Goniec Polski, wydanie 735 by SamiSwoi.news

goniec the polish times

polski

.com

Głośny wywiad u Oprah Winfrey

CZYTAJ ONLINE

? Ć Y Z C I L O P Ę I S A B E Z R T O G E Z C LA

[EXCLUSIVE] S.

Sami Swoi...

Koronawirus

radiowcy

raport

IT BREX NEWS

NR 3 (735) 12 MARCA 2021 / ISSN 2044-5202

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 1 sekcja1_68_735.indd 1

3/9/2021 8:05:50 7:15:03 PM

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 2 sekcja1_68_735.indd 2

3/9/2021 8:05:51 7:15:24 PM

sekcja

24 PM

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 3 sekcja1_68_735.indd 3

3/9/2021 8:05:51 7:15:35 PM

4 ~ w NUMERZE

spis treści

MARZEC 2021

goniec

POGRZEB ŻURU I ŚLEDZIA gosia nowicka

Nie on jeden podszywa się pod szaty Kościoła, w celu realizacji własnych zamierzeń. Krzyżacy mordowali w imię Boga, przymykając oko na Biblijne „Nie będziesz zabijał”.

PREZENT NA DZIEŃ... małgorzata mroczkowska

WIELKI POST ks. bartosz rajewski

Policjanci postanowili zatrzymać mnie w celu zwery�ikowania informacji, jakobym nielegalnie przewoził znaczną ilość gotówki. Panowie nie słuchali tłumaczenia, że mam przy sobie niewielką sumę pieniędzy.

Adres: Goniec Polski – The Polish Times 84 Uxbridge Road West Ealing London, W13 8RA Wydawca (Publisher): 1MM Media Group Dyrektor wydawniczy: Emilia Wiecko E: Head.Of�ice@1mmmedia.co.uk Redaktor naczelny: Karol Pomeranek E: karol.pomeranek@goniec.com Redakcja (Editorial): T: 020 7099 7106 T: 7974 9900 12 F: 020 7099 6815 E: redakcja@goniec.com Zespół redakcyjny i współpracownicy: Karolina Barełkowska Dariusz Dzikowski Sonia Grodek Anna Paprzycka Adam Sochacki (rysownik) Małgorzata Skibińska Anna Zielińska

SAMI SWOI RADIOWCY ŁUKASZ TYMKÓW I TOMEK „ATOM” ACHTELIK 12

MOBILIZUJEMY SIĘ NA WYBORY

Polki rozpoczynają akcję; chcą zmobilizować 10.000 wyborców przed majowymi wyborami w UK.

AMBASADOR RP ARKADY RZEGOCKI:

– Polonia w Wielkiej Brytanii jest niezwykle zaangażowana w niesienie pomocy potrzebującym.

POLKA Z LONDYNU I JEJ PSIA OPOWIEŚĆ

Renata Kamińska opublikowała książkę edukacyjną dla dzieci pt. „Hektor, psia opowieść”.

DODATEK WIELKANOCNY ŚWIĄTECZNE TRADYCJE, PRZYSMAKI, KOLOROWANKI

Felietoniści: Małgorzata Mroczkowska Małgorzata Nowicka ks. Bartosz Rajewski Korekta: Elżbieta Marciniak Skład i gra�ika: Rafał Koczan Redakcja portalu Goniec.com: Karolina Barełkowska karolina.barelkowska@goniec.com Marketing i reklama: Marketing i Reklama (Advertising) tel. 0207 0997 107, e-mail: marketing@goniec.com Ewa Sułkowska-Leśniara e-mail: commercial.manager @1mmmedia.co.uk Sylwia Bohatyrewicz tel. 079 7499 0011 e-mail: sylwia@goniec.com Bożena Szul e-mail: bozena.szul@goniec.com Administracja i �inanse: T: 020 7099 7105 T: 079 749 900 14 E: of�ice@1mmmedia.co.uk Dystrybucja: E: dystrybucja@goniec.com T: 020 7099 7107

DODATEK SPECJALNY: BREXIT NEWS

Zasady nadal się zmieniają i wielu nie wie, jak będzie wyglądała ich praca, życie czy nauka po brexicie.

CO NA PORTALU GONIEC.COM

Przegląd cieszących się największą popularnością publikacji autorstwa Karoliny Barełkowskiej.

KORONAWIRUS RAPORT

Ostrożne i nieodwracalne – takie ma być wychodzenie W. Brytanii z lockdownu i luzowanie obostrzeń.

Prenumerata: T: 020 7099 7105 Tytuł zarejestrowany pod numerem: ISSN 2044-5202 Redakcja „Gońca Polskiego” nie ponosi odpowiedzialności za treść publikowanych ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo odmowy publikacji ogłoszenia bez podania przyczyny.

12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 4 sekcja1_68_735.indd 4

3/2/2021 8:42:54 PM 3/9/2021 8:05:52 7:15:50 PM

sekcja

4 PM 50 PM

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 5 sekcja1_68_735.indd 5

3/9/2021 8:05:52 7:16:01 PM

6 ~ rysunek

rysuje Tomasz Rysownik

kiem Sochackiego

oczucie bliskości zostanie z nami na długo?

redaktor naczelny Karol Pomeranek

Rozmowy (...) pomagają ludziom utrzymywać kontakt z przyjaciółmi. 12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 6 sekcja1_68_735.indd 6

Z okazji Dnia Wspólnoty Narodów, zrzeszającej w ramach Brytyjskiej Wspólnoty Narodów niepodległe kraje, z których większość była w przeszłości brytyjskimi koloniami, głos zabrała królowa Elżbieta II. Brytyjska monarchini tradycyjnie wygłosiła świetnie wyważone przemówienie, w którym skupiła się na panującej na świecie pandemii i relacji międzyludzkich z nią związanych. Jak zauważyła, doświadczenia

ostatniego roku były różne w całej Wspólnocie i towarzyszyły im liczne przykłady odwagi i poświęcenia się swoim obowiązkom, które pojawiały się zwłaszcza wśród tych, którzy pracują na pierwszej linii walki z chorobami, którzy zapewniali opiekę członkom swojej społeczności. – Wszyscy jesteśmy pod wrażeniem osiągnięć, które wiążą się z opracowywaniem nowych szczepionek – podkreśliła. W jej opinii, te trudne czasy, które

nieraz doświadczyły tak wielu, pozwalają głębiej przeżywać poczucie wspólnoty i to, co dzielimy z innymi. – Potrzeba utrzymywania większego dystansu społecznego oraz praca przeważnie w izolacji dla wielu w naszej Wspólnocie okazały się niezwykłym doświadczeniem – przyznała. Zwróciła też uwagę na znaczenie nowych technologii w czasach pandemii. – W naszym codziennym życiu staliśmy się bardziej przyzwyczajeni do łączenia

się on-line – wspomniała. – Dla niektórych z nas była to rzecz nowa, ale rozmowy i spotkania – w tym także spotkania na szczycie Wspólnoty, które prowadzone są on-line – pomagają ludziom utrzymywać kontakt z przyjaciółmi, rodziną, pracownikami, z którymi inaczej nie udałoby się spotkać – podkreśliła. Monarchini ma także nadzieję, że to nowe poczucie bliskości, poczucie więzi społecznej, zostanie z nami na długo. << 3/2/2021 8:42:54 PM 3/9/2021 8:05:53 7:16:14 PM

sekcja

4 PM 14 PM

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 7 sekcja1_68_735.indd 7

3/9/2021 8:05:54 7:16:26 PM

8 ~ felieton

Gosia Nowicka

ogrzeb

ŻURU I ŚLEDZIA Gdyby Wasz postny jadłospis, ograniczał się do śledzia i żuru, nie dziwilibyście się teraz na widok powyższego tytułu. Nie – nie postradałam zmysłów do reszty. Nie jestem też pod wpływem promili. Mówię tu o dawnym zwyczaju ludowym, obchodzonym na Kujawach. Tak im się przejadło postne, że świętowali koniec pokuty, urządzając symboliczny pogrzeb przebrzydłej strawy. Tradycji, kultów i obrzędów jest w świecie na pęczki. Długo by opowiadać… Jednym słowem ludziska mają to do siebie, że we wszystko są w stanie uwierzyć. Zwyczaj święcenia pokarmów był co prawda niegdyś pogański, ale że go Kościół podwędził, to jest już chrześcijański. Podobnie rzecz ma się z jajami. Starosłowiańskie wierzenia stawiały je na piedestale. Symbolizowały początek nowego życia i siły witalne. Stanowiły pośrednictwo między światem bogów, duchów i ludzi. Obyczaj święcenia jaj narodził się w klasztorach w średniowieczu. Tradycja malowania ich, dla odmiany, wywodzi się ze starożytnego Egiptu. Kościół przybrał i to „dziecko” za własne i od tamtej pory, każdy porządny katolik, maluje jajka rzetelnie i z wigorem. Czy jednak każdy szanowny obywatel pamięta, co tak właściwie świętuje podczas Wielkanocy i dlaczego? Z drugiej strony –

czy my wiemy, o co się do końca rozchodzi muzułmaninowi podczas obchodów ramadanu? Starożytni byli święcie przekonani, że Ziemia jest płaska. Jakby tego było mało – osadzona na sześciu krokodylach. Najstarsza religia świata, hinduizm zakłada, że stwórcą świata jest Brama. Według muzułmanów to Allah. Chrześcijanie wierzą, że to Bóg. Żydzi dają żelazną gwarancję, że tylko Tora mówi prawdę. Islamiści zarzekają się, że koran jest jedynym prawdziwym źródłem wiary itd., itd… Bądź co bądź, każdemu wolno wierzyć w to, co tylko żywnie mu się podoba. Weźmy przykładowo, takiego sobie Kaczyńskiego. Poczciwina, dałby sobie rękę uciąć, że jakieś bliżej nieokreślone, złe moce nas atakują: odrzucenie zła jest czymś niezwykle istotnym, bo to zło atakuje nasz kraj, naszą ojczyznę, nasz naród, atakuje instytucję, która jest w centrum naszej tożsamości, atakuje Kościół. Nie on jeden podszywa się pod szaty Kościoła, w celu realizacji własnych zamierzeń. Krzyżacy mordowali w imię Boga, przymykając oko na Biblijne „Nie będziesz zabijał”. Współcześnie rzekomi islamiści prowadzą trefną walkę z niewiernymi. Sprawa szyta jest grubymi nićmi… Zarówno chrześcijanizm, jak i islamizm, są religiami pokoju. We wszystkich pismach świętych wielkich religii leje się czasami krew. Aczkolwiek nie należy ich interpretować dosłownie. Jezus Chrystus powiedział: Przyprowadźcie tutaj moich wrogów, którzy nie chcieli, abym nad nimi panował, i pozabijajcie ich w mojej obecności. (Łk 19, 27). Koran grzmi słowami: Pozwala się wiernym, przeciwko którym wytoczono wojnę, brać broń do

ręki, gdyż doznali niesprawiedliwości. Bóg ma władzę, by im pomóc w zwycięstwie. (Koran 22, 39). Gdyby tak oba pisma interpretować dosłownie, nie nadążylibyśmy z grzebaniem trupów. Sprawa, wbrew pozorom, jest prosta. Otóż pociągający za sznurki, wybierają z ksiąg to, co pomaga im manipulować naiwnymi, prostymi śmiertelnikami. Opętanych fanatyków nie brakuje w żadnej religii. Zawsze znajdą się czarne owce, nawołujące do nienawiści. Dobrym przykładem na to są tu słowa biskupa Ignacego Deca: Starsi mówią, że nawet za czasów komunistycznych nie było takich zachowań i takich działań antykościelnych, bluźnierczych jak dzisiaj, że diabeł zrzucił szaty czerwone i przebrał się w szaty tęczowe. Przykazania głoszą, żeby „miłować bliźniego swego jak siebie samego”. Głowa Kościoła katolickiego, papież Franciszek mówi: Osoby homoseksualne mają prawo być częścią rodziny. Są dziećmi Boga i mają do rodziny prawo. Nikt nie powinien być odrzucony, albo czuć się upodlony z tego powodu. Co tam! Ignacy wie lepiej! Żadna głowa Kościoła nie będzie mu mówiła, jak ma postępować! Zamiast podjudzać do nienawiści, proponuję Jarkowi i Ignasiowi poszukanie w sercu miłosierdzia, tolerancji i miłości bliźniego. Wracając jednak do jajek – radosnych Świąt Wielkanocnych, Kochani! << Gosia Nowicka. Studiowała dziennikarstwo w Łodzi w latach 2001-2004. Od 2004 roku przebywa w Wielkiej Brytanii, gdzie ukończyła Dental College. Pasjonuje ją pisanie felietonów, w których przekornie komentuje otaczającą ją rzeczywistość.

Komentuj! Goniec.com

12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 8 sekcja1_68_735.indd 8

3/2/2021 8:42:54 PM 3/9/2021 8:05:55 7:17:14 PM

sekcja

felieton ~

Małgorzata Mroczkowska

rezent na

DZIEŃ Kobiet

4 PM 14 PM

Trzeba przyznać, że w tym roku nasz-nie nasz Boris Johnson stanął na wysokości zadania i prezent na Dzień Kobiet piękny nam załatwił. Oczywiście najbardziej dostało się kobietom-matkom, ale i te bez dzieci na pewno odczują lekką przynajmniej zmianę. Otóż tego dnia brytyjskie dzieci wracają do szkół. Wszyscy rodzice, a przynajmniej zdecydowana większość już przebiera nóżkami z radości. No bo jak długo można dzieci kisić w domu, toż to nie ogórki, żeby je tak męczyć! A tak się składa, że pandemia zmusiła rząd do przetrzymania małoletnich w cieplarnianych warunkach i domowych kapciach, i to od grudnia! Wiosną ma się to wreszcie zmienić. Lud podszczepiony, więc i nadzieja na lepszą przyszłość w narodzie jest. Czyżby miało być znowu normalnie? Nieśmiało pytam, ze strachu, żeby nie zapeszyć. Czy jeszcze wierzymy, że będzie normalnie albo chociaż tak jak dawniej? Tak strasznie tęskni nam się przecież za wyjazdami do Polski i do ciepłych krajów, do koncertów na otwartej przestrzeni, a zwłaszcza do wizyt u znajomych i rodziny. Niestety, prognozy nie są najlepsze. Optymiści mówią o tym, że maski zostaną na naszych twarzach już na zawsze, tak jak czapka zimą, a kapelusz latem. Ma to być po prostu część naszej garderoby. Pesymiści zaś prorokują, że nawet jeśli po-

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 9 sekcja1_68_735.indd 9

radzimy sobie z koronawirusem, to i tak kolejna pandemia czyha już za rogiem. Tym razem ma nas zaatakować bakteria, a nie wirus, żeby było sprawiedliwie. Grozi nam też kataklizm klimatyczny i ogólnie koniec świata. Ponoć wróżki i czytacze Tarota nie mogą się teraz opędzić od klientów. Koniec więc bliski, z czego tu się zatem cieszyć, że dzieci wracają do szkół? Ano z tego, że nawet jeśli znowu coś nas przyatakuje, to chyba warto te ostatnie chwile spędzić miło udając, że jest normalnie, prawda? Warto żyć i cieszyć się życiem do końca. A nie umierać za życia i zamartwiać się, że „olaboga co to będzie”. Jak mawia mój mąż, co ma być to będzie, a póki życie, póty żyć trzeba. Dzieci wrócą do szkół, chociaż nie wszystkim ten pomysł się podoba. Po pierwsze dzieciaki przyzwyczaiły się wysiadywania w domu, bo do komputera droga jest krótsza niż do szkoły i mundurku nie trzeba zakładać. Poza tym rodzice zajęci pracą zdalną, więc można trochę poudawać, że się uczy, można nawet na taką naukę ponarzekać i w nagrodę pograć w gry. Sporo dzieciaków zasiedziało się przed komputerami i ogólnie polubiło siedzenie w domu. Niestety dla rodziców, a zwłaszcza dla nauczycieli nie jest to dobry sygnał. Przede wszystkim dlatego, że teraz trzeba będzie być przygotowanym na frustrację ze strony uczniów, którzy będą musieli na nowo nauczyć się starej rutyny. A nikt nie lubi zmian na gorsze. Niestety, czy nam się to podoba czy nie, dzieci muszą wrócić do szkoły, bo podobno już im od tego siedzenia w domach zaczyna siadać psychika. I przytyły, średnio po kilogramie na twarz. No i straciły realny kontakt z rówieśnikami, z którymi komunikowały się głównie przez internet lub telefon. A to nie jest naturalna forma kontaktowania się ludzi.

Wielu rodziców ma obawy, czy dzieci nie będą narażone na wirusy, skoro nauczyciele jeszcze nie byli szczepieni. I tu okazuje się, że nie ma się czego bać, bo skoro dzieci pracowników kluczowych dla rozwoju gospodarki chodziły przez cały czas do szkół i nie zachorowały, to znaczy, że i naszym dzieciom nic nie grozi. Oby tak właśnie było. Powrót dzieci do szkół oznacza, że rodzice będą mieli więcej czasu dla siebie, czytaj: dla swojej pracy. Będzie można pomyśleć o dodatkowych zajęciach i zacząć wreszcie planować, chociażby wakacje. Powoli nastąpi odblokowanie gospodarki, ponieważ następni w kolejce po szkołach są sklepikarze, ci mali i ci bardzo duzi, którzy sprzedają przedmioty nie pierwszej potrzeby, takie jak ubrania czy meble. W obecnych czasach marzeniem jest przeżyć w zdrowiu pandemię i zabrać rodzinę na obiad do restauracji, pójść do fryzjera i na basen. Co tam dalekie podróże! Nie ma to jak pójść na siłownię i zrobić sobie paznokcie w salonie. Tymczasem cieszmy się nawet z tych małych kroków do normalności. I bądźmy radośni. Musimy wierzyć, że ludzkość przejdzie przez ten gęsty las pełen groźnych wirusów z jak najmniejszymi stratami. Przed nami w końcu długo wyczekana zaszczepiona wiosna. Będzie dobrze! <<

Małgorzata Mroczkowska, z wykształcenia politolog, od 2004 r. mieszka w Londynie. Autorka powieści obyczajowych, m.in. „Angielskie lato”, „Od jutra dieta! Zapiski niedoskonałej pani domu” i najnowsza „Dziennik przetrwania. Zapiski niedoskonałej matki”.

Komentuj! Goniec.com 3/9/2021 8:05:55 7:17:28 PM

10 ~ felieton

ks. Bartosz Rajewski

Ks. Bartosz Rajewski, proboszcz jednej z najstarszych polskich wspólnot katolickich w UK – para�ii pw. Św. Wojciecha na South Kensington w Londynie (Little Brompton Oratory).

Spotkanie z policją �inansową na rzymskim lotnisku Ciampino przed dwoma laty nie należało do najprzyjemniejszych. W sobotni lutowy poranek wracaliśmy z ministrantami z kilkudniowego pobytu w Wiecznym Mieście, kiedy policjanci postanowili zatrzymać mnie w celu zwery�ikowania informacji, jakobym nielegalnie przewoził znaczną ilość gotówki. Panowie nie słuchali tłumaczenia, że mam przy sobie niewielką sumę pieniędzy. Nie byli też skłonni uwierzyć, że jestem autentycznym księdzem. By to zwery�ikować, zadali mi proste – wydawałoby się – pytanie: „O czym jest dzisiejsza Ewangelia?”. Wielkopostna liturgia Słowa prowadzi nas przez trzy góry. Opowiadanie o Abrahamie i Izaaku to historia wydarzeń, jakie zadziały się na pagórku w krainie Moria. Dalej wraz z Jezusem i Jego uczniami przenosimy się na „wysoką górę” zwaną górą Przemienienia. Oba te wzniesienia prowadzą nas jednak na jerozolimskie wzgórze zwane Golgotą. To tam szaleńcza miłość Boga do Abrahama, Jakuba i Izaaka oraz wszystkich potomków Adama, do każdej i każdego z nas ukazała się w sposób najpełniejszy. Wydarzenie Przemienienia na górze Tabor jest zapowiedzią tego, co wkrótce się wydarzy: fałszywe oskarżenia, męka, o�iara, krzyż i śmierć Jezusa. Wielki Post to czas szczególnej odnowy naszej pamięci o tych wydarzeniach. Po co? Po to, byśmy mogli znów przypomnieć sobie o „miłości Boga, która jest w Chrystusie Jezusie, Panu naszym” (Rz 8,39). Św. Paweł w Liście do Rzymian przypomina o tej Bożej miłości. Świadomość tego, że „Jezus, który poniósł za nas śmierć, co więcej – zmartwychwstał, siedzi po prawicy Boga i przyczynia się za nami” (Rz 8,34) łatwo bowiem utracić i nietrudno o niej zapomnieć. Zły sięga w tym celu po niewybredne metody: oskarżenia (Rz 8,33) i osąd (Rz 8,34), utrapienia, ucisk i prześladowanie, głód i nagość, niebezpieczeństwo i miecz (Rz 8,35) – owszem 12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 10 sekcja2_68_735.indd 10

ielki Post „śmierć” („zabijają nas przez cały dzień”; Rz 8,36). To wszystko tylko w jednym celu: by nas oddzielić od miłości Boga objawionej w Jezusie. Odciągnąć nas od Niego: groźbą lub obietnicą; poniżeniem lub pokusą; prześladowaniem lub przekupstwem; śmiercią lub powabami życia. Wszystko po to, byśmy uwierzyli, że On nas nie kocha! Wielki Post i wszystkie związane z tym czasem duchowe praktyki mają służyć naszemu nawróceniu. „Nawrócenia nie da się odłożyć na później. Choć byśmy mieli tysiące spraw, musimy złapać tę jedną chwilę” (abp Grzegorz Ryś). Nawrócić się to uwierzyć na nowo, że Bóg kocha nas naprawdę i bez względu na to, jacy jesteśmy. Dopiero gdy doświadczymy Bożej miłości i rzeczywiście w nią uwierzymy, zrodzi się w nas szczera potrzeba odpowiedzi na tę miłość naszą miłością, co w konsekwencji zaowocuje przemianą życia – staniemy się po prostu świętsi. To dla nas przesłanie pełne nadziei. Bóg nigdy nie motywuje nas do nawrócenia groźbą i karą, lecz pełną delikatności i czułości miłością, za którą wszyscy przecież tak bardzo tęsknimy. Taka bowiem jest właściwa kolejność: najpierw nasze osobiste spotkanie z Bogiem, a następnie życie zgodne z przykazaniami. To spotkanie z Bogiem i doświadczenie Bożej miłości rodzi w nas pragnienie życia według konkretnych zasad tejże miłości – przykazań. W Wielkim Poście Bóg szczególnie zaprasza nas do spotkania z Sobą, to znaczy z Miłością. Spotkania najgłębiej osobistego, angażującego, przemieniającego – spotkania, które niesie w sobie przebaczenie naszych grzechów i moc Ducha Świętego. Spotkania, które sprawia, że żyjemy na nowo – zostajemy na nowo stworzeni. Spotkania, które nie jest wyłącznie doznaniem intelektualnym. Jest wspólnotą Osób – dokonuje się w miłości. W tym spotkaniu wszystko się zmienia: byłem ślepy, a widzę; byłem trędowaty, jestem oczyszczony; byłem sparaliżowany, właśnie zaczynam chodzić; byłem niemy i głuchy, a oto znów potra�ię słuchać i odnajduję w sobie słowa, które nie niszczą, ale budują drugiego; byłem trupem, a oto żyję.

Wielki Post i wszystko, co ten czas ze sobą niesie i co nam daje, ma służyć temu jednemu – naszemu osobistemu spotkaniu z Jezusem Chrystusem. Po to jest post, modlitwa, jałmużna. Po to są nasze wyrzeczenia, rezygnacja z egoizmu, wyjście z otwartą dłonią do bliźniego. To wszystko ma nam pomóc spotkać Boga. Nie jest to jednak wydarzenie jednorazowe. Dlatego Wielki Post nie jest nam dany tylko raz w życiu. Dlatego Eucharystia, która nas gromadzi, by doprowadzić nas do spotkania z Bogiem, nie jest jednorazowym wydarzeniem. Zawsze na nowo otrzymujemy kolejną szansę, by spotkać się z Bogiem. Gdzie? W niezwykłych znakach, cudach, nieziemskich wydarzeniach? Być może. W mądrości, nauce, kulturze i sztuce? Owszem. Musimy jednak pamiętać, że „gdy Żydzi żądają znaków, a Grecy szukają mądrości, my głosimy Chrystusa ukrzyżowanego” (1 Kor 1,22). Boga paradoksalnie najszybciej możemy spotkać w tym co zwyczajne, słabe, kruche, liche, niewystarczalne. Także, a może przede wszystkim w naszej słabości, w naszym upadku i w naszym osobistym doświadczeniu grzechu. Bo po to głosimy Chrystusa ukrzyżowanego, by uświadomić sobie i innym, że nasz grzech na Golgotę Go doprowadził, ale też nasz grzech przez Jego ukrzyżowanie i zmartwychwstanie został zgładzony. Pomyłka policjantów na rzymskim lotnisku Ciampino i fałszywe wobec mnie oskarżenia mogły mnie wiele kosztować. Nawet utratę wolności. Analogicznie bywa w naszym życiu duchowym: kiedy zapominamy o Bożej miłości, z wielką łatwością przychodzi nam obwinianie i kajanie siebie, które skutecznie nas zniewala, wpędza w poczucie winy, a nawet we frustrację. Dopiero Boża miłość wyzwala nas i pozwala nam dojść do przekonania, o którym mówi św. Paweł: „Jeśli Bóg z nami, któż przeciwko nam?” (Rz 8,31b). Podobnie wydarzenie Przemienienia na górze Tabor, gdzie Jezus objawił uczniom swoje Synostwo Boże, ma nam przypomnieć Bożą wszechmoc i miłość. Zapewne jesteście ciekawi, czy znałem odpowiedź na pytanie o Ewangelię dnia, jakie zadali mi policjanci na rzymskim lotnisku. Ponieważ z hotelu wyjeżdżaliśmy w godzinach porannych, zwyczajnie nie zdążyłem zapoznać się jeszcze ze Słowem Bożym. Odpowiedzi zatem nie znałem. Doskonale znali ją natomiast panowie policjanci, którzy – jak się okazało – każdy dzień rozpoczynali od Eucharystii. Ewangelią dnia była wówczas właśnie ta mówiąca o Przemienieniu na Górze Tabor. Nieznajomość Ewangelii może mieć poważne konsekwencje. <<

Komentuj! Goniec.com 3/2/2021 8:42:54 PM 3/9/2021 8:05:57 7:51:51 PM

sekcja

4 PM 51 PM

news UK ~

100 DNI PO BREXICIE

SPOTKANIE DLA POLSKICH EKSPORTERÓW ZAINTERESOWANYCH RYNKIEM BRYTYJSKIM. POZNAJ NOWE ZASADY EKSPORTU DO WIELKIEJ BRYTANII PO BREXICIE. 22.04.2021, 11:00 CET / 10:00 GMT. SPOTKANIE ODBĘDZIE SIĘ ZA POŚREDNICTWEM ZOOM MEETING. Wielka Brytania zajmuje 3. miejsce wśród największych odbiorców polskich towarów (zaraz po Niemczech i Czechach). W 2018 r. eksport z Polski do Wielkiej Brytanii oszacowano na prawie 14 mld euro. Najwięcej eksportuje branża spożywcza, branża produkcji maszyn i branża motoryzacyjna. Wielka Brytania jest dla Polski również ważnym partnerem w odbiorze usług – zajmuje 3. miejsce (zaraz po Niemczech i Szwajcarii). 3. miejsce świadczy o wyjątkowości polsko-brytyjskich relacji biznesowych. 31 stycznia 2020 r. Wielka Brytania ostatecznie opuściła Unię Europejską. A 31 grudnia 2020 r. nieodwołalnie zakończył się „okres przejściowy”. Warunki współpracy gospodarczej z UK uległy zmianie. Polska opowiada się za kontynuowaniem dotychczasowej intensywnej współpracy z Wielką Brytanią. Lecz nowe warunki

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 11 sekcja2_68_735.indd 11

wymiany handlowej, mogą być trudne dla przedsiębiorców, którzy nie mają doświadczenia w eksporcie do krajów spoza unii celnej UE. Dlatego też, wspólnie z doświadczonymi eksporterami oraz ekspertami z dziedzin biznesu, organizatorzy chcą przedstawić najważniejsze zmiany, rozwiać wątpliwości przedsiębiorców i udzielić im wsparcia merytorycznego. Wydarzenie powstało we współpracy Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Londynie z Polish Business Link, Zagranicznym Biurem Handlowym PAIH w Londynie i British-Polish Chamber of Commerce. Wydarzenie koordynuje Polish Business Link (PBLINK) – organizacja członkowska, która wraz z Brytyjsko-Polską Izbą Handlową ułatwia przedsiębiorcom nawiązywanie ważnych kontaktów biznesowych oraz pomaga �irmom

zwiększyć obecność i prestiż na rynku brytyjskim. Spotkanie odbędzie się za pośrednictwem Zoom Meeting. Wydarzenie prowadzone jest w języku polskim. Uczestnictwo w prezentacjach eksperckich i sesjach branżowych – bezpłatne. Networking biznesowy – £25, darmowy dla członków PBLINK.

Czego się dowiesz? • Jak będą wyglądały procedury celne przed i po 1 lipca 2021 roku. • Jakie nowe pozwolenia, dokumenty i opłaty celne są wymagane. • Reguły Pochodzenia Towarów – jakie czynniki będą brane pod uwagę. • Jakie są nowe zasady rozliczania VAT. • Jakie problemy mogą pojawić się w handlu po brexicie i jak można ich uniknąć. • Jak poradziły sobie �irmy, które już z powodzeniem eksportują towary z Polski do Wielkiej Brytanii.

Kto może wziąć udział? • Polscy przedsiębiorcy, którzy działają na rynku brytyjskim. • Polskie �irmy, które chcą eksportować do UK. • Eksporterzy, którzy chcieliby wkroczyć na rynki światowe.

Program: • 11.00 Powitanie uczestników. Ekspertów i gości przywita ambasador RP w UK Arkady Rzegocki • 11.15 Dyskusja pt. „Sto dni po Brexicie” • 12.00 – 13.00 Prezentacje tematyczne: 12:00 – Odprawy eksportowe i VAT; 12:20 – Gwarancje Tranzytowe i Certy�ikaty; 12:40 – Logistyka; 13:00 Standardy (CE – UKCA, food labelling) • 13:20 Podsumowanie i zakończenie • 13.30 Networking << reklama

3/9/2021 8:05:57 7:51:59 PM

12 ~ news UK POLKI ROZPOCZYNAJĄ AKCJĘ „SHE VOTES/ONA GŁOSUJE”, ABY ZMOBILIZOWAĆ 10.000 WYBORCÓW PRZED MAJOWYMI WYBORAMI W WIELKIEJ BRYTANII

MOBILIZUJEMY SIĘ

NA WYBORY Kampania skierowana do polskich ośrodków w Londynie, Manchesterze i Liverpoolu. – W tym tygodniu, organizacja polonijna Polish Migrants Organise for Change (POMOC) rozpoczęła masową kampanię mobilizacyjną w celu zaangażowania 10.000 polskich wyborczyń przed wyborami w Wielkiej Brytanii, które odbędą się 6 maja 2021 roku. She Votes/Ona Głosuje to pierwsza bezpartyjna kampania narodowa skierowana do polskich wyborców w Londynie, Manchesterze i Liverpoolu, którzy jako obywatele UE są uprawnieni do głosowania w wyborach lokalnych. – Wybory lokalne w 2021 roku to kluczowe wydarzenie dające polskim mieszkańcom Wielkiej Brytanii szansę na zorganizowanie się. Kształt tych wyborów pokaże, jak wyobrażamy sobie demokrację po brexicie, w jaki sposób chcemy ją budować i kto może być włączony w jej budowanie – powiedziały Magda Fabiańczyk i Marzena Żukowska, współzałożycielki i współdyrektorki organizacji POMOC. – Od czasu wyborów parlamentarnych w Polsce w 2019 roku, jesteśmy świadkami ogromnego zwrotu brytyjskiej Polonii, zwłaszcza kobiet, w kierunku wartości progresywnych. Chcemy wznieść się na tej fali i budować siłę polityczną kobiet migrantek w tym kraju – podkreśliła Krzysia Balińska, koordynatorka She Votes / Ona Glosuje. – Demokracja działa tylko pod warunkiem, że bierzemy w niej udział, a polscy migranci jak dotąd nie wykazywali zaangażowania 12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 12 sekcja2_68_735.indd 12

– ocenia Małgorzata Hallewell, londyńska organizatorka i współzałożycielka organizacji Polonia Głosuje. – Nasza kampania zachęca ludzi do zainteresowania się lokalną polityką poprzez zrobienie pierwszego kroku i oddanie głosu w wyborach. – Jako polscy migranci nie mogliśmy głosować w referendum w sprawie brexitu, decyzji, która wpłynęła na nasze codzienne życie – powiedziała Katarzyna Jabłońska, organizatorka z Manchesteru i członkini Europii. – W tym roku możemy zagłosować i pokazać swój wpływ w wyborach lokalnych. Dlatego ja głosuję. – Jako studentka, artystka i Polka wierzę, że mój głos ma moc wpływania na życie mojej społeczności – powiedziała Anna Drewniok, organizatorka z Liverpoolu. – Od protestów #WomensStrike do akcji #MeToo kobiety w Polsce i na świecie pokazały, ile mogą osiągnąć, gdy Polish Migrants Organise for Change (POMOC) jest oddolną organizacją non-pro�it, która wspiera kreatywną współpracę i solidarność pomiędzy Polkami mieszkającymi w Wielkiej Brytanii oraz różnymi społecznościami imigrantów.

się zjednoczą. Te wybory to kolejna okazja, by pokazać naszą siłę. Polacy mieszkający w Wielkiej Brytanii w liczbie 900.000, to najliczniejsza nie-brytyjska narodowość, a mimo to społeczność tę charakteryzuje niska frekwencja wyborcza i duże bariery dla dePOMOC wspiera twórczą współpracę pomiędzy kobietami pochodzącymi z Polski oraz przedstawicielami i przedstawicielkami różnych grup etnicznych, narodowych i religijnych, którzy mieszkają na terenie Wielkiej Brytanii. Używamy sztuki oraz społecznego aktywizmu, aby rozwijać świadomość polityczną i wprowadzać zmiany społeczne. Jesteśmy małym, ale mocnym zespołem ceniącym współpracę i dzielenie się zasobami, nasza działalność jest głównie związana z organizacjami wyznającymi podobne wartości. Niektóre z naszych obecnych projektów: • Proces aplikowania o Status Osiedleńczy; webinaria i krótkie

mokratycznego zaangażowania. Jak podkreślają organizatorki, She Votes/Ona Głosuje buduje kulturę partycypacji obywatelskiej, angażując wyborców przed majowymi wyborami poprzez cyfrowe działania informacyjne, infogra�iki, rejestrację wyborców, spotkania, szkolenia, warsztaty kreatywne, akcję modową on-line, konkurs artystyczny i 8-godzinną transmisję na żywo. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, śledź #SheVotes lub #OnaGlosuje w mediach społecznościowych, w tym na Instagramie, TikTok, Facebooku oraz Twitterze. �ilmy skierowane do kobiet z Polski i Rumunii. Projekt realizowany we współpracy z Settled. • Polonia Głosuje: bezpartyjna, oddolna inicjatywa stworzona w celu podniesienia frekwencji wyborczej oraz zwiększenia zaangażowania obywatelskiego wśród polskiej społeczności w Wielkiej Brytanii. Inicjatywa we współpracy z Dziewuchy London, Feminist Artywists Society in Action (FARSA) i KOD UK. • Spotkania sondażowe: wykorzystywanie partycypacyjnych metod pozyskiwania informacji dotyczących potrzeb i motywacji polskich kobiet mieszkających w małych i dużych miastach w Wielkiej Brytanii.

Kontakt: pomoc.org.uk facebook.com/pg/polishmigrantsorganise 3/2/2021 8:42:54 PM 3/9/2021 8:05:58 7:52:11 PM

sekcja

4 PM 11 PM

news UK ~

ZAPRASZAMY DO UDZIAŁU W V EDYCJI

Polish Heritage Days

TRWA NABÓR WNIOSKÓW DO PIĄTEJ EDYCJI DNI POLSKIEGO DZIEDZICTWA NA WYSPACH (POLISH HERITAGE DAYS 2021, PHD). W TYM ROKU TEMATEM PRZEWODNIM AKCJI JEST ŚWIĘTOWANIE WARTOŚCI WSPÓLNOTOWYCH ORAZ SOLIDARNOŚCI I POTENCJAŁU POMOCOWEGO POLONII I POLAKÓW W WIELKIEJ BRYTANII, KTÓRE ZOSTAŁY WZMOCNIONE PODCZAS PANDEMII KORONAWIRUSA. Po sukcesie zeszłorocznych Polish Heritage Days, które odbyły się online z powodu wybuchu pandemii koronawirusa, i w ramach których pojawiło się szereg wirtualnych inicjatyw zorganizowanych przez ponad 30 lokalnych organizacji, Ambasada RP w Londynie ogłasza piątą już edycję inicjatywy. Główne obchody zaplanowano na pierwszy majowy weekend (1-3 maja). Tegoroczne PHD obejmie wydarzenia organizowane przede wszystkim w Internecie, których celem będzie promocja polskiej tradycji i kultury, dziedzictwa przeszłych pokoleń, polskiego wkładu w życie kulturalne, gospodarcze i społeczne Wielkiej Brytanii, a także podkreślenie pozytywnej roli, jaką niemal milionowa polska społeczność pełni w Zjednoczonym

Królestwie. W tym roku specjalna – piąta – edycja PHD będzie jeszcze bardziej wyjątkowa, gdyż świętować będziemy polonijną solidarność społeczną w środowiskach lokalnych i propagować korzyści płynące z budowania życia wspólnotowego, które zostały wzmocnione podczas pandemii koronawirusa. – Poprzez organizację tegorocznych Dni Polskiego Dziedzictwa w sposób szczególny chcielibyśmy podkreślić potencjał pomocowy Polonii i Polaków, zarówno historyczny, jak i współczesny wkład w budowanie międzynarodowej wspólnoty mieszkającej w Wielkiej Brytanii, ale również wsparcie, jakie polska społeczność zapewnia swoim sąsiadom w czasie pandemii koronawirusa, co po ustąpieniu pandemii pozwoli dalej budować i wzmac-

niać solidarność międzynarodową oraz polonijną wspólnotę w Zjednoczonym Królestwie – czytamy. Wnioski o do�inansowanie inicjatyw planowanych w ramach PHD należy składać do 31 marca br. Wyniki zostaną ogłoszone do 16 kwietnia br. – Polonia w Wielkiej Brytanii jest niezwykle zaangażowana w życie swoich lokalnych społeczności i niesienie pomocy potrzebującym. W szczególności było to widoczne w ostatnim czasie w sytuacjach kryzysowych, takich jak ta wywołana przez pandemię czy zamknięcie granicy brytyjsko-francuskiej. Aktywne organizacje polonijne, jak i pojedyncze osoby organizowały akcje pomocowe, tak ważne i potrzebne w tym trudnym czasie. Ich działalność zasługuje na wyróżnienie i docenienie. Dlatego gorąco zachę-

cam wszystkie organizacje polskie i brytyjskie do udziału w tegorocznych obchodach Dni Dziedzictwa Polskiego. Jeśli masz pomysł na wydarzenie, akcję, inicjatywę lub projekt online poświęcony polskiej historii, kulturze czy dziedzictwu, który zaangażuje ludzi z twojej lokalnej społeczności lub on-line, podejmij inicjatywę i zrealizuj ją w ramach Polish Heritage Days! Zachęcam również do informowania samorządów i lokalnych mediów o swoich projektach, aby wzbudzić jak największe zainteresowanie w środowiskach lokalnych. Niech pierwszy weekend maja będzie prawdziwym świętem polskości i solidarności na Wyspach! – powiedział ambasador RP w Londynie Arkady Rzegocki. Kontakt: polishday.london@msz. gov.pl. <<

artykuł sponsorowany

JK Advice Centre 71-75 Uxbridge Road, Ealing W5 5SL

020 3302 6682 polski 078 6470 7964

info@jkadvicecentre.co.uk http://www.jkadvicecentre.co.uk/

BREXIT – DWA MIESIĄCE PO. Co się zmieniło?

Dzień dobry, na początek proszę parę słów o sobie. – Witam ciepło. Nazywam się Jerry i jestem doradcą z JK Advice Centrę, prywatnego biura, które specjalizuje się w udzielaniu porad związanych z zasiłkami, rentami zdrowotnymi, prawem pracy oraz mieszkaniami socjalnymi. Minęły już dwa miesiące od brexitu. Jaką można zauważyć największą zmianę? – Przede wszystkim, jaki rodzaj statusu osiedleńca posiadają nasi klienci. Jeśli jest to pięcioletni, to trzeba spełnić kilka dodatkowych warunków, żeby uzyskać pomoc

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 13 sekcja2_68_735.indd 13

finansową. Warto dokładnie się zastanowić nad swoją sytuacją przed złożeniem wniosku. Kilka źle wypełnionych podpunktów i aplikacja może być odrzucona. W razie wątpliwości zapraszamy do naszego biura. A co z tymi, którzy jeszcze nie złożyli aplikacji o status? – Mają praktycznie tylko jedno wyjście – koniecznie jak najszybciej trzeba ubiegać się o status. W przeciwnym razie takie osoby zamykają sobie dostęp do jakiejkolwiek pomocy finansowej. Również ze znalezieniem pracy będzie coraz więcej problemów.

Mini renta chorobowa w Universal Credicie. Co to takiego? – Universal Credit zawiera w sobie kilka elementów. Oprócz standardowego dodatku na życie, zasiłku na mieszkanie oraz na dzieci, obejmuje również mini rentę chorobową i dodatek dla opiekunów osób niepełnosprawnych. Często nasi klienci nie wiedzą, że należą im się te składowe. Warto to sprawdzić u nas w biurze. Benefit cap – czy każdego to dotyczy? – Bardzo często nasi klienci nie są świadomi podczas składania aplikacji o zasiłki, że mogą one być

ograniczone odgórnie. To oznacza, że często cały zasiłek pokrywa tylko czynsz i nic nie pozostaje na życie. Klienci są pozostawieni praktycznie bez środków do życia. Dlatego bardzo ważne jest, żeby wiedzieć, jakie są opcje, które pozwolą nam tego uniknąć. Bardzo dziękujemy za rozmowę. – My również dziękujemy i korzystając z okazji chcielibyśmy podkreślić, że zasiłki są bardzo ważną częścią pomocy państwa i należy z niej korzystać. Jesteśmy tutaj legalnie i mamy do tego pełne prawo. Trzeba tylko wiedzieć, jak z niej skorzystać. Pozdrawiamy serdecznie.

3/9/2021 8:05:58 7:52:22 PM

14 ~ news UK MEGHAN MARKLE I KSIĄŻĘ HARRY – NIEZALEŻNIE OD STANU ZDROWIA KSIĘCIA FILIPA I OCZEKIWAŃ ZE STRONY RODZINY KRÓLEWSKIEJ – OPOWIEDZIELI O SWOIM ŻYCIU. CZY WYWIAD U OPRAH WINFREY OSIĄGNĄŁ SWÓJ CEL? CZY RODZINA KRÓLEWSKA JEST „TĄ ZŁĄ”?

GŁOŚNY WYWIAD KSIĘCIA I JEGO ŻONY ZA NAMI

Meghan Markle i książę Harry już kilka tygodni temu zapowiedzieli wywiad u słynnej Oprah Winfrey. W pierwszej z trzech części wywiadu-rzeki opowiedzieli o bardzo wielu problemach, jakie spotkały ich w rodzinie królewskiej. Meghan ze łzami w oczach mówiła o myślach samobójczych, Harry wyznał, że to, co się działo, było poza jego wyobrażeniami. Co dokładnie powiedzieli? Sprawdźcie nasz skrót ponad godzinnego wywiadu.

Kate była tą złą Jeśli wierzyć jednej stronie tego całego bałaganu, jaki panuje w rodzinie królewskiej, to potwierdziło się wiele domysłów prasy brytyjskiej z ostatnich lat. Meghan Markle i księżną Kate naprawdę dzieliło coś, co można śmiało nazwać kon�liktem. Zgodnie z relacją Meghan, to Kate była tą złą. Do tej pory w wielu relacjach mediów pojawiały się informacje, jakoby przed ślubem to Meghan miała doprowadzić Kate do łez. Tymczasem Meghan Markle twierdzi, że „stało się coś dokładnie odwrotnego”. To Meghan rozpłakała się przez Kate, ale – jak dodaje była księżna – otrzymała potem w przeprosinach kwiaty, więc ta historia jest uważana już za zamkniętą. – Rozpłakałam się, byłam zraniona. A potem pomyślałam w kontekście wszystkiego, co działo się naokoło nadchodzącego wesela, że nie ma sensu nie postępować tak, jak oni wszyscy chcieli – wyznała Meghan. Wśród najbliższych księcia Harry’ego nie dzieje się dobrze – wynika z wywiadu. Kiedy para zdecydowała, że odchodzi z rodziny królewskiej i przenosi się za ocean, książę Karol przestał się odzywać do syna. – Wciąż czuję, że go zawiodłem – wyznał Harry u Oprah. Panowie już podobno rozmawiają, ale nie są to przyjacielskie stosunki. Podobno to królowa wykazuje największą klasę i takt, jeśli chodzi o reakcję na decyzje pary. Królowa nie jest jednak ani jawnie szczęśliwa, ani też nie okazuje swojej złości. Jest akceptująca, ostrożna i raczej unika problematycznych kwestii. Myśli samobójcze Jakby taka rozmowa z TAKIMI tematami była jeszcze zbyt mało przełomowa, książę Harry i Meghan Markle postanowili podgrzać zainteresowanie i – w przeciwieństwie do pierwszej ciąży księżnej, owianej gęstą tajemnicą – tym razem zdradzili, że na świecie niebawem powitają córkę: – Mieć synka, a teraz córeczkę – czego można chcieć więcej? Mamy naszą rodzinę. Będzie nas czworo i nasze dwa psy – zdradził Harry. Na brytyjskiej prasie jak na razie największe wrażenie zrobiły jednak dwie inne kwestie – po pierwsze myśli samobójcze Meghan, do których była księżna przyznała się w czasie wywiadu, a także pełzający rasizm w rodzinie królewskiej, nieprzygotowanej przez ostatnich kilka setek lat 12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 14 sekcja2_68_735.indd 14

do powitania wśród „swoich” kogokolwiek o innym odcieniu skóry, niż jasna. Meghan Markle wprost powiedziała, że po dołączeniu do rodziny królewskiej straciła chęć do życia: – Nie chciałam już żyć. To było tak jasne dla mnie, tak prawdziwe i tak przerażające. To była ciągła walka – mówiła Meghan. Co na to Harry? Książę niestety niewiele mógł zrobić. Teraz wspomina matkę: – Diana byłaby wściekła i smutna, że tak to wszystko wyglądało. Ale ostatecznie myślę, że życzyłaby nam tylko szczęścia – wyznał. A co mówiła sama Meghan? – Nie widziałam innego wyjścia. To wszystko działo się, bo śmiałam oddychać. Wcale mnie nie chronili. Pamiętam, jak Harry mnie wtedy przytulał i próbował chronić. Okazuje się, że zwróciła się o pomoc do „starszego członka rodziny królewskiej”, ale usłyszała, że musi radzić sobie sama. Zwróciła się więc do „HR rodziny królewskiej” (tak, okazuje się, że rodzina królewska ma swój dział zasobów ludzkich), ale niestety był jeden problem: – Powiedzieli mi, że bardzo mi współczują i że są ze mną całym sercem, bo nie jest dobrze. Ale nic nie mogą zrobić, bo nie jestem ich pracownikiem.

Zakończenie bajki Oprah na koniec rozmowy pytała też, czy ich książęca bajka mimo wszystko ma dobre zakończenie: – Ma – odpowiedziała Meghan. – Myślisz, że Meghan cię uratowała – spytała Oprah Harry’ego. – Bez dwóch zdań – wyznał Harry. – Ale to ty musiałeś chcieć się ratować – dodała jego żona. Jak można było oczekiwać, Meghan Markle poruszyła problem rasizmu w rodzinie królewskiej.

Niezależnie od tego, że mamy XXI wiek, wygląda na to, że rodzina królewska wciąż impregnowana jest na pewne zmiany społeczne, które – wydawać by się mogło – zaszły już dawno w społeczeństwie brytyjskim. Meghan przekonała się na własnej skórze, jak mylne jest to wrażenie. Meghan i Harry nie zdradzili, kto uraczył ich pytaniami o kolor skóry Archiego, jednak takie pytania się pojawiły – były też wątpliwości, jak będzie to postrzegane i czy w takim razie maluch w ogóle może nosić tytuł książęcy. – Jak to będzie wyglądać? – pytali – mówiła Meghan Markle.

Spuścili bombę Portale brytyjskie i amerykańskie piszą, że Meghan i Harry spuścili bombę. Wygląda na to, że wywiad zatrzęsie mediami – przynajmniej na chwilę. Czy ta rozmowa będzie miała jednak jakikolwiek wpływ na rodzinę królewską? Powiedzmy sobie szczerze – nie było w niej nic nieoczekiwanego, o wielu kwestiach słyszeliśmy już od kilku lat, rasizm w „Firmie” nie jest też niczym zdumiewającym ani niespodziewanym. Stan zdrowia psychicznego Meghan – również. I jeśli słynny wywiad księżnej Diany o „trzech osobach w małżeństwie” nie wpływa na postrzeganie księcia Karola i księżnej Camilli dzisiaj, to można się spodziewać, że i ta rozmowa za kilka lat będzie ledwo pamiętana. Rodzina królewska wydała specjalne oświadczenie, którym podzieliła się z mediami. Jej członkowie są „zasmuceni” informacją, że ostatnie lata były dla Meghan i Harry’ego bardzo trudne.

(źródło: gazeta.pl, Goniec.com)

3/2/2021 8:42:54 PM 3/9/2021 8:05:59 7:56:01 PM

sekcja

4 PM 01 PM

news UK ~

NIE ŻYJE MAŁGORZATA MAJ, PEDIATRA Z GREENWICH

POLSKA LEKARKA ZMARŁA NA COVID

W niedzielę, 7 marca, zmarła Małgorzata Maj – była sopocka radna, pomysłodawczyni i współzałożycielka sopockiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku, z zawodu lekarka. Odeszła w wieku 63 lat. Przyczyną zgonu był COVID-19. Po przeprowadzce do Wielkiej Brytanii pracowała jako pediatra w przychodni w podlondyńskim Greenwich. – Odeszła wspaniała, niezwykle dobra i inteligentna Kobieta. Małgosia Maj, sopocka lekarka, osoba niezwykle twórcza, radna wielu kadencji... wielki smutek. Żegnaj Majówko! Nigdy nie będziemy w stanie odwdzięczyć się za Twoje poświęcenie. Wyrazy współczucia dla Rodziny. Trzymajcie się! – pisał w mediach społecznościowych prezydent Sopotu Jacek Karnowski.

– Wspaniały Człowiek, z którego powinniśmy być dumni – dodał Marek Stella-Sawicki, znany polski działacz społeczny na Wyspach. Małgorzata Maj pełniła obowiązki radnej Sopotu w latach 2002-2014. W wyborach samorządowych startowała jako przedstawicielka komitetu Platformy Obywatelskiej. Z mandatu zrezygnowała w związku z przeprowadzką do Wielkiej Brytanii, gdzie spełniała się jako pediatra w przychodni w podlondyńskim Greenwich. Była zwolenniczką utworzenia Uniwersytetu Trzeciego Wieku, a także Domu Pomocy Społecznej w Sopocie. W historii miasta zapisała się także występem w �ilmie „Sztos” Olafa Lubaszenki. Małgorzata Maj urodziła się w Warszawie w 1958 roku. Wykształcenie zdobywała m.in. w II Liceum

Ogólnokształcącym im. Marii Curie-Skłodowskiej w Katowicach, na Śląskim Uniwersytecie Medycznym, w Wyższej Szkole Promocji Zdrowia w Krakowie, a także na Uniwersytecie Gdańskim. Z Trójmiastem była związana od 1985 roku. Przed jedenastoma laty Małgorzata Maj przyczyniła się do uratowania życia Andrzejowi Kałużnemu, ówczesnemu szefowi klubu PiS w radzie miasta. Rozpoznając niepokojące objawy, poprosiła go, aby ten zgłosił się do szpitala. Jak się okazało, badanie wykazało u niego ostre zakażenie. Radny za udzieloną pomoc podziękował publicznie podczas sesji Rady Miasta, tuż przed przed wyborami samorządowymi w 2010 roku. – Zwaliśmy Ją „Majówka”, bo entuzjazmem zarażała jak Wiosna. I było z Małgosią tak, jak z Pszczółką Mają,

którą „wszyscy znają i kochają”... Kochaliśmy Ją my, przyjaciele i znajomi, ale też wielka rzesza pacjentów, a także słuchacze sopockiego Uniwersytetu III Wieku – nie kryje żalu sopocka radna Anna Łukasiak.

(esopot.pl, goniec.com)

artykuł sponsorowany

W NASZYM ŻYCIU CODZIENNYM CZY TO POD WZGLĘDEM OSOBISTYM, W PRACY CZY W CZASIE PROWADZENIA FIRMY, ZDARZAJĄ SIĘ SYTUACJE, KIEDY POTRZEBNA JEST ZDOLNOŚĆ DO PISANIA W JEZ. ANGIELSKIM NA POZIOMIE PROFESJONALNYM.

Kiedy korzystać z usług tłumacza prawnego? Czasami ludzie zapominają, że pisanie na poziomie profesjonalnym wymaga znajomości żargonu i systemu prawnego. Korespondencja, która ma związek z pracą czy z prawem, poważna skarga, musi być bardzo dobrze napisana. Wskazane jest szukanie pomocy profesjonalnego lingwisty. I tu może być problem, bo jak znaleźć prawidłową osobę do napisania skargi na kolegę w pracy lub napisanie kontraktu czy dokumentów związanych z businessem? Nieodpowiednio napisane dokumenty bardzo często pociągają za sobą negatywne konsekwencje w rozpatrzeniu sprawy, a pewnych błędów nie da się poprawić później, a z pewnością będzie z tym problem. Więc nie ryzykuj pisania pro-

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 15 sekcja2_68_735.indd 15

fesjonalnych dokumentów samodzielnie, jeśli nie masz odpowiedniej wiedzy, jak dobrze to napisać. Profesjonalne przygotowanie dokumentów gwarantuje, że takie tłumaczenie zostanie dokonane w fachowy sposób, przez co unikniemy niepotrzebnych błędów. Ponadto pozwoli nam to zaoszczędzić sporo czasu, niepotrzebnych problemów i dodatkowych kosztów. Zacznijmy od tego, że w UK nie ma tak zwanych przysięgłych tłumaczy. Wystarczy, że profesjonalny tłumacz będzie zarejestrowany w odpowiedniej, branżowej organizacji na Wyspach, takiej jak na przykład ITI. W tej właśnie organizacji zarejestrowana jest pisząca te słowa, która ponadto może pochwalić się ukończeniem prestiżowych studiów prawniczych w Exeter i długoletnią

praktyką w charakterze asystentki mecenasa. Dzięki temu jej znajomość zarówno języka angielskiego, jak i problematyki prawnej jest na profesjonalnym poziomie. Mała dygresja. Często tłumaczy pracujących dla policji czy sądu, mylimy z profesjonalnymi tłumaczami prawnymi. To błąd, albowiem ci pierwsi zazwyczaj ograniczają swe usługi do tłumaczeń ustnych w danym czasie. Szanowni Państwo, jeśli nasz Klient ma problem związany z prawem pracy, kontraktem (firmy i osoby indywidualne), to można obniżyć koszt usługi prawniczej i otrzymać profesjonalną poradę poprzez Mecenasa Bezpośredniego Kontaktu (Barrister). Eksperci, z którymi współpracuję są jednymi z najlepszych. Oczywiście, tak jak w

Polsce i tu w Anglii, Barrister musi być wpisany do specjalistycznej organizacji (Bar Standards). Kończąc, pragnę podkreślić, iż mogę się pochwalić ponad 10letnim doświadczeniem w swoim zawodzie i zaprosić Państwa do odwiedzenia moich stron: t XXX MFHBMUSBOTMBUJPOFBD DPN t GBDFCPPL DPN MJOHVJTUJDT (Facebook) Jeśli potrzebujesz pomocy w pisaniu profesjonalnych dokumentów lub pomocy prawnej w sprawach prawa pracy czy kontraktu, zaE[XPǩ QPE OVNFS Nasze biuro czynne jest od poniedziałku do czwartku w godzinach X QJǌULJ X HPE[ 14.00.

3/9/2021 8:05:59 7:52:46 PM

16 ~ radio SAMI SWOI

sekcja2_68_735.indd 16 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 16

7:53:14 PM 3/9/2021 8:06:01

sekcja

14 PM

radio SAMI SWOI ~

DOBRO OBYWATELI

NAJWYŻSZYM NAKAZEM ŁUKASZ TYMKÓW: PREZENTER ZE SPECJALNOŚCIĄ OBRÓBKA NEWSÓW I PLOTEK, I OKRASZANIE ICH MUZYKĄ W SAMI SWOI RADIO Jak to się stało, że zaangażowałeś się w projekt, którego efektem jest stworzenie Sami Swoi Radio? – To przez Łukasza Zalewskiego. Tak serio, to Łukasz Zalewski zadzwonił do mnie pewnego dnia i zaproponował udział w tym nowym projekcie radiowym. Znamy się od dobrych 16 lat. Poznaliśmy się w Warszawie, gdzie ja przyjechałem ze Śląska rozwijać się w dziennikarstwie i nasze drogi zetknęły się w Radiu Wawa. Tak więc zadzwonił i po kilku zdaniach bez wahania powiedziałem, że wchodzę w to.

Opowiedz proszę o swoich pierwszych miesiącach na antenie. – Może na początek małe uzupełnienie, miałem kilka lat przerwy na antenie, czasem coś nagrywałem do reklam, czy tym podobnych, ale ostatnie lata spędziłem w drugim ciekawym zawodzie pełnym wyzwań, jako kierowca zawodowy dużego 40-tonowego zestawu. Tak zwanego TIRA. I mam za sobą jakiś milion kilometrów po drogach Europy. Od pewnego czasu robiłem też małe produkcje między innymi o pracy kierowcy na serwisie You Tube, ale muszę przyznać, że powrót do codzienności radiowej był cudowny i nie ma żadnego innego miejsca na świecie, gdzie czułbym się lepiej. Natomiast praca radiowca, osoby prowadzącej program, to właściwie nieustanny proces twórczy, co po paru latach oderwania się od pracy umysłowej wymagało ode mnie pewnego przestawienia się. W swoim życiu nigdy nie bałem się i raczej przyciągałem wyzwania, dlatego te pierwsze dwa miesiące to było i ciągle jest wyzwanie, bo trzeba budować zupełnie nową stację, wprowadzać kolejne elementy programowe, stale rozmawiamy o tym, co grać, jak wypełnić czas antenowy i z każdym dniem w moim odczuciu dokładamy kolejną cegiełkę do bardzo obiecującej przyszłości polskich mediów na Wyspach.

Co jest dla ciebie najtrudniejsze w trakcie prowadzenia bloku radiowego? W jaki sposób przygotowujesz się do audycji? – Przygotowanie rozpoczyna się w momencie, kiedy pożegnam się ze Słuchaczami. To już wtedy trzeba poszukać założeń na następny program. Właściwie najtrudniejszą rzeczą przed jaką stoimy w tych czasach, to wielka „bieda”, a nawet „nędza” w świecie informacji. Od roku właściwie jedynym tematem na świecie jest koronawirus i covid. W założeniach, jakie sobie przyjęliśmy, i myślę są one bardzo celne, jest oderwanie się odrobinę od tego pandemicznego tematu, pokazanie lepszej, bardziej kolorowej czy bardziej optymistycznej strony tak

sekcja2_68_735.indd 17 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 17

bardzo okrojonego życia. Także codziennie śledzę nie tylko różne portale internetowe, ale też media społecznościowe w poszukiwaniu czegoś, co da chociaż trochę pozytywnego przekazu ludziom. Nie ukrywam, że uwielbiam pożartować i mam nadzieję, że Słuchacze też to u mnie lubią, dlatego często, czytając różne informacje, od razu zastanawiam się, jak je przedstawić z humorem.

Zdarzyły się jakieś śmieszne historie podczas dotychczasowej pracy w Sami Swoi Radio? – hm... No ja je opowiadam codziennie! No dobra, znowu żart. Tak, jest tego dużo codziennie. Coś stuknie, ktoś zrobi dziwną minę, kiedy mówię do Słuchaczy, ale na razie nic takiego, co jak to się mówi w żargonie medialnym – mogło by mnie „zagotować”. Z tego co wiem, to na razie nikt ze Słuchaczy jednak nie wyłapał takich rzeczy, bo w czasach nagrywania przez wszystkich nie ma żadnych takich „taśm” na mnie w internecie... Wpadek właściwie nie było, poza jakimś przejęzyczeniem, a no i kiedyś nasza aparatura, kiedy z wielkim zaangażowaniem prezentowałem pewną historię, po prostu mnie wyciszyła. Tak ogólnie codzienność radiowa jest na tyle wesoła, pełna pasji, że śmiało można powiedzieć, to co na wstępie. Sami Swoi Radio wciąż się rozwija, a słuchalność rośnie. Twoim zdaniem stacja ma szansę stać się jednym z największych mediów polonijnych w Europie? – Tak, zdecydowanie i to jest właśnie to, co mnie dodatkowo pociąga, możliwość wzięcia udziału w budowaniu, rozwijaniu takiego projektu. Przed nami mnóstwo pracy, ale – jak wspomniałeś – ciągle się to rozwija, właściwie z każdym dniem widzimy, jak rośnie nam liczba Słuchaczy, a to dla nich się staramy. Na zbieranie plonów, tego co dzisiaj siejemy, jeszcze trochę poczekamy, ale sam proces budowania dostarcza mnóstwo satysfakcji. Myślę, że jeśli tylko wystarczy nam konsekwencji, siły i cierpliwości do realizacji zamierzeń, to sukces jest na horyzoncie. Mam za sobą trochę lat w mediach i często były to właśnie nowe projekty, dlatego nie popadając w samozachwyt, z pokorą bardzo dziękuje wszystkim tym, którzy już nam zaufali i pozwalają nam towarzyszyć sobie na co dzień. To jest dla mnie, jak w przysiędze składanej przez ministrów: dobro obywateli jest dla mnie najwyższym nakazem. Co porabiasz poza studiem? – Muzyką żyję cały czas, to ona mi towarzyszy właściwie nieustannie, no, ale poza radiem, jest od

niedawna gotowanie. Odkrywam w sobie od paru lat talent kucharski, no chyba, że moje dzieci nie chcąc mnie martwić udają, że im smakuje. Niedawno też coraz częściej robię zdrowe sałatki i surówki. Poza tym od czasu do czasu urywam się gdzieś na rowerze, uciekam gdzieś w naturę. Kocham podróże, ale tu akurat od roku nie ma za bardzo jak się realizować, dlatego jeśli tylko jest okazja, to rowerem próbuję sobie to nadrobić. Interesuję się też motoryzacją, czasem nawet coś pogrzebię w aucie i nawet mi się udaje nie zepsuć. Właśnie przyznam ci, że tym pytaniem trochę mi uświadomiłeś, że wielu rzeczy nie robię od roku. Wcześniej na przykład raz w miesiącu wybierałem się z rodziną do różnych restauracji i poznawaliśmy smaki świata. Często było to powiązane z wycieczką do innego miasta. Przed „korona time” też właściwie co miesiąc, czy dwa chodziliśmy z żoną potańczyć albo ze znajomymi robiliśmy grilla. Gdyby było normalnie, to pewnie dodałbym jeszcze wypady do sauny i na przyjemności typu spa. Z rzeczy, które robię poza radiem w tych czasach, to są komedie – uwielbiam oglądać komedie. Nie wiem czy prawidłową odpowiedzią na to pytanie jest też to, że normalnie jak inni czasem po prostu nic nie robię… Oczywiście jeszcze obowiązki domowe wypełniam codziennie.

Opowiedz proszę, czym zajmowałeś się wcześniej? – Moja pierwsza praca w życiu, to był dostawca wody mineralnej w tych dużych pojemnikach, ale od trzeciej klasy szkoły średniej, która mieściła się niedaleko historycznego i jedynego w swoim rodzaju obiektu, jakim jest gliwicka radiostacja, wiedziałem, że chcę pracować w radiu. Był rok 1995, a moje marzenie zrealizowałem dwa lata później w małej stacji lokalnej, potem był udział w budowaniu pierwszej pro�ilowanej stacji, a potem sieci Planeta, później była Warszawa i przygoda z polityką, jako dziennikarz sejmowy, wydawca wiadomości. Zdradziłem radio z telewizją, romans trwał trzy lata i dał mi dużo nowych doświadczeń, ale ostatecznie wróciłem do pierwszej miłości po powrocie z Warszawy na rodzinny Śląsk. Losy potoczyły się tak, że musiałem zrobić sobie przerwę od mediów. Wybrałem wyzwanie, które od dawna chciałem zrealizować, czyli nauczyć się jeździć ciężarówkami. Przez milion kilometrów, o których już wspominałem na początku, miałem czas na pobycie ze samym sobą, sprawdzenie się w zupełnie nowych realiach. Wreszcie była to porządna męska przygoda i coś, co dało mi niesamowitą okazję popatrzenia na życie i radio z dystansu. Krótko mówiąc to była bardzo wartościowa lekcja.

7:57:54 PM 3/9/2021 8:06:01

18 ~ radio SAMI SWOI

NA POCZĄTKU JEST

DRESZCZYK EMOCJI TOMEK „ATOM” ACHTELIK, PREZENTER/DJ W SAMI SWOI RADIO PROGRAM POPOŁUDNIOWY EXPRESS

Jak to się stało, że zaangażowałeś się w projekt, którego efektem jest stworzenie Sami Swoi Radio? – To była tak zwana „krótka piłka”. Łukasz do mnie zadzwonił, powiedział, że tworzy nowe, fajne, polskie radio na Wyspach. Zapytał czy chciałbym w to wejść. Chciałem, wszedłem, no i jestem.

suję. Jakieś historyjki, wydarzenia, wiadomości – wszystko co się może przydać na moim paśmie. Anka, moja partnerka, też już ma to „z tyłu głowy” i często mi podrzuca rzeczy, którymi można się zająć na antenie. I do tego wiesz, ten kobiecy punkt widzenia… No i jak coś jest słabe – też mi o tym mówi. Taka moja prywatna Rada Radiofonii. Kiedy wszystko jest już gotowe, o 14.00 rusza Popołudniowy Express i mkniemy aż do godziny 18.00

Opowiedz proszę o swoich pierwszych miesiącach na antenie. – Zawsze na początku jest dreszczyk emocji. Czy się uda, jacy będą Zdarzyły jakieś śmieszne historie Słuchacze, czy technicznie wszystko podczas dotychczasowej pracy w zagra. To są niezapomniane chwile. W radio bawię się od dość dawna, ale Sami Swoi Radio? – Ciągle początki coś się dziezawsze Każdego dnia dodajemy je. Kiedyś są czymś w naszych audycjach coś nowego, nie mogłem wyjątzostawić kowym. niektóre pomysły zostają na stałe. mojego kota Każdego Edwarda dnia samego w domu i zabrałem go do dodajemy w naszych audycjach coś radia i… Oj działo się wtedy. Powiem nowego, niektóre pomysły zostają tylko, że zanim zgodził się wrócić do na stałe, inne pojawiają się tylko na koszyka, był słyszalny kilka razy na chwilę… ale dzięki temu radio żyje. antenie. Chyba mu się spodobało... Co jest dla ciebie najtrudniejsze Sami Swoi Radio wciąż się rozwiw trakcie prowadzenia bloku? ja, a słuchalność rośnie. Twoim W jaki sposób przygotowujesz się zdaniem stacja ma szansę stać się do audycji? jednym z największych mediów – Zależy mi na tym, żeby te moje polonijnych w Europie? popołudniowe spotkania ze Słucha– Oczywiście! Patrząc na to czami były o czymś. Muzyka jest wszystko z boku, to jest niesamowinajważniejsza, ale to co się pojawia te, że radio, które działa tak krótko, między piosenkami, to jesteśmy ma już rzeczy, o których inne radia właśnie my. Uwielbiam kontakt ze Słuchaczem i zależy mi, żeby się z ra- mogą tylko pomarzyć. Gramy przez DAB+ w wielu miastach na Wyspach, diem nie nudził. Chciałbym, żeby się uśmiechnął i wiedział, że ten facet po mamy swoją apkę na telefony, gramy drugiej stronie mikrofonu to jest jego przez internet, wirtualnych asystenkumpel. Żaden tam „pan z radia” – po tów i tunery telewizyjne. Pamiętam, że kiedy zaczynałem pracę w tym prostu Tomek. radiu – zrobiło to na mnie ogromne To jest chyba najtrudniejsze – wrażenie. zbudowanie takiej radiowej grupy dobrych znajomych. Mam nadzieję, Nie samym radiem człowiek żyje. że nam się uda. Co porabiasz poza studiem? Jak wygląda cykl dnia radiowca? – Robię zdjęcia, jeżdżę na motocy– Radiowcem się jest całodobowo. klu i rowerze, kocham Londyn. Poza Poważnie, co chwila coś sobie zapitym, w czasach bez wirusa podróżo12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 18 sekcja2_68_735.indd 18

wałem, ale chwilowo staram się o tym nie myśleć.

Opowiedz proszę, czym zajmowałeś się wcześniej? – Policzyłem, że radiem zajmuję się już 27 rok… Skandalicznie długo, nie? Były radia lokalne i ogólnopolskie, krajowe i zagraniczne… Gdzieś pomiędzy, prowadziłem �irmę zajmującą się multimediami, byłem operatorem kamery, bezrobotnym, barmanem… Ciągle też współpracuję z wydziałem

kultury w moim rodzinnym mieście – Tarnowskich Górach, na Śląsku.

Jakie masz plany związane z radiem? Czego Słuchacze mogą się jeszcze spodziewać? – Budowanie naszego radia, to jest coś co mnie pochłonęło dość dokładnie. Kiedy ta budowa się skończy, mam nadzieję, że Słuchacze dostaną najlepsze polonijne radio na Wyspach. Wiem, że to jest ambitne zadanie, ale… coś czuję, że może udać. 3/2/2021 8:42:54 PM 3/9/2021 8:06:02 7:53:51 PM

sekcja

4 PM 51 PM

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 19 sekcja2_68_735.indd 19

3/9/2021 8:06:02 7:51:29 PM

SPIS POWSZEC – DLACZEGO TRZEBA SIĘ P

20 ~ nasze sprawy

21 MARCA ODBĘDZIE SIĘ W ANGLII I WALII SPIS POWSZECHNY. CZY JEST OBOWIĄZKOWY I DLACZEGO POLACY POWINNI WZIĄĆ W NIM UDZIAŁ? Spis powszechny to odbywające się raz na dekadę badanie, w którym zbierane są dane na temat sytuacji mieszkańców Wielkiej Brytanii. Składa się z kilkudziesięciu stron i wielu szczegółowych pytań, w których trzeba opowiedzieć o sytuacji rodzinnej, miejscu zamieszkania czy narodowości. Wszystko to ma pomóc zarządzać społecznością, planować ilość miejsc w szkołach czy łóżek w szpitalach. Choć teoretycznie rzadko zdarzają się kary, to wypełnienie kwestionariusza jest obowiązkowe. Informacje mają być prawdziwe, a za wygłupy czy unikanie odpowiedzi można dostać karę w wysokości do tysiąca funtów. To również tzw. criminal record, który może owocować np. problemami podczas ubiegania się o niektóre stanowiska. Kwestionariusz trzeba wypełnić do 21 marca poprzez stronę internetową lub w wersji papierowej. Sam kwestionariusz jest dostępny tylko po angielsku, ale instrukcję do jego wypełnienia na stronie można znaleźć również po polsku. Każdy powinien dostać informację o spisie pocztą. W liście znajduje się kod, który pozwala zalogować się na stronie ze spisem. Jeśli ktoś nie otrzymał listu, może poprosić na stronie o nowy, podając swój kod pocztowy. Można go dostać nawet za pośrednictwem sms. Kwestionariusz powinna wypełnić tzw. głowa rodziny, główny najemca lub ten, kto płaci w danym mieszkaniu rachunki. Nie jest więc tak, że wypełniać musi go każdy mieszkaniec kraju – może to zrobić mama za całą rodzinę, wnuk za dziadka, właściciel wynajmowanego domu itp. W Szkocji 12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja3_68_735.indd 20 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 20

w 2022 roku odbędzie się osobny spis, który został przeniesiony o rok z powodu pandemii.

Polacy – policzmy się!

Ostatni spis powszechny miał miejsce w 2011 roku. Wynikało z niego, że na Wyspach jest 654 tys. Polaków, z czego 94 proc. przyjechało po 2001 roku i praktycznie każdy deklarował

swoją rasę jako białą. Dlaczego to istotne, by tym razem też wypowiedzieć się w spisie? W mediach, rządowych statystykach i badaniach ilość Polaków w Wielkiej Brytanii jest notorycznie niedoszacowana. Padają najróżniejsze liczby od ok. 600 tys. do ponad miliona. Im Polonia jest większa, tym bardziej się liczy, a to szczególnie istotne w obecnej rze-

czywistości, gdy imigranci są czasem rozgrywani do politycznych celów. Poza tym pozwoli to oszacować, ile osób opuściło kraj w ostatnich latach. Mówiło się, że niektórzy mogą chcieć wyjechać, skoro ich sytuacja i status zaczynają się komplikować. Mamy ostatnie szacunki ONS, według których w 2018 roku osób z polskimi korzeniami było nieco ponad 900 3/2/2021 8:42:54 PM 6:23:16 PM 3/9/2021 8:06:05

sekcja

ECHNY Ę POLICZYĆ?

4 PM 16 PM

nasze sprawy ~ Jeśli ma miejsce w akademiku, ale np. przez pandemię i tak spędza czas w domu, to mimo wszystko będzie musiał odpowiedzieć na pytania jako mieszkaniec akademika, a osobno rodzice czy opiekunowie odpowiedzą za niego w domu. W domach wynajmowanych w imieniu lokatorów może odpowiedzieć właściciel, główny najemca lub każdy mieszkaniec w swoim imieniu. To właśnie w takich sytuacjach lepiej być aktywnym i wziąć udział w spisie, bo w przeciwnym razie landlord niekoniecznie poda dokładne informacje o każdym najemcy. Właściciele mieszkań, którzy przebywają za granicą, też są odpowiedzialni za wypełnienie kwestionariusza, który przyjdzie w tym czasie na ich adres. Nawet, jeśli nie mają dostępu do poczty, która przychodzi na ich adres, powinni oni wypełnić formularz on-line. Wziąć udział mogą nawet bezdomni (w schronisku, u znajomych lub on-line). Ci, którzy mieszkają na Wyspach powyżej trzech miesięcy (np. pracownicy tymczasowi) i nie są rezydentami, też powinni wypełnić kwestionariusz. Obowiązek dotyczy nawet osób mieszkających w przyczepie czy na łodzi.

Ostatni taki spis?

tysięcy. Te dane będzie można porównać z najnowszymi, co być może pozwoli wyciągnąć ciekawe wnioski.

Kto i gdzie wypełnia kwestionariusz?

Trochę skomplikowane jest wypełnianie kwestionariusza przez studentów i uczniów. Jeśli mieszkają w akademiku czy na stancji, to do-

sekcja3_68_735.indd 21 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 21

staną na ten adres kod niezbędny do wypełnienia spisu i muszą w nim wziąć udział. Jednocześnie rodzice dostaną na adres domowy własny kwestionariusz, w którym też muszą uwzględnić swoje dziecko. Jeśli ucznia nie ma chwilowo w miejscu zamieszkania i nie może odebrać listu z kodem, może poprosić o nowy kod poprzez stronę Census.gov.uk.

Sir Ian Diamond, pełniący funkcję głównego statystyka kraju, zastanawia się ostatnio publicznie, czy nie zmienić formuły spisu. Drukowanie i wysyłka kwestionariuszy pochłonie 906 mln. funtów, a przecież dziś są efektywniejsze sposoby na kontakt z mieszkańcami. Możliwe więc, że następnym razem wszyscy będą odpowiadać na pytania on-line. Już w tym roku po raz pierwszy 75 proc. gospodarstw domowych wypełni dokument przez internet, a tylko mniejszość – w tradycyjnej formie. Na przyszłość pojawiają się też inne pomysły na zdobywanie informacji do spisu, jak zbieranie ich przez urzędy gmin czy od lekarzy rodzinnych. Kolejna nowość to nieobowiązkowe pytanie o płeć, a konkretnie czy jest taka sama, jak ta w dokumentach, a także o orientację seksualną. Na pytanie mogą odpowiadać tylko osoby powyżej 16. roku życia. Cząstkowe wyniki spisu poznamy za rok, a wszystkie – w ciągu dwóch lat. Jak widać, projekt jest rozpisany na lata. To pozwala sobie uświadomić wagę uczestnictwa w spisie. Jeśli Polacy nie zadbają o to, by zaznaczyć swoją obecność teraz, na kolejną okazję trzeba będzie czekać następne dziesięć lat. Lepiej, by samorządy miały do tego czasu świeże i wiarygodne dane na temat

sytuacji Polaków mieszkających na Wyspach (w spisie są też pytania o status materialny, pracę czy sytuację mieszkaniową).

Spis powszechny również w Polsce

Co ciekawe, w tym roku spis powszechny odbędzie się również w Polsce. Też jest obowiązkowy dla tych, którzy na stałe mieszkają w kraju. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań w 2021 r. zacznie się 1 kwietnia i potrwa do 30 czerwca. Nad Wisłą główną formą spisu już jest internet, a wywiady telefoniczne czy wizyty rachmistrza będą tylko uzupełnieniem tych metod. Wcześniej formularz był rozsyłany pocztą, ale jego wypełnienie nie było obowiązkowe. W tym roku teoretycznie trzeba wziąć udział. Powinni o tym pamiętać ci, którzy mają w Polsce stały adres, a na Wyspach przebywają poniżej roku.

Ciekawostki

W Polsce spis powszechny po raz pierwszy został przeprowadzony od razu po odzyskaniu niepodległości w 1921 roku. Początkowo przepytano tylko część populacji, stąd stosunkowo niewielki odsetek uwzględnionych mniejszości narodowych w porównaniu z realiami. Za nieco bardziej wiarygodny uznaje się spis z 1931 roku, w którym wzięło udział 32 mln osób, w tym 69 proc. Polaków, 14 proc. Ukraińców, 8,6 proc. Żydów, a poza tym Białorusini, Niemcy, Rosjanie i inni. W tym samym roku spis przeprowadzono też na Wyspach, ale jego wyniki zostały zniszczone w trakcie wojny. Z kolei trudne dziś do odszyfrowania i skatalogowania wyniki spisu z 1921 roku będą dostępne on-line do wglądu, ale dopiero na początku 2022 roku. Spisy w Wielkiej Brytanii przeprowadza się od 1801 roku nieomal bez wyjątku co 10 lat. Nie mógł odbyć się tylko w 1941 roku z powodu wojny, a w Szkocji w tym roku przez wirus. <<

POLACY W OSTATNIM SPISIE POWSZECHNYM

• najwięcej osób urodzonych za granicą pochodzi z: Indii, Polski, Pakistanu • Polaków było 654 tys., a w poprzednim spisie z 2001 roku – 61 tys. • Polacy stanowili 8 proc. wszystkich przybyszy zza granicy.

6:23:05 PM 3/9/2021 8:06:06

22 ~ ludzie reklama

12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja3_68_735.indd 22 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 22

3/2/2021 8:42:54 PM 6:22:51 PM 3/9/2021 8:06:07

sekcja

4 PM 51 PM

ludzie ~

RENATA KAMIŃSKA Z LONDYNU OPUBLIKOWAŁA KSIĄŻKĘ EDUKACYJNĄ DLA DZIECI TEMATYCZNIE ZWIĄZANĄ Z UCZUCIAMI PSÓW PT. „HEKTOR, PSIA OPOWIEŚĆ”. PRZEŁAMUJE TAKŻE TABU TRUDNYCH TEMATÓW W LITERATURZE DZIECIĘCEJ. PIERWSZE ZAMÓWIENIA SĄ Z PONAD 7 KRAJÓW.

Polka z Londynu:

HEKTOR,

PSIA OPOWIEŚĆ O Książce

To piękna opowieść o miłości, przyjaźni i szczeniaku o imieniu Hektor, szukającym szczęścia – w zestawieniu z szarą rzeczywistością drugiej wojny światowej. To historia, która dowodzi, że nadzieja nigdy nie umiera, a na każdego czeka szczęście. Zyski ze sprzedaży tra�ią prosto do fundacji wspierających naszych futrzanych przyjaciół i dzieci. – Chcę dać z siebie wszystko, co mogę tym najbardziej potrzebującym – mówi Renata.

Psy przetwarzają to, co mówimy w sposób niesamowicie podobny do ludzkiego mózgu.

Kolorowe ilustracje zostały zaprojektowane przez bardzo utalentowanego i nagradzanego indonezyjskiego ilustratora Irfana Budi Harjo. Autorka skonsultowała się z psychologami i zebrała opinie od rodziców i dzieci, a także miłośników zwierząt. Współpracowała ze znaną amerykańską redaktorką, Mary Kole. Inicjatywę wsparło 11 organizacji, w tym 7 fundacji charytatywnych (zwierzęcych i dziecięcych). Wszystkich patronów można znaleźć na stronie projektu: hectorandfriends.com/pl/. Nie ujawniając całej treści, o czym jest ta książka? W wielkim skrócie to historia o miłości zwierząt, przyjaźni i szczeniaku, który szukał szczęścia. Jest to opowieść o poszukiwaniu domu,

sekcja3_68_735.indd 23 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 23

bezpieczeństwa oraz pokonywaniu codziennych trudów na różnych etapach życia w czasie II wojny światowej. Można powiedzieć, że to historia uniwersalna, wciąż aktualna w każdym kraju.

O Autorce & Projekcie

Od kiedy miała 12 lat, Renata marzyła o opublikowaniu własnej powieści, aby zebrać pieniądze na fundacje dla psów. Jej pomysłem była próba odpowiedzi na pytanie, jak świat i nasze życie wyglądałyby z perspektywy psa szukającego domu na tle wydarzeń II wojny światowej. Pod wieloma względami historia może odzwierciedlać nasze życie, z motywami dorastania, prawdziwej miłości, przyjaźni i poszukiwania przynależności. W końcu spełniła swoje marzenie. Napisała piękną historię o miłości zwierząt, przyjaźni i szczeniaku o imieniu Hektor, poszukującym szczęścia. Kolorowe ilustracje i okładka zostały zaprojektowane przez bardzo utalentowanego i wielokrotnie nagradzanego indonezyjskiego ilustratora Irfan Budi Harjo. Autorka wierzy, co udowodniono naukowo, że psy, tak jak ludzie, mają osobowości i uczucia. – Psy przetwarzają to, co mówimy w sposób niesamowicie podobny do ludzkiego mózgu – powiedział NPR Attila Andics, neurobiolog z uniwersytetu.

Naukowcy z University of Portsmouth są autorami badań nad tym, jak psy rozwinęły nowe mięśnie wokół oczu, aby lepiej komunikować się z ludźmi. Natomiast Uniwersytet Azabu w Sagamihara w Japonii stwierdził, że kiedy ludzie wpatrują się w swoje psy, proces ten generuje oksytocynę „hormon miłości”. Renata stworzyła historię, która może być także historią ludzką. To historia, która dowodzi, że nadzieja nigdy nie umiera, a na każdego czeka szczęście. Opowieść odzwierciedlająca wszystko, co jest ważne w życiu. To historia o nas – ludziach. Z Renatą Kamińską można porozmawiać na temat tego, jak ważna jest edukacja dzieci odnośnie zwierząt, jak zachowywać się wobec psów i wszystkich stworzeń oraz jak je lepiej rozumieć.

Wyjątkowość projektu

Kolejną zaletą książki jest to, że zysk ze sprzedaży tra�i bezpośrednio do fundacji wspierających naszych czworonożnych przyjaciół i dzieci. – Chcę dać z siebie wszystko najbardziej potrzebującym – powiedziała Renata. Jeśli masz jakieś sugestie dotyczące godnych szkół lub organizacji charytatywnych dla psów, autorka chętnie Cię wysłucha.

Inicjatywę wsparło i dało patronat 11 organizacji, w tym 7 fundacji charytatywnych (zwierzęce i dziecięce). Wszystkich patronów można znaleźć na stronie projektu www. hectorandfriends.com. Są to: • Fundacje zwierzęce: Centaurus, Schronisko dla Bezdomnych Zwierząt w Celestynowie, Gostyńskie Stowarzyszenie Noe, Fundacja na Rzecz Ochrony Praw Zwierząt Mondo CANE, Besant Memorial Animal Dispensary w Indiach • Fundacje dziecięce: One Day, Lepszy Świat • Media: Magazyn Vege, Magazyn Dzieci Dodatkowo Renata zaangażowała się w przygotowania projektu ludzi z różnych zakątków świata m.in. USA, Bangladeszu, Mołdawii, Indii, Anglii, Sri Lanki, Pakistanu, Singapuru i Polski. 1 czerwca w Dzień Dziecka ruszyła przedsprzedaż książki. Książka w twardej oprawie jest dostępna w specjalnej edycji z podpisem autorki oraz bezpłatnymi prezentami. Dostępna jest wersja polska i angielska. Książkę można nabyć na stronie: hectorandfriends.com/pl/. INFORMACJE: • Strona projektu: www.hectorandfriends.com/pl/ • Facebook: www.facebook.com/hectorandfriendsbook/ • Instagram: www.instagram.com/ hector_and_friends_book/ • Kontakt email: contact@hectorandfriends.com • Mobile: + 44 7479 309194

6:22:33 PM 3/9/2021 8:06:07

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 24

3/9/2021 8:06:08 PM

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 25

3/9/2021 8:06:08 PM

26 ~ kalendarium GOŃCA

MARZE 1 marca 1951

W więzieniu mokotowskim wykonano wyroki śmierci na siedmiu członkach IV Zarządu Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość

3.03.2011

March

2.03.1931

Urodził się Michaił Gorbaczow – rosyjski polityk, sekretarz KC KPZR, prezydent ZSRR.

7.03.161

Zmarła polska aktorka Irena Kwiatkowska, gwiazda kabaretów, odtwórczyni dobrze zapamiętanych przez widzów ról w serialach Jerzego Gruzy „Wojna domowa” i „Czterdziestolatek”.

Po śmierci Antonina władzę objęli Marek Aureliusz i Lucjusz Werus; po raz pierwszy w dziejach Rzymu rządzili dwaj cesarze.

16.03.1521

Wyprawa portugalskiego żeglarza Fernão de Magalhãesa (Ferdynanda Magellana) dotarła do archipelagu nazwanego później „Filipinami”.

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 26 sekcja3_68_735.indd 26

3/9/2021 8:06:13 6:22:00 PM

sekcja

ZEC

00 PM

17.03.1921

Sejm Ustawodawczy uchwalił tzw. konstytucję marcową.

24.03.1794

Na rynku w Krakowie został odczytany przez, b. posła na Sejm Wielki, Aleksandra Linowskiego – Akt powstania obywatelów mieszkańców województwa krakowskiego, ogłaszający rozpoczęcie insurekcji przeciw Rosji i carycy Katarzynie II. Na mocy aktu, Tadeuszowi Kościuszce powierzono funkcję Najwyższego Naczelnika.

kalendarium GOŃCA ~

21.03.1556 Anglikański arcybiskup Canterbury Thomas Cranmer został spalony na stosie za herezję.

27.03.1871 Reprezentacje Szkocji i Anglii rozegrały w Edynburgu pierwszy międzypaństwowy mecz w rugby.

29.03.1461 Wojna Dwóch Róż: w bitwie pod Towton Edward IV York pokonał Lancasterów.

30.03.1867 Rosja sprzedała Stanom Zjednoczonym Alaskę za 7,2 mln dolarów (równowartość dzisiejszych 108 mln dolarów).

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 27 sekcja3_68_735.indd 27

8:06:13 PM 3/9/2021 6:21:21

28 ~ brexit NEWS

życie po

Brexicie Status osoby osiedlonej

Na razie status osoby osiedlonej otrzymało 660 tys. Polaków, a kolejne 160 tys. to osoby osiedlone tymczasowo, które mogą w przyszłości zostać rezydentami. Ogólnie ponad 900 tys. osób z Polski złożyło wniosek i mniej więcej na tyle szacuje się liczbę Polaków na stałe mieszkających w Wielkiej Brytanii. W praktyce więc status osiedleńca dostał każdy, kto chciał, poza nielicznymi wyjątkami i osobami, które zupełnie nie przyłożyły się do zebrania podstawowych dokumentów. Polski MSZ szacuje, że jeszcze najwyżej kilkanaście tysięcy osób mogłoby złożyć wniosek, a o to nie zadbało. Czas mają nadal do 30 czerwca. Szacuje się, że to ci, którzy np. i tak planowali wrócić do Polski. W oświadczeniu polskiego wiceministra MSZ na ten temat wypłynął też temat kilku tysięcy bezdomnych, spośród których część może nie mieć żadnego dokumentu tożsamości. Najprostszym wyjściem dla nich byłoby wyrobienie tymczasowego paszportu, ale to (jak i sam proces wyrabiania statusu osiedleńca) kosztuje. Te osoby raczej więc nie złożą wniosku. Powinny jednak pomyśleć o swojej sytuacji, bo przy pierwszym zetknięciu z brytyjską policją już niedługo mogą mieć poważny problem. „The Independent” pisze też o jeszcze jednej sytuacji, której należy się wystrzegać. Reguły Home Of�ice podają, że ubiegając się o status oso12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 28 sekcja3_68_735.indd 28

by osiedlonej tymczasowo, nie można wyjechać z kraju na dłużej niż pół roku, bo straci się ciągłość czasu pracy na Wyspach. Podobnie jest w przypadku statusu osiedleńca – lepiej nie opuszczać kraju na rok i dłużej. Wydaje się to oczywiste, ale w czasie pandemii wiele osób może nie ze swojej winy wpaść w tę pułapkę, jeśli utknęli w Polsce czy innym kraju. Udowodniona choroba lub czas kwarantanny zwalniają wprawdzie z odpowiedzialności za nieobecność, ale już nie – odwołane loty, utrata pracy czy inne problemy pośrednio wywołane przez wirus.

Praca sezonowa

Praca stała ma od teraz rządzić się innymi prawami – potrzebna będzie wiza. Więcej nieporozumień dotyczy pracy tymczasowej, szczególnie, że w rolnictwie czy opiece nad osobami starszymi olbrzymią część załogi stanowili właśnie pracownicy sezonowi. Pilotażowo trwa projekt, w ramach którego do pracy w rolnictwie mogą łatwo przyjechać osoby spoza Unii. To nowość, bo wcześniej więcej było tych z krajów UE. Przetwórnie i farmerzy liczą na pracowników z Ukrainy, Mołdawii, a nawet Ameryki Południowej. Dotyczy to jednak tylko wycinka rynku skoncentrowanego na uprawie jadalnych roślin – głośno było o największej w Europie plantacji żonkili, na której kwiaty gniją, bo nie ma ich kto zbierać.

Polacy też mogą przyjeżdżać, ale potrzebują wizy, która kosztuje 244 funty. Na razie więc ilość ogłoszeń w agencjach pośrednictwa pracy mocno spadła. Większość koncentruje się na tych, którzy mają status osoby osiedlonej i nie muszą dopełniać formalności.

Praca dla młodych

Wiele Polek zaczęło swój pobyt na Wyspach od pracy jako au-pair. To możliwość poznania języka i kraju w zamian za opiekę nad dziećmi. Taka opiekunka (zazwyczaj w wieku 18 – 29 lat) może liczyć na mieszkanie i kieszonkowe w wysokości kilkuset funtów miesięcznie. Ten biznes zamarł. Zgłoszeń jest o 90 proc. mniej. Opiekunki, które chciały przyjechać na rok i dłużej, nie mogą dostać wizy, bo powinny zarabiać min. 20 tys. funtów rocznie (ich kieszonkowe nie przekraczało zwykle kilku tys. funtów). Nawet przy krótszych wyjazdach potrzebna jest wiza, a kilkaset funtów dla nastolatki to czasem bariera nie do pokonania. W tej sytuacji wiele osób wybiera inne unijne kraje lub USA, gdzie formalności nie wydają się już takie groźne w porównaniu do tych pobrexitowych w Anglii czy Walii. Nieco inne problemy ma sektor turystyczny. W Europie pracowały dotąd tysiące młodych Brytyjczyków. Praca barmana w alpejskim kurorcie czy przewodnika po Majorce to atrakcyjny sposób 3/2/2021 8:42:54 PM 3/9/2021 8:06:15 6:20:56 PM

sekcja

4 PM 56 PM

brexit NEWS ~ 29

ZASADY NADAL SIĘ ZMIENIAJĄ I WIELE OSÓB WCIĄŻ NIE WIE, JAK BĘDZIE WYGLĄDAŁA ICH PRACA, ŻYCIE CZY NAUKA PO BREXICIE.

na spędzenie wakacji i poznanie nowej kultury dla młodych. Charles Owen, który zarządza siecią barów i restauracji w Alpach Francuskich zauważa, że kandydaci muszą wypełnić 17-stronicowy kwestionariusz, by dostać pozwolenie na pracę. Formalności trwają przepisowe dwa miesiące, a nawet dłużej, bo francuski system nie jest przygotowany na napływ tysięcy nowych wniosków. Kto ma tylko brytyjski paszport i dotychczas pracował np. jako przewodnik po Krakowie dla anglojęzycznych turystów, nadal będzie mógł przyjeżdżać do pracy jak wcześniej. Jeśli jednak dopiero zamierza ją podjąć, czeka go szereg formalności, jak uzyskanie pozwolenia na pracę i wizyty w urzędach. Łatwiej jest w przypadku pracy sezonowej, bo w 2018 roku uproszczono w Polsce przepisy. Teraz większość formalności leży po stronie pracodawcy, który będzie musiał wystąpić o odpowiednie pozwolenie. Problemy au-pair i pracowników w kurortach to tylko dwa przykłady na to, jak skomplikowała się sytuacja młodych, którzy chcą popracować w Wielkiej Brytanii lub za granicą. Stowarzyszenie organizatorów turystyki ABTA apeluje do rządu, by na unijne kraje rozszerzyć program mobilności młodych, który obejmował dotychczas dziewięć popularnych kierunków wyjazdów, takich jak Japonia, Kanada czy Australia. Pytanie tylko, czy po gwałtownym rozstaniu z Unią są szanse na takie rozwiązanie.

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 29 sekcja3_68_735.indd 29

Freelancerzy i praca zdalna

Artysta Andrew Edwards pracujący m.in. dla francuskiego Teatru Narodowego napisał list do premiera, który podpisało jego 114 kolegów i koleżanek po fachu. „Pracujący na własny rachunek artyści to niewidoczny fundament brytyjskiej gospodarki wart 7,7 bln funtów rocznie. Prawda jest taka, że [teraz] freelancerzy lądują na bezrobociu” – napisał. Wśród problemów wymienił trudności na lotniskach i ogólną niepewność, przez którą tacy jak on tracą obecnie zlecenia. Jego zdaniem może być tylko gorzej. Wiele projektów w kinie czy teatrze planowanych jest na lata wprzód. Brytyjscy artyści nie mogą się zadeklarować, nie wiedząc, na jakich zasadach i czy na pewno będą mogli przyjechać. Jego zdaniem zabrakło portalu, na którym znalazłyby się jasne informacje na temat sytuacji wszystkich freelancerów. Podobnie jak w turystyce, w każdym kraju obowiązują inne zasady pracy dla np. muzyków spoza Unii. Niespodziewanym sojusznikiem niektórych freelancerów okazała się pandemia. Niektórzy pracowali do tej pory w Londynie, ale przez pandemię musieli wrócić do Polski. W obliczu nowej sytuacji część �irm zaoferowała pracę częściowo lub całkowicie zdalną. Okazało się, że wielu informatyków,

specjalistów od marketingu czy doradców może pracować w ten sposób. Spotkania on-line i elastyczność szefów ułatwiła sprawę, a brytyjska pensja w zderzeniu z kosztami życia w Polsce sprawia, że być może coraz więcej osób rozważy taki scenariusz.

Co z emeryturą?

Czasem zmienić się musi wiele, by nie zmieniło się nic. Tym razem też tak jest i można chyba powiedzieć: na szczęście. Każdy Polak, który dorobił się już brytyjskiej emerytury, będzie mógł ją nadal pobierać niezależnie od tego, w którym unijnym kraju mieszka. Tak samo jak wcześniej będzie to też działało w drugą stronę, to znaczy opłacone w Polsce składki i przepracowane lata będą wliczane do brytyjskiej emerytury, jeśli to o nią zdecyduje się wystąpić przyszły emeryt. Podobnie lata przepracowane na Wyspach wliczają się do polskiej emerytury. Dotyczy to zarówno tych, którzy pracowali i pracują w Londynie, jak i tych, którzy dopiero to planują. W większości przypadków więc z punktu widzenia pracownika, od polskiej, nadal bardziej opłacalna będzie brytyjska emerytura. I to raczej nieprędko się zmieni.

3/9/2021 8:06:15 6:20:42 PM

30 ~ brexit NEWS Wielka Brytania de�initywnie opuściła Unię Europejską, jednak Brytyjczycy nie zamierzają czekać z założonymi rękami i patrzeć, jak budowana latami współpraca ich �irm z zagranicznymi kontrahentami ulega rozpadowi. – W Holandii i Austrii wiele �irm logistycznych zostało zasypanych zapytaniami z �irm brytyjskich, które chcą przenieść część swojej działalności na teren UE i potrzebują partnera logistycznego oraz fabryki. Dla wielu europejskich �irm oznacza to szybki rozwój i potrzebę zatrudnienia pracowników – mówi Urszula Rąbkowska z �irmy logistycznej XBS Group. – Byłoby dobrze, gdyby również Polska skorzystała z tej tendencji, na której obecnie zarabiają przede wszystkim kraje tzw. starej Unii – podkreśla.

Handel bez cła, ale…

Teoretycznie można by sądzić, że zmieniło się niewiele. Umowa o handlu między Unią Europejską a Wielką Brytanią stwierdza, że „cła na wszystkie towary pochodzące z terytorium drugiej Strony są zakazane”. Zatem towar nie zostanie oclony, jeżeli udowodni się, że pochodzi z Unii Europejskiej lub Zjednoczonego Królestwa. Praktyka nie jest jednak tak różowa. Kluczową rolę odgrywają tu reguły pochodzenia, określające jakie produkty traktowane są jako wyprodukowane przez kraj należący do Unii Europejskiej lub Wielką Brytanię. Wniosek o preferencyjne traktowanie taryfowe musi złożyć importer, a jego treść opiera się na oświadczeniu eksportera lub wiedzy importera, że dany produkt spełnia warunki pochodzenia z kraju jednej ze stron. Choć brak ceł ułatwia handel między Wspólnotą a Wielką Brytanią, to trzeba pamiętać, że brexit spowodował utworzenie dwóch osobnych porządków prawnych, przywrócił wszelkie formalności celne i kontrole graniczne. Poza tym cło to nie jedyna opłata, jaką należy uiścić przy imporcie towaru. Nie wolno zapominać o kosztach, jakie niosą za sobą dodatkowe formalności, magazyny, procedura graniczna, deklaracje celne i kwestie związane z rozliczaniem podatków (w tym VAT). Nie da się ukryć, że wszystko to będzie miało wpływ na końcowe ceny towarów. W niektórych przypadkach dalsza wymiana handlowa może stać się po prostu nieopłacalna. Pomimo umowy z Unią Europejską, konsekwencje brexitu dla Wielkiej Brytanii są ogromne. Na przełomie roku 2020/2021 więcej niż 1000 słów mówiły obrazy z terminalu promowego Hook of Hollan i kolejki na granicach, w jakich musieli stać kierowcy „tirów”. Celnicy zabierali kierowcom żywność (nawet kanapki), bowiem na teren UE nie wolno wwozić mięsa, warzyw, owoców, ryb itp. Niejednokrotnie ludzie zostawali bez wody. Daily Mail wskazywał na chaos spowodowany biurokracją związaną z brexitem w portach, na potwierdzenie pokazując puste półki supermarketów. Jak podaje Interia, francuska administracja ostrzegła, że poważnie potraktuje kontrole i nie będzie stosować żadnego okresu przejściowego. Operator promowy DFDS zgłosił natomiast dużą liczbę ciężarówek, które są zatrzymywane z powodu braku lub nieprawidłowych dokumentów. Brexit szczególnie odczują przedsiębiorcy, którzy wykorzystywali Wielką Brytanię jako bazę dystrybucyjną w handlu ze Wspólnotą. Towary (takie jak ubrania czy sprzęt elektroniczny) pochodzące np. z 12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 30 sekcja4_68_735.indd 30

Brexit szansą

dla polskiego biz Bangladeszu zostaną teraz oclone przy wwozie do Wielkiej Brytanii. Przy ich sprzedaży do UE ponownie będą obowiązywały cła. Takie produkty nie są bowiem nawet w połowie wytwarzane w Wielkiej Brytanii. Konieczne są także deklaracje pochodzenia produktów, certy�ikaty weterynaryjne, certy�ikaty norm produktowych itp.

Firmy brytyjskie uciekają do Unii

Unia Europejska to największy rynek zbytu dla Wielkiej Brytanii. Dla wielu �irm z Anglii, Walii czy Szkocji handel ze wspólnotą to warunek przetrwania. Badanie przeprowadzone przez Institute of Directors (IOD) w 2019 r. wykazało, że prawie co trzecia brytyjska �irma (29 proc.) rozważa choćby częściową „ucieczkę” za granicę. W badaniu wzięło udział prawie 1.200 �irm, z czego 11 proc. podało, że ze względu na brexit już przeniosło część swojej działalności biznesowej. Aż 70 proc. �irm przenoszących się lub planujących taki krok decydowało się na nową lokalizację w obszarze Unii Europejskiej. To wielka szansa dla

krajów Wspólnoty. Dla Wielkiej Brytanii oznacza to utratę miejsc pracy, zagrożenie dla działalności gospodarczej i dochodów podatkowych w kraju. Dokąd najchętniej przenoszą się brytyjskie �irmy? Nie lada gratką okazują się być Holandia i Austria. Jak podaje brytyjski „Guardian”, Lyne Biewinga z Holendersko-Brytyjskiej Izby Handlowej twierdzi, że od kilku tygodni jej zespół „dzień i noc” pracuje nad zapytaniami od �irm brytyjskich. Istnieje wiele powodów, dla których �irmy mogą zdecydować się na wyjazd do Holandii. Oba kraje łączą 400-letnie stosunki handlowe, oba mają dostęp do Morza Północnego. Odległość geogra�iczna jest niewielka i co nie bez znaczenia, posiadają naprawdę dobrą infrastrukturę logistyczną z największym portem w Europie, Rotterdamem, a także lotniskiem Schiphol w Amsterdamie. Nie bez znaczenia jest też bardzo dobra znajomość języka angielskiego wśród Holendrów (angielski należy do języków urzędowych w tym kraju). Sami Holendrzy są bardzo przychylni Brytyjczykom chcącym przenieść biznes do tulipanowego 3/2/2021 8:42:54 PM 3/9/2021 8:06:17 7:14:00 PM

sekcja

it ą

biznesu?

4 PM 00 PM

królestwa. Lyne Biewinga zapewnia, że Holandia pomaga �irmom obejść problemy graniczne i dodatkowe opłaty, a także papierkową robotę i dodatkowe podatki wynikające z brexitu. Wskazuje, że z Holandii mogą znacznie swobodniej rozprowadzać swoje towary. Z kolei austriacka minister ds. spraw gospodarczych Margarete Schramböck twierdzi, że liczba zapytań ze strony �irm brytyjskich, która i tak była od kilku lat była wysoka – od 1 stycznia 2021 r. wzrosła trzykrotnie. Według Austriackiej Agencji Biznesu w 2019 r. i 2020 r. 50 brytyjskich �irm (lub posiadających siedzibę w Wielkiej Brytanii) rozpoczęło działalność w Austrii. To najczęściej �irmy z branży IT oraz badawczo-rozwojowej. Już kilka lat temu Austria stworzyła specjalny program, który ułatwia start i prowadzenie tego rodzaju działalności na obszarze kraju. Jak widać, okazał się bardzo skuteczny. Niemałym zainteresowaniem cieszy się też Belgia. Brytyjsko-Belgijska Izba Handlowa twierdzi, że napływa zdecydowanie więcej zapytań o możli-

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 31 sekcja4_68_735.indd 31

brexit NEWS ~ 31

BREXIT JUŻ TERAZ MOCNO WPŁYWA NA BIZNES. BRYTYJSKIE FIRMY, CHCĄC ZAPEWNIĆ SOBIE SWOBODĘ HANDLU Z EUROPĄ, PRZENOSZĄ SIĘ LUB ZAKŁADAJĄ ODDZIAŁY M.IN. W HOLANDII I AUSTRII. NA TYM TRENDZIE SKORZYSTAĆ MOGŁABY TAKŻE POLSKA. wość przeniesienia działalności na terytorium tego państwa. O otwarciu nowej �ilii w Brukseli zdecydował już brytyjski Lloyd’s of London skupiający �irmy ubezpieczeniowe. Z kolei czołowy brytyjski producent sera cheddar, Simon Spurrell, ogłosił, że inwestycję o wartości miliona funtów przeniesie do Francji. The Observer ujawnił, że Departament Handlu Międzynarodowego doradzał brytyjskim �irmom, które martwią się nowymi obciążeniami, kontrolami celnymi i dodatkowymi kosztami transportu towarów, aby utworzyły na terytorium UE magazyny, składy lub przeniosły tam infrastrukturę. – Powszechnie wiadomo, że zawsze dobrze jest być blisko klientów. Rynek europejski jest rynkiem jednolitym, dlatego chcąc sprzedawać w Europie, najlepiej pozostać na rynku wspólnotowym – mówi Urszula Rąbkowska.

Czy Polska skorzysta na brexicie?

Skoro Brytyjczykom opłaca się korzystanie z europejskiej infrastruktury, naturalnym kierunkiem może być również Polska. I nie jest to wyłącznie myślenie życzeniowe. Jak podaje „Gazeta Wyborcza”, brytyjska �ilia szwajcarskiego koncernu Nestle chce przenieść do Polski produkcję wafelków Blue Riband. To 300 miejsc pracy. Firma uzasadnia, że decyzję o przeniesieniu fabryk podjęto, aby brytyjskie zakłady koncernu „działały w sposób bardziej efektywny” i były w stanie zachować konkurencyjność „w szybko zmieniającym się otoczeniu”. Przeniesienie ma umożliwić „uproszczenie operacji” �irmy. Również Huf UK, brytyjski producent części do aut zamknął zakład w Tipton i przeniósł miejsca pracy do Polski i Rumunii. Brytyjska �irma dostarczała swoje produkty m.in. do Jaguara, Land Rovera, BMW, Daimlera, Hondy i Volvo. W 2017 roku

miała 50,6 mln GBP obrotów. Pracownikom zakładów w Tipton zaoferowano możliwość zgłoszenia się do pracy w fabrykach w Polsce i Rumunii, co nie jest takie złe, biorąc pod uwagę, że część z nich to mieszkańcy tych krajów. To wielka szansa dla Polski, tym bardziej, że Wielka Brytania jest drugim pod względem wielkości, za Niemcami, odbiorcą polskich produktów rolno-spożywczych. Do brytyjskich sklepów tra�ia ok. 9 proc. polskiego eksportu z sektora rolnospożywczego. Wśród towarów eksportowanych do Wielkiej Brytanii dominują produkty szeroko rozumianego sektora maszynowego, części motoryzacyjne, meble, wyroby z drewna, kosmetyki, chemikalia, ale też artykuły rolno-spożywcze. Wielka Brytania jest też ważnym odbiorcą polskich usług – drugim po Niemczech. – Być może Polska, ze względnie tanią siłą roboczą, dobrym zapleczem transportowo-logistycznym oraz rozwiniętą bazą technologiczną mogłaby być atrakcyjna dla Wielkiej Brytanii. Warto byłoby iść śladami Austrii, która stworzyła ciekawe programy dla przedsiębiorstw, chcących przenieść produkcję lub zaplecze techniczno-spedycyjne na jej terytorium – zauważa Urszula Rąbkowska z �irmy logistycznej XBS Group. Ewentualne wątpliwości wśród brytyjskich przedsiębiorców może wzbudzać sytuacja polityczna Polski. Głównie chodzi o tendencje mogące prowadzić w stronę „polexitu”. Same argumenty ekonomiczne wydają się przemawiać na korzyść kraju nad Wisłą, choć w Polsce brakować może ułatwień i zachęt dla potencjalnych inwestorów. Austria i Holandia dostrzegły w brexicie szansę i robią wiele, by ją wykorzystać. W Polsce te możliwości dopiero teraz zaczyna się zauważać. Sonia Grodek

3/9/2021 8:06:17 7:13:45 PM

32 ~ brexit NEWS

FIRMA

Na przestrzeni lat większość zainteresowanych prowadzeniem biznesu Polaków zdążyła już dobrze zorientować się w brytyjskich formalnościach. Co się zmienia i jak prowadzić biznes po brexicie?

Firma, biznes i inwestycje: 2021 i później Prowadzenie firmy

HMRC. Jednocześnie można też opłacić składki na ubezpieczenie zdrowotne, które wynoszą 3.05 funta tygodniowo plus 9 proc. od dochodu, jeśli nie przekroczył on 50 tys. funtów i 2 proc. powyżej tej kwoty. Po rozpoczęciu działalności trzeba jeszcze tylko pamiętać, by zbierać wszystkie dowody zysków. Dawniej samemu trzeba było rozgryźć proces wystawiania faktur. Dziś wystarczy jedna z licznych aplikacji lub programów, które uzupełnią wszystkie pola na rachunku. Można go też przesłać on-line.

Na początek dobra wiadomość: �irmy prowadzone dotychczas przez obcokrajowców nadal mogą funkcjonować jak wcześniej. Wciąż da się też założyć �irmę, a co siódma z istniejących jest prowadzona przez obcokrajowca. Oczywiście taka osoba musi mieć prawo do pobytu, jeśli zamierza wykonywać w tym kraju usługi. Prostota w prowadzeniu biznesu zawsze była tu dużym plusem i to się nie powinno zmienić, a wręcz przeciwnie, bo z czasem powinny zniknąć różne unijne regulacje. Jeśli chodzi o konkrety, to można prowadzić jednoosobową działalność gospodarczą, spółkę Ltd. lub partnerstwo biznesowe. Najpopularniejsza jest ta pierwsza, bo tak działa aż 59 proc. wszystkich �irm. 34 proc. to spółki Ltd., a 7 proc. – spółki partnerskie. To daje podpowiedź co do tego, którą z nich jest założyć najłatwiej. Aż trzy na cztery �irmy nie zatrudniają nikogo poza właścicielem, dlatego jednoosobowa działalność to rozwiązanie stosowane nawet przez osoby słabo zaznajomione ze światem biznesu, które po prostu chcą szybko zacząć legalnie świadczyć usługi.

Zalety spółki z o. o.

Własna firma po brexicie?

Kilka lat temu podawano, że na Wyspach polskich �irm są 22 tysiące, a do tego 65 tys. jednoosobowych działalności gospodarczych. Większość osób prowadzi działalność, bo tu mieszka, ale są też tacy, którzy tylko przenoszą �irmę z Polski z powodów praktycznych lub chcą zaoszczędzić na podatkach. Rocznie ponad tysiąc �irm było wyprowadzanych poza Polskę, w tym znaczna ilość na Wyspy. Czy po brexicie ta tendencja się utrzyma? Kancelarie, które pośredniczą w zakładaniu spółek Ltd. i doradzają polskim �irmom, nadal oferują swoje usługi. Jeśli chętnych jest trochę mniej, to nie z powodu faktycznych obostrzeń, ale z uwagi na ogólnie niepewną sytuację, która zniechęca do podejmowania ryzyka.

Jednoosobowa działalność

Najpierw start z działalnością, a dopiero potem zakładanie �irmy – to olbrzymie ułatwienie dla tych, którzy chcą spróbować, a dopiero potem zagłębiać się w formalności. Jeśli działalność przyniosła rocznie tylko 1000 funtów lub mniej, to nie trzeba się rejestrować. Aby móc się rozliczać na tych zasadach, trzeba zarejestrować się jako płatnik Self Assasment do 5 października w drugim roku po rozpoczęciu działalności. Rejestracja następuje on-line na stronie HMRC. Urząd prześle na adres płatnika specjalny kod, który umożliwi złożenie deklaracji, a następnie 12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja4_68_735.indd 32 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 32

kolejny kod do aktywacji konta. To ma zapobiec sytuacji, gdy ktoś przyjeżdża na Wyspy tylko na kilka dni, zakłada �irmę i znika. Dodatkowo niezbędny będzie numer ubezpieczenia NIN. Dla tych, którzy są na Wyspach od dawna, to oczywistość, ale ten, kto dopiero ma zamiar przyjechać, odczuje tu zasadniczą różnicę. Wcześniej wystarczyło przyjechać, znaleźć pracę i wystąpić o numer. Teraz trzeba mieć status rezydenta lub pre-settle status, brytyjski paszport albo ważną wizę – np. pracowniczą. Pozostaje jeszcze opłacenie podatków. Do 12.500 funtów obrotu rocznie nie trzeba nic robić. Później stawka wynosi 20 proc. dla dochodów do 50 tys. funtów i 40 proc. dla wyższych zarobków. Należny podatek można sprawdzić i opłacić na stronie

Kolejnym popularnym rozwiązaniem jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, czyli Ltd. Formalności nie zmienią się dla tych, którzy założyli je przed brexitem. Wciąż można też zakładać nowe spółki i rząd nie zapowiada na razie zmian w formalnościach. Dużym plusem jest odpowiedzialność założycieli ograniczona tylko do wysokości wniesionego wkładu, ale najwięcej w kontekście zalet spółek mówi się o wysokości składek w tym systemie. Przy zarobkach dyrektora do 9500 funtów rocznie wcale nie trzeba ich płacić, a później stawka wynosi tyle, ile za zwykłego pracownika. Można też zarabiać mniej i opłacać dobrowolnie najniższą stawkę składki. Aby mieć taką �irmę, nie trzeba być rezydentem, ani nawet mieszkać na stałe w kraju. Taka �irma nie może za granicą (np. w Polsce) produkować ani zatrudniać, ale tylko na umowę o pracę i zlecenie. Ograniczeniom nie podlega współpraca z osobami prowadzącymi działalność, a także zatrudnianie na umowę o dzieło. O ile samozatrudnienie to najprostsza droga do założenia �irmy, to spółka Ltd. może się z kolei najbardziej opłacać, ale raczej nie obejdzie się już bez pomocy księgowego, by korzystać ze wszystkich możliwości, jakie daje. Mając spółkę, nadal można też wystawiać faktury �irmom z unijnych krajów.

A może spółka partnerska?

Trzecim sposobem na rozpoczęcie działalności jest wybierana przez kilka procent przedsiębiorców spółka partnerska, czyli Lpp. Wiele pomysłów na biznes powstaje w kilka osób, a wówczas jednoosobowa działalność niesie ograniczenia. Spółka Lpp pozwala założyć �irmę z koleżankami czy braćmi. W ten sposób każdy w równych proporcjach odpowiada za �irmę do wysokości wniesionego wkładu. Przy takiej spółce trzeba odprowadzać podatek CIT. Członkowie muszą też składać sprawozdania 3/2/2021 8:42:54 PM 7:13:01 PM 3/9/2021 8:06:18

sekcja

4 PM 01 PM

brexit NEWS ~ �inansowe, zeznanie podatkowe i rozliczenie podatkowe. Wspólnicy spółki nie są objęci obowiązkiem podatkowym, więc to odpowiednie rozwiązanie dla osób, które chcą prowadzić działalność w dużej mierze za granicą.

Inne rodzaje działalności gospodarczej

Istnieje jeszcze kilka innych rodzajów działalności gospodarczej właściwych dla brytyjskiego systemu. Są one wykorzystywane rzadziej i w bardziej specy�icznych sytuacjach. Jedną z nich jest Unlimited Company, czyli spółka z nieograniczoną odpowiedzialnością, której członkowie odpowiadają za wszystkie zobowiązania �irmy. To ryzykowne, ale budzące zaufanie rozwiązanie. Do 2013 roku taką spółką był Land Rover. Inną jest The Of�ice of David Cameron, która służy byłemu premierowi do rozliczania się z działalności biznesowej, takiej jak doradztwo czy wystąpienia. Jest jeszcze spółka PLC, czyli taka, która może wypuszczać akcje. Potrzeba tu dość wysokiego kapitału zakładowego (50 tys. funtów), sekretarza i dwóch dyrektorów, którzy natomiast nie muszą mieć brytyjskiego paszportu. Trzeba składać regularne sprawozdania �inansowe. Firma musi mieć swoją siedzibę na Wyspach, bo to tam będzie przychodziła korespondencja z urzędów.

Wykonywanie usług za granicą

Aby wykonywać usługi w dwóch lub więcej krajach Unii, dotychczas potrzebny był certy�ikat A1. Obowiązywał on też osoby, które wykonywały usługę za granicą dla brytyjskiego pracodawcy, Brytyjczyków pracujących w dwóch lub więcej krajach Unii i rezydentów, którzy podlegają pod krajowe ubezpieczenie. Obowiązuje też w drugą stronę, tzn. w przypadku obywatela UE, który pracował w kilku krajach, w tym w Wielkiej Brytanii. Obecnie otrzymanie tego certy�ikatu raczej nie będzie możliwe. Ci, którzy już go mają, mogą z niego korzystać aż do jego wygaśnięcia. Podczas pobytu za granicą nadal będzie można korzystać z lokalnej opieki zdrowotnej dzięki nowej Global Health Insurance Card (GHIC) lub starszej karcie EHIC. Trzeba przy tym wszystkim pamiętać, że bez wizy można przebywać w krajach Unii przez 90 dni z każdych 180. Później grozić może nawet deportacja. Teoretycznie w wielu krajach aby pracować, potrzebna byłaby wiza pracownicza.

Przepływ towarów i biznes on-line

Najwięcej zmieni się w przypadku wwożenia i wywożenia towarów. Obecnie kontrole i konieczność ponoszenia opłat celnych dotyczy niektórych branż, ale od lipca dotknie już każdej. Trzeba będzie zgłosić transport w punkcie przewozu i uiścić cło. Dotyczy to zarówno handlu hurtowego, jak i wysyłki towarów np. ze sklepów internetowych. Obecnie moment na zaczynanie handlu z zagranicą nie jest najlepszy. Tam, gdzie liczy się szybkość wysyłki i jasne zasady, nie ma miejsca na przestoje i komplikacje podatkowe, a niestety trzeba się z nimi teraz liczyć. Na razie klienci np. z Polski dostają fakturę za odprawę celną do swoich zakupów. Niektórzy odsyłają rzeczy do sprzedawcy. Ten musi wówczas wypełnić sporo nowych dokumentów i zapłacić: odprawę eksportową, VAT, opłatę importową, a czasem i dodatkowe opłaty. Podobne formalności

sekcja4_68_735.indd 33 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 33

dotyczą tych, którzy żyją z wysyłki towarów z Polski. Niektóre �irmy kurierskie na razie nie wysyłają paczek na Wyspy. W innych trzeba dopełnić szeregu formalności. Potrzebny jest numer EORI nadawcy (i odbiorcy dla kwot powyżej 135 funtów). Aby nie mieć problemów, nadawca powinien mieć też wtedy numer VAT GB nadany przez HMRC. Odbiorcy będą musieli opłacić VAT, choć można też zastosować model odroczonej księgowości VAT. Nie ma już zwolnienia z VAT dla paczek o wartości do 15 funtów. Zamiast tego trzeba zapłacić 20 proc. stawki VAT. Eksportując z Wysp, trzeba znać zasady VAT dla każdego z krajów unijnych osobno – wkrótce poszczególne państwa mogą zacząć wprowadzać swoje zasady. Niektórzy, aby nie męczyć klientów formalnościami, najpierw wysyłają towary do magazynu za granicą i sami załatwiają kwestie podatkowe, a dopiero potem sprzedają rzeczy klientom. Nie wszystkie świeże towary da się jednak długo przechowywać za granicą, a przy tych o wysokiej wartości może to być ryzykowne. Wszystko to sprawia, że przed rozpoczęciem jakiegokolwiek handlu trzeba bardzo dokładnie poznać przepisy i powiadomić o formalnościach drugą stronę. W obliczu tych utrudnień słychać o planowanym porozumieniu o wolnym handlu z USA, by wynagrodzić przedsiębiorcom kłopoty. Na razie jednak to tylko projekt.

Prowadzenie firmy w Polsce

Wielu Polaków ma już brytyjski paszport, co dotychczas nie przeszkadzało im zbyt mocno w prowadzeniu interesów w Polsce. Inni mają kontrahentów na Wyspach, którzy chcą wiedzieć, jak teraz prowadzić w Polsce pub czy inny biznes. Ci, którzy posiadają już prawo pobytu lub wręcz mieszkają w Polsce, mogą tu nadal bez przeszkód prowadzić �irmę. Mogą poświadczyć swoje prawo pobytu w Urzędzie Wojewódzkim właściwym dla miejsca zamieszkania i dostać zaświadczenie lub kartę stałego pobytu. Natomiast kto przyjechał po 31 grudnia 2020 r. i dopiero myśli o założeniu �irmy, może założyć tylko spółkę lub postarać się najpierw o zezwolenie na pobyt stały.

Pozwolenie na prowadzenie

Tak jak wszędzie również tu do prowadzenia niektórych rodzajów działalności potrzebna jest licencja. Dotyczy to np. sprzedaży alkoholu, żłobków i opieki nad dziećmi, a także �irm taksówkarskich czy hoteli. Niektóre rodzaje działalności wymagają jednorazowej licencji, jak np. urządzanie imprez ulicznych. Pożyczki czy odzyskiwanie długów to domena Financial Conduct Authority, od którego również trzeba uzyskać odpowiednie zezwolenie. Na stronie gov.uk można znaleźć wyszukiwarkę wszystkich licencji potrzebnych do prowadzenia �irmy w różnych branżach. Czasem pod uwagę trzeba wziąć też miejsce prowadzenia �irmy. Przykładowo, aby zawodowo opiekować się dziećmi, trzeba zgłosić się do Ofsted w Anglii, Care Inspectorate w Szkocji, Care and Social Services Inspectorate w Walii i Department of Health, Social Services and Public Safety w Irlandii Północnej.

Czy trzeba mieć ubezpieczenie?

Ubezpieczenie �irmy nie jest obligatoryjne dla każdej �irmy, choć w niektórych przypadkach trzeba je mieć. Dotyczy to pracodawców, którzy

muszą mieć ubezpieczenie na wypadek wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Firmy przewozowe czy taksówkarskie muszą mieć komercyjne ubezpieczenie pojazdów. Ubezpieczenia odpowiedzialności zawodowej wymaga się od architektów, prawników, księgowych, doradców �inansowych i przedstawicieli niektórych zawodów medycznych. W reklamie, PR czy consultingu ubezpieczenie nie jest wymagane prawnie, ale warto je mieć na wypadek poważniejszych problemów z klientami. Do dodatkowych ubezpieczeń, które można, ale nie trzeba mieć, należą ubezpieczenie sprzętu komputerowego czy nieruchomości komercyjnych. Ci, którzy prowadzą �irmę w domu, nie muszą mieć ubezpieczenia. Warto jednak pomyśleć wtedy o rozszerzeniu swojej zwykłej domowej polisy, np. w przypadku udzielania w domu lekcji albo magazynowania w garażu drogiego sprzętu czy towaru.

Bezpieczeństwo w pracy

Już zatrudniając powyżej pięciu osób, trzeba zapisać regulamin bezpieczeństwa i ocenić ryzyko związane z upadkami, porażeniem prądem, pożarem, maszynami i pracą na wysokościach czy innymi kwestiami. W przypadku najbardziej popularnych rodzajów działalności, jak sklep czy biuro, dokument z oceną ryzyka można wypełnić w prosty sposób na stronie Health and Safety Executive. Właściciele jednoosobowych �irm na ogół nie muszą brać pod uwagę tych dokumentów, chyba że ich działalność może stwarzać zagrożenie (np. operator karuzeli). Osoba prowadząca �irmę odpowiada nie tylko za zdrowie i życie załogi, ale też klientów czy każdego innego, kto znajdzie się na �irmowym terenie lub będzie korzystał z usług.

Pomoc przy zakładaniu firmy

W Wielkiej Brytanii właściciel �irmy może skorzystać z licznych form pomocy zarówno jeśli chodzi o �inanse, jak i kwestie formalne. British Business Bank udziela pożyczek i wsparcia startującym i rozwijającym się �irmom, a najpopularniejszy program to Start Up Loan Sheme. W jego ramach można pożyczyć do 25 tysięcy funtów przy stosunkowo niskim oprocentowaniu w wysokości 6 proc. Northern Powerhouse Investment Fund to z kolei pomoc dla �irm z północy Anglii. Innowacyjne pomysły mogą uzyskać wsparcie w ramach Innovate UK. W ramach placówek Growth Hub można natomiast zyskać wsparcie merytoryczne. Ci, którzy płacą VAT, a po ostatnich zmianach nie są pewni, czy odpowiednio się rozliczają, mogą poprosić o pomoc w ramach Making Tax Digital. Bardzo ciekawa jest też otwarta baza Contracts Finder. Są w niej informacje o wszystkich zamówieniach publicznych wartych 10 tys. funtów i więcej, a także informacje o już ukończonych projektach. To może pozwolić bez „znajomości” czy wielu lat w branży zyskać lukratywny kontrakt państwowy. Na dodatkowe pytania odpowiadają eksperci poprzez infolinię Business Support Helpline. Różne formy pomocy można wymieniać jeszcze długo, bo oferują ją też uniwersytety, urzędy pracy czy organizacje o zasięgu lokalnym.

Sonia Grodek

7:10:30 PM 3/9/2021 8:06:18

34 ~ brexit NEWS

W prezentacji przygotowanej przez Ambasadę Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w Warszawie Transport drogowy: dostęp do brytyjskiego rynku i formalności graniczne przedstawiono wiele informacji przydatnych dla przedstawicieli sektora transportu drogowego wykonujących przewozy do Zjednoczonego Królestwa m.in. w zakresie potrzebnej dokumentacji, zmian jakie zajdą od 1 kwietnia br. i 1 lipca br. czy śródlądowych […]

12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 34 sekcja4_68_735.indd 34

3/2/2021 8:42:54 PM 3/9/2021 8:06:21 7:10:23 PM

sekcja

4 PM 23 PM

brexit NEWS ~ 35

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 35 sekcja4_68_735.indd 35

3/9/2021 8:06:21 7:10:11 PM

36 ~ brexit NEWS

sekcja4_68_735.indd 36 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 36

7:09:56 PM 3/9/2021 8:06:24

sekcja

56 PM

brexit NEWS ~ 37

sekcja4_68_735.indd 37 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 37

7:09:44 PM 3/9/2021 8:06:24

38 ~ brexit NEWS

12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja4_68_735.indd 38 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 38

3/2/2021 8:42:54 PM 7:09:32 PM 3/9/2021 8:06:27

sekcja

4 PM 32 PM

brexit NEWS ~ 39

sekcja4_68_735.indd 39 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 39

7:09:22 PM 3/9/2021 8:06:27

40 ~ w sieci

TYM ŻYŁ PORTAL NAJCZĘŚCIEJ CZYTANE ARTYKUŁY W LUTYM ZA NAMI LUTY, W KTÓRYM W KOŃCU ZOBACZYLIŚMY „ŚWIATEŁKO W TUNELU”. POD KONIEC MIESIĄCA PREMIER BORIS JOHNSON UJAWNIŁ ETAPY LUZOWANIA OBOSTRZEŃ, KTÓRE MAJĄ DOPROWADZIĆ DO CAŁKOWITEGO WYJŚCIA Z BLOKADY. ZAZNACZYŁ JEDNAK, ŻE NIE OBIECA, ŻE JEST TO OSTATNIE ZAMKNIĘCIE KRAJU. KRÓTKO PO TYM POJAWIŁY SIĘ KOLEJNE PROBLEMY, M.IN. CO ZROBIĆ, ABY DZIECI MIAŁY SZANSĘ NADROBIENIA ZALEGŁOŚCI. PYTANO RÓWNIEŻ, CO ZE SZCZEPIENIAMI NAUCZYCIELI I OBOWIĄZKIEM TESTOWANIA DZIECI. CZYM JESZCZE ŻYŁ PORTAL? OTO FRAGMENTY NAJCZĘŚCIEJ CZYTANYCH TEKSTÓW.

Premier zapowiedział dodatkowe 400 milionów funtów, aby pomóc dzieciom w Anglii nadrobić zaległości w nauce spowodowanej pandemią koronawirusa. W tym celu poproszono szkoły średnie o zorganizowanie zajęć w wakacje. Boris Johnson powiedział, że obszerny program zapewni nauczycielom „narzędzia i zasoby, których potrzebują, aby wspierać swoich uczniów”. Łącznie przeznaczono na ten cel 700 milionów funtów. Zdaniem szefa rządu, zapewni to dzieciom możliwość uczenia się i wykorzystania swojego potencjału.

– Przed wejściem do teatru, czy restauracji trzeba będzie wykazać, czy jest się zaszczepionym lub wolnym od wirusa – taki pomysł rozważa rząd Wielkiej Brytanii. Miałaby do tego służyć aplikacja opracowana przez NHS (narodową służbę zdrowia). W Wielkiej Brytanii trwa debata, czy pracodawcy, a także właściciele pubów, restauracji, teatrów, mają prawo sprawdzać, czy zaszczepiliśmy się na COVID-19 (lub mamy aktualne testy). Mogliby to robić przy użyciu znanej już aplikacji przygotowanej przez NHS (National Health Service), która zyskałaby nowe funkcjonalności.

Tomasz Komenda zamierza zniknąć z życia publicznego, o czym przekonywał w ostatnim wywiadzie, jakiego udzielił dziennikarzom TVN. Jakie ma plany na najbliższą przyszłość? Tomasz Komenda osiemnaście lat spędził za kratami. Chociaż nie popełnił zarzuconego mu czynu, a jego alibi potwierdziło wiele osób, został skazany aż na 25 lat więzienia. W 2016 roku ponownie ruszyło śledztwo. Wskazało ono, że mężczyzna jest niewinny. W 2018 roku Komenda wyszedł na wolność. Wtedy też zaczął walczyć w sądzie o odszkodowanie za to, że niesłusznie tra�ił do więzienia. Chciał prawie 19 milionów złotych . 12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja5_68_735.indd 40 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 40

3/2/2021 8:42:54 PM 6:19:41 PM 3/9/2021 8:06:29

sekcja

4 PM 41 PM

w sieci ~

Pandemiczne poluzowanie skusiło starsze osoby bez egzaminu dojrzałości albo poprawiające słabe wyniki do zdawania w tym roku matury. Mamy wysyp zgłoszeń, nawet od osób urodzonych w latach 70. – powiedziała „DGP” kierowniczka wydziału matur w Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Warszawie. Liczba zainteresowanych powtórnym podejściem do matury wzrosła tu dwukrotnie. Powód? Tegoroczne ułatwienia – podaje „Dziennik Gazeta Prawna”.

Brytyjski premier Boris Johnson oświadczył, że chce, aby obecny lockdown był ostatnim, ale nie może dać żelaznych gwarancji co do tego. Powiedział też, że bezprecedensowe osiągnięcie w postaci 15 mln zaszczepionych osób nie może zapoczątkować czasu relaksu. Przemawiając na konferencji prasowej na Downing Street, premier pochwalił „zdumiewające wysiłki” wszystkich osób, zaangażowanych w dostarczanie szczepionek przeciw Covid-19, dzięki czemu udało się zrealizować – i to dzień przed terminem – postawiony na początku stycznia cel w postaci zaoferowania do połowy lutego szczepionki wszystkim 15 mln osób z pierwszych czterech grup priorytetowych.

Trwa protest niezależnych mediów przeciwko planowanemu przez rząd wprowadzeniu dodatkowego podatku od reklam emitowanych w telewizji, radiu i internecie. Nie nadaje m.in. Polsat, TVN, TTV, Superstacja. Nie działają największe portale takie jak Onet, Interia, WP. Wchodząc dziś na niepubliczną stronę informacyjną czy włączając kanał telewizyjny, zamiast oczekiwanego programu czy wiadomości pojawia się komunikat: Tu powinien być Twój ulubiony serwis internetowy. Dzisiaj wydajemy specjalną wersję serwisu w związku z akcją „Media bez wyboru”.

Premier ujawnił drogę Anglii do wyjścia z blokady koronawirusa w Izbie Gmin. Rozmawiając z posłami w parlamencie, Boris Johnson ogłosił wysoce oczekiwane środki po przeanalizowaniu najnowszych danych dotyczących koronawirusa w zeszłym tygodniu. – Nie ma wiarygodnej drogi do Wielkiej Brytanii bez Covidów lub w rzeczywistości świata bez Covidów i nie możemy w nieskończoność trwać z ograniczeniami, które osłabiają naszą gospodarkę, nasze �izyczne i psychiczne samopoczucie oraz szanse życiowe naszych dzieci – oznajmił.

CZYTAJ WIĘCEJ NA

sekcja5_68_735.indd 41 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 41

redaktor naczelna Goniec.com Karolina Barełkowska

Firmy zajmujące się deratyzacją przyznały, że w ostatnim czasie mają o wiele więcej pracy w Londynie. Liczba zgłoszeń zwiększyła się o 78 procent. Najwięcej dotyczy przedmieść stolicy, ponieważ szczury wyprowadziły się z centrum miasta do bardziej mieszkalnych obszarów w poszukiwaniu pożywienia. Wobec pustych biur i restauracji zdesperowane szczury częściej atakują domy ludzi. Ponadto, gdy ludzie spędzają cały czas w swoim domu, generuje się więcej śmieci, co zwabia jeszcze więcej tych gryzoni.

6:19:28 PM 3/9/2021 8:06:29

42 ~ gramy z WOŚP ~

88,601.92 FUNTÓW NA WOŚP 29. FINAŁ WIELKIEJ ORKIESTRY ŚWIĄTECZNEJ POMOCY ZA NAMI. PODCZAS KOLEJNEGO FINAŁU NIE MOGŁO OCZYWIŚCIE ZABRAKNĄĆ NAJWIĘKSZEJ POLSKIEJ INSTYTUCJI FINANSOWEJ NA WYSPACH – FIRMY SAMI SWOI PRZEKAZY PIENIĘŻNE, KTÓRA Z ORKIESTRĄ ZAGRAŁA JUŻ PO RAZ JEDENASTY. SETKI WSPANIAŁYCH LUDZI ZAANGAŻOWANYCH W JEDNĄ, WIELKĄ IDEĘ UCZESTNICZYŁO W SPECJALNIE PRZYGOTOWANYCH WYDARZENIACH. MNÓSTWO POLONIJNYCH SERDUSZEK BIŁO TEGO DNIA DLA JEDNEJ ORKIESTRY. TO BYŁ HONOR BYĆ WTEDY Z WAMI – POLACY!

Darmowy przekaz od Sami Swoi

W okresie zbiórki Firma Sami Swoi Przekazy Pieniężne �inansowała wszystkie przekazy na rzecz WOŚP, nie pobierając jakichkolwiek opłat czy prowizji. – Można je było wykonać w jednej z naszych autoryzowanych placówek (Ealing Broadway, 60 The Mall, W5 3TA; Luton, 23 George Street, LU1 2AF), przez Internet na stronie www.przekazypieniezne.com oraz przez naszą Infolinię dzwoniąc pod numer 02070992441. Patronem medialnym zbiórki Sami Swoi Przekazy Pieniężne był „Goniec Polski”.

Rozliczenie Sztabów przez Sami Swoi

Dzięki Waszemu olbrzymiemu zaangażowaniu oraz dzięki Sztabom, które rozliczały się za pomocą systemu transakcyjnego Sami Swoi Prze-

sekcja5_68_735.indd 42 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 42

kazy Pieniężne, udało nam się w tym roku wesprzeć WOŚP kwotą:

88,601.92 funtów!!!

Środki zgromadzone podczas 29. Finału przeznaczone zostaną na zakup sprzętu medycznego dla szpitalnych oddziałów laryngologii, otolaryngologii oraz specjalizujących się w diagnostyce głowy.

Dziękujemy!

Swojaki, naprawdę wielkie, wielkie podziękowania! Brakuje słów, by opisać jak znów byliście wspaniali! Po raz kolejny pokazaliście, że Polacy w ważnych chwilach potra�ią być razem! Dziękujemy naszym wspaniałym Klientom za tak wielkie zaangażowanie. Czy zagramy w przyszłym roku? To pytanie retoryczne! Oczywiście, że zagramy! Będziemy grać do końca świata i jeden dzień dłużej!

6:19:16 PM 3/9/2021 8:06:30

sekcja

16 PM

RAPORT

KORONAWIRUS marzec 2021

sekcja5_68_735.indd 43 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 43

6:19:06 PM 3/9/2021 8:06:30

KORONAWIRUS

To była potrzebna debata

DR MAREK STELLA SAWICKI, VISITING PROFESOR NA UCL IN COMPUTER SCIENCE, PREZES POLISH HERITAGE SOCIETY, PREZES KONFRATERNI PÓŁNOCNO-EUROPEJSKIEJ ZAKONU MALTAŃSKIEGO W UK.

sekcja5_68_735.indd 44 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 44

Za nami specjalna debata on-line na temat szczepień przeciwko chorobie zakaźnej układu oddechowego wywołanej zakażeniem wirusem SARS-CoV-2 (Covid19), którą zorganizowało Worcestershire Polish Association. Jak pan ocenia jej przebieg? – Zanim wejdziemy w szczegóły tego tematu, nadmienię, że dobrze pamiętam do dziś, jak bardzo wiele lat temu, gdy miałem około 10 lat, moja babcia, która straciła swego własnego brata – Stasia, zmarłego podczas pandemii tzw. hiszpanki (grypy hiszpańskiej) w 1918 roku, zawsze mówiła mi: „Myj często ręce w gorącej wodzie z mydłem oraz nie podchodź za blisko do osób, których wcale nie znasz”. Skąd my to teraz, 103 lata później, znamy? Według opinii wielu słuchaczy powyższego podcastu na platformie Zoom oraz samych organizatorów, to było bardzo wartościowe spotkanie. Organizatorom bardzo zależało na tym, aby zaproszeni specjaliści wywodzili się z różnych środowisk, aby mieli wiele specjalizacji, pochodzili z różnych ośrodków leczenia i byli na możliwie zróżnicowanym poziomie, jeśli chodzi o długość lat swej praktyki, specjalizacji i zaawansowania. Stwierdzono, że zdecydowanie brakuje tu otwartych spotkań w języku polskim z ekspertami, którzy po prostu przytaczają dokładne informacje i fakty. Brakuje spotkań z ekspertami, którym nikt nie mówi, co mają mówić, a czego nie. Zadbano o to, żeby ta debata była obiektywnie szczera i aby pojawiły się osoby kompetentne, które mogą swobodnie omówić temat z perspektywy swojej własnej praktyki lekarskiej i zarazem bazując na obecnym doświadczeniu ze szczepionkami, a nie tylko recytowania informacji zawartych na ulotkach promocyjnych, jak to zwykle bywa na innych podobnych spotkaniach. Pierwsze siedem mi-

nut podcastu cieszyło się publiką na poziomie tysiąca osób, później oglądalność wzrosła do ponad trzech tysięcy. Sukces ma wielu ojców, także już wiemy, że są obecnie przygotowywane przynajmniej dwie lub trzy podobne debaty on-line w Londynie, co wskazuje jasno, że jest wyraźne zapotrzebowanie publiczne na tego typu informacje w języku polskim.

Wśród zaproszonych gości znaleźli się dr Martina Leczycka, dr Adam Darowski, dr Ewa Sondej, dr Beata Szymczyk-Hałas, Anna Denslow z Fundacji Szczepienia oraz Łukasz Salwarowski, prezes Stowarzyszenia MANKO. Dobór prelegentów właściwy? – Bez wątpienia wybór prelegentów był bardzo staranny. Organizatorom zależało na niezależnych głosach ludzi, którzy na co dzień blisko pracują z pacjentami chorymi na Covid19, a jednocześnie mają praktyczną wiedzę na temat natury tego wirusa i znają te szczepionki; w przypadku na przykład dr Adama Darowskiego – również z fazy badań jego ośrodka w Oxfordzie. Jednocześnie wiemy, że spotkanie cieszyło się dużym zainteresowaniem wśród seniorów, bowiem im właśnie podawano szczepionki w owym okresie. To spowodowało, że dołączył też Łukasz Salwarowski, prezes i wydawca Głosu i Karty Seniora. Wsparła również spotkanie dr Martina Leczycka, która sama mogła podzielić się swoim doświadczeniem z perspektywy pracownika swego szpitala w Londynie. Nie zawiodła nas również – jak stwierdzili organizatorzy – pani Anna Denslow z fundacji Szczepienia, która powiedziała, że rozwiewamy wątpliwości dzięki współpracy z wieloma lekarzami, którzy są w codziennym kontakcie z wieloma Polakami. Jak sama wielokrotnie wspomina, robi to często szybciej niż GP, co

6:18:51 PM 3/9/2021 8:06:31

sekcja

51 PM

KORONAWIRUS

sprawia, że odciąża przeciążony już i tak system NHS. Pani Anna szczepi także osobiście jako wolontariuszka w punkcie na południu Anglii. Była również obecna pani dr Beata SzymczykHałas, lekarz z ponad 25-letnim doświadczeniem, która pracuje w zachodnim Londynie. Jest wspaniałą, pogodną i doświadczoną lekarką, która dzięki swojej codziennej pracy i ogromnej intuicji lekarskiej, pomogła już niejednemu wyjść z najgorszych opresji zdrowotnych. Dr Ewa Sondej natomiast dostarczyła wiedzy z perspektywy operacyjnej. Jako GP doskonale zna system i obawy ludzi, ponieważ osobiście szczepi społeczność, jest pierwszym kontaktem w razie skutków ubocznych i zna przeciwwskazania nie tylko z ulotki, ale też z własnej praktyki lekarskiej. Dr Adam Darowski, jako najbardziej doświadczony lekarz z grupy zaproszonych ekspertów, dodał także swoje przemyślenia i wnioski, jakie wyniósł z całej pandemii, nie tylko te dotyczące szczepionek. Jest to niezwykle zasłużony lekarz, którego na co dzień można spotkać w specjalistycznym szpitalu w Oxfordzie.

Z drugiej zaś strony zdecydowana większość Polaków nie ogląda brytyjskiej telewizji. Nie wynika to tylko z bariery językowej, ale często zwyczajnie z braku czasu, chęci, bądź sił po ciężkim dniu pracy. Zatem większość po prostu czerpie wiadomości z social mediów. To powoduje, że często mamy „zamęt w głowach” i wielkie niezdecydowanie. W sieci bowiem krąży wiele �ilmików, które są wytworem wyobraźni fantastów, obrazem ich zaniepokojenia, chęcią zaistnienia lub wyjścia z cienia, a nie tak ważnej w tej sprawie solidnej informacji i faktach. Wielu, wcześniej ukrytych „specjalistów” wykorzystuje ten zamęt medialny do zbudowania swojej narracji, używając dźwigni strachu tylko po to, ażeby zbudować swoją popularność. Nie da się ukryć, że niezwykle trudno jest dziś odróżnić tzw. fake news od rzetelnego dziennikarstwa czy wyczekiwanej przez społeczeństwo informacji. Ten problem oczywiście dzięki popularności Internetu obecnie istnieje prawie wszędzie na świecie. Dlatego jakże ważne są otwarte i szczere spotkania ze społecznością, które dostarczają im na żywo, a szczególnie dla tych, których dostęp do informacji dotyczy, jakże delikatnego tematu, który trapi większość z nas od ponad roku. Niezależnie od tego jakiego kto dokona wyboru, ważne jest to, aby pani Kowalska / pan Kowalski mogli przed jego dokonaniem polegać na pewnej informacji, pochodzącej ze sprawdzonego i także odpowiedniego źródła, którym w tym przypadku są specjaliści lekarze i naukowcy. Bo przecież jeśli np. zechcemy skrócić sobie włosy, to nie pójdziemy z tym do szewca bądź też nie przejmiemy sterów samolotu w trakcie lotu, a właśnie bardzo często tak wygląda dezinformacja dotycząca szczepień. Łatwo da się zaobserwować, że o szczepieniach pisze wielu, niezależnie od tego, jakie mają kwali�ikacje czy źródła swoich przemyśleń.

Wybór prelegentów był bardzo staranny. Organizatorom zależało na niezależnych głosach ludzi, którzy na co dzień blisko pracują z pacjentami chorymi na Covid-19.

Do kogo skierowana była ta debata? Dla młodszej czy starszej części społeczności? Czy też wiek nie odgrywał tutaj żadnej roli? – Tak naprawdę dla każdego. Na etapie promowania debaty zauważono bardzo duże zainteresowanie ze strony seniorów. Organizatorzy spotkania stwierdzili, że nie ukrywają, że byli tym faktem zaskoczeni, bowiem nie zaobserwowali wcześniej, aby seniorzy udzielali się tak aktywnie publicznie. Było niezmiernie miło słyszeć tak pozytywne opinie z ich strony, ponieważ zależało im na tym, aby część debaty była właśnie im poświęcona. Jednakże na spotkaniu był przekrój całej polonijnej populacji, od nastolatków, aż do naszych szanownych i dzielnych seniorów. Na spotkaniu zadawali również pytania przeciwnicy szczepień, co pokazuje, że to spotkanie było otwarte na nurtujące wszystkich pytania. Spotkanie cieszyło się dużym zainteresowaniem internautów. Dlaczego? – Organizatorzy stwierdzili, że z ich doświadczenia wynika, że Polonia jest jakoby zawieszona pomiędzy dwoma światami; światem polskim i brytyjskim. Niestety, również stwierdzili, że nie mamy zbyt wielu dedykowanych mediów, które koncentrują się na naszym społeczeństwie tutaj. Nawet jeśli oglądamy telewizję czy czytamy prasę, to widzimy jak bardzo jednostronne mogą być media.

sekcja5_68_735.indd 45 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 45

Czy tematyka pandemii jest szczególnie bliska Związkowi Kawalerów Maltańskich? Pytam jako prezesa Konfraterni Północno-Europejskiej Zakonu Maltańskiego, a więc brytyjskich struktur organizacji. – Oczywiście, bo pomoc potrzebującym jest jedną z najważniejszych części naszego głównego celu. I dlatego to robimy jako Zakon Maltański od ponad 900 lat, a obecnie rozwijając się w UK dalej na północ kraju (Coventry i dalej do Nottingham).

Telewizja Polonia już to zauważyła wielokrotnie i uhonorowała naszą organizację – w tym naszych Kadetów Maltańskich – specjalną nagrodą za rok 2020.

Pańskim zdaniem, warto się szczepić przeciwko koronawirusowi? – W UK, szczepionki na koronawirusa są dobrowolne, bezpłatne i co wynika z różnych badań – są skuteczne. Im więcej będzie zaszczepionych osób, tym szybciej osiągniemy odporność populacyjną, dlatego warto się zaszczepić przeciwko Covid-19. Prawie każdego dnia mamy styczność z ludźmi, którzy przyjęli pierwszą bądź drugą dawkę szczepienia. Widać u nich uśmiech na twarzy i że szczepiąc się zyskują wewnętrzny spokój wynikający z bezpieczeństwa własnego i najbliższych. Już 50 procent zaszczepionej populacji istotnie wpłynie na zmniejszenie ryzyka szerzenia się w niej koronawirusa, zatem warto przyczynić się do zmniejszenia ryzyka szerzenia się wirusa Covid-19 w społeczeństwie. W ogłoszonym obecnie UK budżecie �inansowym z dnia 3 marca 2021 przez kanclerza Rishi Sunaka, niebagatelna kwota – £1.65 billion – została przekazana na konkretny cel, żeby każda dorosła osoba w Anglii została zaszczepiona pierwszą dawką szczepionki do końca lipca 2021. Podobne proporcjonalne kwoty pieniędzy zostały zabezpieczone dla szczepienia w Szkocji, Walii i Północnej Irlandii.

Jak długo jeszcze świat zmagał się będzie z Covid-19? – Tego tak naprawdę nikt dokładnie nie wie. Trudno tutaj o globalną prognozę, ażeby odpowiedzieć wyczerpująco na to pytanie; jest to również sprawa uzależniona regionalnie i nie zdziwiłoby chyba nikogo, gdyby do końca 2021 roku w jakichś częściach świata ludność była już lepiej chroniona. Mamy wiele różnych, poważnych sytuacji w całej Europie i na całym świecie, a również zima nie była w tym roku dla nas łaskawa. Wprawdzie mamy już szczepionki, ale wygląda na to, że potrwa to co najmniej do końca roku, może dłużej, zanim pewne społeczeństwa będą mogły z nich skorzystać. Jeśli chodzi o inne regiony świata, to ciężko powiedzieć. W Afryce na przykład przebieg choroby wydaje się być mniej ciężki niż gdzie indziej. Być może wiąże się to ze strukturą wiekową i z młodszymi społeczeństwami. Warto również wspomnieć tutaj o Indiach, które mają przecież bardzo dużą gęstość zaludnienia. Zdecydowanie NHS w UK osiągnął olbrzymi sukces, jeśli chodzi o szczepienie i trzeba to jasno powiedzieć. Myślę, że nawet sam Nostradamus nie dałby rady tego dokładnie przewidzieć, ale w naszej skromnej ocenie cały rok 2021 będzie nie tylko Chińskim Rokiem pod znakiem bawoła, ale i rokiem z maską... Również przewidujemy, że sukces tego podcastu będzie motorem do wielu innych podobnych on-line events w Londynie i całym UK, ale też ten 25 lutego był na pewno pierwszy – gratulacje dla docenionych tu organizatorów – WELL DONE.

6:18:44 PM 3/9/2021 8:06:32

KORONAWIRUS

Marzec 2021.

KORONARAP Małgorzata Skibińska

Na 8 marca premier Boris Johnson zapowiedział powrót stacjonarnego nauczania we wszystkich szkołach w Anglii oraz spotkań na świeżym powietrzu z jedną osobą spoza danego gospodarstwa domowego. Pod koniec marca spotkania będą mogły już liczyć łącznie sześciu uczestników. Otwarcie sklepów sprzedających towary inne niż pierwszej potrzeby nastąpi nie wcześniej niż 12 kwietnia i będzie to już drugi etap poluzowywania obostrzeń. Każdy z pięciu planowanych etapów to czas nie krótszy niż 5 tygodni. Mimo tych zapowiedzi, w Anglii wciąż obowiązuje ścisły lockdown w związku z pandemią koronawirusa. Wychodzenie z domu jest dozwolone tylko w uzasadnionych przypadkach. Zabronione jest również nocowanie poza domem. W związku z niebezpieczeństwem, jakie niesie za sobą nowa mutacja koronawirusa, rząd zaleca osobom szczególnie zagrożonym ciężkim przebiegiem choroby o wyjątkową ostrożność i unikanie kontaktów, a w przypadku braku możliwości pracy zdalnej – o powstrzymanie się od wykonywania zawodu. Połączenia z Wielką Brytanią nie zostały jednak zawieszone. Polacy mogą podróżować do Anglii pod kilkoma warunkami. Wszyscy przyjeżdżający do Zjednoczonego Królestwa z Polski podlegają obowiązkowi poddania się 10-dniowej samoizolacji w zadeklarowanym przez siebie miejscu. Okazanie negatywnego wyniku testu na koronawirusa nie zwalnia z 12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja5_68_735.indd 46 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 46

kwarantanny. Część osób jest zwolniona z obowiązku poddania się 10-dniowej kwarantannie. To między innymi kierowcy zawodowi przewożący towary lub osoby w międzynarodowym transporcie kołowym, osoby przybywające do Anglii w celu tranzytu do innego państwa czy sezonowi pracownicy pracujący w branży rolniczej mający zapewnioną pracę na konkretnej farmie. Każda osoba przybywająca do Wielkiej Brytanii musi okazać negatywny wynik testu na koronawirusa. Test musi być wykonany przed wjazdem do Anglii maksymalnie na trzy dni przed przyjazdem. Przyjezdni zobowiązani są również wykonać dodatkowe testy w drugim i ósmym dniu kwarantanny w Anglii. Wielka Brytania akceptuje testy PCR, LAMP oraz test antygenowy i test przepływu bocznego. W trakcie odbywania kwarantanny testy należy zamówić przed przyjazdem do Anglii na stronie brytyjskiego rządu, a numer referencyjny zamówionego pakietu wpisać w formularz lokalizacyjny. Rząd Wielkiej Brytanii nie pokrywa kosztów pakietu. Za testy musi zapłacić podróżny. Pakiet kosztuje 210 GBP. Niezależnie od tego, z jakiego kraju przybywa się do Anglii, obowiązkowe jest wypełnienie Formularza Lokacyjnego – Public Health Passenger Locator Form. Obecnie Wielka Brytania znajduje się aż na piątym poziomie, co oznacza, że transmisja wirusa jest na tyle wysoka lub rośnie na tyle gwałtownie,

że może stanowić zagrożenie dla płynnego funkcjonowania służby zdrowia. W Wielkiej Brytanii na koronawirusa zachorowało już ponad 4 miliony osób. 124 tysiące z nich zmarło. Do 5 marca pierwszą dawkę szczepionki przyjęło niemal 22 miliony mieszkańców Wysp. Drugą dawkę otrzymało milion osób. Współczynnik zakażeń „R” wynosi obecnie między 0,7 do 0,9 i dziennie spada o około 4 proc. Z początkiem marca dziennie diagnozowanych było wciąż około 6 tys. nowych zakażeń, a umierało średnio ok. 150 osób każdego dnia i są to najniższe wyniki od września ubiegło roku. W utrzymaniu obiecujących statystyk kluczowe mają być najbliższe dni. Wiąże się to z planowanym otwarciem szkół. Współczynnik „R” zawsze wzrastał, gdy następował powrót dzieci do szkół, jednak teraz postępuje program szczepień, który wpływa na jego obniżenie. Który z tych dwóch faktorów będzie miał silniejszy wpływ na „R”, ma być widoczne już pod koniec marca. „R” większy od 1 oznacza narastanie pandemii. Wartość mniejsza od jeden oznacza, że następuje jej wygaszanie. Uczniowie szkół średnich będą musieli nosić maseczki. Aby zmniejszyć ryzyko rozprzestrzeniania się wirusów każdy uczeń otrzyma trzy testy z prośbą o wykonanie ich w domu dwa razy w tygodniu. Będą to tzw. testy przepływu bocznego, które dają szybki wynik na miejscu, jednak są mniej dokładne. Kontrowersję budzi też obo3/2/2021 8:42:54 PM 6:18:25 PM 3/9/2021 8:06:34

sekcja

KORONAWIRUS

OSTROŻNE I NIEODWRACALNE – TAKIE MA BYĆ WYCHODZENIE WIELKIEJ BRYTANII Z LOCKDOWNU I LUZOWANIE OBOSTRZEŃ GOSPODARCZO-SPOŁECZNYCH. PIERWSZĄ DAWKĘ SZCZEPIONKI PRZYJĘŁO JUŻ PONAD 22 MILIONY BRYTYJCZYKÓW, JEDNAK WCIĄŻ KAŻDEGO DNIA NA COVID-19 UMIERA PONAD STO OSÓB.

PORT.

4 PM 25 PM

wiązek noszenia masek podczas lekcji w klasach szkół ponadpodstawowych. Do tej pory obowiązek ten dotyczył jedynie szkolnych przestrzeni ogólnodostępnych, takich jak korytarze, a nie sal lekcyjnych. Krytycy tego przepisu twierdzą, że zaszkodzi to nauce, a zwolennicy chcą rozszerzenia go także na szkoły podstawowe. Stanowisko rządu jest takie, aby kwestia noszenia maseczek w szkołach była „tymczasowa i zapobiegawcza” i poddana wery�ikacji w okresie Wielkiej Nocy. Do rezerwacji terminu szczepienia zapraszane są już osoby z przedziału wiekowego 56-59 lat. Nastąpiło to po tym, jak w przedziale 65-69 lat zaszczepiło się 80 proc. osób. W planach jest, aby do 1 lipca każda osoba powyżej 18. roku życia została zaszczepiona. Równolegle do trwającego planu szczepień, eksperci już zastanawiają się, na jakiej zasadzie mają być opracowywane szczepionki przeciwko kolejnym odmianom koronawirusa. Najbardziej prawdopodobna jest opcja, że będą one powstawały na podobnych zasadach, jak szczepionki na sezonowe odmiany grypy, czyli nie będą wymagały badań klinicznych. Nad nowymi zasadami pracuje obecnie brytyjska Agencja Regulacyjna ds. Leków i Opieki Zdrowotnej (MHRA). Eksperci podkreślają, że szybka ścieżka dla nowych odmian szczepionek nie będzie realizowana kosztem bezpieczeństwa szczepień. Nowe odmiany preparatów mają być dostępne już pod koniec 2021 roku.

sekcja5_68_735.indd 47 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 47

Wysoką skuteczność i ochronę także przed nowymi wariantami koronawirusa wykazuje szczepionka �irmy Novavax (NVX-CoV2373) oparta na białkach produkowanych w komórkach owadów. Produkcję tego preparatu ma rozpocząć polska �irma. Szczepionka Novavax jest obecnie w trakcie procesu rejestracji w Europejskiej Agencji Leków. Można ją przechowywać w łatwo osiągalnej temperaturze od 2 do 8 st. C. W brytyjskim badaniu prowadzonym w czasie, gdy powszechny stał się brytyjski wariant wirusa, szczepionka wykazała 89,3 procentową skuteczność. W walkę z dezinformacją i mitami powstałymi wokół pandemii i działania szczepionek coraz liczniej włączają się środowiska polonijne i polscy eksperci związani nauką i medycyną. Jedno ze spotkań informacyjnych, przy wsparciu NHS zorganizowane zostało przez aktywistów w Liverpool zgromadzonych w organizacji Merseyside Polonia. W panelu ekspertów swoją wiedzą i doświadczeniem dzielili się dr Joanna Bagniewska związana z Uniwersytetem w Oxfordzie, dr Marcin Bul, farmakolog kliniczny, konsultant NHS, dr Maciej Zatoński, chirurg i wakcynolog oraz Marta Campbell, anestezjolog w brytyjskim szpitalu. O badaniach klinicznych związanych z opracowaniem szczepionki i ich standardach opowiadała dr Joanna Bagniewska, wskazując, że badania nad podobnymi szczepionkami trwają od lat, a w

związku z tym mechanizmy ich działania były już opracowane, a niektóre z nich miały za sobą nawet badania na zwierzętach. Z kolei dr Bul przybliżył metody postępowania podczas pandemii. – Nad pandemią można zapanować na trzy sposoby. Pierwszy z nich to wprowadzenie twardego lockdownu, czyli m.in. rygorystyczne przestrzeganie dystansu społecznego, noszenie maseczek, ale to jest rzeczą niewykonalną w każdej niemal populacji. Druga opcja to podanie skutecznych szczepionek, co obecnie staramy się zrobić, no i ostatnia opcja to czekanie, aż ciągle mutujący wirus w końcu zmutuje się do łagodnej postaci i będziemy go łagodniej przechodzili. Nie wiadomo jednak, kiedy i w jakim stopniu wirus się przemutuje. Dr Campbell wyjaśniła kwestie związane z leczeniem pacjentów chorych na Covid-19, którzy wymagają pobytu na oddziale intensywnej terapii. A dr Zatoński mówił o bezpieczeństwie badań nad szczepionkami. – Lek, aby dopuścić go do użytku, może być znacznie bardziej toksyczny niż szczepionka, ponieważ lek podajemy osobie już chorej. Szczepionka nie jest preparatem leczniczym, ale pro�ilaktycznym. Jest podawana osobom zdrowym, a w związku z tym procedury bezpieczeństwa zastosowane przy opracowywaniu szczepionek są na zupełnie innym poziomie, niż w przypadku leków – wyjaśnia dr Zatoński.

(Małgorzata Skibińska)

6:17:26 PM 3/9/2021 8:06:35

KORONAWIRUS

Jak na przestrzeni dziejów ratowano ludzkość?

KRÓTKA HISTORIA SZCZEPIONEK ZANIM EDWARD JENNER DOKONAŁ W XVIII W. PRZEŁOMU W HISTORII MEDYCYNY – PODANIA PIERWSZEJ SZCZEPIONKI – OSPA PRAWDZIWA ZBIERAŁA ŻNIWO OD WIEKÓW, DZIESIĄTKUJĄC POPULACJĘ CAŁEGO ŚWIATA. DZIŚ JEST TYLKO PONURYM WSPOMNIENIEM. DZIĘKI WYNALEZIENIU SZCZEPIONKI UDAŁO SIĘ CAŁKOWICIE ZWALCZYĆ TĘ CHOROBĘ. ZA SPRAWĄ SZCZEPIONKI ŚWIAT UPORAŁ SIĘ TEŻ Z WIRUSEM POLIO TYPU 2 I 3. DZIĘKI TEMU WYNALAZKOWI UDAŁO SIĘ TEŻ ZŁAGODZIĆ SKUTKI WIELU INNYCH, WCZEŚNIEJ BARDZO GROŹNYCH CHORÓB. 12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja5_68_735.indd 48 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 48

3/2/2021 8:42:54 PM 6:17:01 PM 3/9/2021 8:06:37

sekcja

4 PM 01 PM

KORONAWIRUS

Początki – proszek ze strupów, ubrania po chorych

Pierwsze próby walki z chorobami zakaźnymi podjęto już w średniowieczu, w Azji. Stosowano wówczas różne metody. W Chinach na przykład do walki z ospą używano proszku ze strupów lub ropy, pobranych od chorych z łagodnym przebiegiem choroby. W Indiach wykorzystywano metodę polegającą na zakładaniu dzieciom ubrań po chorych lub wkłuwaniu igieł z ropą zakażonych. Niestety wykorzystywane wówczas sposoby obciążone były wysokim ryzykiem i nie przynosiły dobrych skutków, czyli takich, które osiąga nowoczesna medycyna.

Przełom – zwycięska walka z ospą czarną

14 maja 1796 r. jest kluczową datą w pracach prowadzonych nad rozwojem szczepień. Tego dnia brytyjski doktor Edward Jenner podał 8-letniemu Jamesowi Phippsow wirusa ospy krowiej. Przed tym eksperymentem Jenner zaobserwował, że osoby, które pracują przy bydle, nie zapadają na ospę prawdziwą, a przechodzą łagodniejszą formę choroby. Był to pierwszy przypadek podania szczepionki oraz przełomowe odkrycie, bo ospa prawdziwa zwana ospą czarną od lat była śmiertel-

nym zagrożeniem dla populacji świata. Po podaniu szczepionki, u chłopca rozwinęła się niegroźna postać choroby. Potem lekarz zaszczepił Jamesa kolejny raz, ale tym razem ospą prawdziwą. Chłopiec nie zachorował. W XIX wieku metoda Edwarda Jennera zwana wakcynacją (od variola vaccina – ospa krowia) rozpowszechniła się w Europie, a potem i na świecie. 200 lat później, w 1980 r. Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła, że dzięki szczepionce opracowanej przez Jennera ospa prawdziwa została wyeradykowana, czyli całkowicie zwalczona. Kolejnym ważnym wydarzeniem w dziedzinie wakcynologii, czyli dziedzinie zajmującej się szczepieniami ochronnymi, było wynalezienie szczepionek przeciwko wąglikowi oraz przeciwko wściekliźnie. Autorem tych dokonań był francuski chemik Louis Pasteur. Początkowo wyprodukowaną przez siebie szczepionkę z pozytywnym skutkiem podawał zwierzętom. W 1885 r. do Francuza zgłosiła się matka z dzieckiem, którego pogryzł chory pies. Wówczas dziecku zaaplikowano serię szczepionek. Eksperymentalna kuracja okazała się być skuteczna także w przypadku ludzi – chłopca ocalono przed śmiercią.

Skuteczna obrona. Akcja – szczepienie

Wynalezienie szczepionek znacznie zmniejszyło skutki wielu chorób zakaźnych, np. gruźlicy, błonicy, krztuśca, tężca, duru wysypkowego, żółtej

gorączki i grypy. Po II wojnie światowej dzięki szczepionkom udało się opanować kolejne choroby: odrę, świnkę, różyczkę, ospę wietrzną, wirusowe zapalenie wątroby typu B i wirusowe zapalenie wątroby typu A. Jednak wytworzenie i utrzymanie odporności zbiorowej wymaga zaszczepienia jak największej liczby osób. W Polsce do 1960 r. przeprowadzano akcje szczepień. Np. w 1945 r. wznowiono masowe szczepienia przeciwko durowi brzusznemu i durowi wysypkowemu. Wznowiono też akcję szczepień dzieci przeciw ospie prawdziwiej. W latach 60. XX w. wprowadzono w kraju Program Szczepień Ochronnych z podziałem na szczepienia obowiązkowe i zalecane. Doroczny kalendarz szczepień dostępny jest na stronie Państwowego Zakładu Higieny – Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego. Znajdziemy tu też wiele przydatnych informacji na temat szczepionek i szczepień. Obecnie istniejące szczepionki są cały czas ulepszane, a specjaliści – wakcynolodzy prowadzą intensywne prace nad wynalezieniem kolejnych, które skutecznie broniłyby np. przed HIV, malarią, czy Wirusowym Zapaleniem Wątroby typu C. Wprowadzenie nowej szczepionki na rynek poprzedzone jest wnikliwymi badaniami i dokładną oceną stosunku korzyści do ryzyka. Szczepionka musi być przede wszystkim bezpieczna dla społeczeństwa. (gov.pl)

WIRUSY MUTUJĄ

WIRUSY STALE MUTUJĄ – TO CHYBA WIE JUŻ KAŻDY. PROF. WŁODZIMIERZ GUT, WIRUSOLOG Z NIZP-PZH WYJAŚNIA, ŻE W WIĘKSZOŚCI PRZYPADKÓW MUTACJE TE MAJĄ NIEWIELKIE ZNACZENIE. PODKREŚLA JEDNAK, ŻE DLA NAS ZNACZENIE MA TO, ŻE ROZNOSICIELEM WIRUSÓW JEST CZŁOWIEK, ZATEM PRZEDE WSZYSTKIM TO JEGO ZACHOWANIE DECYDUJE O TRANSMISJI WIRUSA I KOLEJNYCH ZACHOROWANIACH.

Jednak to my mamy największy wpływ na zasięg pandemii

piujący zawarty w komórkach. Wirusy zawierają materiał genetyczny w postaci RNA lub DNA, wykazują zarówno cechy komórkowych organizmów żywych, jak i materii nieożywionej. Są bezwzględnymi pasożytami, w związku z tym mają nieduży genom w stosunku do innych organizmów. Efekt jest taki, że możliwa jest duża liczba mutacji przy zachowaniu zdolności do namnażania się w określonych strukturach. Poza żywym organizmem wirus jest martwą cząsteczką. W żywej komórce wykorzystuje jej potencjał i wszystkie układy. Jeśli chodzi o mutacje, wirusy posiadające DNA są bardziej stabilne, ponieważ dodatkowo korzystają z systemów naprawczych gospodarza, podchodząc do jądra. Dla wirusa, który ma około 30 tysięcy nukleotydów przy każdym powstaniu nowej cząsteczki będzie około 30 zmian w sekwencji, czyli mutacji. W końcowym efekcie liczba mutacji jest olbrzymia. „Mutacja”. Mamy się bać? – Praktycznie wszystkie cząsteczki zawierają mutacje – to jest ich cechą charakterystyczną. Wirusy stale mu-

Zacznijmy od odpowiedzi na pytanie: czym są wirusy? – Wirusy to skomplikowane cząsteczki organiczne nie posiadające struktury komórkowej, zbudowane z białek i kwasów nukleinowych. Namnażają się poprzez infekowanie żywych komórek. Wykorzystują do tego aparat ko-

sekcja5_68_735.indd 49 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 49

tują i w większości przypadków mutacje te mają co najwyżej niewielkie znaczenie. To gdzie leży problem? – Roznosicielem jest człowiek. To on wydala wirusa na zewnątrz zakażając drugiego człowieka. Jego zachowanie decyduje o transmisji wirusa. Radykalna zmiana wirusa pociągnęłaby za sobą fakt, że musiałby on namnażać absolutnie w innym miejscu i tym samym wywoływać inne objawy chorobowe. W którym więc momencie zaczynają one mieć istotne znaczenie dla nas? – Kiedy dostosowują się do gospodarza albo zmieniają pro�il namnażania, czyli pozwalają namnażać się w innych komórkach. Czy to dlatego szczepionkę na grypę co sezon trzeba przygotowywać od nowa? – Grypa to zupełnie inny typ wirusa. Tymczasem wirus SARS-CoV-2 jest stabilny i w dodatku trochę sobie pomaga, aby za bardzo się nie zmienić. Jest dostosowany do określonego receptora ACE2 (jednego z białek na

ludzkich komórkach) i jeżeli zmieni w tym zakresie swoje własności, to zniknie. Czego bym sobie życzył, ale jest to nierealne. Jaki wpływ te mutacje mają na szczepionki? Mamy powody do obaw? – Praktycznie żadnych. Dlatego, że szczepionka to obszar białka odpowiedzialny za rozpoznawanie receptora na komórce. Jeżeli on to zmieni, to po prostu zniknie.

(Monika Wysocka, zdrowie.pap.pl)

6:16:38 PM 3/9/2021 8:06:38

KORONAWIRUS

Szczepionki są na razie jedyną skuteczną bronią

KROPKA TECHNOLOGIA MRNA NIE POJAWIŁA SIĘ W MOMENCIE, GDY WYBUCHŁA PANDEMIA COVID-19 – PRACE NAD JEJ WYKORZYSTANIEM W MEDYCYNIE TRWAJĄ OD CO NAJMNIEJ 20 LAT. WŁAŚNIE DZIĘKI TEMU MOŻNA BYŁO W CIĄGU NIESPEŁNA ROKU OPRACOWAĆ SZCZEPIONKI PRZECIWKO NOWEJ CHOROBIE. A PONIEWAŻ NIE MAMY LEKARSTWA NA COVID-19, SZCZEPIENIA POZOSTAJĄ NAJBARDZIEJ EFEKTYWNYM, A CO ISTOTNE – NIEZWYKLE BEZPIECZNYM SPOSOBEM NA PANDEMIĘ. Kwestiom bezpieczeństwa i skuteczności szczepień poświęcony był cykl „Eksperckie rozmowy PAP”, który odbył się w ramach programu „Science will win”. Jeden z jej uczestników, chemik prof. Jacek Jemielity z Uniwersytetu Warszawskiego, podkreślał, że technologia mRNA, wykorzystana w szczepionkach opracowanych przez koncerny: P�izer oraz Moderna, zostanie z nami długo po pandemii i będzie wykorzystywana zarówno w szczepionkach przeciwko innym chorobom, jak i w lekach. Prof. Jemielity mRNA zajmuje się od 20 lat i nie kryje fascynacji możliwościami, jakie się otwierają w medycynie dzięki zastosowaniu mRNA.

mRNA w szczepionkach: o co chodzi?

W dużym uproszczeniu mRNA, czyli matrycowy (nazywany też informacyjnym lub posłanniczym) kwas rybonukleinowy to przepis na białko, które ma w organizmie dokonać określonych czynno12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 50 sekcja6_68_735.indd 50

ści. Na ogół składa się z 1500-2000 nukleotydów. Te zaś to swoiste cegiełki budujące informację genetyczną, znajdującą się w RNA i DNA (kwasie deoksyrybonukleinowym). Przepis na białka zapisany jest w genach, czyli w DNA. Żeby białka powstawały, konieczne jest najpierw przepisanie DNA na mRNA w procesie tzw. transkrypcji. Zachodzi ona w jądrze komórkowym. Cząsteczki mRNA, które są matrycą do syntezy konkretnego białka, są transportowane z jądra komórkowego do miejsca w cytoplazmie, gdzie znajdują się rybosomy. mRNA działa na zewnątrz jądra komórkowego, w którym znajduje się nasz genom. O ile nasz genom buduje DNA i RNA, całą informację genetyczną wirusa SARS-CoV-2 stanowi RNA. mRNA, które stosuje się w szczepionce przeciwko COVID-19, to jedynie jej malutki fragment – przepis na wyprodukowanie jednego tylko z wielu białek SARS-CoV-2 – białka S (kolca) wirusa. Jest to jednocześnie kluczowe dla rozwoju choroby białko – dzię-

ki niemu wirus może wnikać do ludzkich komórek. Jeśli ono zostanie unieszkodliwione, wirus nie ma możliwości działania. – Ta szczepionka zawiera tylko fragment, a nie całego wirusa. W związku z czym czynnik infekcyjny jest nieaktywny. Ta szczepionka dociera do cytoplazmy komórki, czyli nie tra�ia do jądra – tłumaczył prof. Andrzej M. Fal, alergolog ze Szpitala MSWiA w Warszawie.

Tym samym nie należy dawać wiary mitom, że szczepionka mRNA może zmody�ikować nasz genom. Wniknięcie do genomu ludzkiego nie jest możliwe także z innych powodów, np.: • mRNA działa tylko w cytoplazmie, a nie w jądrze komórkowym; nie jest w stanie dotrzeć do jądra komórkowego; • wirus SARS-CoV-2 nie należy do grupy wirusów, których sposób działania w atakowanych organizmach opiera się na tzw. odwrotnej transkrypcji (z RNA na DNA); • mRNA jest niezwykle nietrwałe – co stanowiło zresztą duży problem dla naukowców opracowujących szczepionkę. W szczepionkach wektorowych, nie wykorzystuje się mRNA. Opiera się ona o tzw. wektor – czyli fragment aktywnego wirusa, który został poddany mody�ikacji, by tym samym wywołać odpowiedź immunologiczną przeciw wirusowi SARS-CoV-2. Mitem jest też to, że po przyjęciu szczepionki (którejkolwiek �irmy) narażeni jesteśmy na ciężki przebieg COVID-19. Właśnie przed tym szczepionki chronią.

3/2/2021 8:42:54 PM 3/9/2021 8:06:40 7:31:44 PM

sekcja

4 PM 44 PM

KORONAWIRUS

– Każdy z nas posiada tzw. immunobiogra�ię, czyli zapis historii patogenów, z którymi się zetknął. Wymaga to rozpoznania białka, które jest dla nas niekorzystne i wygenerowania odpowiedzi odpornościowej, po to, by – kiedy spotkamy po raz drugi taki patogen – skutecznie zareagować i wyeliminować go z naszego organizmu – wyjaśniała prof. Joanna Zajkowska, specjalistka chorób zakaźnych, epidemiologii i zdrowia publicznego, zastępca ordynatora Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcyjnych Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Podkreśliła, że szczepionka to przedstawienie organizmowi groźnego patogenu w sposób bezpieczny, czyli uniemożliwiający rozwój choroby. – Wirus, atakując naszą komórkę, wkleja się do jądra komórkowego, tam przestraja całą maszynerię genetyczną, po to, żeby produkować swoje kopie. W trakcie tego procesu produkuje mRNA, który jest wyrzucany z jądra komórkowego. Na jego bazie, w cytoplazmie komórki, syntetyzowane są składniki tego wirusa, które montują się potem w cały wirus. To doprowadza do rozpadu komórki i możliwości atakowania kolejnych komórek – mówiła. Innymi słowy, dochodzi do rozwoju choroby, która u części pacjentów ma gwałtowny przebieg i prowadzi do śmierci. Lekarka dodaje, że technologia mRNA to bardzo zręczne naśladowanie tego szlaku, czyli naśladuje ona proces zakażenia bez zakażenia, bez zajmowania jądra komórkowego.

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 51 sekcja6_68_735.indd 51

– To pozwala na syntetyzowanie tylko jednego białka tego wirusa, dzięki czemu nasz organizm umie go rozpoznać, gdy prawdziwy wirus zaatakuje nasze komórki – tłumaczy prof. Zajkowska. Dzięki temu, w razie ataku, znana jest już broń przeciwko wirusowi i nie ma on możliwości wywołania ciężkiej choroby.

Fakty o rejestracji szczepionek

Szczepionki są i skuteczne, i bezpieczne, co zostało sprawdzone na dużych próbach ochotników w badaniach klinicznych, a wcześniej – na hodowlach komórkowych i modelach zwierzęcych. Dr hab. Piotr Rzymski zwracał przy tym uwagę, że badania kliniczne zostały zrealizowane w tzw. złotym standardzie, gwarantującym ich wiarygodność i transparentność, a więc były to badania randomizowane z podwójnie zaślepioną próbą i z wykorzystaniem placebo, a nadto były przeprowadzone w wielu ośrodkach, zaś grupy ludzi były różnorodne pod względem rasy, wieku i schorzeń współistniejących. Badania te wykazały skuteczność szczepionek mRNA w zakresie ochrony przed zachorowaniem na COVID-19 na poziomie aż 95 proc. Proces był transparentny, bo każdy może sprawdzić w internecie ich rezultaty (wraz z dokładnym opisem metod badania, liczebności i zróżnicowania ochotników biorących udział w badaniach, występujących dzia-

łaniach niepożądanych itp.) – opublikowane były na łamach NEJM i The Lancet. Na dodatek, każdy może sprawdzić, dlaczego preparaty zostały zarejestrowane przez urzędy dopuszczające szczepionki do obrotu, na przykład na stronach Europejskiej Agencji Leków.

Niepożądane odczyny poszczepienne

– Nie szczepiąc się ryzykujemy tym, że przejdziemy tę chorobę w jakimś dziwnym momencie życia. Wirusy dopadają nas bowiem zwykle wtedy, gdy jesteśmy osłabieni, bo np. nie przespaliśmy nocy, mamy ciężką sytuację w pracy lub w domu, jesteśmy po innej infekcji. Wtedy nasz kontakt z wirusem jest zupełnie nieprzewidywalny, a jak się szczepimy, to wiemy czego się spodziewać. Ja tak właśnie przekonuję pacjentów do szczepień – mówi lek. Anna Krzyszowska-Kamińska, specjalistka medycyny rodzinnej z jednej z wrocławskich praktyk lekarskich. Eksperci wskazują, że nie ma obaw co do niepożądanych odczynów poszczepiennych. Te poważne, takie jak wstrząs ana�ilaktyczny, są niezwykle rzadkie i stąd przed szczepieniem dokonywana jest lekarska kwali�ikacja, a po szczepieniu pacjent proszony jest o pozostanie przez jakiś czas w punkcie szczepień, by w razie komplikacji udzielić mu pomocy.

Gorączka - zawsze należy ją zbijać?

– Zdarzają się reakcje miejscowe, jedno-dwudniowa gorączka, która bez interwencji przechodzi. To nie jest coś, co powinno nas niepokoić. Gorączka nie jest efektem szczepionki, ale naszej odpowiedzi na to, co zostało podane – mówił.

(Justyna Wojteczek, zdrowie.pap.pl)

3/9/2021 8:06:40 6:14:30 PM

KORONAWIRUS

Szczepionki opracowane w technologii mRNA wbrew pozorom nie są pierwszym zastosowaniem tego nukleotydu u człowieka. Pierwsze podanie mRNA człowiekowi nastąpiło już w 2009 roku.

Wiele osób wciąż ma wątpliwości, czy szczepienia przeciwko COVID-19 są bezpieczne. Podsycają je dodatkowo błędnie interpretowane informacje na temat technologii mRNA, która rzekomo wprowadza do organizmu genom wirusa, co pozwala na kaskadę groźnych reakcji. – Tymczasem szczepionka zawiera tylko fragment genomu wirusa i w związku z tym jako czynnik infekcyjny jest nieaktywna – tłumaczy prof. Andrzej M. Fal, specjalista chorób wewnętrznych i alergologii, kierownik Kliniki Alergologii, Chorób Płuc i Chorób Wewnętrznych w Szpitalu MSWiA w Warszawie. Innymi słowy: nie może wywołać choroby. Podczas naturalnego zakażenia do naszych komórek przedostaje się – siłą rzeczy – cały genom wirusów.

Jak to działa?

– Wirus, atakując naszą komórkę, wkleja się do jądra komórkowego, tam przestraja całą maszynerię genetyczną, po to, żeby produkować swoje kopie. W trakcie tego procesu produkuje mRNA, który jest wyrzucany z jądra komórkowego. Na jego bazie, w cytoplazmie komórki, syntetyzowane są składniki tego wirusa, które montują się potem w cały wirus. To doprowadza do rozpadu komórki i możliwości atakowania kolejnych komórek. Technologia mRNA to bardzo zręczne naśladowanie tego szlaku, ale dopiero od momentu, gdy mRNA pojawia się w cytoplazmie. Czyli naśladuje proces zakażenia bez zakażenia, bez zajmowania jądra komórkowego. To pozwala na syntetyzowanie tylko jednego białka tego wirusa, dzięki czemu nasz organizm umie go rozpoznać, gdy prawdziwy wirus zaatakuje nasze komórki – tłumaczy prof. Zajkowska.

Ale zacznijmy od początku

Wbrew pozorom i bez pandemii żyjemy we wrogim środowisku – codziennie atakuje nas duża ilość patogenów. Nasze organizmy nieustannie uczą się odróżniać to, co bezpieczne, od tego, co niebezpieczne, a następnie radzić sobie z zagrożeniami. To, że nie zdajemy sobie z tego najczęściej sprawy, to zasługa pracy naszego układu odpornościowego. – Każdy z nas posiada tzw. immunobiogra�ię, czyli zapis historii patogenów, z którymi się zetknął. Wymaga to rozpoznania białka, które jest dla nas niekorzystne i wygenerowania odpowiedzi odpornościowej, po to, by – kiedy spotkamy po raz drugi taki patogen – skutecznie zareagować i wyeliminować go z naszego organizmu – tłumaczy prof. Joanna Zajkowska, specjalistka chorób zakaźnych, epidemiologii i zdrowia publicznego, zastępca ordynatora Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcyjnych Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. I podkreśla, że szczepionka to przedstawienie organizmowi groźnego patogenu w sposób bezpieczny, czyli uniemożliwiający rozwój choroby. – Podajemy do naszego organizmu fragment białka (lub w nowych szczepionkach – w innej postaci), przygotowując w ten sposób układ immunologiczny

Skąd pewność, że szczepionki są skuteczne?

Jak wszystkie stosowane w medycynie substancje szczepionki poddawane są badaniom klinicznym, które mają potwierdzić skuteczność, określić bezpieczną dawkę i potwierdzić bezpieczeństwo działania leku. Te trzy elementy są podstawą decyzji gremiów naukowych takich jak EMA, FDA czy inne agencje decydujące o dopuszczeniu preparatu do stosowania. Zanim do tych decyzji doszło, w ramach badań klinicznych szczepionki wytworzone w technologii mRNA otrzymały dziesiątki tysięcy osób – w różnym wieku, różnych ras, z różnymi schorzeniami przewlekłymi. – Nie ma możliwości, aby do leczenia zostały dopuszczone preparaty niezbadane pod względem skuteczności i bezpieczeństwa. Im dłużej te obser-

PO CO SZCZEPIENIA? Fakty o ich bezpieczeństwie i skuteczności na kontakt z możliwym patogenem. Generujemy odporność, ale bez zachorowania – wyjaśnia specjalistka. Naukowcom udało się w bardzo szybkim tempie stworzyć szczepionkę wytworzoną w technologii mRNA opartej o informację genetyczną wirusa SARS-CoV-2. U wielu osób budzi jednak niepokój to, że szczepiąc się nią, narażamy się na mody�ikację własnego genomu. Eksperci jednak uspokajają. – Ta szczepionka zawiera tylko fragment odtwarzający genom wirusa, a nie całego wirusa. W związku z czym czynnik infekcyjny jest nieaktywny. Ta szczepionka dociera do cytoplazmy komórki, czyli nie tra�ia do jądra – tłumaczy prof. Fal. 12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja6_68_735.indd 52 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 52

DZIĘKI SZCZEPIONCE ORGANIZM ZYSKUJE CZAS. NIE TRACI GO NA ROZPOZNANIE WROGA; CO WIĘCEJ, DYSPONUJE PRECYZYJNĄ BRONIĄ W POSTACI PRZECIWCIAŁ, DZIĘKI CZEMU REAKCJA NA ATAK PATOGENU JEST NIE TYLKO NATYCHMIASTOWA, ALE I SKUTECZNA – TŁUMACZYLI SPECJALIŚCI PODCZAS PIERWSZEGO Z SERII SPOTKAŃ POŚWIĘCONYCH SZCZEPIENIOM PRZECIW COVID-19.

wacje trwają tym lepiej, ale wiadomo, że w sytuacji pandemii ten okres jest skracany, co nie oznacza, że jest zerowy – zapewnia lekarz. Do rejestracji produktu musiały być przedstawione badania, które gwarantują, że szczepionka jest bezpieczna. Nie zostały one zakończone wraz z rozpoczęciem szczepień. Producent ma obowiązek ciągłego monitorowania skutków i przyjmowania zgłoszeń o niepożądanych reakcjach poszczepiennych. Gdyby zdarzyło się, że skutki te będą niepokojące, lek musi zostać natychmiast wycofany. Lekarze, którzy szczepią pacjentów w Polsce, w elektronicznym systemie 3/2/2021 8:42:54 PM 6:14:13 PM 3/9/2021 8:06:43

sekcja

4 PM 13 PM

KORONAWIRUS

odnotowują zaistniałe niepożądane odczyny poszczepienne. Chodzi o to, by informacje na temat bezpieczeństwa szczepionek były na bieżąco analizowane i wery�ikowane. – W naszym szpitalu szczepimy dziennie między 70 a 300 osób i nie odnotowujemy dużych odczynów poszczepiennych, poza tymi typowymi. Większe reakcje zdarzają się sporadycznie. Największy problem, jaki obserwujemy, to emocjonalne zwyżki ciśnienia, głównie u seniorów, które wynikają z presji, żeby zdążyć na czas, żeby nie przepadła umówiona godzina, żeby dotrzeć we właściwe miejsce – mówi lekarka z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcyjnych Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Brak poważnych reakcji na szczepienie potwierdza też prof. Fal. – Zdarzają się reakcje miejscowe, jedno-dwudniowa gorączka, która bez interwencji przechodzi. To nie jest coś, co powinno nas niepokoić. Gorączka nie jest efektem szczepionki, ale naszej odpowiedzi na to, co zostało podane. Dopiero nadmiarowa reakcja, tzw. burza cytokinowa, może

wymagać wprowadzenia leków przeciwzapalnych – uspokaja.

reklama

Co robić pomiędzy dawkami szczepionek

Warto pamiętać, że pierwsza dawka szczepionki u osób, które nie miały kontaktu z wirusem, czyli nie chorowały, generuje dosyć słabą odporność. Dlatego trzeba pamiętać, że wtedy jeszcze nie jesteśmy wystarczająco uodpornieni i zetknięcie się z osobą zakażoną może spowodować rozwój choroby. Dopiero druga dawka szczepionki, po siedmiu-czternastu dniach, sprawi, że będziemy posiadali odpowiednią ilość przeciwciał. – Chciałabym uczulić na bezpieczne zachowania pomiędzy szczepieniami i po ich przyjęciu. Zdjęcie maseczek to jeszcze daleka przyszłość. Nawet po drugiej dawce nie możemy wyeliminować możliwości transmisji wirusa poprzez nasze śluzówki – zaznacza prof. Zajkowska. Czyli niewykluczone jest, że możemy zakażać także po zaszczepieniu – na ten temat trwają badania.

(Monika Wysocka, zdrowie.pap.pl)

DLACZEGO LEPIEJ SIĘ ZASZCZEPIĆ NIŻ ZACHOROWAĆ r 4[D[FQJNZ TJǒ LBXB LJFN XJSVTB LUÓSZ OJF XZXP B V OBT UZDI XT[ZTULJDI PCKBXÓX LUÓSF XZXP VKF JOGFLDKB r *OGFLDKB QS[FCJFHB [ CBSE[P CVS[MJXǇ SFBLDKǇ PSHBOJ[NV LUÓSB NPȃF CZǉ EMB OBT OJFCF[QJFD[OB r 1S[FCZUB JOGFLDKB [PTUBXJB QP TPCJF PEQPSOPǯǉ BMF KFTU UP PEQPSOPǯǉ LUÓSB USXB LSÓDFK OJȃ QP [BT[D[FQJFOJV r 4[D[FQJPOLB EBKF OBN T[FST[F [BCF[QJFD[FOJF

sekcja6_68_735.indd 53 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 53

6:13:59 PM 3/9/2021 8:06:44

KORONAWIRUS

Szczepionki przeciwko COVID-19 DLACZEGO SĄ BEZPIECZNE?

Prace nad szczepionkami COVID-19 przeprowadzano według najwyższych standardów bezpieczeństwa.

Wieloetapowe badania

• Po wyprodukowaniu szczepionki w laboratorium badawczym prowadzi się badania in vitro oraz w modelach zwierzęcych, które mają wykazać, czy szczepionka ma działanie ochronne przed wywoływaną przez niego chorobą zakaźną. Bada się również właściwości toksykologiczne i farmakologiczne.

sekcja6_68_735.indd 54 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 54

SZCZEPIONKI PRZECIW COVID-19 WYWOŁUJĄ WIELE STRACHU. NIEPOTRZEBNIE. NIEZALEŻNIE OD RODZAJU SZCZEPIONKI, KAŻDA Z NICH PRZECHODZI STARANNE BADANIA I MOŻE BYĆ PODANA WYŁĄCZNIE PO DOPUSZCZENIU DO OBROTU PRZEZ WYSPECJALIZOWANE INSTYTUCJE. A W BADANIA NAD SZCZEPIONKĄ PRZECIW COVID-19 ZAANGAŻOWALI SIĘ WYBITNI NAUKOWCY Z CAŁEGO ŚWIATA. DZIĘKI TAK DUŻEMU, GLOBALNEMU WYSIŁKOWI MAMY PRODUKT, KTÓRY MOŻE BYĆ SKUTECZNĄ BRONIĄ W WALCE Z PANDEMIĄ.

• Po udowodnieniu bezpieczeństwa oraz analizie potencjalnej skuteczności przechodzi się do kluczowego etapu prac – badań klinicznych z udziałem ochotników. Badania kliniczne I fazy prowadzone są z udziałem zdrowych ochotników, a ich celem jest ustalenie czy szczepionka jest bezpieczna i czy wywołuje oczekiwany efekt. W tej fazie ustala się wstępnie również dawki szczepionki. • Badania kliniczne II fazy obejmują udział kilkuset ochotników i prowadzone są w celu potwierdzenia wyboru optymalnych dawek. Określa się także najczęstsze działania niepożądane. Celem tych badań jest wykazanie, czy szczepionka wywołuje optymalną odpowiedź immunologiczną. • Badania kliniczne fazy III obejmują udział tysięcy ochotników. Celem tej fazy jest wykazanie skuteczności szczepionki oraz zbadanie jej pro�ilu bezpieczeństwa.

Restrykcyjne wymogi

Za dopuszczenie do obrotu szczepionek przeciw COVID-19 odpowiada Komisja Europejska. Najpierw KE musi uzyskać pozytywną rekomendację Komitetu ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi działającego w ramach Europejskiej Agencji Leków (European Medicines Agency – EMA). Zanim szczepionka tra�iła na rynek, zostały przeprowadzone następujące procedury: • przegląd etapowy – to narzędzie regulacyjne wykorzystywane przez EMA do zintensy�ikowania i przyspieszenia oceny danej szczepionki pandemicznej. W tej procedurze, przed rozpoczęciem właściwego postępowania rejestracyjnego, Komitet ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi (CHMP) dokonuje oceny dostępnych danych z trwających badań. Rolling review jest kontynuowane do czasu uzyskania wystarczających dowodów jakościowych, przedklinicznych i klinicznych na poparcie wniosku o wydanie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu danej szczepionki;

6:13:45 PM 3/9/2021 8:06:46

sekcja

45 PM

KORONAWIRUS

• przyspieszona ocena – jest to skrócona procedura oceny merytorycznej dokumentacji rejestracyjnej produktów o dużym znaczeniu dla zdrowia publicznego – z 210 do mniej niż 150 dni; Warunkowe dopuszczenie do obrotu – może zostać przyznane w sytuacji: • jeżeli zgodnie z opinią CHMP m.in. stosunek korzyści do ryzyka jest pozytywny, • jeżeli korzyści dla zdrowia publicznego, które wynikają z natychmiastowej dostępności np. szczepionki, są wyższe niż ryzyko wynikające z potrzeby uzyskania dalszych danych

W procedurze scentralizowanej:

• Wniosek o dopuszczenie do obrotu rozpatruje Komitet ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi. • Członkowie Komitetu oraz eksperci ze wszystkich krajów członkowskich UE dokładnie analizują dokumentację produktu. Tę dokumentację przygotowują m.in. dwa niezależne zespoły ekspertów. • Przed wydaniem pozwolenia na dopuszczenie do obrotu właściwe organy sprawdzają zgodność danych zawartych w przedstawionej dokumentacji. • Firmy farmaceutyczne muszą zagwarantować, że badania kliniczne spełniają surowe wymagania Unii Europejskiej. Zaangażowanie zespołów ekspertów ze wszystkich krajów UE zapewnia najwyższy poziom ocen. Co ważne, te oceny są niezależne i bezstronne. Prowadzona jest też intensywna współpraca z agencjami narodowymi. Opinie nt. szczepionki wydają m.in. eksperci Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych pracujący na rzecz komitetów naukowych oraz grup roboczych EMA. W posiedzeniach specjalnej grupy EMA dedykowanej COVID19 biorą udział także specjaliści z Polski.

Szczepienie – najlepszy wybór

Czy powinienem się szczepić? Zdecydowanie tak – odpowiada dr hab. Ernest Kuchar, który jest specjalistą chorób zakaźnych oraz kierownikiem kliniki pediatrii z oddziałem obserwacyjnym WUM.

sekcja6_68_735.indd 55 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 55

COVID-19

WALKA Z FAŁSZYWYMI INFORMACJAMI SZCZEPIENIA SĄ NADZIEJĄ NA LEPSZE JUTRO I POWRÓT DO NORMALNOŚCI. TO TAKŻE ZWIEŃCZENIE CIĘŻKIEJ PRACY NAUKOWCÓW Z CAŁEGO ŚWIATA. MIMO TEGO WOKÓŁ SZCZEPIONKI PRZECIW COVID-19 POWSTAŁY MITY, KTÓRE OBALAMY JUŻ TERAZ! Fake news #1 – SZCZEPIONKI SĄ NIESPRAWDZONE I NIEBEZPIECZNE, BO POWSTAŁY ZBYT SZYBKO

Szczepionki są bezpieczne. Wejście na rynek każdej z nich wymaga spełnienia wielu wysokich standardów, wypracowanych przez kraje Unii Europejskiej. Dopiero po wnikliwej analizie jakości i udowodnieniu pełnego bezpieczeństwa Europejska Agencja Leków, udziela zgodę na możliwość zakupu i korzystania ze szczepionki. W tym przypadku krótszy czas, wiązał się z wieloma sprzyjającymi czynnikami – z usunięciem barier administracyjnych i rekordowym środkom pieniężnym przeznaczonym na wynalezienie szczepionki. Kluczowa była mobilizacja naukowców z całego świata nad wynalezieniem tej szczepionki. Dodatkowo już istniały prace badawcze nad szczepionką przeciw innego typu koronawirusowi (MERS-CoV), który jest podobny do SARS-CoV-2. Częstym wyzwaniem w procesie weryfikowania bezpieczeństwa jest zebranie odpowiedniej liczby ochotników, co w tym przypadku nie było problemem.

Fake news #2 – WYSTARCZY ZDROWY TRYB ŻYCIA – SZCZEPIONKA NIE JEST POTRZEBNA

Aktywność fizyczna i zdrowy tryb życia zawsze dobrze działają na odporność. Niestety koronawirus pokazał nam, że dbanie o siebie to za mało. Najskuteczniejszym rozwiązaniem jest szczepionka, która przerywa transmisję wirusa między ludźmi.

Fake news #3 – KORONAWIRUS TAK SZYBKO MUTUJE, ŻE NIE DA SIĘ WYPRODUKOWAĆ SKUTECZNEJ SZCZEPIONKI

Szczepionka jest skuteczna przy mutacji koronawirusa. Produkuje się je przeciwko antygenom podstawowym, które niezależnie od mutacji są zawsze takie same. Warto wiedzieć, że koronawirus mutuje znacznie mniej niż wirusy grypy, a i tak zaleca się szczepienia przeciwko grypie.

Fake news #4 – NIE MA DOWODU EPIDEMIOLOGICZNEGO,

Szczepionki w historii ratowały życie milionom osób. Masowe szczepienia znacząco ograniczyły śmiertelność na gruźlicę, wyeliminowały groźną dziecięcą chorobę polio. Tak było z odrą, której epidemia została szybko zatrzymana po wynalezieniu szczepionki. Wg. Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z powodu spadku szczepień przeciwko tej zaraźliwej chorobie odnotowano wzrost zachorowań na odrę. Szczepionki to kamień milowy w walce z COVID-19.

Fake news #5 –

NIE MA ŻADNEJ PANDEMII,

A SZCZEPIONKA TO SPISEK KONCERNÓW FARMACEUTYCZNYCH

Szczepienia to sprawa naszej solidarności i odpowiedzialności. Cały świat walczy z nieznanym dotąd wirusem, który mimo naturalnej odporności ludzkiego organizmu, nie radzi sobie z jego zwalczaniem. Od początku wybuchu pandemii do 5 stycznia na COVID-19 zachorowało blisko 83 mln ludzi. Zmarło ponad 1,8 miliona osób. (stan na 07.01.2021 r.).

Fake news #6 –

PRZECIEŻ LUDZKOŚĆ PRZETRWAŁA

MILIONY LAT BEZ SZCZEPIEŃ

Szczepionka to najskuteczniejszy z preparatów leczniczych. Dzięki niemu udało się m.in. doprowadzić do całkowitego zwalczenia ospy prawdziwej. Towarzyszyła ona ludzkości od tysiącleci i przyczyniła się do milionów zgonów na całym świecie. Przykładów zwalczenia chorób przez szczepionkę jest więcej – odra, polio, gruźlica. Szacuje się, że pierwsza znana epidemia dżumy, tzw. dżuma Justyniana doprowadziła do 30 – 50 milionów zgonów. Stanowiło to prawie połowę ówczesnej populacji Europy.

Fake news #7 –

SZCZEPIONKA MOŻE WPŁYWAĆ NA LUDZKI GENOM

Szczepionka wpływa pozytywnie na naszą odporność. Po zaszczepieniu układ immunologiczny uczy się rozpoznawać wirusa. Wytwarza skierowane przeciwko niemu przeciwciała. Szybko rozpoznaje, reaguje, chroni przed zarażeniem się i chorobą. Nie istnieje nawet biologiczna możliwość modyfikowania ludzkiego genomu.

Fake news #8 –

SZCZEPIONKI SZKODZĄ - TO NIE LEKI,

TYLKO BLIŻEJ NIEOKREŚLONE WSPOMAGANIE

Szczepionki skutecznie walczą z COVID-19. Ten preparat leczniczy będzie prowadzić do odporności populacyjnej na koronawirusa. Każdego dnia przez ten wirus dochodzi do hospitalizacji, a nawet do zgonów. W przeszłości szczepionki skutecznie eliminowały choroby. Szczepienia to kluczowy etap w zwalczaniu pandemii.

ŻE SZCZEPIONKI ZADZIAŁAŁY

6:13:34 PM 3/9/2021 8:06:47

KORONAWIRUS

SKUTECZNOŚĆ SZCZEPIEŃ - sprawdź od czego zależy NIE MA SZCZEPIONEK W 100 PROC. SKUTECZNYCH. JEDNOCZEŚNIE ISTNIEJE WIELE CZYNNIKÓW, KTÓRE NA TĘ SKUTECZNOŚĆ WPŁYWAJĄ. WARTO ZATEM JE ZNAĆ, BY MÓC ZE SZCZEPIENIA JAK NAJBARDZIEJ SKORZYSTAĆ.

„Skuteczność szczepienia indywidualnego pacjenta zależy od wielu czynników osobniczych, w tym ogólnego stanu zdrowia osoby szczepionej oraz od przyjętej de�inicji skuteczności, czyli określenia przed czym ma chronić szczepionka” – zaznaczają autorzy adresowanego do lekarzy poradnika pt. „Jak odpowiadać na wątpliwości rodziców na temat szczepień?”, opracowanego przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny (NIZP-PZH). Bo szczepionka może chronić m.in. przed: • śmiercią z powodu choroby zakaźnej, • trwałymi powikłaniami choroby, • zakażeniem wrodzonym, • ciężkim przebiegiem choroby, który wymaga hospitalizacji, • zakażeniem i każdym, nawet łagodnym zachorowaniem.

Są zatem szczepionki, które chronią przed wszystkimi tymi stanami i takie, które chronią przed jednym lub kilkoma z nich. Na tym jednak nie koniec. Na stronie internetowej Europejskiego Portalu Informacji o Szczepieniach można się dowiedzieć, że skuteczność szczepienia u konkretnej osoby zależy m.in. od takich czynników jak: • wiek osoby szczepionej, • występujące u danej osoby choroby czy inne problemy zdrowotne, • sposób podania szczepionki, • czas, jaki upłynął od szczepienia, • ewentualny, wcześniejszy kontakt z chorobą, • rodzaj i jakość szczepionki.

Jak wysoka jest skuteczność

12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja6_68_735.indd 56 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 56

„Przykładowo, szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) jest bardzo skuteczna w ich zapobieganiu. Zwykle gwarantuje ochronę na całe życie, a jej skuteczność wynosi ok. 97-99

proc. u zdrowych dzieci, które otrzymają dwie dawki” – czytamy na stronie vaccination-info.eu. Od razu dodajmy, dla porównania, jak kształtuje się skuteczność innych znanych szczepionek: • Ospa wietrzna: 95 proc. i powyżej (długotrwała odporność po podaniu 2 dawek szczepionki) • Błonica: powyżej 95 proc. (konieczne dawki przypominające) • Krztusiec: 78-90 proc. (w zależności od rodzaju szczepionki), ochrona utrzymuje się przez 3-10 lat po ostatniej dawce (stąd warto, by osoby dorosłe porozmawiały ze swoim lekarzem na temat ewentualnego ponownego zaszczepienia) • Tężec: powyżej 90 proc. (konieczne dawki przypominające) • Koronawirus SARS-CoV-2: do 95 proc. • Grypa: 40-60 proc. „W niektórych przypadkach dana osoba może jednak zachorować, pomimo przyjęcia zalecanych dawek szczepionki przeciwko jakiejś chorobie. Jest to spowodowane tym, że w organizmie tej osoby nie wytworzyła się wystarczająca odporność na tę chorobę, lub odporność ta z czasem zmniejszyła się. W takich przypadkach jednak objawy choroby u tej osoby są często łagodniejsze niż w przypadku niezaszczepienia. Znacznie mniej prawdopodobne jest również zarażenie innych osób” – czytamy na portalu vaccination-info.eu. „Zwykle jest niestety tak, że im bardziej pacjent wymaga ochrony z racji słabej odporności, tym gorzej odpowiada na szczepienie. Przykładowo osoby powyżej 65 lat, które ciężko chorują na grypę, jednocześnie słabo odpowiadają na szczepienie. Z tego powodu szczepionka przeciw grypie jest u osób starszych powyżej 65 lat umiarkowanie skuteczna pod względem ochrony przed zachorowaniem na grypę niezależnie 3/2/2021 8:42:54 PM 6:13:07 PM 3/9/2021 8:06:49

sekcja

4 PM 07 PM

KORONAWIRUS

od jej przebiegu (każdym zachorowaniem), ale jest znacznie bardziej skuteczna, jeżeli chodzi o uniknięcie hospitalizacji, a najskuteczniejsza pod względem zapobiegania zgonom z powodu grypy” – czytamy w we wspomnianym poradniku dla lekarzy. I tu właśnie dochodzimy do sedna sprawy. Kluczowa funkcja szczepień oraz najważniejsza miara ich skuteczności, to nie tyle zdolność do zapobiegania każdemu zachorowaniu, lecz istotne ograniczenie ryzyka ostrego przebiegu danej choroby u osób zaszczepionych oraz uniknięcie związanych z tym groźnych powikłań, z przedwczesnym zgonem włącznie. To właśnie dlatego warto się szczepić! Uznani eksperci zgodnie przekonują, że korzyści wynikające ze szczepień zdecydowanie przewyższają związane z nimi ryzyko (wystąpienia skutków ubocznych, tzw. NOP-ów).

Skuteczność szczepień – nie ulegajmy fetyszowi cyfr

Ostatnio, w kontekście walki z pandemią COVID-19, można coraz częściej usłyszeć narzekania ludzi, że nie chcą się szczepić daną szczepionką, gdyż jest „za mało skuteczna”! – Fakt, że poszczególne szczepionki różnią się między sobą pod względem skuteczności, zarówno tej deklarowanej przez producenta na podstawie badań klinicznych, jak i tej rzeczywistej, obserwowanej później w praktyce, wynika z wielu przyczyn. W przypadku wprowadzonych niedawno na rynek szczepionek przeciwko COVID-19 różnice te mogą wynikać m.in. z innych kryteriów oceny (tzw. punktów końcowych) zastosowanych w badaniach klinicznych. Takie kryteria mogą naprawdę istotnie różnić się między sobą i przez to silnie wpływać na wynik końcowy. Na przykład w jednym badaniu kluczowym kryterium mógł być brak zachorowania na COVID-19 po szczepieniu, w innym brak zakażenia nowym koronawirusem, podczas gdy w innych badaniach mógł nim być brak ciężkiego przebiegu choroby i powikłań – mówi prof. Joanna Zajkowska, specjalistka chorób zakaźnych, epidemiologii i zdrowia publicznego, zastępca ordynatora Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcyjnych Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Najbardziej immunogenne, czyli najskuteczniej pobudzające mechanizmy odpornościowe, są szczepionki zawierające żywe patogeny, które są w szczepionkach odpowiednio osłabione. Niestety, tego rodzaju szczepionki nie mogą być stosowane u wszystkich osób.

sekcja6_68_735.indd 57 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 57

– Różnice w skuteczności poszczególnych szczepień wynikają też w części z naszej �izjologii, a bardziej konkretnie z mechanizmów działania układu odpornościowego. Oto bowiem niektóre patogeny lub też wytwarzane przez nie toksyny, jak np. tężca, nasz układ odpornościowy po prostu szybciej i łatwiej „zapomina”. Dlatego w przypadku niektórych szczepień konieczne czy też wskazane jest ich powtarzanie po dłuższym czasie – wyjaśnia specjalistka. Prof. Joanna Zajkowska zapewnia wszystkich, którzy mają wątpliwości co do skuteczności dopuszczonych do stosowania w UE szczepień przeciwko Covid-19, że nie powinni się tym za bardzo martwić. – Niezależnie bowiem od producenta i zastosowanej technologii wszystkie te szczepionki ostatecznie w podobny sposób wpływają na nasz układ odpornościowy - jedne działają po prostu nieco szybciej, bo dzięki innowacyjnym rozwiązaniom zmierzają do celu trochę jakby drogą na skróty, podczas gdy inne uzyskują ten sam efekt krocząc drogą tradycyjną, lecz nieco bardziej okrężną. Obydwa te rodzaje szczepionek zostały też dobrze przebadane pod kątem bezpieczeństwa. Ponadto badania i prace rozwojowe z nimi związane cały czas trwają, więc można się spodziewać, że ich skuteczność może się jeszcze zwiększyć. Mogą w tym pomóc nawet niewielkie mody�ikacje, np. dopracowanie dawki i sposobu podania (odstępu między pierwszą a drugą dawką) – zaznacza specjalistka, zachęcając wszystkich do jak najszybszego zaszczepienia się jedną z dostępnych szczepionek przeciw COVID-19. – Pamiętajmy też, że szczepionka, zwłaszcza jej pierwsza dawka, nie zapewnia nam 100-procentowej ochrony. Szczepienie chroni przez zachorowaniem na COVID-19, a nie przed samym zakażeniem. Zatem nawet pomimo szczepienia konieczne jest stosowanie zasady DDM. Dopiero po drugiej dawce szczepionki można nieco poluzować rygory bezpieczeństwa – radzi prof. Joanna Zajkowska. Specjalistka zwraca uwagę, że poza uzyskaniem indywidualnej ochrony przed zachorowaniem, innym ważnym celem szczepień jest również zmniejszenie transmisji patogenu w populacji poprzez budowanie tzw. odporności zbiorowiskowej. Na koniec, warto przypomnieć, że zanim ktokolwiek zostanie dopuszczony do szczepienia musi najpierw przejść kwali�ikację, której dokonuje lekarz.

reklama

(Wiktor Szczepaniak, zdrowie.pap.pl)

6:12:53 PM 3/9/2021 8:06:50

KORONAWIRUS

LĘK PRZED TYMI SZCZEPIENIAMI W NASZYM KRAJU STOPNIOWO SIĘ ZMNIEJSZA. OD LISTOPADA DO LUTEGO ODSETEK POLAKÓW, KTÓRZY CHCĄ SIĘ ZASZCZEPIĆ WZRÓSŁ Z OKOŁO 30 DO PONAD 60 PROC. DUŻA W TYM ZASŁUGA LEKARZY, KTÓRZY KAŻDEGO DNIA WSKAZUJĄ PACJENTOM KONKRETNE KORZYŚCI WYNIKAJĄCE ZE SZCZEPIENIA, JAK NA PRZYKŁAD FAKT, ŻE ZASZCZEPIENI MAJĄ ZNACZNIE WYŻSZY POZIOM PRZECIWCIAŁ PRZECIW COVID-19 NIŻ OZDROWIEŃCY. SPRAWDŹ, CO JESZCZE ZAPEWNIA SZCZEPIONKA.

DLACZEGO WARTO PRZYJĄĆ DWIE DAWKI – Jeśli chodzi o wiodącą, najczęściej stosowaną szczepionkę mRNA, jej dawki powinny być podawane w odstępie 21 dni, co wynika bezpośrednio z wyników badań eksperymentalnych i klinicznych, które pokazały, że po podaniu pierwszego szczepienia poziom przeciwciał wzrasta, lecz nie w sposób zadowalający. W praktyce, po pierwszym szczepieniu dochodzi głównie do wytworzenia komórek pamięci immunologicznej, zarówno B jak i T. I to jest główny efekt pierwszego szczepienia. Dopiero po podaniu drugiej dawki bardzo dynamicznie wzrasta poziom przeciwciał, który co do zasady, jest wtedy dużo wyższy niż w przypadku ozdrowieńców – wyjaśnia prof. Andrzej M. Fal, specjalista chorób wewnętrznych i alergologii, kierownik Kliniki Alergologii, Chorób Płuc i Chorób Wewnętrznych w Szpitalu MSWiA w Warszawie. To właśnie dlatego konieczne jest przyjęcie dwóch dawek w przypadku szczepionek, które przewidują taki właśnie schemat szczepienia. Warto podkreślić, że reguła ta dotyczy także ozdrowieńców, którzy wbrew pozorom również 12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja6_68_735.indd 58 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 58

powinni się szczepić, zwłaszcza jeśli od przechorowania COVID-19 upłynęło u nich dużo czasu. Nieubłagane fakty są bowiem takie, że wraz z upływem czasu poziom przeciwciał w organizmach ozdrowieńców mocno się obniża.

Jakie są inne ważne argumenty przemawiające na rzecz szczepień przeciw COVID-19?

– W przypadku infekcji wywołanej przez wirusa SARS-CoV-2, nawet bezobjawowej, mamy zawsze ryzyko istotnego upośledzenia funkcji serca, płuc, nerek i centralnego układu nerwowego. Tych wszystkich ryzyk można uniknąć dzięki szczepieniu – mówi prof. Andrzej M. Fal, który jednocześnie podkreśla, że w chwili obecnej nie ma wciąż żadnego skutecznego i możliwego do zastosowania na masową skalę leku przeciw COVID-19. – Nie szczepiąc się ryzykujemy tym, że przejdziemy tę chorobę w jakimś dziwnym momencie życia. Wirusy dopadają nas bowiem zwykle wtedy, gdy jesteśmy osłabieni, bo np. nie przespaliśmy nocy, mamy ciężką sytuację w pracy lub w domu,

jesteśmy po innej infekcji. Wtedy nasz kontakt z wirusem jest zupełnie nieprzewidywalny, a jak się szczepimy, to wiemy czego się spodziewać. Ja tak właśnie przekonuję pacjentów do szczepień – mówi lek. Anna Krzyszowska-Kamińska, specjalistka medycyny rodzinnej z jednej z wrocławskich praktyk lekarskich.

Choroby przewlekłe a szczepienia: skąd ten priorytet w kolejce

Medycy zgodnie podkreślają, że jednymi z największych bene�icjentów szczepień przeciw COVID-19 są osoby zmagające się z różnego rodzaju chorobami przewlekłymi. Tymczasem, paradoksalnie, osoby chore przewlekle często bardziej niż zdrowe obawiają się szczepienia. Czy słusznie? Prof. Andrzej M. Fal najpierw zwraca w tym kontekście uwagę na fakt, że w ciągu 13 miesięcy pandemii na świecie zmarło z powodu COVID-19 około 2,5 mln osób, podczas gdy z powodu przewlekłych, nieinfekcyjnych chorób, takich jak niedokrwienna choroba serca, przewlekła obturacyjna choroba płuc, nadciśnienie czy cukrzyca, zmarło w 3/2/2021 8:42:54 PM 6:12:36 PM 3/9/2021 8:06:52

sekcja

4 PM 36 PM

KORONAWIRUS

tym samym czasie aż 43 mln ludzi, co pokazuje m.in., jak bardzo groźne pozostają dla nas te choroby. Ekspert jednocześnie przypomina, że między COVID-19 a chorobami przewlekłymi występują bardzo istotne zależności. – Wiele z tych chorób przewlekłych powoduje, że wzrasta ryzyko ciężkiego, w tym również śmiertelnego przebiegu COVID-19 – mówi prof. Andrzej M. Fal, jednocześnie przyznając, że największym czynnikiem ryzyka ciężkiego przebiegu tej infekcji jest zaawansowany wiek pacjenta (powyżej 70 lat), który zresztą w praktyce wiąże się najczęściej z tzw. wielochorobowością, czyli jednoczesnym występowaniem kilku chorób przewlekłych. Uwaga! Na baczności w związku z tym powinni jednak mieć się także ludzie w średnim wieku. Prof. Andrzej M. Fal wskazuje bowiem, że średnio każdy Polak powyżej 41. r.ż. ma już przynajmniej jedną chorobę przewlekłą, co w późniejszym wieku jeszcze się pogłębia. I właśnie dlatego, że współistnienie COVID19 z różnymi chorobami przewlekłymi znacznie pogarsza rokowanie, medycy apelują do wszystkich osób z chorobami przewlekłymi, w tym także z otyłością, do niezwłocznego szczepienia się przeciw COVID-19. – Jedynym proaktywnym sposobem obrony jest szczepienie – podkreśla prof. Andrzej M. Fal, zwracając jednocześnie uwagę na fakt, że odsetek polskiej populacji, który uzyskał pełną odporność dzięki przyjęciu dwóch dawek szczepionki przeciw COVID-19 wynosi już 2,3 proc., co daje nam wysokie, czwarte miejsce w Europie. W kontekście szczepienia osób z chorobami przewlekłymi warto jeszcze wspomnieć, że w przypadku niektórych grup pacjentów mogą istnieć konkretne przeciwwskazania do wykonania takiego szczepienia. Chodzi tu m.in. o niektóre osoby z chorobami autoimmunologicznymi czy osoby przyjmujące leki immunosupresyjne, np. w związku z leczeniem raka.

Obawy i wątpliwości pacjentów w sprawie szczepień a media

– Jeszcze około października czy listopada chęć zaszczepienia się deklarowało zaledwie 27-32 proc. Polaków, podczas gdy obecnie odsetek ten sięga już około 65 proc., a nawet dochodzi do 70 proc. Zaszła więc w tym zakresie potężna zmiana – podkreśla prof. Andrzej M. Fal. Do zmiany świadomości społecznej oraz nastawienia do szczepień przyczyniły się, zdaniem ekspertów, m.in. liczne, podejmowane w ostatnich miesiącach wysiłki oraz inicjatywy eduka-

sekcja6_68_735.indd 59 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 59

cyjne, realizowane nie tylko przez instytucje państwowe, lecz także i środowiska naukowe (jak np. projekt naukaprzeciwpandemii.pl), a także medialne projekty mające przeciwdziałać dezinformacji na temat pandemii i szczepień (jak np. projekt #FakeHunter czy „Zaszczep się Wiedzą”). Ogromny udział w przekonywaniu Polaków do szczepień przeciw COVID-19 mają oczywiście także lekarze. – Obecnie 1/4 udzielanych przeze mnie porad telefonicznych dotyczy szczepień: czy się szczepić, czy to bezpieczne, jaką szczepionką… W większości są to ogólne pytania, na które odpowiedź można uzyskać np. z mediów – mówi lek. Anna Krzyszowska-Kamińska, podkreślając, że media mogą bardzo pomóc lekarzom w walce z pandemią, właśnie poprzez przekazywanie prawdziwej, rzetelnej wiedzy w przystępny dla odbiorców sposób. – Boimy się tego, czego nie znamy. Zatem im więcej będzie prawdziwej wiedzy i rozwiewania wątpliwości tym lepiej – przekonuje lekarka, zaznaczając, że media powinny pokazywać zarówno dobre, jak i złe strony szczepień. Na przykład, z jednej strony media powinny więc pokazywać dowody na skuteczność i bezpieczeństwo szczepionek, ale z drugiej poruszać i wyjaśniać też kwestie, które budzą największe obawy, takie jak ewentualne powikłania po szczepieniu (zarówno te wczesne, jak i odległe). – Mnóstwo kobiet pyta się w tym kontekście np. o to, co będzie z ich płodnością. I tak jak wiemy dziś, na 99,9 proc., że ta szczepionka nie powinna mieć na nią wpływu, to jednak zawsze pozostaje jakieś ryzyko i my musimy powiedzieć wprost: życie pokaże. Tak samo życie pokaże, jak długo szczepionka będzie nas chronić – mówi Anna Krzyszowska-Kamińska. (Wiktor Szczepaniak, zdrowie.pap.pl)

NOP – NIEPOŻĄDANY ODCZYN POSZCZEPIENNY Czym jest i jak często występuje?

SETKI TYSIĘCY LUDZI PRZYJĘŁO JUŻ SZCZEPIONKĘ PRZECIW COVID-19 W POLSCE. W NIEKTÓRYCH PRZYPADKACH ODNOTOWANO NOP, CZYLI NIEPOŻĄDANE ODCZYNY POSZCZEPIENNE. W ZDECYDOWANEJ WIĘKSZOŚCI MIAŁY ONE ŁAGODNĄ POSTAĆ. CZYM SĄ NOP-Y? JAK CZĘSTO WYSTĘPUJĄ I CZY ZAWSZE NALEŻY ICH SIĘ BAĆ? WYJAŚNIAMY PONIŻEJ. NOP – co to jest? Zaburzenie stanu zdrowia, które wystąpiło w okresie czterech tygodni po podaniu szczepionki – to oficjalna definicja niepożądanego odczynu poszczepiennego (NOP). Wyjątkiem jest podanie szczepionki przeciwko gruźlicy. W tym przypadku kryterium czasowe jest dłuższe niż cztery tygodnie. Uogólniając zatem, niepożądany odczyn poszczepienny to pogorszenie stanu zdrowia (często chwilowe i łagodne), które wystąpi w określonym czasie po szczepieniu.

Jak rozpoznać NOP? Niepożądane odczyny poszczepienne mogą mieć łagodną, poważną lub ciężką postać. Najczęściej spotykamy się z łagodnymi przypadkami. Co to oznacza w praktyce? Pacjenci po podaniu szczepionki mają podwyższoną temperaturę, a miejsce ukłucia można rozpoznać po zaczerwienieniu. Te objawy znikają same po krótkim czasie. Inne objawy NOP to wysypka, kaszel, biegunka czy dreszcze. To lekarz określa, czy dany symptom, odnotowany po podaniu szczepionki, jest niepożądanym odczynem poszczepiennym. W Polsce NOP-y odnotowywane są średnio raz na 10.000 przypadków. Ryzyko wystąpienia niebezpiecznej reakcji anafi-

laktycznej (to silna reakcja po kontakcie z substancją uczulającą) występuje raz na 1.000.000 przypadków. Jest znacznie rzadsze niż ryzyko wystąpienia ciężkich powikłań czy zagrożenia życia przy niektórych chorobach zakaźnych.

NOP a szczepienie przeciwko COVID-19 Setki tysięcy ludzi przyjęło już szczepionkę przeciwko COVID-19 w Polsce. Niepożądane odczyny poszczepienne odnotowano w kilkuset przypadkach i w zdecydowanej większości miały one łagodną postać. Każda osoba po podaniu szczepionki przeciwko COVID-19 pozostaje na obserwacji w punkcie szczepień. Dzięki temu, w przypadku wystąpienia jakiegokolwiek, niepokojącego objawu, potrzebujący mogą otrzymać szybką i profesjonalną pomoc. Bezpieczeństwo jest kluczowym kryterium, decydującym o dostępie do powszechności szczepień. W proces tworzenia szczepionki przeciwko COVID19 zaangażowali się naukowcy z całego świata. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu szczepionek w krajach Unii Europejskiej wydaje niezależna Europejska Agencja Leków, po przeprowadzeniu wnikliwej weryfikacji tych produktów.

6:12:21 PM 3/9/2021 8:06:53

KORONAWIRUS

PO PRZEBYCIU COVID-19 CZAS NA REHABILITACJĘ.

Oddechu. CZĘŚĆ PACJENTÓW PO PRZEBYCIU COVID-19 DOŚWIADCZA PROBLEMÓW Z ODDYCHANIEM. W TRAKCIE REKONWALESCENCJI PO CHOROBIE WARTO O ODDECH ZADBAĆ. CHOĆ WIEDZA O TYM JEST MAŁO POWSZECHNA, TAKŻE W TYM ASPEKCIE MOŻNA PODJĄĆ REHABILITACJĘ. NAGRODĄ JEST ZNACZĄCA POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA W KAŻDYM JEGO ASPEKCIE.

12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja7_68_735.indd 60 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 60

Dodatkowym problemem części pacjentów pokowidowych jest niepełnosprawność wynikająca ze współistniejących de�icytów. Może się ona rozwinąć wskutek długotrwałego unieruchomienia. Obciążeniem są też inne problemy zdrowotne, niezależne od COVID-19. Ile powinna trwać rekonwalescencja? Najlepiej rozmawiać o tym z lekarzem – każdy pacjent choruje po swojemu i w różnym tempie dochodzi do zdrowia i czas rekonwalescencji może być różny. – Zależy on od stopnia niewydolności oddechowej, dysfunkcji �izycznej, astenii (osłabienia �izycznego i psychicznego), unieruchomienia, osłabienia mięśni. Znaczenie ma również dysfunkcja emocjonalna, która jest częsta u pacjentów covidowych. Zdarza się, że po przechorowaniu pacjenci wycofują się ze swoich codziennych aktywności, co prowadzi do pogorszenia jakości życia. Na okres rekonwalescencji rzutują także inne choroby współistniejące – wylicza dr Iwona Sarzyńska-Długosz, neurolog, specjalista rehabilitacji medycznej w II Klinice Neurologii Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.

Podstawowym celem rehabilitacji pacjenta po przebyciu COVID-19 jest zwiększenie ruchomości klatki piersiowej i przepony, oczyszczanie drzewa oskrzelowego z wydzieliny, regulacja oddechu, zwiększenie siły mięśni oddechowych, utrzymanie lub poprawa wymiany gazowej, zmniejszenie nadmiernej pracy oddechowej i uczucia duszności. – To, co chcielibyśmy uzyskać jak najszybciej, to uruchomienie pacjenta i jego pionizacja oraz utrzymanie pełnego zakresu ruchu w stawach i mięśniach, a w dalszym etapie – stopniowe zwiększanie aktywności pacjenta w codziennym życiu, zwiększenie poziomu tolerancji wysiłkowej i obniżanie poziomu lęku – zaznacza lekarka.

Kiedy rozpocząć rehabilitację po chorobie

Oddychanie angażuje szereg mięśni. W spokojnym wdechu udział bierze przede wszystkim przepona, ale gdy jest on utrudniony, dołączają się mięśnie pomocnicze, czyli mięsień policzkowosutkowy (do czego konieczne jest ustabilizowanie głowy i kręgosłupa szyjnego) i pozostałe, jak 3/2/2021 8:42:54 PM 6:10:44 PM 3/9/2021 8:06:55

sekcja

4 PM 44 PM

KORONAWIRUS

mięsień zębaty przedni i tylny, górny piersiowy, prostownik grzbietu, najszerszy grzbietu, które działają wtedy, gdy ustabilizowana jest obręcz kończyny górnej. Wydech jest aktem biernym, który przebiega wskutek wyzwalania energii elastycznej płuc. Utrudniony wydech znowu wymaga użycia dodatkowych mięśni pomocniczych. – Rzadko zastanawiamy się nad tym, jak oddychamy. Większość z nas na co dzień oddycha w sposób żebrowy, czyli górną częścią tułowia, klatką piersiową. Ten sposób oddychania jest też, niestety, często promowany jako bardziej elegancki. Od trenerów �itnessu można czasem usłyszeć, że zgrabny brzuch i pośladki uzyskamy chodząc cały czas z napiętymi mięśniami tych części ciała. Tymczasem wtedy niemożliwe jest oddychanie przeponowe lub brzuszne. Dlatego jednym z elementów rehabilitacji pacjentów po przebytych infekcjach typu COVID-19 jest wytłumaczenie pacjentowi, jak oddychać najbardziej efektywnie i jak robić to świadomie – mówi specjalistka. Uwaga! Rehabilitacji oddechowej nie można rozpoczynać zbyt wcześnie, czyli np. w momencie kiedy pacjent jest w ostrej fazie zakażenia. – W ostrej fazie choroby dążymy raczej do tego, aby w miarę możliwości pacjent zachował maksymalną mobilność w obrębie łóżka, zachęcamy do częstych zmian pozycji, do prostych ćwiczeń dotyczących wydolności i umiejętności wykonywania czynności dnia codziennego, takich jak ubieranie się, mycie czy spożywanie posiłków. Ale to także dobry moment do rozmowy z pacjentem na temat tego, w jaki sposób będziemy prowadzić �izjoterapię oddechową i wyedukowanie go jakby na wyrost. Naszym zadaniem jest bowiem nauczenie go techniki radzenia sobie z dusznością, oszczędzania energii i mody�ikowania swoich zachowań, aby zapanować nad dusznością, jeżeli wystąpi – tłumaczy dr Iwona Sarzyńska-Długosz.

Jakie ćwiczenia

W rehabilitacji często wykorzystywane są strategie, które prowadzą do uruchomienia dodatkowych mięśni oddechowych, na co dzień nieużywanych. Z tego powodu nawet osoby zdrowe, które np. siedzą długo przed komputerem, mają przykurczone mięśnie klatki piersiowej. Pracę rehabilitacyjną zaczyna się od nauczenia pacjenta kontrolowanego oddychania przeponowego. W tym celu należy przyjąć wygodną pozycję siedzącą lub leżącą i jedną dłoń położyć na klatce piersiowej, a drugą na brzuchu. Wykonując powolne wdechy przez nos i wydechy przez usta trzeba zwrócić uwagę, aby klatka piersiowa była nieruchoma i poruszał się tylko brzuch. Pacjenci, którzy przechorowali COVID-19, często narzekają na utrzymujące się duszności oraz na zwiększoną męczliwość, z którą nie potra�ią sobie poradzić. – Dlatego uczymy pacjenta, jak wykonywać codzienne czynności wymagające wysiłku, np. wchodzenia na schody. W sytuacji kłopotów z oddychaniem musimy zadbać o to, aby ułożyć rytm oddechowy: kiedy planuję wejść na kolejny schodek robię wdech, a w momencie pokonywania stopnia wydech – tłumaczy specjalistka.

Jak odbudować kondycję

Oprócz nauki oddychania, rehabilitacja oddechowa wymaga także treningu rozwijającego ogólną kondycję. Pomogą w tym ćwiczenia aerobowe poma-

sekcja7_68_735.indd 61 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 61

6$;6$*& 8:$;&31"/*" * 04 "#*&/*& 10 $07*%ű $P SPCJǎ t %PTUPTVK TXPKF PD[FLJXBOJB EP NPȈMJXPǴDJ OJF GPSTVK TJǗ OBENJFSOJF OJF LSǗQVK TJǗ LPS[ZTUBǎ [ QPNPDZ EP DPE[JFOOZDI PCPXJǌ[LØX QPXSBDBK X NJBSǗ NPȈMJXPǴDJ TQPLPKOF J Q ZOOJF t 6US[ZNVK X BǴDJXF SFMBDKF TQP FD[OF CP UP [BQPCJFHB XUØSOFK EFQSFTKJ J QPQSBXJB KBLPǴǎ ȈZDJB E[JǗLJ D[FNV

T[ZCDJFK QPXSØDJT[ EP DPE[JFOOZDI D[ZOOPǴDJ J PCPXJǌ[LØX t ;XJǗLT[BK [BLSFT DPE[JFOOZDI D[ZOOPǴDJ t 8 SB[JF LPOJFD[OPǴDJ [BTJǗHOJK QPSBEZ QTZDIPMPHB J MVC QTZDIJBUSZ t 8ZTZQJBK TJǗ PEȈZXJBK TJǗ X BǴDJXJF TUPTVK ǎXJD[FOJB SFMBLTBDZKOF

1BNJǗUBK t ƍXJD[FOJB [BXT[F [BD[ZOBK PE SP[HS[FXLJ

t ƍXJD[FOJB [BD[ZOBK NJOJNVN HPE[JOǗ QP QPTJ LV

t /B LPǩDV EBK TPCJF D[BT OB PDI POJǗDJF

t 1BNJǗUBK P X BǴDJXZN OBXPEOJFOJV

t ƍXJD[ X MVȇOFK J XZHPEOFK PE[JFȈZ J PCVXJV

t 8 NSPȇOF J HPSǌDF EOJ VOJLBK BLUZXOPǴDJ OB [FXOǌUS[

gające odzyskać sprawność, jaką pacjent miał przed chorobą, ćwiczenia rozciągające klatkę piersiową i relaksacja – co jest szczególnie istotne w kontekście przedłużonego lęku, który pojawia się niemal u wszystkich pacjentów po ciężkim przechorowaniu COVID-19. Warto przy tym pamiętać, że stres jest jednym z czynników, które mogą wywołać duszność – nie tylko w przypadku COVID-19, ale i innych zaburzeń zdrowia �izycznego (jak astma czy POChP) i psychicznego (jak np. w zaburzeniach lękowych). W ocenie stopnia nasilenia duszności i monitorowania oddechu w trakcie rehabilitacji pomocna jest skala Borga. To 10-stopniowa skala, w której 0 oznacza brak duszności, a 10 – duszność nie do wytrzymania. Specjaliści zwracają uwagę, że w trakcie ćwiczeń trzeba dbać, by pacjent nie uzyskał wyniku 4 w tej skali, a zatem nie przekroczył granicy „zmęczenia dość dużego, duszności stosunkowo ciężkiej”. Trzeba też wiedzieć, co robić, gdy w trakcie ćwiczeń dojdzie do problemów z oddychaniem. – Jest wiele sposobów, by unormować oddech. Można wesprzeć się np. o blat i ustabilizować mięśnie obręczy barkowej, może to być leżenie na boku z lekko ugiętymi kolanami i głową podpartą poduszką – wtedy uaktywnia się m.in. działanie mięśni mostkowo-obojczykowo-sutkowych. Może to być siedzenie przy stole z pochyleniem górnej części tułowia do przodu z oparciem głowy na poduszce i luźne ułożenie ramion. Może to być siedzenie na krześle z pochyleniem do przodu i oparciem łokci na kolanach lub podłokietnikach lub typowa pozycja jaką przyjmują biegacze, czyli wsparcie się rękami na udach. Jednak jeśli duszność jest naprawdę duża, lepiej usiąść albo przynajmniej podeprzeć się o parapet lub blat, albo oprzeć się o ścianę z rękami luźno opuszczonymi wzdłuż tułowia i stopami lekko rozstawionymi, w odległości ok. 30 cm od ściany – instruuje lekarka. Jeśli chodzi o ćwiczenia aerobowe, to najlepiej zacząć od powolnego chodzenia, które stopniowo może przechodzić w szybki marsz lub powolny jogging. Zaleca się także pływanie, stacjonarny rower lub orbitrek. Pacjenci, którzy są podatni na zmęczenie lub mają znacznie ograniczoną wydolność oddechową, powinni wykonywać treningi interwałowe, czyli powinni w czasie treningu częściej robić przerwy. Cała sesja treningowa powinna trwać 20-30 minut, doliczając czas na przerwy pomiędzy ćwiczeniami trwające od 3 do kilku minut. Tygodniowo pacjent powinien wykonywać trzy do pięciu takich sesji. Z czasem należy dołączyć trening oporowy z obciążeniem treningowym dla każdej grupy mięśniowej. Z reguły zalecanych jest od jednej do trzech serii, a w każdej od 8 do 12 powtórzeń z minimum dwuminutowymi przerwami na odpoczynek. Zaleca się, aby tego typu trening dla ozdrowieńców trwał nawet przez kolejnych 6 tygodni. Pomocne są także wszelkiego rodzaju proste ćwiczenia równoważne i wszelkie ćwiczenia regulujące rytm oddechu, kontrolujące postawę ciała, właściwe rozciągnięcie mięśni, zwłaszcza mięśni piersiowych i mięśni najszerszych grzbietu oraz mobilizacji dodatkowych mięśni oddechowych. Proste ćwiczenia sprawnościowe, jak np. wchodzenie i schodzenia ze stopnia, można wykonywać także samemu w domu. Bardzo polecana jest także joga, która świetnie poprawia umiejętność oddychania torem przeponowym. (Monika Wysocka, zdrowie.pap.pl)

6:10:24 PM 3/9/2021 8:06:56

KORONAWIRUS

ŁU S ZC Z YC A , AT O P O W E ZAPALENIE SKÓRY, RÓŻNE CHOROBY TKANKI ŁĄCZNEJ – W TYCH I WIELU INNYCH PRZEWLEKŁYCH CHOROBACH, K TÓRE DOT YCZĄ WBREW P OZO R O M N I E T Y L KO SKÓRY – STOSOWANE SĄ LEKI IMMUNOSUPRESYJNE LUB BIOLOGICZNE. TA POKAŹNA GRUPA PACJENTÓW ZASTANAWIA SIĘ, CZY POWINNI USTAWIĆ SIĘ W KOLEJCE DO SZCZEPIENIA PRZECIWKO COVID19. ODPOWIEDŹ EKSPERTÓW BRZMI: TAK.

PACJENCI Z DERMATOZAMI A SZCZEPIENIA Łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, różne choroby tkanki łącznej – w tych i wielu innych przewlekłych chorobach, które dotyczą wbrew pozorom nie tylko skóry – stosowane są leki immunosupresyjne lub biologiczne. Ta pokaźna grupa pacjentów zastanawia się, czy powinni ustawić się w kolejce do szczepienia przeciwko COVID-19. Odpowiedź ekspertów brzmi: TAK. W tej grupie znajdują się pacjenci z przewlekłymi chorobami dermatologicznymi m.in. osoby chore na łuszczycę, łuszczycowe zapalenie stawów, atopowe zapalenie skóry, choroby tkanki łącznej, autoimmunologiczne choroby pęcherzowe, zapalenia naczyń, pierwotne chłoniaki skóry, piodermię zgorzelinową, pokrzywkę przewlekłą spontaniczną. – Przewlekłe choroby dermatologiczne to często przewlekły stan zapalny dotyczący całego organizmu i szereg przewlekłych schorzeń współistniejących, a tym samym większe narażenie na cięższy przebieg COVID-19. Opinie ekspertów wskazują, że osoby te powinny mieć możliwość możliwie jak najszybszego zaszczepienia – mówi Dagmara Samselska, Amicus Fundacja Łuszczycy i ŁZS. Specjaliści zapewniają, że osoby przyjmujące takie leki immunosupresyjne i biologiczne nie muszą się niczego obawiać i to pomimo tego, że nie są dostępne dane oceniające wpływ stosowanych przewlekle leków immunomodulujących na bezpieczeństwo szczepień przeciwko COVID-19. Podobnie zresztą, jak i nie ma doniesień na temat wpływu tych szczepień na przebieg przewlekłych chorób dermatologicznych. – Będziemy obserwować naszych pacjentów, monitorować ich stan zdrowia, a w razie wątpli12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja7_68_735.indd 62 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 62

wości wśród lekarzy kwali�ikujących na szczepienia, prosimy ich o kontakt z nami w celu wyjaśnienia wątpliwości – mówi prof. Joanna Narbutt, konsultant krajowy ds. dermatologii i wenerologii. Polskie Towarzystwo Dermatologiczne wraz z konsultantem krajowym ds. dermatologii i wenerologii, bazując na dostępnej wiedzy oraz doświadczeniu klinicznym w zakresie szczepień na inne choroby, opublikowało stanowisko w sprawie szczepień przeciwko COVID-19 u pacjentów z chorobami dermatologicznymi. Czytamy w nim, że „stosowanie szczepionki u chorych z chorobami dermatologicznymi wydaje się być bezpieczne, a uzyskana korzyść z faktu bycia zaszczepionym znacząco przewyższa ewentualne ryzyko związane z podaniem szczepionki”. Specjaliści zalecają, że – jeśli to możliwe – lepiej się zaszczepić przed włączeniem ogólnego leczenia immunosupresyjnego, ale szczepienia można przeprowadzać także w trakcie stosowania ogólnych leków immunosupresyjnych, immunomodulujących oraz biologicznych. Zresztą, warto wiedzieć, że inne szczepienia też są stosowane w przypadku ciężkich schorzeń, w których pacjenci przyjmują duże ilości leków immunosupresyjnych, a ich układ odpornościowy został zniszczony w trakcie terapii. Tak dzieje się na przykład w przypadku chorych na białaczkę, którzy przeszli przeszczepienie szpiku. Jednocześnie trzeba wziąć pod uwagę, że u części pacjentów przewlekle stosują-

cych wspomniane terapie odpowiedź poszczepienna może być osłabiona, a tym samym efektywność szczepionki – nie tak skuteczna jak w przypadku podawania jej osobom zdrowym. „Uznajemy, że u pacjentów z przewlekłymi dermatozami, w tym stosujących przewlekle leki immunosupresyjne, immunomodulujące lub biologiczne, konieczne jest zastosowanie szczepień przeciwko COVID-19, a w szczególności dotyczy to chorych znajdujących się w grupie ryzyka cięższego przebiegu COVID-19, czyli osób starszych czy mających choroby współistniejące. W każdym jednak przypadku lekarz kwali�ikujący do zaszczepienia indywidualnie podejmuje decyzję, określając wskaźnik ewentualnego ryzyka do korzyści” – piszą w oświadczeniu dermatolodzy.

(oprac. Monika Wysocka, zdrowie.pap.pl)

3/2/2021 8:42:54 PM 6:10:00 PM 3/9/2021 8:06:58

sekcja

4 PM 00 PM

63 NIEMAL CO TRZECIA OSOBA W NASZYM KRAJU W TRAKCIE PANDEMII PRZYTYŁA. PODOBNY JEST ODSETEK OSÓB, KTÓRE W TYM CZASIE ZAŻYWAŁY MNIEJ RUCHU NIŻ WCZEŚNIEJ. WBREW PESYMISTYCZNYM PROGNOZOM WYGLĄDA JEDNAK NA TO, ŻE OGÓLNIE MIESZKAŃCY POLSKI NIE PILI ZNACZĄCO WIĘCEJ ALKOHOLU. Z UŻYWANIEM TYTONIU SPRAWA JEST NIECO BARDZIEJ SKOMPLIKOWANA.

W PANDEMII POLKI I POLACY PRZYTYLI Zwłaszcza ci lepiej wykształceni Takie wnioski płyną z reprezentatywnych, ogólnopolskich badań ankietowych, dotyczących rozpowszechnienia najważniejszych czynników ryzyka utraty zdrowia związanych ze stylem życia, które w październiku 2020 r. przeprowadził Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego–Państwowy Zakład Higieny (NIZP-PZH).

Pandemia a nadmierne kilogramy

Prawie jedna trzecia (28 proc.) dorosłych mieszkańców Polski (niemal po równo kobiet i mężczyzn) zadeklarowała w ankietach, że przybyło im w pandemii kilogramów. Jeśli chodzi o wiek, wśród mężczyzn najczęściej przybierali na wadze ci w przedziale 20-44 lata, a wśród kobiet: 45-64 lata. „Częściej przybierały na wadze osoby lepiej wykształcone. Wzrost masy ciała częściej obserwowano wśród mężczyzn mieszkających w miastach niż na wsi (30 proc. vs 25 proc.) i u kobiet zamieszkałych na wsi (31 proc. vs 28 proc.)” – czytamy w raporcie z badania. Dla porównania warto dodać, że jednocześnie 13 proc. dorosłych mieszkańców Polski (14 proc. mężczyzn i 12 proc. kobiet) w czasie pandemii schudło. Najczęściej były to osoby poniżej 45 lat. Co ciekawe, spadek masy ciała najczęściej występował u osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym – wynika z danych Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego–Państwowy Zakład Higieny.

sekcja7_68_735.indd 63 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 63

Pandemia a ruch

„W okresie pandemii 34 proc. mieszkańców naszego kraju zmniejszyło swoją aktywność �izyczną – mężczyźni częściej niż kobiety (39 proc. vs 30 proc.)” – czytamy w raporcie NIZP-PZH. Z badań wynika, że najczęściej ograniczali ruch mężczyźni w wieku 45-64 lata i kobiety w wieku 20-44 lata, a czynnikiem sprzyjającym był niski poziom wykształcenia. „Jednocześnie 18 proc. mężczyzn i 17 proc. kobiet zwiększyło swoją aktywność �izyczną – ich odsetek malał z wiekiem od 26 proc. w kategorii 20-44 lata do 6 proc. w grupie 65 plus” – wynika z badania. Spadek aktywności �izycznej Polaków w okresie pandemii nie powinien dziwić, biorąc pod uwagę różne wprowadzane w tym czasie odgórne ograniczenia i restrykcje, dotyczące m.in. swobody przemieszczania się czy też korzystania z obiektów rekreacyjno-sportowych. Nie bez znaczenia jest też oczywiście fakt, że z powodu lęku przed zakażeniem się nowym koronawirusem wiele osób niechętnie opuszczało dom bez ważnej potrzeby.

Pandemia a palenie tytoniu

Na początku pandemii panowało dość powszechne przekonanie, poparte rezultatami badań z innych krajów, że stres z nią związany przełoży się m.in. na istotny wzrost konsumpcji alkoholu i wyrobów tytoniowych. Tymczasem polska rzeczywistość okazała się nieco inna – przynajmniej w deklaracjach w omawianej ankiecie.

Z badania wynika, że większość dorosłych mężczyzn (56,3 proc.) nie zmieniła w czasie pandemii swoich nawyków związanych z paleniem. Jeśli jednak chodzi o tych, którzy je zmienili, to okazało się, że niezależnie od grupy wiekowej, zawsze nieco przeważał odsetek panów, którzy palili więcej niż przed pandemią. Ogółem, odsetek mężczyzn, którzy zwiększyli częstotliwość palenia wyniósł 20,4 proc., wobec 15,6 proc., którzy palili mniej. Jednocześnie okazało się, że odsetek mężczyzn, którzy przestali palić w okresie pandemii był niemal dwa razy większy niż odsetek tych, którzy zaczęli palić (odpowiednio: 4,9 proc. vs 2,7 proc.). „W grupie kobiet te tendencje nie były aż tak bardzo silne” – czytamy w opracowaniu NIZP-PZH. Jeśli chodzi o kobiety, to zaprzestało palenia 3,8 proc., podczas gdy zaczęło palić 2,6 proc. Zdecydowana większość pań (69 proc.) zadeklarowała, że nie zmieniła swoich zachowań związanych z tytoniem.

Pandemia a alkohol

„W okresie epidemii COVID-19 znaczny procent osób (zarówno mężczyzn jak i kobiet) podejmował decyzję o zmianie nawyków związanych z konsumpcją alkoholu. Zmiany te mogły nieznacznie wpłynąć na wzrost poziomu konsumpcji wśród mężczyzn. Wśród kobiet nie zaobserwowano silnych tendencji” – podsumowują tę część badania autorzy.

(Wiktor Szczepaniak, zdrowie.pap.pl)

6:09:42 PM 3/9/2021 8:06:59

sekcja7_68_735.indd 64 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 64

6:09:15 PM 3/9/2021 8:07:00

sekcja

15 PM

CZAS

Wielkiej Nocy W pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca obchodzimy w Kościele uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego. Nazywamy ją często Wielkanocą, czyli Wielką Nocą, bowiem – jak podaje brewiarz.pl – cud zmartwychwstania Jezusa Chrystusa dokonał się nad ranem, o świcie. Cud ten jest bez wątpienia największym, jaki dokonał się w całej historii świata, dlatego słusznie noc tego cudu nazywamy wielką.

sekcja7_68_735.indd 65 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 65

6:09:01 PM 3/9/2021 8:07:01

66 ~ WIELKANOC Pagina PAGINA TRADYCJE

Staropolska Wielkanoc

12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja7_68_735.indd 66 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 66

3/2/2021 8:42:54 PM 6:08:45 PM 3/9/2021 8:07:03

4 PM 45 PM

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 67

3/9/2021 8:07:04 PM

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 68

3/9/2021 8:07:04 PM

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 69

3/9/2021 8:07:05 PM

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 70

3/9/2021 8:07:05 PM

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 71

3/9/2021 8:07:05 PM

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 72

3/9/2021 8:07:06 PM

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 73

3/9/2021 8:07:06 PM

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 74

3/9/2021 8:07:07 PM

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 75

3/9/2021 8:07:07 PM

76 ~ WIELKANOC ŁAMIGŁÓWKI

ZNAJDŹ 7 RÓŻNIC

POLICZ RĘKAWICZKI I CZAPKI

12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja8_68_735.indd 76 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 76

3/2/2021 8:42:54 PM 5:33:45 PM 3/9/2021 8:07:08

sekcja

4 PM 45 PM

WIELKANOC KOLOROWANKA ~

POKOLORUJ OBRAZEK sekcja8_68_735.indd 77 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 77

5:32:37 PM 3/9/2021 8:07:08

78 ~ horoskop

WROZBYONLINE.PL

Baran

Miłość: Miłe Barany, marzec może wam upłynąć pod znakiem wizyt gości, spraw domowych i rodzinnych. Karty podpowiadają, że w marcu trzeba będzie rozwiązać jakieś rodzinne zagadki, dokonać pewnego rodzaju podziału środków finansowych, rozstrzygnąć sprawy, które dotyczą

bliższej i dalszej rodziny. To wszystko sprawi, że na romantyczność może zabraknąć czasu. Wolne Barany mają szansę poznać nowe osoby przez portale internetowe. Nie muszą to być typowo randkowe portale, ale jest pokazane środowisko internetowe. A może zapiszecie się do

Byk

Miłość: Panie byki w stałych związkach – uwaga na możliwość pojawienia się innego mężczyzny, który będzie próbował wejść pomiędzy panią byk i męża pani byk. To mężczyzna, z którym obcujecie na co dzień. Natomiast karty podpowiadają, że pan ten może próbować nie tyle co rozbić

małżeństwo, a tak jak gdyby sprawdzić siebie. Karty podpowiadają, aby nie dopuścić do sytuacji, w której wasz partner, mąż może poczuć się niekomfortowo z powodu działań innego mężczyzny. Ucinaj takie działania w zarodku. Byki w stałych związkach – jeżeli skupicie się na swoim

jakiejś grupy i tam będziecie mogli poznać osoby, z którymi wymienicie opinie. Od słowa do słowa może to się przerodzić w całkiem fajną znajomość. Ostrzegam tylko, że gdzieś wokół was macie zazdrośnika, może to być wasza była partnerka, wasz były partner, który jeszcze nie do końca uporał się z tym, że nie jesteście już razem. Finanse: Karty podpowiadają, że przed wami podejmowanie decyzji na temat ﬁnansów, konieczność dzielenia bądź gospodarowania pewnymi sumami pieniędzy. Uważam, że pieniędzy wam nie zabraknie, ale powtarzam, trzeba będzie wziąć pod uwagę całą sytuację i spojrzeć na nią szerzej. Weźcie pod uwagę także inne osoby z waszej rodziny. Karty także zwracają uwagę na to, że przynajmniej dla części z was możliwe są wydatki na dom, może być w domu pewnego rodzaju usterka i trzeba będzie szybko to naprawić. Praca: Bardzo fajne karty. Karty podpowiadają, że tak naprawdę miesiąc upłynie wam w bardzo miłej atmosferze, wszystko co było gdzieś tam nie do końca dobre oddala się, luty dokonuje swoistego zamknięcia starych tematów, a marzec otwiera nowe. Karty podpowiadają, że uda

wam się bardzo fajnie współpracować, może nawet wymyślić w zespole coś nowego, coś dobrego. Dla części z was karty wróżą pod koniec miesiąca dalszy wyjazd służbowy, dobrze się do tego wyjazdu przygotujcie. Uwaga dla Baranów w stałych związkach, nie warto rozpoczynać romansu biurowego. Możecie więcej stracić niż zyskać, a na pewno nadszarpnie to waszą reputację. Barany, które poszukują zatrudnienia mam podpisanie umowy, mniej więcej w połowie miesiąca. Karty podpowiadają, że może to być praca związana z przemieszczaniem się, z poruszaniem się, z odległością. Karty wskazują na to, że jest to oferta, na którą mogliście dość długo czekać. Zdrowie: Na pewno marzec powinien być dla was czasem rozpoczęcia treningów, rozpoczęcia uprawiania sportów, czy też nawet na początek lekkiego ruchu. Uważajcie więc na kości, ścięgna i stawy. Panie Barany – mam informację, że część z was rozpocznie serię zabiegów upiększających i będzie to bardzo dobry czas na tego typu zabiegi. Poszukajcie uważnie, bo może uda wam się znaleźć bardzo fajną promocję na coś o czym wcześniej już panie myślały.

małżeństwie, to będzie to bardzo dobry miesiąc. Karty mówią, że mogą do was przyjść pewne informacje, na które już od dawna czekacie, które sprawią wam dużo radości. Byki, które w marcu poszukują drugiej połowy, mogą myślami wracać do osób z przeszłości. Powiem tak, pewne rzeczy, które zostały zamknięte, takimi powinny pozostać. Nie mam poznania nowej osoby do związku, mam natomiast możliwość poznania osoby do bardzo ciekawej przyjaźni. Ja na waszym miejscu spróbowałabym zaprzyjaźnić się, to jest bardzo dużo na początek. Finanse: Myślę, że część z was będzie w tym miesiącu kupować bądź sprzedawać nieruchomość. Jeżeli planujecie takie zakupy bądź taką sprzedaż w marcu, możecie zrobić to teraz. Natomiast podpowiedź, sprawdźcie dokładnie dokumenty. Karty mówią, że ktoś kto był wam winny pieniądze, może wam oddać właśnie w marcu. I wszystkie Byki – możecie spróbować swojego szczęścia w grach losowych, pokazują się ostatnie dni miesiąca. Nie mówię o głównych wygranych, ale o wygraniu całkiem przyjemnej sumki. Praca: Jeżeli pracujecie w szeroko rozumianych urzędach, czy też insty-

tucjach państwowych, to karty podpowiadają, że do waszego zespołu mogą dołączyć nowe osoby, które zostaną przydzielone wam pod wasze skrzydła. Pytanie tylko jest takie: czy macie w tym momencie czas i ochotę na to żeby wdrażać nowe osoby w ich obowiązki? Myślę, że trzeba będzie porozmawiać z przełożonym o tym jak połączyć własną pracę z dodatkowymi obowiązkami. Miesiąc może być trudny, będzie się dużo działo, trzeba będzie dużo rzeczy w jednym momencie wykonać i dużo rzeczy połączyć ze sobą. Byki, które poszukują pracy, karty mówią, że gdzieś w waszej bliskiej okolicy może być mężczyzna, który poszukuje osoby do pomocy. Byłaby to praca czasowa. Zdrowie: Nie mam większych kłopotów zdrowotnych. Natomiast mam pokazane możliwe problemy z układem trawiennym i możliwość odzywania się albo dawnej dolegliwości, albo czegoś co jest alergią. Panowie Byki, uwaga na wątrobę, nie wiem czy nie trzeba będzie wykonać tutaj rozszerzonych badań. Panie i panowie – końcówka miesiąca uwaga na bóle głowy, nie polecam spożywania alkoholu w tym miesiącu, zdecydowanie nie polecam.

12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja8_68_735.indd 78 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 78

3/2/2021 8:42:54 PM 5:25:32 PM 3/9/2021 8:07:09

sekcja

4 PM 32 PM

horoskop ~ Miłość: Miłe Bliźnięta w stałych związkach, ostrzegam, przestrzegam przed kłótniami, które będą wam chodzić po głowie. Karty pokazują dosyć wybuchowy miesiąc w stałych związkach, Bliźnięta będą szukać dziury w całym, będą wyolbrzymiać pewne sprawy. I karty przed tym ostrzegają! Tak naprawdę atmosfera, którą możecie sami stworzyć, działa na was bardzo niekorzystnie, a wykrzyczanych słów nie da się cofnąć. Wiem, że nie zawsze jest sielanka, ale spróbujcie naprawdę tonować swoje emocje. Jeżeli jest jakiś problem w związku to po prostu spróbujcie o tym porozmawiać, spokojnie i bez nerwów. Nerwy są złym doradcą. Wolne Bliźnięta mogą szukać drugiej połowy na spotkaniach towarzyskich, które będą się odbywały w marcu. Pokazuje się druga połowa miesiąca jako czas gdzie będziecie więcej i częściej wychodzić, przebywać wśród znajomych i tam macie szansę poznać bardzo fajną osobę, ale karty podkreślają, że ta osoba może jeszcze w tym momencie nie być stanu wolnego. Zbadajcie tę sprawę. Finanse: Dobry miesiąc pod względem ﬁnansowym, choć szykują się wydatki, ale będą to wydatki, które poczynicie z głową. Karty podpowia-

dają, że pewne kwoty, które zostaną zagospodarowane, zostaną zagospodarowane rozsądnie i w przyszłości mogą nawet dać wam zysk. Nie bójcie się prosić o radę w kwestii podatków. Zaznacza się możliwość uzyskania bardzo interesującej wiedzy, która pozwoli wam zaoszczędzić na kwestiach podatkowych, zupełnie legalnie, wykorzystując obecne przepisy. Praca: Bliźnięta, uważajcie na współpracowników. Gdzieś wokół nich znajduje się mężczyzna, młodszy od was, który tak naprawdę bardzo chciałby się szybciutko piąć po szczeblach kariery i przy okazji kilka osób z tej drabiny pozrzucać. Nie zaczynajcie żadnych sporów, żadnych awantur, ale oglądajcie się. Oczy z tyłu głowy, uszy nastawione jak radary i jeśli coś wzbudzi wasz niepokój, to osobą, która powinna o tym wiedzieć jest wasz przełożony, a nie wszyscy wokół. Wyjaśnijcie źródła. Tylko dyplomacja i przewidywanie działań. Bliźnięta poszukujące pracy, myślę, że marzec to raczej nie będzie to. Karty mówią o tym, że gdzieś wokół was może być chaos, oferty będą spływać, ale tak naprawdę nie będą dopasowane do waszych poszukiwań. Myślę, że w marcu raczej powinniście złapać chwilę oddechu i spróbować poroz-

Miłość: Dla Raków będących w stałych związkach, będących w małżeństwie zapowiada się bardzo interesująco, trochę wybuchowo. Pokazane są osoby trzecie, które mogą chcieć mieszać się do waszego związku i jeżeli pozwolicie zbliżyć się za blisko do waszych spraw, to nieunikniona będzie awantura, która może się naprawdę przeciągnąć nawet na przyszły miesiąc. Karty podpowiadają, żeby swoje sprawy załatwiać tylko z ukochaną oosobą. Pod koniec miesiąca możliwy krótki wyjazd dosłownie na kilka godzin, może na dzień, dwa. Raki, które mają ochotę poznać nowe osoby, mogą to spełnić w marcu. Zaznacza mi się osoba albo przyjezdna do waszej miejscowości, albo osoba z innego kraju. Osobę tę możecie poznać dzięki waszej przyjaciółce, koleżance, przyjacielowi, możecie poznać dzięki osobie, która jest od was młodsza. Mam nadzieję, że będzie to celna wskazówka. Finanse: Bardzo ładne karty, bardzo ładny miesiąc się zaznacza. Część z was rzuci się w wir zakupów, część z was będzie dosłownie zmieniać garderobę, zmieniać coś w mieszkaniu, kupować rzeczy dla dzieci, dla wnuków, na pewno

wśród was jest osoba spod znaku Raka, która zmieni samochód. Miesiąc zakupów, sprawunków, fajnych przyjemności, na które tak naprawdę możecie sobie pozwolić. Praca: Karty radzą się wyjątkowo skupić w marcu na pracy, rozprężenie nie jest wskazane. Uwaga na możliwość zagubienia dokumentów. Uwaga na trudności w połączeniu kilku czynności, terminów naraz. Tak jakby z jednej strony brakowało wam ludzi do pomocy, z drugiej strony brakowało wam czasu na wykonanie wszystkiego i trzecia sprawa jest taka, że nie ma możliwości ukończenia jakiegoś projektu czy też ukończenia produktu ﬁnalnego. Obawiam się, że trzeba będzie w pracy spędzić troszkę więcej czasu niż początkowo sądziliście. Ale przy świetnej organizacji, poproszeniu o pomoc innych, uda wam się wybrnąć z problemów. Gdzieś obok jest osoba, która bardzo chętnie wam pomoże, śmiało proście o pomoc. Raki, które poszukują pracy, mała podpowiedź. Część z was może pomyśleć o małym zleceniu, byłoby to działanie wykonywane dla kogoś i byłaby to praca ściśle przy pomaganiu komuś. Może dla części z was będzie zaznaczała się

sekcja8_68_735.indd 79 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 79

Bliźnięta

glądać się, jakiego rodzaju osoby są obecnie najbardziej poszukiwane i może pomyśleć o tym, jak słowa klucze wpleść w wasze CV. Zdrowie: Dwie rzeczy: układ krążenia wymaga przyjrzenia się, a druga sprawa to kwestie skóry bądź też alergie skórne. Jeżeli uda wam się

nie denerwować, to nic tutaj złego się nie wydarzy. A jeżeli nie posłuchacie rady kart i pojawiają się nerwy i stres, to od razu będzie to wychodziło właśnie w postaci kołatania serca, bólów w sercu oraz na skórze, mogą się pojawić jakieś rzeczy na skórze. Nie jest to dobry miesiąc na awantury.

Rak

praca opiekunki dziecięcej, opieki nad młodą osobą. Jeżeli opieka nad dziećmi nie jest waszą wymarzoną pracą, to poszukajcie zlecenia w usługach. Zdrowie: Przestroga, która mówi o tym, aby uważać na kolana i łokcie, uważać na ścięgna, zerwania wię-

zadeł. Uważajcie także Raki na stopy, gdzie stawiacie nogi, uważajcie na skręcenia, uważajcie na pięty. Uważajcie także podczas jazdy samochodem, to bardzo ważne, bo pokazuje się tutaj pojazd, komunikacja, przemieszczanie się.

5:25:06 PM 3/9/2021 8:07:10

80 ~ horoskop

WROZBYONLINE.PL

Lew

Miłość: Zacznę tym razem od singli. Więc drogie Lwy, które poszukujecie miłości, karty wskazują wyraźnie na to, że na waszej drodze życiowej staną dwie osoby. Będą to osoby na pierwszy rzut oka, może także i ﬁzycznie bardzo do siebie podobne, na pewno będą podobne także pod

względem charakteru, zachowania, temperamentu. Tak więc przed wami w marcu wybór, naprawdę trudny wybór pomiędzy dwiema bardzo fajnymi osobami. Natomiast jestem przekonana, że do jednej osoby poczujecie od razu to coś. Więc dokonajcie wyboru. Gratuluję. Lwy w stałych związ-

Panna

Miłość: Panny zapowiada się świetny miesiąc, to zarówno dla Panien w stałych związkach, jak i Panien poszukujących związków. Karty mówiące o spełnieniu, szczęściu, radości. Panny w związkach – renesans uczuć, miłość. Karty mówią o bardzo fajnym stabilnym miesiącu, miesiącu

przepełnionym ciepłem i dobrocią. Może jakaś malutka skaza tutaj bliżej końca miesiąca, ale to nie warte wspominania, taka drobna sprzeczka. Panny poszukujące znajomości – wysyp kandydatów. Karty mówią, że macie szansę poznać bardzo interesujące osoby, z którymi zechce-

kach po początkowych pierwszych dniach miesiąca bardziej cichych, od razu raźnym krokiem wchodzicie w radość, w zadowolenie. Będziecie razem z ukochaną osobą wybierać coś do domu, będziecie dekorować dom, mieszkanie. Podpowiem tylko, że zapowiada się wizyta mamusi, teściowej, cioci i myślę, że panie Lwy rzucą się w wir przygotowań. Więc tak jak mówię pierwsze dni humorki, a potem wchodzi sielanka. Finanse: Pieniędzy, jako takich, brakować wam nie będzie, natomiast karty wskazują na wydatek, którego się może nie do końca spodziewacie, właśnie związane z domem. Więc trzeba będzie odkopać swoje rezerwy, wykopać słoik ze złotem z ogrodu, bo zakup ten, o którym karty wspominają będzie konieczny i może być drogi. Natomiast cenna wskazówka – wydawajcie tylko tyle ile macie, nie jest to miesiąc na zaciąganie pożyczek, karty radzą – w tym miesiącu nie pożyczać. Praca: Wokół was w pracy będzie osoba, która może was bardzo denerwować. Mam obawy, że ta osoba będzie specjalnie się w ten sposób zachowywać. Uważajcie na wszelkiego rodzaju kontakty z urzędami, z urzędnikami i z tak zwaną władzą. Może wyniknąć

z takich kontaktów nieporozumienie, które będzie bardzo trudno odkręcić i może w dalszej przyszłości pokazać swoje konsekwencje. Karty radzą skupić się na pracy i dołożyć należytą staranność w każdej czynności, którą wykonujecie. Lwy, które poszukują pracy – karty podpowiadają, by poszukać w instytucjach publicznych, by sprawdzić oferty w Urzędzie Pracy, by popytać o kursy i szkolenia z urzędu pracy. Przed wami jest karta kontaktów urzędowych, stron w internecie, na których publikowane są ogłoszenia pracy do szeroko rozumianych urzędów i miejsc użyteczności publicznej. Niewykluczone, że ktoś z was otrzyma, jeśli nie pracę, choć ja widzę w kartach pracę, to na pewno płatny staż. Powodzenia. Zdrowie: Bardzo fajny układ kart mówiący o dbaniu o zdrowie. Karty podpowiadają, że w marcu skupicie się na proﬁlaktyce, na ciele jako takim, na dbaniu o siebie, na kosmetyce. Miesiąc dbania o zdrowie, o skórę. Część z was rozpocznie regularne treningi na siłowni, to dotyczy zarówno pań, jak i panów. Część pań diametralnie zmieni fryzurę.

cie bliżej się zapoznać. Karty także podpowiadają, że może dojść do poznania u waszych znajomych. Tak jakbyście wychodzili do znajomych, dużo czasu spędzali poza domem w mieszkaniach czy też domach innych osób, które dobrze znacie. Panny wychodźcie jak najwięcej. Finanse: No znowu rozbity bank, rozbita pula szczęścia. Panny chyba jesteście wybrańcami kart. Bardzo dobre pieniądze, pieniądze zarobione w kooperacji z kimś kogo bardzo dobrze znacie. Zaznacza mi się tutaj mężczyzna, którego darzycie zaufaniem i dobrze znacie. Dzięki współpracy z tym mężczyzną będziecie mieli szansę naprawdę na spory zarobek. Jedna tylko uwaga, mądrze inwestujecie, nie wszystkie pieniądze do jednego worka, tylko troszeczkę porozkładać, bo pokazuje się możliwa strata. Można tego uniknąć przy rozsądnym inwestowaniu. Panny możecie zagrać w totka, pokazuje się wygrana. Praca: Podobnie jak wyżej karty mówią, że jeżeli prowadzicie własną działalność gospodarczą to jest szansa na spory zarobek właśnie przy współpracy z mężczyzną, którego dobrze znacie i dobrze mu ufacie. Możecie także mieć jakieś ciekawe dodatkowe nowe pomysły, które wprowadzicie w

życie, możecie zainteresować się troszeczkę innym obszarem działalności, który przyniesie wam zyski. Uważajcie tylko na podejrzane, szybkie zarobki, bo to kończy się bardzo źle. Panny, które są zatrudnione – macie szansę podpisać nowy kontrakt, macie szansę na nowe zlecenie, macie szansę na poukładanie swoich zaległości. Dla części z was zdecydowanie karty wskazują możliwość rozmowy o awansie, zaznacza mi się tutaj także podwyżka. Zwracajcie uwagę na wasze otoczenie, bo jest gdzieś wokół was osoba, która jest bardzo zazdrosna o wasze sukcesy. Jest to mężczyzna, o bardzo ciemnych włosach, bądź łysy, który tak naprawdę od dawna nie życzy wam dobrze. Panny, które poszukują pracy, karty podpowiadają, że powinniście zainteresować się branżą handlową. Zdrowie: Część z was będzie musiała wykonać badania laboratoryjne, mam tu pokazane badania krwi. Część z was ma wizytę w przychodni, panie mają spotkanie z lekarzem i dokończenie diagnozy. Panny, skupcie się teraz na swoim układzie pokarmowym, skupcie się na dokończeniu tego co zostało rozpoczęte, jeśli chodzi o wasze zdrowie.

12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja9_68_735.indd 80 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 80

3/2/2021 8:42:54 PM 5:22:33 PM 3/9/2021 8:07:12

sekcja

4 PM 33 PM

horoskop ~ Miłość: Wagi w stałych związkach – czasem słońce, czasem deszcz. Karty pokazują nawał obowiązków waszych i partnera. Zwyczajnie zmęczenie może nie być dobrym doradcą. Karty podpowiadają, że warto wieczorem usiąść razem, odpocząć wspólnie, może wypić lampkę wina. Wspólnie, razem, po pracy odpocząć. To umocni wasz związek. Panie Wagi w stałych związkach – uwaga na wasze skoki w bok. Nie patrzymy za kolegą, nie szukamy „okazji”. Miłe wagi – nie warto. W najlepszym wypadku pozostanie niesmak, w najgorszym... Wagi szukające bliskiej osoby będą miały sposobność poznać kogoś interesującego. Osoba ta będzie z pod znaku Bliźniąt lub będzie Wodnikiem. Szukajcie gdzieś blisko, blisko was, waszego domu. Dosłownie mogliście już widzieć tę osobę. Finanse: Wydatki. Karty pokazują, że Waga będzie miała płatności – zarówno bieżące, jak i zaległe sprawy. Może tak być, że będzie to kilka wpłat jednocześnie i nie ze wszystkim Waga może sobie dać radę sama. Potrzeba będzie poprosić o pomoc. Może warto dopytać doradcy kredytowego, a może zaufanej księgowej? Jeśli prowadzicie

działalność gospodarczą to karty podpowiadają możliwość uzyskania dopłaty, wsparcia działalności. Praca: Miesiąc, tak jak napisałam na początku. Dużo pracy, dużo sytuacji nagłych, możecie spędzać czas przy biurku po godzinach. Jednym zdaniem dużo pracy, dużo obowiązków i wszystko na wczoraj. Trzeba będzie znaleźć w tym całym szaleństwie odrobinę spokoju. Proście o pomoc, rozkładajcie pracę na etapy, dzielcie się z innymi, delegujcie obowiązki. Szef zobaczy, że świetnie sobie radzicie pod presją czasu i doceni. Waga ma szansę zostać szefem projektu, ma szansę przewodzić zespołowi. Wagi, które poszukują zatrudnienia mogą otrzymać dobrą propozycję pracy. Może to być coś związanego z działalnością artystyczną w bardzo szerokim tego słowa znaczeniu. Szukajcie takiej pracy, media, muzyka, literatura, działalność kulturalna, sztuka, media. Zdrowie: Drogie Wagi, uwaga na różnego rodzaju migreny i to dosłownie w pierwszych dniach marca. Panie – bóle kobiece, skurcze. Wszystkie Wagi – uwaga na przemęczenie, stres. Dużo pracy, nawał obowiązków. Nie wolno wam tak się denerwować.

Miłość: Skorpiony w stałych związkach – świetny miesiąc. Karty podpowiadają, że pierwsze tygodnie marca w waszym domu sielanka, wielka radość, szczęście. Może być tak, że będziecie coś świętować, co dotyczy waszej rodziny, najbliższych. Natomiast uważajcie, dosłownie w ostatnim tygodniu marca, na nieżyczliwe wam osoby, które będą po prostu zazdrosne o wasze szczęście i mogą chcieć po prostu wejść w wasze życie z buciorami. Nie wolno wam ulegać takim osobom. Bez znaczenia kim ta osoba jest, nie wolno pozwalać sobie, by ktoś niszczył to, co tak ciężko wypracowaliście. Czy single znajdą miłość? Trudno będzie. Karty mówią, że w marcu nie stanie na waszej drodze żadna osoba tak naprawdę warta uwagi, natomiast na pewno odnowicie internetową znajomość z osobą, z którą kiedyś prowadziliście internetowe rozmowy. Natomiast od razu powiem szczerze, że ta osoba, to nie jest ta osoba i niech znajomość zakończy się tylko na wymianie maili. Finanse: Jeżeli Skorpion starał się o kredyt, stara się o kredyt, to w marcu mam wypłatę kredytów. Nawet na dobrych warunkach powiem szczerze. Jeżeli poszukujecie finansowania waszych pomysłów i projektów to

także macie szansę zrealizować to w marcu. Przy was jest osoba urzędowa, osoba bankowa, która może wam dosłownie przynieść pieniądze. Karty pokazują, że będziecie mieli chęci na szybkie wydawanie pieniędzy i bardzo przed tym przestrzegają. Natomiast na pewno konieczne będą wydatki na dzieci, na młode osoby. Jest tutaj pokazany sprzęt, coś dużego, coś co jest dzieciom czy też wnukom potrzebne. Praca: Początek miesiąca przyniesie pewnego rodzaju rozstrzygnięcia, czy też wiadomości, na które czekacie. Są to wiadomości dobre, możecie otrzymać wyrównanie, podwyżkę, zapłatę za nadgodziny, coś co jest związane z poprawą waszych zawodowych ﬁ nansów czy też może niewielki, podkreślam, niewielki, ale zawsze awans. Jeśli planujecie zdobyć nowych klientów, to zdecydowanie uda się to w marcu, jest pokazane poszerzenie odbiorców. Spokojny miesiąc, koleżanki, koledzy współpracują dobrze razem, nie mam żadnych kłopotów. Osoby, które poszukują zatrudnienia, karty podpowiadają, żeby szukać dalej niż myśleliście, mam tu na myśli odległość ﬁzyczną, odległość w metrach, kilometrach. Karty mówią, że może gdzieś być dla was praca, ale

sekcja9_68_735.indd 81 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 81

Waga Melisa, ciepła kąpiel, masaż i ukocha-

ny obok – to moja recepta.

Skorpion

ona jest daleko i mogliście nie brać pod uwagę tej lokalizacji. Pomyślcie o tym. Zdrowie: Uwaga na możliwe stany przeziębienia, karty wskazują na katar, bóle gardła, takie ogólne rozbicie. Z jednej strony pogoda będzie robiła się coraz cieplejsza, a z drugiej strony

to nadal jest zima. Nadal wskazane są szaliki, czapki, rękawiczki, bo tak naprawdę bardzo łatwo jest złapać dzisiaj infekcję i spędzić kilka dni w łóżku. Zaznaczają się kwestie właśnie gardła i kataru, więc zwróćcie na to uwagę, nie wyziębiajcie ciała.

5:22:05 PM 3/9/2021 8:07:14

82 ~ horoskop

WROZBYONLINE.PL

Strzelec

Miłość: Zacznę od Strzelców, które są w związku, bo bardzo szybko muszę wam przekazać informację, że część z was może się w marcu zaręczyć. Strzelce w małżeństwach – karty pokazują naprawdę świetne informacje, wróżą one spokój, harmonię w domu, przekazują także informację, że mo-

żecie mieć pod koniec miesiąca gości. Będą to osoby, na których odwiedziny czekacie. Pokazuje się także możliwy wyjazd dzieci do dziadków, a dzięki temu wy zyskacie wolny weekend. Strzelce poszukujące – karty podpowiadają, że może na waszej drodze stanąć osoba, która, od razu

Koziorożec Miłość: Koziorożce, które są w stałych związkach – marzec będzie miesiącem bardzo szybkim i bardzo dynamicznym. Na pewno nie zabraknie wam miłości w marcu, na pewno nie zabraknie wam miłych chwil, natomiast jedno czego wam na pewno zabraknie to czas. Karty pokazują też

wydarzenia rodzinne związane z młodymi osobami, z młodymi członkami rodziny. Osoby, które poszukują miłości, karty podpowiadają, że możecie spotkać osobę, albo, która mieszka bardzo, bardzo daleko od was, albo wręcz będzie to osoba z innego kraju. Karty podpowiadają także zdecy-

powiem to jasno i wyraźnie, będzie nieuczciwa. Ta osoba będzie chciała was wykorzystać i tak naprawdę jeżeli pozwolicie na to, to weźmie to co chce, następnie odwróci się na pięcie. Karty podpowiadają, nie szukajcie przypadkowych znajomości, nie angażujcie się od razu, nie rzucajcie wszystkiego na jedną kartę. Finanse: Tutaj nie do końca dobre informacje, bo pokazują mi się jakieś zaległości urzędowe, może konieczność zapłaty właśnie podatku zaległego, zaległe płatności. Może to być coś związane z opłatą za nieruchomość, za dom, a mogą to być zaległości, które będą za zeszły rok i teraz otrzymacie pismo. Nie unikajcie tego, bo bardzo szybko narosną odsetki. Koniec miesiąca – dobry jakiś mały przypływ do domu. Praca: Trochę stresów, trochę nerwów. Tak jakby osoba, z którą pracujecie nierzetelnie wykonywała swoje obowiązki i przez to, tak naprawdę wy możecie mieć kłopoty. Jeżeli jest to nowa osoba, ktoś kto pracuje od niedawna, to bardzo polecam poświęcić kilka godzin, może dzień, dwa na przyuczenie tej osoby do pracy. Tak naprawdę lepiej będzie poświęcić czas na naukę, niż potem na naprawianie błędów czy też tłumaczenie

się za kogoś. Ta osoba nie wykonuje tych błędów celowo, tylko po prostu nie potraﬁ jeszcze tego robić. Jeżeli pracujecie w branży handlowej, jeżeli coś sprzedajecie, to w marcu mam pokazany zastój, nie mam zamówień, mam tak zwany pusty miesiąc. Jeżeli poszukujecie pracy to mam pokazaną rozmowę z kobietą, będzie to młoda bardzo kobieta, która będzie chciała wam zaoferować coś zupełnie nie do przyjęcia. Tak to zostawiam, bo tutaj nie ma co więcej rozszerzać, zaoferuje propozycje wręcz śmieszną. Więc pozostawiam decyzję Strzelcom. Zdrowie: Uwaga na tak zwane podwójne organy, uszy, oczy, oskrzela, płuca, nerki, jajniki, jądra. Uważajcie także na cały układ pokarmowy, pokazuje się możliwość zjedzenia czegoś czego nie możecie jeść, pokazuje się rozstrój żołądka i biegunka. Natomiast końcówka miesiąca zupełnie spokojna, pojawia się coś nowego, będę stawiała tutaj na nową dietę, nowy sposób odżywiania, nowe przepisy? Coś odkryjecie nowego w diecie, coś wam będzie bardzo służyć, a może kupicie fajną książkę na temat żywienia?

dowanie, żeby się ruszyć, żeby się przemieścić, bo karta, na którą patrzę nazywa się – ruch, droga, przemieszczanie się. Nie bójcie się ruchu, nie bójcie się wyjścia dalej niż jesteście teraz, nie bójcie się wyjechać w jakąś podróż albo wycieczkę. Finanse: Wydatki. Karty podpowiadają, że trzeba będzie dopełnić pewnych formalności, o których zapomnieliście, trzeba będzie zrewidować dokładnie swoje ﬁnanse, trzeba będzie się zliczyć i podliczyć. Dla części z was – jest pokazane odłożenie niedużej sumki na koncie oszczędnościowym. Dla części z was również jest pokazane staranie się o kredyt, natomiast nie wiem czy jest to dobra oferta, na waszym miejscu sprawdziłabym czy nie ma jeszcze gdzieś lepszej oferty kredytowej, bo ta, na którą patrzę nie jest atrakcyjna. Praca: Bardzo fajny miesiąc, naprawdę spokojne karty. Wszystko co będziecie robić uda wam się, fakt może jest tutaj pokazana pewna powolność, ale i skuteczność. Tak naprawdę osoby, z którymi pracujecie, będą wyjątkowo sympatyczne w tym miesiącu, wszyscy będą chcieli sobie pomagać. Karty podpowiadają, że zespół jest ważny, praca zespołowa przyniesie sukces. Chcecie rozpo-

cząć jakiś nowy projekt albo zająć się nowym zadaniem, to marzec jest idealnym miesiącem na to. Dla części z was mam pokazane albo premię, albo niewielką podwyżkę. Może też być tak, że do waszego zespołu dołączy jedna albo dwie nowe osoby. Bardzo ładne karty bardzo spokojne. Koziorożce, które poszukują pracy, mam podpisanie umowy, mam kompletowanie dokumentów do pracy. Tak jakby połowa miesiąca i końcówka przyniosły już wam nową pracę. Myślę, że ta praca to jest coś nad czym pracujecie od początku roku, więc nie będzie to dla was zaskoczenie. Jedyne co mnie zastanawia, to pokazuje się odległość i przemieszczanie się bądź praca w ruchu, praca związana z jeżdżeniem. Natomiast jest pokazane, że jest to dobra praca. Zdrowie: Pokazują się dwie rzeczy. Pierwsza to jest serduszko, układ sercowo-naczyniowy, konieczność pilnowania tego. A druga sprawa, która się pokazuje to jest przeciążenie wątroby i woreczka żółciowego. Musicie na to zwrócić uwagę. Dla części z was mam pokazane badanie typu rezonans, tomograﬁa komputerowa. Natomiast podpowiadam, że wyniki będą dobre.

12 marca 2021

Paginki_do_pdfa.indd 1 sekcja9_68_735.indd 82 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 82

3/2/2021 8:42:54 PM 5:18:56 PM 3/9/2021 8:07:16

sekcja

4 PM 56 PM

horoskop ~ Miłość: Marzec dla Wodników w stałych związkach zapowiada się trochę trudno. Na początku miesiąca może mieć miejsce spór z kochaną osobą, nieporozumienie, kłótnie. Będzie ona dotyczyła sposobu wydawania pieniędzy. Karty pokazują, że pierwsze 10 dni miesiąca może być nerwowe. Natomiast myślę, że jednak trzeba będzie usiąść z kartką, ołówkiem i wyjaśnić sobie każdą kwotę, bo inaczej nie ruszycie do przodu. Ustalcie jednocześnie zasady co możecie kupić, a co powinniście odłożyć na przyszłe miesiące, a czego nie możecie na pewno w najbliższym czasie kupić. Tutaj musi być pełna zgoda między wami. Jeżeli uda wam się to zrobić, końcówka miesiąca to sielanka. Uważajcie tylko na nie do końca sprawdzone informacje od waszych sąsiadów dotyczące waszych dzieci, bądź też wnuków. Tutaj widzę małe kłopoty z sąsiadami. Wolne Wodniki będą bardzo dużo wychodzić z domu i to jest super, wolne panie Wodniki poznają bardzo interesującą osobę, będzie to rozwodnik, z dwójką dzieci i będzie to miłość od pierwszego wejrzenia. Wolni panowie spod znaku Wodnika poznają panią, która jest stanu wolnego i także będzie to miłość od wejrzenia.

Finanse: To co napisałam wyżej, jest tutaj spory problem w waszej rodzinie z wydawaniem pieniędzy, może z rozrzutnością, na pewno ze sposobem wydawania pieniędzy. Karty podpowiadają, że naprawdę trzeba będzie z ołówkiem w ręku planować wydatki, bo nie wystarczy wam do końca miesiąca. Nie mam tutaj jakichś spektakularnych przypływów, natomiast mam kartę mówiącą o tym, że trzeba będzie zaplanować wydatki związane z edukacją młodej osoby. A może uda wam się sprzedać kilka rzeczy, które zalegają w domu i już ich nie używacie? Dzięki temu mogłaby się zgromadzić całkiem miła sumka. Praca: Bardzo fajne karty. Karty mówiące o współpracy, kooperacji, o zadaniach zespołowych, o tym, że bardzo dużo spraw tutaj uda się załatwić, ale wspólnie. Karty podpowiadają także, że osoby, które pracują jako przedstawiciele handlowi czy też jako osoby, które dużo przemieszczają się będą miały bardzo dobry miesiąc. Uważajcie na kobietę dużo starszą od was, kobietę, która może mieć nadwagę – może być wam wyjątkowo nieprzychylna w ostatnich dniach miesiąca. Jeżeli będziecie działać zespołowo nic się złego nie wydarzy. Jeśli poszukuje-

Miłość: Stałe związki będą przeżywały sprawy związane z domem, nieruchomościami, z dużymi zakupami. Marzec zostanie zdeterminowany przez ważne decyzje, które będziecie rodzinnie, wspólnie podejmować. Jeżeli myślicie o zmianie domu, nieruchomości czy kupnie działki, to teraz jest do tego najlepszy czas. Szeroko rozumiane sprawy domowe będą teraz dla Ryby najważniejsze. W domu zapanuje porządek, ład i harmonia. Karty także doradzają, by całą rodzinę włączyć w generalne porządki, bo takie się właśnie tutaj pokazują. Karta łączenia rodziny. Ryby wolne tak naprawdę odetną się od starych spraw, zrobią swego rodzaju podsumowanie i wyciągną wnioski. Dzięki temu z końcówką miesiąca będzie szansa na poznanie osoby, która może być od was ciut młodsza. Osoba ta może być poznana w szeroko rozumianej instytucji publicznej, placówce państwowej, miejscu użyteczności publicznej. Finanse: Tak jak napisałam wyżej będzie to miesiąc, gdzie możecie dokonać naprawdę dużych poważnych transakcji. Część z was myśli o kupnie nieruchomość, mieszkania, działki, część z was będzie myśleć o sprzedaży nieruchomości. Miesiąc

także zachęca do tego, by rozejrzeć się za dobrą lokatą kapitału, za dobrą inwestycją. Karty podpowiadają, że możecie otrzymać inspiracje czy też pomysł od pewnego małżeństwa czy też pary, która mieszka daleko od was, wręcz nawet za granicą. Obserwujcie też strony internetowe, coś może przykuć waszą uwagę. Dodatkowa uwaga – mały przypływ gotówki, niewielki, ale zawsze. Praca: Dla części z was możliwa zmiana szefa, dla części z was możliwa zmiana kierownika projektu czy też zespołu. Karty wskazują na nieoczekiwane zmiany na górze. Natomiast spokojnie odnajdziecie się w tym co robicie, możecie spokojnie planować swoją dalszą karierę. Karty podpowiadają, że w połowie miesiąca może być bardzo dużo pracy, możecie się tego w tym momencie jeszcze nawet nie spodziewać. Spokojnie wykonujcie wszystkie zadania wam powierzone, ale zadbajcie, by szef widział jak dobrze pracujecie. Ryby, które poszukują pracy, mam pokazane oferty, które otrzymacie. O tym czy będziecie chcieli podjąć tę pracę zdecydujecie już sami, natomiast oferty otrzymacie. Ja mam jedynie wątpliwość co do ﬁnansów, bo zaznacza się niezbyt atrakcyjne wynagrodzenie. Jeżeli

sekcja9_68_735.indd 83 Makieta 68 str - SEKCJE.indd 83

Wodnik

cie pracy to szukajcie pracy, gdzie zadanie powierzone wykonuje kilka osób. Karty pokazują, że wasze przyszłe miejsce pracy, to jest miejsce, w którym pracuje bardzo dużo ludzi w podobnym do was wieku, może to być coś na zasadzie hali czy też fabryki. Zdrowie: Panie i panowie uwaga na

skórę, uwaga na zranienie, przerwanie ciągłości skóry. Panowie – żołądek i jelita, panie – sprawy kobiece. Karty chcą przekazać informację, że marzec to dobry czas na zabiegi ﬁzjoterapeutyczne. Pokazuje mi się skuteczna rehabilitacja.

Ryby

ktoś z was poszukuje pracy w przedszkolu, w szkole, w świetlicy czy też w pracy typowo z dziećmi, to uda się to w marcu na 100 proc. Zdrowie: Płuca, oskrzela, gardło, krtań. Uważajcie na przeziębienie, uważajcie na zimne napoje, uważajcie na to, by się nie wychłodzić. Uwa-

żajcie także na nogi, bo pokazują mi się albo bóle nóg, albo żylaki. Dodatkowo bóle w dolnej części kręgosłupa promieniujące do rąk. Marzec musi być miesiącem odpoczynku, relaksu, spróbujcie może masażu, spróbujcie olejków.

5:17:48 PM 3/9/2021 8:07:18

Makieta 68 str - SEKCJE.indd 84 sekcja9_68_735.indd 84

3/9/2021 8:07:19 5:16:59 PM