Het geweten 2017

Het geweten 2017 1

HET GEWETEN

De zondeval en de verdrijving uit de hof van Eden, Michelangelo (1509-10) Detail van Sixtijnse kapel, Vaticaanstad *********

Het geweten kan niet alle kanten op Guido Biebaut, 24 / 11 / 2017 Alle rechten voorbehouden (enkele aanpassingen)

Het geweten 2017 2

HET GEWETEN Het geweten is tot een deel van de mens gemaakt bij zijn schepping. Aangezien het door God ingegeven is zou men kunnen denken dat alles dan OK is. Maar dat is niet zo. Al vanaf het begin bezit de mens een geweten en dat blijkt uit het geval van Adam en Eva. Want toen ze Gods wet overtreden hadden verborgen zij zich voor Hem (Gen.3:7). Ook heidenen hebben dus in zich (aangeboren) een geweten: namelijk kennis van goed en kwaad, hoewel in beperkte mate. In Romeinen 2:14,15 lezen wij daar wat over! “Wanneer toch heidenen, die de wet niet hebben, van nature doen wat de wet gebiedt, dan zijn dezen, ofschoon zonder wet, zichzelf tot wet; immers, zij tonen, dat het werk der wet in hun harten geschreven is, terwijl hun geweten mede getuigt en hun gedachten elkaar onderling aanklagen of ook verontschuldigen.” Dat innerlijke bewustzijn van goed en kwaad is echter nog geen reden waarom iedereen het goede zou doen. Want zoals in het geval van Adam en Eva zal er bij onze overtredingen van de wet van God geen verontschuldiging zijn. We blijven door onze zonde “beschuldigd.” Het geweten of besef van goed en kwaad oordeelt dus als een medegetuige van onze fouten zegt Paulus. Daarom zijn ook veel wetten van de natiën in de wereld, ook als het geen christelijke natie is, in overeenstemming met grotendeels de 10 geboden.

Het woord “ geweten” is de vertaling van het Griekse woord “suneidesis”, dat is samengesteld uit “sun” (= met) en “eidesis” (= weten). Het wijst dus op ons medeweten of kennis over onszelf.

Wanneer we daarover spreken, hebben we in gedachten dat we het vermogen hebben naar onszelf te kijken. We kunnen als het ware onszelf bezien als in een spiegel en een oordeel over onze daden en gedachten vellen. De apostel Paulus beschrijft de werking van zijn geweten als volgt in Rom.9:1: “Ik spreek de waarheid in Christus, ik lieg niet, want mijn geweten betuigt mij dit mede door de heilige Geest.”

Dominee Schreuder schreef enkele jaren geleden een boek Naar eer en geweten. Een Bijbelse bezinning op wat het geweten is, hoe het functioneert en hoe het behoort te functioneren, Den Hertog, 2011.

Die predikant onderscheidt vier lijnen bij het begrip “geweten” en daar gaan we verder op in: 1° Gods gebod als absolute norm, 2° Ouderlijk gezag als bepalende norm, 3° Ouderlijke oproep/appel om te gehoorzamen en 4° Ouderlijke oproep/appel op de eigen verantwoordelijkheid.

1° GODS GEBOD ALS ABSOLUTE NORM Het geweten moet onderricht worden. Natuurlijk op de juiste wijze. Geloven we niet, dat iedereen misleidt kan worden door allerhande beweringen, dan zijn we verkeerd bezig. Denk maar eens aan wat er in de dagen van Stalin en Hitler gebeurde, het geweten van de mensen werd in de verkeerde richtingen gestuurd. De man van de straat en zelfs veel leiders van een land

Het geweten 2017 3 zijn niet altijd een veilige gids. Indien het gaat om de juiste maatstaven, in overeenstemming met de waarheid van God, dan is Zijn woord de enige maatstaf. We kunnen er niet onderuit dat de ontwikkeling van het geweten onder allerlei invloeden staat van buitenaf. Dit weten we er zeker van: die hebben niets met de wetten van God te maken. Al die invloeden kunnen voor ons christelijk geweten nadelige gevolgen hebben. Daar waar we ons laten beïnvloeden door religieuze gewoonten en gebruiken zal onze ware kennis van God afnemen.

Gods Woord alleen kan ons “geweten” aanscherpen, zodat we op de juiste wijze de zaken in de wereld en in ons leven kunnen beoordelen.

2 Tim.3:16: “Elk van God ingegeven Schriftwoord is ook nuttig om te onderrichten, te weerleggen, te verbeteren en op te voeden in de gerechtigheid.”

Heb.4:12: “Want het woord Gods is levend en krachtig en scherper dan enig tweesnijdend zwaard en het dringt door, zó diep, dat het vaneenscheidt ziel en geest, gewrichten en merg, en het schift overleggingen en gedachten des harten.”

Voor een christen is de Bijbel de enige juiste maatstaf die ons een stabiel geweten zal aanbrengen en het is de enige maatstaf die God ons aanreikt.

Het is de Schrift die ons kan aanleren dat dingen die we doen of leren op grond van verkeerde maatstaven, te veroordelen zijn. Er zijn voorbeelden in de Bijbel van verkeerde zienswijzen en de gevolgen daarvan. Paulus bijvoorbeeld was er van overtuigd, voordat hij christen werd, dat hij ze moest achtervolgen en aan het Sanhedrin overleveren. Dat was hem zo bijgebracht in de leer van de Farizeeën. Dat de Joden de Christus hebben aan het kruis genageld hebben, had te maken met de invloed van hun religieuze leiders. Die hadden een verkeerde opinie van wie de Messias zou zijn. Zo ook waren de moorddadige bedoelingen van de Joden tegen de leerlingen van Christus gebaseerd op verkeerde visies. Dan hebben we het over “het volk van God” in die dagen. Ze hadden de wet van God maar legden er verkeerde accenten op: hun uitleg was verkeerd.

Een ander voorbeeld is Johannes 16:2,3. Jezus zegt er dit: “Men zal u uit de synagoge bannen; ja, de ure komt, dat een ieder, die u doodt, zal menen Gode een heilige dienst te bewijzen. En dit zullen zij doen, omdat zij noch de Vader, noch Mij kennen.” Dat de mensen Gods dienstknechten zouden doden is dus ook voorzegt. Paulus (de vroegere farizeeër Saulus) dacht echts Gods werk te doen maar vervulde de profetische woorden van Jezus. Al zijn ijver was van de verkeerde soort God (Hand.9:1 / Gal.1:13-16). De Joden werden door de clerus verleidt Gods knechten aan te vallen. We lezen daarover in Rom.10:2,3: “Want ik getuig van hen, dat zij ijver voor God bezitten, maar zonder verstand. Want onbekend met Gods gerechtigheid en trachtende hun eigen gerechtigheid te doen gelden, hebben zij zich aan de gerechtigheid Gods niet onderworpen.” Zie ook Hand.5:39,40. Vandaag de dag, zijn er nog steeds mensen die denken dat christenen moeten uitgeroeid worden: in veel Moslimlanden is dat nog steeds de regel.

2° OUDERLIJK GEZAG ALS BEPALENDE NORM

Het geweten 2017 4 Een goed geweten moet door de ouders aan hun kinderen overgebracht worden.

1 Tim.1:5: “En het doel van (alle) vermaning is liefde uit een rein hart, uit een GOED GEWETEN en een ongeveinsd geloof.”

Nu zijn er geen teksten in de Bijbel te vinden dat men zijn kinderen een “goed geweten” moet aanleren. Maar Joden moesten hun kinderen dagelijks onderwijzen in de wet. – Deut.6:7 Voor christenouders is dat eveneens van toepassing. – Col.3:21 / Titus 1:6 Maar dat spreekt toch voor zichzelf: we moeten onze kinderen opvoeden tot ware gelovigen: hen tot discipelen van Jezus maken en dat wil zeggen opvoeden met een “geweten” dat aan de Bijbelse normen voldoet.

Kinderen nemen onze daden over en omdat we weten wat God van ons vraagt moeten we onze kinderen die goede zaken doorgegeven.

Dat moet een bewuste opvoeding zijn, die aan deze voorwaarden moet voldoen: 1. In de sfeer van vertrouwen en van ontzag.

2. Als we onze kinderen geen duidelijke regels leren zal hun gewetensvorming verkeerd verlopen.

3. Consequente handhaving is nodig en als er straf aan te pas komt moet die ook gegeven worden.

4. Onderwijs geven is niet alleen zeggen wat moet maar ook zelf doen wat moet.

5. Communiceren is zeer belangrijk in de opvoeding.

3° OUDERLIJKE OPROEP/APPEL OM TE GEHOORZAMEN Volgens de apostel Petrus moeten we deze raad aanhouden: “Gij echter zijt een uitverkoren geslacht, een koninklijk priesterschap, een heilige natie, een volk (Gode) ten eigendom, om de grote daden te verkondigen van Hem, die u uit de duisternis geroepen heeft tot zijn wonderbaar licht” (1 Pet.2:9). Hij zegt dat natuurlijk over volwassen christenen, maar zijn kinderen ook niet op weg naar dat priesterschap? We moeten ze op weg zetten.

Het geweten van de ouders moet niet verontreinigd worden voor oppervlakkigheid want anders worden ze zelf ongevoelig voor Gods wetten. Dan kunnen ze hun kinderen geen waarschuwingen meer geven om bij het Woord van God te blijven (Tit.1:15). Als we ons alleen maar houden aan Gods wetten om niet ontdekt te worden dan hebben we de verkeerde zienswijzen op het straffen van God. Als we een dergelijk geweten hebben hoe kunnen we goed van kwaad onderscheiden?

4° OUDERLIJKE OPROEP/APPEL OP DE EIGEN VERANTWOORDELIJKHEID. We lezen in 1 Pet.3:16: “en met een goed geweten, opdat bij al het kwaad, dat men van u spreekt, zij, die uw goede wandel in Christus smaden, beschaamd gemaakt worden.”

Een volwassen christen zou het verschil moeten kennen tussen werkelijke schuld en het hebben van een schuldgevoel. Er is namelijk verschil tussen schuld en schuldgevoelens. De wetten van God overtreden moet ons er van bewust maken dat we dan een werkelijke schuld hebben. Dus een samen gaan van schuldbesef en schuldgevoel. Zowel ouderen als kinderen moeten leren dat

Het geweten 2017 5 je wel schuldig kan zijn maar het niet zelf zo zal aanvoelen. In Rom. 8:33 staat: “Wie zal uitverkorenen Gods beschuldigen? God is het, die rechtvaardigt.”

Kinderen moeten dus ook weten: God heeft me rechtvaardig verklaard. Hij is uiteindelijk de hoogste rechter van het heelal en Hij heeft me rechtvaardig verklaard. De basis voor een rein geweten zal dan afhangen van het belijden van al de zonden waarvan men zich bewust is. - 1 Johannes 1:9 Petrus geeft in een illustratie over de zondvloed te kennen dat God de zonde niet blijft vergeven. Redding ontvangen we door een rein en zuiver geweten. We lezen in 1 Petrus 3:21, “Als tegenbeeld daarvan redt u thans de doop, die niet is een afleggen van lichamelijke onreinheid, maar een bede van een goed geweten tot God, door de opstanding van Jezus Christus.”

Het goede geweten is dus een soort morele veiligheidsvoorziening, want ons geweten geeft ons een gevoel van welbehagen: we hebben gedaan wat God van ons vraagt. Zondag 24: vraag 64 van de Heidelbergse Catechismus zegt ons er dit over. “Neen zij; want het is onmogelijk, dat, zo wie Christus door een waarachtig geloof ingeplant is, niet zou voortbrengen vruchten der dankbaarheid.”

MIJN GEWETEN EN HET GEWETEN VAN DE ANDEREN Paulus zegt tot Titus - en aan ons - in 1:15: “Alles is rein voor de reinen, maar voor hen, die besmet en onbetrouwbaar zijn, is niets rein. Maar bij hen zijn zowel het denken als het geweten besmet.”

NU ZIJN ER MENSEN MET EEN ANDERE ACHTERGROND DAN WIJZELF bijvoorbeeld: Ze eten niet van /of wel van bepaalde vleessoorten.

Ze drinken alcohol of nooit.

Ze hebben rare of juist geen rare gewoonten en gebruiken.

Wanneer we ervan uitgaan dat een mens nooit tegen zijn geweten mag ingaan, wat in de wereld niet geldend is, dan is er toch een grens aan te geven wanneer we daar de Bijbelse normen bij halen!

Persoonlijk is de ene gelovige niet verantwoordelijk voor wat de ander doet. Als die persoon wat gewetensvol gedaan heeft dienen we daar ook rekening mee te houden. Paulus geeft daar een mooi voorbeeld bij dat we in zijn tijd moeten plaatsen, want dat is nu niet meer van tel. In zijn dagen kon men vlees kopen dat van de tempels van de afgoden bij de slagers terechtkwam. Als een christen er van zou kopen dan is dat geen vorm van afgoderij hoewel een andere gelovige dat zou kunnen beweren. Voor Paulus echter moet men daar niet op ingaan. WE lezen daarover in 1 Corinthe 10:23-30: “Alles is geoorloofd, maar niet alles is nuttig. Alles is geoorloofd, maar niet alles bouwt op. Niemand zoeke het zijne, maar wat des anderen is. Al wat in de vleeshal te koop

Het geweten 2017 6 is, moogt gij eten, zonder navraag te doen uit gewetensbezwaar, want de aarde en haar volheid is des Heren. Indien een der ongelovigen u uitnodigt en gij wenst te gaan, eet dan alles, wat u wordt voorgezet, zonder dat gij navraag doet uit gewetensbezwaar. Doch indien iemand tot u zegt: Dat is gewijd vlees, eet het dan niet, om hem, die u dat te kennen gaf, èn om het geweten. Ik bedoel nu niet uw eigen geweten, maar dat van die ander. Want waartoe zou mijn vrijheid beoordeeld worden door eens anders geweten? Indien ik onder dankzegging van iets gebruik maak, hoe kan men kwaad van mij spreken over iets, waarvoor ik dankzeg?”

Als het geweten van een christen zich richt op de Bijbel mag men zeggen dat die persoon een zuiver kompas heeft. Maar dat er geen eenduidigheid bestaat over veel andere zaken is toch ook duidelijk. We mogen niet redeneren over de ander: intuïtief zegt me dat hij/zij fout bezig is.

Iedere gelovige heeft een verschillend geweten en dat is afhankelijk van de vele situaties waarin we zijn opgegroeid. Of ook hoelang we al christen zijn. We kunnen van een jonge gelovige niet verwachten dat die als een volwassen gelovige handelt, hij hoort geestelijk gesproken tot de zuigelingen! Daar moet je geduld uitoefenen. Daarom moeten we elkaar niet al te vlug oordelen (Lucas 6:36). Ik dien dus omzichtig om te gaan met de verschillende kennisniveau`s van het geweten van mijzelf en de anderen.

Jezus, zegt echter volgens Johannes 7:24: “Oordeelt niet naar het aanzien, maar oordeelt met een rechtvaardig oordeel.” ******** Hebreeën 13:18 HSV: “18 Bid voor ons, want wij zijn ervan overtuigd dat wij een goed geweten hebben, omdat wij in alle dingen goed willen wandelen.”

******** “Het geweten is bij Paulus de plaats waar de christen zijn eigen handelwijze kritisch toetst.

Het is niet een zelfstandige instantie; het oordeel van het geweten valt samen met dat van het geloof. Het geweten geeft ook niet de richting voor het handelen aan, maar het oordeelt achteraf of een bepaalde handelwijze in overeenstemming met Gods gebod was. Bij Luther is het geweten de plaats, waar de mens vrij is, in diens ‘gebonden’ zijn aan het Woord van God. Kant ziet het geweten als een innerlijke kritische stem, die ieder mens van nature heeft en die hem wijst op diens plichten en zo bepalend wordt voor de ethiek. Nietzsche bracht daartegenin dat het geweten – een ‘christelijke uitvinding’ – juist de stem van andere mensen vertolkt, en de natuurlijke wilskracht en vrijheid van de mens onderdrukt. In de huidige discussie wordt het geweten vaak gezien als de plaats waar de mens authentiek is, waarbij men verschillend denkt over de vraag of het geweten zich oriënteert aan normen, en zo ja, welke dat zijn.”

Auteur G.C. den Hertog [uit: G. Harinck e.a. (red.), Christelijke Encyclopedie (Kampen 2005)]

Het geweten 2017 7 ********

De verdrijving uit het paradijs van Adam en Eva, detail van het schilderij van Masaccio Het fresco is een enkele scène uit de cyclus rond 1425 geschilderd door Tommaso Masaccio, Masolino en anderen op de muren van de Brancacci-kapel in de kerk van Santa Maria del Carmine in Florence.

Later overschilderd om de naaktheid van Adam te verdoezelen, en nog later gerestaureerd.

Het klopt niet met het Bijbelverhaal want YaHWeH kleedde hen.

En dat was voordat ze verbannen werden uit de hof. Hier Genesis 3 HSV “20 En Adam gaf zijn vrouw de naam Eva, omdat zij moeder van alle levenden is.

21 En de HEERE God maakte voor Adam en voor zijn vrouw kleren van huiden en kleedde hen daarmee.

22 Toen zei de HEERE God: Zie, de mens is geworden als één van Ons, omdat hij goed en kwaad kent. Nu dan, laat hij zijn hand niet uitsteken en ook van de boom des levens nemen en eten, zodat hij eeuwig zou leven!

23 Daarom zond de HEERE God hem weg uit de hof van Eden, om de aardbodem te bewerken, waaruit hij genomen was.

24 Hij verdreef de mens, en plaatste ten oosten van de hof van Eden de cherubs met een vlammend zwaard, dat heen en weer bewoog, om de weg naar de boom des levens te bewaken.”