waasd Vooruitgang angen Verweesd rborgen Verliefd slagen Vertederd gebeten zichtig Vlinders door ngen Vuil Vervuld kunst waardigd Versleten Verleerd Vermomd kant Vrolijk Verzaken Veel
gebeten door kunst
De Veerman is een artistieke haven waar uit liefde voor en het rotsvaste geloof in de kunsten mensen worden uitgedaagd en gestimuleerd om andere oevers te verkennen. 2
BOX L Locatie: Zuidpark I Naam: Hanne N Leeftijd: 26 D Job: student
3
De Veerman is een kunstenorganisatie die zich richt op educatie en participatie. Ons werk vertrekt vanuit de kunsten. De Veerman benadert kunst als een dynamisch proces en dit in al haar mogelijke verschijningen en mengvormen. Vanuit de kunsten leggen we duurzame verbindingen tussen alle oevers die onze samenleving rijk is: kunsthuizen, het brede onderwijsveld, erfgoedorganisaties, steden & gemeenten, socioculturele organisaties en bedrijven. Samen met hen ontsluiten we de kunsten voor kleuters, kinderen, jongeren, volwassenen, nieuwe & oude Belgen en buitengewone doelgroepen. De Veerman ontwikkelt projecten, producties en trainingen en daagt uit, confronteert en geeft advies. Iedereen neemt waar, ordent en geeft vorm, elk op zijn manier en tempo. Dat creatie- en artistieke proces is de methodiek die De Veerman hanteert om een stimulerende en lerende omgeving op te zetten. Samen met de opdrachtgever formuleren we de noden, ontmoeten we elkaars gedachten, ideeÍn en knowhow. Hieruit groeien programma’s waarbinnen zowel deelnemers als toeschouwers kunnen creÍren, actief participeren en samen een nieuwe werkelijkheid scheppen. Waar we gaan uitkomen, valt niet te voorspellen. Wat we wel weten, is dat het een weg is vol uitdagingen, ontmoetingen, reflecties en confrontaties. En dat het eindpunt altijd een nieuw beginpunt is.
4
Vanuit de kunsten wil De Veerman meebouwen aan een samenleving waarin ideeĂŤn, opvattingen en emoties op een respectvolle manier met elkaar worden gedeeld en geconfronteerd, vanuit een waardering voor ieders eigenheid. De thuishaven van De Veerman is: een huis voor kunst en educatie waar kunstenaars een eigen plek hebben om te onderzoeken, ontwerpen, confronteren, participeren, ontwikkelen en reflecteren. Daardoor inspireren en bevragen De Veerman en kunstenaars elkaar voortdurend. Heen en weer Heen en weer
5
De Veerman levert maatwerk en gaat duurzame partnerships aan
De Veerman werkte reeds samen met: ‘t Gasthuys Stedelijk Museum Aalst Aifoon AMUZ – Antwerpen AP Hogeschool – Antwerpen Arthurschool – Antwerpen Aximax Jeugdcentrum – Brussel Basisschool De Griffel – Maasmechelen Basisschool De Hoeksteen – Boom Basisschool De Mozaïek – Gent BELvue museum – Brussel Bibliotheek Hasselt CC Sint-Niklaas CC Zwaneberg – Heist-op-den-berg ClickF1 – Amsterdam Cultuurnet Vlaanderen deFilharmonie deSingel De Roma – Antwerpen De Wereldschool – Antwerpen Destelheide – Dworp Djapo DKO Hemiksem – Schelle – Niel DKO Poperinge Erfgoedcellen West-Vlaanderen Gemeente Middelkerke Go! HBO5 Antwerpen HERMESensemble Hogeschool Gent Jeugd & Muziek Jeugdfilmfestival Kasteel Van Gaasbeek Kasteel Van Horst Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen Kunstenfestivaldesarts – Brussel Leefschool Dageraad – Antwerpen
Les Muffatti MAS – Antwerpen Matrix Middelheimmuseum – Antwerpen Ontmoetingscentrum Nova – Antwerpen PiusX – Antwerpen Popakademie – Mannheim Provinciaal Domein Dommelhof – Neerpelt Provincie West-Vlaanderen Schlessische 27 – Berlijn Sporthumaniora – Malle Stad Antwerpen Stad Gent Stad Mortsel Stedelijk Onderwijs Antwerpen TapasCity Vlaamse Opera Vredescentrum WOCK – Gent
We werkten samen aan: Ontwikkeling kunsteducatieve concepten Projectcoördinatie Training en opleiding Publieksverbreding Visieontwikkeling Beleidsadvies Coaching Kwaliteitsverbetering van kunsteducatie Talentontwikkeling
6
BOX L Locatie: Albertpark I Naam: Louize N Leeftijd: 23 D Job: student
7
“voor alles is een naam het gat in de muur heet raam en rechtop liggen, dat is staan” Bram Vermeulen – Onzin
8
BOX L Locatie: Plantentuin I Naam: Stefan N Leeftijd: 39 D Job: projectleider
9
NEST – DE FUNCTIE VAN KUNST ALS GRENSVERLEGGEND, VERBINDEND MEDIUM Andreas Hetfeld – beeldend kunstenaar / project Nesten op het Kiel In mijn werk, dat een grote verscheidenheid kent aan vorm, inhoud en materiaal, zoek ik veelal naar de verbinding tussen mens en natuur. Opgegroeid in het zuiden van Duitsland, in het kleine dorp Neugreuth, omgeven door natuurgebieden met bergen, grote bossen en beekjes die door het landschap kronkelen, is deze verbondenheid iets wat ik mijn hele jeugd als vanzelfsprekend heb ervaren. Het contact met buiten was er gewoon en als ik het bos inliep, had ik het gevoel dat ik thuiskwam. Naast mijn interesse voor nieuwe technologieën acht ik een sensibiliteit voor de natuur als iets zeer waardevols die ik koester en indien mogelijk door wil geven aan anderen. Het project Nest, dat ik de afgelopen jaren op meerdere plekken in Nederland, Duitsland en België kon verwezenlijken, vloeit hieruit voort. Dat project, waarbij een organisch, nestachtig sculptuur van natuurlijke materialen ontstaat, reikt verder dan het modelleren van een beeld in het atelier dat ik vervolgens in een galerie of een museum presenteer. Het Nest is een tastbaar beeld, maar het is tevens een sociale sculptuur. Bij de bouw van het Antwerpse Nest (een coproductie van Het Middelheimmuseum, De Veerman en buurtcentrum Nova) hebben meer dan 1.000 mensen uit alle delen van de wereld geholpen. Iedereen, jong en oud ging gedurende 6 weken met wilgentakken sjouwen, weven, construeren. Dat vergde een enorme organisatie en communicatie op allerlei vlakken. De bouwactiviteit zelf was ingebed in een totaalprogramma, waaronder een nesttentoonstelling. Deelnemers werden op allerlei manieren geprikkeld en uitgedaagd om hun zintuigen voor de natuur te sensibiliseren. Voor het enthousiasmeren en begeleiden van iedereen werd enorm veel hulp en steun geboden. Mijn partner Suus is hierin onder meer een vaste pijler waar ik volledig op kan bouwen en die dezelfde ‘natuurlijke’ boodschap uitdraagt als ik. Ook het buurthuis Nova, als centrale plek waar men elkaar ontmoet en informatie uitwisselt, speelde in Antwerpen een grote rol. Er ontstond een fantastische dynamiek en in korte tijd een behoorlijk netwerk op zeer verschillende niveaus. Het Nest groeide niet allen visueel; ook onzichtbaar gebeurde er van alles. De met elkaar verweven takken die tesamen het gigantische Nest vormen, weerspiegelen de talloze communicatieve, organisatorische en emotionele verbindingen die nodig zijn voor het welslagen van het project en de uiteindelijke verankering van het Nest in de harten van de mensen. Deze bundeling van krachten kwam tot stand door de zeer persoonlijke en tegelijk professionele inzet van een kleine groep mensen die van het begin af geloofden in het project en dit ook zo naar buiten brachten. Vijf jaar later leeft het Nest nog steeds. Het groeit, verandert en vraagt om aandacht en verzorging. Het heeft iets opengebroken. Mensen vechten voor het behoud van dit monument, want dat is het inmiddels geworden en dat zal het hopelijk nog lang blijven.
10
Als de realisatie van een project op een gegeven moment klaar is, geniet ik vervolgens ook weer intens van de stilte en beslotenheid van het atelier, het laten dwalen van mijn gedachtes, het geconcentreerd werken, het langzaamaan groeien van nieuw werk in de vertrouwde omgeving. Maar even goed bedenk en verwezenlijk ik buiten mijn atelier een ruimtelijke installatie. Soms kies ik er dan voor om mezelf een hele tijd, soms meerdere dagen, in de desbetreffende ruimte op te sluiten zodat ik deze zo intensief mogelijk in me op kan nemen. Sommige ruimtes raken je, andere helemaal niet. Waarmee dat precies te maken heeft, weet ik vaak niet, maar het is een gevoel dat je bekruipt en dat een beeld kan oproepen dat in een andere ruimte nooit zou zijn ontstaan. Na een langdurige werkperiode groeit dan langzaamaan weer de drang om buiten te werken, plannen te maken voor een project, de wereld in te trekken en tijdens de totstandkoming van een sculptuur zoals een Nest, mijn liefde voor de natuur met andere mensen te delen.
BOX L Locatie: Vooruit I Naam: Matti N Leeftijd: 26 D Job: vormgever
11
BOX L Locatie: Vrijdagsmarkt I Naam: Laura N Leeftijd: 25 D Job: jobstudent
12
STANDBEELD Bernard Dewulf – dichter, columnist, journalist en kunstkenner / ex-jurylid De Wondere Pluim Het kunstwerk ademt in mijn bestaan. In mijn dagelijks bestaan. Het is niet iets dat zich in quarantaine bevindt, waar ik het achter glas af en toe mag zien. Het is iets dat tot mijn leefwereld behoort. Het is niets bijzonders en het is buitengewoon. Waar ik niet goed tegen kan: dat iemand hoogdravend doet over kunst. Waar ik niet goed tegen kan: dat iemand geringschattend doet over kunst. Eigenlijk kan ik niet eens goed tegen het woord ‘kunst’. Het wordt maar zelden juist uitgesproken. Wel hou ik van ‘schilderij’, ‘tekening’, ‘collage’. Die woorden kan ik gebruiken. Zoals lepel, mes en vork. Ik kan naar het kunstwerk kijken als naar mijn kinderen of naar de berk in de tuin. Net als de berk en het kind bevindt het kunstwerk zich al lang niet meer buiten mij, maar binnen mij. Daar, te midden van duizend andere dingen, verdeeld over ratio, gevoel en geheugen, bepaalt het mij. Het is niet mijn bedoeling zoveel mogelijk kunstwerken te zien, zoals ik ook niet zoveel mogelijk boeken wil lezen of landschappen wil zien. Ik loop rond, zoals iedereen, in de wereld zoals zij zich voordoet, en dan soms, ineens, ziet een kunstwerk míj. Ik bedoel dat niet als een boutade, het is mijn ervaring. Die ervaring is niet uniek voor het kunstwerk, het geldt net zo voor bijvoorbeeld landschappen en mensen. Uiteindelijk zijn het allemaal beelden die mij bezoeken. Verreweg de meeste zijn van volstrekt voorbijgaande aard. Maar af en toe dus springt er een, zoals men dat zegt, in het oog. En dan, na de eerste kennismaking, wil mijn oog daar alles van weten. Oog en beeld laten elkaar niet meer los. Net als iedereen draag ik talloze beelden in mij mee, en de kunst-beelden zitten daar gewoon tussen. Dagelijks komen er beelden op, keren er beelden terug, soms doelmatig, naar aanleiding van een duidelijke impuls, maar even vaak zomaar, zonder duidelijke aanleiding. Natuurlijk is het kunstbeeld anders ontstaan dan zoveel andere, zogezegd dagelijkser, anekdotischer beelden. Kunst heeft vanzelfsprekend meestal de bedoeling, de opdracht dat soort beelden te overstijgen. Maar het mooie is dat al die verschillende soorten beelden, met al hun verschillende bedoelingen, naast en door elkaar wonen in mij. Zonder al die verscheidenheid was ik een standbeeld.
13
BOX L Locatie: Vooruit I Naam: Hanne N Leeftijd: 26 D Job: student
14
SOCRATES
ALS
VEERMAN
Kristof Van Gestel – onderzoeker in de kunsten / Artist-in-residence bij De Veerman 2014-2015 Wat is kunst? En waartoe dient ze? Deze gewichtige vragen houden een heel aantal slimmeriken al eeuwenlang bezig. Velen van hen zijn met hun eigen esthetica (de leer van wat schoonheid is) op de proppen gekomen of met totaal uiteenlopende verklaringen en filosofieën. Geen enkele van die uiteenlopende denkpistes brengt een finaal antwoord. Gelukkig, want het is bijzonder leerrijk en plezierig om die vragen naar de aard en het nut van de kunst steeds opnieuw te kunnen blijven stellen en de antwoorden erop – naar analogie met onze steeds veranderende wereld – keer op keer opnieuw en anders te kunnen blijven formuleren. Het is daarbij goed om niet te vertrekken vanuit beperkte visies op het fenomeen kunst door enkel te kijken hoe we er vandaag mee omgaan, maar om een ruimer perspectief te nemen en bijvoorbeeld ook te kijken hoe men met kunst in andere tijdperken en/of culturen omspringt. Bij zo’n onderzoek zien we dat doorheen de geschiedenis en op verschillende plaatsen in de wereld de kunst steeds verankerd is geweest in het dagelijkse leven van de mens. Het maken van artefacten – buiten het direct levensnoodzakelijke – is eigen aan de mens in alle culturen. Bij nader inzien blijkt bijvoorbeeld dat het museum, de galerie of het theater – de typische plaatsen die wij in onze Westerse cultuur vandaag de dag kennen als voor de kunsten de maatschappelijk aanvaarde plaatsen – niet eens zo lang geleden in gebruik werden genomen en daardoor sociologisch of filosofisch gezien heel relatief zijn als het gaat over het toekennen van een maatschappelijke positie aan de kunst. Voor mij als kunstenaar blijven – ook vandaag – kunst en leven onlosmakelijk met elkaar verbonden. Meer en meer kom ik erachter dat die algemene vraag naar de band die de kunsten met ons dagelijkse leven aangaan en de plaats die ze krijgen of innemen, mij drijft bij het maken van mijn werk. Als kunstenaar ga ik met die grote vraag op een praktische manier om. Elk kunstwerk dat ik maak vormt er een antwoord op. Sinds 1999 maak ik sculpturen, foto’s en projecten die voortdurend en actief persoonlijke en publieke functionele banden aangaan met de wereld. Zo zijn veel van mijn sculpturen zelfrelativerende – maar toch ook zelfzekere – wezens die de kijker vaak twee keer doen nadenken vooraleer hij daaraan een betekenis kan geven. Mijn werken lijken immers op het eerste gezicht vaak op gekende objecten, terwijl ze bij nader toezien toch iets anders blijken te zijn. Temidden van reeds bestaande objecten en artefacten eisen mijn werken daardoor hun eigen autonomie op. Het werk Zetobject [2007] bijvoorbeeld, is geen kapstok maar een performer die door zijn gestalte en opvallende verschijning in dialoog treedt met de kijker en met de omgeving. De leden van de reeks Familie (2009) zijn geen krantenbakken of flesserekken, maar felgekleurde kunstwerken op bonte tapijtjes die een eigen plaats zoeken tussen de alledaagse objecten in de woonkamer. Mijn werken willen liefst gewoon zichzelf zijn, los van alle verwachtingen en vooroordelen. Ze zoeken daarbij die plaatsen op die hen daartoe de meeste mogelijkheden bieden.
15
Volgens de Franse filosoof Maurice Merleau-Ponty schuilt in die eigenheid van de kunst precies het belang dat ze heeft voor ons leven. Door telkens anders te zijn en te spelen met ons verwachtingspatroon, stelt ze de manieren waarop we met de werkelijkheid omgaan in vraag. De kunst dwingt ons telkens opnieuw verwonderd te zijn en vragen te stellen. Precies daarom is het belangrijk dat ze steeds in andere – onverwachte – gedaanten opduikt. Door met de associatieve vermogens te spelen van wie naar hen kijkt, zetten mijn werken de kijker voortdurend op het verkeerde been en vragen ze dat de kijker hen vanuit zichzelf een individuele betekenis geeft. Deze manier van confronteren en van betekenis genereren doet me denken aan het ironische perspectief van waaruit de Griekse wijsgeer Socrates zijn toehoorders toesprak. Socrates gaf de mensen die bij hem om raad kwamen geen antwoorden. Hij stelde hen enkel meer vragen. Hij deed dit om zo de mensen te dwingen de antwoorden voor hun problemen uit zichzelf te halen. In overeenstemming met het ironische perspectief van Socrates zoek ook ik als kunstenaar in mijn beeldend werk steeds opnieuw naar manieren om de antwoorden op de vragen die de kunst en het leven mij persoonlijk stellen, open te houden. Mijn werken confronteren op die manier niet alleen de kijker, maar voortdurend ook mijzelf als maker. De uitdagingen waar ik bij het maken van mijn kunst op bots, zijn niet zoveel anders dan degene die ik in mijn leven tegenkom. Doorheen de jaren wordt de kunst voor mij als individu steeds meer een methode om de wereld en de verschillende relaties die ik er als individu mee aanga, te verkennen en te onderzoeken. Zo zie ik dat mijn werken steeds op zoek
BOX L Locatie: Portus Ganda I Naam: Judith N Leeftijd: 19 D Job: student
16
zijn naar een eigen plek; letterlijk naar een geschikte locatie, maar ook figuurlijk naar een functie of een betekenis in de wereld. Deze praktische zoektocht van mijn kunstwerken is de onophoudelijke en existentiële zoektocht van mezelf als individu. Ik denk dat dat voor een zanger, een sporter, een danser of een muzikant niet anders is. Ik geloof dat de kunst – net als d e sport of het spel – een plaats is om te leren over en te oefenen voor het leven zelf. Veel van die levenslessen hebben te maken met het loslaten van controle. Het zijn oefeningen op het grote loslaten dat ons allemaal te wachten staat: de Dood. Maar vooraleer we daaraan toe zijn, formuleert de kunst ons die andere opdracht: Leef! Tegenover dat loslaten staat immers het richtinggeven en de individualisatie: het worden van een individu. De kunst leert ons over het passieve en / of het actieve; de overgave aan wat ons overkomt en tegelijkertijd de manifestatie of het verzet daartegen. De kunstenaar creëert. Hij manifesteert zich in zijn kunst. Daardoor went hij het tragische noodlot (tijdelijk) af. Kunst maken is een vorm van tegengas geven. Niet te veel, want dan gaat het op den duur enkel nog over vechten en winnen. Maar zeker ook niet te weinig, anders wordt het individu niet zichtbaar. Zo zegt de kunstenaar uiteindelijk met zijn werk: ‘Kijk, ik besta! En wel op deze manier!’ Door bijvoorbeeld een groen vlak vol met roze bollen te schilderen. Lekker lelijk en opvallend! Heb je het gezien? Precies door de kijker geen hapklare brokken voor te zetten, maar door die actief te betrekken in het proces van betekenisgeven wordt die – net als de kunstenaar – gedwongen om bij zichzelf te rade te gaan en op die manier iets van zichzelf te laten zien. Het is belangrijk dat er mensen zijn zoals Socrates die mensen goede vragen toegooien en hen uitdagen om actieve co-creators te zijn: geen toeschouwers die enkel omheen de werken lopen om ze te beschouwen, maar actieve participanten die zelf uitdagingen aangaan om te ervaren wat het is om te scheppen en kunstenaar te zijn. Zo gaan ze de vragen die ze in hun leven tegenkomen op een actieve manier te lijf. Natuurlijk kan bij de beschouwing van kunst heel zinvol gefilosofeerd worden, maar een groot deel van de interessantste en leerrijkste ervaringen beleef je enkel door het scheppingsproces zelf te ervaren: door zelf te schrijven, te schilderen, te zingen, te dansen … Zo ervaar ik bijvoorbeeld als kunstenaar in de werken die ik maak, de werken en de problemen van andere kunstenaars. Niet enkel de theoretische, maar ook – en vooral – de praktische. Precies dan begint er een inhoudelijk interessante dialoog. Hoe zal ik een probleem dat zich voordoet oplossen? Hoe hebben anderen eenzelfde probleem in hun kunstwerk opgelost? Precies in het onderzoek hiernaar en de individuele oplossingen die opduiken schuilt er creativiteit. Als kunstenaar moedig ik toeschouwers aan om zelf op een actieve en creatieve manier met kunst om te gaan. Daartoe heb ik o.a. het platform ‘Knowing by Doing’ opgericht. Ik kom daardoor op andere terreinen dan de doorgaans gangbare voor een hedendaagse beeldende kunstenaar. Door workshops in te richten daag ik deelnemers uit om scheppende individuen te worden. Tegenwoordig zijn er veel namen voor gelijkaardige praktijken waarin kunstenaars hun vermeende autonome positie verlaten om samen met de ‘toeschouwers’ te co-creëren: sociale en/ of participatieve kunstprojecten, community art, deeltijds of voltijds kunstonderwijs, ervaringsgericht leren, kunsteducatie, en zelfs creatieve therapie – want ook daar is het de bedoeling dat iemand leert over zichzelf en de anderen door actief te scheppen.
17
BOX L Locatie: Portus Ganda I Naam: Pieter N Leeftijd: 27 D Job: geen
In feite hebben we allemaal behoefte aan therapie. En het is de kunst die ze ons kan bieden. Het is die controversiële stelling die de Engelse filosoof Alain De Botton onlangs met zijn boek ‘Art is therapy’ de wereld instuurde. Ik volg de Duitse filosoof Martin Heidegger die stelt dat we allemaal lijden onder het tragische lot dat ons wordt aangedaan. Hij zegt dat we bij onze geboorte immers abrupt en ongevraagd werden ‘geworpen’ in een wereld die voor ons volkomen nieuw en onbekend is. Bovendien zullen we uit deze onbekende wereld op een onaangekondigd moment ongevraagd ook weer worden weggeplukt. Deze toestand bezorgt ons een existentiele crisis. Heel ons leven komt er op neer te leren omgaan met deze onbekende omgeving, met het ‘andere’, maar ook met het onbekende in onszelf, met de ander rondom ons, met het noodlot … Kunst maken kan dan een vorm van onderzoekend handelen zijn om te leren omgaan met deze vreemde wereld. Om te ervaren en te reflecteren. Kunst maken is daardoor – net als spelen – een vorm van ervaringsleren. Het is een praktische manier van leren.
18
BOX L Locatie: Portus Ganda I Naam: Louize N Leeftijd: 23 D Job: Illustrator
Ik ben overtuigd van het belang dat we – ook en vooral als volwassenen – blijven leren door ons te verwonderen en door te spelen. We spelen om te leren over wie we zijn. De vragen die daarbij de leidraad vormen zijn de volgende: Wie ben ik? Wat kom ik hier doen? Hoe verhoud ik mij tot het andere? De praktische antwoorden daarop die door iedere scheppende mens in de vorm van kunstwerken worden verbeeld en verwoord zijn daarbij zeker zo interessant als de filosofieën die volgen op de vragen naar de aard en de functie van de kunst. Uit de praktijk blijkt: spel, verwondering, creativiteit en verbeelding, dat is wat kunst ons kan leren. Niet door enkel te kijken, maar ook door te doen. Dat is alleszins waar ik als kunstenaar in mijn werk mee bezig ben. Ik zie dit ook zo voor de toeschouwers: verbeeld, speel en verwonder, daar is het ons tenslotte om te doen. Dus daarom: aan het werk! Of liever: aan het spel!
19
DE WERKENDE
SPELENDE
EN MENS
Stefan Perceval – theatermaker / coach Zomeracademie Er staat een Elvisimitator voor me. Aan zijn pak te zien is het Elvis op het einde van zijn leven. Achter zijn veel te grote zonnebril rolt een traan langs zijn bakkebaarden naar beneden. Hij snikt en neemt zijn gesigneerde Elviszakdoek en veegt de traan weg. De fanshop waar hij jaren zijn Elvis-spullen en andere memorabilia ging halen, is gesloten. “Waar moet ik nu naartoe?!”, schreeuwt hij uit met een stem die meer op Lee Towers lijkt dan op Elvis Presley. Zijn hele Elvis-kader zakt als een pudding in elkaar. Zelf weet ik te weinig van de King om ook maar iets te zeggen. Hij zakt op een stoeltje en snikt zoals Elvis het al lachend deed bij de laatste liveopname van “Love me tender”. Hij huilde niet, integendeel: de King had keihard de slappe lach bij het zingen van de woorden “Love me tender”. Zo zie je maar dat niets is wat het lijkt. Even denk ik er aan om deze gedachten te delen, maar ik doe het niet omdat ik voel dat hij er te veel belang aan zou hechten. Waarschijnlijk gelooft hij ook nog in de theorie dat de King nog leeft en nu een eenvoudig bestaan leidt als kapper ergens in de Oostkantons van dit land. “Misschien moet je naar de Oostkantons?”, zeg ik. Waarop hij met zijn beringde hand over zijn voorhoofd wrijft en mij achter zijn spiegelende Elvisglazen aankijkt. “De Oostkantons, is daar een fanshop?” Ik beloof hem dat ik het ga opzoeken. Ik draai me om en voor me staat een vrouwtje met een artikel te zwaaien. Het is een interview met mij in een plaatselijke krant. In dat interview prijst de journalist mijn doorzettingsvermogen en plannen, maar een uitspraak over de armoede in deze stad en hoe de culturele sector die me omringt daarmee omgaat, is duidelijk in haar kleine schuimbekkende keelgat geschoten. “Wie denk jij wel dat je bent dit zo te durven stellen? MIJ zo openlijk aan te vallen?” Ik zeg haar dat ik het niet over haar heb, maar over mijn eigen doelen en dat ze er ook moet bij lezen dat dit voor mij de enige legitimatie is om te zijn waar ik nu ben. Dat ik het vanuit mijn verleden heel belangrijk vind om op te komen voor de sociaal zwakkeren in deze samenleving. Ze slikt en werkt haar ‘ik-ben-op-mijn-tenen-getrapt’ scenario af met het opsommen van alle activiteiten die ze organiseert voor – wat ze noemt, met haar vinger in de lucht – “mensen die leven in kansarmoede”. Een kleine greep uit haar aanbod: – Je kan tegen verminderd tarief een activiteit bijwonen als je maar vermeldt dat je in armoede leeft. – Je kan – als je het juiste pasje hebt – genieten van gratis vervoer naar en van de activiteiten. – Als je niet kan lezen krijg je een vrijwilliger die de ondertitels van de film voor jou voorleest. – Als je toegeeft dat je geen nagel hebt om aan je kont te krabben
20
en daarboven ook nog eens gehandicapt bent mag je gratis met een busje naar de activiteit komen. En zo gaat ze nog even door. Na het afwerken van haar lijstje zeg ik haar dat het voor mij niet gaat over liefdadigheid, maar over cultuurparticipatie. Dat je mensen enkel de kracht van cultuur kan laten beleven door hen er zelf deel te laten van uitmaken. Ik zeg haar dat ik haar initiatieven prijs, maar dat je daardoor de rol van de cultuurbeleving oppervlakkig blijft invullen. Door mensen te betrekken in een creatieproces zullen zij anders naar cultuur kijken, eventueel de kracht ervan inzien, en wordt cultuur iets wat daadwerkelijk een rol speelt in hun leven. “Door Elvis te spelen ben ik dichter bij mezelf gekomen!”, omarmt de Elvis-imitator het vrouwtje. “Dit is geen kunst, Perceval! Denk dat maar niet”, gilt ze terwijl ze zich uit de armen van de imitator wrikt en snel uit zijn spiegelende glazen verdwijnt. “Er is geen verschil tussen de spelende en de werkende mens. Je verhaal zit in jezelf met wie je bent”, kreunt de crooner terwijl hij z’n pak rechttrekt. Ik kan hem alleen maar gelijk geven. Wat je ook doet, moet uit jezelf vertrekken en de goesting om er deel van te zijn. En ik als kunstenaar ben gemaakt om die goesting aan te wakkeren. Om cultuur werkelijk een rol te laten spelen door het van heel dichtbij te laten vertrekken. Vanuit jezelf. Natuurlijk is gratis vervoer de max, maar als je leeft waar mensen in armoede leven, is het een hele stap naar die bus. Als kunstenaar is het dan ook mijn verdomde plicht om die mensen op te zoeken en hen te laten beleven wat ik zelf dag in dag uit beleef: kunst maakt je sterker. En door de jaren ervaring die ik hierin heb opgebouwd, weet ik dat er ondertussen een heel grote groep mensen achter me staat. Ze zijn niet altijd even zichtbaar, maar ze zijn er wel.
21
BOX L Locatie: Portus Ganda I Naam: Judith N Leeftijd: 19 D Job: student
22
Over deze publicatie: De Veerman vroeg aan kunstenaars waarmee hij in het heden en verleden samenwerkt(e) om hun visie op kunst in woord of beeld weer te geven.
ARTIKELS Bernard Dewulf Bernard Dewulf is dichter, columnist, journalist, kunstkenner en sinds 2010 auteur en dramaturg bij NTGent. Hij was de Antwerpse stadsdichter in 2012-2013. Bernard was tien jaar lang jurylid van De Wondere Pluim in Antwerpen, een creatief schrijfproject voor lagere schoolkinderen, georganiseerd door ouders, De Veerman en lokale partners. www.dewonderepluim.be Stefan Perceval Stefan Perceval is acteur, theatermaker en sinds 2014 artistieke leider van de theaterwerkplaats HETGEVOLG. Hij was samen met De Veerman trekker van PONT, Platform voor de Ontwikkeling van Talent. PONT bouwt bruggen tussen Limburgse actoren die via de kunsten jongeren uit het buitengewoon onderwijs willen prikkelen en stimuleren om hun talenten te ontdekken en te ontplooien. Stefan was ook al enkele malen coach van het theateratelier op de Zomeracademie van De Veerman en Destelheide. De Zomeracademie is een artistieke werkplaats waar volwassenen jaarlijks een hele week binnen een bepaalde kunstdiscipline intensief kunnen onderzoeken, experimenteren en creëren. stefanperceval.com www.zomeracademie.be Kristof Van Gestel Kristof Van Gestel is kunstenaar en lesgever-onderzoeker aan KASK/ School of Arts van HoGent. Sinds 1999 maakt hij sculpturen en foto’s die letterlijk en figuurlijk de plaats van de kunst binnen de dagelijkse wereld bevragen en onderzoeken. Voor Van Gestel is het maken van kunst een methode om de wereld
en de verschillende relaties die we er als individu mee aangaan, te verkennen en te ‘bewonen’. Dit geldt zowel voor de kunstenaar als voor de toeschouwer. Kristof wordt ondersteund door School of Arts van HoGent. Kristof is in residentie bij De Veerman voor de periode 2014-2015. Op geregelde tijdstippen zitten medewerkers en de kunstenaar samen om gedachten uit te wisselen over belevingen voor toeschouwers, over de werking van cocreatie ... De Veerman nodigt jaarlijks een tweetal kunstenaars uit in residentie om samen op zoek te gaan naar nieuwe vormen van educatie en participatie, vertrekkende van de specifieke artistieke praktijk van de kunstenaar. kristofvangestel.be Andreas Hetfeld Andreas Hetfeld is beeldend kunstenaar en gefascineerd door het samenspel tussen mens en natuur. Samen met De Veerman, het Middelheimmuseum en ontmoetingscentrum Nova realiseerde hij in 2008 Nest 3, een bouwwerk als natuurlijke ingreep in een grootstedelijke omgeving. Meer dan 1.000 mensen uit zeer diverse culturen hielpen gedurende 6 weken bij de realisatie van het 4,5 meter hoge Nest dat een diameter heeft van ca. 12 meter. Nest 3 maakte deel uit van een groter traject ‘Bij-Buurten’ dat De Veerman ontwikkelde als antwoord op de vraag van het Middelheimmuseum om in dialoog te gaan met de aanpalende volksbuurt het Kiel. www.hetfeld.nl TEKSTEN DE VEERMAN Annemie Morbee Annemie Morbee is copywriter en vindt samen met u de precieze bewoording van wat u aan wie wil vertellen. Zij coördineerde gedurende 12 jaar het project De Wondere Pluim, een creatief schrijfproject voor kinderen van de basisschool, georganiseerd door ouders, De Veerman en lokale partners. www.deformulering.be www.dewonderepluim.be
BEELDEN BLINDBOX Blindbox is een sociaal-artistiek project dat het collectief BOX (Hanne De Wandel en Louize Perdieus) opzette om mensen op een andere manier te laten kijken en zo op een vernieuwende manier met tekenen in contact te brengen. Blindbox was hun afstudeerproject aan de specifieke lerarenopleiding aan KASK/ School of Arts van HoGent en wordt nu verdergezet in de vorm van workshops. Op verschillende locaties vragen ze voorbijgangers om te ‘tekenen wat ze niet kunnen zien’. De tekenbox belemmert je om je eigen handen te zien en zodat je je volledig kan focussen op het te tekenen object. blindbox2014.blogspot.be VORMGEVING Ward Heirwegh Ward Heirwegh studeerde in 2007 af als Master in de typografie aan Sint-Lukas in Gent. Hij heeft zijn studio bij De Veerman in Atelier 4711. Daarnaast geeft hij les aan Sint-Lukas Antwerpen (illustratie) en MAD-faculty in Hasselt (beeldanalyse). Voor hij zijn studio opstartte werkte hij bij de Brusselse designstudio Base Design. Hij is oprichter van Sleeperhold Publications, een onderzoeksgericht publicatieplatform. Atelier 4711 is een werkplaats voor kunst+educatie. De locatie omvat de kantoren van De Veerman, ateliers van verschillende kunstenaars die een meerwaarde zien in het delen van ideeën, expertise en knowhow, en werkruimtes voor beeld en podiumkunsten. www.wardheirwegh.com
23
De Veerman Marialei 25 2018 Antwerpen 03 / 290 69 66 info@veerman.be www.veerman.be
Verwondering Verdw Verschuiven Verla Veerkrachtig Ver Vastbesloten Vers Vertwijfeld Voorz Veelzijdig Versprin Verdrietig Verontw Verstand Verlegen V Volledig Vierk Verdragen Ve