Goniec Polski, wydanie 728 by SamiSwoi.news

Bitwa Warszawska 100 lat temu

CZYTAJ ONLINE

! O Ł Ę N I M T LA IA DLA ŻYCZEN W Ó K I N L CZYTE

Powrót

Dodatek

do szkoły

ubezpieczeniowy

WYGRANA

W THE GREATEST DANCER!!!

NR 8 (728) 7 SIERPNIA 2020 / ISSN 2044-5202

4 ~ w NUMERZE

spis treści

SIERPIEŃ 2020

DO SERCA PRZYTUL PSA małgorzata mroczkowska

Pamiętacie wielki przebój Jana Kaczmarka? „Do serca przytul psa, weź na kolana kota”. Mamy wakacje i tak się stało, że moja rodzina potrzebowała kogoś, kto przytuli naszego psa...

DOLCE FAR NIENTE ks. bartosz rajewski

Słodycz nicnierobienia to jednak wciąż coś takiego, przed czym podświadomie uciekamy, przed czym się bronimy. Włosi są w tym mistrzami. A my?

KOŃCA PANDEMII WCIĄŻ NIE WIDAĆ

Równolegle do luzowania obostrzeń związanych z pandemią wprowadzane są kolejne restrykcje mające maksymalnie obniżyć wskaźnik zarażeń koronawirusem.

BITWA WARSZAWSKA – ZWYCIĘŻYŁA UMIEJĘTNOŚĆ, DYSCYPLINA I DETERMINACJA OBROŃCÓW pisze Norman Davies

WAKACYJNE ZDJĘCIE Z GOŃCEM

„THE GREATEST DANCER” PO POLSKU

Jowita Przystał z Michałem Danilczukiem wygrali emitowany w BBC One program „The Greatest Dancer”.

DZIECI JAK CO ROKU WRÓCĄ DO SZKOŁY?

Wrześniowy powrót do szkoły to jedna z tych stałych, które wyznaczają od wieków rytm dnia i roku.

PARTNER DODATKU:

DODATEK UBEZPIECZENIOWY 46

ROCZNICA WYBUCHU POWSTANIA

W hołdzie tym, którzy w obronie bytu państwowego, z bronią w ręku walczyli o wyzwolenie stolicy.

ZAPLANUJ LATO W DOBIE BREXITU

Londyn powoli budzi się do życia. Sprawdzamy, co się dzieje w wybranych krajach na południu Europy.

PORADNIK ZDROWIE

Wszystko co musisz wiedzieć o alergii, wszystko co musisz wiedzieć o paznokciach. 7 sierpnia 2020

Dyrektor wydawniczy: Samanta Kulpa E: s.kulpa@goniec.com Redaktor naczelny: Karol Pomeranek E: karol.pomeranek@goniec.com Redakcja (Editorial): T: 020 7099 7106 T: 7974 9900 12 F: 020 7099 6815 E: redakcja@goniec.com Zespół redakcyjny i współpracownicy: Karolina Barełkowska Dariusz Dzikowski Sonia Grodek Bartłomiej Kowalczyk Marta Mikulewicz Adam Sochacki (rysownik) Małgorzata Skibińska Anna Zielińska Felietoniści: Małgorzata Mroczkowska Małgorzata Nowicka ks. Bartosz Rajewski

Z okazji 18-lecia magazynu „Goniec Polski” zapraszamy Państwa do udziału w konkursie fotogra�icznym.

Adres: Goniec Polski – The Polish Times 84 Uxbridge Road West Ealing London, W13 8RA

Korekta: Elżbieta Marciniak Skład i gra�ika: Rafał Koczan Redakcja portalu Goniec.com: Karolina Barełkowska karolina.barelkowska@goniec.com Marketing i reklama: (Advertising) ogłoszenia: T: 020 7099 7107 marketing@goniec.com Sylwia Bohatyrewicz T: 079 749 900 11 E: sylwia@goniec.com Łukasz Zawisza T: 079 749 900 12 E: lukasz.zawisza@goniec.com Bożena Szul E: bozena.szul@goniec.com Administracja i �inanse: T: 020 7099 7105 T: 079 749 900 14 E: of�ice@1mmmedia.co.uk Dystrybucja: E: dystrybucja@goniec.com T: 020 7099 7107 Prenumerata: T: 020 7099 7105 Wydawca (Publisher): 1MM Media Limited Tytuł zarejestrowany pod numerem: ISSN 2044-5202 Redakcja „Gońca Polskiego” nie ponosi odpowiedzialności za treść publikowanych ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo odmowy publikacji ogłoszenia bez podania przyczyny.

6 ~ rysunek i KOMENATRZ

rysuje Adam Sochacki

kiem Sochackiego

eselna biesiada gorsza od wyborów

redaktor naczelny Karol Pomeranek

Będziemy proponować rejestrację tych dużych spotkań, wesel. 7 sierpnia 2020

Jeśli ktoś z Państwa planuje w najbliższym czasie organizację wesela nad Wisłą, powinien przemyśleć sprawę. Minister zdrowia Łukasz Szumowski na antenie Jedynki zapowiedział zmiany dotyczące organizacji wesel. – Będziemy proponować rejestrację tych dużych spotkań, wesel – oznajmił. – Będzie można zrobić kontrolę, ile tych gości jest. W tej chwili dopuszczalne jest 150 osób i trzymajmy się tego. To nie może być

300-400 osób – zaapelował. W wywiadzie na łamach rmf24.pl wyjaśnił, iż resort zastanawia się, czy wprowadzić w tych obszarach kraju, gdzie jest więcej zakażeń, restrykcji polegających na tym, że na weselach mogłoby być mniej osób, czy nie wprowadzić pewnej rejestracji wesel, aby łatwiej móc je skontrolować. Jak wygląda organizacja takich imprez w tej chwili? Ministerstwo Rozwoju organizatorom takowych zaleca:

ograniczyć liczbę gości zgodnie z aktualnymi przepisami (max 150 osób); poinformować gości i obsługę, że w imprezie nie mogą brać udziału osoby chore na COVID-19, przebywające w kwarantannie, izolacji; postarać się, aby przy stoliku siedziały razem osoby z tej samej rodziny lub z jednego gospodarstwa domowego; zapewnić płyn dezynfekcyjny w sali i przy toaletach; dostosować liczbę kelnerów do liczby gości – 1 kelner na

nie więcej niż 15 osób, a dany stół powinien być obsługiwany przez ten sam zespół kelnerski. Ja tam już nie wiem, co z tym wirusem nad Wisłą jest. Przed II turą wyborów prezydenckich premier mówił, że wirusa praktycznie nie ma i ludzie starsi mogą bez obaw pomaszerować do urn. Trzy tygodnie później jego podwładny chce liczyć gości i kelnerów na weselach. To jak to z wirusem jest? Słabnie tylko na czas kampanii? <<

felieton ~

Małgorzata Mroczkowska

O SERCA

PRZYTUL PSA Pamiętacie wielki przebój Jana Kaczmarka? „Do serca przytul psa, weź na kolana kota”. Mamy wakacje i tak się stało, że moja rodzina potrzebowała kogoś, kto przytuli naszego psa na czas naszego wyjazdu. Przy tej okazji dowiedziałam się kilku ciekawych rzeczy o bliższych i dalszych znajomych. Rozpoczęłam poszukiwania psiego opiekuna. Ktoś podpowiedział, żeby ogłosić się w mediach społecznościowych, co też uczyniłam. Był wieczór, ogłoszenie na Facebooku wysmarowałam mniej więcej takiej treści: „Szukam kogoś kto za opłatą przygarnie naszego pieska na dwa tygodnie z powodu wyjazdu wakacyjnego właścicieli. Mile widziane młode osoby, które ucząc się obowiązkowości przy okazji dorobią sobie w wakacje”. Już miałam gasić nocną lampkę, kiedy rozbrzmiał mój telefon. Zaskoczona otworzyłam wiadomości. Ku mojemu wielkiemu zdziwieniu nagle ludzie, i obcy, i ci zaznajomieni, zaczęli szturmem wręcz nieść pomoc. O matko, jak ja się ucieszyłam. Zawołałam męża, który przysypiał przy jakimś męskim serialu i oznajmiłam mu, że nie zginiemy, bo znajomi nadciągają z pomocą, i to w środku nocy, i chętnie pomogą nam, i psem się zaopiekują. Wróciła moja wiara w ludzi. Nie na długo jednak. Odezwały się do mnie osoby, które zaczęły rozpisywać się o swojej miłości do psów, o

tęsknocie za ukochanymi psami, które umarły śmiercią naturalną i, że teraz tęsknota tych osób za psem jest tak wielka, że chętnie zaopiekują się moim. Jedna pani napisała, że jej córka studentka marzy o wakacyjnej pracy jako opiekunka psa i chętnie sobie w ten sposób dorobi. Inna pani rozpisywała się, że jako nauczycielka muzyki ma świetny kontakt nie tylko z dziećmi, ale również z czworonogami, i pieskowi będzie śpiewać przed snem. Inna pani chciała zaopiekować się naszym psem choćby od jutra. Przyznam, że byłam tym wszystkim oszołomiona i nie przypuszczałam nawet, że mam tylu przyjaciół. Od rana zaczęłam odpisywać i ustalać szczegóły. I wtedy bardzo się zdziwiłam. Po pierwsze naiwnie liczyłam na to, że odezwą się ludzie, którzy z dobroci serca (choć nadal za opłatą) pomogą nam po przyjacielsku. Nie, nie liczyłam na darmową pomoc, bo to jest Londyn proszę państwa. Sądziłam, że zgłoszą się młodzi ludzie, którzy chcą zarobić swoje pierwsze pieniądze. Okazało się, że zgłosili się sami… biznesmeni. Oczywiście niezarejestrowani! Już po krótkiej konwersacji okazywało się, że tak naprawdę jest to ich główne zajęcie i dlatego pisali do mnie już w nocy. Proszę państwa, przy takich pieniądzach, jakie sobie liczą, to ja się nie dziwię, że walczą o klienta! Jednej pani, tej która chciała śpiewać naszemu psu napisałam wręcz, że jest najdroższą opiekunką psów w Londynie, a kto wie, czy nie w całej Anglii! Wyjaśniłam też, że gdybym szukała aż tak drogiego serwisu, to po pierwsze za takie pieniądze wolałabym, żeby ten ktoś opiekował się moim psem na wsi, z dostępem do rzeki, a nie w środku miasta! A po drugie, hotel dla psów w hrabstwie Kent

Komentuj! Goniec.com

życzył sobie połowę tej sumy, na którą naciągnąć mnie chciała ta pieśniarka, z dobroci serca rzecz jasna. I z miłości do psów! Nie chcę się czepiać, ale to jest bardzo przykre, że są ludzie, którzy żerują na potrzebach innych i którzy wykorzystują to, że ktoś nie ma wyjścia, bo jedzie na wakacje i opiekę do psa znaleźć musi. Rwie się taka z drugą z rzekomą pomocą, a tak naprawdę szukają naiwniaków, którzy zapłacą im fortunę. Tymczasem na spokojnie, na zarejestrowanej stronie można bez problemów znaleźć tanich i uczciwych opiekunów, którzy nie wyrywają się aż tak z pomocą, nie piszą w nocy wiadomości tylko cierpliwie czekają. I to są prawdziwi miłośnicy psów, a nie osoby próbujące na psach zarabiać. Piszę o tym, by wszystkich uczulić na nieuczciwe i bardzo chytre osoby, które za wyprowadzanie pieska w mieście Londyn mogą odłożyć sobie niezłą fortunę, niejako przy okazji. I nawet przyszło mi do głowy, że skoro to takie zajęcie w cenie, to może sama powinnam tak dorabiać? Nie, nie umiałabym jednak. Nie mogłabym sobie spojrzeć w oczy. A naszym pieskiem zaopiekuje się studentka, która zgodziła się wziąć za swoją pracę połowę sumy, którą próbowano mi wcisnąć licząc na moją niewiedzę i naiwność. Szukajcie, a znajdziecie. I nie róbcie za frajerów. << Małgorzata Mroczkowska, z wykształcenia politolog, od 2004 r. mieszka w Londynie. Autorka powieści obyczajowych, m.in. „Angielskie lato”, „Od jutra dieta! Zapiski niedoskonałej pani domu” i najnowsza „Dziennik przetrwania. Zapiski niedoskonałej matki”. Od lat prowadzi portal dla polskich rodziców www.mumsfromlondon.com.

8 ~ felieton

ks. Bartosz Rajewski

OLCE

FAR

NIENTE „Dolce far niente” – słodkie nicnierobienie. Mamy sierpień, a więc tak mogłaby brzmieć najkrótsza de�inicja wakacji. O tej włoskiej maksymie przypomniał mi niedawno popularny �ilm z rewelacyjną i przepiękną Julią Roberts w roli głównej – „Jedz, módl się, kochaj” (reż. Ryana Murphy, USA 2010, adaptacja autobiogra�icznej książki pod tym samym tytułem autorstwa Elizabeth Gilbert). Słodycz nicnierobienia to jednak wciąż coś takiego, przed czym podświadomie uciekamy, przed czym się bronimy. Włosi są w tym mistrzami. A my? Zapominamy chyba, że „słodkie nicnierobienie” może otwierać przed nami perspektywę robienia czegoś zupełnie nowego, czegoś przyjemnego, niezobowiązującego – po prostu słodkiego. „Słodkie nicnierobienie” to patrzenie za okno z kubkiem herbaty w dłoni; to popołudniowy spacer bez celu; to wylegiwanie się w łóżku i patrzenie na dziecko, które śpi; to zasłuchanie w pomruk morza i huk rozbijających się o klify fal; to wpatrywanie się w niczym niezmącony majestat gór; to relaks na hamaku w ciepłe lipcowe popołudnie; to zasłuchanie w śpiew skowronka o wschodzie słońca; to… (sam wpisz tutaj swoje „dolce far niente”). W jedną z lipcowych niedziel, Liturgia Słowa w czasie Mszy św. przypominała nam, 7 sierpnia 2020

że „słodkie nicnierobienie” może być dla nas również okazją do wsłuchania się w to, co mówi do nas Bóg. Kiedy nie zajmują nas obowiązki, problemy czy troski codzienności, możemy spokojnie zatrzymać się nad Słowem Boga. Zobaczymy wówczas, że wciąż jest przed nami do odkrycia i do poznania wielka nowa Rzeczywistość. Nie chodzi o to, byśmy zaczęli coś szczególnego robić, przejawiali jakąś wzmożoną aktywność. Wszak wówczas nie byłoby to „słodkie nicnierobienie”. Wystarczy otworzyć Ewangelię z danego dnia, czytać, medytować i pozwolić się ogarnąć Słowu, pozwolić działać Bogu. Gdzie? Wszędzie! W bujanym fotelu, w kościelnej ławce, na łące, w hamaku, na górskim szlaku czy nadmorskiej plaży. Słowo Boże – nauczał Benedykt XVI – nie tylko nas „informuje”, ale również „formuje” – przekształca, nawraca, zmienia, stwarza, wskrzesza. To Słowo jest aktywne. Nie bez powodu najważniejsze przykazanie Starego Przymierza zaczyna się od sformułowania: „Słuchaj, Izraelu…” (Pwt 6,4). Słowo Boga niesie ze sobą łaskę – to znaczy moc zbawczą – moc, która ostatecznie nie jest czymś innym, jak doświadczeniem miłości. Oto odkrywam, że jestem uczniem, którego Jezus kocha – to doświadczenie uruchamia mnie i uzdalnia do działania. Powie abp Grzegorz Ryś: „W jedności z Panem, w komunii z Nim, mogę porywać się na rzeczy i postawy pozornie niemożliwe”. Tak „słodkie nicnierobienie” może przerodzić się w doświadczenie Bożej obecności, miłości, delikatności i czułości. I dalej – może stać się początkiem przemiany naszego życia.

„Słowo, które wychodzi z ust moich, nie wraca do Mnie bezowocne, zanim wpierw nie dokona tego, co chciałem, i nie spełni pomyślnie swego posłannictwa” (Iz 55, 11). Bóg przez swoje Słowo objawia nam niezwykłe perspektywy – ukazuje przepiękną rzeczywistość – swój zamysł w stosunku do całego stworzenia, ale także (albo przede wszystkim) swój zamysł w stosunku do naszego życia. Pozwala nam zobaczyć historię naszego życia w innej, tzn. Bożej perspektywie, ale też pozwala nam ze spokojem i z nadzieją patrzeć na to, co przed nami. Wraz z Jego Słowem, które jest obietnicą, od razu przychodzi uzdolnienie – uzbrojenie Mocą z wysoka (Łk 24, 49). Znów przypomni nam abp Ryś: „Słowo nie jest tylko mądrą «książką» spisaną kiedyś, ale jest dynamiczną Rzeczywistością żywą i skuteczną dziś – tu i teraz. Jest Osobą”. „Tego dnia Jezus wyszedł z domu i usiadł nad jeziorem” (Mt 13, 1) – zanotował Ewangelista Mateusz. Jezus zwyczajnie wyszedł z domu i usiadł nad jeziorem. Nie zrobił niczego nadzwyczajnego. Może ta chwila była właśnie owym „dolce far niente” w życiu Jezusa. Jak wiemy, nie trwała ona długo, bo „wnet zebrały się koło Niego tłumy tak wielkie, że wszedł do łodzi” i zaczął nauczać. W życiu chodzi również o przyjemności. Wcale nie o to, by ciągle czuć wyrzuty sumienia, wypełniać obowiązki i zadania, biczować się za każdy błąd, szukać w sobie wad i gonić nie wiadomo za czym. Pielęgnujmy „dolce far niente”, bo jest nam bardzo potrzebne. Przyjemnych i słodkich wakacji Państwu życzę! <<

Komentuj! Goniec.com

Ks. Bartosz Rajewski, proboszcz jednej z najstarszych polskich wspólnot katolickich w UK – para�ii pw. Św. Wojciecha na South Kensington w Londynie (Little Brompton Oratory).

felieton ~

Gosia Nowicka

PRAWY

POLSKIE

Jeśli mamy rozważać sprawy polskie, to musimy sobie najpierw odpowiedzieć na pytanie, kto to są Polacy? Sprawa komplikuje się już na wstępie. Bo co tak w zasadzie wyróżnia nas od innych nacji? Z czego słyniemy w świecie i jak nas odróżnić od całej reszty mieszkańców planety Ziemi? Oczywiście sławna jest polska kiełbasa, pierogi i wódka. Do tego dorzućmy jegomościa z wąsem, przyodzianego w długie białe skarpety i piankowe klapki. Nie bądźmy jednak powierzchowni; być może zyskujemy przy bliższym poznaniu… Nie da się ukryć naszej bezpośredniości (graniczącej z chamstwem). Polak prawdę ci powie – bez zbędnego owijania w bawełnę. Mamy naturalne predyspozycje do tzw. kombinowania i płynie w nas burzliwa krew. Pakujemy się w tarapaty, kierując się emocjami zamiast rozumem. Jednym słowem można by pomyśleć, że Polak to zadufany, zakompleksiony, nieobyty ksenofob. Urodzeni frajerzy – powiecie! Nie taki diabeł straszny jak go malują – odpowiem. Trzeba nam przyznać gościnność, pracowitość i niebywały upór. Ustaliliśmy już z grubsza po czym rozpoznać rodaka. Obawiam się jednak, że wcale nie dotarliśmy do sedna sprawy. Nie można

chociażby jednoznacznie określić, czy jesteśmy narodem tolerancyjnym. Dzielimy się w tej kwestii pół na pół. Pseudo-katolicka część upiera się, że homoseksualiści sieją zgorszenie i najlepiej to było by wyciąć ich wszystkich w pień. Zresztą, kwitnący w Polsce konserwatyzm, tępi nie tylko pary tej samej płci, ale także wszelką inną odmienność – inną wiarę bądź jej brak, odmienny kolor skóry, a także „nie-kacze” upodobania polityczne. Ostatnie wybory prezydenckie są najlepszym dowodem na to, jak mocno Polska jest podzielona. Pozwolę sobie podsumować to wydarzenie, dobrze znanym cytatem z Kariery Nikodema Dyzmy: ,,Z was się śmieję, z was! Z całego społeczeństwa, z wszystkich kochanych rodaków!(…). To wy sami wwindowaliście to b.... na piedestał! Wy! Ludzie pozbawieni wszelkich rozumnych kryteriów. Z was się śmieję, głuptasy! Z was!” Myślę, że dodatkowy komentarz z mojej strony jest tu zbędny… Wybory zostały wygrane metodą kija i marchewki. Jak nie wiadomo o co chodzi, to chodzi o 500 plus… Ot i tyle. Podobnie dzieli Polaków dysputa o przerywaniu ciąży. Jedni próbują przekonać drugich, że ci mają rację. Każdy ma swoją rację. Nie musimy się zawsze ze sobą zgadzać, ale powinniśmy się wzajemnie szanować. I tu jest pies pogrzebany! W głowie mi się nie mieści jak można, poprzez zmianę prawa, zmusić kobietę do urodzenia ciężko chorego dziecka, często nie mającego szans na przeżycie. Albo dziecka poczętego podczas gwałtu. To jest próba zniewolenia. Wszystkie kobiety mają prawo do decydowania o własnym ciele.

Komentuj! Goniec.com

Każdy ma własne sumienie, odmienny system wartości i przekonań; nie wszyscy są też zagorzałymi katolikami. Konstytucja zapewnia, że nasze prawa i wolności nie będą przez nikogo deptane i do niczego nie zostaniemy bezprawnie zmuszeni. Jednak dla chcącego nic trudnego! Nie pasuje wpis konstytucyjny, to go zmieniamy – mały pikuś! I tu zaczyna się robić niebezpiecznie. Kiedy władza przesuwa bezkarnie wszelkie ustalone granice, nic nas już przed nią nie chroni. W nosie mają to, że połowa narodu się z nimi nie zgadza. Liczy się tylko ta połowa, która ich popiera. Nie przestaje mnie zdumiewać brak jakiegokolwiek poszanowania dla autorytetów. Nie istotne czy to poważany profesor, sędzia czy ekonomista. Jeśli nie jest po stronie władzy, jest przeciwko niej. Automatycznie staje się wrogiem, dołącza do gorszego sortu. Jakiż to niefortunny paradoks! Z jednej strony cechuje Polaków umiłowanie wolności i niezależności, z drugiej naiwnie pozwalają wodzić się za nos. Czcigodny prezes, niczym mannę z nieba, zesłał nam 500 plus. Biada tym, którzy mu się sprzeciwią! Ci za i Ci przeciw; Ci po lewej i Ci z prawej – wszyscy powinniśmy starać się znaleźć odpowiedź na pytanie, co należy zrobić z rosnącymi podziałami. Jak znam życie (albo raczej jak pokazuje historia) Polacy otworzą oczy dopiero wtedy, kiedy już dostaną porządnego kopniaka… << Gosia Nowicka. Studiowała dziennikarstwo w Łodzi w latach 2001-2004. Od 2004 roku przebywa w Wielkiej Brytanii, gdzie ukończyła Dental College. Pasjonuje ją pisanie felietonów, w których przekornie komentuje otaczającą ją rzeczywistość.

10 ~ news UK

ODZNACZENIE

TURINGA

Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej otrzymał Sir Dermot z rąk Arkadego Rzegockiego, ambasadora RP w Londynie. Odznaczenie za „szerzenie wiedzy o roli polskich kryptologów nie tylko w Wielkiej Brytanii, ale także we Francji i innych krajach” przyznał prezydent RP. W 2018 r. Dermot Turing opublikował książkę „X, Y i Z: The Real Story of How Enigma Was Broken”, która szczegółowo opisuje polsko-brytyjsko-francuską współpracę w zakresie odszyfrowywania Enigmy i podkreśla, że osiągnięcia jego słynnego wuja zostałyby znacznie spowolnione, jeśli nie niemożliwe, bez istotnych osiągnięć Polskiej Szkoły Matematyki. Sir Dermot Turing został uhonorowany podczas ceremonii w Ognisku Polskim, w którym uczestniczyła również siostrzenica Henryka Zygalskiego, jednego z polskich kryptologów. – To niezwykłe doświadczenie, aby otrzymać ten zaszczyt, za co jestem bardzo wdzięczny. W porównaniu z kryptologami, którzy nie tylko osiągnęli zadziwiający przełom, który umożliwił odczytywanie wiadomości Enigmy przez całą drugą wojnę światową, i narażali własne życie, aby zachować tajemnicę w tajemnicy, nie zrobiłem nic wielkiego. W pewnym sensie uważam, że otrzymuję to odznaczenie w zamian za ich pracę, a nie moją – powiedział Turing, przyjmując odznaczenie. Dermot Turing podkreślił pomoc, jaką podczas swoich prac otrzymał od ambasady polskiej, instytutów w Londynie, w które archiwizują i strzegą polskie rejestry wojenne, a także od rodzin zasłużonych kryptologów. – Jestem wdzięczny za tą pracę, ponieważ pomaga w przedstawianiu brytyjskiej opinii publicznej prawdziwej historii o dekodowaniu Enigmy. Mam zaszczyt wręczyć to odznaczenie w imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy osobie, którą z dumą mogę nazwać przyjacielem Polski – powiedział Arkady Rzegocki, ambasador RP w Londynie, wręczając odznaczenie. Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, który składa się z pięciu klas, przyznawany jest 7 sierpnia 2020

SIOSTRZENIEC ALANA TURINGA, SIR DERMOT TURING, ZOSTAŁ ODZNACZONY POLSKIM ODZNACZENIEM PAŃSTWOWYM ZA WYSIŁKI NA RZECZ PODKREŚLENIA ROLI POLSKICH KRYPTOLOGÓW W ŁAMANIU KODU ENIGMY. cudzoziemcom i obywatelom polskim mieszkającym za granicą, którzy poprzez swoje wysiłki w znacznym stopniu przyczyniają się do współpracy międzynarodowej, jak i współpracy między Rzecząpospolitą Polską a innymi krajami. Dzieło polskich kryptologów wciąż wzbudza zainteresowanie współczesnych naukowców od matematyków po historyków. W Cambridge kilka tygodni temu zrekonstruowano cyklometr Mariana Rejewskiego, który pomógł złamać niemiecką maszynę szyfrującą, Enigmę. Wszystkie istniejące cyklometry, które wykorzystywał w swojej pracy Marian Rejewski, zostały zniszczone przed 1939 r. w obawie przed ich pozyskaniem przez niemieckich nazistów. Wykonany obecnie, w pełni funkcjonalny cyklometr to projekt absolwenta Uniwersytetu w Cambridge Hala Evansa, który prace nad nim rozpoczął w 2018 r. w ramach swojej pracy magisterskiej. Według Evansa celem projektu były dogłębne badania nad działaniem cyklometru Rejewskiego, który był urządzeniem o krytycznym znaczeniu dla konstrukcji późniejszej maszyny Bombe Alana Turinga

wykorzystywanej do pracy przy deszyfracji Enigmy podczas II wojny światowej. Evans w rozmowie z mediami podkreślił, że cyklometr polskiego matematyka był pierwszym w historii urządzeniem, które wywarło znaczący wpływ na postęp prac przy konstrukcji mechanizmu deszyfrującego. Skonstruowana przez niego replika oryginalnego urządzenia znajduje się obecnie w King’s College w Cambridge. Jak powiedział Evans, jego urządzenie to pierwsza od lat 30-tych ubiegłego wieku �izyczna replika cyklometru, gdyż „ze względu na koszt i mechaniczną złożoność prac nad odtworzeniem maszyny, wszystkie próby zbudowania repliki do tej pory opierały się na oprogramowaniu”. Jego zdaniem projekt pracy magisterskiej, którą obronił na Uniwersytecie w Cambridge, stworzył możliwość odtworzenia istotnego fragmentu historii. – Praca nad tym wyjątkowym projektem to wielki przywilej. To połączenie inżynierii, historii i matematyki. Stworzenie repliki zajęło zaledwie nieco ponad rok dzięki szczodremu wsparciu �inansowemu ze strony Kin-

g’s College, który dostrzegł oczywiste powiązanie mojej pracy z dorobkiem jednego ze swoich najsławniejszych absolwentów, Alana Turinga – tłumaczy autor repliki. Hal Evans ocenił, że dorobek kryptologów pracujących w Bletchley Park nad deszyfracją Enigmy jest w Wielkiej Brytanii dobrze znany. – Polski wkład w te prace jest rzeczą wiadomą, jednakże nie nadaje mu się tak dużej rangi, na jaką zasługuje. Badając historię Rejewskiego i jego kolegów, chciałem dowiedzieć się więcej o ich przedsięwzięciach. Im głębiej sięgałem, tym więcej interesujących faktów odkrywałem – przyznał Evans. – Polacy byli bardzo zaawansowani w porównaniu z Brytyjczykami w swoim zrozumieniu tego, jak działała Enigma. W rzeczywistości to polscy inżynierowie złamali kod Enigmy jeszcze przed wojną, wykorzystując rozmaite systemy, skomplikowane, wysokopoziomowe metody matematyczne i budowane specjalnie w tym celu urządzenia. Ich praca i wiedza okazała się bezcenna i to ona położyła fundamenty dla dalszych sukcesów aliantów w Bletchley Park. Cyklometr skonstruowany przez Mariana Rejewskiego umożliwił częściowo zautomatyzowane pozyskiwanie danych o pozycjach startowych rotora szyfrującego zawartego w Enigmie. Było ich ponad 100 tys., a celem odczytania szyfrowanych przez maszynę wiadomości codziennie było trzeba obliczać i katalogować ich możliwe kombinacje. Dzięki wykorzystaniu urządzenia polskiego matematyka złamanie kodu Enigmy zajęło kryptografom z Bletchley Park dziewięć miesięcy. Bez cyklometru, jak twierdzi brytyjski badacz, praca ta potrwałaby 60 razy dłużej. Polacy, jako pierwsi zastosowali matematykę w kryptoanalizie po zakończeniu I wojny światowej i złamali kod Enigmy w grudniu 1932 r. Przekazali swoją pracę sojusznikom francuskim i brytyjskim w przededniu II wojny światowej, latem 1939 r. Ich osiągnięcia matematyczne i techniczne położyły podwaliny pod pracę Alana Turinga i wysiłek Bletchley Park na masową skalę. <<

news UK ~

GABRIEL KRAUZE, PISARZ POLSKIEGO POCHODZENIA ZNALAZŁ SIĘ NA OGŁOSZONEJ WŁAŚNIE TEGOROCZNEJ LIŚCIE NOMINACJI DO NAGRODY BOOKERA, NAJWAŻNIEJSZEJ BRYTYJSKIEJ NAGRODY LITERACKIEJ.

Gabriel Krauze

wyróżniony

Gabriel Krauze mieszka w południowym Kilburn w Londynie i wychowywał się w polskiej rodzinie. Nominowany został za swoją debiutancką powieść „Who They Was”, której fabuła bazuje na prawdziwych doświadczeniach życiowych autora. Opowiada ona o jego dorastaniu, gdy od najmłodszych lat został wciągnięty w świat gangów i przestępczości, z czego, jak zapewnia wydawca książki, udało mu się wyjść. – Wszystko, co jest zawarte w tej książce znam z własnego doświadczenia, w przeciwnym razie nie mógłbym o tym opowiedzieć – mówi autor. Zanim powstała powieść, Krauze pisał opowiadania m.in. „Rough Emeralds” (o narkotykach, policji i drogich kamieniach) czy „The Rape Of Dina”. W debiutanckiej powieści „Who They Was”, Krauze przedstawia rzeczywistość dużego miasta podzielonego na wojenne strefy młodocianych gangów. Jest w nich przemoc, zemsta za każdą cenę, zdrada, więzienie i długie noce spędzone

na posterunkach policji. Umieszczając fabułę w scenerii betonowych wież z pustymi oczami, czyli osiedlowych blokowisk, Krauze wprowadza własny styl, który sam nazywa estate noir. Wyróżniona powieść ma mieć swój debiut 3 września. Oprócz Gabriela Krauze na liście 13 nominowanych znaleźli się brytyjscy pisarze Hilary Mantel, Douglas Stuart i Sophie Ward, Amerykanie Diane Cook, Avni Doshi, Kiley Reid, Brandon Taylor, Anne Tyler i C. Pam Zhang, Irlandczyk Colum McCann, pochodząca z Zimbabwe Tsitsi Dangarembga oraz etiopsko-amerykańska pisarka Maaza Mengiste. 15 września ogłoszona zostanie szóstka �inalistów, zaś nazwisko laureata tegorocznej nagrody będzie podane w listopadzie. Nagroda dla zwycięzcy wynosi 50 tys. funtów. Nagroda Bookera przyznawana jest od 1969 roku, początkowo dla pisarzy z państw Wspólnoty Narodów, Irlandii i Zimbabwe. Od 2014 roku nagradzana może być dowolna powieść napisana po angielsku i wydana w Wielkiej Brytanii i Irlandii. Oprócz tego od 2005 roku przyznawana jest Międzynarodowa Nagroda Bookera, którą obecnie wyróżniane są powieści napisane w innych językach i przetłumaczone na angielski. W 2018 roku laureatką Międzynarodowej Nagrody Bookera została Olga Tokarczuk. <<

reklama

12 ~ raport RÓWNOLEGLE DO LUZOWANIA OBOSTRZEŃ ZWIĄZANYCH Z PANDEMIĄ WPROWADZANE SĄ KOLEJNE RESTRYKCJE MAJĄCE OBNIŻYĆ WSKAŹNIK ZARAŻEŃ KORONAWIRUSEM. RZĄD WPROWADZA PROGRAMY ZDROWOTNE, W LABORATORIACH NAUKOWCY OGŁASZAJĄ KOLEJNE SUKCESY W PRACACH NAD SZCZEPIONKĄ, ALE... WRÓCIŁA KWARANTANNA.

KOŃCA PANDEMII

WCIĄŻ NIE WIDAĆ W Wielkiej Brytanii zdiagnozowano już ponad 300 tysięcy przypadków zakażenia koronawirusem. Zmarło 46 tysięcy osób chorujących na COVID-19. W ostatnich dniach lipca dzienny przyrost nowych zdiagnozowanych przypadków zakażeń wynosił 880 osób i miał tendencję wzrostową biorąc pod uwagę dwutygodniowe przedziały czasowe. Dziennie w tym czasie umierało 120 osób, ale na szczęście była to tendencja spadkowa w 14-dniowym przedziale. W Londynie wskaźnik zakażeń rośnie w 18 dzielnicach (najwyższy jest w Hackney i City of London) oraz maleje w 14 dzielnicach (najniższy jest w Croydon).

Otwarcie pływalni

Od 25 lipca, po wielomiesięcznym zamknięciu, jest pozwolenie na otwarcie krytych pływalni, siłowni, centrów rekreacyjnych. W Walii do funkcjonowania mogą powrócić wszystkie atrakcje turystyczne i pola namiotowe. Równolegle do luzowania ograniczeń są regiony, w których wprowadzane są obostrzenia. Dzień wcześniej, bo od 24 lipca, wszedł obowiązek zasłaniania twarzy we wszystkich sklepach. To właśnie u sprzedawców wskaźnik zgonów z powodu koronawirusa jest wyższy o ponad 60% w stosunku do średniej. Z obowiązku zasłaniania ust i nosa zwolnione są dzieci do 11. roku życia, osoby niepełnosprawne, osoby mające problem z układem oddechowym oraz asystenci osób niesłyszących. Jeśli klient w sklepie odmówi zasłonięcia ust, sprzedawca, zgodnie z zaleceniem, może dzwonić po policję.

Zakazy spotykania się

Z końcem lipca powróciły zaostrzenia związane z izolowaniem społecznym, a rozpoczęte rozluźnianie ograniczeń zostało opóźnione o dwa tygodnie. W górniczych regionach kraju wprowadzono zakazy spotykania się w zamkniętych pomieszcze7 sierpnia 2020

niach, a także na terenie prywatnych ogrodów dla osób niemieszkających w jednym gospodarstwie domowym. Zakazane jest też odwiedzanie pubów i restauracji w grupach osób z dwóch lub więcej gospodarstw domowych. Zakaz dotyczy takich metropolii jak Manchester czy Leicester oraz miejscowości jak Blackburn, Calderdale, Oldham, Pendle, Traﬀord. Łącznie obejmuje on cztery miliony osób. Premier Borys Johnson zapowiedział, że nakaz noszenia zakryć twarzy w środkach transportu publicznego, szpitalach i sklepach od 8 sierpnia zostanie rozszerzony na kina, muzea, galerie i kościoły. Włodarze miast, gdzie notuje się największy przyrost zakażeń wzywają, aby wszyscy mieszkańcy przestrzegali zasad i w ten sposób pomagali ochronić osoby, które są najbardziej narażone na ryzyko zakażenia i ciężkiego przebiegu choroby.

Powróciła kwarantanna

Powróciła też 14-dniowa kwarantanna. Obowiązkiem tym zostali objęci podróżni przybywający do Wielkiej Brytanii z krajów o największym ryzyku zakażenia, w tym Hiszpanii. Przepis ten wywołał zaniepokojenie u przewoźników lotniczych, którzy apelują do brytyjskiego rządu, aby ten ponownie rozpatrzył, czy kwarantannie powinni być poddawani obligatoryjnie wszyscy podróżni.

Na rowery

Decyzją rządu, która z kolei spotkała się ze sporym entuzjazmem społecznym jest program zachęcania i wspierania mieszkańców do częstszego używania rowerów i prowadzenia zdrowszego trybu życia. Brytyjski rząd planuje na to wydać dwa miliardy funtów. Program ten o tyle wiąże się z koronawirusem, że ma pomóc w… odchudzaniu społeczeństwa, a twarzą programu jest sam premier. Borys Johnson, gdy zachorował na koronawirusa ważył 110 kilogramów

przy wzroście 175 cm. Po rekonwalescencji, jak przyznaje, zdecydowanie postawił na zdrowy tryb życia. Polityk ponoć bardzo regularnie jeździ na rowerze i biega z psem po parku.

Rozbudowa sieci ścieżek

W ramach programu wsparcia planowana jest rozbudowa sieci ścieżek rowerowych i wydzielonych autostrad rowerowych, zwiększenie liczby parkingów ulicznych, lekcje jazdy na rowerze, a nawet bezpośrednie dopłaty do drobnych napraw w rowerach do kwoty 50 funtów, aby przekonać Anglików do tego, aby przesiedli się na dwa kółka. Zapisy na pierwsze 50 tys. takich talonów zostały uruchomione pod koniec lipca i momentalnie zablokowały stronę internetową, która okazała się niewydolna do przyjęcia tak dużej ilości zgłoszeń w tak krótkim czasie. Oferowane 50 funtów ma pozwolić na wykonanie podstawowego przeglądu rowerów. Zanim ogłoszony został program, niektóre władze lokalne, m.in. w Londynie, samodzielnie decydowały się na inwestycję w infrastrukturę rowerową, odpowiadając na zwiększone zainteresowanie mieszkańców do podróżowania w ten sposób. Wiele osób wciąż próbuje unikać korzystania z komunikacji miejskiej i wybiera piesze wędrówki do pracy lub korzysta z roweru. Sieć Halfords informowała, że sprzedaż rowerów wzrosła w ciągu ostatnich 13 tygodni aż o 57 procent.

Walka z nadwagą

Plan popularyzacji rowerów jest elementem ogłoszonej przez rząd strategii walki z nadwagą w brytyjskim społeczeństwie po tym, jak Johnson przyznał, że jego ciężki przebieg infekcji koronawirusem na przełomie marca i kwietnia mógł być wywołany tym, że zmagał się z otyłością. Osoby z nadwagą i otyłe mają większe szanse na ciężki przebieg choroby wywołanej koronawirusem SARS-CoV-2.

raport ~ Małgorzata Skibińska

Na całym obszarze Wielkiej Brytanii zidenty� ikowano obecnie ponad 2 9 0 0 0 0 -przy padków zachorowań spowodowanych koronawirusem. Wprowadzony został system poziomów alarmowych COVID ( od 1 do 5 , gdzie 1 to całkowity brak wirusa, a 5 oznacza stan całkowitej niewydolności służby zdrowia) zależ ny od wskaź nika R. Obecnie Wielka Bryta nia znajduje się na poziomie 3 . Do sześciu osób z róż nych domostw moż e spotykać się na zewnątrz ( zarówno w parkach i innych publicznych przestrzeniach, jak i w prywatnych ogro dach i ogródkach) , przy zacho waniu odległości dwóch metrów pomiędzy poszczególnymi osobami. Do 3 0 osób z dwóch domostw moż e spotykać się na zewnątrz, przy zachowaniu od ległości dwóch metrów pomiędzy poszczególnymi osobami.

Badania wykazały, że blisko 8 proc. krytycznie chorych osób, które tra�iły na oddziały intensywnej terapii było istotnie otyłych, choć stanowią jedynie 2,9 proc. populacji. Rządowy program obejmie tylko Anglię, ponieważ strona rządowa nie osiągnęła porozumienia z władzami w Walii, Szkocji i Irlandii Płn. w sprawie koordynowania niektórych programów wsparcia. Zgodnie z przyjętymi w programie rozwiązaniami, lekarze rodzinni będą mogli przypisać pacjentom dostęp do zabiegów odchudzających w ramach publicznej służby zdrowia, a także zalecić im częstsze uprawianie sportu z ułatwionym, tańszym dostępem do rowerów w przychodniach, a w przypadku osób starszych także rowerów z napędem elektrycznym.

Koronawirus wymusił też zmiany w sposobie udzielanych konsultacji medycznych. I przyjmuje się, że będą to zmiany trwałe. Matthew Hancock, minister zdrowia Wielkiej Brytanii ocenia, że kontakt z lekarzem rodzinnym coraz częściej będzie odbywał się zdalnie. Od kwietnia ponad 70 proc. konsultacji odbyło się w ten sposób (przez skype lub telefon).

Prace nad szczepionką

Optymistyczne, chociaż wciąż bez szczęśliwego �inału, płyną wieści z laboratoriów naukowych, gdzie opracowywane są szczepionki na koronawirusa. Zwłaszcza naukowcy z uniwersytetu w Oxfordzie mają się czym chwalić. Szczepionka na koronawirusa SARS-CoV-2, która obecnie jest w fazie testowania na ludziach,

daje bardzo dobre wyniki: jest bezpieczna i stymuluje układ odpornościowy do wytworzenia przeciwciał i białych krwinek (limfocyty T), które pomagają zwalczać w organizmie koronawirusa. Choć wyniki testów są bardzo obiecujące, to, zdaniem naukowców, jest jeszcze za wcześnie, by ogłosić pełen sukces. Badacze muszą mieć bowiem pewność, że szczepionka rzeczywiście zapewnia ochronę i jest bezpieczna dla człowieka. Poza tym chcą ustalić, czy wytwarzane przeciwciała zapewniają właściwą ochronę przed ponownym zakażeniem. Eksperymentalna szczepionka dostała nazwę ChAdOx1 nCoV-19. Naukowcy z Oxfordu współpracują z �irmą farmaceutyczną AstraZeneca. Na całym świecie opracowywanych jest około 100 szczepionek, z cze-

go 23 są już testowane na ludziach. Obiecujące wyniki mają szczepionki opracowane przez �irmę biotechnologiczną Moderna, a także P�izer.

Przeciwko grypie

Tymczasem, chcąc zmniejszyć liczbę pacjentów w szpitalach przed spodziewaną drugą falą zachorowań na koronawirusa, rząd Wielkiej Brytanii i ministerstwo zdrowia rozszerzy bezpłatne szczepienia przeciwko grypie. Szczepienia będą dostępne dodatkowo dla 11-latków i osób powyżej 50. roku życia. Dzieci będą mogły się zaszczepić w szkołach, a dorośli, zgłaszając taką chęć, u swojego lekarza rodzinnego. Małgorzata Skibińska

reklama

14 ~ Goniec ma 18 LAT

Życzenia dla Czy

Z OKAZJI 18-LECIA „GOŃCA POLSKIEGO” NA REDAKCYJNĄ SKRZYNKĘ WPŁYNĘŁO WIELE WSPANIAŁYCH ŻYCZEŃ DLA NASZYCH CZYTELNIKÓW. PUBLIKUJEMY WYBRANE, DZIĘKUJĄC JEDNOCZEŚNIE WSZYSTKIM INSTYTUCJOM I OSOBOM PRYWATNYM, KTÓRE ZASZCZYCIŁY NAS DOBRYM SŁOWEM. O ŻYCZENIACH NIE ZAPOMNIAŁ RÓWNIEŻ ZESPÓŁ REDAKCYJNY „GOŃCA”. MAMY NADZIEJĘ, ŻE WIĘKSZOŚĆ Z NICH SIĘ SPEŁNI.

Osiemnastka „Gońca Polskiego” to okazja do złożenia wyjątkowych życzeń całej redakcji i wszystkim autorom, którzy współtworzyli i współtworzą ten magazyn przez osiemnaście lat. Jednak gratulacje i podziękowania należą się przede wszystkim Wam, jego wiernym Czytelnikom, dla których „Goniec Polski” tak naprawdę istnieje! Dziękuję Wam za to, że przez te osiemnaście lat byliście z nami i że przy Was „Goniec” miał szansę wkroczyć w dorosłość! Mam nadzieję, że jeszcze nie raz nasz magazyn zda pomyślnie egzamin dojrzałości w Waszych oczach, że będziecie dumni z tego jak dalej się rozwija i w Arkady Rzegocki, Ambasador RP w Londynie jaką stronę zmierza!

Jubileusz 18-lecia „Gońca Polskiego” to niezwykła okazja do podziękowania Państwu oraz redakcji za tworzenie wspaniałej wspólnoty, która dzieli się ważnymi informacjami oraz kształtuje sferę intelektualną Polonii na Wyspach. To także okazja do podkreślenia znaczącej roli „Gońca” wśród naszej społeczności jako rzetelnego źródła informacji, co w obecnych niepewnych czasach jest ogromnie potrzebne. Z okazji jubileuszu 18-lecia „Gońca Polskiego” życzę Państwu zdrowia, siły, pogody ducha i wytrwałości oraz dalszej fascynacji Polską i Wielką Brytanią oraz promocji wiedzy o naszym Kraju.

Paweł Mes – Dyrektor Zarządzający Sami Swoi PrzekazyPieniezne. com

7 sierpnia 2020

ytelników!

Goniec ma 18 LAT~

Drodzy Czytelnicy „Gońca Polskiego”, świętując jubileusz istnienia miesięczZ prawdziwą przyjemnością przyjęłam W czasach wyjątkowej niepewności nika, organizacja wolontariacka Polish informację o jubileuszu 18-lecia „Goń- związanej z pandemią koronawirusa, Psychologists’ Association chciałaby ca Polskiego”. Na ręce Pana Redaktora wyjściem Wielkiej Brytanii z Unii Euro- pogratulować tak Redakcji „Gońca Polskładam wyrazy uznania dla pracy całej pejskiej oraz koniecznością uzyskania skiego”, jak i Państwu, tych ważnych 18 Redakcji, która z ogromnym zaangażo- statusu osiedlonego, silny głos polskiej lat działalności magazynu. Z tej okazji waniem dba o wysoki poziom meryto- społeczności jest ważniejszy niż kie- życzymy Wszystkim Państwu zdrowia ryczny gazety. Państwa pismo stanowi dykolwiek wcześniej. Mamy szczęście, – tak psychicznego, jak i fizycznego, ważne źródło informacji poświęconych że „Goniec Polski” zapewnia naszej sukcesów prywatnych i zawodowych bieżącym wydarzeniom i sprawom Po- społeczności dostęp do sprawdzonych oraz wytrwałości, szczególnie w tych laków w Wielkiej Brytanii. W imieniu informacji i pomaga nawigować skom- niełatwych czasach w jakich aktualnie Instytutu Piłsudskiego w Londynie i plikowaną rzeczywistość. Jesteśmy żyjemy. Polish Psychologists’ Associaswoim własnym życzę wielu zawodo- dumni, że jako Polski Ośrodek Spo- tion działa w Wielkiej Brytanii od 2006 wych i osobistych sukcesów, dużego łeczno-Kulturalny możemy jednocze- roku, niosąc profesjonalną pomoc Pogrona Czytelników oraz dalszej owocnej śnie współpracować z Państwem przy lakom zmagającym się z życiowymi współpracy. promocji polskiej kultury i sztuki przez wyzwaniami i trudnościami natury psyAnna Stefanicka, Sekretarz Generalny, wydarzenia odbywające się w naszym chologicznej. Wierzymy, że na wsparcie Instytut Piłsudskiego centrum, w tym sztuki teatralne, kon- zasługuje każdy – niezależnie od swocerty jazzowe i pokazy POSK Cinema. ich doświadczeń życiowych czy tła spoSerdecznie gratulujemy i dziękujemy Liczymy na dalsze wspólne działania, łecznego, z jakiego pochodzi – zwłasz„Gońcowi” za wspieranie i łączenie aby jednoczyć Polaków i pokazywać cza w takich kryzysach, jak bieżąca Polonii na Wyspach Brytyjskich przez Brytyjczykom to, co w nas najlepsze. pandemia koronawirusa. Tym bardziej ostatnie 18 lat. Zwłaszcza doceniamy Serdeczne gratulacje dla redakcji oraz w naszej organizacji niezwykle cenimy wkład „Gońca” w promocję polskiej i Czytelników „Gońca” z okazji pełnoletsobie rolę, jaką dla polskiej społecznopolonijnej kultury w Anglii. Dziękujemy ności – to dopiero początek! ści na obczyźnie odgrywa miesięczza dotychczasową współpracę i żyJoanna Młudzińska, Przewodnicząca POSK nik „Goniec Polski”, stanowiący cenne czymy kolejnych lat pełnych sukcesów źródło informacji i platformę wymiany wśród stale zmieniającej się brytyjskiej doświadczeń dla osób przebyPolonii. wających na emigracji. JesteZespół Pieśni i Tańca śmy dumni, że mogliśmy towa„ Mazury” oraz Fundacja rzyszyć „Gońcowi”, wspierając Polska YMCA GB zdrowie psychiczne Polaków w Wielkiej Brytanii oraz liczymy na wiele kolejnych lat owocnej współpracy. Zespół Polish Psychologists’ Association

16 ~ Goniec ma 18 LAT W imieniu Zespołu Pracowników Filii SAN w Londynie chcielibyśmy za pośrednictwem redakcji „Gońca Polskiego” podziękować Wszystkim naszym studentom za zaufanie i oddanie w ostatnich latach naszej działalności na Wyspach. To dzięki Wam mamy możliwość kształcenia Polonii w Wielkiej Brytanii i tym samym tworzyć tak miłą atmosferę. Dziękujemy również Redakcji „Gońca Polskiego” za tą owocną i długoletnią współpracę.

Z okazji 18-lecia „Gońca Polskiego” wszystkim Czytelnikom oraz całej Redakcji życzymy pogody ducha, optymizmu i samych dobrych dni.

Szanowni Państwo, Drodzy Czytelnicy. Żyjemy w świecie, w którym każdego dnia wytwarzana jest ogromna ilość informacji. Według jednego z szaZespół portalu wrozbyonline. pl cunków, co 5 minut generujemy dane odpowiadające wiedzy zawartej w Bi18-lecie „Gońca Polskiego” to 18-lecie bliotece Kongresu Stanów Zjednoczopolskiej emigracji w Wielkiej Brytanii. nych. Informacje docierają do nas tak Magazyn, mimo zmian na rynku, do- szerokim strumieniem, że praktycznie starcza ważnego wsparcia dla naszej nie jesteśmy w stanie ich samodzielnie diaspory: kulturowego, biznesowego, selekcjonować, klasyfikować ani werypromocyjnego, ale także wspierającego fikować pod względem wiarygodności naszą tożsamość w wielokulturowym czy przydatności. Dobrze więc, że są Społeczna Akademia Nauk, Filia w Londynie społeczeństwie brytyjskim. Niezmiernie takie czasopisma jak „Goniec Polski”, Zespół PBIC składa najserdeczniejsze cieszę się z osiągnięcia dojrzałości „Goń- który każdego miesiąca przynosi nam życzenia całej Redakcji oraz Czytelni- ca Polskiego”. Zachęcam Czytelników rzetelną informację na temat różnych kom z okazji 18-lecia istnienia „Gońca do aktywnej współpracy z Magazynem, aspektów świata, w którym żyjemy. Polskiego”. Pragniemy wyrazić uznanie a dziennikarzom, grafikom i tym wszyst- To dla mnie niezwykły zaszczyt i wielka radość, że mogę spotykać się z Pańwszystkim, którzy uczestniczą w two- kich, którzy go tworzą życzę 100 lat. Bartłomiej Kowalczyk, stwem na łamach pisma, które świętuje rzeniu tego ważnego na brytyjskim rynzałoż yciel Polish Business Link swój jubileusz. Zaszczyt, ponieważ okaku prasowym przedsięwzięcia skierowanego do polskiej społeczności. PBIC Wszystkiego dobrego z okazji „doro- zuje się, że chcą Państwo czytać moje jako charytatywna organizacja poma- słości” „Gońca”! 18-lecie istnienia jest teksty (co wcale od początku nie było gająca migrantom, działająca na rynku nie lada powodem do dumy i święto- takie pewne). Radość, ponieważ ufam, brytyjskim od wielu lat, głęboko doce- wania. Takiego sukcesu nie udałoby że moja „twórczość” przynosi Państwu nia wkład jaki wnosi redakcja „Gońca się osiągnąć bez wsparcia oddanych wytchnienie w niełatwej emigracyjPolskiego” w aspekcie informowania Czytelników „Gońca”. Jest to także ich nej codzienności, ale również radosne rodaków o zachodzących zmianach w święto. Miło widzieć, że „Goniec” wciąż zaskoczenie. Niech nasze spotkania Wielkiej Brytanii oraz ważnych wyda- się rozwija, a grono jego odbiorców się za pośrednictwem „Gońca” trwają jak rzeniach. Winszujemy dzisiejszego jubi- powiększa – szczególnie w tych cza- najdłużej. ks. Bartosz Rajewski, duchowny katolicki, leuszu, życzymy kolejnych lat sukcesów sach, gdzie coraz częściej słyszy się felietonista „ Gońca Polskiego” , i pomyślnego rozwoju. proboszcz polskiej para� ii pw. św. Wojciecha Małgorzata Brady, o zamknięciach i upadkach kolejnych na South Kensington w Londynie Polish British Integration Centre polskich tytułów prasowych. Życzę kolejnych sukcesów, kontynuacji owocnej współpracy i następnych minimum osiemnastu lat! Michał Leończyk, Marketing Specialist, Sami Swoi PrzekazyPieniezne. com

7 sierpnia 2020

Goniec ma 18 LAT~ Drodzy Czytelnicy, Wasz „Goniec” jest już pełnoletni! Czyż to nie piękne, że jesteśmy razem na Wyspach od tak dawna? Nie ma to jak polskie słowo na brytyjskiej ziemi. Mała ojczyzna emigracyjna. Bo to, co zawsze nas będzie łączyć, bez względu na to, gdzie jesteśmy, to polska mowa. Czytajmy i piszmy po polsku. Wszystkiego Najlepszego Kochani!

Drodzy Czytelnicy, na łamach „Gońca” wspólnie osiągamy pełnoletność. Życzę Państwu wspaniałych chwil z naszą Redakcją, niezliczonych sukcesów i cudownie zaczytanych wieczorów z dobrą książką.

Karolina „ Londyneczka” Tuszyńska, blogerka londyneczka. blogspot. com

Drodzy Czytelnicy. Bawcie się dobrze, świętujcie z nami. W końcu osiemnastka zdarza się raz, ale… w przyszłości powodów też nie zabraknie. Będzie się działo, więc bądźcie z nami. Oby do gwiazd, a przynajmniej w ich kierunku. Wasze zdrowie!

Dariusz Dzikowski, dziennikarz „ Gońca Polskiego”

Małgorzata Mroczkowska, pisarka, felietonistka „ Gońca Polskiego” Serdeczne podziękowania wszystkim Czytelnikom, Sympatykom i Przyjaciołom

„Gońca” za wspólnie spędzone 18 lat. Dziękujemy, że jesteście z nami, wspieracie nas i siebie nawzajem na łamach miesięcznika, portalu Goniec.com oraz w Nasz kochany „Goniec” świętuje 18- trakcie organizowanych przez nas imprez i festiwali. Dzięki Wam towarzyszy nam stkę! (eh pamiętam swoją, jakby to było radość, poczucie spełnionej misji oraz wiara w to, że nasza praca jest potrzebwczoraj…). Dziękuję wszystkim, którzy na. Mimo minionych lat, dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości, nasz cały co miesiąc po niego sięgają. Macie zespół, wspaniali dziennikarze i inni pracownicy „Gońca” czują się zobowiązani świetny gust! Wspaniale wiedzieć, iż do dalszej pracy na rzecz Poloni w Wielkiej Brytanii. Podziękowania składamy mimo dzielących nas różnic, każdy ro- również wszystkim naszym Reklamodawcom oraz naszemu Patronowi za wielodak może znaleźć u nas coś dla siebie. letnie zaufanie i nieocenione wsparcie. Wielu z nich uwierzyło w nas już na samym Małgorzata Nowicka, początku i są z nami cały czas, wspierając nasze działania. To dzięki nim możemy felietonistka „ Gońca Polskiego” bezpłatnie dostarczać „Gońca” do polskich punktów na Wyspach i publikować znakomite teksty i wspaniałe historie Polaków na łamach „Gońca” i na portalu Go„Goniec” kończy 18 lat. Cóż za cudowny niec.com. Wszystkim raz jeszcze serdecznie dziękujemy i wchodzimy w ten okres wiek. Mając lat 40 plus nierzadko po- dojrzałości dumni i z wysoko uniesionym czołem, gotowi na nowe wyzwania! Czywtarzamy, że chcielibyśmy znowu mieć tajcie! Aby słowa nie uległy zapomnieniu. Samanta Kulpa, General Manager of 1 MM Media tą wymarzoną „osiemnastkę”, ale swój obecny rozum. Zatem życzę Wam, drodzy Czytelnicy, aby „Goniec” był dla Was Zaczęłam pisać do „Gońca Polpowiewem świeżości, jaki ma młody skiego” dość spontanicznie i już człowiek wchodzący w dorosłe życie, ale minęło jakieś 10 lat, a ja ciągle to żebyście mogli czerpać z niego sprawrobię... Bardzo mi się to podoba i dzone i potrzebne dla Was mądrości. fantastyczne jest to, że w „GońKarolina Barełkowska, cu” wszystkie teksty powstają z redaktor prowadząca portal Goniec. com myślą o Was. Polityka i „bieżączka” schodzą na dalszy plan – to ciekawe historie i sprawy Polaków mieszkających na Wyspach są tematami, które chcemy poruszać na łamach naszego magazynu. Życzę wszystkim polskim gazetom, by powstawały według takiego wzoru. Sonia Grodek, pisarka, dziennikarka „ Gońca Polskiego”

Drodzy Czytelnicy „Gońca” i Drodzy Reklamodawcy – DZIĘKUJEMY, że z nami jesteście oraz za owocną współpracę przez te wszystkie lata. Życzymy Wam zawsze interesujących treści i wartościowych reklam dla Was w naszej gazecie i na naszym portalu!

Dział sprzedaż y i marketingu „ Gońca”

Drodzy Czytelnicy i Reklamodawcy! W imieniu całej ekipy „Gońca” raz jeszcze dziękuję za wspaniałe 18 lat.

Karol Pomeranek, red. nacz. „ Gońca Polskiego”

Konkurs pl

18 ~ Goniec ma 18 LAT

dla najmłodszych Czytelnikó Olbrzymim zainteresowaniem cieszył się konkurs plastyczny „Goniec jak malowany” zorganizowany przez naszą redakcję z okazji osiemnastych urodzin „Gońca”.

Przypomnijmy, konkurs adresowany był do naszych najmłodszych Czytelników. Temat przewodni pracy brzmiał: „Jaki jest Twój ulubiony sposób spędzania czasu latem”. Prace można było wykonać dowolną techniką. Wcześniej należało pobrać stosowny szablon opublikowany na portalu Goniec.com. Jury konkursowe, które oceniało przede wszystkim kreatywność naszych małych twórców, miało naprawdę nie lada orzech do zgryzienia, z uwagi na dużą ilość bardzo ciekawych prac, które tra�iły do naszej redakcji. Ostatecznie – pierwsze miejsce i nagrodę (Tablet Amazon Fire HD 8 Alexa 8 Inch 32GB) zdobył ALEKSANDER MEESON (LAT 6, Z PRESTON W LANCASHIRE; TECHNIKA WYKONANIA: KREDKI, CIENKOPIS, FARBY NA KOLOROWYM KARTONIE).

Drugie miejsce, wraz z „Zestawem młodego plastyka”, zdobyła ELIANA PIKULA (LAT 10, Z SHEFFIELD; TECHNIKA WYKONANIA: OŁÓWEK I KREDKI NA PAPIERZE). Nagrodę niespodziankę za trzecią lokatę otrzymują ex aequo: DOMINIK KOPEC (LAT 10, Z HOUNSLOW Z LONDYNU; TECHNIKA WYKONANIA: KREDKI NA PAPIERZE) oraz SANDRA SAMOĆKO (LAT 6, Z FELTHAM Z LONDYNU; TECHNIKA WYKONANIA: KREDKI NA PAPIERZE). Serdecznie gratulujemy Zwycięzcom oraz Wszystkim, którzy nadesłali swoje prace. Nagrody wyślemy pocztą. Zachęcamy jednocześnie do udziału w naszych kolejnych konkursach. 7 sierpnia 2020

I. miejsce – Aleksander, lat 6

lastyczny

Goniec ma 18 LAT~

ów rozstrzygnięty!

III. miejsce – Dominik, lat 1 0

III. miejsce – Sandra, lat 6

II. miejsce – Eliana, lat 1 0

20 ~ Goniec ma 18 LAT

Wakacyjne zdjęcie z Gońcem Z okazji 18-lecia magazynu „Goniec Polski” zapraszamy Państwa do udziału w konkursie fotograficznym. Aby wygrać atrakcyjne upominki wystarczy przesłać nam zdjęcie z wakacji z dowolnym wydaniem miesięcznika „Goniec”. Do wygrania atrakcyjne upominki. Zasady konkursu są proste. Jego uczestnik przesyła nam zdjęcie z wakacji z dowolnym wydaniem miesięcznika „Goniec” na adres: redakcja@goniec.com, z dopiskiem „Wakacje z Gońcem”, podając w treści wiadomości imię i nazwisko oraz dzielnicę/miasto, w którym mieszkasz oraz nazwę miejsca, w którym zdjęcie zostało wykonane. Nie ma znaczenia, czy na zdjęciu będzie sam Autor, czy będzie on z rodziną lub przyjaciółmi, czy z ulubionym czworonogiem. Ważne, by na zdjęciu widoczny był „Goniec”. Prosimy tylko, by wykonane zdjęcia były dobrej lub bardzo dobrej jakości, a ich rozdzielczość nie mniejsza niż 72 i nie większa niż 300 dpi. Podobnie, jak w przypadku konkursu rysunkowego, będziemy oceniać Państwa kreatywność. Nagrodzimy trzy najciekawsze prace. Do wygrania: 1. Smartfon Huawei Y7 (2019); 2. AMAZON Echo Dot with Clock (3rd Generation); 3. Zestaw – niespodzianka.

Najciekawsze zdjęcia opublikujemy w drukowanym wydaniu miesięcznika oraz na portalu Goniec.com.

Na Wasze prace czekamy do końca sierpnia 2020 r. Rozstrzygnięcie i ogłoszenie wyników konkursu nastąpi we wrześniowym wydaniu „Gońca Polskiego” oraz na portalu Goniec.com. Z laureatami skontaktujemy się drogą mailową. Więcej szczegółów znajdziecie Państwo w REGULAMINIE KONKURSU dostępnym na portalu Goniec.com. Serdecznie zapraszamy do udziału w zabawie. W razie jakichkolwiek pytań, pozostajemy do Państwa dyspozycji pod adresem: redakcja@goniec.com. 7 sierpnia 2020

Druga nagroda: AMAZON Echo Dot with Clock (3rd Generation)

Pierwsza nagroda: Smartfon Huawei Y7 (2019)

Trzecia nagroda: Zestaw – niespodzianka!

news UK ~

- SZUKAMY MILIONÓW WIELKICH SERC - MÓWI MAGDALENA I PRZEMYSŁAW ŁĄCZKOWSCY, RODZICE ROCZNEJ HANI, KTÓRA CHORUJE NA RDZENIOWY ZANIK MIĘŚNI.

Hania.

DZIEWCZYNKA, KTÓREJ ŻYCIE WYCENIONO NA 9 MILIONÓW.

POMÓŻMY JEJ WYGRAĆ!

3 kwietnia 2019 roku to najszczęśliwszy dzień w życiu Magdy i Przemka. Tego dnia na świat przychodzi ich córka. Niestety, beztroska trwała tylko trzy miesiące. Wkrótce po tym pojawiły się niepokojące objawy. Dziewczynka zaczęła oddychać, używając brzucha zamiast płuc. Nie podnosiła głowy. Nie obracała się sama. Nie podnosiła rączek do góry. Coś było nie tak. – Na wieść o chorobie dziecka każdemu rodzicowi pęka serce. Nasz świat runął, gdy lekarze postawili diagnozę: SMA typ 1, rdzeniowy zanik mięśni. Nie było cienia wątpliwości – mówi pani Magda. Tłumaczy, że SMA powoduje obumieranie neuronów odpowiedzialnych za pracę mięśni i zdążyło już Hani zabrać możliwość samodzielnego jedzenia i picia. Nie może też oddychać. Jest wspomagana respiratorem. Przyjmuje jedyny dostępny w Europie, na razie jeszcze refundowany, lek – Spinraza. Niestety, środek ten nie leczy, a jedynie spowalnia postęp choroby – opowiada. Jak słyszymy, jednak medycyna nie jest już bezradna! Pojawił się ratunek: Zolgensma. Nowa, innowacyjna terapia genowa! Lek, który zmienia kod genetyczny dziecka, „ucząc” organizm produkować białko niezbędne do pracy mięśni. – Niestety, kosztuje fortunę: ponad 9 milionów złotych i trzeba go podać jak najszybciej! – dodaje pan Przemek. Zbiórka dla Hani trwa już prawie 6 miesięcy, a nie udało się nawet uzbierać połowy potrzebnej sumy. Rodziców dziewczynki paraliżuje strach przed najgorszym. Wolontariusze Haneczki starają się pomóc dziewczynce na wszelkie możliwe sposoby organizując różnego rodzaju akcje charytatywne. Ostatnią

ZAPRASZAMY! Zapraszamy wszystkich do uczestnictwa ! Kup swój bilet już dziś na to wielkie wydarzenie, pobij rekord z Qczajem i pomóż Hani wygrać walkę z tą ciężką chorobą. – Prosimy pomóż Hani wygrać wyścig o życie. Nie opuszczaj jej. Liczy się każdy, nawet drobny gest – apelują osoby, które są zaangażowane w walkę o życie dziewczynki. Rodzicie Hani mieszkają w Londynie! Apelujemy do polskiej społeczności w UK o solidarność z tą małą wojowniczką i jej rodziną oraz wsparcie ich walki! Bilety i regulamin dostępny na stronie www. siepomaga.pl/rekordpolski. WPŁATY Wpłat można również dokonywać wchodząc na stronę https:// justgiving.com/fundraising/ hannalaczkowskasma lub licytując przedmioty na stronie www.facebook.com/groups/ auctionforhanna/.

z nich jest rekord Polski w lekcji �itness online, zorganizowany przy współpracy z Biurem Rekordów. Ta największa w historii lekcja �itness online odbędzie się 10 sierpnia o godzinie 20:00. Tego dnia podjęta zostanie próba pobicia rekordu Polski w lekcji �itness! Lekcję poprowadzi Daniel Józef Kuczaj (Qczaj), trener-motywator i człowiek, który przyciąga tłumy! Cały dochód z wydarzenia tra�i na pomoc Haneczce! <<

22 ~ reportaż

„THE GREATEST DANCER”

PO POLSKU

T ,

Dariusz Dzikowski

J-

MD -

O T D

BBC G

Jakie cechy powinien mieć dobry tancerz? Jowita zastanawia się chwilę. – Pracowitość, sumienność, pokora. A także kreowanie czegoś niepowtarzalnego, co zostanie zapamiętane, a później również kopiowane przez innych – wylicza, dodając, że bardzo ważna jest prawdziwość i szczerość w tym, co się robi. Samą technikę tańca można opanować do perfekcji, ale to tylko połowa sukcesu…

Łzy radości

Uwielbia Londyn. Za jego koloryt, uczynnych mieszkańców, artystyczne wydarzenia z najwyższej półki. Najbardziej lubi West End, gdzie 7 sierpnia 2020

kulturalne życie kipi na okrągło. Chciałaby tam odwiedzić każdy teatr, zobaczyć każde show. W brytyjskiej stolicy zakotwiczyła razem z Michałem wiosną ubiegłego roku. Wcześniej tańczyli na statkach wycieczkowych. To była niezapomniana przygoda, ale po czterech latach pływania chcieli spróbować czegoś innego, szukali nowych wyzwań. Wydarzenia potoczyły się szybko – występ w spektaklu „Somnium, a Dancer’s Dream” w Sadler’s Wells Theatre, a zaraz potem udział w castingu do programu „The Greatest Dancer”. Emocje były ogromne, konkurencja też, gdyż do rywalizacji zgłosiło się

kilkaset par z całej Wielkiej Brytanii. Nerwów nie brakowało, Michał podczas występu pomylił kroki, ale nie zaważyło to na ich dalszych turniejowych losach. Zrobili wrażenie na jurorach i publiczności kwali�ikując się do eliminacji, a potem ostatecznej rozgrywki. Nieoczekiwanie otworzyła się przed nimi ogromna szansa, dlatego podczas przygotowań do odcinków na żywo, które przez sześć tygodni, w każdy sobotni wieczór były emitowane w telewizji BBC One, pracowali bardzo intensywnie, spędzając po 10-12 godzin dziennie na treningach. W �inale znalazło się 12 par, poziom był niezwykle wyrównany.

– Wiedzieliśmy, że musimy się wznieść na wyżyny swoich umiejętności, dlatego ciągle wymyślaliśmy nowe triki i rozwiązania. Jednym z nich był human necklace polegający na tym, że musiałam mocno trzymać swoje ciało, niczym rozgwiazda, a rękę miałam zaplecioną wokół szyi Michała, który kilka razy przerzucał mnie dookoła siebie – opowiada mierząca 153 centymetry wzrostu Jowita. Polacy na parkiecie nie oszczędzali się, ale równocześnie starali się czerpać jak najwięcej przyjemności z bycia częścią tego niezwykłego widowiska. O ostatecznej kolejności decydowały głosy widzów. Kiedy

reportaż ~ podczas ogłoszenia wyników Jowita usłyszała, że to im przypadło zwycięstwo, padła na kolana płacząc z radości. Było z czego się cieszyć, gdyż poza satysfakcją otrzymali 50 tysięcy funtów, okazały puchar oraz możliwość występu w programie „Strictly Come Dancing”.

Najlepsza opcja

Pochodzi z Czeladzi. Jej tata jest

treningów w klubie Corte zaczęła tańczyć w parze z Michałem. Już wcześniej widywali się na zgrupowaniach, jednak zbytnio nie przepadali za sobą. Ba, nawet się nie lubili. – Później przyznał, że od początku mu się podobałam, tylko przerażały go moja dokładność i perfekcjonizm. Z kolei mnie irytowała jego chaotyczność, dlatego kiedy za namową trenerki i naszych

polu zostawili wiele znakomitych krajowych i zagranicznych par. Dwa dni później tańczyli w World Open Latin, docierając do pół�inału, po czym zdobyli drugie miejsce w AD Astra Grand Prix Polski. To było ich pożegnanie z turniejami, gdyż niedługo potem, głównie ze względów �inansowych, postanowili podążać inną drogą i występować w teatrze oraz telewizji. Pierwszym krokiem był udział w polskiej edycji „Mam Talent”, gdzie dostali trzy razy „tak”, jednak ostatecznie nie zakwali�ikowali się do odcinków na żywo. Następnie pojawili się w rodzimej wersji „You Can Dance”, po czym w 2015 roku wyjechali z Polski, dołączając do składu największej �irmy tanecznej na świecie „Burn The Floor”, w barwach której przez kolejne cztery lata tańczyli na statkach.

W kabinie, bez okien

Musiałam mocno trzymać swoje ciało, niczym rozgwiazda, a rękę miałam zaplecioną wokół szyi... kucharzem, a mama technikiem żywienia. Oboje lubią tańczyć, chociaż nigdy nie zajmowali się tym zawodowo. Również Jowita od dziecka miała dryg do rytmu. Poruszała się w takt muzyki płynącej z kaset, radia czy telewizji, a w wieku siedmiu lat zaczęła treningi taneczne w Klubie im. Jana Kiepury w pobliskim Sosnowcu. Zajęcia na sali dawały wiele satysfakcji, ale największą frajdę sprawiały turnieje odbywające się co tydzień w różnych zakątkach Polski. Występy przed publicznością powodowały, że czuła się jak w innym świecie. Mając 19 lat przeprowadziła się do Warszawy, gdzie po pół roku

wspólnych przyjaciół zaproponował, żebyśmy razem tańczyli, przyjęłam to sceptycznie. Byliśmy jednak dla siebie najlepszą opcją, więc postanowiłam spróbować – wspomina Jowita, dodając, że początkowo w ogóle ze sobą nie rozmawiali, poza robieniem tego, co do nich należało. Aż w końcu po roku zaiskrzyło i zapałali do siebie miłością. Do dziś wiele ich różni, nie we wszystkim się zgadzają – chociażby jeśli chodzi o kwestie choreogra�ii czy muzyki – jednak potra�ią znaleźć kompromis. Natomiast nie ma między nimi sporów co do jedzenia, gdyż oboje uwielbiają kuchnię polską i włoską. Para ma na koncie szereg sukcesów. Wygrali między innymi Otwarte Mistrzostwa Polski w Olsztynie w 2014 roku w kategorii Adult Rising Stars, gdzie w pokonanym

Lubi gotować i piec. Pasją do dobrego jedzenia zarazili ją rodzice, zawodowo związani z tą branżą, którym jako mała dziewczynka pomagała w kuchni, często komponując własne dania i tworząc coś z niczego. Innym jej konikiem jest projektowanie. Wszystkie swoje turniejowe sukienki wymyśliła sama – począwszy od doboru materiału, po ich �inalny efekt. – Niestety, nie potra�ię zbyt dobrze szyć na maszynie, więc w tej kwestii, poza jednym przypadkiem, zdawałam się na zaprzyjaźnione krawcowe. Zawsze jednak gotowe projekty ozdabiałam własnoręcznie, kryształami Swarovskiego bądź szklanymi frędzlami, które często robiłam sama, bo taniej było kupić koraliki i nawlekać je na nić. To żmudna i ciężka praca, ale dająca wiele satysfakcji – przyznaje 26latka. Tak było również po wyjeździe z kraju, kiedy w latach 2015-2019 razem z Michałem tańczyli na statkach wycieczkowych �irmy Norwegian Cruise Line, poza Europą pływających po wodach Ameryki Północnej i Południowej. Standardowy rejs to siedem dni, ale organizowano też wyprawy specjalne, trwające 8-12 dni. W tygodniu były przynajmniej trzy przystanki. Mogli schodzić ze statku na ląd, jednak w istocie nie zostawało na to zbyt dużo czasu, gdyż musieli uczestniczyć w szeregu prób, a dodatkowo prowadzili zajęcia taneczne dla gości. Dzień wieńczyły dwukrotne wieczorne występy w teatrze, wspólnie z pięcioma innymi parami. Muzyka i wokal

były na żywo, show trwało godzinę, po czym, po krótkim odpoczynku, następował ponowny powrót na parkiet. – Mieszkałam z Michałem w dwuosobowej kabinie, zazwyczaj bez okna, dlatego na początku ciężko było się domyślić czy jest noc czy dzień. Dziwne uczucie, z czasem jednak udało mi się do tego przyzwyczaić – opowiada. Kontrakty trwały 6-8 miesięcy, po czym następowały 4-6-tygodniowe wakacje. Były minusy i plusy takiego życia. Do tych drugich niewątpliwie można zaliczyć poznawanie ciekawych ludzi, z których częścią przyjaźnią się do dziś. Mieli też okazję zobaczyć szereg miejsc, o jakich istnieniu wcześniej nawet nie mieli pojęcia. Chociażby malownicze karaibskie wyspy Saint John, Saint Thomas czy Saint Martin, gdzie nad plażą Maho samoloty kierujące się na pobliskie lotnisko latają tuż nad głowami wypoczywających.

Opowiedziany ruchem

Determinacja, upartość, pracowitość. To jej silne strony. Jak podkreśla, nigdy nie odpuszcza w dążeniu do celu, chociaż zdarzają się chwile zwątpienia. Szczególnie wtedy, kiedy porównuje swoje umiejętności z wirtuozami tańca. Tych jest wielu, jednak jej największą inspiracją niezmiennie pozostaje Anna Melnikova. Rosjanka jest nie tylko mistrzynią rytmów latynoamerykańskich, ale także udowadnia, że nie ma limitów i wszystko jest możliwe. Melnikova współpracuje ze słynnym Victorem da Silvą, występuje też w showdance, będącym połączeniem akrobatyki, podnoszeń, trików oraz tańca towarzyskiego. – Ja specjalizuję się w tym ostatnim, gdyż oparty jest na współpracy i partnerstwie, a nie ma nic piękniejszego niż prawdziwa, niczym nieskrępowana relacja dwojga ludzi. To, co ciała mężczyzny i kobiety są w stanie razem wykreować, trudno opisać słowami. Samba czy jive dają mi poczucie kobiecości i uniesienia, a tym samym wolności oraz pokonywania barier – wylicza Jowita, dodając, że taniec jest jak poemat opowiedziany ruchem. – Jedyne, co mnie w nim odstrasza, to brudne ubrania po samoopalaczu – śmieje się tegoroczna zwyciężczyni „The Greatest Dancer”, której największym marzeniem jest zostanie profesjonalną tancerką w show „Strictly Come Dancing” i wyjazd na Kubę. Na Gorącej Wyspie wrażeń, nie tylko tanecznych, z pewnością nie zabraknie… <<

D ZIEC I SZKOŁY

24 ~ raport

JAK CO ROKU WRÓCĄ DO

WRZEŚNIOWY POWRÓT DO SZKOŁY TO JEDNA Z TYCH STAŁYCH, KTÓRE WYZNACZAJĄ OD WIEKÓW RYTM DNIA I ROKU. JEDNAK WE WRZEŚNIU 2020 WSZYSTKO MOŻE „STANĄĆ NA GŁOWIE”. CZY DZIECI WRÓCĄ DO SZKOŁY? Od 20 lipca nie obowiązują już ograniczenia wielkości grup przedszkolnych. W czerwcu skończyła się też trudna sytuacja, w której do przedszkola mogły chodzić tylko dzieci „niezbędnego personelu”. Dzieci bawią się w mniejszych grupach i spędzają jak najwięcej czasu na zewnątrz. Z uwagi na rozmnażanie się wirusa, na razie na cenzurowanym są: piaskownice, ciastolina i zabawy w wodzie. Personel będzie się starał zachowywać reguły odstępu, ale ma prawo przytulić dzieci, które są smutne. Przedszkolanki regularnie mierzą sobie i dzieciom temperaturę. Raczej dzieci nie będą musiały przestrzegać reguł zachowania odległości od innych maluchów, bo w czasie zabawy trudno to sobie wyobrazić.

Otwarcie szkół publicznych

Rząd planuje otwarcie szkół we wrześniu, tak jak w poprzednich latach. Obecność będzie – jak zwykle – obowiązkowa i to również dla tych, którzy w rodzinie wiosną mieli koronawirusa. Uczyć się z domu mogą tylko te dzieci, które aktualnie chorują (lub mają chorą osobę w domu). Na zajęcia wrócą też dzieci z niepełnosprawnościami i specjalnymi potrzebami. Ogólny plan zakłada, że zamiast całej klasy, uczeń ma spotykać się tylko z kilkoma kolegami. Takie „bańki” mają zapewnić kontakt z rówieśnikami, ograniczając jednak widywanie się codziennie z setkami osób. Łatwo wyobrazić sobie zajęcia �izyczne jesienią, ale zimą? Być może wówczas reguły dotyczące zachowania 7 sierpnia 2020

Dariusz Dzikowski

odległości zostaną zniesione. W tym roku nacisk zostanie położony na czystość, z obowiązkowym myciem rąk. Szkoły prywatne mogą same ustalać reguły, ale większość postępuje tak samo, jak w publicznym systemie oświaty. Zdaniem komentatorów, Boris Johnson zdecydował się na bezwzględne otwarcie szkół we wrześniu, by nie doprowadzić do sytuacji, gdy prywatne szkoły są otwarte, a dzieci z publicznych muszą uczyć się przez internet.

Dzieci mogą być odbierane przez szkolny autobus, ale muszą być w małych grupach, co z kolei związane będzie z nowymi godzinami lekcji dla mniejszych grup, zamiast całych klas. Promowana będzie jazda na rowerze i spacer jako sposób na dotarcie do szkoły. Najłatwiej będą mieli właściciele samochodów. Ci, którzy lubią socjalizować się z innymi rodzicami, raczej mogą o tym zapomnieć – samorządy namawiają, by nie gromadzić się przed szkolną bramą.

Niektórym rodzicom może być trudno pogodzić pracę z nowymi zasadami w szkole. Będą namawiani, by nie korzystać z transportu publicznego.

Prawdopodobnie z opóźnieniem ruszy rok szkolny w Polskiej Szkole im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Londynie, skoro dopiero od 28

Jak ma wyglądać dojazd do szkoły?

Wracają polskie szkoły sobotnie

raport ~ sierpnia będzie można zapisać dziecko na zajęcia. Tymczasem Polska Szkoła Przedmiotów Ojczystych i Polska Szkoła w En�ield ruszają jak zwykle rozpoczęciem roku szkolnego 12 września. Podobnie jest w większości szkół polonijnych. Do ich specy�iki należą małe grupy uczniów w jednym wieku, dlatego raczej nie powinno być problemu z organizacją zajęć. Dla dzieci pół roku bez zajęć to wieczność. Odróżnienie wirtualnej szkoły od zwykłych �ilmów i artykułów w internecie stanie się z czasem coraz trudniejsze, aż w końcu może zniknąć sens prowadzenia zajęć on-line. Szczególnie dla polskiej młodzieży, która ma utrzymywać żywy kontakt z rówieśnikami i językiem ojczystym. Z tego powodu możliwe, że pewne elementy nauczania zdalnego zostaną zachowane, jednak większość dyrektorów planuje – o ile to możliwe – powrót do tradycyjnego modelu.

Jak będzie wyglądał rok akademicki?

Szokująca jest decyzja władz uniwersytetu w Cambridge, by przez cały przyszły rok uczyć wyłącznie on-line. Uczelnie wyższe w Manchesterze, Reading i Belfaście zaczną od wykładów internetowych w semestrze jesiennym i rozważą powrót do zwykłej szkoły, jeśli nie będzie problemów z pandemią. W Aberdeen semestr jesienny rozpocznie się 2 tygodnie później, by lepiej przygotować się na powrót uczniów w mury uniwersytetu.

Nowe życie uniwersytetów

Znane na całym świecie z jakości nauczania brytyjskie uczelnie czeka najcięższy rok od dawna. Dużą pozycję w budżecie stanowi czesne, szczególnie to od

zagranicznych studentów. Tych jest na uniwersytetach już 14 proc., w tym najwięcej – Chińczyków. Łatwo sobie wyobrazić, że brexit wielu zniechęcił do podjęcia wieloletnich zobowiązań związanych z Londynem. Ci, którzy jeszcze wówczas się nie zrazili, mogli chcieć pozostać w domach w związku z koronawirusem. Nawet brytyjscy studenci zastanawiają się, czy w ogóle iść na studia w tym roku. Zeszły rok zakończył się nauką z domu. To nie to samo, co stacjonarne uczęszczanie na Oxford czy Cambridge, więc niektórzy zrazili się i zaczęli uczyć się na własną rękę. Inni chcą oszczędzać lub wybrać bardziej praktyczny zawód w związku z niepewnymi czasami. Kilka tysięcy funtów czesnego rocznie na kierunkach humanistycznych czy artystycznych zdecydowanie nie będzie na pierwszym miejscu

na liście wydatków wielu brytyjskich rodzin. Ryzyko odpływu studentów jest tym większe, że z zapisu na studia wciąż można się wycofać, a pieniądze za czesne nie przepadają. Część uczniów jest rozgoryczona opłatami, które ich zdaniem powinny być zmniejszone, skoro nauka ma odbywać się przez internet.

Jaki będzie ten rok szkolny?

Co roku dzieci przygotowują jasełka, jeżdżą na Zielone Szkoły, a na koniec mają egzaminy... Czy tym razem rzeczywiście tak będzie? Egzaminy na koniec roku odbędą się jak zwykle. Ci, którzy nie są zadowoleni z koronawirusowych wyników egzaminów GCSE i A-Level z lata, mogą do nich

ponownie podejść we wrześniu. Dzieci mają też jak zawsze dostawać obiady, choć mogą nieco zmienić się godziny wydawania posiłków. Do pracy wrócą opiekunowie dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Trudno powiedzieć, co będzie z wycieczkami szkolnymi. Zmiana ilości uczestników czy formuły może sprawić, że trzeba będzie z nich zrezygnować. Raczej nie trzeba będzie za to odwoływać zajęć dodatkowych, choć liczba uczestników lub miejsce mogą ulec zmianie.

Co w Szkocji, Irlandii, Walii?

Walijskie szkoły zostały otwarte już pod koniec czerwca. Dzieci miały przychodzić partiami, by wypróbować system i przyzwyczaić się do nowej sytuacji. Ok. 40 proc. rodziców nie zareagowała jednak na apele o posłanie dziecka wtedy do szkoły. Obecność w szkole we wrześniu też nie będzie obowiązkowa. W Irlandii Północnej „regułę dwóch metrów” zastępuje wymóg zachowania 1 metra odstępu między uczniami. Wydaje się on bardziej realistyczny w szkolnych warunkach. Tu uczniowie podstawówek też nie muszą być w szkole przez cały czas, ale co najmniej 2 dni w tygodniu. Na dalszych etapach edukacji obowiązkowa jest minimum połowa czasu spędzona w szkole. Szkoci planowali otwarcie wszystkich szkół jeszcze w sierpniu, ale nie wiadomo, czy to im się uda. Zapowiadali połączenie modelu edukacji zdalnej z nauką w klasie, ale po protestach rodziców w grę wchodzi raczej całkowity powrót do szkoły. W rodzinach wielodzietnych dzieci wracałyby do domu o różnych porach, a z każdym trzeba było przerobić materiał, co okazało się być nierealne. Dzieci z największymi trudnościami mają dostać �inansowany przez rząd Szkocji laptop, który ułatwi im naukę w domu. Na razie wszystko wskazuje na to, że dzieci wrócą do szkoły we wrześniu również w Leicestershire, gdzie niedawno miał miejsce kolejny wybuch pandemii. << Czy posłanie dziecka do szkoły we wrześniu jest obowiązkowe? Tak, za nieobecność grożą kary. Czy pandemia może znowu wybuchnąć w szkole? Jeśli w szkole zostanie zauważona większa niż zwykle nieobecność uczniów lub zostaną potwierdzone dwa nowe przypadki w ciągu dwóch tygodni, dzieci mogą zostać wysłane na kwarantannę i zbadane. Co ze szkolnymi stołówkami? Będą otwarte od września, choć być może w ograniczony sposób. Czy będą śniadania przed zajęciami i zajęcia dodatkowe po szkole? Raczej tak, ale rządzący zdają sobie sprawę z tego, że w niektórych szkołach wprowadzenie ich od września może być niemożliwe. Trwają rozmowy na temat tego, jak ma to przebiegać. Co ze szkołami polonijnymi? Większość będzie działała jak wcześniej z rozpoczęciem roku szkolnego ok. 12 września.

26 ~ ubezpieczenia (Partner dodatku: PBlink.co.uk)

DOBRA POLISA to spokój ducha Czy kiedykolwiek zastanawialiście się, kiedy i dlaczego powstała pierwsza ﬁrma ubezpieczeniowa w Wielkiej Brytanii? Skąd wziął się pomysł, żeby ubezpieczać swoje dobra materialne, zwierzęta domowe bądź własną ﬁrmę? Historia ubezpieczeń w UK narodziła się 2 września 1666 roku. Tego dnia wielki pożar w piekarni na ulicy Pudding Lane, we wschodniej części Londynu, pochłonął dwie trzecie powierzchni miasta. Wspomniane wydarzenie doprowadziło miasto do ruiny, ludzie stracili wszystko czego się dorobili w życiu, wielu przedsiębiorców zbankrutowało, nie mogli oni odzyskać ani dóbr, ani straconych pieniędzy. Pozostali przedsiębiorcy uznali, że taka tragedia nie może się powtórzyć, że ludzie nie mogą tracić z dnia na dzień wszystkiego na co pracowali przez całe swoje życie. Pod wpływem chwili, zorganizowali i wdrożyli system ubezpieczeń.

Obowiązkowe ubezpieczenia w UK

Do obowiązkowych ubezpieczeń w Zjednoczonym Królestwie należą m.in: polisy dla pojazdów osobowych, dostawczych i jednośladów (Motor Insurance), ale także dla pracodawców, którzy zatrudniają jednego lub więcej pracowników (Employer’s Liability). W dobie rewolucji technologicznej coraz więcej konsumentów korzysta z dobrodziejstwa i łatwego dostępu do Internetu, gdzie można także wykupić ubezpieczenie. Obecnie polisy ubezpieczeniowe to dość złożone produkty. Warto zapoznać się szczegółowo z treścią umowy, którą zawieracie. Polisy komunikacyjne często mogą zawierać wykluczenia, które mogą spowodować, że w razie szkody można popaść w kłopoty. W razie wypadku może się okazać np., że wybrana polisa nie zawsze nas ochroni. Dlatego szczególnie ważne jest to dla nas Polaków w Wielkiej Brytanii, żeby dokonać przemyślanego wyboru. 7 sierpnia 2020

Jak ubezpieczyć samochód w Wielkiej Brytanii?

Obecnie w UK �irmy ubezpieczeniowe mają w ofercie następujące rodzaje ubezpieczeń dla pojazdów osobowych i dostawczych: • Comprehensive; • Third Party Fire & Theft; • Third Party Only. Odpowiednikiem pierwszego rodzaju jest polskie Autocasco – kompleksowe ubezpieczenie na wypadek szkody, kradzieży i pożaru pojazdu. Dodatkowo obejmuje też ubezpieczenie szyb. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na wysokość udziału własnego (tzw. excess) w przypadku szkody zawinionej. W takiej sytuacji ubezpieczyciel może poprosić o jego zapłacenie. Wysokość udziału własnego zależy od �irmy ubezpieczeniowej i w bardzo wielu przypadkach jego wysokość może mieć wpływ na obniżenie lub zwiększenie składki ubezpieczeniowej. Drugi rodzaj ubezpieczenia w przypadku samochodów osobowych i dostawczych to odpowiednik polskiego OC (ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej). Dodatkowo pokrywa szkody związane z kradzieżą oraz pożarem samochodu. Należy pamiętać, że w przypadku szkody zawinionej, ubezpieczyciel nie pokryje szkód wyrządzonych na naszym pojeździe. W przypadku tego rodzaju ubezpieczenia składka może wydawać się pozornie niższa, ale zawsze należy sprawdzić czy za tą samą kwotę lub niewiele wyższą nie kupicie korzystniejszej polisy Comprehensive. W przypadku polisy tzw. Third Party Fire & Theft, ubezpieczyciel także może narzucić obowiązkowy udział własny, o który zostanie pomniejszo-

ubezpieczenia ubezpieczenia (Partner dodatku: PBlink.co.uk) ~ 27 ubezpieczycieli kursów jest tzw. PassPlus, podczas którego kierowca uczy się dodatkowych technik bezpiecznej jazdy. Ten program jest stworzony przez DVLA (Driver and Vehicle Licensing Agency), odpowiednik polskiego Krajowego Wydziału Komunikacji. DVLA rekomenduje także odświeżanie nabytych umiejętności, co może pomóc w obniżeniu kwoty składki ubezpieczeniowej. Więcej informacji na ten temat można uzyskać na stronie rządowej: gov.uk/pass-plus. Dobra polisa to nie tylko spokój ducha, to również ochrona na wypadek szkód. Każdy z nas naraża się na to ryzyko każdego dnia prowadząc swoje pojazdy i wykonując swoją pracę. Co zrobisz, jeśli się źle ubezpieczysz? Co zrobisz, jeśli czegoś nie zrozumiesz ze względu na barierę językową? Pamiętaj, że odszkodowania to często ogromne kwoty, które �irma ubezpieczeniowa musi wypłacić na wypadek zaniedbania czy wyrządzonych szkód. Może również odzyskać wszystkie poniesione koszty związane z wypłatą odszkodowania od właściciela polisy, jeśli polisa była źle założona lub celowo zostały pominięte istotne szczegóły, zatajające prawdę przed ubezpieczycielem.

ne odszkodowanie w przypadku kradzieży lub pożaru. Polisa Third Party Only to ubezpieczenie z bardzo ograniczonym zakresem ochrony, rzadko oferowana przez �irmy ubezpieczeniowe.

Podstawowe zasady ubezpieczania samochodów

Wybierając polisę, należy się zastanowić do jakich celów będziecie użytkować samochód, kto będzie jego głównym kierowcą oraz ilu będzie kierowców w sumie. Ubezpieczając samochód w Wielkiej Brytanii, można wybrać: • użytek wyłącznie do celów prywatnych, z wykluczeniem dojazdów do pracy; • użytek do celów prywatnych, z dojazdem do jednego miejsca pracy; • użytek do celów biznesowych (kiedy Twoja praca wymaga dojazdów do różnych miejsc pracy). Jeżeli samochód służy wam tylko i wyłącznie do przemieszczania się w celu prywatnym (tzw. Social Domestic & Pleasure) oznacza to, że samochód może być używany tylko do waszego prywatnego użytku, nie zezwalając na dojeżdżanie do i z miejsca waszej pracy. Jeżeli jednak chcielibyście samochodem dojeżdżać od miejsca zamieszkania do jednej, stałej pracy, to musicie wtedy pamiętać, aby dodać opcję „Commuting”. Jest to konieczne, aby uniknąć przykrych konsekwencji, szczególnie kiedy dojdzie do nieplanowanego zdarzenia na drodze. Wtedy polisa może zostać uznana za nieważną. Polisy mogą być również rozbudowane o użytek biznesowy (tzw. Business use). Większość osób posiadających własną działalność gospodarczą (tzw. Self- employed), które wykonują usługi oraz zlecenia dla klientów, często dojeżdżają do różnych miejsc pracy. Taka osoba musi do swojej polisy dodać użytek biznesowy. Dotyczy to rownież osób z jednym miejscem pracy, które w

związku z wykonywanym zawodem zmuszone są okazjonalnie dojechać w inne miejsce (np. szkolenie, inny oddział �irmy, wizyty w banku czy też na poczcie). Ubezpieczyciele uwzględniając fakt, że auto będzie wam służyło właśnie do takich celów, dodatkowo zapytają, ile mil rocznie potrzebujecie do wykonania waszej pracy i czy zamierzacie przewozić jakieś towary lub narzędzia.

Dlaczego składka za ubezpieczenia często wzrasta?

Elementów składowych, które mają wpływ na koszt rocznej składki jest dużo. Są to m.in.: • miejsce zamieszkania (kod pocztowy) • wiek • zdolność kredytowa (tzw. credit check) • przedmiot ubezpieczenia (czyli rodzaj pojazdu, który wybieramy) • doświadczenie w prowadzeniu pojazdu • liczba szkód oraz wykroczeń drogowych. Bardzo istotną rolę odgrywa też liczba zniżek, które przyznawane są przez ubezpieczyciela po każdym roku bezszkodowej jazdy. Wielu polskich kierowców, mieszkając na Wyspach, zdecydowało się wymienić swoje prawo jazdy na brytyjskie tzw. Full UK Driving Licence, podczas kiedy inni zostali przy oryginalnie nabytym dokumencie ze swojego kraju rodzinnego. Wielka Brytania wciąż akceptuje je bez nakazu wymiany, aczkolwiek bardzo wielu ubezpieczycieli w przypadku niedoświadczonych i młodych kierowców preferuje wymianę dokumentu na brytyjski odpowiednik. Jeżeli klient zdecyduje się na ten krok, oferują wtedy dużo korzystniejszą składkę. Taki ruch często jest bardzo pomocny przy zawieraniu pierwszego ubezpieczenia. Dodatkowo, w obniżeniu składki mogą pomóc kursy doszkalające, rekomendowane dla wszystkich kierowców, w szczególności młodym uczestnikom ruchu drogowego, obawiających się kosztów swojego pierwszego ubezpieczenia. Jednym z bardziej znanych i pożądanych przez

Raport ABI (Assosiation of British Insurers) z 2017, największej brytyjskiej organizacji zajmującego się ubezpieczeniami, przytacza poniższe fakty: • aż 98% zgłaszanych szkód zostało wypłaconych przez ubezpieczycieli w UK w 2017 roku • rynek brytyjski jest czwarty na świecie pod względem wielkości oraz liczby ubezpieczonych oraz pierwszym pod tym względem w Europie • w 2017 roku, każdego dnia wypłacono £46.2 miliony na pokrycie szkód pochodzących z ubezpieczeń samochodowych, jak i polis mieszkaniowych • ok. £1.3 miliarda wypłacono osobom, które zaaranżowały szkody i nieuczciwie ubiegały się o rekompensatę • wypłacono ok. £369 milionów z ubezpieczeń turystycznych poszkodowanym, którzy znajdowali się poza granicami kraju i potrzebowali pomocy. Jeśli się ubezpieczasz, zrób to dobrze! • Zaufaj specjalistom, takim jak my! Każdego dnia doskonalimy swoją wiedzę i nabywamy ją po to, aby ci pomóc. • Pol-Plan Insurance to broker z 10-letnią tradycją. Zaufało nam kilkadziesiąt tysięcy rodaków i przez cały czas staramy się pracować na nasz sukces oraz zadowolenie naszych klientów. • Zapewnimy fachową opiekę oraz kompleksową pomoc od momentu startu twojej polisy, aż do jej zakończenia. Zadzwoń lub odwiedź nas w jednym z sześciu oddziałów na terenie Anglii i dołącz do grona naszych zadowolonych klientów. Pol-Plan jest marką A-Plan Holdings, które są autoryzowane i regulowane przez Financial Conduct Authority (numer rejestracyjny 310164). Zarejestrowane biuro: 2 Des Roches Square, Witney, OX28 4LE. Numer rejestracji to: 750484.

Jadwiga Sułkowska Insurance Consultant w PolPlan Insurance

28 ~ ubezpieczenia (Partner dodatku: PBlink.co.uk)

RODZAJE ubezpieczeń personalnych Życie obﬁtuje w przykre niespodzianki, z których wiele może pokrzyżować, a nawet zrujnować twoje plany, a niekiedy nawet życie twojej rodziny. Właśnie dlatego ubezpieczenia personalne, nazywane również rodzinnymi są tak ważne. Wyobraź sobie, że byłbyś niezdolny do pracy lub uległbyś nieszczęśliwemu wypadkowi. Skąd ty lub twoja rodzina miałaby pozyskać środki na realizację bieżących potrzeb? Najogólniej rzecz ujmując, ubezpieczenia personalne zabezpieczają ciebie, twoją rodzinę i osoby od ciebie zależne �inansowo na wypadek śmierci, choroby, następstw wypadków, czy bezrobocia. W Wielkiej Brytanii wyróżniamy cztery podstawowe typy ubezpieczeń personalnych: • ubezpieczenia na życie • ubezpieczenia na życie i od chorób • ubezpieczenie dochodu • ubezpieczenie Family Income Bene�its. Ubezpieczenia personalne zagwarantują spokój ducha, ponieważ ty i twoja rodzina zyskacie zabezpieczenie �inansowe na różne, nieprzewidziane sytuacje.

Ubezpieczenia na życie

Zapewnienie dobrego bytu naszym bliskim zdaje się być oczywistym priorytetem, a jednak wielu wciąż uważa ubezpieczenie na życie za luksus, a nie konieczność. Nietrudno wyobrazić sobie konsekwencje �inansowe, z jakimi radzić musiałaby sobie nasza rodzina, gdyby coś złego nam się stało. Z tego powodu, kwestia ubezpieczenia 7 sierpnia 2020

na życie powinna być oczywista, a w Wielkiej Brytanii jest to nie tylko bardzo proste i łatwo dostępne rozwiązanie, ale również opłacalne, ponieważ możemy oczekiwać wypłaty w wysokości nawet kilkuset tysięcy funtów zarówno w wypadku śmierci, jak i zdiagnozowania choroby śmiertelnej. Mimo ogromnych korzyści, ubezpieczenie na życie w Wielkiej Brytanii jest bardzo tanie. Opłaty mogą wynosić nawet 5 funtów miesięcznie, w zależności od warunków. Należy jednak mieć na uwadze następujące czynniki, które mają wpływ na wysokość składek ubezpieczeniowych, czyli: wiek, palenie tytoniu, masa ciała, obecny stan zdrowia, kwota zabezpieczenia, okres trwania polisy.

Ubezpieczenia dochodu

W idealnym świecie, wszyscy pracowalibyśmy w stabilnym środowisku, podążając spokojnym, jednostajnym torem w kierunku emerytury. Niestety, o czym często zapominamy, zdarzają się

sytuacje niezależne od nas, które mogą utrudnić lub nawet uniemożliwić nam otrzymywanie stałego dochodu do emerytury. Czy to w drodze wypadku lub choroby, warto jest zabezpieczyć swój dochód, by niezależnie od okoliczności, można było utrzymać płynność �inansową. Ubezpieczenie dochodu, tzw. income protection, jest jednym z najbardziej pełnych ubezpieczeń w UK, obejmującym największą liczbę zdarzeń, w tym wszelkie choroby i wypadki, które mogą doprowadzić do niezdolności do pracy. Jeśli posiadamy takie ubezpieczenie, to w chwili, kiedy tracimy zdolność do pracy, otrzymujemy prywatne świadczenie chorobowe. Świadczenia te mogą być wypłacane co miesiąc lub co tydzień i wynoszą maksymalnie 65 proc. kwoty dochodu przed opodatkowaniem. O ubezpieczenie dochodu mogą ubiegać się osoby pracujące, niezależnie od formy zatrudnienia (self-employed, �irmy, etc.) i niezależnie od tego, czy w pracy otrzymują płatne chorobowe od pracodawcy. Jest to ubezpieczenie konieczne dla

ubezpieczenia ubezpieczenia (Partner dodatku: PBlink.co.uk) ~ 29 wymaga często ogromnych nakładów �inansowych i wpływa ona nie tylko na osobę chorą, ale również na osoby jej bliskie. Choć lista chorób krytycznych uzależniona jest od �irmy ubezpieczeniowej, najczęstszymi z nich są: nowotwory, zawały serca, wylewy, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, choroba Creutzfeldta-Jakoba i wiele innych.

Family Income Beneﬁts

tych, dla których kwota wypłacana rządowo nie wystarcza na pokrycie wszelkich zobowiązań �inansowych. Jest to inna forma ubezpieczenia niż ubezpieczenia na życie. Każdy jednak jest w innej sytuacji i ma inne potrzeby. Z pewnością nie jest to najchętniej kupowany typ ubezpieczenia w Wielkiej Brytanii, jednak jest bardzo opłacalny jeśli już zajdzie potrzeba skorzystania z jego zakresu.

Od chorób krytycznych

Niezależnie od tego, jak zdrowy tryb życia prowadzimy, zawsze istnieje ryzyko, że nastąpią nieprzewidziane okoliczności i padniemy o�iarą tzw. choroby krytycznej. W zdecydowanej większości przypadków, nie da się na nią w pełni przygotować, jednak dobrze przygotowana polisa ubezpieczeniowa może sprawić, że unikniemy wielu dodatkowych nieprzyjemnych skutków, które mogą z niej wyniknąć. Jako chorobę krytyczną de�iniujemy ciężką chorobę, która najczęściej jest też przewlekła i nieuleczalna. W wyniku choroby krytycznej tracimy zdolność do pracy, często jesteśmy przykuci do łóżka i wymagamy rehabilitacji oraz pomocy innych, zazwyczaj do końca życia. Nie da się ukryć, że leczenie takiej choroby

Jest to stosunkowo mało popularny rodzaj ubezpieczeń w Wielkiej Brytanii, choć tego typu polisa może skutecznie zabezpieczyć naszą rodzinę na wypadek śmierci jednego z partnerów czy małżonków. Jest to polisa terminowa, zapewniająca (w przypadku śmierci ubezpieczonego) regularne miesięczne wypłaty. Wypłaty środków nie są dożywotnie i kończą się wraz z końcem polisy. Co to w praktyce oznacza? Załóżmy, że polisa została wykupiona na 20 lat, ale ubezpieczony zmarł po 5 latach od jej wykupienia. W takiej sytuacji przez kolejne 15 lat rodzina co miesiąc będzie otrzymywać wypłaty. Bardzo ważne jest również to, że wypłacana kwota jest wolna od podatku. Pomimo, że wybór ubezpieczenia wydaje się prostą sprawą i można wszystko zrobić używając internetu, to jednak nie jest doradzany taki sposób załatwiania tak ważnej sprawy. W momencie wyboru ubezpieczeń należy wziąć pod uwagę wiele czynników, dlatego pomoc specjalisty jest jak najbardziej doradzana. Nie tylko pomoże w dokładnym określeniu potrzeb osoby ubezpieczanej, ale również udzieli wskazówek w momencie, w którym będziemy zmuszeni do korzystania z polisy.

Sebastian Fuz, DipFA, CeMAP City & Country Financial Services Ltd, www.ccfs.london

reklama

30 ~ ubezpieczenia (Partner dodatku: PBlink.co.uk) reklama

UMO

ubezpieczeniowe Nie ma ustawowej deﬁnicji umowy ubezpieczenia, a sądy angielskie też nie dostarczyły wyczerpującej deﬁnicji. Sądy dostarczyły jednak użytecznych opisów. Zazwyczaj umowa ubezpieczeniowa jest opisywana jako umowa, w której osoba (ubezpieczyciel), w zamian za składkę, zgadza się zapłacić pieniądze (lub zapewnić odpowiednie świadczenie, takie jak przywrócenie uszkodzonego mienia lub koszt wynajmu pojazdu zastępczego podczas naprawy uszkodzonego pojazdu) w przypadku wystąpienia niekorzystnego zdarzenia. 7 sierpnia 2020

ubezpieczenia (Partner dodatku: PBlink.co.uk)~ biznes~ 31

OWY W Anglii umowy ubezpieczeniowe podlegają ogólnemu prawu umów. Dodatkowo jednak mają do nich zastosowanie pewne specjalne zasady. Ten artykuł przybliży niektóre ogólne zasady prawne regulujące umowy ubezpieczeniowe. W Anglii istnieją dwa odrębne systemy ubezpieczenia, jeden dla ubezpieczonych konsumentów (na przykład kupujących ubezpieczenie samochodu i domu), a drugi dla ubezpieczonych �irm.

Forma umowy ubezpieczenia

Istotne warunki umowy ubezpieczenia to: • De�inicja ryzyka, które ma być objęte ubezpieczeniem. • Czas trwania ochrony ubezpieczeniowej. • Wysokość i sposób opłacenia składki. • Kwota do zapłacenia przez ubezpieczyciela w przypadku szkody ubezpieczeniowej. Gdy strony uzgodnią te warunki, zostanie zawarta umowa ubezpieczeniowa, a warunki odzwierciedlone w polisie. Generalnie umowa ubezpieczenia jest albo umową „na wypadek zdarzenia”, co oznacza przyrzeczenie przez ubezpieczyciela wypłaty odszkodowania dla ubezpieczonego za wszelkie szkody wynikające z określonego zdarzenia ubezpieczeniowego, wypadku lub okoliczności; alternatywnie, umowa ubezpieczeniowa odnosi się do przyrzeczenia przez ubezpieczyciela wypłaty odszkodowania za wszelkie roszczenia zgłoszone w okresie obowiązywania polisy, niezależnie od tego, kiedy miało miejsce zdarzenie ubezpieczeniowe.

Ubezpieczalny interes

Cechą umów ubezpieczenia jest to, że ubezpieczony musi posiadać ubezpieczalny interes. Jest

to wymagane przez ustawę. Wymóg ustawowy rozwinął się w związku z obawami dotyczącymi hazardu i ryzykiem oraz tego, że ubezpieczenie stworzą zachętę do zniszczenia przedmiotu ubezpieczenia. Wymóg ubezpieczanego interesu ma na celu ochronę ubezpieczycieli przed nieważnymi roszczeniami i odróżnienie ubezpieczenia od hazardu. W istocie, aby umowa ubezpieczenia była ważna, osoba zawierająca ubezpieczenie powinna odnieść korzyść z zachowania przedmiotu ubezpieczenia lub ponieść niekorzystne skutki w przypadku jej utraty. Jednak de�inicje ubezpieczalnego interesu zmieniają się w zależności od przedmiotu ubezpieczenia.

Obowiązek dobrej wiary

Podstawą większości umów jest zasada „caveat emptor”, co oznacza „niech kupujący się strzeże”. Zasada ta nakłada na kupującego ciężar ryzyka w zakresie dowiedzenia się, co powinien wiedzieć przed zawarciem umowy. Z kolei umowy ubezpieczeniowe opierają się na zasadzie prawnej „uberrimae �ides”, co oznacza „najwyższej dobrej wierze”. Obowiązek zachowania najwyższej dobrej wiary jest nałożony na każdą ze stron umowy ubezpieczenia.

W przypadku gdy umowa ubezpieczenia zawarta jest między ubezpieczycielem a konsumentem, jej warunki będą podlegać wymogom zrozumiałości i rzetelności nałożonym przez ustawę o prawach konsumenta. Jednak podstawowe warunki, takie jak klauzule wykluczające w umowach ubezpieczeniowych, nie będą podlegać testowi uczciwości, pod warunkiem, że zostaną

sporządzone prostym i zrozumiałym językiem oraz zwrócone uwadze konsumenta. Warunki w umowie ubezpieczenia można podzielić na różne sposoby w zależności od ich funkcji. Naruszenie terminu przez ubezpieczonego oznacza dla ubezpieczyciela zadośćuczynienie, które różni się w zależności od statusu złamanego warunku. Należy zauważyć, że gwarancja (tzw. warranties) ma inne zastosowanie w prawie ubezpieczeniowym niż w ogólnym prawie umów. W prawie ubezpieczeniowym naruszenie warranties może zwolnić ubezpieczyciela od wszelkiej przyszłej odpowiedzialności lub może zawiesić ochronę polisy na okres, w którym ubezpieczony naruszył. Z kolei w ogólnym prawie umów naruszenie warranties może skutkować odszkodowaniem, ale nie może skutkować odstąpieniem od umowy. Umowy ubezpieczeniowe różnią się w zależności od przedmiotu ubezpieczenia, którego dotyczą. Często są skomplikowanymi dokumentami. Brak zrozumienia lub podanie nieprawdziwej informacji może zaowocować unieważnieniem polisy. Z tego powodu zawsze należy zasięgnąć porady specjalisty, który wytłumaczy znaczenie i konsekwencje specy�icznych zapisów.

Katarzyna Boguslawska jest Adwokatem i Partnerem w kancelarii Carter Lemon Camerons LLP

32 ~ ubezpieczenia (Partner dodatku: PBlink.co.uk)

Jak uzyskać

zniżki za bezszkodową jazdę?

Choć wydawałoby się, że zniżki za bezszkodową jazdę uzyskiwane są wszędzie podobnie, to jednak panuje i w tym przypadku zasada – co kraj, to obyczaj. Dlatego warto dowiedzieć się wcześniej, w jaki sposób można je otrzymać, jeżeli jesteś rezydentem Wielkiej Brytanii. No Claim Discount czy No Claim Bonus? Firmy oraz brokerzy ubezpieczeniowi w UK naprzemiennie używają dwóch terminów: No Claims Bonus (NCB) lub No Claims Discount (NCD), oznaczających zniżki za bezszkodową jazdę. Przy zawieraniu nowej umowy ubezpieczeniowej, zostaniesz poproszony o dokument potwierdzający liczbę lat bezszkodowej jazdy (ang. No Claim Bonus Proof). Można go uzyskać kontaktując się ze swoim poprzednim ubezpieczycielem. Wcześniej jednak upewnij się, że podczas wyceny zadeklarowałeś odpowiednią liczbę lat za bezszkodową jazdę, ponieważ składka za ubezpieczenie może wzrosnąć, a w najgorszym wypadku polisa może zostać anulowana, jeżeli nie można będzie ich potwierdzić.

Kto może pozyskać zniżki?

Zniżki za bezszkodową jazdę w UK uzyskuje tylko właściciel polisy, w dodatku tylko na jednym samochodzie. Oznacza to, że mając kilka samochodów, musisz mieć oddzielne zniżki na każdym z nich. Jeżeli jesteś obecnie dopisanym kierowcą (ang. named driver) do polisy lub byłeś w przeszłości, to powinieneś wspomnieć o tym podczas wyceny ubezpieczenia. Pomimo, że nie przysługują Ci zniżki za bezszkodową jazdę według ogólnie przyjętych zasad, to niektóre �irmy ubezpieczeniowe mogą uwzględnić Twoje dotychczasowe doświadczenie i zaoferować rabat.

Rok bezszkodowej jazdy

Możesz uzyskać zniżkę za bezszkodową jazdę za dany okres ubezpieczeniowy pod warunkiem, że w tym okresie ubezpieczeniowym nie zgłosisz

ubezpieczenia (Partner dodatku: PBlink.co.uk)~ 33 żadnej szkody lub w przypadku szkody twoja �irma ubezpieczeniowa odzyska pełne odszkodowanie od ubezpieczyciela sprawcy wypadku przed końcem danego okresu ubezpieczeniowego. Wtedy zniżka zostanie naliczona proporcjonalnie i odjęta od kwoty Twojej składki. Wartość proporcjonalna zniżek za bezszkodową jazdę zależy od �irmy ubezpieczeniowej. Zniżka za bezszkodową jazdę za dany okres ubezpieczeniowy nie zostanie naliczona, jeśli podczas tego okresu dojdzie do szkody zawinionej lub jeśli �irma ubezpieczeniowa nie odzyska pełnego odszkodowania od ubezpieczyciela sprawcy wypadku. Dodatkowo, jeśli Twoje zniżki nie są zabezpieczone, �irma ubezpieczeniowa może zredukować całkowitą liczbę lat, za które przysługują zniżki. Kwota, o którą pomniejszone zostaną zniżki, nie jest kwotą stałą i zależy od �irmy ubezpieczeniowej. Jeśli na skutek nieodzyskania pełnego odszkodowania od �irmy ubezpieczeniowej sprawcy wypadku dojdzie do częściowej utraty zniżek, ale �irma ubezpieczeniowa odzyska należne odszkodowanie w późniejszym czasie, wówczas może zwrócić Tobie utracone zniżki oraz należną kwotę składki. Załóżmy, że jesteś o�iarą wypadku spowodowanego przez nieubezpieczonego kierowcę. W takiej sytuacji, jeżeli posiadamy polisę „comprehensive”, ubezpieczyciel osoby poszkodowanej w wypadku może wypłacić odszkodowanie, ale wtedy szkoda stanie się zawinioną i wpłynie to na nasze zniżki. Niektóre �irmy w ramach oferowanej polisy posiadają opcję „uninsured driver cover”, dzięki której szkoda zostanie pokryta przez �irmę ubezpieczeniową, ale ubezpieczony nie straci swoich zniżek, a szkoda nie zmieni statusu na zawinioną. Warto zapytać doradcę ubezpieczeniowego, czy przedstawiona oferta zawiera ten wariant.

Zniżki z polski na ubezpieczenie samochodu w UK

Należy poinformować �irmę bądź brokera ubezpieczeniowego, że uzyskane przez nas zniżki „zarobiliśmy” poza Wielką Brytanią, aby mieć pewność, że zostaną one wzięte pod uwagę. Brytyjscy ubezpieczyciele nie muszą akceptować zniżek spoza UK. Niektórzy kierowcy o tym nie wiedzą, a zadeklarowanie takich zniżek może unieważnić ubezpieczenie. Jeżeli nie jesteśmy pewni, czy nasza �irma uzna nasze zniżki z Polski, najbezpieczniej będzie zawsze to z nią potwierdzić, aby nie ryzykować utratą ubezpieczenia.

Zabezpieczenie zniżek

Jeżeli posiadasz cztery lub więcej lat zniżek i chciałbyś je zabezpieczyć na wypadek wystąpienia szkody, to istnieje taka możliwość. Wystarczy podczas wyceny zapytać o taką opcję. Konsultant przedstawi wtedy ofertę cenową, z uwzględnieniem opcji zabezpieczenia zniżek. Dzięki takiemu rozwiązaniu, nie stracisz zniżek, kiedy dojdzie do wypadku z Twojej winy, bądź sprawca zdarzenia będzie nieznany lub nieubezpieczony. Pamiętaj jednak, że zabezpieczenie zniżek nie zagwarantuje, że składka ubezpieczeniowa nie wzrośnie.

Kto pyta, nie błądzi

Firmy ubezpieczeniowe mają różne zasady dotyczące przyznawania zniżek za bezszkodową jazdę, dlatego zawsze należy upewnić się, że wybrana opcja ubezpieczeniowa spełnia Twoje oczekiwania. Jeżeli chciałbyś się dowiedzieć więcej na temat ubezpieczenia samochodu w UK, skontaktuj się z Pol-Plan Insurance, polskojęzycznym brokerem ubezpieczeniowym. Udzielą porady po polsku. Dodatkowo akceptują polskie zniżki. Pol-Plan jest marką A-Plan Holdings, które są autoryzowane i regulowane przez Financial Conduct Authority (numer rejestracyjny 310164). Zarejestrowane biuro: 2 Des Roches Square, Witney, OX28 4LE. Numer rejestracji to: 750484.

Julita Reszkiewcz – Insurance Consultant

reklama

34 ~ ubezpieczenia (Partner dodatku: PBlink.co.uk)

Wakacyjny

poradnik polskiego

kierowcy Z zeszłorocznych badań wynika, że około 70% Polaków na wakacje jeździ samochodem. W tym roku liczba osób, które zdecydują się wybrać na letni wypoczynek własnymi czterema kółkami może być większa. Przed wyjazdem w podróż, niezależnie czy dłuższą, czy krótszą warto dokładnie sprawdzić wszystkie dokumenty, a szczególnie te związane z ubezpieczeniem. Odpowiednio dobrana ochrona ubezpieczeniowa pomoże w każdej nieprzewidzianej sytuacji. CUK Ubezpieczenia przygotował wakacyjny ubezpieczeniowy poradnik dla kierowców, którzy chcą zadbać o bezpieczeństwo swoje i swoich najbliższych.

Bez OC nie ruszamy się z domu

Ubezpieczenie OC jest podstawowym ubezpieczeniem, które musi mieć każde auto. Jego brak grozi bardzo wysokimi karami, dlatego każdy kierowca dba o jego ciągłość. Ubezpieczenie OC obejmie szkody, które kierowca wyrządzi innym pojazdom. OC gwarantuje minimalne zabezpieczenie w razie wypadku, dla ochrony kierowcy i pasażera warto zaopatrzyć się w dodatkowe ubezpieczenie.

AC – uzupełnia i chroni

AC jest ubezpieczeniem dobrowolnym, które Polacy kupują najczęściej. Stanowi ono doskonałe dopełnienie polisy OC. Gwarantuje ochronę w razie kradzieży czy uszkodzeń spowodowanych nieprzewidzianymi zjawiskami atmosferycznymi, czy na skutek uszkodzenia karoserii przez wandali. Jeśli zdarzy się wypadek, sprawca może liczyć na wypłatę środków z ubezpieczenia auto7 sierpnia 2020

casco. Bardzo istotną kwestią przy zakupie AC, zwłaszcza jeśli decydujemy się na nie przed wakacyjnym wyjazdem jest jego zakres. To kierowca decyduje o tym w jakich przypadkach i od jakich zdarzeń AC będzie chroniło samochód. W ramach tego ubezpieczenia kierowca może liczyć na np. wymianę kół, odholowanie auta, a w razie awarii lub kradzieży zapewnienie noclegu lub auta zastępczego. Dobrze skon�igurowany i dostosowany do potrzeb pakiet ubezpieczenia AC pozwoli na komfortową podróż bez obaw przed skutkami nieprzewidzianych zdarzeń.

Assistance – pomocny na drodze

Assistance to kolejne ubezpieczenie dobrowolne, które jest przydatne, zwłaszcza gdy wybieramy się w dłuższą podróż. Zakresy ochrony assistance różnią się w towarzystwach ubezpieczeniowych i zależą od rodzaju wybranego pakietu. Najczęstszą oferowaną usługą jest holowanie pojazdu do warsztatu, drobne naprawy na miejscu zdarzenia, wymiana koła i dostarczenie paliwa. Kierowcy często decydują się na pakiet zawierający samochód zastępczy, parking strzeżony, pomoc tłumacza czy ochronę prawną, która zwłaszcza w zagranicznej podróży może okazać się nieoceniona. Warto pamiętać, że Assistance chroni nie tylko pojazd, ale też kierowcę i pasażerów, to ważna wiadomość dla osób, które na wakacyjny wyjazd wybierają się z całą rodziną i chcą uniknąć nieprzewidzianych sytuacji.

NNW – w razie wypadku

Ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków gwarantuje ochronę kierowcy i pasażera.

Wypłata odszkodowania z NNW nastąpi w sytuacji, gdy nagłe zdarzenie ma przyczynę zewnętrzną. Z tytułu polisy NNW każdy poszkodowany otrzyma odszkodowanie także w przypadku szkód powstałych wskutek zdarzeń losowych mających związek z jazdą. Na wypłatę świadczenia możemy również liczyć, jeśli wystąpią szkody w trakcie wsiadania i wysiadania z pojazdu, załadunku lub rozładunku oraz w czasie postoju pojazdu. NNW to ubezpieczenie, które warto mieć wykupione, zwłaszcza w drodze na wakacje. Jego zakres jest szeroki, a cena stosunkowo niewielka, nie warto więc ryzykować.

Ubezpieczenie szyb i opon

Chociaż dla wielu osób ochrona szyb nie jest ubezpieczeniem priorytetowym, przed dłuższą podróżą warto rozważyć jego zakup. Jazda samochodem z pękniętą lub stłuczoną szybą może skończyć się mandatem lub zatrzymaniem dowodu rejestracyjnego. Ubezpieczenie szyb zapewnia sprawną pomoc w razie pęknięć, uszkodzeń czy całkowitych stłuczeń. Towarzystwo ubezpieczeniowe naprawi szybę lub wymieni ją na dobrej jakości zamiennik. Po likwidacji szkody nowo zamontowana szyba będzie objęta gwarancją. Jednym z najczęściej spotykanych zdarzeń jest przebicie opony na drodze. Nie zawsze mamy do dyspozycji potrzebny sprzęt, taki jak na przykład lewarek, lub po prostu nie wiemy, jak to zrobić. Warto więc pomyśleć o specjalnym ubezpieczeniu opon. Towarzystwa Ubezpieczeniowe gwarantują nam, że posiadając ubezpieczenie z opcją obejmującą opony otrzymamy niezbędną pomoc bez dodatkowych opłat.

Polisy na koronawirusa

– Ubezpieczenia turystyczne – po całkowitym zahamowaniu sprzedaży w II kwartale – będą stopniowo odbijać się od dna razem z całą branżą turystyczną. – Zauważamy, że świadomość Polaków w tym zakresie wzrosła – mówi Wojciech Rabiej, prezes porównywarki ubezpieczeniowej Porówneo.pl. Turyści szukają polis, które pokryją koszty leczenia w przypadku zakażenia koronawirusem. Na popularności zyskuje także ubezpieczenie kosztów rezygnacji z imprezy turystycznej. Pandemia sprawiła też, że jeszcze chętniej niż zwykle Polacy kupują polisy online. – Zakładamy, że po załamaniu sprzedaży ubezpieczeń turystycznych w drugim kwartale wraz z ożywieniem w turystyce również branża ubezpieczeń turystycznych wróci do poziomów sprzedaży sprzed pandemii – podkreśla w rozmowie z agencją Newseria Biznes Wojciech Rabiej. Branża liczy na to, że w szybszym powrocie do normalności pomoże fakt, że odmrożenie gospodarki przypada właśnie na okres wakacyjny. Chociaż zagrożenie epidemiczne i problemy �inansowe zrewidowały plany wyjazdowe wielu

ubezpieczenia (Partner dodatku: PBlink.co.uk)~ 35 Polaków, to jednak wciąż jest grupa osób, które planują wypoczynek w kraju lub za granicą. – Świadomość Polaków w zakresie ubezpieczeń turystycznych wzrosła, więc będą szukać takich polis, być może również szerszego ich zakresu, czyli np. odwołania imprez turystycznych. Do tej pory była to opcja niezbyt chętnie wybierana – mówi ekspert. – Ubezpieczenia turystyczne bardzo dynamicznie się rozwijają, choć nie stanowią jeszcze tak dużego rynku jak ubezpieczenia samochodów czy mieszkań. Jednak z roku na rok widzimy intensywny wzrost. Szukając polisy na wyjazd, trzeba zwrócić uwagę na to, czy obejmuje ona przypadek zakażenia koronawirusem. Przed wybuchem pandemii większość ubezpieczycieli traktowała ją jako czynnik wykluczający odpowiedzialność. Teraz to się zmienia. – Ubezpieczyciele, wychodząc naprzeciw potrzebom turystów, oferują polisy, które pokrywają wystąpienie ryzyka wirusa. Choć musimy pamiętać, że szereg ubezpieczeń już taką ochronę obejmuje, np. ubezpieczenia życiowe, które cały czas pokrywają ubezpieczenie następstw tej choroby – wyjaśnia prezes Porówneo.pl. – Włączenie przez ubezpieczycieli COVID-19 w komunikację swoich produktów pewnie może podziałać na to, że te ubezpieczenia będą popularniejsze i częściej brane pod uwagę. Pandemia wpływa także na ofertę inną niż ubezpieczenia turystyczne. Przykładem mogą być ubezpieczenia grupowe COVID-19 dla pracowników �irm. Ubezpieczyciele zauważają także wzrost zainteresowania produktami zdrowotnymi. – Dla osób prowadzących działalność gospodarczą może być to ubezpieczenie business interruption, czyli od przerwy w działaniu biznesu. Kiedy np. fryzjer nie może prowadzić swojej działalności, ubezpieczyciel pokryje mu część kosztów związanych z przestojem – wymienia Wojciech Rabiej. – Ubezpieczyciele oferują także telemedycynę, czyli nie musimy iść do lekarza, możemy zarówno receptę, jak i podstawową poradę uzyskać przez telefon. Zatem w związku z COVID-19 świadomość istnienia pewnych ubezpieczeń powinna znacznie wzrosnąć. Jak podkreślają przedstawiciele �irm ubezpieczeniowych, kryzys i pandemia nie wpłynęły na spadek zainteresowania ochroną ubezpieczeniową – zarówno w ubezpieczeniach majątkowych, jak i życiowych.

reklama

36 ~ ubezpieczenia (Partner dodatku: PBlink.co.uk)

O UBEZPIECZENIACH ZARZĄDZANIA

reklama

BHP Wykupując polisę ubezpieczeniową dla ﬁrmy, możemy mieć złudne wrażenie, że spełniliśmy nasz moralny i prawny obowiązek.

Należy jednak pamiętać, że najważniejsze jest proaktywne podejście do zapobiegania wypadkom, a brytyjski system prawny (Health and Safety law) narzuca na przedsiębiorców konkretne wymogi w tym zakresie. Nie zapominajmy również, że zaniedbanie wymogów ustawowych względem BHP wiąże się w Wielkiej Brytanii z osobistą odpowiedzialnością na tle prawa karnego, której przedmiotem są dyrektorzy oraz osoby decyzyjne w �irmie.

Ubezpieczyciele oczekują więc od pracodawców podjęcia rozsądnych kroków w celu spełnienia wymagań ustawowych z zakresu BHP oraz przepisów pochodnych. Na stronie brytyjskiego regulatora HSE (Health and Safety Executive) można znaleźć wytyczne i narzędzia, które wskażą jak te wymogi spełniać. Tu nasuwa się pytanie: jak sensownie podejść do tematu ubezpieczenia ryzyka związanego z prowadzeniem �irmy?

Pracodawcy muszą – w rozsądnym i możliwym do praktycznej realizacji zakresie (ang. „so far as is reasonably practicable”) chronić zdrowie i bezpieczeństwo swoich pracowników oraz każdego, na kogo działalność przedsiębiorstwa może mieć wpływ (np. kontraktorzy, osoby wizytujące, itp.). Określenie „reasonably practicable” oznacza zrównoważony stosunek kosztów (w tym czasu oraz utrudnień) do stopnia przewidywalnego ryzyka – innymi słowy wszystko co jest „racjonalnie wykonalne”. Przyjmuje się, że zdrowy rozsądek opiera się na proporcjonalności, adekwatności oraz ocenie opartej na doświadczeniu i kompetencjach.

Employer’s Liablity Insurance to ubezpieczenie, które obejmuje odpowiedzialność pracodawcy za wszelkie obrażenia lub choroby zawodowe, których pracownik doznał podczas wykonywania swoich obowiązków. Jest to ubezpieczenie wymagane prawnie względem większości �irm, które zatrudniają co najmniej jednego pracownika (chociaż niektóre organizacje są zwolnione z tego wymogu). Minimalny poziom ochrony wymagany przez prawo to 5 milionów funtów, a za każdy dzień bez aktualnego ubezpieczenia możemy zostać ukarani grzywną w wysokości dwa i pół tysią-

Na wszelki wypadek

7 sierpnia 2020

Po pierwsze – odpowiedni typ ubezpieczenia

ubezpieczenia (Partner dodatku: PBlink.co.uk)~ 37

H Z PERSPEKTYWY ca funtów. Firma może również zostać ukarana grzywną w wysokości 1000 funtów, jeśli certy�ikat ubezpieczenia nie jest wywieszony do informacji pracowników (np. na tablicy ogłoszeń) lub gdy odmówi udostępnienia go inspektorom, gdy o to poproszą w trakcie kontroli. Public Liability Insurance to ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej. Obejmuje ono wypadek lub chorobę osób niebędących pracownikami. Z kolei Product Liability Insurance to ubezpieczenie od odpowiedzialności za produkt, które obejmuje koszty odszkodowania dla każdego, kto odniósł obrażenia w wyniku wadliwego produktu, który Twoja �irma projektuje, wytwarza lub dostarcza.

Po drugie – legal compliance, czyli udokumentowanie działania zgodnie z wymogami prawnymi

O ile podczas aplikacji o polisę zazwyczaj pada pytanie o �irmową politykę bezpieczeństwa (H&S Policy) oraz o oceny ryzyka zawodowego (Risk Assessments), to jednak rzadko zdarza się, żeby ubezpieczyciel żądał kopii danego dokumentu. Jednakże w momencie, gdy ktoś występuje z roszczeniem przeciwko �irmie, możliwość przedstawienia wyżej wymienionej dokumentacji oraz zapisów ze szkoleń, dowodów dotyczących monitorowania procedur czy raportów z dochodzenia powypadkowego okazuje się niezwykle pomocna i wzmacnia obronę przedsiębiorstwa. Prawnicy od odszkodowań (działający zazwyczaj na zasadzie „no win no fee”) standardowo stosują długą listę wymaganych dokumentów, aby udowodnić winę pracodawcy na korzyść poszkodowanego pracownika. Dodajmy do tego, że w UK stosuje się (odwrotnie niż w Polsce) zasadę domniemania winy: w przypadku roszczenia z tytułu wypadku przy pracy, z założenia winny jest pracodawca i to właśnie w ramach obrony do niego należy udowodnienie, że wina nie leży (całkowicie lub częściowo) po jego stronie.

Po trzecie – bezpieczeństwo w praktyce i proaktywne podejście

Pamiętajmy, że nawet najlepsza dokumentacja nie uchroni nikogo przed wypadkiem. Treść naszych procedur, polityk i ocen ryzyka powinna być realizowana w praktyce. Należy stworzyć bezpieczny system pracy i regularnie szkolić pracowników. Należy dbać o bezpieczeństwo miejsca pracy oraz maszyn, narzędzi i sprzętu. Osoba koordynująca w �irmie kwestie BHP musi być w tym temacie kompetentna (może to być odpowiednio przeszkolony członek personelu lub zewnętrzny konsultant). Proaktywne podejście i dbałość pracodawcy nie tylko zapobiegają wypadkom, ale też znacznie poprawiają kulturę i efektywność pracy oraz lojalność pracowników. Niezależnie od posiadanego ubezpieczenia, wypadki przy pracy mogą nas sporo kosztować. Koszty przewidywalne – takie jak uszczerbek na zdrowiu, zranienie czy okaleczenie – to tylko wierzchołek góry lodowej. Do tego dochodzi cała gama kosztów pośrednich, względem których po prostu nie sposób się ubezpieczyć: przestoje w produkcji, koszty prawne, koszty tymczasowego zastępstwa, kary i grzywny, utrata reputacji. Badania statystyczne dowodzą, że każdy £1 kosztów bezpośrednich, w praktyce może przełożyć się nawet na £36 kosztów ukrytych. Czy możemy sobie pozwolić na takie wydatki? I jeszcze jeden ważny argument: mówiąc o H&S mówimy tak naprawdę o ludzkiej odpowiedzialności za życie i zdrowie. Czyż nie każdemu zależy, aby – po dniu pracy – bezpiecznie wrócić do domu i bliskich? A tego niestety samo ubezpieczenie nam nie zagwarantuje.

O autorze: Maciej Klinowski jest dyplomowanym i akredytowanym specjalistą ds. bezpieczeństwa i higieny pracy. Prowadzi �irmę Practipol, która od 2015 skutecznie pomaga polskim przedsiębiorcom w UK we wszelkich kwestiach związanych z Health & Safety oraz bezpieczeństwem żywności. www.practipol.com.

reklama

38 ~ dodatek HISTORYCZNY

Bitwa Warsza

1920 r. Sto l – Cud nad Wisłą nie był żadnym cudem. Była to ciężka bitwa, stoczona w sierpniu 1920 r. pod Warszawą i zakończona decydującym zwycięstwem Polski nad Armią Czerwoną sowieckiej Rosji. Zwyciężyła umiejętność, dyscyplina i determinacja polskich obrońców, patriotyczny duch dużej liczby ochotników oraz genialny kontratak marszałka Piłsudskiego, który powstrzymał sowiecką ofensywę – pisze Norman Davies, brytyjsko-polski historyk.

Dopiero potem nacjonalistycznie nastawieni przeciwnicy Piłsudskiego wysunęli teorie sugerujące, że zwycięstwo należy przypisać albo generałowi Weygandowi, albo też Boskiej Opatrzności. Punkt kulminacyjny bitwy zbiegł się bowiem w czasie ze Świętem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, kiedy to wielu polskich katolików modliło się o wybawienie swojego kraju od wrogów. Lud zatem całkiem naturalnie uznał, że jego modlitwy zostały wysłuchane. Jako student historii nowożytnej w Oksfordzie nigdy nie słyszałem o wojnie polsko-sowieckiej; w warsztacie badawczym brytyjskich historyków ona po prostu nie istniała. Zacząłem jednak korygować własną niewiedzę na ten temat, gdy tylko odwiedziłem Polskę na początku lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Początkowym źródłem informacji był dla mnie mój przyszły teść, profesor Marian Zieliński, który mieszkał w Kętach pod Bielskiem. Wyjaśnił mi, że komunistyczna cenzura Polski Ludowej tłumiła wszelką wiedzę o klęsce Sowietów, dodając jednocześnie, że wszyscy 7 sierpnia 2020

jednak wiedzieli, co się tak naprawdę wydarzyło dzięki doświadczeniom przekazywanym przez członków swoich rodzin. On sam zresztą walczył na tej wojnie jako nastolatek i potem opisał niektóre ze swoich iście niesamowitych przygód. Latem 1920 roku młody Marian Zieliński był 16-letnim uczniem gimnazjum w Tarnowie, mieście znanym z niedawnego patriotycznego poparcia Legionom Polskim Józefa Piłsudskiego. Wraz z końcem roku szkolnego on i większość chłopców z jego klasy opuściła szkołę, przeszła na piechotę 300 km do Warszawy, znalazła biuro rekrutacyjne, nakłamała o swoim wieku i wstąpiła do wojska. Nie było wówczas czasu na formalne szkolenie. „Bolszewickie hordy” były już bowiem

w natarciu. Młodzi ochotnicy zostali przydzieleni do Brygady Syberyjskiej, która składała się z wyszkolonych polskich poborowych z rozwiązanej armii carskiej, zbiegłych z Rosji przez Daleki Wschód. Każdy z nich został przydzielony do zahartowanego w bojach weterana, któremu kazano uczyć nastolatka, jak ładować, strzelać i czyścić ciężkie angielskie karabiny. Wysłano ich do twierdzy w Modlinie, gdzie rozmieszczono 5 Armię gen. Sikorskiego. Następnie, po udanej akcji Sikorskiego nad Wkrą, pociągnęli na północ w stronę granicy pruskiej, gdzie niedaleko Chorzeli wpadli na „Czerwonych Kozaków” Gaj-Chana. To był chrzest bojowy Mariana. Klęcząc za ciernistym krzakiem, desperacko walczył ze swoim zakleszczonym

awska,

lat temu.

karabinem, gdy zaatakował go szarżujący Kozak wymachujący szablą. Marian zamknął oczy ze strachu, słysząc jedynie galopujące kopyta, świst wirującej szabli i pojedynczy strzał oddany przez towarzyszącego mu weterana. Kozak stoczył się martwy z konia, który przeskoczył nad nimi obydwoma. Na mnie, jako że nigdy nie strzelałem z broni palnej, połączenie tych romantycznych opowieści z dreszczykiem swoistego tabu wywierało przemożne wrażenie. W oczach początkującego historyka nie ma bowiem nic

bardziej atrakcyjnego niż zakazany owoc o�icjalnie zaprzeczanych wydarzeń. Historia Polski w latach 1918–21 stała się więc pierwszym tematem moich badań naukowych, a ostatecznie tematem mojej pierwszej książki. Z tych czasów nie pamiętam wcale, żeby ktokolwiek mówił o „wojnie polsko-bolszewickiej”. W angielskich publikacjach mówiono zaś (niesłusznie) o „wojnie rosyjsko-polskiej”, zwykle dość wymijająco i z niezmiennym założeniem, że to Polska zaatakowała Rosję, a nie odwrotnie. W o�icjalnych

dodatek HISTORYCZNY ~ polskich podręcznikach, jeśli w ogóle o tym wspominano, pisano o „wojnie polskiej-radzieckiej”, która, jak utrzymywano, była „toczona w interesie wielkich polskich właścicieli ziemskich”, co „przyniosło krajowi ogromne straty”, oraz która zakończyła się tajemniczo po tym, jak Armia Czerwona przeszła do odwrotu. Ja natomiast, widząc, że nowonarodzona Rzeczpospolita Polska była konfrontowana z siłami zbrojnymi trzech republik sowieckich – sowieckiej Rosji, sowieckiej Białorusi i sowieckiej Ukrainy – zawsze nazywałem te wydarzenia „wojną polsko-sowiecką” i trzymałem się tej formuły w mojej książce „Orzeł biały, czerwona gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 19191920”, opublikowanej w 1972 r. Jeśli chodzi o dzisiejsze nazewnictwo, to przyznaję, że „wojna polskobolszewicka” poprawnie identy�ikuje partię bolszewicką, SDPRR [Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji odłam Bolszewicki], jako jednoczącą siłę polityczną stojącą za republikami sowieckimi i prawdziwe źródło kon�liktu. Przypuszczam jednak z żalem, że pejoratywne konotacje terminu „bolszewik” zagrażają zachowaniu pozorów obiektywności. Zgodnie z de�inicją zawartą w mojej książce, wojna między Polską a republikami sowieckimi trwała od lutego 1919 r. do zawieszenia broni w październiku 1920 r. i została formalnie zakończona traktatem ryskim, podpisanym 18 marca 1921 r. (nawiasem mówiąc, została zakończona przed utworzeniem Związku Sowieckiego w 1923 r. Zatem częstym błędem jest twierdzenie, że Polska walczyła ze Związkiem Sowieckim.) Należy jednak podkreślić, że walki odbywały się w dwóch odrębnych fazach i każda z nich miała swoje specy�iczne cechy. W kampanii 1919 r. chodziło o ustanowienie terytorium kraju. W pierwszym roku swojego istnienia Polska, jak większość sąsiednich państw, walczyła o określenie granic. Dalej na wschód rosyjska wojna domowa między „czerwonymi” i „białymi” toczyła się pełną parą, a w wielu nierosyjskich prowincjach byłego imperium carskiego trwały skomplikowane trójstronne walki między bolszewikami, białymi i lokalnymi ruchami narodowymi. Piłsudski na próżno zabiegał o utworzenie federacji ze zmierzającymi w tym samym kierunku państwami sąsiednimi. Zamiast tego więc skupił się na stworzeniu solidnego terytorialnego bloku. Odrzucił „białego” generała Denikina, który absurdalnie uważał, że „biali”

mogą dokooptować Polaków do Rosji, jednocześnie odmawiając im samostanowienia. Przejął kontrolę nad Zachodnią Ukrainą (Galicja Wschodnią), włącznie ze Lwowem, po czym zajął zarówno Wilno, jak i Mińsk, i wysłał żołnierzy przez zamarzniętą Dźwinę na pomoc Łotyszom. Po krótkiej przerwie zimowej kampania z 1920 r. miała przybrać zupełnie inny, ideologiczny charakter. Tak długo, jak bolszewicy zajęci byli wojną domową, mieli na uwadze wyłącznie własne przetrwanie. Ale po opanowaniu centrum Rosji w ciągu w 1919 r., zaczęli ulegać dyktatowi własnej ideologii, która nakazywała im przy pierwszej okazji wyeksportować rewolucję komunistyczną z Rosji do Niemiec, ojczyzny Marksa. Według teorii marksistowskiej bowiem, w większości chłopskie społeczeństwo Rosji nie było gotowe do prawdziwej rewolucji proletariackiej, a większość teoretyków bolszewickich, jak Bucharin, utrzymywało, że długofalowe interesy ich ruchu wymagają powiązania z bardziej rozwiniętymi krajami, w których istniał znaczny proletariat przemysłowy. Po długich wahaniach Lenin odrzucił teraz ostrożne podejście uważając, że nadszedł wreszcie czas na ekspansję. Z kolei Trocki, komisarz do spraw wojny, sprzeciwił mu się, znając ograniczenia Armii Czerwonej i zaproponował, aby pierwsza fala rewolucyjnego natarcia skierowana została przeciwko Azji, a nie Europie. Jego propozycja została jednak odrzucona, gdyż Lenin zakładał, niesłusznie zresztą, że Armia Czerwona będzie ochoczo przyjmowana przez napotykanych po drodze uciemiężonych robotników i chłopów. W tym scenariuszu więc Polska była swego rodzaju „Czerwonym Mostem”, po którym Armia Czerwona musiała przejść, aby przedostać się z Rosji do Niemiec. Zima przełomu lat 1919–2020 była okresem krytycznym. Z jednej strony Lenin otwarcie nawoływał do zawarcia pokoju z Polską, z drugiej zaś – zaczął na znaczną skalę wzmacniać obecność Armii Czerwonej w zachodnich regionach Rosji. Pisząc o tym pół wieku temu, mówiłem o „zdrowym instynkcie” Piłsudskiego w przeciwstawianiu się umizgom Lenina. Dziś wiemy już, że Piłsudski otrzymywał szczegółowe raporty od polskiego wywiadu radiowego, które dostarczały konkretnych przykładów złej woli bolszewików. Gdy więc zbliżał się nowy etap kampanii, Piłsudski zdał sobie sprawę, że brak jakiegokolwiek ruchu będzie śmiertelnym dokończenie na str. 40

40 ~ dodatek HISTORYCZNY dokończenie ze str. 39

zagrożeniem. Podjął więc dwie decyzje. Po pierwsze, zawarł sojusz z Dyrektoriatem Ukraińskiej Republiki Ludowej Symona Petlury, a po drugie, w towarzystwie ukraińskich dywizji Petlury, próbował zakłócić przygotowania Lenina, zajmując okupowany przez bolszewików Kijów. Wojsko polskie pomaszerowało zatem pod koniec kwietnia na wschód i po trzech tygodniach było witane w Kijowie kwiatami. Jak można się było spodziewać, radziecka machina propagandowa zareagowała wściekle, potępiając „polski imperializm” i zaczęła zalewać zachodnie stolice strajkami i transparentami z hasłami głoszącymi „RĘCE PRECZ OD ROSJI”. Jak zwykle zachodnia opinia źle oceniła rzeczywistość. Niewielu ludzi z zachodu wiedziało bowiem, że Kijów nie jest już częścią Rosji, albo że bolszewizm może stanowić zagrożenie dla wszystkich. Rzeczywiście, w epoce imperiów wiele osób uważało, że idea niepodległości narodowej stanowi niebezpieczny precedens. Brytyjskie związki zawodowe zaś poszły w ślady komunistów; twierdziły one bowiem, że to Piłsudski jest agresorem oraz zarzekały się, że urządzą blokadę wszelkich dostaw wojskowych do Polski. Chociaż operacja kijowska uzyskała trochę czasu, w sumie nie poszła dobrze. Ukraina wciąż była rozdarta przez liczne ugrupowania zbrojne, a Petlura nie był w stanie utrzymać władzy. Wkrótce bolszewicy zebrali potężną siłę uderzeniową kierowaną przez budzącą grozę „Konarmię” Siemiona Budionnego, która została wycofana z frontu, kiedy walczyła z „białymi” Denikina. Polski garnizon w Kijowie był coraz bardziej izolowany i postanowił się wycofać. Jak ujął to jeden z weteranów: „Pobiegliśmy do Kijowa i uciekliśmy z powrotem”. Bolszewicka propaganda nie pozostała bez odzewu w Polsce. Chociaż polskie społeczeństwo wciąż było w przeważającej mierze wiejskie, a premierem Polski w 1920 r. był Wincenty Witos, lider partii PSL [Polskie Stronnictwo Ludowe] i archetypiczny chłop spod Tarnowa, to wrogie komunistyczne hasła „Pańska Polska” lub „Polska właścicieli ziemskich” miały silne podteksty historyczne i cieszyły się dużym zainteresowaniem, zwłaszcza wśród Białorusinów i Ukraińców na Kresach wschodnich. Ponadto bolszewicy ostro naciskali na liczną społeczność żydowską, wzywając jej członków do porzucenia „polskich panów”. Apele te jednak pozostawały bez odzewu; większość polskich Ży7 sierpnia 2020

dów była religijnie konserwatywna, odrzucała prawicowych syjonistów i lewicowych komunistów, i pozostała lojalna wobec Polski. Mimo to zakorzenił się niesprawiedliwy stereotyp żydo-komuny, a Wojsko Polskie podjęło niepotrzebne środki ostrożności, internując znaczną liczbę żydowskich żołnierzy. Z pewnym opóźnieniem główna ofensywa Armii Czerwonej rozpoczę-

Feliksa Dzierżyńskiego, który został jednocześnie wyznaczony do przejęcia polskiego rządu. Wysłali także Józefa Stalina, wówczas komisarza ds. narodowości, który miał działać jako najwyższy rangą członek polityczny frontu południowo-zachodniego (w systemie bolszewickim bowiem żaden generał nie miał pełnego dowództwa nad swoimi siłami, zawsze podlegając nadzorowi starszego ran-

chodzących wydarzeń. W tym czasie brytyjski minister spraw zagranicznych, lord Curzon, który uczestniczył w konferencji dyplomatycznej w Spa w Belgii, zaproponował zawieszenie broni, pośpiesznie szkicując przebieg linii frontu oddzielającego Polskę i wojska sowieckie. Ta granica została jednak natychmiast odrzucona; nie doszło wcale do żadnego zawieszenia broni, a propozycja lorda Curzona

ła się 4 lipca, przekraczając Berezynę i kierując się na „Czerwony Most”. Dowodził nią Michał Tuchaczewski (1893–1936), „czerwony Napoleon”, młody generał wojny domowej, który miał teraz do dyspozycji milion mężczyzn. W swoim rozkazie dziennym chwalił się, że maszeruje „nad zwłokami Białej Polski” i że jego ludzie „przegalopują ulicami Paryża przed końcem lata”. Plan strategiczny przewidywał, że większe siły Tuchaczewskiego połączą się pod Warszawą z „frontem południowo-zachodnim”, a następnie posuną się dalej na południe. Polityczne działania bolszewików obejmowały utworzenie Polskiego Komitetu Rewolucyjnego (Polrewkom) pod auspicjami szefa bezpieki

gą członka partii). Wkrótce zaś Polrewkom zajmuje Białystok, pierwsze polskie miasto, a Dzierżyński zacznie rezydować na plebani wyszkowskiej, znajdującej się ledwie 60 km od Warszawy. Wówczas też Lenin naciskał na niego, aby przy okazji wymordować właścicieli ziemskich. W połowie lipca, kiedy Armia Czerwona była w natarciu, polski rząd zwrócił się o pomoc do aliantów. Francja, zamiast zgodnie z prośbą dostarczyć żołnierzy, wysłała jedynie generała Maxime’a Weyganda, mającego uzupełnić nieliczną francuską misję wojskową na miejscu. Wielka Brytania z kolei pod rządami Lloyda George’a wezwała do utworzenia Misji Międzysojuszniczej do Polski wyznaczonej do obserwowania za-

nie odegrała już żadnej roli. Jednakże sam przebieg linii rozjemczej został wysłany do Londynu i następnie przesłany dalej telegra�icznie do Moskwy. Wówczas podczas nocnej zmiany w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w Londynie została ona potajemnie zmody�ikowana przez niższego rangą urzędnika, Lewisa Namiera, a dwadzieścia trzy lata później, w kluczowym momencie II wojny światowej, została wskrzeszona przez Mołotowa, który wyciągnął ją niczym królika z kapelusza i przedstawił światu jako „linię Curzona”. Podczas Konferencji w Spa alianccy dyplomaci zwrócili także uwagę na delikatną kwestię granicy polskoczechosłowackiej, podejmując w pewnych okolicznościach rozwiązania na

dodatek HISTORYCZNY ~ niekorzyść Polski. Osiemnaście miesięcy wcześniej lokalni Polacy i Czesi z Cieszyna osiągnęli polubowne porozumienie w sprawie umiejscowienia granicy, ale zostało ono zerwane na skutek wspieranych przez Francję czechosłowackich działań militarnych. Konferencja Pokojowa miała na celu rozstrzygnięcie tego kon�liktu w drodze popularnego plebiscytu, który jednak został odrzucony. Przez

Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

środek Cieszyna wytyczono arbitralnie narzuconą linię graniczną, pozostawiając rynek w Polsce, a dworzec kolejowy w Czechosłowacji. Były to zaczyny „kwestii Zaolzia”, która wybuchnie ponownie w roku 1938. Jeśli zaś chodzi o Misję Miedzysojuszniczą, to można ją opisać jedynie jako niewypał. Miała ona co prawda kilku wybitnych członków, w tym marszałka Focha, generała Weyganda, francuskiego dyplomatę Jeana-Jules’a Jusseranda, brytyjskiego sekretarza gabinetu wojennego sir Maurice’a Hankeya oraz ambasadora brytyjskiego w Berlinie lorda D’Abernona. Nigdy jednak nie miała szans na wniesienie jakiegokolwiek pozytywnego wkładu. Jej pomysłodawca, David Lloyd George, zgodził się z tym,

że utrata Polski na rzecz bolszewizmu byłaby rzeczą niepożądaną. Przełknął jednak ideę, że to Polska była pierwotnym agresorem, i że Piłsudski jako „pro-niemiecki” powinien zostać zastąpiony kimś innym, a bolszewickie argumenty uznał za „rozsądne”. Zignorował zupełnie komentarze swojego kolegi, Winstona Churchilla, który powiedział mu wprost: „Jesteś na dobrej drodze, by paść w ramiona bolszewizmu”. Nic dziwnego, że Misja spotkała się z chłodnym przyjęciem i rozjechała się jeszcze przed szczytem kon�liktu. Jedynym jej członkiem, który pozostał, aby jakoś owocnie wykorzystać swój czas, był lord D’Abernon. Dzielny ambasador wyjeżdżał często daleko poza Warszawę swoim kabrioletem, „poszukując kozaków na prowincji”, zasięgając informacji o polskich wysiłkach wojennych. Zowocowało to wszystko napisaniem książki zatytułowanej: „Osiemnasta decydująca bitwa w dziejach świata. Pod Warszawą 1920 r.” (pierwsze wydanie polskie ukazało się w 1932 r.). W sumie korpus dyplomatyczny działał słabo. Niemal wszyscy dyplomaci opuścili stolicę, pozostawiając jedynie swojego dziekana, nuncjusza apostolskiego, kardynała Achille Rattiego. Ratti, podobnie jak D’Abernon, był człowiekiem nieustraszonym. Nigdy nie porzucił swojego stanowiska, a do tego potępił bolszewików jako sług antychrysta (został jednak poproszony o opuszczenie Polski kilka miesięcy później po kilku niedyskretnych uwagach na temat trudnych problemów Śląska). Kilka lat później zaś wyłonił się z konklawe jako papież Pius XI. Wielu polskich historyków zakłada, że głównym celem Tuchaczewskiego był podbój Polski. Nie jest to jednak właściwa interpretacja. Tuchaczewski musiał ujarzmić Polskę, aby osiągnąć cel o pierwszorzędnym znaczeniu, jakim było przecież przekroczenie „Czerwonego Mostu” i rozprzestrzenienie rewolucji bolszewickej na Niemcy. W tym celu, po dotarciu do Bugu, podzielił on swoje posuwające się naprzód wojska na dwie oddzielne grupy. Większa grupa północna, składająca się z trzech armii – IV, XV i III Korpusu Kawalerii – miała ominąć Warszawę, przedrzeć się na teren między Warszawą a granicą Prus Wschodnich i przekroczyć Wisłę w zakolu 200 km dalej na północ w rejonie Bydgoszczy i Torunia. Mniejsza z kolei, środkowa grupa dwóch armii – III i XVI – miała bezpośrednio zaatakować stolicę (niektórzy badacze uważają, że celem ominięcia Warszawy było zatoczenie kołem poza jej

obręb i zaatakowanie od zachodu, tak nych w ciągu dwóch miesięcy w Armii Ochotniczej. Większość z nich została jak zrobiła to armia rosyjska w 1831 wysłana do pułków piechoty, część do r.). W praktyce jednak okazało się, kawalerii, a pozostali do strzeżenia że szpice północnej grupy Kawkora batalionów i do obowiązków urzędni(III Korpusu Kawalerii), dowodzone przez urodzonego w Iranie Gaj-Chana czych lub rezerw. Ochotnicy stanowili różnorodną (Gajk Bżyszkian(c), 1887-1937) pędzigrupę; byli pośród nich mężczyźni i ły naprzód, nie starając się w ogóle kobiety, starzy i młodzi, książęta, jak zawrócić w kierunku Warszawy, ale Eugeniusz Sapieha lub chłopi z kosami zmierzały prosto w kierunku zakola i prości robotnicy. Byli oni zachęcani Wisły, a po jej przekroczeniu kierodo zgłaszania się do wojska przez nawały się dalej na Odrę i Berlin. Część uczycieli, duchowieństwo i wszystkie z jej czołowych kawalerzystów miała partie polityczne (z wyjątkiem komudotrzeć do lewego brzegu Wisły w nistów). Legia Akademicka, na przypobliżu Bobrownik. Natomiast grupa centralna zwolniła swój marsz, tracąc kład, została utworzona wcześniej w 1920 r. ze przy tym studentów niektóre Churchill powiedział mu trzech jednostki, wyższych które nie , wprost: Jesteś na dobrej drodze warszawprzeszły by paść w ramiona bolszewizmu. skich Bugu i uczelni – liczyły na Politechniki, Uniwersytetu Warszawwieści od Budionnego. Brak tempa skiego i Głównej Szkoły Gospodarki w pierwszych dwóch tygodniach Wiejskiej. Wkrótce została ona przesierpnia dał niezbędny oddech strokształcona w 36. Pułk Piechoty, który nie polskiej, która mogła się dzieki został wysłany w maju do powstrzytemu lepiej przygotować do obrony mania odwrotu z Kijowa, i rozlokoWarszawy. wany potem w sierpniu w Ossowie na Latem 1920 r. Wojsko Polskie istwschód od Warszawy. Jego żołnierze, niało mniej niż dwa lata, a jego stan personel medyczny, sanitariuszki i był daleki od ideału. Piłsudski narzekapelani, tacy jak ks. Ignacy Skorupkał, że żołnierze przygotowują się do ka, byli ochotnikami. bitwy bez odpowiedniego obuwia i Początki „Błękitnej Armii” gen. broni. Jednak, pomimo rozpaczliwych dni, sytuacja się stopniowo poprawia- Hallera opierały się również na ła. Istniał solidny trzon wyszkolonych ochotnikach. Została ona utworzona we Francji w latach 1917–18 kosztem żołnierzy, którzy służyli wcześniej w Legionach Polskich lub w armii rosyj- 100.000 marek. Zaciągali się do niej skiej, niemieckiej czy też austriackiej. też Amerykanie polskiego pochodzenia, którzy przepływali Atlantyk, aby Nie brakowało starszych o�icerów, połączyć sztandary wraz z pojmanyzwłaszcza ze służby austriackiej, mi przez Francuzów polskimi jeńcami szkolonych przez Francuską Misję wojennymi wywodzącymi się z armii Wojskową, w której Charles de Gaulle niemieckiej i austriackiej. Ubrani był czołową postacią. Regularnie we francuskie mundury przybyli dostarczano więcej poborowych niż do Warszawy po kampanii w 1919 można było ich szybko wyszkolić, do r. we Wschodniej Galicji. Typowym tego znaczną liczbę doskonałych pułków kawalerii, duży park artyleryjski przypadkiem pośród nich był Ludwik Marian Kaźmierczak (1896–1959), pozostały po I wojnie światowej, żandarmerię utrzymującą dyscyplinę polski katolik z Poznania, poborowy do armii niemieckiej, więzień z oraz podstawowe zaopatrzenie w nowoczesny sprzęt wojskowy, taki jak frontu zachodniego i ochotnik, który dołączył do „Hallerczyków”. Był on czołgi, samoloty i pociągi pancerne. dziadkiem ze strony ojca kanclerz Główne problemy koncentrowały się Angeli Merkel. na dopasowaniu kalibru amunicji do Ochotnicza Legia Kobiet (OLK) poszerokiej gamy broni strzeleckiej, tłuwstała we Lwowie w listopadzie 1918 maczeniu instrukcji szkoleniowych i r., kiedy walczyła przeciw przejęciu dostosowaniu procedur do użycia w miasta przez Ukraińców. Dowodzone języku polskim. przez ppłk. Aleksandrę Zagórską Oceniając to wszystko, polska ar(1884–1965), „Olki”, kobiece oddziały mia skorzystała z ogromnego napływu ochotników, który został zorgani- liczące 2500 osób, obejmowały jednostki bojowe zarówno w piechocie, zowany przez Radę Obrony Państwa jak i kawalerii. Jedna z nich, Maria (ROP) utworzoną na początku lipca. Wittek (1899-1997) została potem Marian Zieliński, szkolny wolontapierwszą kobietą, generałem Wojska riusz z Tarnowa, był tylko jednym z Polskiego. ponad 105.000 rekrutów umieszczodokończenie na str. 42

42 ~ dodatek HISTORYCZNY dokończenie na str. 41

W końcu Eskadra Kościuszkowska składająca się z amerykańskich lotników, którzy zgłosili się na ochotnika do służby w Polsce po zakończeniu służby we Francji. Dowodzeni przez majora Cedrica Fauntleroya (1891– 1973) i kapitana Meriana Coopera (1893–1973). Nie byli przecież wcale polskiego pochodzenia, ale kierowała nimi pogoń za przygodą i chęć walki o wolność. Wyróżniali się w bitwach na południu przeciwko Konarmii. Po wojnie Merian Cooper został globtrotterem, producentem �ilmowym i twórcą „King Konga” (1933). Obrona Warszawy została zorganizowana z trzech ugrupowań – północnego, wschodniego i południowo-wschodniego. Po pierwsze, pod dowództwem generała Hallera, linie obronne zostały zbudowane na północ od miasta w rejonie starej carskiej fortecy Modlin. Tam obrońcy, w tym 5. Armia gen. Sikorskiego, mieli przerwać przejście głównych kolumn Tuchaczewskiego. Po drugie, pod dowództwem gen. Śmigłego-Rydza, zbudowano forty�ikacje i linie wykopów około 20 km na wschód od miasta, poza Pragą wzdłuż linii Radzymin-Ossów-Wołomin; tamtejsi obrońcy mieli przyjąć na siebie bezpośredni atak Sowietów. I po trzecie, Grupa Uderzeniowa pod marszałkiem Piłsudskim, licząca 20.000 żołnierzy, została usytuowana nad Wieprzem, około 120 km na południowy wschód. Piłsudski, wspierany przez swojego szefa sztabu, generała Rozwadowskiego, był jedynym autorem planu obrony (w przeciwieństwie do późniejszych legend, generał Weygand nie odegrał w tym żadnej roli). Krytyczny rozkaz, nr 8358/3, został wydany wieczorem 6 sierpnia. W istocie zastawiał on pułapkę, dzięki której wojska sowieckie zostałyby związane walką pod Warszawą, a następnie uderzone z �lanki zabójczym natarciem. Piłsudski przeżył chwile paniki, obawiając się najgorszego. Na szczęście Opatrzność dała mu prawie tydzień czasu, podczas którego jego wojsko mogło samodzielnie zająć pozycje, otrzymać zapasy i dozbroić się. Bitwa rozpoczęła się o świcie 12 sierpnia, kiedy Sowieci ruszyli naprzód, atakując zarówno przyczółek na Pradze, jak i twierdzę Modlin. Przez trzy dni trwała desperacka walka wręcz. Linia frontu kołysała się w przód i w tył. 13 i 14 sierpnia polski system obronny wydawał się rozpadać. Utracony został Radzymin. Kilka jednostek, w tym Legion Akademicki, poniosło olbrzymie straty. Ksiądz Skorupka został postrzelony w głowę, 7 sierpnia 2020

gdy udzielał sakramentu ostatniego namaszczenia umierającemu żołnierzowi. Siły generała Sikorskiego pod Modlinem były niemal przytłoczone ciężarem trzech armii sowieckich. 27. Dywizja Piechoty Armii Czerwonej dotarła aż do wioski Izabelin, zaledwie 13 km od centrum miasta. Na południu zaś obrońcy Lwowa zostali poddani szalonym atakom Konarmii. Wówczas Polacy otrząsnęli się. Sikorski czynił cuda, walcząc z przeważającymi siłami wroga, aby posuwać się dalej poza Wkrę. Radzymin został odzyskany, a linie frontu ustabilizowane. Granice Lwowa zostały utrzymane. Wreszcie, 15 sierpnia, gdy polska ludność cywilna modliła się w swoich kościołach, Piłsudski był gotowy do ataku. Musiał być zaskoczony, z jaką łatwością dochodziło do realizacji jego planu. W pełni wykorzystując element zaskoczenia, jego żołnierze prą do przodu z pełną prędkością i wielką energią, przedzierając się codziennie przez kolejne sowieckie oddziały, przerywając ich linie komunikacyjne, siejąc zamieszanie i ostatecznie powodując ogólną ich ucieczkę. W swojej kwaterze głównej, w Mińsku Mazowieckim, Tuchaczewski nadal wydawał rozkazy do zdobycia Warszawy, kiedy to z opóźnieniem zdał sobie sprawę, że wszystko już przepadło. 18. sierpnia ogłosił odwrót, odwołując te dywizje, które maszerowały poza Warszawą, starając się zminimalizować ponoszone straty. Sowiecka awangarda Gaj-Chana próbowała teraz przedrzeć się na wschód przez polskie linie – tam, gdzie czekali Marian Zieliński i Brygada Syberyjska – ale od 30.000 do 40.000 żołnierzy zostało zmuszonych do ucieczki przez pruską granicę, gdzie zostali internowani. Ponad 10.000 żołnierzy poległo, a być może dziesięć razy tyle zostało wziętych do niewoli. Z pięciu armii Tuchaczewskiego tylko XVI armia pozostała nietknięta. Reszta sunęła z powrotem w nieładzie. Polrewkom zniknął i nigdy więcej nie wznowił działalności. Dzierżyński umknął, aby wznowić morderczą działalność w Moskwie. Stalin zaś stanął w obliczu gniewu Trockiego i dyscyplinarnego przesłuchania przed trybunałem partyjnym. Polacy kontynuowali pogoń przez kolejne siedem tygodni, prowadząc linię frontu w głąb Białorusi. Stoczono dwie główne bitwy – jedną pod koniec sierpnia w Komarowie, w tak zwanym „Pierścieniu Zamojskim”, będącą największą bitwą kawaleryjską w tej wojnie, kiedy to Konarmia została osaczona, pobita i przepędzona

na dobre; druga zaś została stoczona pod koniec września nad Niemnem, gdzie Armia Czerwona próbowała jeszcze jednego wyczynu. Do tego czasu jednak Lenin utracił „infantylny entuzjazm”, za który zresztą skrytykował swych towarzyszy, ochoczo zapominając o swoim ideologicznym eksperymencie. Wojna 1920 roku dała asumpt do stworzenia dzieł literackich. W literaturze polskiej była to powieść Stefana Żeromskiego „Na probostwie w Wyszkowie” (1930), która zgłębiała psychologię stosunków Dzierżyńskiego z jego gospodarzami w polskiej wsi. W literaturze rosyjskiej zaś pięknie napisane „Historie Konarmii Izaaka Babla” (1926) odtwarzające euforię, okrucieństwo i fantazję Czerwonej Kawalerii Budionnego. Wielu czytelników traktuje te historie jako relacje dokumentalne, którymi przecież nie są. Ale są one jedyną wersją wydarzeń, którą zna większość ludzi na Zachodzie (Norman Davies, „Izaak Babel’s ‘Konarmiya Stories”, Modern Language Review. 67.4 (1972), s. 854-57). Poeta Władysław Broniewski (1897–1962), choć do końca życia pozostał na lewicy, to wówczas wyróżniał się jako młody żołnierz w Legionach Polskich, wojnie polskosowieckiej, a potem w Armii Andersa. Trzydzieści lat później napisze dosyć krępujące wiersze na cześć Stalina. Ale trudno go winić za prawdziwe uczucia, które kryją się za jego de�inicją „wojny bolszewickiej”, jak zapisał to w „Pamiętniku”: „Sowdepia (Rosja Sowiecka) rozpętała wszystkie swoje siły przeciwko Polsce. Hordy Rosjan, półdzikich Baszkirów i Chińczyków rzucają się przeciwko nam pod hasłem „Śmierć Polsce”. To walka dwóch narodów – ognia i wody – walka między ideami narodowości i drapieżnego ekspansjonizmu, niezależnie od tego, czy [krzyczą] „zjednoczyć Słowian” czy „zjednoczyć proletariat”. Zwycięstwo Polski można przypisać wyższemu morale ludzi broniących ojczyzny, udanemu zgromadzeniu ograniczonych zasobów, doskonałemu momentowi kontrataku Piłsudskiego i, oczywiście, błędom popełnionym przez Sowietów. Klęskę Armii Czerwonej można wyjaśnić kilkoma czynnikami. Jedną z oczywistych przyczyn było nieuzasadnione niedocenianie przez sowieckie władze polskich możliwości. Po drugie, jak pokazuje żałosny stan wielu jeńców sowieckich, Armia Czerwona zgromadziła ludzi słabo wyszkolonych, o niskiej motywacji wszystkich

jednostek za wyjątkiem elit. Tuchaczewski miał liczne oddziały, ale bez kwali�ikacji wśród szeregowych żołnierzy. Trzecia z kolei przyczyna klęski dotyczy niepowodzenia połączenia się „frontu południowo-zachodniego” Stalina z Tuchaczewskim; gdyby Konarmia z impetem najechała Warszawę, zamiast atakować Lwów, prawdopodobnie zakłóciłaby miejsca zbiórki wyznaczone przez Piłsudskiego nad Wieprzem. Przede wszystkim jednak należy wskazać na złudzenia, zawsze leżące u podstaw programu bolszewików, który mógł zostać osiągnięty jedynie pod przymusem. To po prostu nieprawda, jakoby masy europejskie tęskniły za przyszłością obiecaną przez komunizm. I po prostu nieprawda, że chłopi, robotnicy i Żydzi w Polsce, pomimo wszystkich swoich poważnych problemów, okazywali wielką sympatię urojeniom Lenina. Co zaś do konsekwencji, to pewne jest, że Bitwa Warszawska wywarła ogromny wpływ na międzywojenną Europę. Na czas nieokreślony odłożyła nadzieje bolszewików na rozprzestrzenianie się rewolucji i zmieniła ich strategiczne priorytety, zmuszając ich do skoncentrowania się na wewnętrznych kwestiach Rosji Sowieckiej, na nowej polityce gospodarczej oraz na tworzeniu Związku Radzieckiego pod hasłem „socjalizm w jednym kraju”. Zapewniła także nie tylko niepodległość Polsce, ale również wolność wszystkich innych krajów regionu, które byłyby bardzo zagrożone zwycięstwem Sowietów. Uratowała też Niemcy przed pierwszym potencjalnym zderzeniem z komunizmem i dała mocarstwom zachodnim szansę, którą te jednak zmarnowały, na wzmocnienie łagodnych wpływów demokratycznych w Europie Wschodniej. Z drugiej strony Bitwa Warszawska przyczyniła się do wzmożenia kryzysu w obozie bolszewickim, z którego wyłonił się z tryumfem Stalin, wykorzystując przy tym dziedzictwo Lenina jako odskocznię do umocnienia pierwszej na świecie totalitarnej tyranii na wielką skalę. Stalin nigdy nie zapomniał 1920 roku. Kiedy zabrał się za organizację serii pokazowych procesów, w których bolszewiccy przywódcy, jacy przeżyli, zostali zamordowani w majestacie prawa, pierwszą jego o�iarą był Michał Tuchaczewski; a wszyscy ludzie, którzy podpisali rozkaz śmierci Tuchaczewskiego, byli bezpośrednimi towarzyszami Stalina w Radzie Politycznej Frontu Południowo-Zachodniego szesnaście lat wcześniej.

dodatek HISTORYCZNY ~

Trzeba też z przykrością stwierdzić, że Bitwa Warszawska przyczyniła się do powstania paranoicznej mitologii, która przenika większość rosyjskich poglądów na przeszłość. Rosjanie praktycznie nic nie wiedzą o 1920 roku. Słyszą tylko to, co wymyśliła propaganda bolszewicka, a mianowicie, że niewinna Rosja została brutalnie zaatakowana. W tym poplątanym scenariuszu Piłsudski staje się partnerem Denikina, Judenicza i Kołczaka oraz wszystkich walczących ze sobą „marionetek zachodniego imperializmu”, a także poprzednikiem Adolfa Hitlera, który poszedł w ich ślady w 1941 r. Widziałem tę paranoję na własne oczy. Na początku lat dziewięćdziesiątych zostałem zaproszony przez ambasadora brytyjskiego w Moskwie do przedstawienia wykładu na temat historii stosunków Wielkiej Brytanii z Rosją i Polską. Na zakończenie wyjaśniłem, w jaki sposób Gorbaczow

i Jelcyn przyznali się do masowego mordu 20.000 polskich o�icerów przez NKWD w masakrach w Lesie Katyńskim 1940 r. Zanim się zorientowałem, jakiś mężczyzna zaczął rozdawać ulotki, w których twierdzono, że w obozach jenieckich w 1920 r. Polacy wymordowali 60.000 Rosjan. Wszystko to pokazuje, że rozliczenia idą z pokolenia na pokolenie. W ostateczności jednak Polacy mogą być dumni z wydarzeń z 1920 r. Obecnie mają nadzieję, że era nienawiści narodowej i rozlewu krwi się skończyła. Ale wiedzą też, że prawda była po ich stronie, a Polska obroniła się przed bolszewizmem w słusznej sprawie. Pomimo bólu, te ciężkie przejścia wzmocniły ich samoocenę i poczucie tożsamości po długich dziesięcioleciach obcego ucisku, i pomogły im przetrwać jeszcze większe horrory w nadchodzących dekadach.

autor: Norman Davies, brytyjsko-polski historyk angielsko-walijskiego pochodzenia, profesor Uniwersytetu Londyńskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności i Akademii Brytyjskiej, autor prac dotyczących historii Europy, Polski i Wysp Brytyjskich, kawaler Orderu Orła Białego.

Kalendarium Rok 1918

• 11 listopada – Polska odzyskuje niepodległość. • listopad/grudzień – Armia Czerwona przesuwa się na zachód, na opuszczone przez Niemców tereny białoruskie, litewskie i estońskie; Polacy tworzą oddziały samoobrony.

Rok 1919

• 1 stycznia – w Mińsku zostaje proklamowana Białoruska Socjalistyczna Republika Sowiecka. • 5 stycznia – Polacy opuszczają Wilno. • 12 stycznia – Armia Czerwona rozpoczyna akcję „Tarcza Wisła”, której celem jest opanowanie Polski centralnej i przyjście z pomocą rewolucji w Niemczech. • 14 lutego – pierwsze starcia wojsk polskich z oddziałami Armii Czerwonej. • kwiecień/maj – ofensywa wojsk polskich na Wileńszczyźnie, zakończona zdobyciem Wilna. • październik/listopad – nieudane pertraktacje polsko-sowieckie na temat rozejmu w Mikaszewiczach. • 1919/1920 r. – front polsko-sowiecki ma ok. 800 km i przebiega na linii Dźwina-Berezyna-Ptycz-Zbrucz.

Rok 1920

• 3 stycznia – wojska polskie i łotewskie zdobywają Dyneburg (Dźwińsk). • 27 stycznia – dowódca Armii Czerwonej Siergiej Kamieniew przedstawia plan wielkiej ofensywy na Polskę na przełomie kwietnia i maja. • 21 kwietnia – Polska zawiera umowę sojuszniczą z Ukraińską Republiką Ludową (Semen Petlura), popierając niepodległość państwa ukraińskiego. • 25 kwietnia – wojsko polskie rozpoczyna ofensywę na Ukrainie. • 7 maja – Armia Polska zajmuje Kijów. • 5 czerwca – 1 Armia Konna Siemiona Budionnego rozpoczyna kontrofensywę na Ukrainie zmuszając Polaków do odwrotu. • 1 lipca – Sejm RP powołuje Radę Obrony Państwa z Józefem Piłsudskim na czele. • 4 lipca – sowiecki Front Zachodni, pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego, rozpoczyna ofensywę od granicy z Łotwą po Polesie. • 6 lipca – powstaje Generalny Inspektorat Armii Ochotniczej z gen. Józefem Hallerem na czele. • 24 lipca – premier Wincenty Witos tworzy Rząd Obrony Narodowej. • 25 lipca – do Warszawy przybywa Międzysojusznicza Misja dyplomatyczno-wojskowa. • 30 lipca – do Białegostoku przybywa Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski, planowany jako komunistyczny rząd polski. • 5-6 sierpnia – polski sztab opracowuje plan powstrzymania ofensywy sowieckiej, początek przegrupowania sił polskich na linii Wisły. • 10 sierpnia – ofensywa sowiecka dociera do Przasnysza, Wyszkowa i Siedlec. • 13-15 sierpnia – zwycięska Bitwa Warszawska powstrzymuje bolszewickie natarcie. • 16-17 sierpnia – polska kontrofensywa znad Wieprza rozbija armie sowieckie. • 17 sierpnia – bitwa pod Zadwórzem, polskie Termopile – batalion polskich ochotników broni dostępu do Lwowa; z 330 żołnierzy poległo 318. • 17 sierpnia – polsko-sowieckie rozmowy rozejmowe w Mińsku. • 18-19 sierpnia – bohaterska obrona Płocka przez jego mieszkańców. • 19 sierpnia – Michaił Tuchaczewski nakazuje odwrót Armii Czerwonej na całym froncie, trwa pościg wojsk polskich. • 20-30 września – bitwa niemeńska kończy się rozbiciem sił sowieckich. • 8 września – oddziały gen. Lucjana Żeligowskiego zajmują Wilno. • 18 października – zawieszenie broni na froncie polsko-bolszewickim.

Rok 1921

• 18 marca – traktat ryski ustala przebieg polskiej granicy wschodniej i kończy wojnę polsko-bolszewicką. (źródło: muzhp.pl)

44 ~ dodatek HISTORYCZNY

Powstanie warszawskie

Bój o wolną Polskę.

1 sierpnia obchodziliśmy Narodowy Dzień Pamięci Powstania Warszawskiego. Święto zostało ustanowione ustawą z dnia 9 października 2009 roku. Preambuła ustawy głosi, że święto ustanawia się w hołdzie bohaterom Powstania Warszawskiego – tym, którzy w obronie bytu państwowego, z bronią w ręku walczyli o wyzwolenie stolicy, dążyli do odtworzenia instytucji niepodległego Państwa Polskiego, sprzeciwili się okupacji niemieckiej i widmu sowieckiej niewoli zagrażającej następnym pokoleniom Polaków. Uzasadnienie dołączone do projektu ustawy dodawało ponadto, że uhonorowaniem dnia wybuchu powstania wolna Polska może spłacić swój dług wdzięczności. Na mocy rozkazu dowódcy Armii Krajowej, gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora” powstanie warszawskie rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 r. o 17.00, tzw. godzinie „W”. Miało na celu wyzwolenie stolicy spod niemieckiej okupacji przed wkroczeniem do niej Armii Czerwonej. Armia Krajowa i władze Polskiego Państwa Podziemnego zamierzały ujawnić się i wystąpić wobec Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (utworzonego w Lublinie i zależnego od woli Stalina) w roli gospodarza (jako jedyna legalna władza niepodległej Rzeczypospolitej). Powstanie, planowane na kilka dni, upadło 3 7 sierpnia 2020

października po 63 dniach walki. W jego wyniku zginęło od 16 tys. do 18 tys. żołnierzy AK i od 150 tys. do 180 tys. cywilów. Po kapitulacji Warszawa została doszczętnie zniszczona przez Niemców. O ile pod względem militarnym powstanie zakończyło się klęską, o tyle pod względem politycznym miało znaczenie ogromne. Rozpoczynając je, Polacy zademonstrowali dążenie do odzyskania i utrzymania niepodległości. Jak pisał po wojnie Jan Nowak-Jeziorański, uczestnik tego niepodległościowego zrywu, legendarny „kurier z Warszawy”, „walka nie była daremna”, a powstanie warszaw-

skie sprawiło, że „państwo polskie, chociaż zniewolone i wasalne, zachowało swoją odrębność, przetrwało Stalina, który w swych zamysłach prawdopodobnie chciał z niego z czasem uczynić część ZSRS”. W dniu wybuchu powstania warszawskiego Okręg Warszawa AK i podporządkowany mu Kedyw (Kierownictwo Dywersji Komendy Głównej AK) liczył ponad 40 tys. żołnierzy, a łącznie z siłami porządkowymi AK – nawet 58 tys. (z tego około 17 tys. znajdowało się w obwodach Praga i Powiat). Do wystąpienia zbrojnego przeciwko

dodatek HISTORYCZNY ~ niemieckiemu okupantowi przystąpiło jednak od 25 tys. do 37 tys. osób. Ze względu na konspirację nie wszyscy zdołali dotrzeć do punktów zbornych na czas oraz pobrać ze skrytek i magazynów broń. Znane są przypadki przyjścia z pomocą walczącemu już miastu oddziałów AK spoza Warszawy. Na przykład w nocy z 15 na 16 sierpnia 1944 r.

zacji Wojskowej. W powstaniu warszawskim walczyło również 1656 żołnierzy Armii Ludowej oraz wielu policjantów granatowych (polskiej policji mundurowej, działającej w Generalnym Gubernatorstwie pod niemiecką komendą), którzy już wcześniej należeli do konspiracji lub utrzymywali z nią kontakty. Żołnierze AK nie mieli jednolitych

oraz 19 sierpnia polscy partyzanci i cichociemni dostali się z Puszczy Kampinoskiej na Żoliborz. Z kolei w nocy z 18 na 19 sierpnia 1944 r. przedarły się oddziały AK z rejonu Lasu Kabackiego i Lasów Chojnowskich przez Wilanów na Sadybę. Szacuje się, że dzienny stan powstańczych wojsk wynosił od 25 tys. do 28 tys. osób. Pomimo dużych strat w szeregi powstańcze nieustająco wstępowali nowi ochotnicy. W trakcie prac nad „Wielką ilustrowaną encyklopedią powstania warszawskiego” zebrano informacje o 48.183 osobach, które zostały zidenty�ikowane jako żołnierze powstania. Nie wszyscy walczyli jednak równocześnie. Oprócz mężczyzn w powstaniu uczestniczyły także kobiety, które stanowiły 14 proc. żołnierzy. Najmłodszy uczestnik walk, Jerzy Szulc ps. Tygrys, miał 10 lat (udział dzieci i młodzieży w powstaniu upamiętnia odsłonięty w 1983 r. pomnik Małego Powstańca). Większość powstańców była żołnierzami AK. Do powstania dołączyli również członkowie innych niepodległościowych formacji zbrojnych, m.in. Polskiej Armii Ludowej, Narodowych Sił Zbrojnych oraz nieliczni (ukrywający się po pacy�ikacji powstania w getcie warszawskim) przedstawiciele Żydowskiej Organizacji Bojowej. Ci ostatni pod dowództwem por. Icchaka Cukiermana „Antka” utworzyli wraz z akowcami pluton niszczycieli czołgów, który walczył na Żoliborzu. W odezwie „Do obrońców warszawskiego getta! Do pozostałych przy życiu Żydów!” Cukierman wezwał do wstępowania do oddziałów powstańczych. Na czas powstania dowództwu AK podporządkowały się ponadto Oddziały Wojskowe Korpusu Bezpieczeństwa, Oddziały Wojskowe Pogotowia Polskich Socjalistów oraz dwa bataliony Narodowej Organi-

mundurów, walczyli w ubraniach cywilnych lub zdobycznych mundurach niemieckich. Zewnętrznie od wrogów różnili się tylko białoczerwonymi opaskami, orzełkami na czapkach, obszyciami na kołnierzu i elementami ekwipunku. Walkę powstańców utrudniały niedobory, przede wszystkim broni i amunicji. 1 sierpnia 1944 r. do dyspozycji żołnierzy było tylko 2500 pistoletów, 1475 karabinów, 420 pistoletów maszynowych, 94 ręczne karabiny maszynowe, 20 ciężkich karabinów maszynowych. Posiadano także broń produkowaną przez AK we własnym zakresie: miotacze ognia, butelki zapalające, pistolety „błyskawice”, granaty („sidolówki” i „�ilipinki”). A wszystko w liczbie pozwalającej na uzbrojenie zaledwie kilku tysięcy, a nie ponad dwudziestu tysięcy ludzi. Broń i amunicję zdobywano na przeciwniku albo otrzymywano dzięki alianckim zrzutom. Wobec bombardowań prowadzonych przez Luftwaﬀe i artylerię Wehrmachtu powstańcy pozostawali jednak bezbronni. Powstanie było zrywem ludzi młodych. Większość żołnierzy wkroczyła w dorosłość podczas okupacji. Walczyli również małoletni. Młodsi członkowie Szarych Szeregów służyli w Harcerskiej Poczcie Polowej oraz podobnie jak kilkunastoletnie dziewczęta byli łącznikami i sanitariuszami, starsi walczyli z bronią w ręku na pierwszej linii frontu. Tylko 40 proc. powstańców przeszło pełne wyszkolenie bojowe, większość z racji młodego wieku (65 proc. powstańców miało poniżej 25 lat) nie zdążyła odbyć szkolenia wojskowego przed wybuchem wojny. Ci, którzy je ukończyli, nie zawsze mogli wykorzystać nabyte umiejętności, ponieważ walka w mieście stawiała inne wymagania niż manewry na poligonach lub kampania

1939 r. Poziom wyszkolenia wojskowego był zatem zróżnicowany. Ponieważ kobiety uczestniczyły w konspiracji długo przed wybuchem powstania, ich udział w zrywie w 1944 r. wydawał się czymś naturalnym. Podczas powstania nie tylko służyły jako lekarki, sanitariuszki, pielęgniarki (w służbie sanitarnej – stanowiły około 70–80 proc. personelu) i łączniczki, lecz także tra�iały na pierwszą linię frontu. Były przewodniczkami w kanałach. Kobiece Patrole Minerskie brały udział w akcjach bojowych, z kolei oddział Dywersja i Sabotaż Kobiet m.in. przygotowywał sygnalizację dla alianckich lotników i odbierał zrzuty. 12 sierpnia 1944 r. płk Antoni Chruściel „Monter”, dowódca okręgu AK Warszawa-Miasto i faktyczny dowódca wojsk powstańczych, wydał rozkaz uznający kobiety, które w okresie konspiracji złożyły przysięgę i zostały zaliczone do formacji AK, za jej żołnierzy. Zarówno powstańcy, jak i cywile, przyjęli wybuch powstania z wielkim entuzjazmem, który demonstrowali, wywieszając na ulicach biało-czerwone �lagi. Radości towarzyszył jednak lęk związany ze spodziewaną reakcją Niemców i niepewność co do postępowania Stalina. Cywile aktywnie wspierali powstańców, dostarczając im żywność, organizując zaplecze dla żołnierzy AK, biorąc udział w opiece nad rannymi, budowie barykad i odgruzowywaniu miasta. Wanda Figiel, w czasie powstania łączniczka w stopniu starszego sierżanta, wspominała, że powstanie warszawskie „to był zryw pochodzący z serca, bez przymusu. […] Widać było wspólnotę”. Podobne odczucia miało wielu żołnierzy powstania i mieszkańców Warszawy. Powstańcy reprezentowali pełen przekrój społeczeństwa polskiego. Ramię w ramię do walki stanęli robotnicy i intelektualiści, stronnicy niemal wszystkich opcji politycznych, ludzie w różnym wieku, różnego pochodzenia i różnych wyznań. Chociaż osobiste motywy udziału w powstaniu były rozmaite, w relacjach wielu uczestników powtarzały się podobne dążenia: przede wszystkim spełnienie patriotycznego, żołnierskiego obowiązku i wyzwolenie stolicy spod władzy znienawidzonego okupanta. Pułkownik Kazimierz Iranek-Osmecki, szef Oddziału II (informacyjnowywiadowczego) Komendy Głównej AK, tak opisywał potrzebę wzięcia udziału w patriotycznym zrywie: „Trzeba było przeżyć 5 lat okupacji w Warszawie, aby czuć to, co czuła ludność i żołnierze. Trzeba było żyć dzień po dniu, godzina po godzinie przez pięć lat w cieniu więzienia na Pawiaku, trzeba było w ciągu tych miesięcy widzieć, jak znikają przyjaciele jeden po drugim, odczuć za każdym razem skurcz serca w piersi, trzeba było codziennie słyszeć odgłosy salw tak, że się już przestawało je słyszeć, przyzwyczaić się do nich, jak do dzwonów kościelnych, trzeba było milcząco asystować na rogu ulicy w smutny zimowy wieczór lub świetlisty poranek wiosenny, przy egzekucji dziesięciu, dwudziestu, pięćdziesięciu przyjaciół, braci lub nieznajomych, wziętych przypadkowo z tłumu, spędzonych pod mur, z ustami zaklejonymi gipsem i oczami wyrażającymi rozpacz lub dumę. Trzeba było to wszystko przeżyć, aby zrozumieć, że Warszawa nie mogła się nie bić”. (źródło: Instytut Pamięci Narodowej, Wkipedia)

46 ~ dodatek HISTORYCZNY

Porozumienia sierpniowe jako eksperyment

ustrojowy

Porozumienia sierpniowe – cztery porozumienia zawarte przez rząd PRL z komitetami strajkowymi powstałymi w 1980. Porozumienia zakończyły wydarzenia Sierpnia 1980. Były to (kolejno): porozumienie w Szczecinie – 30 sierpnia 1980, sygnowane przez Mariana Jurczyka (z ramienia rządu przez Kazimierza Barcikowskiego); porozumienie w Gdańsku – 31 sierpnia 1980, sygnowane przez Lecha Wałęsę – w sali BHP Stoczni Gdańskiej im. Lenina, charakterystycznym wielkim długopisem (z ramienia rządu przez Mieczysława Jagielskiego); porozumienie w Jastrzębiu-Zdroju – 3 września 1980, sygnowane przez Jarosława Sienkiewicza z MKS przy KWK Manifest Lipcowy (z ramienia rządu przez Aleksandra Kopcia); porozumienie w Hucie Katowice (Dąbrowa Górnicza) – 11 września 1980, sygnowane przez Zbigniewa Kupisiewicza (z ramienia rządu przez Franciszka Kaima). Strajki w sierpniu ’80 roku miały charakter umowy społecznej. Dziesiątki tysięcy jednostek podejmujących strajk porozumiało się między sobą, co do odbudowy społeczeństwa po latach niszczenia go przez reżim komunistyczny. W ten sposób na nowo zawiązała się wspólnota polityczna. Strajkujący mieli jasne przekonanie, że w „normalnych warunkach” to lud jest suwerenem w państwie. Świadczy o tym „Uchwała programowa” przyjęta na I Krajowym Zjeździe Delegatów NSZZ „Solidarność” w ’81 roku. Ideałem twórców „Solidarności” było demokratyczne państwo prawa, gdzie suwerenem jest społeczeństwo. W takim państwie źródłem prawa, które jest podstawą wszelkich stosunków wewnętrznych, jest wola społeczeństwa. 7 sierpnia 2020

Przewodnia rola Partii

Strajkujący w sierpniu ‘80 roku rozumieli, że nie żyją w „normalnych warunkach”. W PRL-u suwerenem była bowiem Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Za jej pośrednictwem klasa robotnicza miała spełniać przodującą rolę i w socjalistycznej rewolucji, i w dziele budowy nowego, bezklasowego społeczeństwa. Przewodnia siła Partii w budowie socjalizmu oznaczała niczym nieograniczoną władzę w obszarze życia politycznego, ekonomicznego i społecznego. To Partia miała rozstrzygać zarówno o tym, kto ma zasiadać w Sejmie, co i kiedy należy produkować, jak i jakie organizacje społeczne mogą legalnie działać. Pojawienie się w sierpniu ’80 roku „dziwnego podmiotu” – społeczeństwa – okazało się nie lada wyzwaniem. Strajkujący uznali samych siebie

za przedstawicieli społeczeństwa, do którego w „normalnych warunkach” należy najwyższa władza w państwie. Przedstawiciele Partii stali na straży ładu konstytucyjnego, według którego suwerenem jest PZPR. Zarazem jedna i druga strona uznała, że musi ograniczyć swoje roszczenia: strajkujący z uwagi na realia geopolityczne, zaś władza z uwagi na rozległość strajków oraz determinacje negocjatorów. Tak doszło do bardzo dziwacznego, niezgodnego z żadną współczesną doktryną polityczną, ułożenia stosunków partnerskich między społeczeństwem a totalitarną władzą.

„Nie pchamy się do rządzenia!”

W Porozumieniu Gdańskim czytamy: „tworząc nowe, niezależne, samorządne związki zawodowe, Międzyzakładowy Komitet Strajkowy stwierdza,

dodatek HISTORYCZNY ~ że będą one przestrzegać zasad określonych w Konstytucji PRL. Nowe związki zawodowe będą bronić społecznych i materialnych interesów pracowników i nie zamierzają pełnić roli partii politycznej. Stoją one na gruncie zasady społecznej własności środków produkcji stanowiącej podstawę istniejącego w Polsce ustroju socjalistycznego. Uznając, iż PZPR sprawuje kierowniczą rolę w państwie, ani nie podważając ustalonego systemu sojuszów międzynarodowych, dążą one do zapewnienia ludziom pracy odpowiednich środków kontroli, wyrażania opinii i obrony swych interesów”. Ten zapis wyrażał istotę tego porozumienia. Władza państwowa miała dalej pozostać domeną Partii komunistycznej, a jej monopolu w tym zakresie zobowiązywano się nie kwestionować. Dlatego strajkujący świadomie zrezygnowali z postulatu wolnych wyborów do Sejmu i rad narodowych (pojawił się przez moment jako 22. postulat). Był on co prawda zgodny z wyznawaną zasadą ludowładztwa, jednak wyraźnie konfrontacyjny wobec ładu konstytucyjnego PRL-u. W zamian liczono, że Partia wycofa się z nadzorowania działalności organizacji społecznych oraz uzna „Solidarność” za instytucję społecznej kontroli, która może zgłosić veto w kluczowych dla gospodarki kwestiach. Tak na ten temat pisał Tadeusz Kowalik, doradca Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Użyliśmy zwrotu „o kierowniczej roli partii w państwie, co w naszym przekonaniu chroniło organizacje niepaństwowe, społeczne, przed ingerencją partii. Państwo było synonimem władzy państwowej i do tego tylko chcieliśmy ograniczyć dominację partii komunistycznej. Uważaliśmy, że formuła zawarta w Konstytucji idzie znacznie dalej, gdyż mówi o przodującej roli partii w budowie socjalizmu, w co zaangażowane jest całe społeczeństwo. Myśmy natomiast chcieli powiedzieć tyle: nie będziemy kwestionować władzy komunistów we władzy politycznej i to niezależnie od tego, jakim poparciem będzie cieszyła się partia w społeczeństwie. W zamian za to partia zobowiąże się do nie wkraczania w swych uprawnieniach w życiu społecznym poza swe rzeczywiste wpływy zdobyte wiarygodnością jej postępowania. W odniesieniu do nowych związków zawodowych oznaczałoby to, że aparat partyjny nie będzie miał wobec nich żadnych uprawnień”. Najwyższą władzą polityczną miała zatem w dalszym ciągu pozostać Partia, jednak społeczeństwo posiadało odtąd prawo do kontrolowania i inspirowania jej najważniejszych decyzji. Tak podział kompetencji widział sam Wałęsa: „Nie pchamy się do rządzenia. W tym kierunku najmniej mamy do powiedzenia. Od tego są fachowcy, prawnicy, a my nawet robimy błędy ortogra�iczne, jesteśmy przecież robotnikami. Nie chcemy być urzędasami, tylko działaczami – kontrolerami”.

Suwerenność podzielona

Zatem Porozumienia Sierpniowe to drugi etap umowy społecznej. W pierwszym etapie powstała wspólnota polityczna na skutek wzajemnego porozumienia ludzi. W drugim etapie przedstawiciele tej wspólnoty (Prezydium MKS) ustalili zasady pokojowej współpracy z przedstawicielami ówczesnego państwa. Drugi etap umowy społecznej to porozumienie społeczeństwa z totalitarną władzą.

W ten sposób powstał nowy system polityczny opierający się na trzech zasadach. Po pierwsze, społeczeństwo („Solidarność”) zobowiązało się nie kwestionować zasad ustrojowych PRL wyrażonych w Konstytucji. Przede wszystkim chodziło o zasadę społecznej własności środków produkcji, kierowniczą rolę PZPR oraz zobowiązania międzynarodowe. Po drugie, kwestie funkcjonowania państwa (obronność, polityka zagraniczna i wewnętrzna) pozostawały w gestii Partii. Jednocześnie „Solidarność” gwarantowała sobie możliwość wywierania zinstytucjonalizowanego wpływu na system polityczny. Przede wszystkim chodziło o prawo inicjatywy ustawodawczej oraz prawo veta w kluczowych kwestiach gospodarczych. Po trzecie, spod kierowniczej roli Partii wyłączono sprawy społeczne, które odtąd były pozapolityczną domeną żywiołu społecznego. Tu powinna obowiązywać zasada samorządności.

Czasowy układ powierniczy czy trwały sojusz?

Uczestnicy tamtych wydarzeń różnili się, co do trwałości tego modelu ustrojowego. Przywołajmy dwa głosy w tej sprawie. Twórcy Polskiego Porozumienia Niepodległościowego we wrześniu ‘80 roku pisali, że „zawarta między komitetami strajkowymi a władzami umowa społeczna powinna (…) być przez społeczeństwo rozumiana jako układ powierniczy. Ponieważ ZSRR wymaga, aby partia sprawowała władzę, choćby uszczuploną – naród zgadza się na to jako na tymczasowy kompromis. Pozostawia partii władzę, ale pod określonymi warunkami, których spełnienie będzie kontrolował”. Dla twórców PPN ta umowa społeczna ma zatem charakter czasowy i wynika z wyjątkowej sytuacji geopolitycznej. Inaczej widział tę kwestię choćby Adam Michnik: „możliwy jest system-hybryda, skrzyżowanie totalitarnej organizacji państwa z demokratycznymi instytucjami społeczeństwa. Jest to rozwiązanie ze swej natury prowizoryczne, ale nic nie bywa tak trwałe jak prowizoria”. Kilka miesięcy później precyzyjniej uzasadnił, dlaczego wierzy w trwałość tego rozwiązania. „Postuluję tu kompromis z władzą. Z władzą, której wcale nie lubię, której zasady mi się nie podobają, ale która jest dla nas tym samym, co gipsowy gorset dla chorego: jest uciążliwa, ale niezbędna. (…) Można ludzi władzy nie lubić, ale trzeba widzieć w nich partnerów negocjacji”. Dla Michnika umowa społeczna nie była zatem tymczasowym układem powierniczym, ale trwałym porozumieniem. To komuniści, wobec zbliżających się gruntownych reform, mieli zagwarantować profesjonalną administrację zabezpieczającą kraj przed anarchią. Komuniści w tej wizji stawali się niezbędnym komponentem zmian, bez którego „Solidarność” nie byłaby w stanie rządzić.

Solidarność jako izba poselska

„Teoretyczną nowość” tego rozwiązania podważa nieco fakt, że wielu komentatorów szukało w historii analogii do takiej sytuacji. W prasie związkowej szczególną popularnością cieszyło się porównywanie jej do ustroju I Rzeczypospolitej. Zwracano zwłaszcza uwagę na podobny charakter pisemnych zobowiązań kandydata do tronu

polskiego w formie „pacta conventa”. Kazimierz Dziewanowski w tym duchu pisał, że „nieraz już w dziejach zawierano tego rodzaju porozumienia. Zawierano je w epoce feudalnej i przyniosło to angielską Wielką Kartę, a nieco później zasadę „habeas Corpus”, która zabezpieczała obywateli przed samowolnym aresztowaniem. Podobnie i tym razem: kluczowe decyzje w państwie miały zapadać na mocy obopólnej zgody „izby poselskiej” („Solidarność”) oraz „króla” (władza komunistyczna).

Sukces w teorii…

W oczach �ilozofa polityki to bardzo innowacyjny eksperyment ustrojowy polegający na szukaniu kompromisu pomiędzy dwiema przeciwstawnymi koncepcjami suwerenności: demokratyczną koncepcją suwerenności ludu i komunistyczną koncepcją przodującej roli klasy robotniczej reprezentowanej przez partię komunistyczną. Na ten eksperyment zdecydowali się nie wykwintni teoretycy, ale szukający granic możliwego niewykształceni działacze-praktycy. Obecna podczas negocjacji w Stoczni Gdańskiej prof. Jadwiga Staniszkis zdecydowała się zrezygnować z funkcji doradcy, gdyż wyobraźnia ekspertów była za mocno osadzona w ówczesnych realiach, co „było rodzajem skorumpowania”. W jej odczuciu dokonać rzeczy niemożliwych (wynegocjować zgodę na wolne związki zawodowe) mogli tylko ci, którzy z tej niemożliwości nie zdawali sobie sprawy – „winien to być wybór samych robotników”. Porozumienia Sierpniowe wydarzyły się, bo ich twórcy nie wiedzieli, że wydarzyć się nie mają prawa.

…i porażka w praktyce

Pamiętajmy, że cały eksperyment zakończył się spektakularną porażką 13 grudnia ’81 roku. Ta koncepcja okazała się nie do zrealizowania w praktyce. Nowy model rządzenia państwem wymagał niezbędnego minimum zaufania i dobrej woli każdej ze stron. A na taką postawę nie można było liczyć ze strony władzy. Właściwie od samego początku podtrzymywała atmosferę ciągłego kon�liktu społecznego. Podobnie jak większość teoretyków, Partia uznała, że suweren w państwie może być tylko jeden. W 25. rocznicę Porozumień Sierpniowych Stanisław Ciosek stwierdził, że 31 sierpnia powinna być symbolem zgody narodowej; symbolem porozumienia pomiędzy historycznymi podziałami. Ciosek miałby rację, gdyby nie stan wojenny. To wydarzenie czyni Porozumienia Sierpniowe raczej symbolem zmarnowanej szansy na szybszą ewolucję systemu w kierunku demokracji, niż rzeczywistej zgody narodowej. „Solidarność” zaproponowała model ustrojowy, który dawał taką możliwość. Ta propozycja została chwilowo przyjęta w sierpniu ’80 roku, by właściwie od początku września regularnie być torpedowana przez władzę (kon�likt rejestracyjny i kryzys bydgoski to tylko najważniejsze przejawy tej strategii). Dlatego „31 sierpnia” nie można oddzielić od „13 grudnia”. Święto zgody narodowej skończyło się czołgami na ulicy i śmiercią górników z Wujka. Innowacyjna koncepcja suwerenności podzielonej zaproponowana przez „Solidarność” była nieudaną próbą, by tego uniknąć.

(autor: dr Krzysztof Mazur, źródło: Muzeum Historii Polski)

Zaplanuj Lato W DOBIE BREXITU WSZYSTKIE WIOSENNE GRILLE, WYŚCIGI KONNE I IMPREZY ZOSTAŁY ODWOŁANE. DZIŚ LONDYN POWOLI BUDZI SIĘ DO ŻYCIA. WRAZ Z NIM PARKI I KLUBY. SPRAWDZAMY, NA JAKIE LETNIE ATRAKCJE MOŻNA LICZYĆ W TYM ROKU LATEM. PRZEDSTAWIAMY TAKŻE NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE ZWIĄZANE Z WAKACYJNYM PODRÓŻOWANIEM DO FRANCJI, HISZPANII, PORTUGALII I GRECJI.

50 ~ dodatek WAKACYJNY Wszystkie wiosenne grille, wyścigi konne i imprezy zostały odwołane. Dziś Londyn powoli budzi się do życia. Wraz z nim parki i kluby. Sprawdzamy, na jakie letnie atrakcje można liczyć w tym roku latem.

Zaplanuj Lato W LONDYNIE

Dla tych, co lubią pływać

Choć kryte i odkryte pływalnie mogą zostać otwarte 25 lipca, niektóre jeszcze nie zdecydowały się na ten ruch. – Przy założeniu, że spełnimy wszystkie wymogi bezpieczeństwa, uda nam się otworzyć nie wcześniej niż za cztery tygodnie – oznajmił zarząd pływalni Tooting Bec Lido. – Nowy system rezerwacji, osobne wejścia i tory do pływania, przebieralnie, bezpieczeństwo i zachowanie odległości – to

7 sierpnia 2020

tylko kilka z pilnych problemów, którymi musimy się zająć – dodają. Podobnie jest na wielu innych londyńskich basenach. Zdaniem właścicieli nie było dość czasu, by poznać nowe reguły. Niektóre zostaną otwarte dopiero w 2021 roku, a kilka upadnie. Wypady na basen tego lata nie będą wyglądały tak, jak wcześniej. Na zabytkową pływalnię Parliament Hill można przyjść tylko na godzinę i to po umówieniu się, ale samemu, by zachować reguły bezpieczeństwa. Większość krytych pływalni jest już otwarta, ale z ograniczeniami. Np. W London Aquatics Centre można zarezerwować

tor na godzinę, ale trzeba na razie odłożyć marzenia o saunie, kawiarni czy uczestnictwie w zajęciach. Utrudnione jest parkowanie i korzystanie z szatni. W większości miejsc rezerwacji można dokonać poprzez stronę.

Jak radzą sobie fani fitnessu?

To bardzo trudny czas dla wszystkich sportowców, którzy nie mogą chodzić na ukochane zajęcia. Dla nich pojawiły się darmowe lekcje w miejskich parkach. W sierpniu będzie można dołączyć do zajęć z jogi, pilatesu i ﬁtnessu

dodatek WAKACYJNY ~ organizacji Our Park, które odbywają się regularnie w kilku londyńskich parkach. 20 sierpnia o 9:00 podobne zajęcia z pilatesu odbędą się w parku przy Central Park Road, a z jogi – w Stratford Park 13 sierpnia o 10:00.

Coś dla miłośników natury

Jak widać, liczba obostrzeń na basenach sprawia, że na razie lepiej wybrać coś na świeżym powietrzu. Spacery i pikniki w parkach są jak najbardziej dozwolone, choć nie ze wszystkich miejsc można jeszcze korzystać (dotyczy to np. niektórych siłowni). Otwarte są parki królewskie, w tym Hyde Park. Obowiązują ograniczenia liczby osób w niektórych obszarach, takich jak np. place zabaw. Dlatego szczególnie teraz warto odwiedzać lokalne ukryte ogrody, czyli mniejsze parki ukryte wśród kamienic i wieżowców. Tereny zielone są czynne, choć zamknięte mogą być jeszcze budynki – kawiarnie czy toalety. Co istotne, wstęp do większości z nich jest darmowy lub kosztuje maksymalnie kilka funtów. Duże wrażenie robi ufundowany przez japońskie miasto Kyoto Garden w Holland Park, malutki (i darmowy!) Postman’s Park w centrum czy cmentarz-ogród Abney Park obok stacji Stoke Newington. Ci, którzy po miesiącach siedzenia w domu chcą zabrać ukochaną w naprawdę niezwykłe miejsce, mogą kupić bilety do Sky Garden. Najwyżej położone ogrody Londynu znaleźć można na ostatnim piętrze wieżowca pod adresem 1 Sky Garden Walk. Sam wstęp jest darmowy, ale trzeba go zarezerwować z wyprzedzeniem. Można też kupić pakiet: w cenie koktajl w tutejszym barze. Inny romantyczny pomysł to odwiedziny na lawendowym polu. Wbrew pozorom takie znajdują się również w okolicach Londynu (Hitchin Lavender), a nawet na przedmieściach (Mayﬁeld Lavender, North Surrey Hills). Wstęp kosztuje 2,5-6 funtów. Na miejscu jest sklepik i kawiarnia.

Zabawa z rzeką w tle

– Jesteśmy otwarci dla łodzi, wędkarzy i osób uprawiających sporty wodne. Można też ćwiczyć lub po prostu być w otoczeniu przyrody, korzystając ze ścieżek. Załogi mogą nocować na łodziach i organizować dłuższe wyprawy. Działają też ﬁrmy zajmujące się wynajmem łodzi wakacyjnych – zachęca Canal & River Trust. Organizacja odpowiada m.in. za kanał Regent’s, Grand Union i dawny londyński port. Całą rodziną można już się bawić nad Tamizą. Organizatorzy wycieczek oferują rejsy po rzece. Pozostając na brzegu, można też wziąć udział

w spacerze z przewodnikiem lub wynająć rower i przejechać trasę wzdłuż Tamizy.

Teatry i kina po pandemii

Podobnie jak w przypadku basenów, właścicielom kin i teatrów trudno było z dnia na dzień przygotować się do nowych regulacji. Dlatego niektóre takie miejsca otwierają się z opóźnieniem, jak np. sieć Cineword, którą można odwiedzać od 31 lipca. Kina największej sieci Odeon są otwarte już od 4 lipca. Natomiast teatry w większości pozostają zamknięte – West End planuje otwarcie najwcześniej 2 sierpnia. Jermyn Street Theatre wróci dopiero w przyszłym roku, a załoga twierdzi, że na razie ma za mało informacji, by planować przedstawienia. Można się więc spodziewać, że póki co na ulicach będzie można podziwiać najwyżej monodramy i inne one-man-show (np. mimów), które łatwiej zorganizować, zachowując regułę dwóch metrów odstępu. National Theatre oferuje pokazy przedstawień teatralnych w... kinie. Można oglądać choćby monodram Fleabeg na podstawie hitowego serialu z Phoebe Waller-Bridge w roli głównej. Przedstawienia tego typu można zobaczyć np. 5 sierpnia w Harlequin Theatre & Cinema lub 20 sierpnia w The Leatherhead Theatre. Za to twórcy spektaklu Jesus Christ Superstar obiecują, że są w stanie przygotować go bezpiecznie na świeżym powietrzu. Wydarzenie będzie odbywać się regularnie od 14 sierpnia do 27 września w amﬁteatrze w parku Regent’s.

Które koncerty się odbędą?

Większość występów na żywo została przełożona. Na szczęście część z tych, które miały odbyć się wiosną, zmieniły datę właśnie na sierpień i wrzesień tego roku. Ciekawa jest zmieniona formuła niektórych z nich. Rośnie popularność koncertów typu drive-in. Każdy właściciel samochodu może przyjechać i zobaczyć ulubionego artystę na żywo, korzystając z zachowania odpowiedniej odległości od innych uczestników. W tej formule wystąpi m.in. Dezzee Rascal czy The Streets. W tej samej formu-

le można posłuchać też opery. W ramach Eno Drive & Live w Alexandra Palace można usłyszeć skróconą, 90-minutową operę Pucciniego. Wydarzenie zaplanowane jest na 19-27 września. Royal Opera House ma nieco inny pomysł: przedstawienia będą pokazywane w kinie, czy właściwie teatrze samochodowym. La Traviata do zobaczenia będzie m.in. w Allianz Park. Z Hampstead Garden Opera będzie można zobaczyć mniej znane przedstawienie Savitri w Lauderdale House 13, 15, 20 i 22 sierpnia.

Dla tych, którzy chcą się czegoś nauczyć

Wszystko wskazuje na to, że wracają warsztaty. Na razie jeszcze nie taneczne czy ruchowe, ale już można zacząć uczyć się np. majsterkowania. Takie kursy organizuje np. London Sculpture Workshop. Najbliższe odbędą się 10 sierpnia przy Harrington Way (cięcie i obróbka metalu) i 11 sierpnia ze stolarstwa. Kursy kosztują odpowiednio 95 i 120 funtów. Z kolei The Exhibit przy 12 Balham Station Road organizuje 23 sierpnia zajęcia z modnej ostatnio sztuki uprawy roślin w szklanych naczyniach – słoikach czy terrariach. Bilety kosztują 45-65.

Letnie atrakcje dla dzieci w Londynie

Niektóre z miejsc, które tradycyjnie wybierają rodzice na spacery, otwiera się jeszcze tego lata. Tak jest z ZOO, choć bilety trzeba rezerwować z wyprzedzeniem. Tak samo jest w ogrodach botanicznych w Kew czy w parku tematycznym cBeebies Land w Alton Towers. Większość tego typu parków rozrywki mieści się na świeżym powietrzu i może swobodnie pomieścić setki osób jednocześnie. Dlatego już można odwiedzać m.in. Legoland w Windsorze i Peppa Pig World w Paultons Park, choć studia Harry’ego Pottera Warner Bros czy Park Shreka są jeszcze zamknięte. 19-23 i 26-30 sierpnia będzie można odwiedzić magazyny Muzeum Transportu i zobaczyć zapomniane modele autobusów czy pociągów. Zazwyczaj takie miejsca są bardzo zatłoczone, a przez to pobyt jest męczący dla dzieci i rodziców. Być może warto wykorzystać tą nietypową okazję do odwiedzenia ich na spokojnie?

LISTA ODKRYTYCH PŁYWALNI, KTÓRE MOŻNA ODWIEDZAĆ PO 25 LIPCA 2020 Tooting Bec Lido

w połowie sierpnia

Brockwell Lido,Herne Hill

tylko dla dorosłych, na zapisy

Park Road Pools & Fitness, Crouch End

tylko dla dorosłych, na zapisy

Beckenham Place Park Wild Swimming Lake

na zapisy

London Fields Lido

na zapisy

Parliament Hill Lido, Hampstead

na zapisy

Hampstead Heath Ponds, Hampstead

na zapisy

Serpentine Lido, Hyde Park

tylko dla członków klubu pływackiego

Hampton Pool, Hampton Court

na zapisy

Charlton Lido, Greenwich

tylko dla dorosłych, na zapisy

London Royal Docks Open Water Swimming

na zapisy

52 ~ dodatek WAKACYJNY

na granicy z Brexitem

Czego możemy spodziewać się na granicy z Unią? Jak radzić sobie w sytuacjach awaryjnych? Sprawdzamy, co dzieje się na granicach przygotowujących się na brexit.

Pod koniec lipca rząd zadecydował, że przełoży o pół roku wprowadzenie kontroli towarów na granicach. Miały się zacząć w styczniu. Po pandemii wielogodzinne kontrole byłyby jednak kolejnym utrudnieniem dla biznesu. Wypełnianie deklaracji i płacenie podatku będzie więc można przełożyć o pół roku. Kontrole warzyw i produktów zwierzęcych (jajka, mleko, miód) zaczną się już w kwietniu.

Wjazd na Wyspy w 2021 roku

Na razie nic nie zapowiada, żeby czas bez kontroli miał być przedłużony dla prywatnych zwiedzających. Ci od 1 stycznia 2021 roku będą musieli pokazać na granicy paszport. Osobom, które mają status osiedleńca, jeszcze co najmniej do 2025 roku wystarczy do tego polski dowód osobisty. Na niektórych lotniskach są bramki, w których można pokazać dokument i automatycznie przejść dalej. Czy pozostali będą potrzebować wizy? To nadal jest obiektem sporu Borisa Johnsona z unijnymi negocjatorami, a zamieszanie wokół Covid-19 sprawiło, że rozmowy na kilka miesięcy znów ugrzęzły w martwym punkcie. Prawdopodobnie na krótkie wakacje będzie można przyjechać z samym paszportem, tak jak dziś na Ukrainę. Przy dłuższych przyjazdach na studia czy do rodziny trzeba będzie aplikować o wizę. Do pracy ma obowiązywać wiza, choć pracownicy sezonowi mogą liczyć na ułatwienia.

Co z paszportem na granicy?

Również jadąc w drugą stronę, trzeba będzie okazać paszport. Wszelkie wyjazdy warto plano7 sierpnia 2020

wać z bardzo dużym wyprzedzeniem. Przede wszystkim liczy się, czy paszport jest ważny przez min. pół roku od daty przekroczenia granicy (lub dłużej dla tych, którzy wyjeżdżają np. na rok). Ale to nie koniec, bo obecnie przez pandemię wyrabianie nowych dokumentów na Wyspach trwa dłużej niż standardowe 3 tygodnie. Rząd sugeruje nawet, że zajmie się odnawianiem paszportu tylko w pilnych przypadkach, takich jak pogrzeb czy praca, której nie da się przełożyć. Do września radzi w ogóle nie składać wniosków, chyba że podróż ma się odbyć wcześniej. Wszystko to sprawia, że trzeba bardzo ostrożnie planować wyjazdy, nawet jeśli mają się odbyć dopiero za wiele miesięcy. Jeśli brytyjski paszport skończył się, a jego posiadacz utknął za granicą, może aplikować on-line o tymczasowy – to koszt 100 funtów. Lepiej też zadbać w porę o ważność polskiego paszportu. Ci, którym skończy się ważność paszportu i dowodu, i utkną po 1 stycznia w Anglii, mogą mieć kłopoty z wyjazdem. Paszport wydaje w Polsce urząd gminy i trwa to kilka tygodni. Szybciej można uzyskać paszport tymczasowy, który kosztuje od 30 zł (zależy od kraju). Wyrabia się go najszybciej, jak to możliwe. Polski i brytyjski paszport tymczasowy można odebrać w konsulatach za granicą. Mogą go też dostać dzieci.

Wakacje w Unii od 1 stycznia 2021

Z pierwszych przecieków wynika, że w Unii bez wizy będzie można spędzać 90 z każdych 180 dni w roku, czyli: po trzymiesięcznym, zimo-

wym pobycie w Polsce, na kolejny wjazd trzeba będzie poczekać do lipca. To jeszcze nie jest pewne, a poszczególne kraje mogą wynegocjować własne zasady. Może się okazać, że w niektórych krajach trzeba będzie udowodnić posiadanie środków na utrzymanie w czasie pobytu za granicą i okazać kopię biletu powrotnego.

Jak dziś wygląda brytyjska granica?

Wciąż jeszcze nie wprowadzono obostrzeń związanych z brexitem. Nadal trwają jednak te wymuszone przez Covid-19. Dlatego możemy mieć na granicy przedsmak tego, co czeka nas w 2021 roku. Na razie każdy podróżny musi się wylegitymować i zostawić swoje dane kontaktowe. Inaczej może dostać symboliczną karę do 100 funtów, jeśli jednak sytuacja się powtórzy, kara może wzrosnąć. Wracając z niektórych krajów, takich jak Chiny czy USA, trzeba poddać się kwarantannie. Zwolnieni z niej są np. ci, którzy min. raz w tygodniu wyjeżdżają do pracy za granicę czy kierowcy TIR-ów. Ci, którzy dostali pracę sezonową np. przy zbiorze truskawek, muszą pokazać na granicy e-mail lub list od pracodawcy, poświadczający cel podróży. Można spodziewać się też losowego przeszukiwania bagaży. W najbliższych miesiącach warto rezerwować nieco więcej niż zwykle czasu na przekroczenie granicy. Szczególnie, że np. w Dover mają powstać zupełnie nowe konstrukcje gotowe na 2021 rok. Czy uda się zdążyć do tego czasu z budową? Tego nie wiadomo, ale na pewno można spodziewać się utrudnień i opóźnień na granicy.

dodatek WAKACYJNY ~

Wjazd do Walii, Szkocji, Irlandii

Najszybciej da się wjechać do kraju z Irlandii. Co ciekawe, nawet po brexicie obywatele Irlandii mają zachować prawo do wjazdu do kraju bez ograniczeń. Z uwagi na koronawirusa osoby przybywające z Wielkiej Brytanii do Irlandii muszą jednak udać się na 14-dniową izolację. Swoją odrębność mocno zaznacza za to ostatnio Szkocja. Ma ona własną listę państw, z których podróżni mogą przyjeżdżać bez obostrzeń i poddawaniu się kwarantannie. Jest to lista inna od tej, jaka obowiązuje w pozostałych częściach kraju i obejmuje dodatkowo np. Łotwę, Estonię i Słowenię.

Samochodem przez granicę z Unią

Obecnie nie ma jeszcze na granicy ograniczeń poza tymi związanymi z koronawirusem. Pasażerowie mogą zostać poproszeni o to, by wysiąść i wylegitymować się. Oczywiście przy okazji mogą być sprawdzane dokumenty pojazdu. Lepiej więc zadbać o ważne ubezpieczenie, przegląd i prawo jazdy. Najłatwiej wyrobić na szybko ubezpieczenie – wystarczy złożyć wniosek przez internet, a dokument będzie ważny już za kilka godzin. Można też z dnia na dzień umówić się na przegląd MOT – potrwa godzinę i będzie można jechać dalej, o ile kierowca jest pewien, że auto przejdzie test. O prawo jazdy trzeba wystąpić z większym wyprzedzeniem. Przez pandemię czas oczekiwania wzrósł na Wyspach do nawet ponad miesiąca. W Polsce na prawko czeka się 1-2 tygodnie, ale trzeba umówić się na wizytę w urzędzie i odebrać je osobiście.

Co ciekawe, wciąż nie ma szczegółów odnośnie dokumentów potrzebnych brytyjskim kierowcom na wakacjach za granicą, choć będą one wymagane już za 5 miesięcy. Prawdopodobnie będą musieli mieć ze sobą w Unii International Driving Permit czyli pozwolenie, które można za kilka funtów kupić na poczcie. Możliwe, że będzie potrzebna Zielona Karta, którą wyrabia się razem z ubezpieczeniem samochodu.

Weterynarz na cztery miesiące przed wycieczką?

Dość szokujące są zapowiadane formalności dotyczące wywożenia za granicę zwierząt. Pojechać na urlop z psem może być trudniej, niż w towarzystwie znajomych. Obecnie wymagany jest mikroczip i specjalny paszport dla czworonoga, ale w przypadku jazdy autem do większości europejskich krajów nie ma nawet tych formalności. Los zwierząt na granicach zależy od ustaleń pomiędzy Unią Europejską a brytyjskim rządem. Procedura zależy od tego, w jakiej kategorii znajdą się Brytyjczycy z ich kotami i psami. W najgorszym scenariuszu zwierzęcy paszport straci ważność z dnia na dzień. Formalności przed wyjazdem trzeba będzie zacząć załatwiać na ponad cztery miesiące przed podróżą. Trzeba będzie pobrać zwierzęciu krew w certyﬁkowanym laboratorium, a następnie doczekać trzy miesiące. Jeśli okaże się, że pies ma np. wściekliznę, trzeba należy go ponownie zaszczepić, znowu pobrać krew i... ponownie czekać. Zwierzę będzie musiało mieć też wyda-

ny przez weterynarza certyﬁkat zdrowia. Każda podróż za granicę to nowy certyﬁkat. Jeśli chodzi o powrót na Wyspy z innego kraju, to nadal będzie obowiązywał unijny paszport zwierzęcia wydany przed brexitem, więc formalności będzie mniej. Miejmy nadzieję, że jakieś porozumienie jednak uda się wynegocjować i właściciele zwierząt nie będą musieli przechodzić tak męczących procedur.

Kalendarz: co i kiedy się zmieni? • Wrzesień 2020 – lepiej nie aplikować do tego czasu o brytyjski paszport, bo przez Covid-19 są duże kolejki. • 1 stycznia 2021 – od tej chwili na granicy trzeba pokazać paszport. Osobom osiedlonym wystarczy polski dowód osobisty. • 1 stycznia 2021 – reguły podróżowania ze zwierzętami nie są jeszcze znane, ale mogą się tego dnia bardzo mocno zmienić. • kwiecień 2021 – zaczynają się kontrole żywności na granicach z Unią. • 1 lipca 2021 – dopiero od tej chwili podatki i cła za towary wwożone na Wyspy trzeba płacić na miejscu. • 31 grudnia 2025 – co najmniej do tego czasu osoby ze statusem osiedleńca będą mogły wjechać do kraju, posiadając sam polski dowód – jak dotychczas. Później reguły mogą się zmienić.

54 ~ dodatek WAKACYJNY

Bon

Zaplanuj sobie wymarzony czas z dziećmi w jednym z tysięcy wspaniałych miejsc nad Wisłą i wykorzystaj bon turystyczny! Najważniejszą poprawką, na którą zgodził się Sejm było rozszerzenie beneﬁcjentów bonu turystycznego o dzieci rodziców, którzy pracują za granicą i pobierają tam zasiłki na dzieci wyższe niż 500 zł. Według szacunków, dzięki temu rozwiązaniu, bonem objętych zostanie dodatkowe 150-200 tys. dzieci.

turystyczny W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH

Rodzinne wakacje nad Bałtykiem albo w malowniczych Tatrach? Weekendowy wypad z dzieciakami nad jezioro? A może – uwielbiany przez najmłodszych – wypoczynek na urokliwej polskiej wsi, pełen niecodziennych atrakcji? Nasz piękny kraj stwarza nieograniczone możliwości do familijnego wypoczynku i zwiedzania. Bon turystyczny wspiera polskie rodziny i jednocześnie branżę turystyczną w okresie kryzysu wywołanego pandemią COVID-19. To dokument elektroniczny uprawniający do kwoty 500 zł na każde dziecko, który możesz wykorzystać aż do końca marca 2022 roku.

Dla kogo?

Z bonu turystycznego skorzystasz, jeśli posiadasz co najmniej jedno dziecko do 18. roku życia. Na każde dziecko przysługuje jeden bon w wysokości 500 zł. Na dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności przysługuje więcej, bo aż 1000 zł. Podobnie jak w programie „Rodzina 500 Plus”, bon przysługuje niezależnie od poziomu dochodów. Z bonu turystycznego będzie mogło skorzystać niemal 6,5 miliona polskich dzieci, w tym także dzieci rodziców pracujących za granicą.

Jak aktywować?

Bon turystyczny zostanie dla ciebie wygenerowany w systemie teleinformatycznym, po zareje7 sierpnia 2020

strowaniu się na Platformie Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS). Bon, w formie unikalnego, 16cyfrowego numeru, otrzymasz za pomocą wiadomości tekstowej na wskazany przez ciebie numer telefonu lub adres poczty elektronicznej. Numer ten okazujesz podczas rezerwacji pobytu lub najpóźniej przy zakwaterowaniu. I już możesz cieszyć się wakacjami czy feriami ze swoimi dziećmi!

Gdzie wykorzystać?

Bon turystyczny zrealizujesz na terenie całego kraju, opłacając nim usługi hotelarskie. Możesz go więc wykorzystać, na pobyt w hotelu,

pensjonacie, campingu czy gospodarstwie agroturystycznym. Możesz nim także zapłacić za imprezy turystyczne realizowane przez przedsiębiorcę turystycznego lub organizację pożytku publicznego. Pamiętaj, że przez imprezę turystyczną należy rozumieć połączenie co najmniej dwóch różnych rodzajów usług turystycznych na potrzeby tej samej podróży lub wakacji. W ten sposób sﬁnansujesz również pobyt dziecka na kolonii czy obozach – harcerskim, sportowym, rekreacyjnym. Może to też być udział w wycieczce organizowanej w Polsce.

Jak płacić?

Bon okazujesz podczas rezerwacji pobytu lub najpóźniej przy zakwaterowaniu. Dokonanie płatności za pomocą bonu następuje z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Proces płatności odbywa się poprzez przekazanie numeru bonu podmiotowi w celu weryﬁkacji salda oraz za pomocą dwóch kodów potwierdzających zakup w momencie płatności za usługę. Możesz płacić bonem wielokrotnie, aż do wyczerpania środków, jednak nie dłużej niż do 31 marca 2022 roku. Macie mnóstwo czasu, by cieszyć się wspólnymi wyjazdami!

dodatek WAKACYJNY ~ 1. Numer bonu turystycznego

16-sto cyfrowy numer bonu przypisany do uprawnionego i wykorzystywany w kontaktach z podmiotami

2. Kod obsługi płatności

Kod nadawany w momencie aktywacji bonu, otrzymywany e-mailem, znany tylko uprawnionemu, wykorzystywany i ujawniany w trakcie płatności za usługi

3. Kod potwierdzający SMS

Kod do potwierdzenia płatności realizowanej z użyciem bonu (bonturystyczny.polska.travel)

Ważne!

• Osoba, która ma pełnić rolę managera musi mieć swój proﬁl na PUE ZUS • Osoba, która ma pełnić rolę recepcjonisty musi mieć swój proﬁl na PUE ZUS • POT opublikuje listę zarejestrowanych podmiotów turystycznych, uprawnionych do przyjmowania płatności za pomocą bonu, na stronach internetowych: www.bonturystyczny.gov.pl, www.pot.gov.pl oraz www.polska. travel. • Aby zapłacić bonem za usługę turystyczną, trzeba będzie podać osobie przyjmującej płatność za usługę hotelarską lub imprezę turystyczną specjalny numer przypisany do bonu, a następnie jednorazowy kod autoryzacyjny. (źródło: www.gov.pl)

Ruszyła rejestracja podmiotów turystycznych do programu Polski Bon Turystyczny Przedsiębiorcy już mogą rejestrować się do programu Polski Bon Turystyczny w platformie PUE ZUS. Program jest formą wsparcia dla krajowej branży turystycznej oraz dla polskich rodzin. Do rejestracji mogą przystąpić przedsiębiorcy turystyczni lub organizacje pożytku publicznego, które realizują usługi hotelarskie lub organizują imprezy turystyczne na terytorium Polski. Dobre wiadomości także dla rodzin. Po północy z 31 lipca na 1 sierpnia ruszyła możliwość aktywacji bonów w PUE ZUS. Aby dołączyć do programu, należy zarejestrować się na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS. Przedsiębiorcy turystyczni i organizacje pożytku publicznego, mogą za pośrednictwem PUE ZUS złożyć „Oświadczenie przedsiębiorcy turystycznego lub organizacji pożytku publicznego w celu przystąpienia do programu Polski Bon Turystyczny” (PBT), dzięki czemu zostaną wpisane na listę podmiotów turystycznych uprawnionych do przyjmowania płatności za pomocą bonu.

Oświadczenie PBT można przekazać wyłącznie elektronicznie – za pośrednictwem PUE ZUS. Oświadczenie jest dostępne w roli [Ogólny], w menu bocznym, w zakładce [Podmiot turystyczny]. Osoba, która złoży oświadczenie zostanie managerem podmiotu turystycznego na PUE ZUS. W roli [Ogólny], w zakładce [Podmiot Turystyczny] [Lista podmiotów turystycznych] manager może dodać kolejnych managerów do obsługi podmiotu turystycznego. Aktualnie manager ma również możliwość: • zmiany danych podmiotu turystycznego, • złożenia rezygnacji z udziału w programie, • ponownej rejestracji podmiotu turystycznego po rezygnacji, • dodania lub usunięcia recepcjonisty, czyli osoby obsługującej płatności bonem.

Bon turystyczny – odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania 1. Komu przysługuje bon? Z bonu turystycznego będzie mogło skorzystać niemal 6,5 miliona polskich dzieci, w tym także dzieci rodziców pracujących za granicą. Bon będzie przysługiwać osobie, która: 1) w dniu wejścia w życie ustawy będzie mieć przyznane prawo do: świadczenia wychowawczego określonego w ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (tzw. 500+) lub dodatku wychowawczego w wysokości ww. świadczenia wychowawczego, o którym mowa w ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci; 2) w okresie od wejścia w życie ustawy do 31 grudnia 2021 r. będzie mieć przyznane prawo do świadczenia lub dodatku określonych w pkt 1, na dziecko, na które wcześniej nie było przyznane takie prawo. 2. Jaka jest wartość bonu? Bon w wysokości 500 zł będzie przysługiwać na każde dziecko. W przypadku dziecka niepełnosprawnego osoba uprawniona otrzyma dodatkowy bon w wysokości 500 zł, czyli otrzyma bony o łącznej wartości 1000 zł. Bon jest wolny od podatku i nie wlicza się go do wysokości dochodu. 3. Jak otrzymam bon? Twój bon jest na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS. Jeśli jesteś osobą uprawnioną, zaloguj się na swój profil na PUE ZUS. Wybierz z górnego menu zakładkę „Ogólny” i przejdź do zakładki „Polski Bon Turystyczny” > „Mój bon”. Jeśli nie masz profilu na PUE ZUS, musisz się zarejestrować (skorzystaj z instrukcji). 4. W jaki sposób można składać wnioski o bon? Nie musisz składać wniosku o przyznanie bonu. Musisz go jedynie aktywować. Aby to zrobić, zaloguj się na swój profil na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS na www.zus.pl. Wybierz zakładkę „Ogólny” i przejdź do zakładki „Polski Bon Turystyczny” > „Mój bon”. Musisz uzupełnić swój aktualny e-mail oraz numer telefonu komórkowego. 5. Czy za pobyt w hotelu można zapłacić bonem tylko za dzieci? Usługi hotelarskie lub imprezy turystyczne, za które płatność zostanie dokonana za pomocą bonu, mają być realizowane na rzecz dziecka, na które przyznano bon. 6. Jak zapłacić za pomocą bonu za usługi hotelarskie lub imprezy? Jeśli aktywujesz bon na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS, czyli uzupełnisz swój aktualny mail i numer telefonu komórkowego, otrzymasz mailem kod obsługi płatności. Kod będziesz też mógł sprawdzić na swoim profilu na PUE w zakładce „Polski Bon Turystyczny” > „Mój Bon”. Kod ten podajesz np. w recepcji hotelu, gdy płacisz za usługi. Następnie otrzymasz na numer telefonu komórkowego (który jest w zakładce „Polski Bon Turystyczny” > „Mój bon”) SMS z kodem potwierdzającym tę płatność. Musisz go podać recepcjoniście. 7. Co trzeba zrobić, jeśli na PUE ZUS nie mam zakładki „Polski Bon Turystyczny”? Jeśli w zakładce „Ogólny” nie ma zakładki „Polski Bon Turystyczny”, oznacza to, że nie masz ustalonego prawa do świadczenia w formie bonu. W takiej sytuacji, jeśli spełniasz wymagane warunki, powinieneś złożyć wniosek o to świadczenie do Polskiej Organizacji Turystycznej (POT). 8. Czy będzie lista hoteli, w których można zapłacić za pomocą bonu? Listę przedsiębiorców turystycznych oraz organizacji pożytku publicznego, u których będziesz mógł zapłacić za pomocą bonu, znajdziesz na stronach Polskiej Organizacji Turystycznej (POT): www.bonturystyczny. gov.pl, www.pot.gov.pl oraz www.polska.travel. 9. Czy bonem można opłacić wyjazd zagraniczny? Nie. Za pomocą bonu możesz zapłacić za usługi hotelarskie i imprezy turystyczne świadczone na terenie Polski przez przedsiębiorstwa turystyczne i organizacje pożytku publicznego, które przystąpiły do projektu Polski Bon Turystyczny. 10. Jak wygląda bon turystyczny? Bon jest dokumentem elektronicznym. Ma unikalny 16-cyfrowy numer i jest na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS. Z dokumentu wynika m.in., kto jest uprawniony do świadczenia, na które dzieci, jaka jest kwota świadczenia na poszczególne dzieci. Więcej odpowiedzi na pytania zadawane przez beneficjentów znajdziesz w sekcji FAQ na bonturystyczny.gov.pl (źródło: pot.gov.pl)

Pamiętaj

56 ~ dodatek WAKACYJNY

Tego nigdy nie przyw Żeby wakacje były udane, musimy przede wszystkim sprawić, żeby były bezpieczne. Od samego początku do końca. Oprócz ubezpieczeń, które mają nas chronić od nieszczęśliwych wypadków, pomyślmy jeszcze o jednym ważnym aspekcie. O pamiątkach. Zazwyczaj kupujemy je w dobrej wierze. Należy jednak wiedziec, że w wielu państwach jest lista rzeczy, których kupno może nam sprawić kłopoty. Według prawa naruszenie przepisów dotyczących przewozu przedmiotów zakazanych jest przestępstwem. W najlepszym przypadku zapłacimy wysoką grzywnę, ale może nam również grozić kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. O czym mowa? Listę przedstawiamy poniżej.

Przepisy celne w Azji

Wietnam – możemy spotkać się z kontrolą obejmująca przywożone i wywożone kasety wideo, magnetofonowe, płyty CD, a także książki i czasopisma. Indonezja – tu ograniczenia i zakazy wywozu rzadkich gatunków lokalnej fauny i ﬂory. Tajlandia – zakazane jest wywożenie statuetek i wizerunków Buddy, chyba że stanowią wyrób rzemieślniczy o małej wartości artystycznej, zakupiony np. na straganie. Indie – nie wolno wywozić złota i srebra (poza przedmiotami osobistego użytku), antyków (przedmiotów mających ponad 100 lat), wyrobów z kości słoniowej, skór zwierząt (zwłaszcza gadów), skorup żółwi.

Przepisy Celne w Ameryce Środkowej i Południowej

Meksyk – zabronione jest wwożenie i wywożenie świeżych artykułów spożywczych lub żywności o niskim stopniu przetworzenia. Restrykcyjnie egzekwowane są przepisy zabraniające wwozu roślin, nasion, mięsa i wędlin (w tym paczkowanych i w puszkach) oraz produktów spożywczych przygotowanych metodami domowymi. Całkowitym zakazem wywozu objęte są rzadkie gatunki zwierząt oraz przedmioty o wartości archeologicznej. Kuba – zakazany jest wywóz zwierząt morskich i lądowych, endemicznych lub będących pod ochroną (np. żółwi, iguan, krokodyli, papug) oraz skór i wyrobów z tych zwierząt. Nie zezwala się na wywóz więcej niż 3 dużych muszli. Na wywóz antyków i dzieł sztuki, w tym również rękodzieła i rzemiosła artystycznego większej wartości, należy uzyskać zezwolenie, wydawane przez Registro 7 sierpnia 2020

Nacional de Bienes Culturales Departamentu Dziedzictwa w Ministerstwie Kultury. Na wywóz większej ilości złota czy srebra należy mieć zezwolenie Banco Nacional de Cuba. Wywóz alkoholu ograniczony jest do 6 butelek. Bez rachunku ze sklepu potwierdzającego zakup można wywieźć jedynie 50 szt. cygar. Ekwador i Peru – obowiązują restrykcyjne przepisy dotyczące wywozu materiału roślinnego i zwierzęcego, których naruszanie podlega surowym karom. Przy zakupie pamiątek imitu-

jących wyroby kultur prekolumbijskich należy zachować dowód kupna, by pokazać go podczas kontroli na lotnisku.

Przepisy Celne w Afryce

Madagaskar – zakazany jest wywóz za granicę chronionych gatunków fauny (np. żółwi, węży; lemurów) oraz ﬂory (np. orchidei). RPA – nie wolno wwozić żywności oraz więcej niż 1 l napojów spirytusowych. Całkowitym zakazem objęty jest wywóz kości słoniowej oraz skór i

dodatek WAKACYJNY ~ Trwa sezon urlopowy. Co prawda z powodu pandemii wiele osób musiało zweryfikować swoje plany, są jednak miejsca, które otworzyły się dla turystów.

wóź z wakacji!

Jakich pamiątek nie przywozić z wakacji? innych części zwierząt, o ile nie zostały nabyte u licencjonowanego sprzedawcy lub nie mają certyﬁkatu trofeum łowieckiego. Zakazane jest posiadanie surowych (nieoszlifowanych) diamentów. Angola – nie wolno wywozić kamieni szlachetnych, kości słoniowej, wyrobów ze skóry krokodyla i węża oraz skorup żółwi. W przypadku wywozu wyrobów rękodzieła artystycznego z drewna, obrazów i innych dzieł sztuki wymagana jest zgoda Ministerstwa Kultury (na wyrobie zostaje przyklejony specjalny znaczek z pieczątką). Niektóre sklepy z pamiątkami sprzedają wyroby z naklejkami zezwalającymi na wywóz. (źródło: esky.pl)

Przed przywozem pamiątek z egzotycznych roślin i zwierząt upewnij się, czy nie są one objęte przepisami dotyczącymi ochrony dzikiej fauny i ﬂory. Jeśli pamiątkę, którą planujesz kupić wytworzono z zagrożonych gatunków objętych tymi przepisami, nie znaczy to, że nie ma możliwości przywiezienia jej do kraju. Należy jednak upewnić się, że okaz został legalnie pozyskany i dopełnić wszelkich wymaganych procedur eksportowych i importowych. Kwestię tę reguluje Konwencja Waszyngtońska (CITES) i przepisy Unii Europejskiej w tym zakresie. Pamiętaj, że w świetle przepisów nie ma znaczenia, czy przewóz dotyczy żywych zwierząt czy przedmiotów z nich wykonanych.

Na liście gatunków znajdują się m.in. (pełna lista gatunków objętych przepisami znajduje się w rozporządzeniu UE w zakresie CITES):

KRĘGOWCE: • ssaki: wszystkie naczelne, kotowate, wilki, słonie, nosorożce, wydry. Na co przede wszystkim zwracać uwagę: żywe małpki sprzedawane w celach hobbystycznych, skóry dzikich kotów, wilków, niedźwiedzi, wydr, słoni, niektórych zebr oraz przedmioty z nich wykonane (buty, dywaniki, kołnierze), wyroby z kości słoniowej, z rogów nosorożca, kłów morsa, pamiątki (wypchane zwierzęta lub ich fragmenty, przedmioty ze skóry, w tym przedmioty pamiątkarskie z dłoni małp, z nóg/włosia słonia), trofea, specyﬁki medycyny azjatyckiej. • ptaki: np. gwarek, prawie wszystkie papugi, wszystkie ptaki drapieżne, sowy, kolibry. Na co przede wszystkim zwracać uwagę: żywe i wypchane zwierzęta, jaja, trofea. • gady: węże np. wszystkie z rodziny pytonów i dusicieli, wszystkie żółwie lądowe i morskie, popularny w akwariach żółw czerwonolicy, wszystkie krokodyle, liczne legwany, gekony kameleony, inne jaszczurki. Na co przede wszystkim zwracać uwagę: żywe zwierzęta, przedmioty skórzane, przedmioty pamiątkarskie ze spreparowanych węży, kobry w butelkach z egzotycznymi nalewkami, trofea. • płazy: np. drzewołazy, aksolotl. Na co przede wszystkim zwracać uwagę: żywe zwierzęta sprzedawane w celach hobbystycznych. • ryby: np. jesiotrokształtne, koniki morskie. Na co przede wszystkim zwracać uwagę: egzotyczne rybki akwariowe, kawior, leki i paraleki wytworzone z koników morskich. BEZKRĘGOWCE: • pajęczaki: np.: ptaszniki, skorpion cesarski. Na co przede wszystkim zwracać uwagę: żywe zwierzęta sprzedawane w celach hobbystycznych, spreparowane skorpiony sprzedawane jako pamiątki lub składniki egzotycznych nalewek. • owady: np. niepylak apollo, pazie ptasioskrzydłe. Na co przede wszystkim zwracać uwagę: spreparowane okazy (motyle, chrząszcze) sprzedawane w celach kolekcjonerskich, żywe zwierzęta. • pierścienice: pijawka lekarska. Na co przede wszystkim zwracać uwagę: żywe okazy dla celów paramedycznych, leki i paraleki wytworzone z pijawek. • mięczaki (głównie małże i ślimaki). • niektóre koralowce Na co przede wszystkim zwracać uwagę: skamieniałe fragmenty koralowców przewożone jako pamiątki, składniki biżuterii, żywe koralowce i ukwiały do celów akwarystycznych. ROŚLINY: • Na przykład: niektóre agawy, niektóre cyprysy, prawie wszystkie kaktusy, wszystkie storczyki, wszystkie dzbaneczniki, szereg roślin drzewiastych z rodziny mahoniowatych. Na co przede wszystkim zwracać uwagę: egzotyczne rośliny ozdobne, meble i przedmioty z drewna (w szczególności mahoniowego). (źródło: gov.pl)

58 ~ dodatek WAKACYJNY

Francja Na całym terytorium Francji obowiązuje 2 poziom zagrożenia terrorystycznego Planu VIGIPIRATE = SECURITE RENFORCEE, RISQUE ATTENTAT. Oznacza to, że w ocenie władz francuskich, istnieje ryzyko zamachu. Na francuskich przejściach granicznych nadal obowiązują wzmożone środki bezpieczeństwa. Osoby udające się do Francji drogą lądową muszą liczyć się z kontrolami na drogach, możliwe są kolejki pojazdów oczekujących na wjazd i wyjazd z Francji. Utrzymuje się wzmocniona ochrona i kontrola miejsc publicznych (środki transportu, centra handlowe, muzea, miejsca zgromadzeń publicznych), władze porządkowe wzywają mieszkańców do zachowania szczególnej ostrożności i sygnalizowania funkcjonariuszom policji potencjalnych zagrożeń. Kontynuowana jest operacja wojskowa Sentinelle, która stanowi najbardziej widoczny na ulicach środek przypominający o podwyższonym ryzyku wystąpienia zdarzeń nadzwyczajnych. W Paryżu i okolicach należy zachować szczególną ostrożność ze względu na bardzo częste kradzieże kieszonkowe. Osoby planujące zakupy w północnych rejonach Paryża są narażone na włamania do samochodów, wybijanie szyb w samochodach i wyrywanie torebek oraz saszetek. Najlepiej mieć przy sobie jedynie drobne kwoty w gotówce, zalecamy regulowanie transakcji handlowych bezgotówkowo. Podróżującym na autostradach zaleca się zachowanie szczególnej ostrożności w porze nocnej podczas postojów na stacjach benzynowych i parkingach autostradowych. Częste są przypadki napadów rabunkowych na podróżujących samochodem zagranicznych turystów przez zorganizowane grupy przestępcze, szczególnie w regionach południowych Francji (Langwedocja – Roussillon i Lazurowe Wybrzeże).

Wjazd

Dokumentem podróży uprawniającym do bezwizowego wjazdu i pobytu na terytorium Republiki Francuskiej jest ważny polski paszport bądź dowód osobisty. Te same zasady obowiązują przy podróżach do francuskich departamentów zamorskich, tj. Gwadelupy, Martyniki, Gu7 sierpnia 2020

jany Francuskiej, Reunion i Mayotte. Natomiast przy wyjazdach na obszar francuskich zamorskich wspólnot terytorialnych (poza metropolią i wymienionymi wyżej departamentami zamorskimi) na okres przekraczający 90 dni niezbędna jest wiza.

Zdrowie

Za wyjątkiem bieżącego ryzyka zakażeniem koronawirusem nie ma zagrożeń sanitarno-epidemiologicznych, a szczepienia nie są obowiązkowe. Obywatele polscy przybywający do Republiki Francuskiej na pobyt krótkotrwały (turystyka, odwiedziny itp.) powinni przed wyjazdem z Polski zaopatrzyć się we właściwym oddziale NFZ w Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ). Karta ta uprawnia do korzystania jedynie z podstawowych usług medycznych i pokrywa część poniesionych kosztów. Ze względu na bardzo wysokie koszty leczenia we Francji (koszt wizyty u lekarza specjalisty wynosi od 30 do 150 EUR; doba leczenia w szpitalu – od 600 do 1500 EUR), turyści powinni przed wyjazdem wykupić dodatkową prywatną polisę ubezpieczeniową. Ważne, by polisa pokrywała także koszty hospitalizacji spowodowanej nagłymi objawami przewlekłej choroby leczonej w kraju (np. chorób krążenia, cukrzycy), transportu medycznego, a w razie śmierci – koszt transportu ciała do Polski.

Dla kierowców

Francja honoruje zarówno polskie, jak i międzynarodowe prawo jazdy. Autostrady we Francji są płatne. Łamanie przepisów drogowych jest surowo karane. We Francji obowiązkowe jest posiadanie w samochodzie alkomatu. Obowiązek zapięcia pasów dotyczy wszystkich pasażerów. Przekroczenie dozwolonych prędkości o ponad 30 km wiąże się z natychmiastowym zatrzymaniem prawa jazdy, mniejsze przekroczenia karane są wysokimi mandatami. W przypadku zatrzymania w takiej sytuacji, policja lub żandarmeria

mogą uniemożliwić dalszą jazdę (zatrzymując np. dokumenty samochodu) do czasu uregulowania mandatu gotówką na miejscu, a w przypadku zatrzymania prawa jazdy do czasu przybycia innego kierowcy. Prowadzenie przez kierowcę rozmów przez komórkę jest zabronione. Za nieprzestrzeganie tego zakazu grozi mandat w wysokości 90 EUR. W przypadkach drastycznych lub np. w razie odmowy zapłacenia mandatu na miejscu sprawa może tra�ić do sądu, który może nałożyć grzywnę w wysokości 150 EUR. Używanie zestawu głośnomówiącego nie jest zabronione, choć może podlegać karze, jeśli zostanie udowodnione (np. na podstawie billingu), że mogło mieć związek z przyczyną wypadku. Mandatem do 1500 EUR karane jest posiadanie antyradaru. Obowiązkowym wyposażeniem pojazdu jest kamizelka odblaskowa i trójkąt ostrzegawczy – za ich brak grozi mandat w wysokości 135 EUR. W autokarach, w których siedzenia dla pasażerów wyposażone są w pasy bezpieczeństwa, istnieje bezwzględny obowiązek ich zapinania przez podróżnych. Kierowcy autokarów wycieczkowych i samochodów ciężarowych są obowiązani do przestrzegania przepisów dotyczących czasu pracy i przerw w jeździe. Nie respektowanie tych zasad karane jest wysokimi grzywnami. Konsulaty nie mają możliwości opłacania mandatów ani wpływania na miejscowe władze, by odstąpiły od wymierzenia kary. Turyści polscy przyjeżdżający do Francji samochodami powinni wiedzieć, że przepisy i orzecznictwo sądowe w sprawach wypadków drogowych sytuują pieszego na pozycji uprzywilejowanej. Stąd w praktyce, zwłaszcza na drogach dużych miast, zjawiskiem powszechnym jest m.in. przechodzenie przez jezdnię na czerwonym świetle. W związku z tym w dużych aglomeracjach zaleca się jazdę z niewielką prędkością, pozwalającą na zatrzymanie pojazdu w przypadku nagłego wtargnięcia pieszego na drogę. Zasadę ograniczonego zaufania

należy stosować w dużych miastach, a zwłaszcza w Paryżu, gdzie miejscowi kierowcy rzadko używają kierunkowskazów, natomiast dość często skręcają z prawego pasa jezdni w lewo i odwrotnie. Zasada pierwszeństwa przejazdu dla pojazdów nadjeżdżających z prawej strony (m.in. na rondach) jest bezwzględnie obowiązująca i egzekwowana zwłaszcza w Paryżu. Poza stolicą na rondach pierwszeństwo mają pojazdy znajdujące się już na rondzie.

Cło

Zgodne z normą unijną funkcjonariusze francuskich służb celnych mogą przeprowadzać kontrole na całym obszarze Republiki Francuskiej, także w mieszkaniach prywatnych.

Przepisy prawne

Za przemyt narkotyków i handel nimi grozi kara do 10 lat pozbawienia wolności. Wwóz podrobionych artykułów znanych �irm francuskich jest karany.

Departamenty i terytoria zamorskie Francji

Niektóre departamenty i terytoria zamorskie Francji leżą w strefach aktywnych sejsmicznie oraz w strefach występowania cyklonów tropikalnych. Podróżującym do departamentów i terytoriów zamorskich Francji zaleca się śledzenie informacji dotyczącej lokalnej sytuacji sanitarno-epidemiologicznej. Przed wyjazdem należy zadbać o stosowne przygotowanie podróży, a w czasie pobytu pamiętać o przestrzeganiu zasad zachowania się w specy�icznych warunkach strefy tropikalnej. W ostatnim czasie na Gujanie Francuskiej, Martynice, Gwadelupie, Saint Martin i Saint-Berthelemy odnotowano przypadki zarażenia wirusem Zika. Na obszarach tych departamentów nie ma żadnego polskiego urzędu konsularnego.

dodatek WAKACYJNY ~

Grecja

W Grecji nie wprowadzono stopnia zagrożenia terrorystycznego, jednakże w związku z utrzymującym się zagrożeniem zamachami terrorystycznymi na świecie, zaleca się zachowanie ostrożności w miejscach publicznych. Jednym ze skutków kryzysu gospodarczego oraz napływu dużej liczby uchodźców do Grecji jest wzrost przestępczości, powodujący konieczność zwiększonej czujności przed złodziejami, szczególnie w zatłoczonych miejscach turystycznych, w środkach transportu miejskiego oraz na plażach. Należy pamiętać, by zamykać samochody oraz nie pozostawiać bez nadzoru rzeczy osobistych i dokumentów w miejscach publicznych. Wybierając się promem z Grecji do Włoch, trzeba mieć na uwadze, że zdarzają się przypadki włamań nielegalnych imigrantów do samochodów i przyczep kempingowych, próbujących w ten sposób przekroczyć granicę. Z tego względu należy zachować szczególną ostrożność i nie pozostawiać pojazdów w niestrzeżonych miejscach w miastach portowych. Grecja leży w stre�ie aktywnej sejsmicznie. Przepisy budowlane w Grecji po 1985r. zawierają szereg zapisów nakierowanych na wyeliminowanie bądź ograniczenie skutków ew. wstrząsów. Zaleca się wybieranie jak najnowszej bazy noclegowej w Grecji (hotele, pensjonaty, domy prywatne).

Wjazd i pobyt

Obywatele polscy korzystają z prawa do swobodnego przepływu osób w ramach Unii Europejskiej/ Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Dokumentem uprawniającym do bezwizowego wjazdu i pobytu do 90 dni (niezależnie od jego celu) na terytorium Republiki Greckiej jest ważny paszport bądź dowód osobisty. Zgodnie z przepisami UE pobyt powyżej 90 dni wymaga uzyskania pozwolenia, które w rejonie Aten i Salonik wydają Wydziały Policji ds. Cudzoziemców, a w pozostałych rejonach Grecji – wydziały bezpieczeństwa publicznego lokalnych komisariatów policji. Prawo swobodnego przemieszczania się i pobytu uzyskuje też członek rodziny obywatela UE, niezależnie od przynależności państwowej. Ograniczenia swobodnego przemieszczania się i pobytu mogą mieć miejsce jedynie w przypadkach zagrażających bezpieczeństwu państwowemu, porządkowi publicznemu

lub zdrowiu publicznemu. Zakaz wjazdu do Grecji osób, które zostały wydalone z tego kraju na mocy decyzji sądu, wygasa po upływie 5 lat, chyba że wyrok wskazuje na inny termin. Wykreślenie z listy osób niepożądanych może nastąpić wyłącznie na wniosek zainteresowanego lub jego prawnego pełnomocnika.

Zdrowie

Osoby opłacające składki na NFZ, mają w Grecji prawo do opieki medycznej w ramach ubezpieczenia. Aby z niej skorzystać należy przedstawić zaświadczenie o ubezpieczeniu (karta EKUZ). W celu jej otrzymania wystarczy zgłosić się do właściwego oddziału NFZ. Karta EKUZ uprawnia tylko do korzystania z podstawowych usług medycznych, dlatego wyjeżdżającym za granicę zaleca się wykupienie dodatkowych ubezpieczeń prywatnych, które w razie konieczności pokryją koszty leczenia w szerszym zakresie, jak również koszty opieki medycznej w prywatnych szpitalach i klinikach. Wykupienie prywatnego ubezpieczenia jest również istotne, gdy konieczny jest transport medyczny lub w razie zgonu. Świadczenia zapewnione przez EKUZ nie obejmują tych przypadków. Turyści zmuszeni skorzystać z pomocy medycznej poza godzinami pracy zakładów opieki zdrowotnej EOPYY (jednostki te pracują na ogół w godz. 7.00-18.00 w dni robocze) lub w dniu wolnym od pracy powinni zgłaszać się do dyżurujących szpitali i przychodni EOPYY. Jeżeli w pobliżu miejsca pobytu nie ma oddziału EOPYY i chory skorzysta w nagłym wypadku z prywatnego leczenia, musi pokryć wszelkie koszty. Po przedstawieniu oryginału rachunków, EOPYY może zwrócić część kosztów według stawek stosowanych w publicznej służbie zdrowia. Wniosek o zwrot kosztów należy kierować do właściwego oddziału EOPYY w miejscu pobytu lub do właściwych instytucji ubezpieczeniowych po powrocie do kraju, przedstawiając rachunki za leczenie. Do refundacji kosztów leczenia w Grecji wymagane są oryginały

dowodów zapłaty, oryginały recept (należy żądać ich zwrotu) – z opakowań lekarstw należy odkleić nalepki i umieścić je na dowodzie zapłaty za lekarstwa. Uwaga: karta EKUZ nie uprawnia do świadczeń, jeśli celem podróży jest uzyskanie świadczeń medycznych za granicą.

Podróżowanie po kraju

Żeglarze mogą z łatwością znaleźć �irmy czarterujące jachty, łodzie motorowe, katamarany czy szkunery typu Gulet (ze skiperem, załogą lub bez). W przypadku wynajęcia łodzi bez skipera, należy posiadać licencję lub międzynarodowy certy�ikat potwierdzający umiejętności nawigacyjne i kwali�ikacje do obsługiwania radiostacji VHF. Licencje powinny posiadać dwie osoby z załogi. W przypadku turystów, którzy przypływają własną jednostką pływającą oraz osób, które prywatnie wynajmują jacht, obowiązuje zakaz czerpania przez nich korzyści materialnych i świadczenia usług turystycznych (np. odpłatnego przewozu osób). Turyści, którzy zamierzają nurkować, powinni uzyskać zezwolenie w urzędzie portowym właściwym dla miejsca pobytu w Grecji. Niedozwolone jest także wydobywanie z dna morskiego jakichkolwiek przedmiotów (prawo o ochronie zabytków przewiduje szczególnie dotkliwe kary).

Dla kierowców

W Grecji obowiązuje nakaz zapinania pasów bezpieczeństwa zarówno na przednich, jak i tylnych siedzeniach. Rozmowy przez telefon komórkowy podczas prowadzenia samochodu są zabronione. Maksymalny dopuszczalny poziom alkoholu we krwi wynosi do 0,5 promila, przy czym w przypadku kierowców zawodowych i osób młodych (do 23 roku życia) limit ten wynosi do 0,2 promila. Polskie prawo jazdy uprawnia do prowadzenia pojazdu w Grecji i zachowuje ważność do daty określonej w dokumencie. Kierujący pojazdem

obowiązany jest mieć ze sobą dowód rejestracyjny pojazdu. Osoby nie mieszkające na stałe w Grecji (np. turyści), nie mogą prowadzić pojazdów należących do osób prywatnych zamieszkałych w tym kraju. W stosunku do osób przebywających w Grecji legalnie, o�icjalnie zarejestrowanych, posiadających nr AFM lub nr ubezpieczeniowy AMKA, obowiązuje zakaz posiadania i kierowania pojazdami na polskich lub innych niż greckie numerach rejestracyjnych. Takimi pojazdami mogą poruszać się wyłącznie osoby czasowo przebywające w Grecji (nie więcej niż 6 miesięcy w ciągu roku). W celu uniknięcia kłopotów, warto zaopatrzyć się w zaświadczenie wydawane w urzędach celnych na granicy wjazdowej do Grecji, w które (zgodnie z oświadczeniem kierowcy) wpisany zostanie okres planowanego pobytu pojazdu w Grecji.

Cło

Przewóz towarów podlega ograniczeniom ilościowym na zasadach obowiązujących w UE.

Przepisy prawne

Posiadanie i obrót narkotykami są w Grecji zagrożone karą pozbawienia wolności. Wobec szczególnego zagrożenia Grecji nielegalną imigracją, za nadzwyczaj poważne przestępstwo uznawane jest ułatwianie nielegalnego przekroczenia granicy, które jest zagrożone karą od 5 lat pozbawienia wolności oraz grzywną w wysokości od 10.000 euro za każdą nielegalnie przewożoną osobę.

Przydatne info

W większości miast i ośrodków turystycznych w Grecji znajdują się biura Narodowej Organizacji Turystycznej (EOT) www.gnto.gov. gr, www.visitgreece.gr, gdzie udostępniane są bezpłatne informatory turystyczne, mapy, rozkłady jazdy pociągów, autobusów, promów.

60 ~ wakacje 2020

Hiszpania Ministerstwo Spraw Zagranicznych zaleca unikanie podróży, które nie są konieczne do Wspólnoty Autonomicznej Katalonii z uwagi na gwałtownie rosnącą liczbę zakażeń COVID-19 w całym regionie, w tym w miastach Barcelona i Lérida.

Z powodu zagrożenia działaniami o charakterze terrorystycznym, kontrole na lotniskach oraz dworcach z reguły są bardzo dokładne. Alert terrorystyczny wiązać się może z zaostrzonymi środkami bezpieczeństwa, m.in.: wzmożonymi kontrolami i obecnością funkcjonariuszy sił bezpieczeństwa na ulicach. W związku z powyższym, zaleca się zachowanie ostrożności w miejscach publicznych, monitorowanie komunikatów władz porządkowych i bezwzględne stosowanie się do ich zaleceń. Powszechnym zagrożeniem dla turystów jest przestępczość pospolita, głównie napady rabunkowe i kradzieże kieszonkowe. Należy szczególnie uważać na rabusiów na motocyklach lub skuterach, którzy wjeżdżając na chodnik wyrywają torebki i telefony komórkowe przechodniom, a także na celowe przebijanie opon samochodowych i kradzieże w trakcie udzielania przez przygodnych przechodniów „bezinteresownej” pomocy przy wymianie koła. W przypadku podróży samochodem, podczas postojów, dokumenty i przedmioty wartościowe należy nosić przy sobie. Szczególną ostrożność należy zachować również w środkach transportu miejskiego (metro, autobus), na dworcach lotniczych i kolejowych, dużych centrach handlowych, restauracjach, a także – w sezonie na plażach. Utrata (np. w wyniku kradzieży) dokumentu tożsamości na Wyspach (Baleary, Wyspy Kanaryjskie) wiązać się może z trudnościami w powrocie do Polski drogą lotniczą i koniecznością przybycia do Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Madrycie lub Konsulatu Generalnego RP w Barcelonie promem (kilkugodzinna podróż) celem uzyskania paszportu tymczasowego na powrót do kraju. Aktualna sytuacja polityczna w Katalonii powoduje, że regularnie dochodzi tam do manifestacji i strajków na tle separatystycznym. W ich trakcie na terenie całej Katalonii można spodziewać się utrudnień komunikacyjnych. Ze względu na przy7 sierpnia 2020

padki starć demonstrantów z siłami porządkowymi, polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych zaleca unikanie zgromadzeń publicznych.

Wjazd i pobyt

Obywatele polscy korzystają z prawa do swobodnego przepływu osób w ramach Unii Europejskiej/ Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Dokumentem podróży uprawniającym do bezwizowego wjazdu i pobytu (niezależnie od jego celu) do 90 dni na terytorium Królestwa Hiszpanii jest paszport bądź dowód osobisty. Istnieje obowiązek meldunkowy, niemniej nie jest on restrykcyjnie przestrzegany. W przypadku turystów, pobyt zgłaszają na policji służby hotelowe. Przy dłuższym pobycie należy samemu zarejestrować miejsce zamieszkania w urzędzie miasta.

Zdrowie

Publiczna opieka zdrowotna jest bezpłatna w podstawowym zakresie. Mają do niej dostęp wszystkie osoby opłacające składki ubezpieczenia zdrowotnego oraz turyści legitymujący się Europejską Kartą Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ). Dokument ten nie jest honorowany w prywatnych klinikach i gabinetach lekarskich w Hiszpanii. Koszt standardowej wizyty lekarskiej wynosi ok. 100 EUR, doba pobytu w szpitalu (bez badań) to koszt ok. 180 EUR.

Dla kierowców

Kierowca może legitymować się polskim prawem jazdy. Obywatele polscy, którzy zarejestrowali swój stały pobyt w Hiszpanii i którzy posiadają polskie prawa jazdy: • wydane z okresem ważności – „bezterminowo”; • kategorii AM; A1; A2; A; B; i BE wydane z okresem ważności dłuższym niż – „15 lat”; • kategorii C1; C1E; C; CE; D1; D1E; D i DE wydane z okresem ważności dłuższym niż – „5 lat”; są zobowiązani do ich wymiany na prawa jazdy hiszpańskie.

W przypadku wywożenia pojazdu zakupionego w Hiszpanii należy go tymczasowo zarejestrować. Osoby przyjeżdżające do Hiszpanii w celach turystycznych (nie dłużej niż 90 dni) mogą poruszać się samochodem na obcych numerach rejestracyjnych. W pozostałych przypadkach samochód powinien posiadać rejestrację hiszpańską. Hiszpańska policja drogowa (Guardia Civil de Trá�ico) jest bardzo surowa – wszelkie wykroczenia karze wysokimi mandatami. Za każde wykroczenie wystawiany jest mandat. W przypadku kilku mandatów, są one sumowane. Do najczęściej karanych wykroczeń należą: brak oryginału lub poświadczonej notarialnie umowy leasingowej, przekroczenie dozwolonej wagi pojazdu, jazda pod wpływem alkoholu (oprócz mandatu, areszt tymczasowy), korzystanie z telefonów komórkowych (nawet przy użyciu słuchawek) lub urządzeń nawigacyjnych podczas jazdy. Możliwe naruszenia przepisów ruch drogowego podzielone są na trzy kategorie: lekkie, poważne i ciężkie. Po wypisaniu mandatu policja unieruchamia pojazd i zatrzymuje jego dokumentację. Nie ma możliwości uzyskania „mandatu kredytowego”. Kierowca może kontynuować jazdę pojazdem dopiero po opłaceniu mandatu.

Cło

Zgodne z normą unijną dozwolony jest przywóz towarów przeznaczonych do osobistego użytku (nie podlegających sprzedaży). Za taki uznaje się przywóz wyrobów alkoholowych i tytoniowych, jeżeli nie przekraczają one następujących ilości: 10 l alkoholu mocnego (powyżej 22%), 20 l napojów z mniejszą zawartością alkoholu, 90 l wina stołowego (w tym maksymalnie 60 l wina musującego), 110 litrów piwa, 800 szt. papierosów, 200 szt. cygar, 1 kg tytoniu. Wyroby alkoholowe i tytoniowe nie mogą być przewożone przez osoby poniżej 16. roku życia. Wwóz lub wywóz środków płatniczych o wartości przekraczającej 10.000 EUR należy zgłosić

w odpowiednim Urzędzie Celnym i Podatkowym. Należy pamiętać, że Ceuta i Melilla dwa miasta hiszpańskie leżące na marokańskim wybrzeżu nie należą do Unii Celnej i mają odrębne, korzystne dla turysty, przepisy celne: przy zakupie towarów nie płaci się podatku VAT. Wyspy Kanaryjskie, choć należą do Unii Celnej, nie podlegają unijnemu ustawodawstwu o ujednoliceniu podatków, toteż tam również nie ma zastosowania podatek VAT. Oznacza to, że wjazd z nich na terytorium Półwyspu Iberyjskiego zawsze wiąże się z kontrolą dokumentów oraz ewentualną kontrolą celną.

Przydatne info

Kradzież dokumentów należy zgłosić na najbliższym posterunku policji i zabrać ze sobą wydane tam zaświadczenie o dokonaniu zgłoszenia. W przypadku kradzieży pieniędzy i braku środków �inansowych na pobyt czy na powrót do kraju, można zadzwonić na telefon do rodziny lub lub znajomych za pomocą linii Poland Direct (rozmowa na koszt abonenta i wyłącznie na numer telefonu stacjonarnego) – nr 900990481. Ceuta i Melilla, dwa miasta stowarzyszone z Hiszpanią i mające status wspólnot autonomicznych, leżą na marokańskim wybrzeżu Morza Śródziemnego. Choć stanowią część terytorium hiszpańskiego, zostały wyłączone ze strefy Schengen. Oznacza to, że o ile wjazd do nich z Półwyspu Iberyjskiego nie stanowi żadnego problemu, to powrót na Półwysep zawsze jest związany ze szczegółową kontrolą dokumentów i bagaży. Wyspy Kanaryjskie, choć należą do Unii Celnej, nie podlegają unijnemu ustawodawstwu o ujednoliceniu podatków, toteż tam również nie ma zastosowania podatek VAT. Inne przepisy, np. dotyczące pobytu czy opieki zdrowotnej, są takie same jak na pozostałym obszarze Hiszpanii.

wakacje 2020~ 61

Portugalia

W Portugali obowiązuje umiarkowany stopień zagrożenia terrorystycznego (port. moderado). Oznacza to, że prawdopodobieństwo zamachu terrorystycznego jest, zdaniem władz miejscowych, niewielkie. Niemniej jednak należy w tym zakresie bezwzględne stosować się do ewentualnych zaleceń miejscowych władz.

Bezpieczeństwo

Portugalia nie jest krajem mniej bezpiecznym niż inne kraje UE. Podczas pobytu należy zachować szczególną ostrożność z uwagi na bardzo częste kradzieże kieszonkowe. Dochodzi również do włamań do samochodów zaparkowanych w miejscach publicznych, stąd zaleca się niepozostawianie w nich dokumentów, pieniędzy ani wartościowych przedmiotów. Kradzież dokumentów i pieniędzy należy zgłosić na najbliższym posterunku policji, dodatkowo kradzież paszportu i dowodu osobistego należy zgłosić w polskim urzędzie konsularnym. W celu ułatwienia kontaktów z miejscową policją działają specjalne posterunki dla turystów (PSP Esquadra de Turismo). W Lizbonie znajduje się on w centrum przy placu Restauradores, a w Porto przy Rua Clube dos Fenianos, gdzie bez problemu można się porozumieć w języku angielskim. Podczas pobytu należy zachować szczególną ostrożność podczas kąpieli w oceanie. Groźne są zarówno duże fale (nawet dla osób przebywających jedynie blisko wody), jak i prądy oceaniczne. Te ostanie występują również w miejscach gdzie ta�la wody wydaje się spokojna. Należy mieć na uwadze, że w okresie letnim na terenie Portugalii występują często pożary, które nierzadko stanowią zagrożenie dla siedzib ludzkich. Wszystkim osobom podróżującym po Portugalii zalecamy zapoznanie się z aktualną informacją dotyczącą pożarów, która znajduje się na stronie internetowej portugalskiej obrony cywilnej (prociv.pt/en-us/ Pages/default.aspx). W nagłych wypadkach policję lub pogotowie ratunkowe można wezwać, telefonując pod numer 112. Uwaga: z uwagi na bardzo częste kradzieże dokumentów, zaleca się aby obywatele RP posiadali podczas pobytu w Portugalii zarówno dowód osobisty, jak i paszport (trzymane w osobnych miejscach). W ten sposób, w przypadku kradzieży jednego z tych dokumentów, wyjazd z Portu-

galii będzie możliwy bez konieczności wyrabiania w urzędzie konsularnym paszportu tymczasowego (z punktu widzenia turysty procedura wyrabiania paszportu tymczasowego zawsze stanowi utrudnienie). Należy pamiętać, że nie zawsze istnieje możliwość szybkiego wydania paszportu tymczasowego. Portugalia leży w stre�ie aktywnej sejsmicznie.

Wjazd i pobyt

Obywatele polscy korzystają z prawa do swobodnego przepływu osób w ramach Unii Europejskiej/ Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Dokumentem podróży uprawniającym do bezwizowego wjazdu i pobytu (niezależnie od jego celu) do 90 dni na terytorium Republiki Portugalskiej jest ważny paszport bądź dowód osobisty. Uwaga: w Regionach Autonomicznych Madery i Azorów obowiązują takie same zasady wjazdu i pobytu, jak w części kontynentalnej terytorium Portugalii. Ograniczenia swobodnego przemieszczania się i pobytu mogą mieć miejsce jedynie w przypadkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa i zdrowia publicznego.

Zdrowie

Nie wymaga się specjalnych szczepień. Doraźną pomoc medyczną można uzyskać w przyszpitalnych izbach przyjęć, gdzie prowadzony jest ostry dyżur (urgencia) bądź w przychodniach publicznych. Za wizytę w przychodni publicznej pacjent posiadający ubezpieczenie wnosi opłatę administracyjną w wysokości ok. 5 euro, natomiast w przyszpitalnej izbie przyjęć ok. 20 euro. Istnieje rozwinięta sieć prywatnych przychodni i szpitali. Cena standardowej prywatnej wizyty wynosi ok. 80 EUR. Pobierane są dodatkowe opłaty za zlecone badania. Osoby posiadające ważną Europejska Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) mogą w nagłych przypadkach korzystać bezpłatnie z publicznych placówek opieki zdro-

wotnej. Szczegółowe informacje nt. EKUZ zamieszczone są na stronach internetowych NFZ. Karta EKUZ uprawnia do korzystania jedynie z niezbędnych świadczeń medycznych w ramach publicznego systemu ochrony zdrowia, dlatego wyjeżdżającym za granicę zaleca się wykupienie dodatkowych ubezpieczeń prywatnych, które w razie konieczności pokryją koszty leczenia w szerszym zakresie, jak również koszty opieki medycznej w prywatnych szpitalach i klinikach. Wykupienie prywatnego ubezpieczenia jest również istotne, gdy konieczny jest transport medyczny lub w razie zgonu.

Podróżowanie po kraju Nie ma ograniczeń.

Dla kierowców

W Portugalii uznawane jest polskie prawo jazdy (poza starym wzorem książeczkowym) oraz ubezpieczenie OC. Rezydenci powinni jednak zgłosić prawo jazdy do portugalskiego Instytutu Transportu (IMTT). W Portugalii ruch jest prawostronny, obowiązują europejskie przepisy o ruchu drogowym oraz międzynarodowy system oznaczeń. Używanie pasów bezpieczeństwa jest obowiązkowe. Dopuszczalny poziom alkoholu we krwi to 0,5 promila. Za rozmowę przez telefon podczas jazdy samochodem grozi wysoki mandat. Bardzo dobrze rozwinięta jest sieć dróg w Portugalii – bezpłatnych i płatnych (tradycyjne autostrady z bramkami wjazdowymi oraz autostrady/drogi ekspresowe SCUT z elektronicznym system poboru opłat). Nie należy wjeżdżać na autostrady przez bramki oznaczone jako Via Verde, ponieważ są one zarezerwowane dla pojazdów mających elektroniczne urządzenia umożliwiające pobieranie opłaty bezpośrednio z konta bankowego. Autostrady/ drogi ekspresowe SCUT z elektronicznym system poboru opłat są oznaczone symbolem electronic toll only i nie posiadają

bramek wjazdowych. Opłaty są pobierane za pośrednictwem elektronicznego urządzenia umieszczanego na przedniej szybie pojazdu bądź w formie biletów Toll Card lub biletów wirtualnych (więcej informacji na stronie: www.portugaltolls.pt). W Portugalii obowiązują surowe przepisy w zakresie sprawdzania ważności polis ubezpieczenia OC. Jeśli policja stwierdzi brak ważnej polisy, może ukarać kierowcę mandatem w wysokości od 500 do 2.500 EUR, a także zatrzymać pojazd do czasu wyjaśnienia i opłacenia wszelkich kosztów związanych z przywróceniem ważności polisy ubezpieczeniowej. Portugalia jest krajem, gdzie kierowcy okazują duży szacunek pieszym.

Cło

Przewóz towarów podlega ograniczeniom ilościowym na ogólnych zasadach obowiązujących w Unii Europejskiej. Zgodnie z tymi przepisami ograniczenia dotyczą niektórych towarów, jak np. broni i amunicji, gatunków zwierząt i roślin chronionych na mocy Konwencji Waszyngtońskiej, papierosów i napojów alkoholowych.

Przepisy prawne W Portugalii surowo karane są przestępstwa związane z przemytem i rozpowszechnianiem narkotyków.

Obyczaje

W Portugalii nie obowiązują szczególne normy obyczajowe, których nieprzestrzeganie mogłoby powodować sytuacje kon�liktowe.

Przydatne info

Walutę można wymieniać w bankach i kantorach zlokalizowanych najczęściej w centrach dużych miast i na lotniskach. Pobierana jest niewielka prowizja. W powszechnym użyciu są karty płatnicze i kredytowe. Bardzo dobrze rozwinięta jest w Portugalii sieć bankomatów (multibanco).

62 ~ zdrowie LATEM

FAKTY NA TEMAT

alergii,

KTÓRE WARTO ZNAĆ Alergia niejedno ma imię. Można być uczulonym nie tylko na pyłki drzew czy sierść zwierząt, lecz także na alkohol, a nawet na… słońce! Do tego liczba alergików szybko się zwiększa. Nic zatem dziwnego, że temat alergii wywołuje coraz większe zainteresowanie i rodzi wiele pytań. Poznaj najważniejsze fakty i mity na temat alergii. CZY ISTNIEJĄ „HIPOALERGICZNE” PSY? CZY SĄ JAKIEŚ DRZEWA PRZYJAZNE DLA ALERGIKÓW? CZY POMIDOR PO UGOTOWANIU TEŻ UCZULA? BARDZO KONKRETNYCH, POPARTYCH AKTUALNĄ WIEDZĄ MEDYCZNĄ, ODPOWIEDZI NA TE I WIELE INNYCH PRAKTYCZNYCH PYTAŃ DOTYCZĄCYCH ALERGII, UDZIELA W WYDANEJ NIEDAWNO PRZEZ PZWL WYDAWNICTWO LEKARSKIE KSIĄŻCE „ALERGIE. FAKTY I MITY” ZNANY LEKARZ – DR ŁUKASZ DURAJSKI. 7 sierpnia 2020

ALERGIA JEST CHOROBĄ CYWILIZACYJNĄ

– W ciągu roku liczba alergików w populacji rośnie o 0,5-2,5 proc. Żadna z chorób cywilizacyjnych nie wykazuje aż takiego tempa wzrostu. Na początku lat 90. XX w. chorych było 15 proc. populacji. Obecnie szacuje się, że w Polsce około 40 proc. społeczeństwa cierpi na alergie, a 25 proc. populacji wymaga w związku z tym opieki lekarskiej. Oznacza to, że nie każdy alergik pozostaje pod stałą opieką lekarza – pisze Łukasz Durajski. Jakie są przyczyny tego niepokojącego trendu? Autor książki wymienia kilka istotnych powodów i czynników ryzyka, jak np. rosnące zanieczyszczenie środowiska czy życie w coraz bardziej sterylnych warunkach. Trzeba jednak

dodać, że na ryzyko rozwoju alergii u konkretnej osoby bardzo duży wpływ mają także czynniki genetyczne, czyli odziedziczona po przodkach skłonność do alergii (zwiększona podatność na zachorowanie). – Oszacowano, że gdy tylko jeden z rodziców ma alergię to prawdopodobieństwo jej wystąpienia u dziecka wynosi 20-40 proc., natomiast gdy oboje rodziców cierpi na alergię, to prawdopodobieństwo jej wystąpienia u potomka wzrasta już do 60-80 proc. – czytamy w książce. W tym kontekście warto jeszcze dodać, że na ryzyko rozwoju alergii spory wpływ mają też warunki w jakich rozwija się dane dziecko, począwszy już od warunków w życiu płodowym (np. palenie w ciąży, palenie przy dziecku zwięk-

zdrowie LATEM~ 63 sza to ryzyko). Z kolei czynnikami chroniącymi, czyli zmniejszającymi ryzyko rozwoju alergii u dziecka są m.in.: karmienie piersią do 6. miesiąca, a także stopniowe wprowadzanie pokarmów stałych do diety dziecka od 6. miesiąca. – Statystyki pokazują, że alergie występują znacznie rzadziej u dzieci karmionych piersią czy w rodzinach wielodzietnych (w przeciwieństwie do jedynaków) – podkreśla Łukasz Durajski.

CO TO JEST ALERGIA (UCZULENIE)

To nieprawidłowa, nadmierna reakcja układu immunologicznego na różne występujące w środowisku substancje, które nazywamy alergenami. Ze względu na drogę dostania się alergenu do organizmu lub okres występowania alergie dzieli się na kilka kategorii: wziewną, pokarmową, kontaktową, reakcję na jad, reakcję na leki, całoroczną i sezonową. Co ciekawe, w kontekście pro�ilaktyki, autor książki apeluje do rodziców małych dzieci, aby nie przesadzali z dbaniem o czystość i higienę w domu. – Podstawowe zasady higieny są zupełnie wystarczające. Używanie na co dzień, bez powodu i bez uzasadnienia płynu do dezynfekcji, gdy wchodzimy do pokoju swego dziecka, jest kompletnie bez sensu. Właściwie w ten sposób robimy mu krzywdę. Nie twórzmy bańki mydlanej, pozwólmy organizmowi nauczyć się funkcjonować w tym środowisku – przekonuje Łukasz Durajski.

UWAGA: ALERGIA MOŻE ZABIĆ!

Dr Łukasz Durajski podkreśla w swojej książce, że alergia może doprowadzić do wstrząsu ana�ilaktycznego, czyli gwałtownej, uogólnionej reakcji organizmu, która może doprowadzić nawet do śmierci. Taki wstrząs może wystąpić już w ciągu kilku sekund od kontaktu z alergenem, lecz zazwyczaj pojawia się w ciągu pół godziny. W takiej sytuacji należy natychmiast wezwać pogotowie! W czasie wstrząsu ana�ilaktycznego trzeba jak najszybciej podać choremu adrenalinę (w postaci zastrzyku domięśniowego). Zatem wszystkie osoby, które już kiedyś doświadczyły tego stanu powinny mieć zawsze przy sobie adrenalinę – na wszelki wypadek. Po czym rozpoznać wstrząs ana�ilaktyczny? Wśród możliwych objawów są m.in.: • nudności lub wymioty • kołatanie serca • zawroty głowy • duszność i kaszel • świszczący oddech • ból brzucha • nagły spadek ciśnienia • ból głowy. Dodajmy jeszcze, że śmierć w przypadku wstrząsu ana�ilaktycznego następuje najczęściej wskutek uduszenia spowodowanego obrzękiem gardła. Więcej szczegółowych informacji na temat istotnych zagrożeń związanych z chorobami alergicznymi, jak też dotyczących ich diagnozowania i leczenia znaleźć można w omawianej książce. Znaleźć w niej można jednak również mnóstwo ciekawostek i praktycznych porad, dotyczących życia codziennego alergików.

(zdrowie.pap.pl)

CZY MOŻNA BYĆ UCZULONYM NA ALKOHOL?

Okazuje się, że tak. Najczęściej uczula wino, a najrzadziej czysta wódka. Generalnie, im więcej składników zawiera alkohol, tym większe ryzyko alergii.

CZY POMIDOR PO UGOTOWANIU UCZULA?

Tak, ponieważ część zawartych w nim alergenów (np. globulina) nie zmienia swych właściwości pod wpływem obróbki termicznej.

CZY SĄ JAKIEŚ DRZEWA PRZYJAZNE DLA ALERGIKA?

Na szczęście są. Najmniejszy potencjał alergiczny mają drzewa owocowe, drzewa iglaste, jaśmin, bez, jarzębina, grab i topola.

CZY ISTNIEJE ALERGIA NA SŁOŃCE?

Niestety tak. Konkretnie, reakcję alergiczną wywołuje w tym przypadku promieniowanie UV. Tę jednostkę chorobową nazywa się fachowo fotodermatozą (jej objawem są bardzo swędzące zmiany skórne, np. grudki i pęcherzyki), najczęściej jednak nie dotyka ona twarzy.

CZY ALERGICY MOGĄ MIEĆ W DOMU JAKIEŚ ZWIERZĘTA?

Okazuje się, że są pewne gatunki zwierząt, które w mniejszym stopniu od innych wywołują alergię. Z psów są to m.in. pudel, jamnik, nowofunland, labradoodle, a z kotów przedstawiciele rasy S�inks czy też koty rosyjskie niebieskie. Ponadto obniżone ryzyko wiąże się też z posiadaniem papugi, czy wreszcie rybek akwariowych. Ale Łukasz Durajski zastrzega, że w praktyce może być z tym bardzo różnie – wszystko zależy bowiem od indywidualnego przypadku. Alergicy powinni więc generalnie w tej kwestii zachować dużą ostrożność i przestrzegać kilku żelaznych zasad higieny (np. nigdy nie pozwalać na lizanie twarzy przez zwierzaka).

CO NAJCZĘŚCIEJ UCZULA:

• roztocza kurzu domowego • pyłki roślin • sierść zwierząt • pleśń (zarodniki grzybów) • białko mleka krowiego • ryby • białko jaja kurzego • orzeszki (zwłaszcza ziemne) • owoce (zwłaszcza cytrusowe) • metale (zwłaszcza nikiel, kobalt, chrom) • perfumy i kosmetyki • olejki eteryczne • konserwanty • niektóre leki (np. przeciwzapalne, antybiotyki) • formaldehyd (występuje m.in. w lakierach, odzieży, tworzywach sztucznych).

64 ~ zdrowie LATEM

Kobieta użyła farby do włosów. Po jej nałożeniu pojawiło się swędzenie głowy. Na głowie, twarzy, szyi, uszach pojawiły się grudki i obrzęk oczu. Była to alergia kontaktowa na substancję użytą w farbie. Sprawdź, co jeszcze może nas uczulać?

ALERGIA KONTAKTOWA CO NAS UCZULA?

Alergia kontaktowa (wyprysk kontaktowy, ACD) to nadwrażliwość organizmu na substancje chemiczne o małej masie cząsteczkowej mogące wywoływać uczulenie, czyli tzw. hapteny. Bezpośredni kontakt z nimi powoduje zmiany skórne. Alergia kontaktowa występuje u ok. 10-20 proc. dorosłych oraz u 20-30 proc. dzieci i młodzieży. W Polsce dodatnie odczyny w testach płatkowych (podstawowa metoda diagnozowania tej choroby) stwierdzono u blisko 22 proc. uczniów szkół podstawowych oraz u 28 proc. uczniów szkół zawodowych. – Częstość alergicznego wyprysku kontaktowego u dzieci wyraźnie narasta. Alergia kontaktowa może się rozpocząć już w okresie niemowlęcym – mówi prof. Beata Kręcisz, kierownik Kliniki Dermatologii Szpitala Zespolonego w Kielcach. Przyczyny doprowadzające do powstania wyprysku kontaktowego są różne. U jednych osób jest to związane z uczuleniem na alergeny kontaktowe, u innych – zmiany skórne powstają, kiedy posma7 sierpnia 2020

rowana powierzchnia zostanie naświetlona światłem słonecznym. U części osób rozpoznaje się tzw. wyprysk zawodowy – związany z uczuleniem na szkodliwe substancje występujące w pracy. W inny sposób działają substancje drażniące – bezpośrednio uszkadzają skórę. Ten typ wyprysku nazywamy wypryskiem kontaktowym z podrażnienia (nie jest to prawdziwe uczulenie i takie zmiany mogą się pojawić u wszystkich ludzi, którzy mają kontakt np. z silnymi substancjami używanymi w środkach czystości, farbami, lakierami, smarami, cementem). Ze względu na mechanizm powstawania zmian wyróżnia się: wyprysk kontaktowy z podrażnienia (reakcja zapalna skóry na czynniki drażniący) i wyprysk kontaktowy alergiczny (zespół objawów związanych z reakcją zapalną w skórze).

OBJAWY

Wyprysk kontaktowy zwykle zaczyna się od silnego świądu. Na skórze tworzą się zaczerwienienie, grudki oraz pęcherzyki. Co charak-

terystyczne, zmiany tworzą się w miejscu kontaktu z np.: tkaniną czy tworzywem zawierającym uczulające chorego czynniki (np. pod paskiem czy biżuterią u chorego uczulonego na nikiel, na rękach u sprzątaczki używającej środków czyszczących, na policzkach w miejscu, na który nałożono kosmetyk, który uczulił chorego pod wpływem opalania). Czasem zmiany występują na całej powierzchni ciała. W przypadku wyprysku przewlekłego skóra staje się pogrubiała, bardzo sucha, łuszczy się, wyraźnie zaznaczają się jej naturalne bruzdy (np. na nadgarstkach skóra może przypominać korę drzewa), skóra na dłoniach podeszwach niekiedy pęka powodując ból. W alergicznym kontaktowym zapaleniu skóry występują wykwity skórne, które zanikają lub ulegają przemianom. Alergia kontaktowa może się objawiać powstawaniem zmian także: • w obrębie jamy ustnej • spojówek • pochwy • reakcji ogólnoustrojowej.

Alergią kontaktową (najczęściej na nikiel) wyjaśnia się niektóre przypadki odrzucania implantów ortopedycznych i stomatologicznych, rozruszników serca czy stentów naczyniowych (niewielka „sprężynka”, umieszczana wewnątrz naczynia krwionośnego w celu przywrócenia drożności naczynia). Alergia kontaktowa może być także przyczyną pokrzywki, astmy i alergicznego nieżytu nosa. – Gdy już wiemy, co nas uczula, trzeba zrobić „śledztwo” i przejrzeć skład wszystkich produktów, z którymi się stykamy począwszy od kosmetyków, pastylek do ssania, skończywszy na chusteczkach higienicznych – mówi prof. Kręcisz. – Wszystkie te preparaty mogą wywoływać niepożądane reakcje. Gdy ktoś uczulony kupuje nowy kosmetyk, powinien za każdym razem z lupą prześledzić jego skład. Ważnym czynnikiem, mającym wpływ na powstawanie alergii jest miejsce aplikacji. Najbardziej wrażliwe są powieki oraz fałdy pachowe i pachwinowe. Stosowanie kosmety-

zdrowie LATEM~ 65 ków na skórę podrażnioną (np. podczas golenia) i zapalnie zmienioną zwiększa ryzyko alergizacji.

KONSERWANTY

Związki o właściwościach konserwujących wchodzą w skład kosmetyków, wyrobów chemii gospodarczej oraz produktów przemysłowych. Ich dodatek ma na celu hamowanie rozwoju drobnoustrojów (bakterii, grzybów) potencjalnie szkodliwych dla ludzkiego zdrowia lub powodujących szybkie niszczenie (psucie) produktu. W kosmetykach zwykle wykorzystuje się takie konserwanty jak: odkażające estry kwasu paraaminobenzoesowego (parabeny, nipaginy, aseptyny), związki chemiczne uwalniające formaldehyd, izotiazolinony czy organiczne połączenia rtęci (timerosal, mertiolat). Z badań dotyczących środków konserwujących przeprowadzonych przez prof. Beatę Kręcisz w Instytucie Medycyny Pracy w Łodzi wynika, że najczęściej alergizował timerosal (ok. 12 proc.) i formaldehyd (ok. 5 proc.). Najmniej dodatnich reakcji powodowały parabeny (0,3 proc.). Jednak w ostatnim czasie najczęściej obserwowane są uczulenia na metyloizotiazolinon. W grupie 113 chorych testowanych zestawem kosmetycznym uczulenie, a więc przynajmniej 1 dodatni wynik testu naskórkowego, stwierdzono u 49 badanych (43 proc.). Trzy kobiety reagowały na antyutleniacze i �iltry przeciwsłoneczne, natomiast pozostali pacjenci na środki konserwujące.

UWAGA NA CHUSTECZKI

Metyloizotiazolinon (MI) to konserwant, na który od lat obserwuje się gwałtowny wzrost uczuleń. Jest to środek, który był powszechnie stosowany w kosmetykach, w tym także tych „hipoalergicznych”, czyli dla cery wrażliwej. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry związane z MI występuje zarówno u dorosłych, jak i dzieci, charakteryzuje się często ciężkim przebiegiem. Do najistotniejszych źródeł uczulenia na MI należą kosmetyki i farby budowlane. Od 12 lutego 2017 roku metyloizotiazolinon został zakazany przez Unię Europejską w produktach niespłukiwanych, czyli takich, które zostają na skórze np. kremy, mleczka do twarzy i ciała. – Odsetek uczulonych na metyloizotiazolinon przekroczył w niektórych krajach 10 proc. testowanej populacji – mówi prof. Kręcisz. – Ten

gwałtowny wzrost tłumaczy się tym, że ta substancja była w składzie wielu produktów, z którymi pacjenci mieli częsty kontakt. Metyloizotiazolinon wchodzi także w skład nawilżanych chusteczki do higieny i pielęgnacji (także tych przeznaczonych dla dzieci) oraz środków czystości. – Do pielęgnacji dzieci nie powinno się używać chusteczek nawilżonych zawierających metyloizotiazolinon, ponieważ ma on silne działanie alergizujące – podkreśla prof. Kręcisz. Silnie uczulająca jest także parafenylenodiamina (PPD) używana do farbowania włosów, futer i skór. Zawarta również w hennie do tatuaży czasowych (zmywalnych).

JAK DIAGNOZOWAĆ

Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry należy zawsze podejrzewać, gdy występują ostre lub przewlekłe zmiany zapalne skóry, a ich lokalizacja jest ograniczona do konkretnej okolicy. Obraz i przebieg choroby nie zawsze jest jednoznaczny. Podczas diagnozowania powinno się zwrócić uwagę na przebieg choroby i okoliczności jej powstawania (praca i związane z nią narażenie zawodowe, hobby, nowe ubranie, stosowanie leków). To mogą być czynniki powodujące kontakt z uczulającą substancją. Warto pamiętać także o tym, że pacjenta może uczulać nie tylko kosmetyk czy leki, stosowane przez niego, ale np. przez jego partnera seksualnego, środki pielęgnacji dzieci, kleje i farby stosowane przez małżonka-modelarza. Gdy szuka się substancji uczulających warto również prześledzić środki, które są używane w pracy, ale które możemy „przynosić” na ubraniach, skórze i włosach do domu. One także mogą być przyczyną wyprysku kontaktowego.

UCZULENIE WTÓRNE

Dobrze, by lekarz w czasie badania obejrzał dokładnie całe ciało pacjenta. Chorzy mogą się skupiać tylko na zmianach widocznych na twarzy i rękach, a może się okazać, że człowiek ma alergiczne kontaktowe zapalenie skóry też na stopach, spowodowane przez środki, z których wykonane jest obuwie, albo ma zakażenie grzybicze stóp, które jest przyczyną wyprysku na rękach. W takich przypadkach na rękach pojawia się wyprysk jako reakcja na alergeny grzybów chorobotwórczych. Można podejrzewać taki ro-

dzaj wyprysku, gdy zmiana pojawia się tylko na jednej ręce. Rozstrzygające jest badanie mikologiczne, które potwierdzi obecność grzybów w pierwotnym ognisku zakażenia, czyli zazwyczaj na stopach.

KIEDY ROBIĆ TESTY

Złotym standardem w diagnostyce alergii kontaktowej są testy płatkowe. Zastosowanie ich zwiększa szansę prawidłowego rozpoznania alergicznego kontaktowego zapalenia skóry, ponad 20-krotnie skraca czas oczekiwania na ostateczne rozpoznanie i zmniejsza koszty leczenia. Testy płatkowe (testy kontaktowe, inna popularna, lecz niepoprawna nazwa to „testy naskórkowe”) służą do wykrywania alergii kontaktowej na uczulające związki drobnocząsteczkowe (tzw. hapteny). Testy płatkowe są przydatne w wery�ikacji podejrzenia uczulenia na metale, kosmetyki i perfumy, leki, gumy, materiały dentystyczne, tworzywa sztuczne, kleje czy rośliny. Wykonanie testów płatkowych jest wskazane w przypadku m.in.: alergicznego wyprysku kontaktowego (alergiczne kontaktowe zapalenie skóry), wyprysku atopowego, wyprysku pieniążkowatego i na tle zawodowym. W trakcie wykonywania testów na plecy badanej osoby przykleja się testy płatkowe zawierające gotowe substancje (hapteny lub ich mieszanki). Testowane substancje nakłada się na skórę za pomocą specjalnych komór umocowanych na przylepcu. Komory wypełnia się testowanymi substancjami, a następnie nakleja na skórę pleców. W trakcie testów nie można moczyć pleców, należy również unikać gwałtownych ruchów i przepocenia. Plastry z testowanymi substancjami pozostawia się na skórze badanego przez 48 godzin i później obserwuje reakcję skóry w określonych odstępach czasowych. U osób uczulonych na daną substancję, w miejscu wykonania testu, pojawiają się grudki czy pęcherzyki. Reakcja zapalna może mieć różne nasilenie, dlatego wyniki testu powinien zinterpretować lekarz. Zaleca się przeprowadzenie co najmniej dwóch odczytów. Oceny reakcji skórnej dokonuje się bezpośrednio po zdjęciu przylepców, minimum po 2 dniach od ich naklejenia. Pierwszy odczyt przeprowadza się zwykle po 3, 4 dniach, drugi – po 7 dniach od rozpoczęcia testów. Podobnie jak w przypadku innych testów skórnych, testy płatkowe

należy wykonywać na skórze zdrowej. Niektóre leki zażywane przez pacjenta mogą powodować fałszywe odczyty w testach płatkowych. Kortykosteroidy oraz inne leki hamujące odporność komórkową powinny być odstawione na 2-3 tygodnie przed badaniem. Również antybiotyki o działaniu hamującym migrację limfocytów i makrofagów (penicyliny, tetracykliny itd.) nie powinny być podawane na 2 tygodnie przed całą procedurą. Testów nie powinno się wykonywać na skórze zmienionej chorobowo oraz u osób w ciężkim stanie ogólnym. Przeciwwskazaniem do ich wykonania są ostre choroby infekcyjne oraz zaostrzenia chorób z autoagresji oraz nowotworów złośliwych, chyba że wykonanie testów jest niezbędne dla pacjenta (np. planowane implanty urządzeń medycznych przy podejrzeniu nietolerancji na ich materiały). Nie ma dowodów szkodliwego wpływu wykonania testów płatkowych podczas ciąży, jednak zgodnie z zasadą maksymalnej ostrożności testy u ciężarnych wykonuje się tylko w wyjątkowych przypadkach.

JAKIE SUBSTANCJE?

W Europejskiej Serii Podstawowej, zalecanej do rutynowej diagnostyki wyprysku, wyróżnia się 31 substancji uczulających. Polska Seria Podstawowa została stworzona na bazie tej Europejskiej i zawiera 30 substancji, w tym kilka specy�icznych dla naszego kraju jak pallad, propolis. Eksperci podkreślają, że sama seria podstawowa nie jest wystarczająca, dlatego w każdym indywidualnym przypadku należy także testować dodatkowe hapteny według wywiadu i specy�icznych narażeń. Dodatni test płatkowy na jakąś substancję wcale nie jest jednoznaczny z rozpoznaniem alergicznego kontaktowego zapalenia skóry. Niektóre osoby z dodatnim wynikiem testu mogą nigdy nie mieć objawów klinicznych w sytuacji, jeśli zetkną się z tą substancją. Dlatego zawsze w przypadku dodatniego wyniku, należy sprawdzić czy chory ma objawy, które potwierdzają uczulenie. Trzeba pamiętać o tym, że wraz ze wzrostem liczby testowanych substancji rośnie ryzyko reakcji fałszywie dodatnich, czyli mamy wynik pozytywny, który nie ma ma potwierdzenia w objawach pacjenta (...).

(zdrowie.pap.pl)

66 ~ zdrowie LATEM

Bez paznokci a lata

nie m

Jest wiele kobiet, które pozwalają sobie na ekstrawaganckie paznokcie tylko na wakacje. Są też takie, które noszą paznokcie cały rok, ale w okresie wakacyjnym stawiają na bardziej pracochłonne ręczne zdobienia, dodatkowo uzupełnione cyrkoniami.

Wiele kobiet nie wyobraża sobie wakacji bez zrobionych paznokci, uważają że to jest tak zwana kropka na „i”, która jest dopełnieniem ich całej wakacyjnej stylizacji oraz nie wyobrażają sobie zdjęć w bikini z urlopu bez rzucających się w oczy perfekcyjnie zrobionych pazurków. Dlatego w okresie wakacyjnym salony kosmetyczne są wypełnione i każda kobieta wie, że należy zapisać się wcześniej. Wielu osobom określenie sztuczne paznokcie kojarzy się z grubymi, nienaturalnymi akrylowymi paznokciami. Ale to już przeszłość. Teraz dziewczyny stawiają na naturalnośc. Świetnym rozwiązaniem jest manicure hybrydowy. W ostatnich latach zyskał całą rzesze fanek. Coraz więcej kobiet robi sobie takie paznokcie same w domu, dlatego że tak naprawdę potrzebne są do tego lampa led, pilniczek, baza oraz top i minimum 1 kolor lakieru hybrydowego. Można powiedziec,́ że producenci wręcz zachęcają do robienia takich paznokci w domu i z myślą o tym powstały lakiery hybrydowe w formie wygodnego pisaka, z gotowym pędzelkiem. Bardzo podręczny i wygodny w użytkowaniu, pozwala początkującym stylistkom położyć równo produkt. Oczywiście 7 sierpnia 2020

dobrze zrobiony w salonie manicure hybrydowy nie ma sobie równych. Profesionalna obsługa i dobrze wykonany manicure kombinowany, który polega na obróbce skórek, specjalnie dobranymi frezami, to nie lada wyczyn, a usługa jest na wagę złota. Dobrze obrobiony wał okołopaznokciowy i kolor położony „pod skórki” sprawia, że paznokcie i ręka wygladają niezwykle elegancko. Paznokcie hybrydowe są polecane do krótkich naturalnych paznokci. Zwolenniczki przedłużanych mają do wyboru paznokcie akrylowe, żelowe oraz bardzo modny w ostatnim czasie akrylo-żel. Ta ostatnia łączy dwie metody, przez co daje większe możliwości oraz skraca czas pracy. Każda z metod ma zwolenniczki i przeciwniczki, ale tak naprawdę poprawnie wykonane przedłużenie każdą metodą może wyglądać naturalnie, mieć ładny kształt, a przy tym być bardzo wytrzymałe. Jeśli chodzi o kształt, to od paru sezonów króluje migdał, ale są też zwolenniczki paznokci kwadratowych oraz bardzo popularnych do niedawna szpicy. Oczywiście im dłuższe paznokcie, tym większe pole do popisu, jeśli chodzi o zdobienie. Lato kojarzy się z kolorowymi neonowymi kolorami.

Dziewczyny uwielbiają neony i rażące kolory w okresie letnim. Cały rok czekają, żeby – jak to mówią – „zaszaleć” z kolorami i właśnie w tym czasie z chęcią sięgają po neonowy róż, jaskrawy pomarańcz, rażący żółty oraz odcienie łososiowe i koralowe. Jest też grupa kobiet, które latem stawiają na pastele, uwielbiają jasne pastelowe odcienie różu, błękitu, mięty, delikatnego brzoskwiniowego oraz bananowy i wrzosowy. Cudnie do tych kolorów wyglądają tak zwane efekty, są to wcierane pyłki, które pięknie błyszczą i sprawiają, że kolor jest bardzo oryginalny. Świetnym rozwiązaniem na wakacyjne paznokcie jest ręczne zdobienie. Latem królują na paznokciach ręcznie malowane palmy, ananasy, �lamingi, motyle itd. Mniej odważnym kobietom polecić można ombre, to zestawienie 2-3 kolorów, do tego kilka cyrkonii i paznokcie będą przyciągać uwagę. Nie należy zapominać jednak o paznokciach na stopach, szczególnie w okresie, kiedy większość czasu nosimy odkryte obuwie. Na stopach polecana jest hybryda, ponieważ wygląda estetycznie i naturalnie. Kolor kobiety wybierają ten sam jak na dłoniach lub zbliżony. Paulina Fb.com/beautystationlondon

zdrowie LATEM~ 67

Chociaż tego typu problemy wynikają często z problemów ze zdrowiem, istnieje co najmniej kilka sposobów, aby swoje paznokcie wzmocnić niezależnie od tego, co przyczyniło się do ich osłabienia. Tych pięć trików sprawi, że już niebawem twoje paznokcie staną się zdrowe i mocne.

1. Nawilżaj dłonie Powodem nieestetycznie wyglądających paznokci bywają zadzierające się skórki, które mogą być efektem niedoboru kwasu foliowego, ale też przesuszenia skóry. Dlatego kondycję paznokci poprawisz przede wszystkim przez regularne nawilżanie dłoni kremem do rąk. Co ważne, aby nie przesuszać płytki paznokcia, unikaj acetonu. Wybierając delikatniejszy zmywacz, bardzo szybko zauważysz różnicę.

2. Stosuj lakier bazowy Z powodu braku czasu zdarza ci się nakładać jedną emalię na drugą? To błąd i prosta droga do pojawienia się przebarwień. Pożółkłe paznokcie niekoniecznie muszą być oznaką palenia papierosów, ponieważ bardzo często powodem jest aplikacja kolorowego lakieru bezpośrednio na płytkę paznokcia. Aby uniknąć takiej sytuacji, zawsze zmywaj najpierw starą warstwę lakieru i po umyciu oraz odtłuszczeniu paznokci nakładaj lakier bazowy, który nie tylko chroni przed przebarwieniami, ale przy okazji utrwala manicure.

o p s s o 5 b

Rozdwajającym się paznokciom nie pomoże na pewno moczenie dłoni w detergentach. Dlatego do sprzątania, zmywania naczyń i prania zakładaj rękawiczki ochronne. W przeciwnym wypadku możesz spodziewać się rozdwajających się paznokci. Agresywne środki chemiczne prowadzą bowiem do łuszczenia się płytek, a wreszcie i ich rozdwajania, które powstrzymać może już tylko intensywna kuracja.

4. Zadbaj o dietę

Słabe paznokcie są najczęściej efektem niedoborów witamin i minerałów w diecie. Szczególne znaczenie dla ich zdrowia ma witamina oraz witaminy z grupy B, odpowiadające za wytrzymałość i wzrost paznokci. Kiedy zauważasz, że stają się one kruche, koniecznie wzbogać dietę o produkty bogate w żelazo oraz cynk, które zapobiegają nie tylko ich łamaniu, ale i rozdwajaniu się. To, że twojemu organizmowi brakuje cynku, poznasz zresztą po białych plamkach na paznokciach.

znok wcne pa cie! o

r d o z w ó a e n im

3. Używaj rękawiczek ochronnych

5. Stosuj suplementy diety przez cały rok

Aby uzupełnić niedobory witamin i minerałów oraz zapobiec pojawieniu się go w przyszłości, zacznij stosować suplementy diety, które dostarczą ci takiej dawki potrzebnych składników, jakiej spożycie wraz z posiłkami jest bardzo trudne do osiągnięcia. Do wymarzonej twardej płytki paznokci zbliżą cię np. drażetki Merz Spezial bogate w witaminę A, żelazo, witaminy z grupy B, cynk, a także niezbędne do prawidłowej budowy paznokci cysteinę i metioninę. Kondycję skórek wzmocni obecny w Merz Spezial Dragees kwas foliowy, a grubość samych paznokci zwiększy biotyna. (newseria.pl)

68 ~ zdrowie LATEM

Jak odbudować paznokcie ? m y w o d y br y h re u ic n a m o p Zadbane i estetycznie wyglądające dłonie są ważnym elementem naszego wyglądu. Tym z nas, które nie lubią spędzać czasu na drobiazgowej pielęgnacji paznokci, salony kosmetyczne oferują popularne hybrydy, utrzymujące się nawet kilka tygodni. Nie pozostają one jednak bez wpływu na stan płytki. Podpowiadamy, jak skutecznie odzyskać zdrowe i piękne paznokcie.

Te z nas, które oprócz zadbanych dłoni cenią sobie również oszczędność czasu, najczęściej wybierają w salonach kosmetycznych manicure hybrydowy. To połączenie lakieru i elastycznego żelu gwarantuje trwały kolor utrzymujący się na paznokciach nawet do dwóch-trzech tygodni.

Hybryda – czy szkodzi?

Połyskliwe i wytrzymałe kolory wyglądają pięknie, jednak manicure hybrydowy wykonywany regularnie, bez większych przerw, może źle wpłynąć na kondycję płytek paznokci. Częste odtłuszczanie i matowienie zwykle powoduje suchość i rozdwajanie się płytki. Jednak najbardziej „brutalne” i szkodliwe jest usuwanie hybrydy. Kilkuminutowe moczenie w acetonie i zdrapywanie pozostałości lakieru 7 sierpnia 2020

narusza strukturę paznokci i niekorzystnie wpływa na naskórek.

Zapobieganie i regeneracja

Aby zminimalizować ryzyko osłabienia paznokci i zachować zdrową skórę, warto z hybrydy korzystać rozsądnie – raz na jakiś czas. Przerwy między kolejnymi wizytami u manikiurzystki warto wykorzystać na odbudowę i zmniejszenie powstałych szkód.

Paznokcie, aby były wytrzymałe i mocne potrzebują kilku ważnych składników: witaminy A, która wzmacnia i wygładza płytkę; witamin z grupy B, które stymulują wzrost paznokci i zapobiegają ich łamaniu się; cynku i kwasu foliowego, które wpływają na grubość i twardość płytki, zapobiegają też tworzeniu się

białych plamek; oraz cysteiny i metioniny – niezbędnych dla prawidłowej budowy paznokci. Składników tych możemy szukać w żywności, ale najlepiej codzienną dietę uzupełnić o wysokiej jakości suplement diety, na przykład drażetki Merz Spezial, będące kompozycją witamin i mikroelementów, najważniejszych dla utrzymania w dobrej kondycji paznokci, skóry, a także włosów. Zawarte w Merz Spezial Dragees składniki dostarczają w odpowiednich proporcjach składniki odżywcze do organizmu.

Pamiętaj, że piękne paznokcie to zdrowe paznokcie. Daj im czas na właściwą regenerację i odbudowę, a kiedy widzisz, że ich stan się znacząco pogorszył zrezygnuj na jakiś czas z manicure hybrydowego.

(lifestyle.newseria.pl)

zdrowie pagina PAGINA LATEM~ 69

Wzmocnij ie c k o n z a p e h c u r k i e w li m ła Łamliwe paznokcie to wynik osłabienia struktury płytki – są miękkie i kruche, rozdwajają się lub złuszczają. Choroby paznokci mają wiele różnych przyczyn. Może być to spowodowane częstym poddawaniem ich obciążającym zabiegom kosmetycznym, takim jak: nieodpowiednie zmywanie lakieru, przedłużanie czy nadmierne ścieranie płytki. Na stan naszych paznokci niekorzystnie wpływa także zbyt długie i częste moczenie dłoni, przede wszystkim w trakcie wykonywania obowiązków domowych bez gumowych rękawiczek. Woda prowadzi do zmiękczenia płytki, a w konsekwencji do jej osłabienia i kruchości. Łamliwe paznokcie to również główna oznaka niedoboru witamin i składników mineralnych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu, zwłaszcza witaminy A, B, E, krzemu, cynku, żelaza czy wapnia. Do innych przyczyn zalicza się między innymi: długotrwały i silny stres; nieprawidłowa pielęgnacja dłoni lub jej brak; silne działanie substancji chemicznych znajdujących się w – detergentach; trudne wa-

runki atmosferyczne i zmiana temperatur, schorzenia ogólnoustrojowe.

Odpowiednia, pełnowartościowa dieta

W walce z problemem łamliwych paznokci kluczową sprawą jest zbilansowana, pełnowartościowa dieta dostarczająca organizmowi wszystkich najważniejszych witamin i mikroelementów. Krucha płytka może być spowodowana przede wszystkim niedoborem białka w naszym jadłospisie. Pamiętaj, aby w codziennym menu pojawiły się produkty będące źródłem tego składnika w pożywieniu. Znajdziemy je głównie w mleku, produktach mlecznych (np. ke�ir, jogurt naturalny czy twaróg), jajach i chudym mięsie drobiowym. Na stan płytki znaczący wpływ mają wzmacniający wapń oraz krzem odpowiedzialny za optymalne nawilżenie oraz elastyczność naszych paznokci.

Codzienną dietę warto uzupełnić suplementem diety, np. Merz Spezial Dragees, który w jednym preparacie dostarczy organizmowi odpowiednią dawkę substancji potrzebnych dla utrzymania zdrowego wyglądu skóry, włosów i paznokci.

• Witamina A oraz żelazo sprawiają, że paznokcie są mocne i wytrzymałe, o równej fakturze. • Witaminy z grupy B stymulują wzrost paznokci, zapobiegają ich łamaniu się. • Cysteina i metionina (zawarte w białku soi) to substancje składowe niezbędne dla prawidłowej budowy paznokci. Witamina B6 pomaga włączyć te substancje w strukturę paznokcia. • Cynk i kwas foliowy wzmacniają paznokcie, zapobiegają ich rozdwajaniu i łamaniu oraz powstawaniu białych plamek. Biotyna pobudza wzrost paznokci i zwiększa ich grubość.

(lifestyle.newseria.pl)

70 ~ zdrowie LATEM

Gdy wrastający paznokieć

in e daje żyć

Większość pacjentów mających problem z wrastającymi paznokciami udaje się prosto do chirurga. To błąd. Procedury medyczne są jednoznaczne – mają przynieść natychmiastową ulgę. Zazwyczaj więc kończy się na wyrwaniu paznokcia. Lepszym wyjściem jest wizyta u podologa, który bezboleśnie zaleczy ranę i sprawi, że problem nie będzie nawracał. W Instytucie Podologii Suela w Białymstoku około 45 proc. pacjentów zjawia się właśnie z wrastającym paznokciem. I nie są to tylko ludzie, którzy zaszkodzili sobie złym, zbyt obciskającym palce obuwiem lub niewłaściwą pielęgnacją. Zdarza się, że przychodzą mamy z niemowlętami, które były ułożone w łonie tak niefortunnie, że miały ściśnięte stópki i zaczęły im jeszcze wtedy wrastać paznokcie. Pomocy szuka też wielu nastolatków zbyt intensywnie uprawiających sport, na dodatek w nieodpowiednich butach. Problem jest szczególnie niebezpieczny w przypadku cukrzyków – zaniedbanie może tu doprowadzić nawet do amputacji stopy. – Ból wrastającego paznokcia może być tak wielki, że ludzie potra�ią wycinać otwory w butach. Nie są w stanie założyć skarpety czy przykryć stóp kołdrą. Zazwyczaj pojawia się zakażenie i cały palec staje się jedną wielką raną. Chodzenie jest cierpieniem – mówi Małgorzata Popławska, podolog z Instytutu Suela. – Potrzebują szybkiej pomocy, zwyczajowo więc 7 sierpnia 2020

kierują się do chirurga, który likwiduje problem wykonując cięcie klinowe lub usuwa paznokieć całościowo. To bolesny zabieg. Najgorsze jest jednak to, że wyrwany paznokieć ma tendencję do ponownego wrastania. Wchodzi w te same tory, jakby to obrazowo przedstawić i po kilku tygodniach problem powraca. Przyjmujemy pacjentów, którzy mieli wyrywane paznokcie wiele razy i całe życie – jak mówią – się z tym borykają. Przy leczeniu podologicznym można uporać się z problemem raz na zawsze i to bez bólu. Jednak ciągle profesja podologa, czyli specjalisty zajmującego się zdrowiem i komfortem stóp, nie jest u nas wystarczająco znana. To zawód sytuujący się pod względem kompetencji pomiędzy kosmetyczką, a lekarzem. – Stosujemy z powodzeniem metody naturalne, nieinwazyjne, nie działamy jak chirurg – interwencyjnie. Możemy pacjentowi poświęcić więcej czasu i uwagi oraz doprowadzić do całkowitego wyleczenia – dodaje Małgorzata Popławska. – Podolog zawsze zadaje sobie pytanie dlaczego powstaje dany problem i skupia się na wyeliminowaniu jego przyczyny. W przypadku wrastającego paznokcia zaczyna się od ugaszania stanu zapalnego. Robi się

tzw. tamponadę, to sprytny opatrunek, którego zadaniem jest wchłonąć krew i ropę. Kiedy już z rany nic się nie sączy, podolog zakłada klamrę. Podnosi ona paznokieć i poszerza łożysko, tak, że nowa płytka nie rośnie ograniczana starymi ramami, ma więcej miejsca. Wszystko odbywa się bezboleśnie, a klamrowanie przynosi ulgę już po pierwszej wizycie. Zdarzają się jednak przypadki, że mimo to paznokieć znowu wrasta, szczególnie jeśli wcześniej wielokrotnie był wyrywany. Czasami też naturalnie, �izjologicznie palec ma taki kształt, że dookoła płytki wyrastają duże, mięsiste wały, co powoduje jej wrastanie. Wtedy pomaga podochirurgia. – Wykonujemy zabieg plastyki opuszka – wyjaśnia podolog z Instytutu Suela. – Polega on na tym, że ścinamy nadmiar wału okołopaznokciowego, skóra naciągana jest do dołu, tak by odsłonić płytkę. Dzięki temu może ona swobodnie rosnąć. Zabieg ten raz na zawsze niweluje problem wrastającego paznokcia. Co ważne, po leczeniu podologicznym, ludzie, którzy wcześniej z trudem chodzili, wracają do normalnej aktywności �izycznej, a niektórzy zaczynają nawet uprawiać sport.

zdrowie LATEM~ 71

Odżywki z drogerii

nie zawsze sprawdzają się w domowej pielęgnacji

Domowa pielęgnacja paznokci może być równie skuteczna, jak ta wykonywana w profesjonalnym gabinecie kosmetycznym. Wystarczą odpowiednie preparaty, ale zdaniem fachowców w tym przypadku dużo lepiej sprawdzają się naturalne produkty, takie jak olej kokosowy, olej rycynowy czy oliwa z oliwek niż gotowe odżywki z drogerii. Paznokcie są symbolem kobiecości i wizytówką każdej eleganckiej pani. Żeby jednak nie szpeciły dłoni, a wzbudzały zachwyt i przyciągały wzrok płci przeciwnej, powinny być odpowiednio wypielęgnowane. – Prawidłowa pielęgnacja paznokci powinna się rozpocząć od poznania problemu płytki, tego, czy paznokcie są suche, cienkie, łamliwe, czy twarde. Często najpierw sięgamy po odżywki dostępne w drogeriach, natomiast jeśli paznokieć jest cienki i łamliwy, taki preparat może się okazać zbyt silny i wówczas możemy odczuwać pieczenie. Z kolei odżywka, która wzmacnia paznokcie, może spowodować, że w rzeczywistości będą one bardziej twarde, przez co mniej elastyczne i mogą się łamać – mówi agencji Newseria Ewelina Pietruszka, menadżer i szkoleniowiec Nail & Beauty BAR. Kupując odżywkę do paznokci, zwróćmy uwagę na to, czy jest ona wzbogacona w kreatynę, wapń, krzem, magnez i witaminy. Zmywacz do

paznokci nie powinien z kolei zawierać acetonu, ponieważ wysusza on płytkę paznokcia i działa na niego niszcząco. Eksperci radzą, by, kiedy jest to możliwe, sięgać po naturalne preparaty, które dają trwały i satysfakcjonujący efekt. – Jestem zwolenniczką oliwy z oliwek, którą można delikatnie podgrzać, wmasować witaminę A+E, olej kokosowy, olej rycynowy. Te zabiegi poprawiają stan paznokci, na efekty trzeba poczekać nieco dłużej, ale na pewno oleje te są lepsze niż odżywki – mówi Ewelina Pietruszka. Panie, które same dbają o paznokcie, powinny pamiętać, że metalowe pilniczki powodują rozdwajanie płytki. Dlatego też kosmetyczki zalecają używanie pilników papierowych, mineralnych lub szklanych. Do skracania paznokci lepiej wykorzystać pilnik, ewentualnie nożyczki, obcinacze natomiast osłabiają płytkę. Nie zalecane jest również częste polerowanie płytki paznokcia, ponieważ staje się ona przez to bardziej cienka i krucha. Kiedy problemy z paznokciami nie ustę-

pują przez dłuższy czas, warto się zdecydować na profesjonalne zabiegi. – Możemy zapytać manikiurzystki o manicure japoński. Jest on przeznaczony na paznokcie suche i rozdwajające się, pomaga nawilżyć je w odpowiedni sposób poprzez produkty, które są w całym tym zestawie. Dzięki niemu paznokcie są odświeżone i nawilżone. Potrzeba co najmniej trzech takich zabiegów w odstępie 2–3 tygodni – tłumaczy Ewelina Pietruszka. Na stan paznokci wpływa również dieta. Trzeba więc regularnie dostarczać organizmowi białko, wapń, cynk, krzem, żelazo, miedź i witaminę B5. Ważne jest również to, aby przyjmować odpowiednie suplementy i regularnie sprawdzać stan swoich paznokci. – Jeśli coś się z nimi dzieje, może to być wynikiem naszego stanu zdrowia, dlatego warto dopytać profesjonalistki – manikiurzystki bądź lekarza – oraz kontrolować swój stan zdrowia – dodaje Ewelina Pietruszka.

72 ~ kuchnia

PIER

Z JA

SkĹ&#x201A;adniki:

Ciasto: H NĆ¤LJ QT[FOOFK t T[D[ZQUB TPMJ Nadzienie H KBHĂ&#x2DC;E Ć˝XJFÇ&#x2021;ZDI MVC NSPÇ&#x2021; OJBD[BOFK EP PQSĂ&#x2DC;T[FOJB KBHĂ&#x2DC;E t EPEBULJ PT 18% lub serek waniliowy homogenizowany

SposĂłb przygotowania: Ciasto: MÄ&#x2026;kÄ&#x2122; przesiaÄ&#x2021; do miski, dodaÄ&#x2021; sĂłl. Do gorÄ&#x2026;cej wody wĹ&#x201A;oĹźyÄ&#x2021; masĹ&#x201A;o i roztopiÄ&#x2021;, stopniowo wlewaÄ&#x2021; do mÄ&#x2026;ki, mieszajÄ&#x2026;c wszystko Ĺ&#x201A;yĹźkÄ&#x2026;. PoĹ&#x201A;Ä&#x2026;czyÄ&#x2021; skĹ&#x201A;adniki i wyĹ&#x201A;oĹźyÄ&#x2021; je na podsypanÄ&#x2026; mÄ&#x2026;kÄ&#x2026; stolnicÄ&#x2122;. WygniataÄ&#x2021; ciasto rÄ&#x2122;kami przez okoĹ&#x201A;o 7 minut, podsypujÄ&#x2026;c w razie koniecznoĹ&#x203A;ci mÄ&#x2026;kÄ&#x2026;, tak aby ciasto nie kleiĹ&#x201A;o siÄ&#x2122;. WĹ&#x201A;oĹźyÄ&#x2021; do miseczki i przykryÄ&#x2021; wilgotnÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;ciereczkÄ&#x2026;, odstawiÄ&#x2021; na okoĹ&#x201A;o 30 minut. Nadzienie: Ĺ&#x161;wieĹźe jagody szybko opĹ&#x201A;ukaÄ&#x2021; pod delikatnym strumieniem wody. OsuszyÄ&#x2021; na papierowych rÄ&#x2122;cznikach, rozĹ&#x201A;oĹźyÄ&#x2021; na tacce i oprĂłszyÄ&#x2021; 1 Ĺ&#x201A;yĹźkÄ&#x2026; mÄ&#x2026;ki. MroĹźone jagody wyjÄ&#x2026;Ä&#x2021; z zamraĹźarki przed samym lepieniem pierogĂłw (pieroĹźki Ĺ&#x201A;atwiej siÄ&#x2122; lepi z zamroĹźonymi owocami). WyĹ&#x201A;oĹźyÄ&#x2021; ciasto na stolnicÄ&#x2122;, podzieliÄ&#x2021; na 3 - 4 czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci i kolejno rozwaĹ&#x201A;kowywaÄ&#x2021; kaĹźdÄ&#x2026; na cienki

zapiekane

NALEĹ&#x161;NIKI z kurczakiem i pieczarkami

SkĹ&#x201A;adniki:

t 5-6 naleĹ&#x203A;nikĂłw t 1 filet z kurczaka t 10 dkg pieczarek t 1 papryka (uĹźyĹ&#x201A;am pĂłĹ&#x201A; ĹźĂłĹ&#x201A;tej i pĂłĹ&#x201A; czerwonej) t 15 dkg ĹźĂłĹ&#x201A;tego sera t 3 Ĺ&#x201A;yĹźki przecieru pomidorowego t sĂłl, pieprz, papryka sĹ&#x201A;odka i ostra t 2 Ĺ&#x201A;yĹźki posiekanej natki pietruszki t olej do smaĹźenia 7 sierpnia 2020

SposĂłb przygotowania:

Filet z kurczaka myjemy, osuszamy, kroimy w kostkÄ&#x2122;, oprĂłszamy przyprawami i smaĹźymy na patelni na niewielkiej iloĹ&#x203A;ci rozgrzanego oleju. NastÄ&#x2122;pnie dodajemy pokrojone w plasterki pieczarki oraz paprykÄ&#x2122; pokrojonÄ&#x2026; w kostkÄ&#x2122;. CaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; smaĹźymy ciÄ&#x2026;gle mieszajÄ&#x2026;c, przez okoĹ&#x201A;o 5 minut. Kilka plasterkĂłw podsmaĹźonych pieczarek odkĹ&#x201A;adamy na osobny talerzyk. Na kaĹźdym naleĹ&#x203A;niku ukĹ&#x201A;adamy po okoĹ&#x201A;o 3 Ĺ&#x201A;yĹźki farszu. Farsz posypujemy garĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; startego ĹźĂłĹ&#x201A;tego sera. NaleĹ&#x203A;niczki zwijamy w ruloniki i ukĹ&#x201A;adamy w wysmarowanym tĹ&#x201A;uszczem Ĺźaroodpornym naczyniu. Z wierzchu naleĹ&#x203A;niki polewamy przecierem pomidorowym i obkĹ&#x201A;adamy odĹ&#x201A;oĹźonymi wczeĹ&#x203A;niej pieczarkami. CaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; posypujemy startym ĹźĂłĹ&#x201A;tym serem. NaleĹ&#x203A;niki zapiekamy w piekarniku nagrzanym do 180â&#x20AC;&#x2122;C przez 20 min â&#x20AC;&#x201C; bez przykrycia. Podajemy na ciepĹ&#x201A;o posypane posiekanÄ&#x2026; zielonÄ&#x2026; pietruszkÄ&#x2026;. (blogzapetytem.pl)

z arb SaĹ&#x201A;atka i fety

SkĹ&#x201A;adniki:

t 500 g arbuza t 200 g sera feta t 1 garĹ&#x203A;Ä&#x2021; liĹ&#x203A;ci miÄ&#x2122;ty t bazylia Sos miodowo-cytrynowy: t 5 Ĺ&#x201A;yĹźek soku z cytryny t 3 Ĺ&#x201A;yĹźki miodu pĹ&#x201A;ynnego

SposĂłb przygotowania:

Arbuza pokroiÄ&#x2021; w duĹźÄ&#x2026; kostkÄ&#x2122; i maĹ&#x201A;ym noĹźykiem usunÄ&#x2026;Ä&#x2021; wszystkie pestki. WrzuciÄ&#x2021; do duĹźej miski. Ser feta odsÄ&#x2026;czyÄ&#x2021; na sicie, pokroiÄ&#x2021; w troszkÄ&#x2122; mniejszÄ&#x2026; kostkÄ&#x2122; niĹź arbuza i dorzuciÄ&#x2021; do miski. MiÄ&#x2122;tÄ&#x2122; i bazyliÄ&#x2122; poszarpaÄ&#x2021; na mniejsze kawaĹ&#x201A;ki, dodaÄ&#x2021; do saĹ&#x201A;atki. Do

ROGI

AGODAMI

J t NM XS[ƤDFK XPEZ t H NBT B ǇPOZDI t ZǇLB NƤLJ QT[FOOFK MVC [JFNT PE[POB ƽNJFUBOB IPNPHFOJ[PXBOB MVC y

placek, obsypując stolnicę i wałek mąką. Małą szklaneczką wycinać kółka, na środek nakładać po jednej łyżeczce farszu. Składać ciasto na pół i zlepiać dokładnie brzegi pierożków, układać je na stolnicy lub blacie. W dużym garnku zagotować osoloną wodę i jak będzie mocno wrzała, włożyć pierwszą partię pierogów (około 15 sztuk). Po ponownym zagotowaniu zmniejszyć ogień do średniego i gotować pierożki przez około 2 minuty licząc od czasu wypłynięcia ich na powierzchnię wody (sprawdzić wcześniej bo pierogi mogą być już gotowe, długość gotowania zależy od grubości ciasta). Wyławiać łyżką cedzakową i układać na tacy lub talerzach zachowując odstępy. Podawać polewając słodką śmietanką lub serkiem homogenizowanym. (kwestiasmaku.com)

buza

ŁOSOŚ ze szparagami kuchnia ~

Składniki:

Pieczony łosoś: t H ƽXJFǇFHP dobrego łososia lub mrożonego dziLJFHP t ZǇLJ PMJXZ t T[D[ZQUB TPMJ t HB Ƥ[LB ƽXJFǇFHP SP[NBSZOV MVC UZNJBOLV t QMBTUSZ DZUSZOZ Masło czosnkowe: t H NBT B t T[D[ZQUB TPMJ IJNBMBKTLJFK t [ƤCLB D[PTOLV t T[D[ZQUB QPTJFLBnego koperku Szparagi na maśle: t QƬD[FL H T[QBSBHØX t ZǇLB NBT B LMBSPXBOFHP t [ƤCLB D[PTOLV t T[D[ZQUB TPMJ IJNBMBKTLJ

Sposób przygotowania:

Łososia natrzyj oliwą z solą i rozmarynem, obłóż cytryną. Najlepszy będzie następnego dnia, ale wystarczy mu też godzina w lodówce. Piekarnik rozgrzej do 170 stopni. Wstaw do piekarnika na blaszce wyłożonej papierem do pieczenia na 25-30 min. W międzyczasie przygotuj masło czosnkowe: miękkie masło wymieszaj w tartym czosnkiem, koperkiem i solą. Podaj obok lub na upieczonym łososiu. Szparagi: odłam twarde końcówki, podsmaż na maśle z solą i odrobiną posiekanego czosnku (3 minutki). Łososia po upieczeniu przełóż wraz ze szparagami ciesz się bogactwem smaku i witamin. (ms-fox.pl)

C H Ł O D N I K z botwinki

Składniki:

t 500 ml jogurtu t 500 ml maślanki (możesz też użyć kefiru) t 4 jajka ugotowane na twardo t 2 pęczki botwinki t 2 długie ogórki t 1 pęczek rzodkiewki t 1 łyżeczka soku z cytryny t 1 ząbki czosnku t 1 mała cebula t QƬD[LB koperku t sól t pieprz

Sposób przygotowania:

szklanki wycisnąć sok z cytryny i dodać miód (najlepszy będzie lipowy lub wielokwiatowy). Mieszać do momentu, aż rozpuści się w soku. Sosem polać sałatkę i delikatnie wymieszać najlepiej drewnianą łyżką. Na talerzu można udekorować świeżą miętą. (ewawachowicz.pl)

Cebulę i czosnek posiekaj. Jajka ugotuj. Buraczki umyj i zetrzyj na tarce o dużych oczkach, łodygi posiekaj. Na maśle przysmaż cebulę i czosnek, dodaj botwinkę. Smaż przez 5–10 minut, po usmażeniu ostudź. Rzodkiewki pokrój w półplasterki, ogórki zetrzyj na tarce o grubych oczkach (środki pełne pestek nie będą Ci potrzebne), koperek posiekaj. W misce wymieszaj jogurt, maślankę, dodaj ostudzoną botwinkę, koperek, ogórki, rzodkiewkę. Dopraw sokiem z cytryny, solą i pieprzem. Podawaj mocno schłodzony z połówkami jajek i grzankami. (aniastarmach.pl)

74 ~ kuchnia

BLINY

SkĹ&#x201A;adniki:

t LH [JFNOJBLĂ&#x2DC;X t T[LM DJFQÂ&#x2019;FHP NMFLB t HSBNĂ&#x2DC;X Ć˝XJFÇ&#x2021;ZDI ESPÇ&#x2021;EÇ&#x2021;Z t KBKLP t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LJ NĆ¤LJ QT[FOOFK t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LB NĆ¤LJ [JFNOJBD[BOFK t DFCVMB t [Ć¤CLJ D[PTOLV t TĂ&#x2DC;M QJFQS[ t PMFK EP TNBÇ&#x2021;FOJB

MIZERI ZE Ĺ&#x161;MIETANÄ&#x201E; SkĹ&#x201A;adniki:

t PHĂ&#x2DC;SLJ HSVOUPXF t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LB LPQFSLV Ć˝XJFÇ&#x2021;FHP MVC mroĹźonego t QJFQS[ NJFMPOZ TĂ&#x2DC;M t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LJ HĆŹTUFK Ć˝NJFUBOZ

SposĂłb przygotowania:

ZIEMNIACZANE SposĂłb przygotowania:

OgĂłrki obieramy ze skĂłry i kroimy w talarki lub pĂłĹ&#x201A;talarki. Solimy do smaku i odstawiamy na chwilÄ&#x2122;. W tym czasie Ĺ&#x203A;mietanÄ&#x2122; doprawiamy pieprzem i koperkiem. JeĹ&#x203A;li Ĺ&#x203A;mietana jest sĹ&#x201A;odka - moĹźna jÄ&#x2026; lekko dokwasiÄ&#x2021; - sokiem z cytryny, kwaskiem cytrynowym (odrobina na czubku Ĺ&#x201A;yĹźeczki) lub winnym octem. OgĂłrki odsÄ&#x2026;czamy z nadmiaru wody, Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czymy ze Ĺ&#x203A;mietanÄ&#x2026; i podajemy na stĂłĹ&#x201A;. (beszamel.se.pl)

Ziemniaki zmiksuj lub zetrzyj na papkÄ&#x2122;. Zetrzyj lub zmiksuj teĹź cebulÄ&#x2122; i czosnek, wszystko przeĹ&#x201A;ĂłĹź do miski. DroĹźdĹźe wymieszaj z mlekiem aĹź zupeĹ&#x201A;nie siÄ&#x2122; rozpuszczÄ&#x2026;, dodaj do ziemniakĂłw. Do miski wsyp oba rodzaje mÄ&#x2026;ki, wbij jajko, dopraw solÄ&#x2026; i pieprzem, dokĹ&#x201A;adnie wymieszaj i odstaw na pĂłĹ&#x201A; godziny, aby droĹźdĹźe â&#x20AC;&#x17E;ruszyĹ&#x201A;yâ&#x20AC;?. Na patelni rozgrzej olej. Ciasto nakĹ&#x201A;adaj Ĺ&#x201A;yĹźkÄ&#x2026;. Bliny smaĹź z obu stron na zĹ&#x201A;oty kolor. (kulinarnapolska.org)

Barszcz czerwony z uszkami SkĹ&#x201A;adniki:

t M XPEZ t H CVSBLĂ&#x2DC;X t H NJĆŹTB [ LPĆ˝DJĆ¤ OQ Ç&#x2021;FCFSLB t H XÂ&#x2019;PT[D[Z[OZ t H TVT[POZDI HS[ZCĂ&#x2DC;X t H DFCVMJ t NM LXBTV CVSBD[BOFHP t MJĆ˝ĆĽ MBVSPXZ t [Ć¤CFL D[PTOLV t QJFQS[ TĂ&#x2DC;M DVLJFS Farsz do uszek: t H TVT[POZDI HS[ZCĂ&#x2DC;X t H D[FSTUXFK CVÂ&#x2019;LJ t H CVÂ&#x2019;LJ UBSUFK t H DFCVMJ t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LJ PMFKV pieprz, sĂłl Ciasto pierogowe: t H NĆ¤LJ QT[FOOFK t KBKLP t NM XPEZ t TĂ&#x2DC;M

SposĂłb przygotowania:

Buraki dokĹ&#x201A;adnie czyĹ&#x203A;cimy ostrÄ&#x2026; stronÄ&#x2026; gÄ&#x2026;bki, zawijamy pojedynczo w foliÄ&#x2122; i pieczemy okoĹ&#x201A;o 45 min. w temp. 200Â°C. Grzyby namaczamy w wodzie minimum przez godzinÄ&#x2122;. MiÄ&#x2122;so z koĹ&#x203A;Ä&#x2021;mi i namoczone grzyby gotujemy na wolnym ogniu do miÄ&#x2122;kkoĹ&#x203A;ci w osolonej wodzie. Dodajemy obranÄ&#x2026; wĹ&#x201A;oszczyznÄ&#x2122;, opalonÄ&#x2026; nad ogniem cebulÄ&#x2122; oraz przyprawy. Gdy warzywa siÄ&#x2122; ugotujÄ&#x2026;, przecedzamy wywar. Upieczone buraki wyciÄ&#x2026;gamy z folii i przekĹ&#x201A;adamy do garnka z wrzÄ&#x2026;cÄ&#x2026; wodÄ&#x2026;. Gotujemy do miÄ&#x2122;kkoĹ&#x203A;ci, odcedzamy i obieramy ze skĂłrki. Ĺ&#x161;cieramy na tarce o duĹźych oczkach, dodajemy do bulionu i zagotowujemy. Do wywaru dodajemy drobno posiekany czosnek roztarty z solÄ&#x2026;, cukrem oraz kwasem buraczanym, chwilÄ&#x2122; mieszamy i przecedzamy barszcz przez drobne sito. Grzyby dokĹ&#x201A;adnie myjemy. Namaczamy przez kilka godzin, po czym gotujemy w niewielkiej iloĹ&#x203A;ci wody, aĹź prawie caĹ&#x201A;y pĹ&#x201A;yn odparuje (jeĹ&#x203A;li nie mamy suszonych grzybĂłw, na odrobinie oleju dusimy 200 g posiekanych pieczarek). PokrojonÄ&#x2026; w drobnÄ&#x2026; kostkÄ&#x2122; cebulÄ&#x2122; szklimy na rozgrzanym oleju. Grzyby, cebulÄ&#x2122; oraz namoczonÄ&#x2026; i odciĹ&#x203A;niÄ&#x2122;tÄ&#x2026; czerstwÄ&#x2026; buĹ&#x201A;kÄ&#x2122; mielemy w maszynce do miÄ&#x2122;sa. Doprawiamy solÄ&#x2026; oraz pieprzem. Dodajemy buĹ&#x201A;kÄ&#x2122; tartÄ&#x2026; i dokĹ&#x201A;adnie mieszamy. MÄ&#x2026;kÄ&#x2122; przesiewamy na stolnicÄ&#x2122;. Dodajemy sĂłl, jajko i ciepĹ&#x201A;Ä&#x2026; wodÄ&#x2122;. Zagniatamy elastyczne ciasto pierogowe, cienko rozwaĹ&#x201A;kowujemy i kroimy na kwadraty o boku dĹ&#x201A;ugoĹ&#x203A;ci 3-4 cm. Na kaĹźdy kawaĹ&#x201A;ek ciasta nakĹ&#x201A;adamy Ĺ&#x201A;yĹźeczkÄ&#x2122; farszu, skĹ&#x201A;adamy po przekÄ&#x2026;tnej na poĹ&#x201A;owÄ&#x2122; i dokĹ&#x201A;adnie zlepiamy brzegi. Sklejamy ze sobÄ&#x2026; dwa rogi podstawy trĂłjkÄ&#x2026;ta, formujÄ&#x2026;c uszka. Gotujemy w duĹźej iloĹ&#x203A;ci wrzÄ&#x2026;cej, lekko osolonej wody. WyciÄ&#x2026;gamy Ĺ&#x201A;yĹźkÄ&#x2026; cedzakowÄ&#x2026;, przelewamy zimnÄ&#x2026; wodÄ&#x2026;. Uszka podajemy z barszczem. (kuchnialidla.pl) 7 sierpnia 2020

ZUPA

kuchnia ~

Z DYNI

Składniki:

t LH EZOJ t NM NMFLB t NM CVMJPOV XBS[ZXOFHP t NM ƽNJFUBOLJ LSFNØXLJ t [ƤCLJ D[PTOLV t T[D[ZQUB HB LJ NVT[LBUP PXFK t TØM NPSTLB QJFQS[ CJB Z t HBSTULJ VTLBnych pestek dyni

Sposób przygotowania:

Dynię obieram i kroję w kostkę. Zalewam mlekiem i bulionem. Solę i gotuję do miękkości. Dodaję posiekany czosnek i gotuję jeszcze 5 min. Całość miksuję, dodaję śmietankę i krótko podgrzewam. Zupę doprawiam świeżo startą gałką muszkatołową i pieprzem. Podaję z prażonymi na suchej patelni pestkami dyni i dekoruję odrobiną śmietanki. (napiecyku.pl)

Omlet

z warzywami Składniki:

t H GBTPMLJ T[QBSBHPXFK t H CSPLV V QPE[JFMPOFHP OB drobne różyczki t NBSDIFXLB t D[FSXPOFK QBQSZLJ t ZǇLB PMFKV t QP T[D[ZQDJF TVT[POFHP UZNJBOku i lubczyku t KBKLB t ZǇLJ NMFLB t TØM QJFQS[ t HBSƽƥ ǇØ UFHP TFSB t QPTJFLBOB OBULB QJFUSVT[LJ

Sposób przygotowania:

Piekarnik rozgrzać do 200C. Fasolkę i brokuły obgotować przez kilka minut, aż trochę zmiękną. Odcedzić. Marchewkę pokroić na plasterki, paprykę w paski. Na patelni, którą można wstawić do piekarnika rozgrzać olej. Podsmażyć na nim marchewkę i paprykę przez 2 -3 minuty. Dorzucić zielone warzywa, dodać zioła. Podsmażyć jeszcze 1 minutę. Jajka roztrzepać z mlekiem, doprawić solą i pieprzem, zalać warzywa. Smażyć przez 2 minuty, posypać serem. Wstawić do piekarnika i piec przez ok. 12 minut. Przed podaniem posypać natką pietruszki. Jeżeli nie macie patelni, która nadaje się do zapiekania, można użyć naczynia do pieczenia. Przekładamy wtedy do niego podsmażone warzywa, zalewamy mieszanką jajeczną i pieczemy 2 -3 minuty dłużej. (pelnytalerz.com)

76 ~ kuchnia

Tarta ze Ĺ&#x203A;liwkami SkĹ&#x201A;adniki:

Kruche ciasto t H NĆ¤LJ t H NBTÂ&#x2019;B t H DVLSV t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LB LXBĆ˝OFK Ć˝NJFUBOZ t Ç&#x2021;Ă&#x2DC;Â&#x2019;ULP Nadzienie: t PL LH Ć˝MJXFL t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LJ NĆ¤LJ [JFNOJBD[BOFK t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LJ DVLSV t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LJ QPXJEFÂ&#x2019; Ć˝MJXLPXZDI

SposĂłb przygotowania:

MasĹ&#x201A;o Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czymy z cukrem, ĹźĂłĹ&#x201A;tkiem i kwaĹ&#x203A;nÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;mietanÄ&#x2026;. Wyrabiamy na gĹ&#x201A;adkÄ&#x2026; masÄ&#x2122;. Dodajemy przesianÄ&#x2026; mÄ&#x2026;kÄ&#x2122;. Zagniatamy kruche ciasto na gĹ&#x201A;adkÄ&#x2026; masÄ&#x2122;. Owijamy ciasto foliÄ&#x2026; spoĹźywczÄ&#x2026; i schĹ&#x201A;adzamy przez 30 minut.FormÄ&#x2122; na tartÄ&#x2122; smarujemy tĹ&#x201A;uszczem. Ciasto waĹ&#x201A;kujemy na gruboĹ&#x203A;Ä&#x2021; 5 mm, nawijamy na cienki waĹ&#x201A;ek i przenosimy na formÄ&#x2122;. Dociskamy lekko ciasto do formy, nadmiar Ĺ&#x203A;cinamy. Tak przygotowany spĂłd podpiekamy 10 minut w rozgrzanym piekarniku do 200Â°C.Ĺ&#x161;liwki myjemy, kroimy na pĂłĹ&#x201A;. Lekko osuszone przekĹ&#x201A;adamy do miski. Cukier mieszamy z mÄ&#x2026;kÄ&#x2026; i zasypujemy Ĺ&#x203A;liwki. Mieszamy do momentu aĹź na Ĺ&#x203A;liwkach nie bÄ&#x2122;dzie widoczna mÄ&#x2026;ka.SpĂłd kruchego ciasta smarujemy powidĹ&#x201A;ami, na to rozkĹ&#x201A;adamy Ĺ&#x203A;liwki. WyszĹ&#x201A;y mi trzy warstwy.PozostaĹ&#x201A;e kruche ciasto waĹ&#x201A;kujemy na gruboĹ&#x203A;Ä&#x2021; 5 mm i wycinamy paski szerokoĹ&#x203A;Ä&#x2021; 1 cm. UkĹ&#x201A;adamy na wierzchu tarty kratkÄ&#x2122;. Wierzch smarujemy roztrzepanym jajkiem. Pieczemy tartÄ&#x2122; w temperaturze 170Â°C przez 30 minut. Smacznego! Kruchego ciasta nie moĹźemy zagniataÄ&#x2021; zbyt dĹ&#x201A;ugo, poniewaĹź prowadzi to do â&#x20AC;&#x17E;zaciÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;ciaâ&#x20AC;? ciasta. W konsekwencji bÄ&#x2122;dzie twarde i zakalcowate. (foodmag.pl)

Racuchy Wytrawna z jabĹ&#x201A;kami SkĹ&#x201A;adniki:

t Ć˝SFEOJF KBKLB t T[LM DJFQÂ&#x2019;FHP NMFLB t Ć˝SFEOJF KBCÂ&#x2019;LB t T[LMBOLJ NĆ¤LJ QT[FOOFK t QP QĂ&#x2DC;Â&#x2019; QÂ&#x2019;BTLJFK Ĺ&#x201A;yĹźeczki sody i proszku do pieczenia

SposĂłb przygotowania:

Do miski wbij jajka. Wlej rĂłwnieĹź lekko ciepĹ&#x201A;e mleko. Wszystko rozbeĹ&#x201A;taj widelcem lub chwilÄ&#x2122; mikserem na maĹ&#x201A;ych obrotach. Do miski dodaj teĹź mÄ&#x2026;kÄ&#x2122; przesianÄ&#x2026; z proszkiem do pieczenia i sodÄ&#x2026;. CaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; ponownie wymieszaj na gĹ&#x201A;adkie ciasto. Polecam uĹźyÄ&#x2021; miksera. Ciasto chwilÄ&#x2122; odpoczywa. To najlepszy moment na obranie jabĹ&#x201A;ek i starcie ich na grubych oczkach. Starte jabĹ&#x201A;ka wrzuÄ&#x2021; do miski z ciastem i zamieszaj caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; Ĺ&#x201A;yĹźkÄ&#x2026; stoĹ&#x201A;owÄ&#x2026;. Nagrzej duĹźÄ&#x2026; patelniÄ&#x2122; - Ĺ&#x203A;rednica 26-28 cm. Dodaj Ĺ&#x201A;yĹźkÄ&#x2122; oleju. Ĺ yĹźkÄ&#x2026; stoĹ&#x201A;owÄ&#x2026; nakĹ&#x201A;adaj podwĂłjne porcje ciasta. Na wiÄ&#x2122;kszej patelni powinny siÄ&#x2122; zmieĹ&#x203A;ciÄ&#x2021; cztery duĹźe racuszki. Racuchy z jabĹ&#x201A;kami smaĹź na Ĺ&#x203A;redniej mocy palnika po 1,5-2 minuty, z obu stron do zarumienienia. Racuchy rosnÄ&#x2026; jeszcze na patelni. Racuchy z jabĹ&#x201A;kami mimo, Ĺźe majÄ&#x2026; w cieĹ&#x203A;cie sĹ&#x201A;odkie jabĹ&#x201A;ka sÄ&#x2026; szykowane bez dodatku cukru. Polecam wiÄ&#x2122;c po usmaĹźeniu oprĂłszyÄ&#x2021; je lekko cukrem pudrem. (aniagotuje.pl) 7 sierpnia 2020

zupa-krem z marche

SkĹ&#x201A;adniki:

t TQPSF NBSDIXJF t EVÇ&#x2021;F KBCÂ&#x2019;LP t DN LBXBÂ&#x2019;FL QPSB t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;FD[LJ NJFMPOFK HBÂ&#x2019;LJ muszkatoĹ&#x201A;owej t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LB NJPEV BLBDKPXFHP t NM XPEZ t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LB PMJXZ t TĂ&#x2DC;M QJFQS[

SposĂłb przygotowania:

Por kroimy w krÄ&#x2026;Ĺźki. MarchewkÄ&#x2122; obieramy i kroimy w plasterki. JabĹ&#x201A;ko obierami i kroimy w czÄ&#x2026;stki. ObsmaĹźamy wszystko na Ĺ&#x201A;yĹźce oliwy i miodu. Doprawiamy solÄ&#x2026;, pieprzem i

kuchnia ~

Owsianka idealna SkĹ&#x201A;adniki:

t T[LMBOLB QÂ&#x2019;BULĂ&#x2DC;X PXTJBOZDI t T[LMBOLJ XPEZ t TQPSB T[D[ZQUB TPMJ t Â&#x203A; o Ĺ&#x201E; T[LMBOLJ NMFD[LB LPLPTPXFHP t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;FD[LB NJPEV Dodatki: coĹ&#x203A; wilgotnego lub kremowego: konfitura, lemon curd, kajmak, solony karmel; coĹ&#x203A; Ĺ&#x203A;wieĹźego i soczystego: ulubione owoce, sprawdzÄ&#x2026; siÄ&#x2122; kaĹźde; coĹ&#x203A; chrupiÄ&#x2026;cego: granola, orzechy, pralina orzechowa, nasiona, pestki, pĹ&#x201A;atki â&#x20AC;&#x201C; najlepiej praĹźone; coĹ&#x203A; sĹ&#x201A;odkiego (jeĹ&#x203A;li potrzeba): miĂłd(!), syrop klonowy, brÄ&#x2026;zowy cukier, melasa; coĹ&#x203A; pachnÄ&#x2026;cego (opcjonalnie): woda ĂłĹźana, pomaraĹ&#x201E;czowa, ekstrakt waniliowy, cynamon, kardamon, przyprawa do piernika

a zupa

ewki i jabĹ&#x201A;ka

SposĂłb przygotowania:

PĹ&#x201A;atki owsiane umieĹ&#x203A;Ä&#x2021; w garnku z grubym dnem. Zalej wodÄ&#x2026; i dodaj sporÄ&#x2026; szczyptÄ&#x2122; soli. Gotuj na maĹ&#x201A;ym ogniu bez przykrycia. Nie mieszaj i czekaj, aĹź pĹ&#x201A;atki wchĹ&#x201A;onÄ&#x2026; wodÄ&#x2122; i napÄ&#x2122;czniejÄ&#x2026;. Potrwa to okoĹ&#x201A;o 6- 8 minut. Dodawaj mleczko kokosowe stopniowo, tak aby uzyskaÄ&#x2021; preferowanÄ&#x2026; konsystencjÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; najlepiej doĹ&#x203A;Ä&#x2021; pĹ&#x201A;ynnÄ&#x2026;, bo owsianka jeszcze zgÄ&#x2122;stnieje. DosĹ&#x201A;odĹş Ĺ&#x201A;yĹźeczkÄ&#x2026; miodu dla rĂłwnowagi smaku. MoĹźesz w tym momencie dodaÄ&#x2021; aromaty, jeĹ&#x203A;li ich uĹźywasz np. ekstrakt waniliowy, wodÄ&#x2122; rĂłĹźanÄ&#x2026;, cynamon lub kardamon â&#x20AC;&#x201C; jednak owsianka jest dobra sama w sobie. Dobierz ulubione dodatki i rozkosznie paĹ&#x201A;aszuj. (rozkoszny.pl)

PYRY Z GZIKIEM

SkĹ&#x201A;adniki:

t LH NÂ&#x2019;PEZDI [JFNOJBLĂ&#x2DC;X UV Irys) t H QFÂ&#x2019;OPUÂ&#x2019;VTUFHP UXBSPHV Ĺ&#x203A;mietankowego t H Ć˝NJFUBOZ t pÄ&#x2122;czek szczypiorku t USPDIĆŹ PMFKV [ HPSD[ZDZ UÂ&#x2019;Pczonego na zimno) lub oleju lnianego t TĂ&#x2DC;M NPSTLB SP[UBSUB X moĹşdzierzu t PQDKPOBMOJF NPÇ&#x2021;OB EPEBĆĽ pieprz, ja zamiast pieprzu uĹźywam naturalnie pikantnego oleju z gorczycy

SposĂłb przygotowania: gaĹ&#x201A;kÄ&#x2026;. Zalewamy wodÄ&#x2026; i gotujemy pod przykryciem na maĹ&#x201A;ym ogniu 30 minut. Miksujemy blenderem na gĹ&#x201A;adki krem. PrĂłbujemy i ewentualnie doprawiamy do smaku. (zufikowo.blogspot.com)

DokĹ&#x201A;adnie wyszoruj ziemniaki i ugotuj je (w mundurkach) w osolonej wodzie. MaĹ&#x201A;e ziemniaki gotuj w caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, wiÄ&#x2122;ksze sztuki moĹźesz przekroiÄ&#x2021; na poĹ&#x201A;Ăłwki. W tym czasie przygotuj gzik: wymieszaj w misce twarĂłg ze Ĺ&#x203A;mietanÄ&#x2026;, posiekaj drobno szczypiorek (odĹ&#x201A;ĂłĹź trochÄ&#x2122; do dekoracji), dodaj do sera i ponownie wymieszaj. OdcedĹş ziemniaki i gorÄ&#x2026;ce od razu przeĹ&#x201A;ĂłĹź do miski z serem. DokĹ&#x201A;adnie wymieszaj, uwaĹźajÄ&#x2026;c, by nie rozgnieĹ&#x203A;Ä&#x2021; ziemniakĂłw. Temperatura ziemniakĂłw sprawia, Ĺźe wszystkie skĹ&#x201A;adniki Ĺ&#x201A;atwo siÄ&#x2122; Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czÄ&#x2026;. TwarĂłg ze Ĺ&#x203A;mietanÄ&#x2026;, czyli gzik, pod wpĹ&#x201A;ywem gorÄ&#x2026;cych ziemniakĂłw nabiera konsystencji sosu. Gotowe danie przeĹ&#x201A;ĂłĹź do naczynia do serwowania lub podziel na porcje. Skrop olejem z gorczycy (lub olejem lnianym) i posyp pozostaĹ&#x201A;ym szczypiorkiem. Podawaj od razu, najlepiej ze szklankÄ&#x2026; kefiru.(facetikuchnia.com.pl)

78 ~ czas zapraw

GRZYBY MARYNOWANE

SkĹ&#x201A;adniki:

t LH LBQFMVT[Z VMVCJPOZDI HS[ZCĂ&#x2DC;X t Â&#x203A; M XPEZ t Â&#x203A; M PDUV t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LJ TPMJ t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;FL DVLSV t [JBSFO QJFQS[V D[BSOFHP t [JBSFO [JFMB BOH t DN LBXBÂ&#x2019;FL LPSZ DZOBNPOV t MJĆ˝DJF MBVSPXF

CYTRYN kiszone SkĹ&#x201A;adniki:

t DZUSZO t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;FD[FL TPMJ t HPÇ&#x2020;E[JLĂ&#x2DC;X t LBXBÂ&#x2019;FL LPSZ DZOBNPOV t QBQSZD[LJ DIJMJ t MJĆ˝DJF MBVSPXF

SposĂłb przygotowania:

Oczyszczone grzyby partiami przekĹ&#x201A;adamy do garnka z wrzÄ&#x2026;cÄ&#x2026; wodÄ&#x2026;. Gotujemy je po 30 sekund, wyĹ&#x201A;awiamy Ĺ&#x201A;yĹźkÄ&#x2026; cedzakowÄ&#x2026; i QS[FLÂ&#x2019;BEBNZ OB TJUP CZ PCDJFLÂ&#x2019;Z 8 ESVHJN HBSOLV HPUVKFNZ Â&#x203A; MJUSB XPEZ [ DVLSFN TPMĆ¤ %P HPUVKĆ¤DFK TJĆŹ XPEZ XLÂ&#x2019;BEBNZ HS[ZCZ i gotujemy przez 10 minut, zbierajÄ&#x2026;c powstajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; pianÄ&#x2122;. Po tym czasie dodaÄ&#x2021; ocet oraz pozostaĹ&#x201A;e przyprawy â&#x20AC;&#x201C; ziarna pieprzu i ziela angielskiego, cynamon i liĹ&#x203A;cie laurowe i gotowaÄ&#x2021; jeszcze okoĹ&#x201A;o 10 minut. Grzyby marynowane przeĹ&#x201A;oĹźyÄ&#x2021; Ĺ&#x201A;yĹźkÄ&#x2026; cedzakowÄ&#x2026; do suchych sĹ&#x201A;oiczkĂłw, zalaÄ&#x2021; zalewÄ&#x2026; (dbajÄ&#x2026;c o to, by przyprawy trafiĹ&#x201A;y w rĂłwnych proporcjach do wszystkich sĹ&#x201A;oikĂłw) i zapasteryzowaÄ&#x2021;.

PowidĹ&#x201A;a Ĺ&#x203A;liwkowe

z nutÄ&#x2026; pomaraĹ&#x201E;czy i cynamonu

Z poĹ&#x201A;owy cytryn odciÄ&#x2026;Ä&#x2021; czubki, naciÄ&#x2026;Ä&#x2021; do Âž wysokoĹ&#x203A;ci. Do kaĹźdego naciÄ&#x2122;cia wsypaÄ&#x2021; 2 Ĺ&#x201A;yĹźeczki soli, wĹ&#x201A;oĹźyÄ&#x2021; goĹşdzik. UĹ&#x201A;oĹźyÄ&#x2021; w sĹ&#x201A;oiku. DorzuciÄ&#x2021; cynamon, ostrÄ&#x2026; paprykÄ&#x2122; i liĹ&#x203A;cie laurowe. WycisnÄ&#x2026;Ä&#x2021; sok z pozostaĹ&#x201A;ych cytryn. UzupeĹ&#x201A;niÄ&#x2021; przegotowanÄ&#x2026; i wystudzonÄ&#x2026; wodÄ&#x2026;. PrzykryÄ&#x2021; talerzykiem i obciÄ&#x2026;ĹźyÄ&#x2021; (cytryny muszÄ&#x2026; byÄ&#x2021; zanurzone). ZakrÄ&#x2122;ciÄ&#x2021; i odstawiÄ&#x2021; na 3-4 tygodnie. Po tym czasie przechowywaÄ&#x2021; w lodĂłwce. PodawaÄ&#x2021; jako dodatek do miÄ&#x2122;s. Kiszone cytryny sÄ&#x2026; teĹź Ĺ&#x203A;wietnym skĹ&#x201A;adnikiem saĹ&#x201A;atek. (kuchnia.wp.pl)

(przyslijprzepis.pl)

SkĹ&#x201A;adniki:

t LH VNZUZDI Ć˝MJXFL QPMTLJDI MVC XĆŹHJFrek, umytych t VNZUB J TQBS[POB QPNBSBĆľD[B t H DVLSV t DZOBNPO EP TNBLV t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LJ TPMJ EP QS[FUXPSĂ&#x2DC;X t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LJ DVSSZ X QSPT[LV

SposĂłb przygotowania:

Do garnka z szerokim dnem dodajemy otartÄ&#x2026; skĂłrkÄ&#x2122; i sok z 1 pomaraĹ&#x201E;czy. Ĺ&#x161;liwki drylujemy i umieszczamy w garnku z sokiem i skĂłrkÄ&#x2026; z pomaraĹ&#x201E;czy. CaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; zagotowujemy, nastÄ&#x2122;pnie zmniejszamy moc grzania i smaĹźymy powidĹ&#x201A;a przez mniej wiÄ&#x2122;cej 1 godzinÄ&#x2122; (po godzinie odstawiamy Ĺ&#x203A;liwki do wystudzenia, nawet na caĹ&#x201A;Ä&#x2026; noc). JeĹ&#x203A;li Ĺ&#x203A;liwki nie byĹ&#x201A;y zbyt sĹ&#x201A;odkie, dosĹ&#x201A;adzamy. Wystudzone Ĺ&#x203A;liwki smaĹźymy na maĹ&#x201A;ym ogniu, do momentu odparowania soku i uzyskania konsystencji doĹ&#x203A;Ä&#x2021; gÄ&#x2122;stych powideĹ&#x201A;. CaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; przyprawiamy do smaku cynamonem. Jeszcze gorÄ&#x2026;ce powidĹ&#x201A;a przekĹ&#x201A;adamy do wyparzonych i osuszonych sĹ&#x201A;oikĂłw. Ranty sĹ&#x201A;oikĂłw dokĹ&#x201A;adnie wycieramy, nastÄ&#x2122;pnie zakrÄ&#x2122;camy. SĹ&#x201A;oiczki z powidĹ&#x201A;ami umieszczamy w garnku z wodÄ&#x2026; (po wĹ&#x201A;oĹźeniu sĹ&#x201A;oikĂłw woda musi siÄ&#x2122;gaÄ&#x2021; trochÄ&#x2122; powyĹźej poĹ&#x201A;owy ich wysokoĹ&#x203A;ci). SĹ&#x201A;oiki nie mogÄ&#x2026; nawzajem siÄ&#x2122; dotykaÄ&#x2021; w garnku. WodÄ&#x2122; w garnku doprowadzamy do wrzenia i na maĹ&#x201A;ym ogniu gotujemy pod przykryciem przez mniej wiÄ&#x2122;cej 10 minut. Spasteryzowane sĹ&#x201A;oiki wyciÄ&#x2026;gamy z garnka, odwracamy do gĂłry dnem i pozostawiamy do wystudzenia. (kuchnialidla.pl)

7 sierpnia 2020

czas zapraw ~

pikle z curry

SkĹ&#x201A;adniki:

t LH PHĂ&#x2DC;SLĂ&#x2DC;X t DFCVMF t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;FD[LJ OBTJPO HPSD[ZDZ CJBÂ&#x2019;FK t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;FD[LB [JBSFO czarnego pieprzu Zalewa: t MJUS XPEZ t T[LMBOLB DVLSV t T[LMBOLB PDUV t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LJ TPMJ EP QS[FUXPSĂ&#x2DC;X t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LJ DVSSZ X QSPT[LV

SposĂłb przygotowania:

ZalewÄ&#x2122; zagotowaÄ&#x2021; i zdjÄ&#x2026;Ä&#x2021; z ognia. Do gorÄ&#x2026;cej zalewy wrzuciÄ&#x2021; pokrojonÄ&#x2026; w pĂłĹ&#x201A;plasterki cebulÄ&#x2122;, caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; wystudziÄ&#x2021;. OgĂłrki umyÄ&#x2021;, wysuszyÄ&#x2021; i pokroiÄ&#x2021; wzdĹ&#x201A;uĹź na Ä&#x2021;wiartki. Do sĹ&#x201A;oikĂłw wĹ&#x201A;oĹźyÄ&#x2021; po 1 Ĺ&#x201A;yĹźeczce nasion gorczycy biaĹ&#x201A;ej, kilka ziarenek pieprzu oraz pokrojone ogĂłrki. SĹ&#x201A;oik uzupeĹ&#x201A;niÄ&#x2021; zalewÄ&#x2026;. PasteryzowaÄ&#x2021; od zagotowania wody przez ok. 3 minuty. WyjÄ&#x2026;Ä&#x2021; gorÄ&#x2026;ce sĹ&#x201A;oiki, dokrÄ&#x2122;ciÄ&#x2021; pokrywki postawiÄ&#x2021; do gĂłry dnem (na zakrÄ&#x2122;tce). Po caĹ&#x201A;kowitym ostudzeniu odwrĂłciÄ&#x2021; i odstawiÄ&#x2021; do spiĹźarki. (kwestiasmaku.com)

Kiszone ogĂłrki

SkĹ&#x201A;adniki:

t LH NBÂ&#x2019;ZDI PHĂ&#x2DC;SLĂ&#x2DC;X HSVOUPXZDI t Ć˝SFEOJB HÂ&#x2019;Ă&#x2DC;XLB D[PTOLV t EVÇ&#x2021;Z QĆŹD[FL LPQSV [ CBMEBDIBNJ MVC X iloĹ&#x203A;ci jakÄ&#x2026; wolicie â&#x20AC;&#x201C; im wiÄ&#x2122;cej kopru tym lepszy aromat ogĂłrkĂłw) t LBXBÂ&#x2019;FL LPS[FOJB DIS[BOV o PL DN (moĹźna daÄ&#x2021; wiÄ&#x2122;cej, ale wtedy ogĂłrki bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; miaĹ&#x201A;y ostrzejszy smak) t MJUSZ XS[Ć¤ULV t QÂ&#x2019;BTLJF Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LJ TPMJ LBNJFOOFK t PQDKPOBMOJF MJĆ˝DJF DIS[BOV EĆŹCV porzeczki lub wiĹ&#x203A;ni (ale nie za duĹźo â&#x20AC;&#x201C; wystarczy po 1 duĹźym liĹ&#x203A;ciu lub kilku maĹ&#x201A;ych)

SposĂłb przygotowania:

PrzygotowaÄ&#x2021; 2 kilogramy ogĂłrkĂłw. Najlepiej ze swojego ogrĂłdka lub postaraÄ&#x2021; siÄ&#x2122; kupiÄ&#x2021; ogĂłrki nienawoĹźone od sprawdzonego sprzedawcy. Dobrze by byĹ&#x201A;o, gdyby to byĹ&#x201A;y sztuki Ĺ&#x203A;redniej wielkoĹ&#x203A;ci. Przed przystÄ&#x2026;pieniem do kiszenia, tak jak pisaĹ&#x201A;am wyĹźej, warto namoczyÄ&#x2021; ogĂłrki w zimnej wodzie przez 2-3 godziny, by byĹ&#x201A;y jÄ&#x2122;drne. MoĹźna ten etap pominÄ&#x2026;Ä&#x2021; o ile ogĂłrki nie byĹ&#x201A;y zrywane o wiele wczeĹ&#x203A;niej ani nie byĹ&#x201A;y zrywane w peĹ&#x201A;nym sĹ&#x201A;oĹ&#x201E;cu. Po namoczeniu ogĂłrki naleĹźy umyÄ&#x2021; pod zimnÄ&#x2026;, bieĹźÄ&#x2026;cÄ&#x2026; wodÄ&#x2026;. PrzepĹ&#x201A;ukaÄ&#x2021; teĹź koper, chrzan oraz ewentualnie uĹźyte liĹ&#x203A;cie. NastÄ&#x2122;pnie korzeĹ&#x201E; chrzanu obraÄ&#x2021; i pokroiÄ&#x2021; na mniejsze kawaĹ&#x201A;ki, najlepiej na nie za grube paski, ktĂłre oddadzÄ&#x2026; wiÄ&#x2122;cej smaku i aromatu. PamiÄ&#x2122;tajcie, Ĺźe chrzan, poza tym, Ĺźe nadaje ogĂłrkom twardoĹ&#x203A;ci, to od niego zaleĹźy rĂłwnieĹź ostroĹ&#x203A;Ä&#x2021; ogĂłrkĂłw kiszonych. WiÄ&#x2122;c jeĹ&#x203A;li nie lubicie mocno ostrych potraw, to lepiej nie przesadzaÄ&#x2021; z jego iloĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;. Czosnek pozbawiÄ&#x2021; Ĺ&#x201A;upinek, a nastÄ&#x2122;pnie kaĹźdy zÄ&#x2026;bek zgnieĹ&#x203A;Ä&#x2021; noĹźem (dociskajÄ&#x2026;c go na pĹ&#x201A;asko, by nieco zmiaĹźdĹźyÄ&#x2021; zÄ&#x2026;bek czosnku). Ewentualnie moĹźna czosnek pokroiÄ&#x2021; na plasterki. PrzygotowaÄ&#x2021; 5 czystych sĹ&#x201A;oikĂłw o pojemnoĹ&#x203A;ci 810 ml kaĹźdy oraz 5 czystych i nieuszkodzonych zakrÄ&#x2122;tek.

Wszystkie powyĹźsze produkty z listy skĹ&#x201A;adnikĂłw podzieliÄ&#x2021; na 5 rĂłwnych czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci. Na dno sĹ&#x201A;oika wyĹ&#x201A;oĹźyÄ&#x2021; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; kopru, czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; zÄ&#x2026;bkĂłw czosnku oraz czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; kawaĹ&#x201A;kĂłw chrzanu. NastÄ&#x2122;pnie pionowo, jasnÄ&#x2026; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciÄ&#x2026; ku gĂłrze powkĹ&#x201A;adaÄ&#x2021; ciasno ogĂłrki do sĹ&#x201A;oika. MoĹźna poukĹ&#x201A;adaÄ&#x2021; miÄ&#x2122;dzy ogĂłrki pozostaĹ&#x201A;y koper, chrzan i czosnek, a na gĂłrÄ&#x2122; wyĹ&#x201A;oĹźyÄ&#x2021; liĹ&#x203A;cie (opcjonalnie jeĹ&#x203A;li bÄ&#x2122;dziecie je uĹźywaÄ&#x2021;). W ten sposĂłb naleĹźy wypeĹ&#x201A;niÄ&#x2021; wszystkie sĹ&#x201A;oiki. PrzygotowaÄ&#x2021; zalewÄ&#x2122;: w tym celu naleĹźy zagotowaÄ&#x2021; 2 litry wody i wsypaÄ&#x2021; do niej cztery pĹ&#x201A;askie Ĺ&#x201A;yĹźki soli kamiennej niejodowanej do przetworĂłw. MieszaÄ&#x2021; do czasu aĹź sĂłl siÄ&#x2122; dokĹ&#x201A;adnie rozpuĹ&#x203A;ci. PrzestudzonÄ&#x2026; wodÄ&#x2026; (moĹźe byÄ&#x2021; letnia) wypeĹ&#x201A;niÄ&#x2021; wszystkie sĹ&#x201A;oiki z ogĂłrkami. Zalewa powinna zakryÄ&#x2021; ogĂłrki w caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci. SĹ&#x201A;oiki z ogĂłrkami kiszonymi mocno zakrÄ&#x2122;ciÄ&#x2021; i odstawiÄ&#x2021; na trzy dni do pomieszczenia o temperaturze pokojowej (ale nie stawiaÄ&#x2021; ich w sĹ&#x201A;oĹ&#x201E;cu, ma to byÄ&#x2021; miejsce zacienione). OgĂłrkĂłw kiszonych nie trzeba poddawaÄ&#x2021; procesowi pasteryzacji. Po 3 dniach w pomieszczeniu o temperaturze pokojowej zakrÄ&#x2122;tki powinny siÄ&#x2122; zassaÄ&#x2021;. Wtedy moĹźna przenieĹ&#x203A;Ä&#x2021; ogĂłrki do piwnicy. (kulinarneprzeboje.pl)

80 ~ czas zapraw

Prawdziwe koreaÅ&#x201E;skie

KIMCHI SkÅ&#x201A;adniki:

t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;FL TPMJ t o MJUSZ XPEZ t LH LBQVTUZ QFLJÆµTLJFK t Â&#x203A; NBÂ&#x2019;FK S[FQZ MVC LBMBSFQZ t Â&#x17E; T[LMBOLJ T[D[ZQJPSLV QPLSPKPOFHP X HSVCF LBXBÂ&#x2019;LJ t Â&#x17E; NBSDIFXLJ QPDJÆ¬UB X DJFOLJF QBTFD[LJ t Â£ T[LMBOLJ XPEZ t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LJ NÆ¤LJ SZÇ&#x2021;PXFK t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LB DVLSV t o Â&#x2019;ZÇ&#x2021;FL QBQSZLJ HPDIVHBSV t Â&#x2019;ZÇ&#x2021;LJ TPTV TPKPXFHP t [Æ¤CLJ D[PTOLV CBSE[P ESPCOP QPTJFLBOF MVC TUBSUF OB UBSDF t DN JNCJSV TUBSUF OB UBSDF t Â&#x17E; Â&#x2019;ZÇ&#x2021;FD[LJ TPMJ

SposÃ³b przygotowania:

,BQVTUÆ¬ QS[FLSPJÆ¥ X[EÂ&#x2019;VÇ&#x2021; OB D[UFSZ D[Æ¬Æ½DJ OBTUÆ¬QOJF LBÇ&#x2021;EÆ¤ Æ¥XJBSULÆ¬ QPLSPJÆ¥ OB NBÂ&#x2019;F LBXBÂ&#x2019;LJ 5BL QS[ZHPUPXBOÆ¤ LBQVTUÆ¬ QS[FÂ&#x2019;PÇ&#x2021;ZÆ¥ EP EVÇ&#x2021;FK NJTLJ [BMBÆ¥ XPEÆ¤ [ TPMÆ¤ EPDJTOÆ¤Æ¥ UBMFS[ZLJFN PCDJÆ¤Ç&#x2021;POZN TÂ&#x2019;PJLJFN J PETUBXJÆ¥ OB NJOVU 8 NJÆ¬E[ZD[BTJF [BHPUPXBÆ¥ XPEÆ¬ [ NÆ¤LÆ¤ SZÇ&#x2021;PXÆ¤ PSB[ DVLSFN J HPUPXBÆ¥ QS[F[ NJOVUZ EP D[BTV BÇ&#x2021; [NJFOJ TJÆ¬ X HÆ¬TUZ SZÇ&#x2021;PXZ LMFJL 8UFEZ [EKÆ¤Æ¥ [ PHOJB J PETUBXJÆ¥ EP QS[FTUVE[FOJB /BTUÆ¬QOJF EP QS[FTUVE[POFHP LMFJLV EPEBÆ¥ XT[ZTULJF QP[PTUBÂ&#x2019;F TLÂ&#x2019;BEOJLJ J XZNJFT[BÆ¥ BÇ&#x2021; EP V[ZTLBOJB HÂ&#x2019;BELJFK QBTUZ ,JFEZ QBTUB CÆ¬E[JF XZNJFT[BOB EPEBÆ¥ S[FQÆ¬ T[D[ZQJPS PSB[ NBSDIFX /BNPD[POÆ¤ LBQVTUÆ¬ PQÂ&#x2019;VLBÆ¥ PEDFE[JÆ¥ CBSE[P EPLÂ&#x2019;BEOJF PEDJTOÆ¤Æ¥ J QS[FÂ&#x2019;PÇ&#x2021;ZÆ¥ EP EVÇ&#x2021;FK NJTLJ %PEBÆ¥ QBTUÆ¬ LJNDIJ J QS[Z QPNPDZ EÂ&#x2019;POJ X SÆ¬LBXJD[LBDI EPLÂ&#x2019;BEOJF OBUS[FÆ¥ LBQVTUÆ¬ QBTUÆ¤ ,JFEZ DBÂ&#x2019;PÆ½Æ¥ CÆ¬E[JF XZNJFT[BOB QS[FÂ&#x2019;PÇ&#x2021;ZÆ¥ EP QPKFNOJLB QPKFNOJL [BNLOÆ¤Æ¥ J [PTUBXJÆ¥ OB CMBDJF OB o EOJ D[ZMJ EP NPNFOUV BÇ&#x2021; [SPCJ TJÆ¬ MFLLP LXBÆ½OF 1PUFN QS[FÂ&#x2019;PÇ&#x2021;ZÆ¥ EP MPEÃ&#x2DC;XLJ J XZLPS[ZTUZXBÆ¥ XUFEZ LJFEZ OBKE[JF XBT PDIPUB KBEMPOPNJB DPN

DÅ¼em jeÅ¼ynowy

SkÅ&#x201A;adniki:

t LH EZOJ t T[LMBOLJ PDUV TQJSZUVTPXFHP t T[LMBOLJ XPEZ t QS[ZQSBXZ LH DVLSV HPÇ&#x2020;E[JLÃ&#x2DC;X

SkÅ&#x201A;adniki:

t T[LM KFÇ&#x2021;ZO Æ½XJFÇ&#x2021;ZDI FXFOUVBMOJF SP[NSPÇ&#x2021;POZDI

t T[LM DVLSV t PQDKPOBMOJF TLÃ&#x2DC;SLB [ DZUSZOZ MVC [JBSFOLB [ MBTLJ XBOJMJJ

SposÃ³b przygotowania:

+FÇ&#x2021;ZOZ NZKFNZ J XTZQVKFNZ EP HBSOLB %PEBKFNZ USPDIÆ¬ XPEZ CZ PXPDF OJF QS[ZXBSÂ&#x2019;Z EP HBSOLB (PUVKFNZ QPE QS[ZLSZDJFN BÇ&#x2021; PXPDF TJÆ¬ SP[QBEOÆ¤ 1PXTUBÂ&#x2019;Æ¤ NBTÆ¬ QS[FDJFSBNZ QS[F[ TJUP QP[PTUBXJBKÆ¤D KFEOÆ¤ T[LMBOLÆ¬ OJFQS[FUBSUZDI KFÇ&#x2021;ZO %P PXPDPXFHP QS[FDJFSV J LBXBÂ&#x2019;LÃ&#x2DC;X KFÇ&#x2021;ZO EPTZQVKFNZ DVLJFS J PQDKPOBMOJF TLÃ&#x2DC;SLÆ¬ DZUSZOPXÆ¤ MVC XBOJMJÆ¬ 1POPXOJF XS[VDBNZ PXPDF EP SPOEMB J TUBXJBNZ OB HB[JF (PUVKFNZ OB XPMOZN PHOJV CF[ QS[ZLSZDJB PLPÂ&#x2019;P HPE[JOZ PE D[BTV EP D[BTV NJFT[BKÆ¤D +FÆ½MJ KFK VÇ&#x2021;ZXBMJÆ½NZ XZKNVKFNZ TLÃ&#x2DC;SLÆ¬ DZUSZOPXÆ¤ 1S[FMFXBNZ HÆ¬TUZ EÇ&#x2021;FN EP XZQBS[POZDI J XZTVT[POZDI TÂ&#x2019;PJLÃ&#x2DC;X 1BTUFSZ[VKFNZ PLPÂ&#x2019;P NJOVU DPPLNBHB[JOF QM

7 sierpnia 2020

Dynia marynowana SposÃ³b przygotowania:

%ZOJÆ¬ NZKFNZ PCJFSBNZ [F TLÃ&#x2DC;SLJ PD[ZT[D[BNZ J LSPJNZ X LPTULÆ¬ 8 HBSOLV [BHPUPXVKFNZ XPEÆ¬ 1PLSPKPOÆ¤ EZOJÆ¬ XLÂ&#x2019;BEBNZ OB TJUP J [BOVS[BNZ X HPUVKÆ¤DFK TJÆ¬ XPE[JF 1PEHPUP-

SOK Z MALIN Skล adniki:

t LH NBMJO t LH DVLSV t Tย PJLJ FXFOUVBMOJF CVUFMLJ t EFLPSBDZKOF FUZLJFUZ QBQJFSPXF OB Tย PJLJ MVC CVUFMLJ

Sposรณb przygotowania:

.BMJOZ NZKฦฌ J PETUBXJBN KF OB TJULV CZ PEEBย Z XPEฦฌ /B EOP XJFMLJFHP Tย PKB XTZQVKฦฌ NBMJOZ J QS[ZTZQVKฦฌ KF DVLSFN /B LH PXPDร X NBMJO EPEBKฦฌ PL HSBN DVLSV 3PCJฦฌ UBL XBSTUXBNJ EP D[BTV XZD[FSQBOJB TJฦฌ NBMJO 1PUFN QS[ZLSZXBN KF HB[ฦค J [BXJฦค[VKฦฌ KF HVNLฦค 0ETUBXJBN OB EP EOJ X DJFQย F NJFKTDF EP D[BTV Bว NBMJOZ [BD[Oฦค QVT[D[Bฦฅ TPL /BMFว Z KF DP E[JFฦต TQSBXE[Bฦฅ CZ OJF CZย Z XJOOF *N DJFQMFK UZN T[ZCDJFK QVT[D[ฦค TPL $[BTFN XZTUBSD[Z EOJ 1PUFN QS[FDFE[BN KF QS[F[ TJULP J QPEHS[FXBN OB PHOJV EP D[BTV [BXS[FOJB 4ย PJD[LJ OB QS[FUXPSZ XD[FฦฝOJFK XZQBS[BN J XZDJFSBN EP TVDIB 1P LPMFJ XMFXBN HPUPXZ TPL J [BLSฦฌDBN 0ETUBXJBN EP Hร SZ EOFN QS[ZLSZXBN ฦฝDJFSFD[Lฦค J D[FLBN Bว PTUZHOฦค KBTLPXFLMJNBUZ QM

HXJB[ELJ BOZว V HXJBว E[JTUFHP J LBXBย FL DZOBNPOV 6XBHB QS[FE XTBE[FOJFN BOZว V J DZOBNPOV EP Tย PJLร X OBMFว Z KF QPLSPJฦฅ X LBXBย LJ

SAล ATKA Wล OSKA

Skล adniki:

t LH PHร SLร X HSVOUPXZDI t LH DVLJOJJ t QฦฌD[FL TFMFSB OBDJPXFHP t LH NBSDIXJ t LH DFCVMJ t LH QBQSZLJ NPว F CZฦฅ LPMPSPXB MVC UZMLP D[FSXPOB t ย Zว LJ TPMJ Zalewa: T[LMBOLJ PDUV t T[LMBOLJ DVLSV t MJฦฝDJF MBVSPXF t ย Zว LB NJFMPOFHP QJFQS[V t Qย BTLJF ย Zว LJ HPSD[ZDZ t Qย BTLB ย Zว LB LPMFOESZ o DBย FK

Sposรณb przygotowania:

naa na sล odko XBOฦค EFMJLBUOJF EZOJฦฌ PTVT[BNZ J XLย BEBNZ EP Tย PJLร X %P [BMFXZ EPEBฦฅ PDFU J QS[ZQSBXZ (PSฦคDฦค [BMFXฦค [BMBฦฅ Tย PJLJ [ EZOJฦค 4ย PJLJ [BLSฦฌDBNZ J QBTUFSZ[VKFNZ NJOVU X UFNQFSBUVS[F TU $ GBKOZPHSPE QM

8T[ZTULJF XBS[ZXB EPLย BEOJF NZKFNZ PHร SLJ LSPJNZ X OJF[CZU DJFOLJF QMBTUFSLJ TFMFSB OBDJPXFHP LSPJNZ X LPTULฦฌ DVLJOJฦฌ LSPJNZ X Qร ย QMBTUFSLJ DFCVMฦฌ LSPJNZ X QJร SLB QBQSZLฦฌ LSPJNZ X QBTFD[LJ 8T[ZTULJF XBS[ZXB QS[FLย BEBNZ EP NJTLJ TPMJNZ NJFT[BNZ J PELย BEBNZ OB PLPย P HPE[JOZ 8 NJฦฌE[ZD[BTJF XBS[ZXB KFT[D[F EXB SB[Z NJFT[BNZ 1P UZN D[BTJF X HBSOLV [BHPUPXVKFNZ PDFU [ DVLSFN J QP[PTUBย ZNJ TLย BEOJLBNJ [BMFXZ 8BS[ZXB [BMFXBNZ HPSฦคDฦค NBSZOBUฦค NJFT[BNZ J PELย BEBNZ OB HPE[JO 1P UZN D[BTJF XBS[ZXB OBLย BEBNZ SB[FN [ [BMFXฦค EP Tย PJLร X 4ย PJLJ [BLSฦฌDBNZ J QBTUFSZ[VKFNZ 1BTUFSZ[BDKJ NPว OB EPLPOBฦฅ X HBSOLV X QJFLBSOJLV BMCP X [NZXBSDF CMPH[BQFUZUFN QM

czas zapraw ~

82 ~ horoskop

Lew

Panna

Waga

24.08 - 22.09

23.09 - 22.10

Miłość: W tym miesiącu musicie zrozumieć, że problemy w miłości ma każdy, większe lub mniejsze, rzadziej lub częściej. A z tego wywnioskować można, że da się je rozwiązać. Po prostu… Dacie radę. Będzie to wymagało od was trochę poświęcenia, trochę mediacji, trochę ustąpienia, ale wszystko dobrze się ułoży i w waszym związku na nowo zawita spokój. Finanse: Teraz jest czas oszczędzania. Trzeba będzie gromadzić kapitał na przyszłe miesiące – głównie wydatki wczesną jesienią lub późnym latem. Więc co możecie proszę sobie odkładać, bo na ten moment nie zabraknie wam funduszy, ale już niebawem może się zrobić naprawdę kiepsko i na wtedy będziecie potrzebować oszczędzonych pieniędzy. Praca: Mam dla was trzy słowa – cierpliwość, wytrwałość i spokój. Musicie jak najbardziej skupić się na tym, co robicie i jak to robicie. Musicie włożyć w pracę 110% i pokazać wszystkim, jak dobrym pracownikiem jesteście. Dodatkowo musicie nauczyć się czekać na nagrody i rezultaty. To, że mocno postaracie się teraz, nie oznacza, że szef was pochwali od razu. Mogą upłynąć miesiące, zanim podejdzie do was i powie „Dobra robota!”. Bądźcie cierpliwi, wytrwali i spokojni, a spotka was zasłużona nagroda. Zdrowie: Sierpień to miesiąc regeneracji, dbania o ciało i ducha. Czas na sport, na regenerację sił, na delikatny wysiłek, na kontakt z przyrodą. To czas spowolnienia. Panowie Lwy uważajcie na kłopoty trawienne i złą dietę. Uważajcie na to co jecie, unikajcie tłustych potraw!

Miłość: Po długim okresie spięć i kłótni atmosfera w waszych związkach oczyści się. Nastanie czas spokojnych chwil miłości i radości. Ale uważajcie na zazdrość jakiegoś znajomego. Osoba ta zauważy, jak wspaniale wam się wiedzie i jakiego wspaniałego partnera macie, i będzie próbować was podzielić. Nie odcinajcie się jednak zupełnie od tej osoby. Wybaczcie jej chwilę słabości, porozmawiajcie z nią o tej sprawie. Wszystko się ułoży. Finanse: W sierpniu możecie spodziewać się ogromnego/dużego przypływu gotówki. Będziecie mieć więcej pieniędzy, niż jesteście w stanie wydać. Nie obnoście się jednak zbyt mocno swoim bogactwem, sierpień bowiem będzie miesiącem sprzyjającym rozmaitym pseudo okazjom, niekorzystnym ofertom – uważajcie co podpisujecie, co kupujecie. Praca: Spodziewać możecie się wielu zadań, coraz więcej papierów piętrzyć się będzie na waszych biurkach. Ale dostaniecie jakiejś turbo energii i poradzicie sobie z każdym z nich, bez wyjątku. Zupełnie nie stracicie rytmu. Dodatkowo pod koniec miesiąca poczujecie satysfakcję z tego, jak dobrze poradziliście sobie ze wszystkim i będziecie dumni ze swojej produktywności. Zdrowie: Uwaga na problemy ze snem. Najprawdopodobniej hormonalne. Czy myśleliście o melatoninie? Dodatkowo możecie coś na to poradzić domowymi sposobami, takimi jak napary z ziół. Sprawdźcie, jakie macie opcje i szybko coś z tym zróbcie, bo naprawdę musicie się wysypiać.

Miłość: Duża zmiana czeka moje ulubione Wagi. Zwroty uczuciowe! Tchniecie życie w coś, co dotychczas troszkę umierało. Poczujecie się, jakbyście odkryli nowe kolory tęczy, jakby życie dało wam drugą szansę. Jest szansa nawet, że przygoda ta skończy się wkrótce przy ołtarzu. Duża stabilizacja uczuciowa, koniec nerwów i niepewności emocjonalnej. Finanse: W sierpniu zalecam ostrożność z inwestycjami. Bardzo łatwo możecie stracić spore sumy pieniędzy w ten sposób. Uważajcie też na złych doradców lub „szybkie i kuszące” zyski, oferty z gwiazdką. Naprawdę, jeśli nie będziecie czujni, to możecie bardzo zbiednieć w krótkim czasie. Najlepszą opcją byłoby nie wydawać na zbędne rzeczy. Praca: W tym miesiącu bardzo duży nakład pracy. Bardzo wam się to spodoba. Polubicie swoją pracę tak bardzo, że zupełnie nie będzie wam przeszkadzać to, że zajmuje wam ona sporo czasu. Będzie to też między innymi pretekst, żeby dłużej zostawać w pracy, bo naprawdę zacznie was to odprężać. Współpracownicy będą was podziwiać za wasze zaangażowanie, a przełożeni docenią wkład i przychylniej będą patrzeć na to, co robicie i jak to robicie. Zdrowie: W sierpniu musicie postawić na samopoczucie, na relaks, odpoczynek. Relaksująca kąpiel, spacer po łące – byłyby dobrym startem, ale zastanówcie się, czy nie potrzebujecie czegoś więcej, np. jakiejś medytacji, jogi lub po prostu dłuższego snu w weekendy. Wasz umysł potrzebuje dbania, tak samo jak ciało.

Wodnik

Ryby

Baran

20.01 - 18.02

19.02 - 20.03

21.03 - 19.04

Miłość: W miłości przede wszystkim słuchajcie serca. Będzie podpowiadało co nieco o wolności i niezależności. To nie czas, żeby podejmować wiążące decyzje, bo potem możecie żałować. Nie zaplątujcie się w małżeństwa, w dzieci, niedługo czeka was spora zmiana sercowa i wtedy możecie bardzo żałować, dlatego na razie idźcie powoli, małymi kroczkami. Możecie oczywiście porozmawiać z partnerem o waszych obawach, on to zrozumie. Finanse: Udane interesy, nie powiem. Inwestycje będą bardzo dobrze na siebie zarabiać. Karty pokazują zbliżenie do osiągnięcia swoich celów. Może jakieś wymarzone wakacje. Ogólnie naprawdę przyzwoicie �inansowo, ale wystrzegajcie się wydawania wszystkiego co do ostatniego grosza. Szukanie źródeł pomnażania powinno was teraz zainteresować. Praca: Karty zaznaczają obserwację, inwigilację wręcz. Przełożeni będą teraz bardzo uważnym okiem patrzeć na każdego pracownika i ważyć jego losy. Jeśli zależy wam na awansie, lub chociaż utrzymaniu swojego aktualnego stanowiska, to radzę wam się w tym miesiącu mocno przyłożyć do pracy. Wszystko jest tak naprawdę w waszych rękach. Zdrowie: Rzućcie wszystkie niezdrowe nałogi! Jeśli nie jesteście w stanie ich rzucić, to chociaż ograniczcie najbardziej jak się da. Sierpień będzie sprzyjał ich pogłębieniu. Nie chcecie chyba wpaść w alkoholizm, palenie trzech paczek papierosów dziennie lub picie zgrzewki coli ot tak. Osoby wokół dodadzą wam siły. Może warto zapisać się też do jakiejś grupy walczącej z tym samym nałogiem?

Miłość: W sierpniu miłosna sielanka Ryb może zostać przerwana. Tylko najwytrwalsi przetrwają ten kryzys. Wygrać z problemami będziecie mogli przede wszystkim szczerością. Ze smutkiem muszę przyznać, że nie wszyscy wytrwają i niektórzy z was będą musieli pożegnać się ze swoją drugą połówką. Może to znak, że czeka na was ktoś wyjątkowy…? Jakoś tak czuję, tam za zakrętem może ktoś być. Finanse: Karty pokazują wydatki na dom, na renowacje, ulepszenia. Może nawet dla niektórych będzie przeprowadzka? Będziecie się dobrze bawić, wybierając meble, tapety, szpargały. Pieniężnie nie ucierpicie na tym zbytnio, więc nie macie się co stresować o budżet. Spełniajcie swoje remontowe marzenia, dekorujcie, bawcie się kolorami. Praca: Waszym głównym celem na teraz powinno być osiągniecie równowagi pomiędzy powierzonymi wam zadaniami i czasem, który macie dostępny. Jeżeli uważacie, że nie wciśniecie kolejnego zlecenia, to go po prostu nie bierzcie. Skupcie się na tym, co macie i zróbcie to dobrze, a przełożony doceni was o wiele bardziej, niż gdybyście mieli wziąć na swoje barki za dużo i nie dokończyć żadnego z zadań. Niestety w biurze widzę nieprzychylnych współpracowników. Nie pozwólcie, żeby to zbiło was z tropu. Zdrowie: Sprawdźcie swoje zęby i to koniecznie. Idźcie na kontrole, pomyślcie o �luoryzacji, czyszczenie też by nie zaszkodziło. Jeśli chcecie mieć zdrowe, mocne i piękne zęby, to teraz jest ostatni dzwonek, by się nimi zająć. Odradzam też spożywanie jakichś słodkich napojów, cukru.

Miłość: Miesiąc pełen sielanki, pełen romantycznych spacerów po zmroku, w ciepłym powiewie letniego wiatru. Będziecie się czuć jak na wakacjach, no może prawie, bo oczywiście będą kwestie pracy, ale w domu nie będziecie myśleć o karierze, będziecie żyć chwilą i swoją miłością. Jednym słowem EKSTRA! Korzystajcie właśnie z tego czasu, nie dajcie mu przelecieć przez palce, naprawdę potrzebujecie takiego emocjonalnego wypoczynku. Łapcie to! Finanse: Jak dotychczas z pieniędzmi było nie najlepiej, aczkolwiek to bardzo szybko ulegnie zmianie i już niebawem coraz mniej się będziecie stresować �inansami. Mam stabilne karty. Jakaś bliska osoba poprosi was o pomoc �inansową. Będziecie mogli sobie na to pozwolić. Wydaje mi się, że bardziej będzie się wam opłacało pomóc tej osobie, bo dzięki temu będzie ona skłonna pomóc wam w przyszłości. Praca: Czeka was sporo obowiązków, z którymi może być ciężko poradzić sobie �izycznie i emocjonalnie. Wszystko się nawarstwi, dlatego jedynym rozwiązaniem dla was będzie po kolei ułożyć to sobie, punkt po punkcie – wszystko dokładnie. Tylko w ten sposób osiągniecie przejrzystość, klarowność umysłu. I nie myślcie za dużo o tym co się dzieje, po prostu skoncentrujcie się jak najmocniej na swoich zadaniach. Zdrowie: Karty mówią mi o problemach z oddychaniem, z płucami. Wybierzcie się gdzieś, gdzie to powietrze jest lepsze, może na jakąś tężnię. Może być to również park, las, skwer. Po prostu dajcie sobie odetchnąć... dosłownie.

23.07 - 23.08

7 sierpnia 2020

horoskop ~

Skorpion

Strzelec

Koziorożec

23.10 - 21.11

22.11 - 21.12

22.12 - 19.01

Miłość: Sierpień będzie dla was miesiącem naprawiania błędów przeszłości. Zdejmiecie z ramion partnera wszystkie obowiązki, dacie mu odpocząć, zaoferujecie pomoc i wsparcie. Naprawicie każdy mankament waszego obecnego związku, co sprawi, że radość i błogość zawitają w wasze progi. Pod koniec miesiąca będziecie mogli być dumni ze swoich poczynań, a partner będzie patrzeć na was z większym podziwem niż kiedykolwiek. Finanse: Finansowo sierpień zapowiada się dość dziwnie. Będą takie wahadłowe, naprzemienne okresy. Na początku wasza sytuacja będzie bardzo w porządku, lecz na przełomie kilku dni zmieni się w dość trudną. Tak jakbyście mieli mieć jakiś nieprzewidziany wydatek. Chwilę później znów dostaniecie zastrzyk środków, tak jakby wypłata? Praca: W pracy dużo buntu. Nie będzie podobała wam się polityka postępowania szefostwa z pracownikami. Bardzo byście chcieli coś z tym zrobić, jednak odradzam. Przełożeni również są teraz w dość ciężkiej sytuacji i lepiej nie testować ich cierpliwości, bo może się to skończyć zwolnieniem. Na szczęście nie jesteście w tej sytuacji sami, bo wasi współpracownicy bardzo podobnie odbierają to, co się dzieje. Zdrowie: Uwaga na niedoleczone dolegliwości. Stare sprawy będą powracać ze zdwojoną siłą, więc może warto wdrożyć jakieś działania pro�ilaktyczne? Zastanówcie się nad tym, bo szkoda by było, gdybyście mieli odwołać wyjazd weekendowy z powodu nawracającej anginy czy bólu kolana.

Miłość: W sierpniu partner będzie trochę nieobecny. Nie �izycznie lecz emocjonalne. Niby będzie obok was, na kanapie, w restauracji, w knajpie, na zakupach, jednak bardzo ciężko będzie wam do niego dotrzeć, tak jakby znajdował się za jakąś niewidzialną ścianą. Musicie zaznaczyć partnerowi, że jesteście dla niego, gdy was potrzebuje. Finanse: Dużo, dużo, dużo pieniędzy. Nic dodać, nic ująć. Nie do końca będziecie wiedzieli, w jaki sposób, ale po prostu zauważycie, że macie dużo na koncie. Będziecie mniej wydawać, będziecie bardziej szanować swoje aktywa. I dobrze, niech to wam wejdzie w krew. Praca: W sierpniu będziecie musieli się bardzo mocno zaangażować w pracę, żeby móc zostać zauważonym przez osoby postawione wyżej. Może wam to sprawić pewne trudności, na pewno nie będzie wam łatwo, bardzo dużo będzie się wokół was działo i możecie poczuć się zagubieni. Jakbyście nie istnieli, bo wiele osób będzie was po prostu ignorować. Najlepiej w takiej sytuacji jest się wyciszyć, uspokoić i poukładać pracę, by o niczym nie zapomnieć. Karty mówią o poprawie wraz z nadejściem jesieni. Zdrowie: Dla pań uwaga na nieplanowane ciąże lub też gratuluję zajścia w ciąże – jak kto woli. Dla panów za to uwaga na problemy z prostatą. Nie musicie jeszcze iść do lekarza (chociaż zawsze lepiej iść na kontrolę), ale może podejmijcie jakieś pro�ilaktyczne kroki. Dla wszystkich – uwaga na zapalenia pęcherza, może nawet bardzo mocne!

Miłość: Sierpień będzie miesiącem wielu smakowitych kąsków, które będą was kusić. Letnia pogoda sprawi, że nabierzecie chęci na imprezowanie, spotkania, wyjścia, spędzenie czasu na dworze. Będziecie mieć ochotę na przygody, ale karty mówią, że najlepiej będzie się niektórym z tych zachcianek oprzeć i stąpać twardo po ziemi z waszym dotychczasowym partnerem. Finanse: Nie obawiajcie się ryzykować z pieniędzmi, bo wszystko, czego się podejmiecie wyjdzie wam na dobre. Jeśli teraz zaoszczędzicie, to będziecie zadowoleni z efektów już po krótkim czasie. Widzę inwestycje za rogiem, które mogą przynieść niemałe zyski, więc nie bójcie się podejmować ryzykownych decyzji. Ktoś może mieć całkiem intratną propozycję dla was. Ale nie polecam wam teraz hazardu ani loterii, bo możecie się sparzyć. Praca: W pracy zwolnienia. Wszyscy będą w nieciekawym nastroju, bo zwolnienia będą odbywały się niemal codziennie. Nie obiecuję, że was to nie dotknie, bo to zależy głównie od jakości waszej pracy. Będzie to dla was bardzo stresujący moment, dlatego radzę wam sięgnąć po pomoc najbliższych, którzy są w stanie zagwarantować wam wsparcie emocjonalne i sposoby, żeby was trochę zająć, oczyścić wasz umysł, skupić się na czymś innym. Zdrowie: Czas zadbać o skórę. Radzę wam sobie przypomnieć o zasadach zdrowego opalania i pielęgnacji skóry latem. Dbajcie o odpowiednie kremy z �iltrem. Oparzenia skóry to nie żart.

Byk

Bliźnięta

Rak

20.04 - 22.05

23.05 - 21.06

22.06 - 22.07

Miłość: Karty wskazują kon�likty odnośnie �inansów, problemy z budżetem i zaplanowaniem wydawania. Wkraść mogą się jakieś wydatki, na które nie będziecie mieć wpływu, nagłe, zaskakujące i to będzie główną przyczyną waszych kłótni. W końcu dojdziecie do porozumienia, ale wymaga to pracy. Samotne Byki nie będą już takie samotne, bo rzucicie się w wir towarzyski. Finanse: Sierpień będzie stresujący, wpływy na konto będą mniejsze niż zazwyczaj, a to wszystko odbije się na waszym samopoczuciu i kontaktach z bliskimi. Karty zaznaczają wyraźne zakończenie tej sytuacji, ale przez dłuższą chwilę będziecie musieli się z nią zmierzyć. Przeczekajcie ten czas w spokoju. Praca: W pracy pokazują mi się możliwe kon�likty ze współpracownikami, którzy są trochę wyżej postawieni, starsi stopniem, stażem. Mogę wam nawet powiedzieć, że racja będzie po waszej stronie, jednak nie daje wam to przyzwolenia, by niegrzecznie odnosić się do tej osoby. Pamiętajcie, że mimo wszystko to dalej jest miejsce pracy i dalej macie nad sobą przełożonych. Zamieńcie kłótnię w elegancką debatę, pokażcie swoje racje, swoje argumenty i zakończcie dyskusję. Pokażcie się z tej profesjonalnej strony, szefostwo naprawdę to zauważy i doceni. Zdrowie: Jeśli chodzi o zdrowie to wszystko wygląda super. Jedyne, na co mogę zwrócić uwagę to nadmiar stresu. Postarajcie się jednak zwalczać stres relaksem, ruchem na świeżym powietrzu i otaczaniem się bliskimi i rodziną. A może joga – teraz jest tak piękna pogoda, może joga na powietrzu.

Miłość: Sierpień będzie dla was miesiącem miłości. Partner będzie sprawiał wam na okrągło niespodzianki, wszystko między wami będzie układało się bajecznie, sielanka, niebo, cud miód! Oczywiście miło by było, gdybyście odwdzięczali się drugiej połówce jak najlepiej, lecz od razu mówię, że partner nie robi tego, by dostać coś w zamian. Mam możliwe poczęcie dziecka. Finanse: Bądźcie ostrożni, bo co prawda z ilością pieniędzy problemów nie będzie, ale to bardzo łatwo może was zgubić. Swoboda �inansowa to prosta droga do długów, a tego byście nie chcieli. Wydawajcie z głową i nie zatraćcie się w tym. Uwaga na zgubione dokumenty, papiery, opinie. Gdzieś są zapodziane, schowane, gdzieś w domu. Praca: Sierpień w biurze będzie stał pod znakiem spokoju, atmosfera w pracy będzie lekko wakacyjna, nikomu nie będzie chciało się kłócić. To będzie naprawdę dobry miesiąc, bo dzięki temu zażyjecie trochę odpoczynku, relaksu. Przede wszystkim nie będziecie musieli przejmować się stresem związanym z karierą, co zawsze jest sporym plusem. Tak trzymać. Jednak pamiętajcie, żeby się też za bardzo nie rozleniwiać, bo ryzyko stracenia pracy cały czas jest bardzo realne… Tak, jest takie ryzyko. Zdrowie: Uwaga na stawy. Może zacznijcie kontrolować poziom przyjmowanego wapnia, poszukajcie ćwiczeń na stawy, przed treningami pamiętajcie, żeby je odpowiednio rozgrzać. Zadbajcie o nie odpowiednio. To bardzo ważne, wasze ciało wam podziękuje za kilkanaście lat!

Miłość: W tym miesiącu wasza druga połówka będzie potrzebowała waszej obecności. Będzie potrzebowała waszego ciepła, wsparcia w pewnych sprawach, uprzejmości i po prostu waszego czasu i waszej obecności. Zajmijcie się ukochaną / ukochanym. A jeśli były nieporozumienia, to dzięki tej otwartości odejdą w dal, w zapomnienie. Finanse: Zastrzyk gotówki, ale nie do końca z powodu pracy, a pobocznych zysków. Coś jak loteria? Zdrapki? No coś takiego. Chiński kotek machający łapką się do was uśmiechnie i naprawdę nie będziecie mieli na co narzekać, jeśli chodzi o �inanse. I to jeszcze bez pracowania, będziecie siedzieć na kanapie i pachnieć, a pieniądze same będą przychodzić! Bierzcie udział w konkursach, loteriach, rozwiązujcie krzyżówki z nagrodami. Praca: W pracy poczujecie się jak ryba w wodzie. Wszystkie decyzje związane z działaniem podejmować będziecie wręcz natychmiastowo, nie będziecie mieli problemów z ich efektami, bo będą to same dobre wybory. Dzięki temu wszyscy będą pod wrażeniem waszej pracy, będą czuć się pewnie współpracując z tak profesjonalną osobą jak wy. Przełożeni zauważą, jak bardzo przykładacie się do roboty i będą patrzeć na was przychylnym okiem od tej pory. Zdrowie: Zapalenia gardła, strun głosowych, ostry katar, alergia – takie mam karty. Uważajcie na swoje gardło, nie wolno wam się zaziębić – choć to środek lata. Uważajcie na zimne napoje pite szybko, na lód w napojach i zmiany – raz zimne, raz gorące.