JEZUS IN NAZARETH 1
JEZUS IN NAZARETH
Guido Biebaut, 24 / 11/ 2017 Alle rechten voorbehouden (enkele aanpassingen)
JEZUS IN NAZARETH 2
Een overdenking
JEZUS IN NAZARETH Deut.18:9-20 / 1 Cor.1:18-25 / Luk.4:14-30 Herziene Statenvertaling Jezus, te Nazareth staat er bovenaan dit Bijbelgedeelte. De titel klinkt neutraal maar eigenlijk is het een droef verhaal. Paulus zou de handelswijze van de mensen in Nazareth en het grootste deel van het Joodse volk formuleren als "aanstoot nemen aan de persoon van Jezus." 1 Cor.1:23. Onze bedoeling is dezelfde: namelijk het achterhalen van de handelswijze van Christus in Zijn eigen dorp waar Hij is opgegroeid en de Aktie EN reactie van Zijn toehoorders nagaan. Men zegt terecht dat de wieg van het christendom in het Jodendom heeft gestaan. Dit principe zien we hier in de praktijk aan het werk. Nà de doop en de verzoeking in de woestijn keert Jezus in de kracht van de Geest terug naar Galiléa en leert in de Joodse synagogen. Hierin ligt voor ons kerkmensen een les verscholen. In de R.K.K. in België gaat 10% nog ééns in de maand naar de kerk. In de Protestantse kerk ziet het er lichtjes beter uit, maar er is ook geen stormloop. Jezus, vindt kerkbezoek nu juist een belangrijke zaak. Door zijn aanhoudend onderricht in de Joodse synagogen is daar de christelijke kerk geboren, gegroeid en volwassen geworden. Samen bijeen komen is een belangrijk element van kerkzijn, ook nu nog? Tijdens Zijn leeractiviteit komt Christus in Zijn vaderstad terecht: Nazareth een kleine gemeente enkele kilometers van Kapernaum. Enkele maanden tevoren was Hijzelf er nog werkzaam. Want als zoon van een timmerman zal hij ook dat beroep hebben uitgeoefend. En volgens Zijn gewoonte van kindsbeen af én als rondreizend profeet gaat Hij hun leerhuis binnen. En het is Sabbat, de rustdag. De synagoge zit vol, nu vooral dat die Jezus er is. Het merendeel zit er uit nieuwsgierigheid. Wat zal Hij allemaal vertellen? Een goddelijk woord? Troost of opstand? Revolutie tegen de Romeinen? Ze hebben van Zijn faam al gehoord en nu willen ze het zelf eens meemaken. Dan zullen ze nu zelf kunnen beoordelen of het allemaal wel waar is wat er over Hem verteld wordt. Eerst zien en dan geloven. Iedereen heeft gespannen de ogen op Hem gericht en wacht af. Nadat de officiële lezingen van de wet zijn gedaan en de dankgebeden uitgesproken zijn staat Jezus op om voor te lezen. Dit is op zichzelf niet zo wonderbaarlijk. Toen waren er namelijk nog géén theologische faculteiten die een diploma van bekwaamheid afleverden. Elke mannelijke Jood zowel mentaal als moreel bekwaam, was gemachtigd tot een schriftoverdenking uit de profeten.
JEZUS IN NAZARETH 3
Met mentale eigenschap bedoelde men elke man boven de 12 jaar oud. Denk hierbij aan Jezus die als twaalfjarige in de tempel met de leraren sprak en hen verbaasde met Zijn antwoorden. Onder morele bekwaamheid veronderstelde men dat iemand van onbesproken gedrag was: géén hoereerder, géén lasteraar, géén dronkaard enz... Dezelfde zaken ook die Paulus later aan Timotheus en Titus schrijft met betrekking tot het ouderlingschap en diakenschap. De beschrijving van Lucas in zijn evangelie komt dan ook overeen met wat we weten uit de Talmoed. Het hoofd van de synagoge moest het dan wel toestaan dat Jezus een overdenking zou houden. De Synagogen stonden niet onder het beheer van de tempel in Jeruzalem of van de Levieten. Ze werden plaatselijk opgericht onder een plaatselijk beheer. Jezus, staat dus op, waarmee Hij te kennen geeft dat Hij uit de schriften wil voorlezen. Aangezien Jezus ondertussen al een bepaalde bekendheid heeft als een rondreizende rabbi zal de verantwoordelijke van de synagoge geen bezwaar maken. En men stelt Hem het boek Jesaja ter hand. En daaruit leest Hij het Messiaanse stuk voor uit het eenenzestigste hoofdstuk. Het is voorzeker een eigen keuze die Hij hierbij maakt, en niet een Bijbelgedeelte dat normaal op die dag gelezen werd. In ieder geval is dat stuk voor Joden niet onbekend want het was zover wij kunnen nagaan een officiële tekst van de jaarlijkse verzoendag, Yom-Kippoer. Het is een prachtige hoopgevende tekst die Jezus leest. Goed nieuws voor de armen. Loslating van gevangenen. Het licht geven aan blinden. Een aangenaam jaar des Heren. Een Sabbatsjaar van verlossing. Na de lezing geeft Jezus de rol terug aan de dienaar en gaat zitten. Dit is de normale gang van zaken, een rabbijn praat gewoon zittend. In enkele uitzonderingen wel eens rechtstaande zoals Paulus in Pisidië (Hand.13:16). Er heerst een grote spanning, iedereen heeft de ogen op Hem gevestigd. En Hij begint met de uitspraak "Heden is deze Schrift in uw oren in vervulling gegaan." Dit is, en dat mogen we niet vergeten in de rest van dit gedeelte uit Lukas, een dogmatische bevestiging van het Messiasschap van Jezus. Hij is diegene op wie de Geest des Heren rust. Hij is de gezalfde, de Messias, de Christus. Het aangename jaar des Heren is begonnen. Al het andere dat Christus hierbij nog gezegd heeft schrijft Lucas niet op. Maar op het einde van Zijn uitleg betuigen allen hun instemming. De Messiaanse verwachting is groot nu het volk onder de voet gelopen is door Romeinse horden. Dit zijn nu eens woorden van genade! Daar zou je "amen" kunnen op zeggen!
JEZUS IN NAZARETH 4
Maar de verwondering wordt verbijstering, en de verbijstering verafschuwing wanneer iemand de idee oppert: Is dit niet de zoon van Jozef? Op welke wijze kan een zoon van een timmerman die nieuwe wereld brengen? Dat hebben anderen, die nog betere papieren hadden dan Jezus, menselijk gesproken ook geprobeerd zonder resultaat? Kan een timmermanszoon ooit gezalfd worden, Messias-zijn? De boodschap van deze man past niet bij de man die ze brengt. En het ongeloof blijft aangroeien. Hoe langer men erover praat en nadenkt hoe groter de ontgoocheling is in deze Jezus. Hij neemt terug het woord (vers 23) en zegt: “Maar Hij zei tegen hen: U zult Mij ongetwijfeld dit spreekwoord voorhouden: Dokter, genees uzelf; alles waarvan wij gehoord hebben dat het in Kapernaüm gebeurd is, doe dat ook hier in Uw vaderstad.” Volgens de vertaling van Prof.Brouwer: "Voorzeker zult gij mij dit spreekwoord voorhouden: geneesheer, genees uzelf, wat wij hoorden, dat in Kapernaum geschied is, doe dat ook hier in uw vaderstad." De Heer die enkele ogenblikken voordien zichzelf als Messias had aangeboden begreep wel gedeeltelijk het ongeloof van deze mensen. Vandaar deze ironische opmerking. Indien Hij de redder is waarop gewacht wordt laat Hem dan eens bewijzen wat Hij kan, zo ongeveer is de redenering! Indien het waar is dat er in Kapernaum wonderen geschied zijn laat ons dit in Nazareth eens zien! Maar Jezus is moreel onmachtig tot enige wonderbare daad. De geestesgesteldheid van die mensen blokkeerde als het ware de kracht van de Geest in zijn binnenste. De Nazareners geloven niet echt, ze zijn alleen maar nieuwsgierig. Verder niets. Zoveel ongeloof op één plaats verzameld is frustrerend. Een profeet is nooit populair in zijn vaderstad. Dat was niet nieuw in de geschiedenis van Israël. Zevenhonderd jaren voordien was dit geschied met de profeet Elia. Israël nam deze profeet niet serieus behalve enkelen die anoniem wilden blijven. Alleen een heidense vrouw, een Sidonische, hechtte geloof aan de woorden van de profeet en werd gezegend. Israëls verwerping van zijn profeten is de tragiek van het zaad van Abraham. Evenzo verging het de opvolger van Elia, de profeet Elisa. Niemand uit Israël die in hem de macht van God erkende. En het meest positieve element in zijn prediking was de doop van de door lepra gekwelde Syrische generaal Naäman. Die was nota bene een heiden. Deze opmerkingen die de aanwezigen allemaal kenden uit hun eigen geschiedschrijving deed de maat overlopen. De kloof is nu nog breder geworden. Ze waren gekrenkt in hun trots, in hun nationaal bewustzijn. En hun eerste verwondering slaat om in vijandigheid, in haat. Want nu begrepen ze wat er aan de hand is. Deze timmermanszoon zou zich niet gaan inmengen in het politieke gebeuren. Volgens hun opvattingen over de komende Messias was dit zeker niet de
JEZUS IN NAZARETH 5
geschikte kandidaat. Die man had niet gehoord dat het partijprogramma was: Joden in, Romeinen buiten, eigen volk eerst. Ze willen Jezus gebruiken voor hun eigen doelstellingen maar, Hij doet niet mee aan hun spel. Jezus, is gekomen voor de Joden maar ook voor de Romeinen en alle andere volkeren en stammen en talen en natiën. Christus denkt aan allen die in geestelijke nood zitten. De Nazareners denken alleen aan zichzelf. Christus wil een nieuwe wereld voor alle gelovigen zonder onderscheid. De Joden wensen de nieuwe wereld alleen voor hun eigen volk. En vandaar de haat. Zoals de meester, zo later ook de eerste christenmartelaren (Hand.7:51-54 / 22:22). Er ontstaat een groot tumult: de synagoge staat in rep en roer. Daarom hebben ze een slagzin bedacht: wég met de man, wég uit de synagoge en wég uit de stad. De gemoederen zijn niet te bedaren. Men voert Jezus aan de rand van de stad om Hem van de rotsen te werpen. Waar zoveel ongeloof op één plaats verzameld is, kan de Messias niets bereiken. Lucas beschrijft hier niet alles. Die rotsen waarover de Bijbeltekst spreekt liggen ongeveer drie kilometer ten Zuidoosten van de stad. Dat wil zeggen dat ze Jezus drie kilometer ver gesleurd hebben om hun doel te bereiken. Het lijkt een echte lynchpartij: zonder proces, illegaal en zonder scrupules. Want dit was toch heiligschennis, of niet? Hoe durf je als Jood zo je eigen ik verlagen, je identiteit verliezen? De geschiedenissen van Elia en Elisa waren tenslotte maar een klein deel uit hun vaderlandse geschiedenis. God had hen zeker niet verlaten. God laat Zijn volk toch niet varen. Maar dan moeten ze ook luisteren naar wat de profeten te zeggen hebben. Maar gelukkig blijft het bij een poging tot het recht in eigen handen nemen. Het is wel het voorspel van wat er later met Hem gebeurt. Hij gaat midden tussen hen door. Of Zijn wonderbare macht hier iets mee te maken heeft weten wij niet zeker. Jezus, is niet bang te sterven. Alleen is het nu het juiste moment nog niet. Hij heeft nog maar enkele maanden zijn dienst als profeet opgenomen. Drie jaar later gaat Hij zelfbewust Zijn eigen dood tegemoet. Zelfzeker gaat Christus verder. Nazareth heeft Hém verworpen, Hij verwerpt Nazareth. Hij gaat verder Zijn eigen toekomst tegemoet, Zijn tijd om te sterven was nog niet gekomen. Eerst moest die boodschap van het aangename jaar des Heren aan anderen gepredikt worden. Wat een dag daar in Nazareth, gehuldigd met Hosanna en enkele ogenblikken nadien vergruisd. Ze hebben géén wonder gezien en Hem daarom verworpen.
JEZUS IN NAZARETH 6
Laten we even ingaan op de woorden van Jesaja en de vervulling ervan. Sinds de tweede eeuw hebben theologen en kerkvaders geleerd dat de armen de heidenen zijn die dit evangelie niet kennen. De gevangenen zijn dan dezen die geestelijk gevangen zijn in zonde, wereldse filosofie of allerlei ik-zuchtige bezigheden. De blinden, dezen die het evangelie slechts letterlijk zien, en niet kunnen inzien dat de mens meer is dan zijn buik en behoeften. Deze geestelijke uitleg vinden we in het ganse nieuwe Testament verder uitgelegd. God is een God van verzoening en bevrijding. Van zonde en dood, zowel voor de Jood als de heiden. Voor een arme zou het evangelie echt een verademing kunnen zijn. Het goede nieuws van Jezus van Nazareth geeft mensen en uitzicht voor de toekomst. Er komt beterschap. Er zal uiteindelijk recht geschieden en een mens zal zijn loon waardig zijn en niet worden uitgebuit door de groten en de machtigen. Ook een letterlijke uitleg is dus mogelijk. En de blinden waarover sprake is kunnen ook verklaard worden als mensen die blind geworden zijn in de donkere gevangenissen. Door hun bevrijding kunnen ze terug zien. Kan er een betere boodschap zijn dan deze: er komt rust voor de door kommer verdrukte ziel. Bevrijding en verlossing, geestelijk en lichamelijk is de korte inhoud van de boodschap van Jesaja. God is bevrijder en trooster van verdrukten! Dat Jezus dit niet letterlijk gedaan heeft wil nog niet zeggen dat deze uitleg verkeerd is. Het zou juist daarom kunnen verklaard worden als dat het een opdracht is voor Zijn volgelingen. Moeten wij als Christenen juist niet instaan voor de mensenrechten? Onze broeders en zusters worden vervolgd in landen als Afganistan, BruneĂŻ of de Verenigde Arabische Emiraten, waar moslims het laatste woord hebben. Moeten we als medechristenen dan niet protesteren! Dezelfde Jezus met dezelfde boodschap uit Nazareth spreekt ook vandaag nog tot ons, in onze vergadering. Wat is trouwens onze reactie? Hoe zou ik gehandeld hebben in Nazareth? Is de boodschap van Christus voor mij een goede boodschap? NU VANDAAG? Weten en beseffen we ook dat wij vandaag als gelovigen zijn opgenomen in Zijn profetisch spreken. Dat het vandaag aan ons gegeven is om over dat aangename jaar te prediken. Ook wanneer dat voor de meeste mensen ongelegen zal zijn. Want wat we moeten preken of profeteren is dat er bij God geen aanzien des persoon is. En dat maakt de boodschap ook zo krachtig hoewel niet altijd populair. Maar dat wil zeggen dat wij als christenen ook niet mogen zwijgen waar er onrecht geschied zowel dichtbij als veraf. En zoals de waarheid voor de mensen van Nazareth niet altijd populair
JEZUS IN NAZARETH 7
was zo zal dat ook vandaag niet zijn. Hij is omwille van de waarheid gekruisigd. Waarom zouden wij, als Zijn volgelingen, ook niet delen in Zijn lijden zoals Paulus dat eens zegt: “als wij kinderen zijn, dan zijn wij ook erfgenamen.� - Rom.8:17 Want als je de zuivere waarheid zal vertellen en recht voor iedereen en genade voor zondaars, zal men je nog raar bekijken en wie weet je nog buiten de stad brengen. Buiten het knusse leventje dat de wereld ondertussen voor zichzelf geschapen heeft. Maar de wereld en zijn begeren gaan voorbij en uiteindelijk komt het aangename jaar des Heren. Of de huidige wereld en al zijn goddeloosheid dat graag wil is wat anders. Maar Gods koninkrijk komt nog in volle heerlijkheid en staat nu voor onze deur.
Amen.