OVERVLOEDIGE GERECHTIGHEID 1
OVERVLOEDIGE GERECHTIGHEID
DE BIJBEL, thuis lezen we er in, over de grote daden Gods.
DE BIJBEL, in de rechtzaal, waar we zweren de waarheid te zeggen. Hoe ga je daar mee om bij het laatste oordeel?
OVERVLOEDIGE GERECHTIGHEID 2
Guido Biebaut, 12 / 12 / 2017 Alle rechten voorbehouden (enkele aanpassingen)
OVERVLOEDIGE GERECHTIGHEID Jes.6:8-13 / Mat.5:17-20 / Rom.13:11-14. Herziene Statenvertaling De Grieken uit de tijd voor Jezus hadden al een groot gevoel van rechtvaardigheid. Daar waar er rechtvaardige wetten zijn die gelden voor alle burgers zal er in de rechtspraak onpartijdigheid heersen. In de dagen van Aristoteles was een onderscheid gemaakt tussen verdelende en herstellende rechtvaardigheid. Verdelende rechtvaardigheid is de eerlijke verdeling van de goederen van de staat. Herstellende rechtvaardigheid is deze wanneer er ongelijkheid is ontstaan bij een vrijwillige of zelfs onvrijwillige uitwisseling van goederen. Als iemand bij de verkoop van een huis een hogere prijs ontvangt dan was overeengekomen, moest deze wat hij teveel had ontvangen terug betalen. Grieken hadden dus zeker een rechtvaardig gevoel tegenover de medemensen. Maar het was in de praktijk wel theorie en de werkelijkheid was dikwijls anders. Zoals trouwens in onze moderne samenleving: wie politieke steun achter zich heeft mag veel meer dan de gewone man van de straat. Maar we gaan het over recht en rechtvaardigheid hebben in de Bijbelse zin van het woord. Een illustratie vooraf. In de meetkunde is één van de eerste lessen: wat is de kortste afstand tussen twee punten? Antwoord: de rechte lijn. Tussen punt A en punt B is er géén kortere afstand te bepalen dan de rechte lijn. Zo ook zou de definitie van Bijbelse gerechtigheid kunnen luiden: het is de weg die God bepaald heeft die elke gelovige moet bewandelen. De weg die we moeten gaan om vanuit de menselijke ellende op te klimmen tot Gods troon. Want we zullen het koninkrijk der hemelen niet binnengaan indien onze gerechtigheid niet overvloediger is dan die der Farizeeën. Over die tekst uit de Bergrede gaat het vandaag. Voordat we die goddelijke weg kunnen omschrijven moeten enkele dingen opgemerkt worden. Zo moet het ons in de eerste plaats duidelijk zijn dat deze woorden van Christus in de context staan van de vervulling van de wet. Hij is de wet niet komen afschaffen maar wel voltooien. Hij heeft de wet verdiept van de ene kant maar anderzijds verbreed en er een nieuwe geest in gelegd. En het is daarbij niet Zijn bedoeling enige afbreuk te doen aan het evangelie der genade. Wij zullen door genade het rijk der hemelen beërven en niet door onze werken van de wet.
OVERVLOEDIGE GERECHTIGHEID 3
Laat ons echter ook goed beseffen dat Christus nooit, nergens of tegen iemand gezegd heeft: je bent nu vergeven, je staat onder mijn genade, nu hoef je geen wet meer te onderhouden. Toch worden we soms geconfronteerd met mensen die beweren: mijn godsdienst dat is mijn privé zaak, daar hebben de dominee of de ouderlingen niets mee te maken. Ik beleef mijn godsdienst zoals ik het wil, of in de mate dat ik het aankan. Liberaal christendom noemt men dit, zelfbeschikkingsrecht. Ik doe wat ik wil. Ik ben een vrij mens. Ik ben vrij, jij bent vrij en alles is O.K. Zeer waarschijnlijk komt zo een argument van iemand die iets te vér gaat in individualisme. Of zoekt men zijn leven te leiden op een eigen ontspannen manier! Denkt men dat God teveel pressie op onze eigen vrijheid heeft? Het heeft in elk geval weinig met Gods gemeente te maken of met echt christendom. We zijn elk afzonderlijk en individueel een deel van de christelijke druivenstok, maar ook samen één geheel. Christus zegt tot Zijn discipelen: "U bent al rein vanwege het woord dat Ik tot u gesproken heb." – Johannes 15:3 Gezuiverd om zuiver verder te gaan, genezen om niet meer ziek te worden, een deel van de wijnstok om er een deel aan te blijven. Wij zijn niet geheiligd om onze eigen goesting te doen. Liberaal christendom heeft de geest van de leer van Jezus verloren. Ik ben dus niet vrij van de wet in de zin dat ik hem niet meer hoef te volgen. Ik heb voor mijzelf het recht niet, om een eigen godsdienst te fabriceren, op mijn eigen menselijke maat, met mijn eigen wetten en plichten. Christus die onze gerechtigheid is voor het verleden, heden en toekomst zegt dat er geen andere weg is om in Hem te blijven dan door in Zijn woord te blijven. Christus spreekt ons vrij van zonde, niet van de wet der liefde. En evenals die Farizeeën vragen we ons terecht af: waar lag hun fout gezien ze zo wetsgetrouw waren? Wellicht kent u het verhaal niet van het ontstaan van deze Joodse wetsgeleerden maar ik schets u even hoe het ging. De eerste die de naam verdiend is de profeet Ezra in de 6de eeuw V.C. In het gelijknamige Bijbelboek vinden we over hem gezegd: "Hij was een vaardig Schriftgeleerde, bedreven in de wet van Mozes, die de HEERE, de God van Israël, gegeven heeft." - Ezra 7:6 Sommigen zouden zich later aaneensluiten voor de studie van de wet, de Thora. Zij vormden de eerste rabbijnenscholen. Hard te verduren krijgen ze het in de tijd van de Griekse overheersing in de 3de en 2de eeuw voor Christus. Het volk is afgevallen van God, en is bijna ver-Griekst. Er is weinig overgebleven van het ware geloof onder het volk en enkele Farizeeën prediken bekering. Het volk komt in opstand tegen de verdrukking en verdrijft de gehate Grieken.
OVERVLOEDIGE GERECHTIGHEID 4
Het woord Farizeeër betekent "afgescheiden" t.t. mensen die zich niet bezighouden met het gewone volk. Ze hadden voor zichzelf honderden en honderden reglementen en wetten gemaakt die ze moesten navolgen. In het oog van de mensen waren ze het volk dat alles voor God deed. Hun wetten gingen nog mijlen verder dan de 613 geboden en verboden uit de Thora. Het ontbrak hen wel aan recht-vaardigheid en barmhartigheid. En ondanks hun alles verslindende studies over de wet waren ze nooit tot de gedachte gekomen van Paulus, een gewezen Farizeeër, die zegt: ” de wet overtuigt van zonde”. Maar nu komt deze Jezus, die nergens naar school geweest is, vertellen dat deze mensen op het verkeerde spoor zijn, ze gaan het rijk Gods niet binnen. In deze tekst gaat het niet om de redenen van deze aanklacht. We vinden die redenen toch in de evangeliën meerdere malen terug. Deze mensen zijn in de eerste plaats verstard en verstrikt geraakt in hun eigen wettisch systeem, ze binden zware lasten op de schouders van de mensen. Hun religie is een zelfgemaakte religie met een vernis van ware trouw aan de God van Abraham, Isaac en Jacob. Volgens de evangelist Lukas zei Jezus eens tot de Farizeeën: "En Hij zei tegen hen: U bent het die uzelf rechtvaardigt voor de mensen, maar God kent uw hart. Want wat hoog is onder de mensen, is een gruwel voor God." – Lucas 16:15 Een tweede grove fout in dit wets-systeem is de exclusiviteit van hun omgang. Het gewone volk van hoeren, tollenaars, dieven en vrouwen is voor hen veel te min. De reine gaat niet om met onreinen, dat is een grondregel van deze Rabbijnen. Ten derde was hun wetsinterpretatie er één van offers, in plaats van barmhartigheid. Een Farizeeër kan zonder blozen offeren in de tempel terwijl armen, weduwen en wezen voor zijn deur lagen. Daarom zei Jezus ook dat men God en de Mammon niet tezelfdertijd kan dienen. En het was met het oog op deze Joodse sekte dat Hij die uitspraak heeft gedaan. Want: "En al deze dingen hoorden ook de Farizeeën, die geldzuchtig waren, en zij beschimpten Hem." – Lucas 16:13,14. Nu weten we nog een reden waarom zij Jezus hoonden. Christus zegt: "Dat is het allemaal niet, dat is geen gerechtigheid." Indien we de christelijke godsdienst zouden kunnen omschrijven in één woord dan zouden we kunnen zeggen: het gaat om liefde. Dat is het opvallendste teken in de levenshouding van een Christen. En de Heer zelf heeft ons dit als opdracht meegegeven. Liefde is een gebod. Een opdracht. Het is slechts door onze liefde dat we tonen Jezus lief te hebben. Joh.14:21 / 15:12. Dat is zeker niet altijd gemakkelijk. DE liefde die Christus preekt is voor de wereld zwakheid. Want ze vraagt een ander dan gewoon menselijk inzicht. Géén kwaad met kwaad vergelden.
OVERVLOEDIGE GERECHTIGHEID 5
Zwijgen bij een belediging. Onrecht dulden. Maar niet alleen negatief. Want Christelijke liefde heeft duidelijk niets te maken met lauwheid of gemakzucht. Het heeft ook niets te maken met zijn ogen dichtdoen wanneer onrecht gedaan wordt. Het is de liefde die van een mens offers vraagt. Ze spoort ons aan tot zelfoverwinning. Ik mag als christen niet leven volgens mijn eigen invallen of grillen. Het is een liefde die mij serieuze plichten oplegt. Christelijke liefde mag niets te maken hebben met de drie aapjes die niet zien, niet horen en altijd zwijgen als er onrecht gedaan wordt. Daarom gaf Jezus ons de opdracht: "Wees op uw hoede. Als nu uw broeder tegen u zondigt, bestraf hem. En als hij tot inkeer komt, vergeef hem.” – Lucas 17:3 Ik leef niet meer voor mijzelf maar de Heer leeft in mij. Met de Heer zullen we ook groeien tot boven de middelmatigheid van het mens-zijn. Christelijke liefde verheft ons tot boven de sleurgodsdienst. De Heer vraagt niets bovenmenselijks van ons. Maar wel een praktiserend geloof gedreven door een liefde die de wereld niet kent. En dat hadden de Farizeeën niet. De studie van de wet was hun levensideaal. Ze wisten er alles van. Maar hun beleven van de wet was aan de oppervlakte. Wel zichtbaar voor de buitenwereld maar er was geen naastenliefde bij.
OVERVLOEDIGE GERECHTIGHEID 6
De Farizeeën verblindden zichzelf in hun onderhouden van de wet op deze manier. Ze waren de meeste religieuze van alle Joden maar er was geen naastenliefde bij. Op het gebied van moraal waren ze de strengste groep. Maar het ging eigenlijk om zelfkastijding, om liefde voor zichzelf. En op geestelijk vlak waren ze zonder het zelf te beseffen hypocrieten. Het was niet meer of minder een systeem van wetten en geboden van mensen dat ze navolgden. Op hun rabbijnenscholen leerde men eigenlijk spelen met de Thora van God. Daar waar God klaar en duidelijk sprak werd door een spel van woorden en gedachten de ware bedoeling van God afgezwakt. Het eigen denken kwam in de plaats te staan. Het Farizeïsme was er niet om de mens tot God te brengen maar om menselijke traditie voorop te stellen. De ware aanbidding van God is méér dan het volgen van een aantal regels. God vroeg ook in het O.T. een complete liefde, voor God en medemens. Om nog eens terug te keren naar onze illustratie van de rechte lijn. Tussen de twee punten, God en de mens, is de kortste afstand de beoefening van de liefde. Je kunt bij wijze van spreken allerhande vormen tussen de twee punten tekenen in je leven. Je gaat wel eens krom en scheef. Je gaat je toeleggen op de wet en tracht alles nauwgezet tot in de puntjes na te volgen. Je maakt
OVERVLOEDIGE GERECHTIGHEID 7
je eigen figuur naar God toe. Maar het is de liefde en de barmhartigheid die ons rechtvaardigmaakt. Het is geen gemakkelijke liefde, we hebben het reeds opgemerkt. Luister even naar Paulus aan de Colossenzen: "Verdraag elkaar en vergeef de een de ander, als iemand tegen iemand anders een klacht heeft; zoals ook Christus u vergeven heeft, zo moet ook u doen. 14 En doe boven dit alles de liefde aan, die de band van de volmaaktheid is.” - Col.3:13,14. We zullen aan dat ideale beeld nooit zozeer gelijk worden dat we dit altijd en overal zullen kunnen. Maar God zal in ons verheerlijkt worden indien we dit trachten naar ziel, lichaam en geest. Met onze wil, met onze emotie en ons intellect. Ook wanneer we van te voren weten dat ons dit niet altijd zal lukken: de volledige toewijding moet er in elk geval bij zijn. We mogen ons dan ook niet verslagen voelen indien het niet altijd lukt. Dat zal het trouwens ook niet. Maar ik kan er niet onderuit: de nieuwe rechtsorde voor u en voor mij is de wet der liefde. Indien we naar de liefde leven zal onze gerechtigheid overvloediger zijn dan deze van de Farizeeën. Deze fundamentele wet was een van de drijfveren in het prille begin van de eerste christelijke gemeenschap. Een liefdesgemeenschap zou je kunnen zeggen. Broederlijkheid, saamhorigheid en eenheid alles aaneengesmeed tot een hechte band. Deze eerste volgelingen van de profeet der liefde hadden dan ook een realistische kijk op zaken zoals sociale gerechtigheid, rassenkwesties, discriminatie. Géén onderscheid tussen rijk en arm, Jood of Griek, man en vrouw. De armen werden geholpen, men zorgde voor de weduwen en de wezen. Dat zijn dingen die in sommige Protestantse kringen wel eens vergeten worden. Terwijl onze dubbele liefde, tot God en tot de mensen, zichtbare resultaten zou moeten afwerpen. Indien we deel willen hebben aan de wijnstok zullen we ook vrucht moeten dragen. Of zijn we op dat gebied in slaap gesukkeld. Paulus wees hier al op in zijn tijd wanneer hij de gelovigen in Rome aanmaant om uit de slaap te ontwaken. De opgestane Heer geeft aan de apostel Johannes het bevel om aan de stad Ephese te schrijven dat ze hun eerste liefde verloren hebben, een gemeente waar hij jarenlang naarstig gewerkt had. (Opb.2:4,5) Het is niet genoeg dat we alleen belangstelling hebben voor onze godsdienstige plechtigheden: de zondagdienst of de Bijbelstudie. Zo waren ook immers de Farizeeën, nauwlettende, vrome, wets-getrouwe mensen. Onze gerechtigheid moet zo overvloedig zijn dat de wereld ze kan merken. Men zou moeten versteld staan van onze liefde. Dat is een geweldige opdracht. Overtuigend christen zijn moet dan ook méér zijn dan een laagje vernis op de buitenkant van een stuk hout. Het op zondag meevieren, meebeleven en meebidden van gebeden en ceremonieën is
OVERVLOEDIGE GERECHTIGHEID 8
niet genoeg. Dat op zichzelf is gĂŠĂŠn teken van christen zijn. Het al of niet behoren bij een kerk en ingeschreven staan als kerklidmaat zal bij het laatste oordeel niet de doorslag geven. We moeten leren liefhebben zonder voorbehoud, zonder vergelding, zonder iets in de plaats te verwachten. Zoals dominee Martin Luther King eens zei op het hoogtepunt van de rassenstrijd in de Verenigde Staten in de jaren 60: "Broeders, gij zult op straat komen om uw vrijheid als mens op te eisen, als echte kinderen van God. Wanneer gij dit doet en daarbij uw blanke broeder in 't wit van de ogen kijkt, zult gij bekoord worden hem te haten. Gij weet dat hij tegen u gezondigd heeft. Hij heeft u vertrapt onder de hiel van de ongerechtigheid. Doch mijn broeders, gij gaat de wereld in als dienaren van Christus. Uw blanke broeder kan boos op u zijn, omdat hij uw vergiffenis nodig heeft. Hij is schuldig. Maar in de naam van Christus die ons allen vergiffenis schenkt, gij moet hem helpen bevrijden." Ook wij moeten elkaar helpen bevrijden! Indien we dan roemen in het kruis, indien we roemen in gerechtigheid door de Heer bewerkt, zal ook ons antwoord een overvloedige gerechtigheid in liefde zijn. AMEN.