðis og leyfum ekki fyrirtækjunum að vaxa og dafna eins og þau geta, þá drögum við kraftinn úr starfsfólkinu, eigendunum og íbúum sjávarbyggðanna. Þá þarf ekki að spyrja að leikslokum.“ Sindri segir að því miður vanti talsvert upp á að ungt fólk hafi áhuga fyrir sjávarútveginum. „Það er kannski ekki skrýtið því ekki eru mörg ár síðan atvinnugreinin var illa stödd, mörg fyrirtæki voru þá í erfiðleikum svo

fólk missti vinnuna og fluttist úr sjávarbyggðunum. Síðan þegar sjávarútveginum fór að ganga betur og greinin fór að skila viðunandi afkomu þá sér stór hluti þjóðarinnar því allt til foráttu. Ungt fólk sér því atvinnugreinina í alltof fáum tilvikum atvinnugreinina í réttu ljósi og áttar sig ekki á hve mörg störf á ólíkum sviðum eiga sér stað við að koma einu fiskflaki upp úr sjó og á disk neytanda,“ sagði Sindri Viðarsson í Vestmannaeyjum.

Aðalsteinn Jónsson Þorsteinsson hjá Eskju

Alinn upp við sjávarútveg ungt fólk í sjávarútvegi

Haraldur Bjarnason

ðalsteinn heitir hann, er 31 árs fæddur og uppalinn Eskfirðingur og er Þorsteinsson. Hann var skírður Aðalsteinn Jónsson í höfuðið á afa sínum, útgerðarmanninum landsþekkta, Alla ríka, sem kallaður var. „Ég er ekkert peningalega ríkur,“ sagði afi hans eitt sinn í viðtali við undirritaðan, „Ég á þessi skip og fiskvinnslurnar í landi, það verða engir peningar úr þessu nema ég selji það og ekki stendur það til,“ sagði sá gamli sem ávallt hugsaði vel um heimabyggðina og fólkið í bænum, sem starfaði hjá honum að sama markmiði og hann sjálfur. Foreldrar Aðalsteins yngri eru hjónin Þorsteinn Kristjánsson skipstjóri og Björk Aðalsteinsdóttir. Aðalsteinn er trúlofaður Ásu Maríu Þórhallsdóttur og saman eiga þau synina Þorstein Dan, sem er að verða 4 ára og Kjartan Daða sem er eins árs.

Byrjaði í nótunum en fór svo á sjóinn „Ég byrjaði að vinna hjá fyrirtækinu 11 ára gamall á nótaverkstæði Eskifjarðar og fór síðan á sjóinn með pabba þegar ég var 15 ára. Ég var á sjónum með námi af og til þar til ég lauk stúdentsprófi en þá fór ég að vinna hjá Iceland Seafood og síðan Sæmark við útflutnig ferskra sjávarafurða. Áður en ég fór í Háskólanám fór ég síðan aftur á sjóinn til að safna einhverjum aurum fyrir námi.“ Aðalsteinn lærði viðskiptafræði í Háskólanum í Reykjavík og útskrifaðist þaðan árið 2009. Eftir það hóf hann störf hjá Iceland Seafood International, þar sem hann hafði unnið áður. „Svo þegar Eskja keypti ferskfiskvinnsluna í Hafnafirði árið 2010 var ég ráðinn framkvæmdastjóri yfir því fyrirtæki og hef starfað við það síðustu 3 ár. Félagið, sem rekur vinnsluna, heitir Rekstarfélagið Eskja ehf. og sérhæfir sig í vinnslu á þorski og ýsu. Megnið af okkar framleiðslu er flutt út ferskt en við höfum einnig möguleika á að lausfrysta afurðir sem við gerum talsvert af, eða um 20% af því sem við framleiðum. Afurðirnar fara mest til Belgíu, Bretlands og Frakklands auk Bandaríkjanna og annara landa en þó ekki í sama mæli og á fyrrnefnda markaði.“

Aðalsteinn á skrifstofu sinni í Hafnarfirði.

Alþjóðlegt umhverfi í Hafnarfirðinum Hjá ferskfiskvinnslu Eskju í Hafnarfirði starfa um 26-28 manns sem koma víðs vegar að úr heiminum. Aðalsteinn segir sjávarútveginn vera gífurlega spennandi vettvang fyrir ungt fólk. „Sérstaklega er ferskfiskmarkaðurinn það, að mínu mati. Þetta er síbreytilegt umhverfi og mikið af nýjungum og

Megnið af okkar framleiðslu er flutt út ferskt en við höfum einnig möguleika á að lausfrysta afurðir sem við gerum talsvert af, eða um 20% af því sem við framleiðum. Afurðirnar fara mest til Belgíu, Bretlands og Frakklands auk Bandaríkjanna og annara landa en þó ekki í sama mæli og á fyrrnefnda markaði.

áskorunum sem gera starfið virkilega áhugavert. Ætli það sé ekki bara hraðinn og lífið í kringum ferska fiskinn sem heillar mig mest við starfið og þær áskoranir sem við glímum við á hverjum degi, sem gera þetta svona skemmtilegt. Þessi vinnsla okkar hér í Hafnarfirði hefur líka gengið mjög vel.“ Hann segir ekki nokkurn vafa í sínum huga að veiðar og fiskvinnsla séu framtíðin. „Ég get alla vega sagt fyrir mitt leiti að ég get alveg hugsað mér að starfa á þessum vetvangi í framtíðinni enda þekki ég lítið annað. Almennt held ég að ungt fólk þekki sjávarútveginn alltof lítið og hafi jafnvel miklar ranghugmyndir um greinina. Þessi grein er gífurlega spennandi og bíður upp á óendanlega möguleika fyrir ungt og áhugasamt fólk.“ ú t v egsbl a ð i ð

október 2013

Hákon Rúnarsson í vinnslusal ÚA á Akureyri.

Hákon Rúnarsson vinnslustjóri hjá ÚA á Akureyri

„Umræðan um sjávarútveg er of þröng og neikvæð“ ungt fólk í sjávarútvegi

Haraldur Bjarnason

ákon Rúnarsson er þrjátíu og eins árs fæddur og uppalinn Akureyringur. Æskuárunum eyddi hann þó að stórum hluta hjá afa sínum og ömmu á Brimnesi á Árskógsströnd og var byrjaður að hjálpa þar til mjög ungur. Eftir hefðbundið grunnskólanám lá leið hans í Menntaskólann á Akureyri og þaðan varð hann stúdent árið 2002. Þá var komið að því að mennta sig í sjávarútveginum og Hákon útskrifaðist frá Háskólanum á Akureyri með BSgráðu í sjávarútvegsfræði árið 2005. „Ég vann nú við ýmislegt með námi og í fríum. Aðallega voru það þó vinnumannsstörfin á Brimnesi, þar lærði ég að vinna og dagarnir voru oft langir. Árið 2005, nýútskrifaður úr Háskólanum á Akureyri réði ég mig svo til Brims á Akureyri og sinnti ýmsum verkefnum. Ég fylgdi

ú t v egsbl a ð i ð

október 2013

svo með þegar Samherji keypti landvinnslu Brims árið 2011. Við það breyttist nafnið í Útgerðarfélag Akureyringa aftur og mitt hlutverk þar varð að stýra vinnslunni. Vinnslan hjá okkur í dag snýst mikið um ferska fiskinn og að passa upp á að rétta hráefnið fari í réttar afurðir. Þetta er mjög fjölbreytt starf og enginn dagur er eins, sem gerir starfið auðvitað mjög skemmtilegt.“

Ég vil taka þátt í uppbyggingu sjávarútvegsins og tel að hann muni alltaf verða undirstöðuatvinnuvegur okkar Íslendinga. Stór vinnustaður Hjá ÚA á Akureyri eru ríflega 140 manns í vinnu og því í nægu að snúast hjá vinnslustjóranum. Hákon segir fjölbreytileikann við sjávarútveg-

inn heila sig mest. „Það er svo margt sem tengist sjávarútveginum og maður er alltaf að læra. Vinnslan hefur líka alltaf heillað mig mikið en ég hef alltaf haft mikinn áhuga á að vinna við matvæli og þróa ýmsar vinnsluleiðir. Mér finnst þetta mjög spennandi atvinnugrein og lifandi. Það er alltaf eitthvað að gerast og hraðinn er mikill.“ Hákon segist sjá sig áfram starfandi í sjávarútvegi í framtíðinni. „Ég vil taka þátt í uppbyggingu sjávarútvegsins og tel að hann muni alltaf verða undirstöðuatvinnuvegur okkar Íslendinga. Ég er viss um að ungt fólk hefur áhuga á sjávarútvegi. Það kemur glöggt í ljóst hjá þeim mörgu hópum sem heimsækja okkur í vinnslunna frá grunnskólum, menntaskólum og háskólum. Allir hafa mikinn áhuga á því sem er að gerast.“ Hákon segir að breyta þyrfti umræðunni í þjóðfélaginu um sjávarútveginn. „Þetta er þröng og neikvæð umræða. Ég hef hins vegar tekið eftir því að þegar maður fer að tala um sjávarútveginn við ungt fólk og útskýra út hvað þetta gengur allt saman, þá finnst því hann mjög spennandi.“

Friðbjörn Ásbjörnsson hjá Fiskmarkaði Íslands

Mjög gaman að vinna í fiski Sylvía Kolbrá Hákonardóttir frá Neskaupsstað er á fyrsta ári í sjávarútvegsfræði við Háskólann á Akureyri. Eftir stúdentspróf frá Verkmenntaskóla Austurlands vann hún 1 ½ ár í fiskiðjuveri Síldarvinnslunnar hf í Neskaupstað og hafði þá áður unnið þar í tvö sumur. Hvernig finnst Sylvíu að vinna í fiski? „Það er æðislegt. Vinnan er skemmtileg og maður vinnur þarna með mjög góðu fólki svo það var alltaf gaman í vinnunni þótt maður væri oft að vinna mjög mikið,“ segir Sylvía en faðir hennar, Hákon Viðarsson, vinnur sem starfsmannastjóri hjá Síldarvinnslunni svo hún hefur ekki langt að sækja áhugann á fiskvinnslu. Eftir nokkra umhugsun ákvað Sylvía að hefja nám í sjávarútvegsfræði við HA í haust og líst enn sem komið er vel á námið. „Þetta er mjög skemmtilegt. Fyrsta árið er grunnur, við erum aðallega í raun- og viðskiptagreinum og einum áfanga tengdum sjávarútvegi, svo fjölgar þeim eftir því sem á líður námið.“ Sylvía er ekki búin að ákveða hvað tekur við að loknu námi þótt líklegt sé að það verði eitthvað tengt sjávarútvegi. „Sjávarútvegsfræðin er góður grunnur að fjölmörgu og það getur svo sem vel verið að ég endi á því að vinna í banka. Mér finnst samt líklegt að það verði frekar við eitthvað tengt sjávarútvegi, mér finnst hann mjög áhugaverður,“ segir Sylvía.

Spennandi starfsgrein ungt fólk í sjávarútvegi Haraldur Bjarnason

g er 29 ára, fæddur 24. júlí 1984. Ég ólst upp í Rifi á Snæfellsnesi og allan minn starfstíma hef ég starfað hjá sama fyrirtækinu.,“ segir Friðbjörn Ásbjörnsson, aðstoðarframkvæmdastjóri Fiskmarkaðs Íslands, sem er umsvifamesti fiskmarkaður landsins, með starfsstöðvar í átta höfnum. Í dag býr hann og starfar í Ólafsvík. Kona Friðbjörns er Soffía Elín Egilsdóttir og eiga þau tvö börn, Ásbjörn, sem er fæddur 2009 og Særúnu sem fædd er 2011.

Sjómannaalmanakið var uppáhaldsbókin „Soffía er fædd og uppalin í Ólafsvík þannig að ég þurfti ekki að hafa mikið fyrir því að fá hana til að flytja aftur vestur eftir nám. Annars er ég alinn upp við sjávarútveg en pabbi hefur alla sína tíð starfað við sjávarútveg fyrir utan fjögur ár sem hann var alþingismaður. Þau ár sinnti ég líka framkvæmdastjórastarfi fyrir útgerð fjölskyldunnar, Nesver. Fiskiríið og veðurspáin voru alltaf helsta umræðuefnið við matarborðið heima hjá foreldrum mínum og ég fékk mjög fljótt mikinn áhuga á bátum. Líklega hef ég átt eitt undarlegasta áhugamál, sem nokkur krakki hefur átt, því uppáhaldsbókin mín var Sjómannaalmanakið. Við lestur þess lagði ég samviskusamlega á minnið öll skipaskrárnúmer, sem átti svo heldur betur eftir að koma sér vel í vinnunni hjá Fiskmarkaðinum.“ Fiskmarkaðurinn vel mannaður Friðbjörn segir Fiskmarkað Íslands búa yfir reynslumiklu fólki við störf. „Ég nýt þess að

Friðbjörn ásamt Ásbirni syni sínum þegar þeir voru við laxveiðar í Krossá á Skarðsströnd í sumar.

vinna með mjög góðu og skemmtilegu fólki. Fyrirtækið hefur á að skipa fólki sem er búið að starfa í mörg ár hjá því og starfsmannaveltan er mjög lág. Þetta er mikill kostur því það er dýmætt fyrir fyrirtækið að búa yfir allri þessari þekkingu og reynslu, sem starfsfólkið hefur. Mér finnst sjávarútvegurinn gríðarlega spennandi atvinnuvegur. Hjá okkur eru engir tveir dagar eins og alltaf eru einhver ný viðfangsefni að fást við. Þetta er það sem mér finnst einna skemmtilegast við greinina. Hitt er annað að sjávarútvegur hefur verið undir gríðarlegri pressu síðustu ár. Mönnum hættir til að mála hlutina svart og hvíta og þá nýtur útgerð og vinnsla ekki alltaf sannmælist. Þessu þarf að linna svo allir getir verið sáttir, jafnt útgerðarmenn stórra sem smárra báta og síðan þjóðin öll. Mér finnst skemmtilegt og líflegt að vinna við sjávarútveg að ég sé ekki annað en ég starfi við hann áfram í framtíðinni,“ sagði Friðbjörn Ásbjörnsson í Ólafsvík.

Ungt fólk í sjávarútvegi

ú t v egsbl a ð i ð

október 2013

Einar Pétur Eiríksson, stýrimaður á Snæfell EA-310

Fór fyrst á sjó tólf ára gamall Megin ástæðan fyrir því að ég ákvað að fara í þennan skóla var sú að ég ætlaði mér að verða sjómaður og því lá beinast við að ná sér í menntun til að geta unnið mig upp í hærri stöðu.

ungt fólk í sjávarútvegi

Haraldur Bjarnason

inar Pétur Eiríksson er 28 ára gamall Keflvíkingur sem ólst aðallega upp í Vestmannaeyjum. Hann er í sambúð með Fjólu Þorsteinsdóttur og þau eiga soninn Þorstein Braga, sem er þriggja ára. Einar býr í Hafnarfirði en stundar sjóinn frá Akureyri á Snæfell EA-310. „Sjómennskan hefur alltaf verið stór hluti af mínu lífi, Eiríkur Bragason, pabbi minn, er stýrimaður og hann var á fiskiskipum og bátum áður en hann hóf störf hjá Landhelgisgæslunni, þar sem hann starfar enn í dag. Bragi Sigurðsson, afi minn, var svo á handfærabáti og það var einmitt með honum sem ég fór fyrst á sjó 12 ára gamall á Brynjari KE-127. Hann var einnig á bátum áður fyrr eins og Sigurbergur Sverrisson afi minn í móðurætt.“ Flestir forfeður Einars Péturs hafa annað hvort verið á sjó eða útgerðarmenn. „Fyrsta plássið mitt á sjó var á Sigga Bjarna GK-5 en þar var pabbi stýrimaður og ég komst þar að vegna skyndilegra forfalla. Ég var 17 ára þegar þetta var og líkaði bara nokkuð vel að vera á sjónum. Síðan þá hef ég bæði unnið í landi og á sjó en ég kann alltaf betur við mig á sjónum.“ Einar Pétur hefur róið á smábátum og verið til sjós með flest veiðarfæri, allt upp í stærstu frystitogara. „Ég hef verið á dragnót, handfærum, netum, línu og trolli.“ Hann segist ekki alveg gera sér grein fyrir hvað heillaði mest við sjómennskuna. „Sennilega var það ekkert eitt sérstakt heldur margir hlutir. Þegar maður byrjar ungur til sjós þá lærist hellingur af eldri mönnum. Sérstaklega af þeim sem gefa sér tíma til að sýna rétt vinnubrögð og handtök. Einnig hefur afi verið duglegur að segja mér hvernig hlutirnir voru þegar hann var ungur til sjós áður en öll tæki og tól komu til sögunnar, t.d. með hin ýmsu mið í landi og annað.“

ekki að fara héðan og verður alltaf ein af meginstoðum samfélagsins hér á landi. Reyndar er það draumurinn að eignast eiginn bát en ég viðurkenni að það er ekki beint auðvelt fyrir unga menn að komast inn í kerfið eins og það er í dag, nánast ómögulegt.“

Einar Pétur með einn vænan.

Í stýrimannaskólann eftir átta ár á sjó Árið 2010, þegar Einar Pétur var búinn að vera á sjó í um átta ár með smá hléum, tók hann ákvörðun um að mennta sig meira á þessu sviði og sótti um í Stýrimannaskólanum í Reykjavík. Hann fékk inngöngu í skólann sama ár og var byrjaður á náminu um haustið. „Megin ástæðan fyrir því að ég ákvað að fara í þennan skóla var sú að ég ætlaði mér að verða sjómaður og því lá beinast við að ná sér í menntun til að geta unnið mig upp í hærri stöðu. Ég útskrifaðist núna í vor og hef verið að leysa af sem 2.stýrimaður á Snæfellinu, þannig að námið er strax farið að borga sig.“ Hann segist sjá sig starfa í sjávarútvegi næstu árin. „Vonandi vinn ég mig enn hærra upp og fæ að reyna betur fyrir mér í brúnni. Eitt er alveg víst að sjávarútvegurinn er „Ég útskrifaðist núna í vor og hef verið að leysa af sem 2.stýrimaður á Snæfellinu, þannig að námið er strax farið að borga sig.“

útvegsblaðið

október 2013

Sjávarútvegurinn er spennandi atvinnugrein Einar Pétur segist telja sjávarútveginn mjög spennandi atvinnugrein. „Mér finnst samt vanta svolítið upp á að Íslendingar í heild séu stoltir af sjómannastéttinni sinni. Við erum oft litnir hornauga vegna teknanna sem við höfum en þá gleymist líka að taka tillit til þess hve margar vinnustundir liggja að baki þeim tekjum. Oft fær almenningur aðeins að heyra um þegar vel gengur og þá gjarnan aðeins af stærstu og öflugustu skipunum, en það er nú einu sinni þannig að ekki eru allir sjómenn með þessar tekjur sem oft er hampað af fjölmiðlum. Líka væri gaman að fá þá sem hafa talað hve mest á móti sjómannaafslættinum til að koma með eins og einn túr í febrúar og sjá hvernig þeim líkar lífið eftir þann túr. Reyndar finnst mér orðið sjómannaafsláttur vera vitleysa og væri réttara að nefna þetta dagpeninga. En þetta er ekki eintómt volæði. Að vera á sjónum í góðu veðri og mikilli veiði er mjög spennandi og skemmtilegt. Það lifnar yfir öllum mannskapnum og allir keppast við að skila sem bestu verki af hendi. Fólk spyr mig oft hvort þessar fjarverur séu ekki erfiðar en þetta kemst upp í vana eins og allt annað, einnig er mjög góður og skemmtilegur mannskapur um borð í Snæfellinu og það gerir þetta allt saman mun auðveldara. Ég viðurkenni samt að þegar farið er að síga á seinni hlutann í löngum túr þá er ég farinn að bíða eftir því að komast heim og hitta fjölskylduna og vinina.“ Skilning vantar hjá ungu kynslóðinni Einar Pétur segist ekki vita hvort ungt fólk hafi almennt áhuga á sjávarútvegi, en þeir sem séu í þessari grein hafa nánast án undantekninga mikinn áhuga á henni og leggi sig fram við að læra á hlutina og út á hvað greinin gangi. „Núna skiptir það mestu máli að koma með besta hráefnið að landi. Þetta er ekki eins og áður fyrr þegar tonnatalan skipti mestu máli. Veiðar, vinnsla og sala afurða skipta öllu máli núna,“ segir Einar Pétur Eiríksson stýrimaður á Snæfelli EA-310.

Notað‘ann eins og þú hatir hann

Samsung GALAXY XCOVER 2

Bráðsnjall sími sem er kröftugri en gengur og gerist! Öflugur snjallsími í kröftugum umbúðum. Xcover 2 er með stóran snertiskjá, Android 4.1.2 stýrikerfi, 5MP myndavél og að sjálfsögðu íslenska valmynd. Einnig er síminn með IP67 staðal sem þýðir að hann sé bæði vatns-, og rykvarinn. Galaxy Xcover 2 er fullkominn sími fyrir krefjandi aðstæður og því tilvalinn fyrir íslenskt veðurfar.

„Hliðargreinar útvegsins hafa farið ört vaxandi undanfarin ár og líftæknin hefur tekið mikinn kipp,“ segir Heiðdís Skarphéðinsdóttir

ungt fólk í sjávarútvegi

H Sigrún Erna Geirsdóttir

eiðdís Skarphéðinsdóttir er 24 ára Hafnfirðingur og á 3.ári í sjávarútvegsfræði við Háskóla Akureyrar. Sjávarút vegsfræðina tekur hún sem fjarnám en Heiðdís starfar líka sem verkefnastjóri hjá Íslenska sjávarklasaanum.Hvaðan skyldi áhugi hennar á sjávarútvegi koma? ,,Pabbi er sjávarútvegsfræðingur og mér hefur alltaf fundist spennandi það sem hann gerir. Ég fór að vinna í frystihúsi á sumrin þegar ég var unglingur og heyrði síðan að Þorbjörn í Grindavík réði stundum stelpur á skipin sín. Ég fór því og talaði við þá og í framhaldinu fékk ég reynslutúr á Hrafni Sveinbjarnarsyni. Túrinn gekk vel og ég fékk að taka fleiri túra, bæði þar og á Hrafni föðurlausa.“ Heiðdís segir að það hafi verið frábær reynsla að vera svona 30 daga á sjó og ekki hafi spillt að launin hafi verið góð. Sjóferðirnar höfðu þau áhrif að Heiðdís fékk mikinn áhuga á þessari atvinnugrein og svo fór að hún skellti sér norður og fór í sjávarútvegsfræði við Háskóla Akureyrar. Þar var hún í eitt ár en ákvað að taka afganginn af náminu sem fjarnám þar sem fjölskylda hennar bjó í Hafnarfirði og eins var hún með lítinn strák sem hún vildi gjarnan að væri meira með fjölskyldu sinni. Fjarnámið hefur gengið mjög vel og er Heiðdís ánægð með námið í heild sinni. ,,Í upphafi var ég svolítið smeyk við að fara í fjarnám en námið hefur reynst bæði öflugt og skemmtilegt. Tvisvar á ári fer ég líka norður, viku í senn, til að sinna verklega hlutanum í raungreinaáföngunum.“ Námið nær yfir bæði viðskipta- og raunvísindagreinar og gefur þannig mjög þverfaglega grunn að mati Heiðdísar sem segir að námið nýtist þannig við mjög fjölbreytta hluti. ,,Maður einskorðar sig því ekki við neitt og getur valið að sérhæfa sig síðar í nánast hverju sem er.“ Krakkar áhugasamir um sjávarútveg Heiðdís fékk vinnu hjá Íslenska sjávarklasanum sumarið 2012 við að undirbúa kynningarefni um sjávarútveg fyrir 10.bekk. Þegar skólar hófust um haustið fóru hún og samstarfsfélagi hennar svo af stað og héldu 30 kynningar víðs vegar um landið. ,,Þetta gekk rosalega vel og í haust er mikil eftirspurn eftir þessu. Kynningin er ein kennslustund og í henni förum við yfir sögu Íslands, sérstöðu landsins, helstu fiska og lífverur en við kynnum líka þá menntunarmöguleika sem tengjast sjávarútvegi og hvernig hinar ýmsu starfsstéttir tengjast útveginum á einn eða annan hátt. Krakkarnir eru alltaf mjög áhugasamir og kennararnir eru ánægðir með kennsluefnið,“ segir Heiðdís. Góður hluti þessara skóla hefur beðið um að fá heimsókn aftur á þessu skólaári og bæst hefur í hópinn svo nú verða haldnar tæpar 30 kynningar bara fyrir áramót. Hefur Reykjavík t.d bæst í hóp heimsóknarstaða.

útvegsblaðið

október 2013

Allir þættir útvegsins eru spennandi

Skemmtilegt og þverfaglegt nám Útvegurinn er spennandi starfsvettvangur Hvað er það sem Heiðdísi finnst skemmtilegt við sjávarútveginn? „Bara allt! Þetta er uppistaðan í íslensku samfélagi og hefur fylgt okkur alla tíð. Allir þættir útvegsins eru spennandi, hvort sem það er eitthvað sem snertir fiskinn

sjálfan, stofnstærðir, viðskipta- eða tæknilega hlið hans. Hliðargreinar útvegsins hafa farið ört vaxandi undanfarin ár og líftæknin hefur tekið mikinn kipp.“ Þegar náminu í sjávarútvegsfræðinni lýkur mun taka við frekara nám hjá Heiðdísi, annað hvort tengt viðskiptafræði

Ég mun alltaf vinna við eitthvað tengt sjávarútvegi en ég hef svo víðan áhuga að það er erfitt að segja við nákvæmlega hvað. Tíminn einn mun leiða það í ljós. Vinnan í sjávarklasanum er frábært tækifæri og hefur leyft mér að sjá hvað er í boði og kynnast nýrri hugsun. eða matvælafræði. Heiðdís segir að gaman hefði verið að fara í meistaranám í sjávarútvegsfræði rétt eins og boðið var upp á áður í Háskóla Íslands en alltaf megi vona að námið verði tekið þar upp aftur með vaxandi áhuga fólks á menntun tengdri sjávarútvegi. ,,Nú er mikið verið að vinna í því að efla ímynd sjávarútvegsins svo það er aldrei að vita með framtíðina.“ Heiðdís telur því mjög líklegt að hún muni starfa innan sjávarútvegs þótt það sé óákveðið hvað hún muni nákvæmlega taka sér fyrir hendur. ,,Ég mun alltaf vinna við eitthvað tengt sjávarútvegi en ég hef svo víðan áhuga að það er erfitt að segja við nákvæmlega hvað. Tíminn einn mun leiða það í ljós. Vinnan í sjávarklasanum er frábært tækifæri og hefur leyft mér að sjá hvað er í boði og kynnast nýrri hugsun.“

Fiskeldið spennandi Björn Skarphéðinsson er 17 ára og mun útskrifast af náttúrufræðibraut frá Flensborgarskóla í Hafnarfirði næsta vor. „Mér hefur alltaf gengið vel í skóla og fyrst það var hægt að klára námið á þremur árum ákvað ég að skipuleggja mig þannig að það væri hægt. Þetta er vissulega svolítið púsluspil, sérstaklega þar sem ég er að vinna með skólanum, en þetta hefur gengið ágætlega.“ Björn sleppti 10.bekk í grunnskóla og því útskrifast hann tveimur árum á undan flestum jafnöldrum sínum úr framhaldsskóla. Undanfarin sumur og með skóla hefur Björn unnið í fiskvinnslunni Stormi Seafood í Hafnarfirði. Af hverju valdi hann að vinna í fiski? „Þetta gefur þokkalega af sér fyrir skólakrakka og svo er bara nokkuð gaman í vinnunni,“ segir Björn. Í fjölskyldu hans er reyndar mikill áhugi á sjávarútvegi því faðir hans er sjávarútvegsfræðingur og systir hans, Heiðdís, er í sjávarútvegsfræði við Háskólann á Akureyri. „Því er heldur ekki að neita að sjórinn er stundum ræddur heima við.“ Hefur Björn ákveðið hvað hann ætli að taka sér fyrir hendur að loknu stúdentsprófi? „Nei, það er alveg óákveðið. Kannski tek ég mér frí í ár og vinn í fiski til að safna mér pening og kannski fer ég til útlanda og skoða mig svolítið um,“ segir hann. „Það væri t.d gaman að fara í bakpokaferðalag um Asíu, mér hefur alltaf fundist hún spennandi. Ég held líka að á þess konar ferðalagi gæti maður lært ýmislegt um lífið sem væri gott veganesti seinna meir.“ Björn segir að það gæti líka gerst að hann drifi sig beint í háskólanám, kannski í verkfræði. Birni finnst ekki óhugsandi að hann eigi eftir að starfa í sjávarútvegi í framtíðinni, þetta sé svo spennandi atvinnugrein. ,,Það eru endalausir möguleikar í sjávarútvegi,“ segir Björn. „Ég sé alveg fyrir mér eitthvað tengt verkfræði og sjávarútvegi, og þá sérstaklega fiskeldi. Mér finnst það mjög heillandi, það eru miklir vaxtamöguleikar í þeirri grein og mikil fjölbreytni.“

Vélar og búnaður fyrir báta og stærri skip Zink Gírar Dælur Ásþétti AAvélar Rafstöðvar Doosan bátavélar Hljóðkútar Stýrisvélar Snúningsliðir Hosuklemmur Skrúfubúnaður Utanborðsmótorar

Westerbeke rafstöðvar og trilluvélar

Tides Marine ásþétti

Hjallahraun 2 220 Hafnarfjörður TMP og HEILA s. 562 3833 sjókranar www.asafl.is - asafl@asafl.is

Isuzu bátavélar

Helac snúningsliðir

Hidrostal snigildælur

FPT bátavélar

Halyard pústkerr

BT Marine skrúfur

Hidea utanborðs- Wesmar mótorar bógskrúfur

ú t v egsbl a ð i ð

október 2013

Mjög gefandi að afla þekkingar

Nauðsynlegt að hafa metnað í starfi ungt fólk í sjávarútvegi

Sigrún Erna Geirsdóttir

ristín Líf Valtýsdóttir, 28 ára, er fædd og uppalin á Akureyri og starfar hjá Marel sem verkefnastjóri í rannsóknateymi vöruþróunar í iðnaðarsetri fyrir fiskiðnaðinn. ,,Afi minn var með útgerð svo það var alltaf tenging við sjóinn og fiskvinnslu þegar ég ólst upp. Á unglingsárunum vann ég t.d stundum í fiski og var mjög stolt af því,“ segir Kristín. Þegar Kristín var tvítug flutti hún suður og hóf nám í verkfræði við Háskóla Íslands. Hún var ekki búin að ákveða hvað hún vildi starfa við en ákvað að hefja nám í verkfræði, þar sem stærðfræði og hagnýting hennar áttu vel við Kristínu.

útvegsblaðið

október 2013

Datt í lukkupottinn alltaf fundist vera mjög flott fyrirtæki.“ Eftir grunnnám í iðnaðarverkfræði vann Kristín sá reyndar ekkert á vef fyrirKristín í eitt sumar hjá Matís. Í kjölfarið tækisins sem hentaði henni en ákvað ákvað hún að byrja í meistaranámi í að senda þeim línu og frétti þannig af vélaverkfræði og bauðst henni að vinna því að þeir væru að setja á fót rannmeistaraverkefnið í samstarfi við Matsóknarteymi í fiskiðnaðarsetri Marels. „Þarna datt ég í lukkupottinn, þetta höfðís. „Ég vann að því að kanna áhrif mismunandi forkæliaðferða á hitastýringu í aði svo vel til mín. Ég sótti strax um og fiskvinnslum ásamt því að endurhanna komst í starfsviðtal. Verkefni mín hjá Kristín Líf pakkningar fyrir útflutning á ferskum Valtýsdóttir. Matís tengdust verkefnum Marels og ég fiskafurðum með það að leiðarljósi að bjó því yfir reynslu sem kom sér vel fyrir lágmarka varmaflutning frá umhverfi til vöru. starfið. Marel mat það líka sem svo og eftir viðÞetta var mjög spennandi og þarna myndaði ég talið var mér boðið starfið, sem ég þáði. Á sama sterk tengsl við sjávarútveginn,“ segir Kristín. tíma bauðst mér líka starf í Danmörku, á allt öðrKristín tók hluta af meistaranáminu í Dan- um vettvangi, en mér þótti starfið hjá Marel meira mörku þar sem hún bjó í eitt ár og lærði við DTU spennandi.“ í Kaupmannahöfn. „Ég var reyndar ekki á leiðinni heim þegar skiptináminu þar lauk og sótti Gefandi að afla þekkingar Kristín segist vera afar ánægð hjá Marel. Starfum nokkur störf í Danmörku. Þá datt mér í hug að athuga hvað væri í boði hjá Marel sem mér hafði ið sé ótrúlega spennandi og fjölbreytt og er af-

Við á Íslandi erum í frábærri aðstöðu, sjór allt um kring með tilheyrandi útgerð og fiskvinnslu, sem bjóða upp á svigrúm til að rannsaka, skoða og framkvæma.

er mjög gefandi að afla þekkingar og miðla henni áfram til vöruþróunar sem byggir svo á henni.“

Íslendingar standa framarlega Þegar Kristín er spurð að því hvað sé skemmtilegt við útveginn spyr Kristín á móti hvað sé ekki skemmtilegt við hann. „Við á Íslandi erum í frábærri aðstöðu, sjór allt um kring með tilheyrandi rakstur rannsóknanna þekking sem skilar sér útgerð og fiskvinnslu, sem bjóða upp á svigrúm beint í vöruþróun hjá fyrirtækinu. „Ég fer t.d. í til að rannsaka, skoða og framkvæma.“ Kristín fiskvinnslur og kynni mér hvað er að gerast hjá segist vera stolt af því að tengjast sjávarútvegi þeim. Þannig fæ ég beina tengingu við atvinnu- gegnum starf sitt hjá Marel enda byggi Íslendinggreinina og sit ekki bara föst við tölvuskjáinn að ar líf sitt og efnahag að stórum hluta á sjónum. lesa mér til um hvað er að gerast. Síðan gerum „Marel er framsækið fyrirtæki sem er að gera við líka mikið af spennandi tilraunum þannig að góða hluti, þar er góður starfsandi og starfið er starfið er bæði teoría og praktík sem er alveg frá- gefandi.“ bært.“ Kristín segir að eitt af því sem geri Marel að spennandi fyrirtæki sé sveigjanleiki og svig- Stöðug leit að þekkingu Hvað frekara nám varðar segir Kristín það vera rúm til rannsókna. ,,Ef maður vill prófa eitthvað nýtt þá er það mögulegt því framleiðslan hjá óráðið hvort hún fari í frekara nám eða ekki. Hún Marel getur smíðað nánast hvað sem er og ekki hafi alltaf verið sú týpa sem þykir gaman að er erfitt að nálgast fiskinn.“ Um þessar mundir læra en hins vegar sé eðli starfs hennar slíkt að er Kristín heima í fæðingarorlofi með fimm mán- lærdómsþörfinni sé að mestu leyti svalað þar. „Í aða kríli en áður en hún fór í orlofið var hún m.a. starfi mínu tekst ég sífellt á við nýjar áskoranir að vinna að þróun á búnaði fyrir beinhreinsun. sem halda mér hressilega við efnið og ef maður hefur metnað í starfi sínu þá endist maður í því.“ „Þessi rannsóknarvinna er afar skemmtileg, það

ú t v egsbl a ð i ð

október 2013

Útiloka ekki að ég verði húsfaðir um fertugt

,,Ég fann strax að þet ungt fólk í sjávarútvegi

Sigrún Erna Geirsdóttir

élfræðingurinn Ágúst Halldórsson ætlaði sér aldrei að verða sjómaður en getur í dag ekki hugsað sér annað en að stunda sjóinn. Hann útilokar þó ekki að gerast heimavinnandi húsfaðir um fertugt. Ágúst útskrifaðist úr Véltækniskólanum árið 2009 og lauk sveinsprófi í vélvirkjun 2011. Í dag vinnur hann sem vélstjóri á uppsjávarskipinu Álsey VE2 sem Ísfélagið í Vestmannaeyjum gerir út. Hvernig myndi Ágúst lýsa sjálfum sér? ,,Ætli ég sé ekki helmingsblanda annars vegar af líkkistuhörðum sjómönnum sem hafa eytt meirihluta ævinnar með Atlantshafið undir fótum sér og hins vegar af fjórðu kynslóðar pípurum sem kalla ekki vinnudag fullan nema hann sé átján klukkustundir.“ Sjálfur segist Ágúst aldrei hafa ætlað að verða sjómaður, né pípari. Hann hafi alla tíð haft mikinn áhuga á fólki og ætlaði að fara í sálfræði. ,,Svo skipti ég um skoðun, fór í vélstjórn og kláraði þar 1.stig án þess að hafa farið á sjó. Síðan fór ég á sjóinn og eftir það var ekkert starf í heiminum sem ég vildi frekar vera í. Þetta var humartúr á Maríu Pétursdóttur VE14 og ég heillaðist alveg upp úr stígvélunum. Þarna voru nokkrir ljónharðir menn sem höfðu lifað tímana tvenna með áfengi, vinnu og kerlingum. Þetta voru karlar sem reyktu, blótuðu í fjórða hverju orði og voru hestduglegir til vinnu. Mér fannst geggjað að umgangast þá!“

Enginn túr er eins Túrarnir áttu eftir að verða fleiri og Ágúst segir að fyrstu árin hafi ekki verið beysin launalega séð. ,,Svo menn átti sig á laununum í bolfiskinum á þessum tíma þá reri ég alla túra, allt sumarið, og systir mín, sem vann með þroskaheftum í Vestmannaeyjum, var með hærri laun en ég.“ Ágúst segir að sér hafi þó staðið á sama, svona var þetta bara. „Frelsið sem fylgdi því að leysa landfestar, stelast í eina og eina sígarettu og finna kaldann leika um hálsinn gaf þessu gildi. Ég fann strax að þetta var lífið.“ Er virkilega svona áhugavert að vera á sjó? „Já, það er það. Maður veit aldrei hvað á eftir að gerast þegar maður siglir frá höfn, hvort veiðarfæri eigi eftir að rifna, hvort vélbúnaður eigi eftir að gefa sig, hvort það fiskist, hvort vindar verði hagstæðir eða jafnvel hvort allir koma heilir heim. Það er enginn túr eins.“ Ágúst segir að fátt í sjómennskunni komist þó nálægt loðnuvertíð. ,,Fyrir mér er hver dagur á loðnuvertíð eins og laugardagur í þjóðhátíð, nema edrú. Þvílíkt fjör og gaman!“

útvegsblaðið

október 2013

Í dag vinnur hann sem vélstjóri á uppsjávarskipinu Álsey VE2 sem Ísfélagið í Vestmannaeyjum gerir út.

Vill ekki eignast strumpastrætó Hvar sérðu þig fyrir þér eftir fimm ár? „Þar sem ég á tvö börn í dag spái ég því að eftir fimm ár verði ég kominn með þriðja krakkann og líklega búinn að láta taka mig úr sambandi því þrjú börn er alveg nóg. Mig langar helst til að komast hjá því að eignast strumpastrætó á lífsleiðinni.“ Ágúst telur að eftir fimm ár verði hárið sömuleiðis farið að þynnast og hann annað hvort byrjaður að snoða sig eða greiða hárið yfir skallann. Hann verði enn að berjast við óblíð náttúruöfl, vinna hjá Ísfélaginu og undir tíu í fituprósentu. ,,Ég verð þó ennþá að reyna að temja mér að hugsa áður en ég tala.“ Ágúst segir að þó eitthvað breytist og sjávarútvegur verði ekki framtíðin hjá sér þá sé engin ástæða til að örvænta því konan sé búin með við-

skiptafræði og meira til. „Þegar ég verð orðinn fertugur og hættur að sprengja í hana krökkum sé ég ekkert því til fyrirstöðu að ég hætti bara að vinna úti, verði heimavinnandi húsfaðir og láti konuna taka við keflinu.“ Búnir að semja af okkur Ágúst segir að sem betur fer hafi eitthvað af unga fólkinu í dag áhuga á að vera á sjó. Hann hafi þó stundum litla trú á þessum krökkum. ,,Krakkar í dag eru ofverndaðir og skemmdir af vinnuverndarlögum, mega ekki vinna nema nokkra klukkutíma á dag í kannski tvo daga og mega þá ekki vinna í fleiri daga á eftir. En það er svo sem aldrei að vita, kannski leyna þau á sér, sum hver.“ Hann segir sjávarútveginn reyndar vera mjög heillandi fyrir marga í dag, meðan krónan sé með allt

tta var lífið“ Krakkar í dag eru ofverndaðir og skemmdir af vinnuverndarlögum, mega ekki vinna nema nokkra klukkutíma á dag í kannski tvo daga og mega þá ekki vinna í fleiri daga á eftir.

,Þess fyrir utan eru íslenskir sjómenn verst samda stétt á landinu, við höfum samið allt af okkur, eins og asnar.“

„Þar sem ég á tvö börn í dag spái ég því að eftir fimm ár verði ég kominn með þriðja krakkann og líklega búinn að láta taka mig úr sambandi því þrjú börn er alveg nóg.“

Ágúst er vélstjóri á Álsey VE2.

niðrum sig. Ef krónan fari hins vegar að styrkjast og launin á sjónum lækki í kjölfarið þá sé hins vegar hætt við því að austantjaldsþjóðir fari að gegna hásetastörfum á íslenskum bátum. ,,Þess fyrir utan eru íslenskir sjómenn verst samda stétt á landinu, við höfum samið allt af okkur, eins og asnar. Það er nánast búið að taka af okkur allan sjómannaafsláttinn sem var nú ekki neitt neitt fyrir, heldur frekar ákveðin virðing við sjómannastéttina. Þetta er auðvitað til háborinnar skammar.“ Hann segir að þrátt fyrir þetta verði þó að líta á björtu hliðarnar. ,,Jú, jú, unga fólkið á eftir að taka við þessum skipum einn daginn og gera það með stæl. Ég efast ekki um það.“ ú t v egsbl a ð i ð

október 2013

Aríel segir að frelsið í landi á milli túra sé frábært, það sé ómetanlegt að vera þá sinn eigin herra.

Dýrmæt reynsla að hafa setið beggja vegna borðsins

Hafið togar í mig ungt fólk í sjávarútvegi

Sigrún Erna Geirsdóttir

vísi. Það er mikilvægt að hugsa um meðferð aflans alveg frá því að fiskurin er tekinn upp úr sjónum og þar til hann fer á diskinn hjá Frakkanum. Við verðum að tryggja gott hráefni alla leið,“ segir Aríel. Sömuleiðis sé hann búinn að læra það að þegar búið sé að veiða fiskinn þá sé bara hálfur björninn unninn. „Þá þarf að taka við öflugt markaðsstarf og það er mikil vinna í kringum það, vinna sem er engu minni en sú bak við veiðarnar,“ segir hann. Hvernig megi vera veikur hlekkur í keðjunni sem leiði fiskinn frá sjónum að borðum viðskiptavinarins. ,,Þannig að ég hef grætt mjög mikið á því að hafa fengið að sitja svona báðum megin við borðið, það er dýrmætt að hafa öðlast skilning á öllu ferlinu.“

g ætlaði mér alltaf að vera annað hvort íslenskukennari eða afdalabóndi en fór á sjó 2006 og varð hreinlega ástfanginn af sjónum. Ég hætti því eftir tvö ár í MR og fór í Stýrimannaskólann í staðinn,“ segir Aríel Pétursson, 26 ára stýrimaður. Síðan þá hefur hann verið á sjó meira og minna, bæði hérlendis og erlendis. ,,Ég var svo lánsamur að fara sem skiptinemi til Rússlands og lærði þar rússnesku. Samherji réði mig seinna vegna Verður að prófa trillu þessa og sendi mig á rússatogara.“ Hann segir Aríel eignaðist sitt fyrsta barn, 15 marka son, þá reynslu hafa verið ómetanlega. ,,Ég komst nú í október með konu sinni, Hrefnu Marín Sigbæði að því að sjómennska erlendis er ekki urðardóttir, kennaranema. Hann er nú í fæðeins og hér heima og líka að við vitum ekki ingarorlofi en stefnir á sjóinn að orlofi loknu. alltaf best á Íslandi. Við getum lært ýmislegt ,Mér fannst fullsnemmt að vera kominn með af öðrum þjóðum.“ skrifstofuvömb 26 ára gamall og hafið togar í mig. Ég sakna þess að vera á sjó,“ segir hann Dýrmæt reynsla og vonast til þess að fá pláss þegar orlofinu lýkAríel segist ekki hafa ætlað að prófa sölu- ur, helst á uppsjávarskipi eða smábát, en það mennsku fyrr en hann væri orðinn að minnsta hafi hann ekki prófað ennþá. ,,Kristján Guðkosti fertugur og kominn með barnaskara en mundsson, skipstjóri á Guðmundi í Nesi, sagði svo hafi honum óvænt boðist starf sem sölu- eitt sinn við mig: Þú verður aldrei almennistjóri með ferskfisk hjá Iceland Seafood. ,,Ég legur skipstjórnarmaður nema þú hafir verið á var þar í tvö ár og það var mjög góð reynsla. Á trillu. Svo maður verður að prófa það. Þannig sjónum hættir manni til þess að hugsa: Þetta er kynnist maður hafinu og höfuðskepnunum nógu andskotans gott ofan í þessa útlendinga, fyrir alvöru.“ Hvað skyldi það vera sem heillar en sem sölustjóri fór ég að hugsa þetta öðru- hann við hafið? ,,Þegar maður er að svona með

útvegsblaðið

október 2013

Það er mikilvægt að hugsa um meðferð aflans alveg frá því að fiskurin er tekinn upp úr sjónum og þar til hann fer á diskinn hjá Frakkanum.

höndunum, á sjó, þarf maður alltaf að vera að finna lausnir og maður er alltaf að gera eitthvað, hvort sem það er að bæta troll eða eitthvað annað. Þetta krefst líka allt annarar hugsunar en þegar maður situr við skrifborð og gefur að mörgu leyti mikið svigrúm til andlegrar ræktunar. Maður stendur kannski og slægir fisk en á meðan fer hugurinn kannski á flakk til Tíbet.“ Þá segir Aríel að frelsið í landi á milli túra sé frábært, það sé ómetanlegt að vera þá sinn eigin herra. Lífið um borð Aríel segir aðeins einu sinni hafa upplifað slæman móral um borð í bát og sá eini túr sem hann tók á því skipi hafi verið meira en nóg. ,,Það er alger forsenda fyrir því að vera kannski 30 daga úti í einu að mórallinn sé flottur og það er hann líka yfirleitt.“ Samheldni manna um borð sé mikil enda séu menn saman allan sólarhringinn. Þegar verið sé að snapa eða á frívaktinni sitji menn saman og spjalli um daginn og veginn eða kíki á eitthvað í kassanum. „Ég þekki t.d börn allra sem voru með mér á Guðmundi í Nesi með nafni. Fólkið um borð stendur manni nærri og samkenndin er allt önnur en á landi. Það er samt mín skoðun að eitt það versta sem hefur komið fyrir sjómennskuna sé Internetið! Menn hafa minnkað spjallið og nú er hangið á facebook í staðinn en auðvitað er þetta skiljanlegt líka, svona fylgjast menn betur með því sem er að gera í landi og hjá fjölskyldunni.“ Aðspurður um viðhorf ungs fólk til sjávarútvegs segir Aríel það hafa breyst algerlega við hrunið. ,,Þegar ég hætti í MR eftir tvö ár til þess að fara á sjó hnussaði fólk og fannst þetta alger vitleysa. Núna er hins vegar erfitt að komast á sjó, það er svo mikil ásókn í plássin. Virðingin fyrir þessar undirstöðuatvinnugrein þjóðarinnar er þannig farið að hún er algerlega tengd tekjunum. Nú þegar fólk getur haft góðar tekjur á sjó þá er orðið flott að fara á sjó og það er viss lotning fyrir því hjá jafnöldrum mínum.“ Hvar heldur Aríel að hann verði staddur eftir fimm ár? ,,Úti á sjó, ekki spurning. Það er frábært að hafa prófað að vera annar hlekkur í sjávarútvegskeðjunni en frumhlekkurinn á best við mig.“ ú t v egsbl a ð i ð

október 2013

Unnu að lestun daginn fyrir lokapróf

Allir í sama náminu Sigrún Erna Geirsdóttir

eykjavík Seafood (RS) er ungt fyrirtæki, stofnað árið 2011, af þeim Hrafni Bjarnasyni, Sigurði Steini Einarssyni og Snorra Halldórssyni. Síðan hafa gengið til liðs við fyrirtækið þeir Friðbjörn Möller og Reynir Friðriksson. Allir eiga það sameiginlegt að hafa verið á sama tíma í sjávarútvegsfræði við Háskólann á Akureyri (HA). Fyrirtækið var stofnað með þau markmið að taka þátt í nýsköpun og að markaðsetja aukaafurðir sem falla til í sjávarútveg.

Þrjá daga að selja fyrsta gáminn Fyrirtækið byrjaði að vinna að markmiðum sínu með því að ráða verktaka til að slægja og frysta grásleppu sem kom sem meðafli hjá uppsjávarskipum yfir sumarmánuði ársins 2012. Gekk sú tilraun vel og var ákveðið að halda áfram fram á haustið en í stað grásleppu voru keyptar tegundir sem ekki seldust á fiskmörkuðum (enduðu í 0 kr/kg). Starfsmenn RS lærðu á markaðinn og fylgdust með á hverjum degi kl. 13:00 þegar markaðurinn opnaði og keyptu 2 - 3 stæður á dag af sandkola eða skrápflúru. Oft á tíðum voru starfsmennirnir í miðri kennslustund í HA á meðan uppboðið stóð yfir og fylgdust oft bæði samnemendur og kennarar spenntir með gangi mála. Fáum mánuðum síðar var tilbúinn gámur með sandkola og nokkru magni af skrápflúru. Hófst þá markaðsvinna, en svo heppilega vildi til að í skólanum var nýbúið að kenna nemendum að lesa úr gögnum frá Hagstofunni um hverja tegund fyrir sig. Starfsmennirnir áttu því auðvelt með að átta sig á því í hvaða löndum markaðir væru fyrir sandkola. Það tók aðeins þrjá daga að selja fyrsta gáminn og fór hann utan 3. desember 2012. Unnu starfsmenn RS að lestun gámsins daginn fyrir lokapróf í stærðfræði. Það er þó ýmislegt sem ekki er hægt að læra í skóla og því telja eigendur RS nauðsynlegt að kynnast því hvernig sjávarútvegurinn virkar í raun og veru. „Það má því segja að skólinn sé bóklegi partur sjávarútvegsins en eftir nám tekur verklegi hlutinn við“ segir Sigurður Steinn Einarsson. „Einn helsti lærdómurinn er að oft tekur nánast sama tíma að selja 100 gáma og að selja einn gám og þess vegna eru viðskiptasambönd mjög verðmæt “ segir Snorri Halldórsson. Veltan stefnir í 150 milljónir Frá sölu fyrsta gámsins hefur mikið vatn runnið til sjávar og starfsemi RS breyst til muna. Í dag stefnir í að velta fyrirtækisins verði yfir 150 milljónir kr. árið 2013 og starfsemin hefur færst meira í átt að umboðssölu á fiski frá Íslandi, Grænlandi og Noregi, auk innflutnings á umbúðum fyrir

útvegsblaðið

október 2013

Snorri til vinstri og Sigurður til hægri með Xixi frá Dalian á sjávarútvegssýningunni í Brussel 2013.

einu stærsta útgerðarfyrirtæki landsins: „Ef þið getið fundið sölu á þessu þá getum við það“ og héldu fyrirtækið lengi fast í þetta svar þrátt fyrir að RS byði mun hærri verð en aðrir. Meðal nýsköpunarverkefna sem starfsmenn RS hafa tekið þátt í er: n Tilraunavinnsla á fiskroði (styrkt af RANNÍS) og er gert ráð fyrir að framleiðsla hefjist fljótlega. n Vinnsla á sundmögum (styrkt af RANNÍS). n Reyking á makríl (styrkt af VAXA).

Snorri Halldórsson þungt hugsi að vinna að hreinsun á fiskroði.

sjávarútvegsfyrirtæki. Fyrirtæki á Íslandi taka RS nú með meiri alvöru en í byrjun en þá voru svörin oft á tíðum í anda minnisstæðs svars frá

Einn helsti lærdómurinn er að oft tekur nánast sama tíma að selja 100 gáma og að selja einn gám og þess vegna eru viðskiptasambönd mjög verðmæt.

n Uppsetning á lýsisverksmiðju á Dalvík (styrkt af VAXEY) sem er starfandi í dag.

Stefna fyrirtækisins í dag er að færa íslenskar sjávarafurðir nær neytendum. „Við getum ímyndað okkur að þorskflak seljist á 700 kr/kg hér heima en endar á diski úti í Evrópu á 2500-3000 kr/kg. Við viljum færa þessa virðisaukningu heim með því að fækka milliliðum eða, með öðrum orðum, tengja íslenska sjávarútveginn beint við neytendann“ segja Sigurður og Snorri. Í dag eru tveir útskrifaðir úr sjávarútvegsfræðinni í HA og þeir Friðbjörn og Sigurður eru á lokaári. Má segja að starfsemi RS sé núna beggja vegna Atlantshafsins þar sem Snorri er í meistaranámi í sjávarútvegsfræði við Háskólann í Tromsö og Sigurður er í skiptinámi í St. Johns á Nýfundnalandi.

DELTA VO3

PV3

Toghlerar Toghlerar frá Morgére hafa fyrir löngu sannað sig hér á landi. Þeir eru auðveldir í notkun og þarfnast lítils viðhalds. Álagsfletir eru sérstyrktir fyrir íslenskar aðstæður, skór eru heilsteyptir og ásoðnir á tank sem tryggir lengri endingu. Í vörulistanum á www.isfell.is er að finna ítarlegar upplýsingar um hlera. Hafðu samband og kynntu þér vöruúrvalið og þjónustuna!

Starfsstöðvar Ísfells og Ísnets: • Ísnet Þorlákshöfn - Óseyrarbraut 28 • Ísnet Vestmannaeyjar - Flötum 19 • Ísnet Húsavík - Barðahúsi • Ísnet Akureyri - Oddeyrartangi • Ísnet Sauðárkrókur - Lágeyri 1 • Ísfell / Ísnet Hafnarfjörður

www.isfell.is Ísfell ehf • Óseyrarbraut 28 • 220 Hafnarfjörður • Sími 5200 500 • isfell@isfell.is

Miklu skiptir að hámarka orkunýtingu skipa

Margar leiðir til orkusparnaðar Með hækkandi orkuverði og vaxandi vitund um mikilvægi umhverfisverndar eru æ fleiri útgerðir farnar að nýta sér þá kosti sem eru í boði til þess að ná fram meiri hagkvæmni. Fjölmörg fyrirtæki bjóða lausnir á sviði bættrar orkunýtni og kynnum við hér nokkrar þeirra. Sigrún Erna Geirsdóttir

Jupíter með toghlera frá Pólar. ú t v egsbl a ð i ð

október 2013

arorka hefur sérhæft sig í orkustjórnunarkerfum fyrir skip og eru kerfi þeirra í nokkrum stærri skuttogurum hér við land, t.d hjá Brim og HB Granda. Kerfið byggir á því að minnka olíunotkun með bestun, greiningu og hermun á brennsluolíukerfi skipanna. Fyrir þá viðskiptavini sem eru með flota er kerfið nettengt svo það sé yfirsýn yfir öll skipin. Kristinn Aspelund, sölu- og markaðsstjóri, segir að eftir að kerfið hafi verið sett upp sé olíunotkun skipanna lesin út frá mælum og síðan séu stærðfræðilíkön notuð til að greina notkunina og sýna áhöfn og stjórnendum í landi. ,,Við gefum síðan ráð um hvað Kristinn er hægt að gera til að hámarka Aspelund. nýtingu orkunnar og þar með spara. Það munar klárlega miklu að gera þetta og við og viðskiptavinir okkar höfum séð mjög mikinn mun á orkunotkun eftir að farið var að nota kerfin okkar. Það skiptir miklu máli hvernig þú beitir skipinu hvað orku varðar.“ Þegar Marorka hóf starfsemi sína árið 2002 var fyrst og fremst horft á fiskiskip en í dag hefur áherslan færst í meira mæli yfir á kaupskipaflotann. Fyrirtækið selur kerfin víða um heim og í dag fara þau flest í flutningaskip en Marorku kerfi eru í dag notuð í flestum tegundum skipa. Kristinn segir mikla vakningu hafa orðið vegna orkunotkunar og leiða til þess að nýta orkuna betur. ,,Menn horfa greinilega meira á þetta en áður enda er þetta

stór kostnaðarliður.“ Bætt orkunýting skipa gerir þau líka umhverfisvænni og er lögð mikil áhersla á það hjá Marorku sem hlaut Umhverfisverðlaun Norðurlandaráðs árið 2008. Hagkvæmir hlerar skipta miklu Pólar togbúnaður hanna og láta framleiða hagkvæma toghlera sem gefa mikinn kraft og eru með lítið viðnám. Atli Már Jósafatsson, framkvæmdastjóri Pólar, hefur verið í toghleraiðnaðinum í 40 ár og byggir á þeirri reynslu við hönnunina. ,,Við erum með gott úrval af toghlerum sem henta vel til allra togveiða. Við erum að smíða allt niður í eins fermetra rækjuhlera sem eru notaðir á lítilli togferð, undir 2 mílna ferð, og allt upp í 15-16m2 flottAtli Már rollshlera sem eru notaðir við Jósafatsson. veiðar á síld og makríl og er togferðin þá allt að 5 mílum.“Atli segir að það sé mjög orkusparandi að hafa hagkvæma hlera, en algengt viðnám toghlera í hefðbundnum veiðar-

Við vinnum um þessar mundir að mjög spennandi þróunarverkefni sem eru stýranlegir toghlerar og höfum þegar farið tvo prufutúra með rannsóknarskipinu Árna Friðrikssyni.

færum, t.d við botntroll, sé um 12-15% af viðnámi veiðarfæranna í sjónum. Það sé því til mikils að vinna að minnka viðnám þeirra þannig að orkunýting skipsins batni. Atli nefnir að t.d hafi Pólar skipt út toghlerum til rækjuveiða í suðurríkum Bandaríkjanna, Argentínu og Afríku, þar sem notaðir höfðu verið gamaldags tréhlerar. Í því tilfelli hafi viðnámið við að skipta um hlera minnkað um 25%. ,,Vægi toghlera í viðnámi veiðifæra er misjafnt eftir því hvað verið er að veiða og t.d er vægi hleranna lítið þegar stór troll eru dregin eins og við karfaveiðar en aftur á móti meira við makrílveiðum þar sem notuðu eru með lítil flottroll og togað á mikilli ferð. „Við vinnum um þessar mundir að mjög spennandi þróunarverkefni sem eru stýranlegir toghlerar og höfum þegar farið tvo prufutúra með rannsóknarskipinu Árna Friðrikssyni. Árangurinn var mjög góður, en með því að breyta flæðinu í gegnum straumraufar Poseidon stýranlega hlerans breyttum við hlerabili frá 55 metrum og allt upp í 72 metra. Við þessar breytingar mældist orka út á skrúfu 510 kW þegar mest var og alveg niður í 455 kW.” Hann segir að staðan hjá íslenska fiskiflotanum sé almennt góð, skipstjórar landsins séu kröfuharðir og búnaður skipanna sé almennt til fyrirmyndar. Skrúfan er lykilatriði Sævar Birgisson hjá verkfræðistofunni Skipasýn segir að þótt vissulega hafi verið tekin jákvæð skref í orkusparnaði sé lítið horft á það sem máli skiptir í þessum málum sem sé nýting í skrúfuog vélbúnaði. ,,Skrúfar notar 70-90% orkunn-

Mikill sparnaður af rafmagnsvindum Naust Marine hefur í tuttugu ár hannað og framleitt stjórnkerfi fyrir rafmagnsvindur í skip en rafmagnsvindur eru bæði umhverfisvænni en glussavindur og orkunýtnari. ,,Rafmagnsvindur eru mjög hagkvæmar fyrir eigendur skipanna. Með þeim er engin hætta á að olía leki í sjóinn, eins og gerist alltaf á einhverjum tímapunkti ef notaðar eru hefðbundnar glussavélar,“ segir Bjarni Þór Gunnlaugsson, framkvæmdastjóri Nausts Marine. Þá segist hann eiga erfitt með að skilja af hverju enn sé verið að setja glussakerfi í skip. Vakning fyrir því að nota rafmagnsvindur sé þó orðin meiri í dag, ekki síst vegna hækkandi olíuverðs. ,,Það er mikill sparnaður sem hlýst af því að nota rafmagnskerfi og svo er það auðvitað umhverfisvænt.“ Stór kostur sé sömuleiðis að einfaldara sé að leggja rafmagnskaplana í ný skip heldur en glussaleiðslur og tilheyrandi olíu. Bjarni Þór segir einnig að ef kerfin tvö séu borin saman komi í ljós að viðhald við rafmagnskerfin sé í langflestum tilvikum mun minna en við glussakerfi og bilanatíðni sé að auki minni. ,,Auðvitað er þetta eitthvað misjafnt eftir skipum en við hjá Naust Marine erum með rúmlega 100 kerfi í gangi í dag og samt er ekki fullt starf fyrir starfsmann að þjónusta þau!“ Stjórnkerfi Naust Marine er í skipum víða um heim og Bjarni Þór segir að komi bilanir upp sé í flestum tilvikum hægt að bilanagreina í höfuðstöðvum og leiðbeina um

Stjórnkerfi.

viðgerð. Kerfi frá Naust Marine eru í dag í um 35% íslenska togaraflotans og Bjarni segir helstu ástæðu þess að hlutdeildin sé ekki stærri vera þá að ekkert hafi verið um nýsmíði undanfarin sex ár. Flest nýrri verkefnin hafi því verið erlendis. Hann vonist þó eftir því að þetta sé að breytast.

ú t v egsbl a ð i ð

október 2013

Það er hægt að líkja skrúfunni við vindmyllublöð. Það er ástæða fyrir því að þær eru gríðarstórar og hafa þunn blöð. Skipsskrúfur lúta sömu lögmálum. Því lengri og þynnri sem þær eru, þeim mun betri er nýtnin.

ar um borð og mikið af búnaðinum í kringum hana er mjög lélegur hjá flotanum,“ segir Sævar. Nýtnin sé arfaslæm. Hann segir að í dag gangi allar sparnaðarhugmyndir út á tæki til þess að spara í ákveðnum kerfum en það sem tapist í þeim séu smámunir í samanburði við það sem tapast í aðalvélunum, þeim sem knýja skrúfuna. ,,Það er ekki óalgengt að í stærri skipunum, togskipum, séu skipin að spyrna 10-12 kg úr hverju hestafli en bestu skipin fá kannski 20-25 kg.

hins vegar það lítið að að þetta skipti Þetta eru stórar tölur og þarna má virkiþá engu máli í samanburði við aflalega spara olíu!“ segir hann. Orkunýting skrúfunnar þyki þó ekki nógu spennverðmætið. Sævar segir að málið snúist um andi í dag heldur sé einblínt á smávægibúnaðinn í heild sinni og reglan sé legri hluti. ,,Línuveiðiflotinn okkar, þessi að hafa skrúfuna eins stóra og hægt græni floti, sullar í olíu og notar að jafnsé. Flestir hafi hana þó of litla. ,,Það aði búnað sem er afleitur fyrir þá notkun Sævar Birgisson. er hægt að líkja skrúfunni við vindsem hann er brúkaður til. Ef hann notaði réttan búnað gæti hann náð fram gríðarlegum myllublöð. Það er ástæða fyrir því að þær eru orkusparnaði,“ segir Sævar. Olíulítrinn kosti gríðarstórar og hafa þunn blöð. Skipsskrúfur

Orkueyðsla skipa og leiðir til bættrar orkunýtingar Jón Bernódusson, verkfræðingur hjá Siglingastofnun.

Þegar skoðaðir eru þeir þættir sem hafa hvað mest áhrif á orku-og eldsneytisnotkun fiskiskipa er fjárhagslega eðlilegt að bera saman veiðiaðferðir og aflaverðmæti á veiðarfæri. Útgerðir vilja að sjálfsögðu draga úr kostnaði við orkunotkun og slíkur samanburður er því eðlilegur ef hugsað er um kostnað og innkomu. Hin síðari ár hafa komið fram ýmsar hugmyndir og lausnir sem beinast að orkusparnaði í skipum. Er um að ræða orkusparnaðarkerfi, greiningu á orkufrekum, orkugrönnum og orkusparandi veiðarfærum, sem og notkun á endurnýjanlegum orkugjöfum sem standast allar kröfur um eldsneyti í skipum og í mörgum tilfellum má framleiða hér á landi. Ekki má heldur gleyma möguleikum til að nýta varmann sem til verður frá vélbúnaði skipsins til orkuframleiðslu. Má hér nefna hugmyndir um nýtingu varma (glatvarma) sem til verður í kælikerfi skipsins, og afgashitann frá aðalvélinni. Leiðir til orkunýtni Þegar skoðaðar eru leiðir til orkunýtni er staðan á margan hátt eftirfarandi: a) Orkugjafar: Það eru jarðdísill (dísilolía), svartolía, bíódísill, vetni, etanól, jurtaolía, vindorka og hreyfiorka. Jarðdísill verður væntanlega aðaleldsneytisgjafi aðalvéla skipa næstu árin. Lífdísill er sambærilegur við dísilolíu hvað varðar gæði og orkugetu og ætti í náinni framtíð að geta komið meira í stað jarðdísils. b) Orkusparnaðarkerfi: Ýmis módel orkusparnaðar sem boðin hafa verið útgerðum til sölu. Þessi kerfi geta gefið um 5 – 10% olíusparnað með því að vakta og greina eldsneytisnotkunina. c) Orkusparnaðarleiðir: Það eru greiningar á orkusparnaði miðað við veiðiaðferðir fiskiskipa. Breyting á veiðiaðferð fiskiskipa gæti sparað allt að 30% í brennsluolíumagni miðað við sama magn af veiddum fiski. d) Búnaður til umhverfisverndar: Það er hreinsun smurolíu og hreinsun á afgasi aðalvéla. Slíkur búnaður getur minnkað um allt að 50% notkun á smurolíu og síað út um 20–50% af eitruðum lofttegundum sem annars fara út í andrúmsloftið. Olíunotkun á ári Íslenski fiskiskipaflotinn hefur verið að nota að meðaltali um 150–170 þúsund tonn af skipagasolíu á ári. Þegar svartolíu og skipaolíu sem keypt

útvegsblaðið

október 2013

hefur verið erlendis hefur verið bætt við fer notkunin vel yfir 200 þúsund tonn. Notkunin samanstendur því bæði af innfluttri olíu og olíu sem íslensk fiskiskip hafa keypt erlendis. Gert er ráð fyrir að á næstu 10 árum muni olíunotkun íslenskra fiskiskipa verða svipuð og í dag eða kringum 200 þúsund tonn af dísilolíu á ári. Hvað varðar spár um fjarlægari framtíð þá er áætluð aukin notkun eldsneytis fyrir fiskiskipin. Helsta ástæða þess er, að mati orkuspánefndar, aukin notkun á öðrum orkugjöfum en jarðeldsneyti. Olíueyðsla togskipa mun meiri en annarra Olíunotkun er mjög mismunandi eftir veiðiaðferðum. Til að geta borið saman orkunotkun og fiskafla upp úr sjó hafa verið skilgreindir svokallaðir olíunotkunarstaðlar. Þeir sýna orkunotkunina í hlutfalli við afla fyrir mismunandi veiðiaðferðir. Á síðustu árum hafa komið fram margar merkilegar hugmyndir um orkusparnað í skipum og leiðir hafa verið farnar til að ná markmiðum um aukinn orkusparnað. Ef olíunotkunarstuðlar fiskiskipa eftir veiðarfærum eru skoðaðir, þar sem stuðlarnir eru skilgreindir sem eitt kg af olíu á hvert eitt kg af veiddum fiski, kemur í ljós að eyðsla togskipa er mun meiri en skipa sem stunda veiðar með öðrum veiðarfærum. Athyglisverður er einnig samanburður við flotvörpu og nót við veiðar á síld, loðnu og kolmunna en kolmunninn er eingöngu veiddur í flotvörpu. Hér er flotvarpan talsvert orkufrekari, nema við síldveiðar, þar sem nótin er um þriðjungi orkufrekari en flotvarpan og er þá miðað við hvert veitt kg árið 2002.

Olíunotkunarstuðlar fiskiskipa eftir veiðarfærum 2002 Veiðarfæri kg/olía á kg/fisk Lína, net, handfæri 0,119 Dragnót 0,153 Humarvarpa 0,361 Rækjuvarpa (vélskip) 0,722 Rækjuvarpa (skuttogari) 0,908 Botnvarpa (vélskip) 0,297 Botnvarpa (skuttogari) 0,416 Nót (loðna) 0,017 Flotvarpa (loðna) 0,027 Nót (síld) 0,070 Flotvarpa (síld) 0,051 Flotvarpa (kolmunni) 0,075 Flotvarpa (úthafskarfi) 0,446

Heimild: Orkustofnun og orkunefnd 2008, bls.22

lúta sömu lögmálum. Því lengri og þynnri sem þær eru, þeim mun betri er nýtnin.“ Sævar segir að mest allur hluti flotans þyrfti að hafa stærri skrúfum og þá sérstaklega eldri skipin. Þetta leiði af sér að nýtnin sé afar slæm, ekki nema um 30%. Margir framleiðendur selja stærri og betri skrúfur segir Sævar en þær séu dýrari og því séu hinar keyptar. ,,Þær stærri eru hins vegar hiklaust betri kostur og myndu bæta orkunýtinguna verulega.“

Eins og sést á töflunni til hliðar eru veiðarfærin misorkufrek og kalla á mismunandi beitingu skips. Hægt er að skipta veiðarfærum í megin flokka sem:

Brýnt er að dregið verði úr nettólosun gróðurhúsalofttegunda, bæði með því að dragð úr beinni losun af mannavöldum og með því að stórauka landgræðslu, skógrækt og aðra eflingu gróðurlenda.

a) dregin veiðarfæri (botnvarpa, flotvarpa) b) umlykjandi veiðarfæri (nót) c) kyrrstæð veiðarfæri (lína, net, handfæri) d) ýmis hreyfanleg veiðarfæri (dragnót). Jón Bernódusson.

Mikill munur er á orkunotkun eftir því hvort skip stunda línuveiðar eða togveiðar. Veiðigeta, mæld í kg af olíu á kg af fiski, er t.d breytileg og einnig nýtingarprósenta fisktegundanna. Mismunandi veðurskilyrði og umhverfisaðstæður, eins og vindálag, sjólag og veiðidýpi, eru þættir sem geta einnig haft töluverð áhrif á orkunotkun fiskiskipa. Veiðiaðferðir fiskiskipa eru líka misorkufrekar. Sem dæmi má nefna að skip sem stunda botnvörpuveiðar og flottrollsveiðar þurfa mun stærri og því orkufrekari aðalvélar en fiskiskip sem stunda t.d. nóta-, línueða netaveiðar. Ef skipta ætti álagi aðalvéla fiskiskipa yfir tímabundna notkun skiptist hún þannig: a) siglt á mið b) veiðar stundaðar c) siglt af miðum.

Hvað varðar þessa þrjá þætti þá eru botn-og flottrollsveiðiskip langorkufrekust enda eru aflmiklar aðalvélar þessara skipa undir fullu álagi við veiðar þegar þau draga vörpurnar. Aðalvélar skipa sem stunda nóta-, línu-eða netaveiðar eru undir mun minna álagi við veiðarnar. Sumar veiðiaðferðir geta verið hlutfallslega orkusparandi miðað við veiðar á botn-og flotvörpu og ekki síður gæðahvetjandi. Leiðir til orkusparnaðar Þegar skoðað er hvaða leiðir mætti taka til orkusparnaðar væri skynsamlegt að skoða hvort ekki mætti bæta og auka orkunýtingu um borð í skipum með nýtingu svonefnds glatvarma þar sem hiti frá afgasi eða kælivatni er notaður til að framleiða rafmagn. Rafmagnið er síðan keyrt inn á öxul aðalvélar eða nýtt að öðru leyti sem viðbótarrafmagn inn á net skipsins. Þá er almennt talið að miklir möguleikar séu t.d fólgnir í því að breyta eldsneytisnotkun skipa þannig að þau noti jurtaolíu, bíódísil eða annað

lífrænt eldsneyti í stað þess að nota skipagasolíu eða svartolíu. Tæknilega væri unnt að minnka þannig losun margra gróðurhúsalofttegunda um allt að 70% á tiltölulega auðveldan hátt. Ef nota á jurtaolíu sem eldsneyti á skip þarf litlar breytingar á aðalvél ef hún keyrir á svartolíu en meiri breytingar keyri hún á skipagasolíu. Hvað varðar bíódísil getur það komið í stað skipagasolíu og sama gildir um efnaeldsneyti eins og BtL (Biomass to Liquid) og DME-dísil (Dímethyleter). Brýnt er að skoða kostnað sem getur verið nauðsynlegur til að breyta aðalvélum skipa þannig að þau geti notað bæði jurtaolíu og bíódísil. Einnig ber að hafa í huga kostnað vegna hærra verðs á lífrænu eldsneyti (bíódísil) um þessar mundir miðað við jarðdísil. Sömuleiðis þarf að tryggja að lífdísill sem nota á í skip uppfylli fyrirmæli, reglur og tilskipanir stjórnvalda og alþjóðlegra stofnana, og sé á allan hátt umhverfisvænn. Nauðsynlegt er að undirbúa af kostgæfni notkun bíódísils á aðalvélar íslenskra skipa með hagkvæmni og umhverfislegan ávinning að leiðarljósi. Byrja mætti í minni skipum og síðan auka sviðið jafnt og þétt. Einnig ber að hafa í huga að framleiða má jurtaolíu og bíódísil úr íslenskum repjufræjum. Innan rannsóknarverkefnis Siglingastofnunar Íslands, sem sett var af stað um mitt ár 2008, eru margir bændur hér á landi farnir að rækta repju og nepju. Sú ræktun hefur gengið vonum framar. Hér er því um að ræða íslenska orkujurt sem tryggt getur sjálfbærni í orkuframleiðslu til íslenska skipaflotans í framtíðinni. Stjórnvöld sýna slíku verkefni mikinn áhuga og í stjórnarsáttmála nýrrar ríkisstjórnar frá því í vor segir meðal annars: „Mikilvægt er að beita hvetjandi aðgerðum í efnahagslífinu til að ýta undir græna starfsemi. Nýta ber vistvæna orkugjafa enn frekar við samgöngur. Hvatt verði til þess að dregið verði úr notkun jarfðefnaeldsneytis. Brýnt er að dregið verði úr nettólosun gróðurhúsalofttegunda, bæði með því að dragð úr beinni losun af mannavöldum og með því að stórauka landgræðslu, skógrækt og aðra eflingu gróðurlenda. Náttúra landsins er ein helsta auðlind þess.“

ú t v egsbl a ð i ð

október 2013

Fjárfestingar að aukast aftur

Rekstur sjávarútvegs og búnaði undanfarin tvö ár en tölurnar í skýrslunni ná fram að 2012. Einhverjir smærri bátar hafa líka verið endurnýjaðir. ,,Okkur sýnist í fljótu bragði að fjárfestingar árið 2012 hafi verið meiri en árið á undan og okkar mat er að það sé eitthvað að rofa til og fjárfestingar séu að aukast aftur,“ segir Rúnar.

Sigrún Erna Geirsdóttir

slandsbanki gaf nýverið út árlega skýrslu um stöðu sjávarútvegs og er tilgangur skýrslunnar sá að gefa yfirlit yfir stöðu sjávarútvegs á Íslandi og þróun síðustu ára. Rekstur sjávarútvegsfyrirtækja hefur í heildina verið góður og þrátt fyrir verðfall á mikilvægum fisktegundum hefur greininni tekist að aðlaga sig að aðstæðum. Eitthvað að rofa til Ef horft er á stöðu fjárfestinga í íslenskum sjávarútvegi má t.d sjá að fjárfesting í greininni hefur verið lítil undanfarin ár. ,,Meðaltal síðustu 10 ára hefur verið 26% af framlegð en árið 2011 nam fjárfesting tæpum 9% svo þarna munar talsvert miklu,“ segir Rúnar Jónsson, forstöðumaður sjávarútvegssviðs Íslandsbanka. Hann segir litla endurnýjun hafa

Rúnar Jónsson, forstöðumaður sjávarútvegssviðs Íslandsbanka.

átt sér stað í flotanum undanfarin ár og mögulega sé kominn tími á slíkt. Hins vegar sé flotinn í heild sinni þó í ágætis ástandi þar sem margir hafa lagt út í breytingar á skipum og viðhald sé almennt gott þótt auðvitað sé misjafn sauður í mörgu fé. Einhver fyrirtæki hafa þó verið að fjárfesta í nýjum skipum

Útgerðin greiddi niður skuldir Skuldsetning útgerðarinnar var mjög há eftir hrun og segir Rúnar nauðsynlegt að taka tillit til þess. ,,Áherslan hjá sjávarútvegsfyrirtækjum var að greiða niður skuldir og ná tökum á stöðunni frekar en að leggja í aukna skuldsetningu með auknum fjárfestinum, sem voru mjög eðlileg viðbrögð á þeim tíma,“ segir Rúnar. Óvissa um efnahagsástand og pólitísk óvissa um fiskveiðistjórnunarkerfið hafi haft mikil áhrif, líka fyrir þá sem voru í góðri stöðu fyrir. Rúnar segir arðgreiðslur í sjávarútvegi ekki vera háar, ávöxtunin miðað við áhættu sé ekki góð eins og

3X Technology ehf - www.3x.is - sales@3xtechnology.com - Sími: 450 5000

ú t v egsbl a ð i ð

október 2013

fyrirtækja góður sjá má þegar rýnt er í gögn útgerðarfélaganna. HB Grandi birtir t.d alla sína reikninga. ,,Fólk horfir oft á heildartöluna og dregur ályktanir út frá henni en það verður að setja hlutina í samhengi,“ segir Rúnar. Óvissan og áhættan í útveginum sé það mikil. Mikill vöxtur í fiskeldinu Rúnar segir fátt hafa komið á óvart við vinnslu skýrslunnar nema kannski hvað uppgangurinn hefur verið hraður frá hruni. ,,Viðsnúningurinn hefur verið betri en búast mátti við og það er áframhaldandi góð afkoma, bæði í útgerð og í landvinnslu. Loðnuvertíðin var t.d stór á síðasta ári, það var búið að áætla að hún myndi gefa af sér um 30 milljarða og það var gaman að sjá þá tölu staðfesta.“ Rúnar segir að sömuleiðist sé áhugavert að skoða vöxtinn sem hefur orðið í fiskeldi síðustu ár. ,,Mesti vöxtur í fiskmagni á heimsvísu er í fiskeldi og það er gaman að sjá að við erum að hasla okkur völl á

því sviði.“ Reikna megi með að um áframhaldandi vöxt verði að ræða en Íslendingar hafi þó friðlýst mörg svæði fyrir sjóeldi sem takmarkar eitthvað stærðina á sjóeldi, nokkuð sem t.d. Noregur hefur lagt hvað mesta áherslu á. ,,Við höfum mest náð 10 tonna framleiðslu í fiskeldi, það var árið 2006, og nú lítur út fyrir að við náum því aftur innan tveggja ára.“ Verðmætasköpun í eldi sé góð þar sem verði á laxi sé hátt. ,,Það er forvitnilegt að líta á breytingar á magni og verði í fiskeldinu. Árið 2012 var slátrað 7800 tonnum sem er 2800 tonnum meira en árið árið 2011. Þessi aukning er aðallega í laxeldinu en

Meðaltal síðustu 10 ára hefur verið 26% af framlegð en árið 2011 nam fjárfesting tæpum 9% svo þarna munar talsvert miklu.

þar var slátrað 3100 tonnum árið 2012 samanborið við 1100 tonn árið 2011. Útflutningsverðmæti eldisfisks jókst líka um 1, 3 milljarð króna milli ára sem verður að teljast mjög gott.“ Verðhækkanir á laxi hafi þarna vegið þungt og skilað mikilli hagsæld fyrir laxeldið. Fjölbreytt flóra fyrirtækja er mikilvæg Rúnar segir að þótt tölurnar fyrir sjávarútveginn séu góðar í heild sinni beri að hafa í huga að innan sjávarútvegs eru mjög mörg fyrirtæki sem séu ákaflega mismunandi að gerð. Áherslur þeirra séu misjafnar, stærðin, uppbyggingin og flokkunin. Því sé erfitt að taka ákvarðanir fyrir sjávarútveginn í heild sinni út frá tölunum einum. ,,Það getur jafnvel verið skaðlegt,“ segir Rúnar. ,,Samtölur þarf að taka með varúð, það þarf alltaf að kafa dýpra ef það á að draga einhverjar ályktanir og taka ákvarðanir. Við viljum hafa fjölbreytta og verðmæta flóru í sjávarútvegi“

útvegsblaðið

október 2013

Rafvæðing fiskimjölsverksmiðja – eitt mikilvægasta umhverfisátak seinni tíma Takmarkaðir möguleikar á flutningi á raforku há rafvæðingunni verulega

yrir rúmlega tuttugu árum hófu sumar fiskimjölsverksmiðjur landsins að fikra sig áfram í átt til rafvæðingar. Fyrstu skrefin fólust í því að settir voru upp rafskautakatlar til gufuframleiðslu. Hjá fyrirtækjunum sem áttu verksmiðjurnar vaknaði snemma áhugi fyrir því að rafvæða þær enn frekar og draga þannig úr notkun olíu sem orkugjafa. Ýmis vandamál komu upp þegar umræða hófst um að auka rafmagnsnotkun verksmiðjanna enn frekar en árið 2009 urðu ákveðin þáttaskil hvað þetta varðar. Þá létu stjórnvöld sérfræðinganefnd gera skýrslu um möguleika til að draga úr nettóútstreymi gróðurhúsalofttegunda á Íslandi og má segja að þau hafi gert niðurstöður nefndarinnar að sínum. Í kjölfar skýrslunnar hófust umræður um frekari rafvæðingu fiskimjölsiðnaðarins fyrir alvöru enda fiskimjölsiðnaðurinn sá þáttur iðnaðar sem notaði mesta olíu. Nokkur orð um fiskimjölsiðnaðinn og olíunotkun hans Nú á tímum byggir fiskimjölsiðnaðurinn á framleiðslu á mjöli og lýsi úr þeim hluta loðnu-, síldar-, kolmunna- og makrílaflans sem ekki nýtist til manneldisvinnslu. Hráefnismagn er breytilegt á milli ára en ekki er óalgengt að það hafi verið á bilinu fimm hundruð þúsund til ein milljón tonna. Hafa skal í huga að fiskimjöl er prótein-

ú t v egsbl a ð i ð

október 2013

rík afurð sem einkum er nýtt við framleiðslu á fiskafóðri og í annað dýrafóður. Lýsið er einnig að stórum hluta nýtt til framleiðslu á fiskafóðri. Um þessar mundir eru fiskimjölsverksmiðjurnar á landinu 11 talsins en þær voru 21 um aldamótin 2000. Eins og þessar tölur bera með sér hefur verið unnið að mikilli hagræðingu innan greinarinnar og eru flestar verksmiðjur nútímans beintengdar fiskiðjuverum sem vinna uppsjávarfisktegundir til manneldis. Í fiskimjölsverksmiðjum er hráefnið fyrst hitað og síðan soðið með gufu. Að lokinni suðunni er síðan lýsi skilið frá þurrefninu. Þurrefnið er síðan þurrkað og malað í mjöl. Verksmiðjur nútímans eru búnar háþróuðum tæknibúnaði og er stöðugt fylgst með gæðum framleiðslunnar. Lengi vel var öll varmaorkan í verksmiðjunum fengin með brennslu á olíu enda var olía oft ódýr orkugjafi. Í verksmiðju þar sem öll varmaorka er fengin með olíubrennslu er olíunotkunin um 42 lítrar á hvert hráefnistonn. Miðað við að hráefni til verksmiðjanna sé milljón tonn á ári væri slík notkun 42 milljónir lítra en það samsvarar ársnotkun um 40 þúsund heimilisbíla. Kostnaður verksmiðjanna við kaup á 42 milljónum lítra af olíu væri um 4 milljarðar króna. Ef öll hitun í fiskimjölsverksmiðjunum væri með rafmagni væri rafmagnsnotkunin um 450 gígawattstundir á ári miðað við sama hráefnismagn. Rafvæðingarþróunin Fyrsta fiskimjölsverksmiðjan til að setja upp rafskautaketil til gufuframleiðslu var Krossanesverksmiðjan árið 1990. Árið 1994 fylgdi síð-

Fiskimjölsverksmiðjur nútímans eru mjög tæknivæddar og er starfsemi þeirra að mestu tölvustýrð.

Tvöfalt kerfi og milljarðafjárfesting Til þess að fá aðgang að ótryggri eða skerðanlegri raforku þurfa fiskimjölsverksmiðjurnar að geta skipt yfir í olíubrennslu fyrirvaralítið. Þetta þýðir í reynd tvöfalda fjárfestingu í þeim búnaði sem notaður er til hitunar, suðu og þurrkunar í verksmiðjunum. Fjáfestingin vegna rafvæðingar verksmiðjanna í landinu skiptir milljörðum og má nefna sem dæmi að í verksmiðjunum þremur í Fjarðabyggð, í Neskaupstað og á Eskifirði og Fáskrúðsfirði, nemur rafvæðingarfjárfestingin um 1,8 milljarði á árunum 2012 og 2013.

Kostnaður verksmiðjanna við kaup á 42 milljónum lítra af olíu væri um 4 milljarðar króna. Ef öll hitun í fiskimjölsverksmiðjunum væri með rafmagni væri rafmagnsnotkunin um 450 gígawattstundir á ári miðað við sama hráefnismagn. an verksmiðja Síldarvinnslunnar í Neskaupstað í kjölfarið. Síðan rafvæddust verksmiðjurnar hver á fætur annarri að þessu leyti: Verksmiðjan í Helguvík, verksmiðjan í Grindavík, verksmiðjan á Seyðisfirði, Eskja á Eskifirði Vinnslustöðin í Vestmannaeyjum og loks Grandi á Vopnafirði. Í öllum þessum tilvikum voru gerðir samningar um afhendingu á ótryggri orku inn á rafskautaketil en allar verksmiðjurnar höfðu olíuketil til vara sem þurfti að nota þegar raforka var ekki tiltæk. Rafskautakatlarnir framleiddu gufu sem var notuð til hitunar og suðu og reyndar einnig til þurrkunar þar sem gufuþurrkarar voru til

staðar. Þar sem loftþurrkarar voru fór þurrkunin hins vegar lengi vel fram með olíubrennslu. Á Vopnafirði hófust tilraunir með að nota rafmagn til þurrkunar á mjöli í loftþurrkara. Þar sem mjölið er þurrkað með heitu lofti þurfti að finna aðferð til að hita loftið nægilega mikið. Tilraunirnar fólust í því að loft var hitað beint með því að blása því fyrst yfir gufuhituð element og síðan yfir rafhituð. Þessar tilraunir tókust býsna vel og er hin nýja hitunaraðferð forsendan fyrir því að unnt var að halda áfram rafvæðingarferlinu í fiskimjölsverksmiðjunum. Áframhald rafvæðingarferilsins byggðist á því að sömu tækni og þróuð hafði verið á Vopnafirði var komið upp í verksmiðjum Síldarvinnslunnar í Neskaupstað og Eskju á Eskifirði á árunum 2012-2013. Að auki var settur upp rafskautaketill í verksmiðju Loðnuvinnslunnar á Fáskrúðsfirði á þessu ári og verið er að setja upp samskonar ketil í verksmiðju Skinneyjar-Þinganess á Höfn. Þegar núverandi framkvæmdum verður lokið nemur sú ótrygga orka sem samið hefur verið um fyrir fiskimjölsverksmiðjur á Austurlandi samtals 102 megawöttum.

Af hverju rafvæðing fiskimjölsverksmiðjanna? Rökin fyrir rafvæðingu fiskimjölsverksmiðjanna eru margvísleg og skulu hér þau helstu nefnd: n Rafvæðingin stuðlar ótvírætt að betri nýtingu þeirrar orku sem framleidd er í landinu. Mikilvægt er í því sambandi að unnt sé að flytja orkuna á milli landshluta. n Rafvæðingin er án efa ein umhverfisvænasta framkvæmd sem ráðist hefur verið í hér á landi þar sem græn endurnýjanleg raforka leysir olíuna af hólmi. n Útblástur gróðurhúsalofttegunda (koltvísýrings) frá verksmiðjunum minnkar mikið við rafvæðinguna. Í tengslum við rafvæðinguna hefur í sumum verksmiðjanna verið komið upp betri hreinsunarbúnaði og reistir hærri skorsteinar. n Rafvæðingin er mjög gjaldeyrissparandi þar sem innlend raforka leysir af hólmi innflutta orku. n Mun hagkvæmara er fyrir fiskimjölsverksmiðjurnar að nota raforku en olíu. útvegsblaðið

október 2013

n Vinnuaðstæður í verksmiðjunum batna, einkum verður loftið miklu betra og hávaði minni. n Miklu léttara og betra er að keyra þurrkara með raforku en olíu. Keyrslan er stöðugri og sveiflur hverfa nánast. Þessi breyting leiðir til jafnari framleiðslu. n Allt framleiðsluferli er einfaldara og færri tæki í gangi. Sem dæmi má nefna að háværir blásarar þurfa ekki að vera í gangi þegar rafmagn er notað. n Ekki þarf að treysta á varmaskipta eins og þegar olía er notuð sem orkugjafi. Þegar varmaskiptarnir verða óhreinir dregur verulega úr framleiðslu. n Kaupendur fiskimjöls og lýsis leggja sífellt meiri áherslu á að kaupa vöru sem framleidd er með umhverfisvænum hætti og rafvæðingin er svo sannarlega mikilvæg í því sambandi.

Orkuflutningar á milli landshluta eru vandamálið Helsta vandamál rafvæðingar fiskimjölsverksmiðjanna er takmarkaðir möguleikar til að flytja orku á milli landshluta. Verksmiðjurnar

útvegsblaðið

október 2013

Við rafvæðingu fiskimjölsverksmiðja þarf að koma upp ýmsum búnaði. Á myndinni má sjá búnað við loftþurrkara í fiskimjölsverksmiðju Síldarvinnslunnar í Neskaupstað.

eiga kost á ótryggri raforku og ávallt þegar nauðsynlegt reynist að skerða orkuna til þeirra þarf að grípa til olíunnar með öllum þeim ókostum sem

því fylgir. Það hlýtur að vera kappsmál stjórnvalda sem draga vilja úr útblæstri gróðurhúsalofttegunda að tryggja sem minnsta notkun olíu

Fiskimjölsverksmiðjur á Íslandi hafa verið að rafvæðast að undanförnu og má segja að í rafvæðingunni felist stórt framfaraskref. Myndin er af fiskimjölsverksmiðju Síldarvinnslunnar í Neskaupstað.

Flestar fiskimjölsverksmiðjurnar starfa nánast allt árið Stundum er rætt um fiskimjölsiðnaðinn sem árstíðabundinn iðnað en staðreyndin er sú að þær fiskimjölsverksmiðjur sem starfa í tengslum við manneldisvinnslur framleiða nánast allt árið. Gott dæmi um þetta er fiskimjölsverksmiðja Síldarvinnslunnar í Neskaupstað en hún sinnir vinnslu 11 mánuði ársins vegna þess fyrst og fremst að hún þarf að geta tekið við afskurði og þeim fiski sem flokkast frá við manneldisvinnsluna.

Við blasir að fyrirtækin sem eiga og reka fiskimjölsverksmiðjurnar hafa mikinn áhuga fyrir rafvæðingu og mörg þeirra hafa þegar ráðist í dýrar og nauðsynlegar framkvæmdir af miklum metnaði.

Minnkandi útblástur koltvísýrings Árið 2003 notuðu fiskimjölsverksmiðjurnar á Íslandi um 39 lítra af olíu á hvert hráefnistonn. Ef verksmiðjurnar sem rafvæðst hafa að fullu fá óskerta raforku árið 2014 má gera ráð fyrir að meðalnotkun þeirra verði einungis 15,5 lítrar af olíu á hvert hráefnistonn og er þá miðað við svipaða skiptingu hráefnis á milli verksmiðja og var á árinu 2012. Árið 2003 blésu verksmiðjurnar út í andrúmsloftið 116,3 kg. af koltvísýringi á hvert hráefnistonn. Gera má ráð fyrir að útblásturinn fari niður í 45,9 kg. árið 2014 ef miðað er við svipaða skiptingu hráefnis á milli verksmiðja og var á árinu 2012. Hér er um að ræða 62,5% minnkun á útblæstrinum á einum áratug.

sem eldsneytis og það verður best gert með því að byggja upp sterkt og traust flutningskerfi raforku og minnka þannig líkurnar á að fyrirtæki búi við rafmagnsskort- eða skömmtun. Í reyndinni er raforka ein meginundirstaða nútímaþjóðfélags og afar mikilvægt er að einstaklingar og fyrirtæki búi við örugga raforkuafhendingu. Þeir sem búa á þéttbýlasta svæði landsins hafa ekki upplifað miklar truflanir í raforkuafhendingu síðustu áratugi en öðru máli gegnir um ýmis svæði á landsbyggðinni. Við blasir að ef raforkuafhending á tilteknu svæði er lakari en á öðrum virkar það fráhrindandi fyrir atvinnustarfsemi og einnig búsetu fólks á svæðinu. Á sumum svæðum landsins er flutningskerfi raforku nánast fullnýtt og því er ekki unnt að auka raforkunotkunina þar nema ráðist sé í framkvæmdir til að styrkja kerfið. Í þessu sambandi er nauðsynlegt að hafa í huga að öryggi raforkuafhendingar er einn þeirra þátta sem hefur haft og mun hafa mikil áhrif á byggðaþróun.

Fyrir fiskimjölsiðnaðinn er styrking flutningskerfis raforku lykilatriði. Flestar fiskimjölsverksmiðjurnar eru á Austurlandi og afar brýnt að unnt sé að flytja raforku þangað þegar þörfin er mest. Hafa ber í huga að það landsvæði sem best er sett hvað raforku varðar er suðvesturhluti landsins og þar getur verið gnótt rafmagns til ráðstöfunar þegar skortur er á því annars staðar. Í Vestmannaeyjum er fiskimjölsiðnaðurinn einnig öflugur en þangað hefur ekki verið unnt að flytja þá orku sem þörf er á til að unnt sé að rafvæða verksmiðjurnar að fullu. Það stendur hins vegar til bóta með lagningu nýrra rafstrengja til Eyja. Við blasir að fyrirtækin sem eiga og reka fiskimjölsverksmiðjurnar hafa mikinn áhuga fyrir rafvæðingu og mörg þeirra hafa þegar ráðist í dýrar og nauðsynlegar framkvæmdir af miklum metnaði. Því er það sorglegt ef ekki er unnt að afhenda fyrirtækjunum nægilega orku vegna veikburða flutningskerfis þó svo að hún sé til staðar í landinu. Það hlýtur að vera forgangsmál að styrkja þetta kerfi með nauðsynlegum framkvæmdum og í því sambandi má nefna að Félag íslenskra fiskmjölsframleiðenda og forsvarsmenn fyrirtækjanna á Austurlandi hafa ítrekað lagt mikla áherslu á það við bæði stjórnvöld og þau fyrirtæki sem annast orkudreifingu. ú t v egsbl a ð i ð

október 2013

rin 2011 og 2012 fóru fram viðamiklar rannsóknir á magni, útbreiðslu og efnainnihaldi ljósátu í Ísafjarðardjúpi, ásamt því að gerðar voru tilraunir til að veiða hana í uppsjávarvörpu sem hönnuð var sérstaklega í því skyni. Markmið þessara rannsókna var að svara því hvort ljósáta fyndist í veiðanlegu magni og hvort hugsanlega mætti nýta hana með einhverjum hætti, t.d. sem fæðubótarefni í fiskeldi, lyfjaiðnaði eða til manneldis. Verkefnið hlaut styrk úr AVS-rannsóknasjóði í sjávarútvegi. Ísafjarðardjúp varð fyrir valinu til rannsókna m.a. vegna þess að eldri rannsóknaniðurstöður Hafrannsóknastofnunar og upplýsingar frá heimamönnum bentu til að umtalsvert magn af ljósátu væri að finna í Djúpinu. Í Suður-Íshafinu fara nú þegar fram talsverðar veiðar á suðuríshafsljósátu, sem talinn er stærsti dýrastofn í heimi í tonnum talið. Japanir og Norðmenn veiða mest, en heildarafli allra veiðiþjóða er um 100 þúsund tonn á ári. Suðuríshafsljósáta er miklu stærri og langlífari en þær ljósátutegundir sem halda sig hér við land, hámarksstærð einstaklinga er um 6 cm og –aldur 6 ár. Suðuríshafsljósáta syndir um í geysistórum torfum og hagar sér í þeim efnum nánast eins og uppsjávarfiskur. Þéttleiki dýra er einnig geysimikill, getur orðið allt að 10-30 dýr í lítra, þannig er hún tiltölulega auðveiðanleg. Langmest af aflanum hefur hingað til verið nýtt í fiskeldi.

Áta Stærstu átustofnarnir hér við land eru rauðáta og ljósáta. Fullvaxin verður rauðáta um 4 mm að stærð, en stærsta ljósátutegundin hér við land verður hins vegar um tíu sinnum stærri (um 4 cm). Þéttleiki þessara dýrastofa í hafinu getur orðið mikill, sérstaklega á vorin og sumrin þegar þeir eru í örum vexti, en á afmörkuðum svæðu geta þá jafnvel verið fleiri en 10 rauðátur í einum lítra af sjó. Þéttleiki ljósátu verður tæpast svo mikill hér við land, eða um eitt dýr í lítra þar sem hann er mestur á vorin. Samkvæmt rannsóknum Hafrannsóknastofnunar er árlegur heildarlífmassi (votvigt) ljósátu innan ís-

lensku fiskveiðilögsögunnar um 5 milljónir tonna, en rauðátu um 7 milljónir tonna. Í ljósi þess hversu gríðarlega stórir þessir stofnar eru, þá er ekki að undra að menn hafa litið til þeirra varðandi nýtMynd 5 Meðalendurvarp ljósátu á 120 kHz tíðni í ágúst 2011. Þéttleiki er gefinn til kynna með þverstrikum sem eru mælikvarði á meðalendurvarp hverrar sigldrar sjómílu.

útvegsblaðið

október 2013

ingu, og þá fremur til ljósátu en rauðátu þar sem hún er sennilega auðveiðanlegri en rauðáta vegna þess að einstaklingarnir eru stærri. Að veiða þessi örsmáu dýr í stórum stíl er hins vegar ýmsum vandkvæðum bundið. Varðandi hugsanlega nýtingu þarf líka að hafa í huga að bæði ljósáta og rauðáta hafa mikla vistfræðilega þýðingu, þar sem þau eru mikilvæg fæða næstum allra nytjastofna á einhverju skeiði. Rannsóknirnar í Djúpinu Til rannsókna var nýttur 30 lesta eikarbátur, Valur ÍS-20. Alls voru farnir fimm leiðangrar, frá ágúst 2011 til ágúst 2012. Til að hægt væri að nýta Val til að bergmálsmæla ljósátu var sérstökum botnstykkjum komið fyrir á stjórnborðssíðu bátsins. Til að meta magn ljósátu var beitt bergmálsmælingum og var mismunur endurvarps á 38 og 120 kílóriðum nýttur til þess að aðgreina ljósátu frá öðru lífi (2. mynd). Bergmálsgildin voru sannreynd með upplýsingum frá háfum og svonefndri svifsjá, sem er eins konar neðansjávarsmásjá sem tekur myndir af átunni og

Mynd 3 Svifsjá slakað frá borði.

Mynd 1 Myndin sýnir mergð ljósátu samkvæmt svifsjártogum í ágúst 2011 á sniði í Æðeyjarsundi og út undir Vigur. Blái ferillinn sýnir feril svifsjárinnar, henni var slakað niður á u.þ.b. 120 m dýpi og svo hífð upp aftur á meðan báturinn sigldi á hægri ferð. Gildin á myndinni sýna fjölda dýra í lítra (sbr. litakvarðann). Tölurnar undir lárétta ásnum tákna klukkustundir.

Veiðar og nýting ljósátu Ástþór Gíslason, Páll Reynisson, Hjalti Karlsson, Einar Hreinsson og Teresa Silva, sérfræðingar á Hafrannsóknastofnun

Mynd 2 Endurvarp bergmálsmælis á 120 kHz (mynd til vinstri) og 38 kHz (miðmynd). Myndin til hægri sýnir 120 kHz eftir greiningu, þ.e. af því sem talið er vera ljósáta. Ferill svifsjárinnar er sýndur með ljósgrænni línu. Styrkleiki endurvarpa er sýndur með litastiku lengst til hægri. Brúnt/rautt er sterkast, blátt/grátt veikast.

vistar myndirnar í tölvu, ásamt upplýsingum um dýpi, hita, seltu og svifgróður (3. mynd). Samanburður bergmálsmælinga og svifsjártalninga var nýttur til þess að meta samhengi bergmálsgilda og þéttleika ljósátu. Einnig voru gerðar veiðitilraunir með sérhannaðri ljósátuvörpu.

Langalgengasta ljósáta í Djúpinu reyndist vera agga (4. mynd). Hún getur orðið tveggja ára, hrygnir fyrst eins árs og svo aftur tveggja ára. Hámarksstærð er um 3 cm. Rannsóknir okkar í Djúpinu leiddu í ljós að þéttleiki hennar var yfirleitt mestur í dýpsta álnum í Djúpinu þar sem dýpið er um og yfir 100 m (5. mynd). Rannsóknin leiddu í ljós greinilegar dægurgöngur hjá ljósátunni. Þannig hélt hún sig tiltölulega djúpt að deginum en synti upp að yfirborði á kvöldin. Þetta var mjög greinilegt í ágúst. Á 1. mynd eru sýnd samantekin gögn frá fimm svifsjártogum sem tekin voru frá eftirmiðdegi 25. ágúst, til morguns 26. ágúst 2011. Svifsjáin var þá dregin fram og aftur

Fullvaxin verður rauðáta um 4 mm að stærð, en stærsta ljósátutegundin hér við land verður hins vegar um tíu sinnum stærri (um 4 cm).

Mynd 4 Ljósátutegundin agga. Myndin er tekin með svifsjá.

sama sniðið, frá Æðeyjarsundi og út undir Vigur. Á myndinni má greinilegar sjá dægurgöngur ljósátunnar. Að deginum var hún algengust neðan ~6070 m dýpis en byrjaði að færa sig ofar upp úr kl. 19. Frá því um kl. 23 og fram undir morgun hélt ljósátan sig tiltölulega grunnt en var svo komin aftur niður undir botn snemma um morguninn. Magn Eins og sagði hér fyrir framan var einn megintilgangur þessara rannsókna að meta stofnstærð ljósátu í Djúpinu. Bergmálsmælingar leiddu í ljós að í Ísafjarðardjúpi eru um 25 þúsund tonn af ljósátu. Þegar kemur að því að meta hvort óhætt sé að veiða eitthvað af þessu magni þarf að hafa í huga að ljósáta er mikilvæg fæða næstum allra nytjastofna á svæðinu. Þá er einnig nauðsynlegt, ef til veiða kemur, að fylgjast vel með árlegum breytingum á ljósátustofninum í Djúpinu til að kanna áhrif veiða á þá. Rétt er að taka fram að nokkur óvissa er í magnmælingunum. Með endurbættum aðferðum mætti minnka þessa óvissu. Hér við land geta veiðar á ljósátu aldrei orðið í líkingu við það sem gerist í Suður-Íshafinu. Telja verður líklegt að við hugsanlegar veiðar í framtíðinni verði aðeins veitt mjög takmarkað magn til að framleiða hágæða vöru, og að þróaðar verði aðferðir til að vinna ýmis verðmæt efni úr ljósátunni og nýta þau, t.d. í lyfjaiðnaði og sem fæðubótarefni til manneldis. útvegsblaðið

október 2013

Alda Agnes Gylfadóttir viðskipta- og framleiðslustjóri á skrifstofu Einhamars.

Einhamar Seafood í Grindavík

Allt flakað í flug og góð sala Haraldur Bjarnason

Við kaupum alltaf einhvern fisk á markaði, verðum að gera það þegar útlit er fyrir brælu eða frátafir. Við gefum okkur út fyrir að vera með fyrsta flokks gæði og afhendingaröryggi og hér er unnið allan ársins hring.

tgerðarfyrirtækið Einhamar var stofnað í Grindavík árið 2003. Fjórum árum síðar, eða árið 2007, var því breytt í útgerð og fiskvinnslu og hlaut þá nafnið Einhamar Seafood. Félagið gerir út fjóra línubáta og rekur fiskvinnslu í Grindavík, þar sem um 40 manns starfa við að verka fiskinn. Allar afurðir eru fluttar út ferskar með flugi og skipum. Félagið hefur samið við Trefjar í Hafnarfirði um smíði á tveimur 15 metra, 30 tonna yfirbyggðum línubátum sem Einhamar Seafood fær afhenta í janúar á næsta ári. Alda Agnes Gylfadóttir viðskipta- og framleiðslustjóri fyrirtækisins segir að um borð í nýju bátunum verði 440 lítra kör og allur fiskur kældur í krapa sem framleiddur er um borð. Meðferð og kæling á fiski verði þar af leiðandi mun betri. Eingöngu er unninn þorskur og ýsa hjá Einhamri Seafood. „Við kaupum alltaf einhvern fisk á markaði, verðum að gera það þegar útlit er fyrir brælu eða frátafir. Við gefum okkur út fyrir að vera með fyrsta flokks gæði og afhendingaröryggi og hér er unnið allan ársins hring.

Bátunum stjórnað til veiðanna Alda segir trygga viðskiptavini meðal kaupenda sem hafi verið nánast frá upphafi. „Bátarnir okkar róa hluta úr ári fyrir austan og leggja þá upp á Stöðvarfirði og fiskinum er ekið hingað á nóttunni. Við eigum nokkra góða báta að sem hafa verið í viðskiptum við okkur eins og t.d. á Siglufirði sem róa fyrir okkur eins og þarf. Hún segir bátunum alfarið stjórnað til veiðanna. Okkar bátum er alveg stýrt héðan. Þeir róa eins og

útvegsblaðið

október 2013

Fiski hlaðið á bíl hjá Einhamri Seafood. Ferðinni er svo heitið út á Keflavíkurflugvöll.

vinnslan þarf. Í bræluspá, eins og núna, þarf maður að hugsa fram í tímann og kaupa á mörkuðum eins og hægt er.“ Alda sér um sölumálin og stýringuna á bátunum ásamt því að kaupa á markaðnum. „Hún segir að fjórir séu í áhöfn bátanna. Hér í vinnslunni starfa 40 manns og alls erum við um 70 að vinna hjá fyrirtækinu með sjómönnum og bílstjórum. Ég hef alltaf sagt að þetta fyrirtæki væri eitt best geymda leyndarmálið í Grindavík, virkilega flott fyrirtæki. Staða okkar á markaði erlendis er mjög góð. Við erum þekkt fyrir gæði og afhendingaröryggi. Við flytjum út fisk alla daga vikunnar og vinnum yfirleitt alla daga nema sunnudaga. Þetta er það sem blífur í þessu, það þarf að vera „all in.“ Alsjálfvirkt rekjanleikakerfi Alda segir auðvitað flesta þeirra markaði miðast út frá flugi. „Nú er Icelandair að byrja að fljúga á

Kanada og við erum aðeins að þreifa fyrir okkur þar. Það verður spennandi að sjá þá þróun. Útflutningurinn tekur mið af flugplássinu og menn vildu sjá tíðari ferðir eða meira flugpláss fyrir frakt. Rekjanleiki afurða skiptir orðið mun meira máli en áður. Einhamar Seafood festi kaup á rekjanleikjakerfi síðastliðið haust og er öllum skráningum haldið til haga rafrænt. Um leið og fiskur berst í hús er honum ráðstafað til flokkunar í lotu sem heldur utan um upprunann þar til fiskurinn fer úr húsi. Rekjanleikinn fylgir fiskinum alla leið til kaupandans, sem sér hvar fiskurinn hefur verið veiddur og hvaða dag. Kerfið er alsjárvirk eftir fyrstu skráningu og því þarf ekki að ráðstafa neinu handvirkt. “Alda segir pantanir frá viðskiptavinum misstórar, hver sending geti verið allt frá 2-3 kössum og upp í um 500 kassa. Afurðirnar eru mismunandi ,eins og hnakkar, sporðar eða heil flök Oftast eru gerðar pantanir fyrir viku í einu en svo getur verið allur gangur á því. Stundum fáum við beiðnir um viðbætur með skömmum fyrirvara og við reynum alltaf að verða við því eins og hægt er. Starfsmenn flugvallarins veita frábæra þjónustu og eru einstaklega liðlegir, og slíkt ber að virða.“

ÍSLENSKA SIA.IS ODD 63278 07/13

UmhverfisvottUð prentsmiðja

Umbúðir sem auka aflaverðmæti

Oddi hefur gegnum tíðina unnið með íslenskum fyrirtækjum í fiskvinnslu og útgerð að því að þróa lausnir sem svara gæðakröfum viðskiptavina um allan heim. Við framleiðum umbúðir sem ná utan um alla framleiðslu og rekstur sjávarútvegsfyrirtækja. Afurðir þínar eru í öruggum höndum hjá Odda. Oddi – umhverfisvottuð prentsmiðja. höfðabakka 3-7, 110 reykjavík, sími 515 5000, www.oddi.is

Umbúðir og prentun

Við bjóðum fyrirtækjum sérþekkingu

Okkar vinna snýst um að þín vinna gangi vel. Við leggjum okkur fram um að setja okkur vel inn í það sem þú ert að gera, og þó að við þekkjum kannski ekki viðfangsefnin í þínu starfi jafn vel og þú, þá vitum við hvað starfið gengur út á.

Hallgrímur Magnús Sigurjónsson hefur yfir 30 ára reynslu af sjávarútvegi og fjármögnun sjávarútvegs.

Starfsfólk Íslandsbanka býr yfir áratugareynslu í þjónustu við sjávarútveginn og hjá bankanum starfar stór hópur fólks með sérþekkingu á greininni. Þannig getum við ávallt tryggt fyrirtækjum í þessari undirstöðuatvinnugrein þjóðarinnar þá bankaþjónustu sem hún þarfnast.

Magnús er útibússtjóri hjá Íslandsbanka.

Þekking sprettur af áhuga.

Við bjóðum góða þjónustu islandsbanki.is | Sími 440 4000