0000 102303 GRMAT H#C54D40.book Page 11 Wednesday, May 16, 2012 9:38 AM
Innhold
del 1 grunnlaget . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
kapittel 1 psykiatrisk sykepleie som fagområde . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23 26 26 27 28 30 31 33 34 35 37 38 39 43 48 50
Hva dreier psykiatrisk sykepleie seg om? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tre aktuelle tradisjoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sentrale faglige foci i samtidens psykiatriske sykepleie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Essensielle kjennetegn på psykiatrisk sykepleie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Psykisk sykdom og lidelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sykdomstilstand og sykdommens mening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Å være pasient . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Helse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Psykisk helse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mestring og helse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sykepleier–pasient-fellesskapet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hjørnestenene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Definisjon av psykiatrisk sykepleie med kommentarer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Utfordringer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
kapittel 2 recovery og bedringsorientert omsorg . . . . . . . . . . . . . . Begrepet recovery . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Recovery: Bakgrunn og røtter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kritikken mot den tradisjonelle psykiatrisk-medisinske modell . . . . . . . . . . . . . . . . Kjerneverdier og hovedantagelser i ‘recovery’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kjerneverdier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hovedantagelser i recovery . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bedring: Prosess og innhold . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bedringsprosesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vendepunkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sentrale aspekter i bedring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kritikken mot recovery-orienteringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Svar på kritikken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prinsipper i bedringsorientert psykisk helsetjeneste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tidevannsmodellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bedringsorientert omsorg i psykisk helsearbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55 56 58 60 62 62 63 64 64 65 66 73 73 74 75 77 79 80
0000 102303 GRMAT H#C54D40.book Page 12 Wednesday, May 16, 2012 9:38 AM
12 innhold
kapittel 3 relevante etiske grunnbegreper, teorier og perspektiver i psykisk helsearbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
83
jan kåre hummelvoll og antónio barbosa da silva Pasientens rettigheter i lys av menneskeverdet og menneskerettigheter . . . . . . . . . Autonomi, integritet, verdighet og deres innbyrdes forhold . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noen etiske problemstillinger relatert til forebyggende arbeid og psykisk helsearbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Individuelle behov relatert til helse- og sosialtjeneste fra etisk synsvinkel . . . . . . . . . Etikkens grunnlag: verdier og normer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Etiske normers universelle gyldighet og begrunnelse for etikk . . . . . . . . . . . . . . . . Avgjørende eller ekstern begrunnelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Redskaper for etisk refleksjon og beslutning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Skisse av noen etiske begreper, teorier og perspektiver . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noen tradisjonelle normative etiske teorier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fundamentale verdier og prinsipper i helseetikken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Komplementaritet mellom regel- og prinsippbasert etikk og dydsetikk . . . . . . . . . . Tidsperspektivet i etisk refleksjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . En kombinasjon av de tre tidsperspektivene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sammenfatning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
83 85 86 88 89 90 92 92 93 97 100 103 104 107 107 108
kapittel 4 stykkevis og delt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 om menneskesyn, psykiatrisk sykepleie og behandling Den biomedisinske modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Syn på avvik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terapiprosessen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terapeut- og pasientrollen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Den psykoanalytiske modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Syn på avvik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terapiprosessen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terapeut- og pasientrollen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Den eksistensielle modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Syn på avvik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terapiprosessen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terapeut- og pasientrollen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Den sosiale modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Syn på avvik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terapiprosessen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terapeut- og pasientrollen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Den behavioristiske modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Syn på avvik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terapiprosessen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terapeut- og pasientrollen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kognitiv atferdteoretisk modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Syn på avvik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terapiprosessen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
112 112 113 113 114 114 115 116 116 116 117 117 118 118 119 119 120 120 121 122 122 122 123
0000 102303 GRMAT H#C54D40.book Page 13 Wednesday, May 16, 2012 9:38 AM
innhold 13 Terapeut- og pasientrollen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Relasjonsmodellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kontekst og relasjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terapiprosessen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terapeut- og pasientrollen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
124 124 124 127 128 129 129
del 2 fenomener . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 kapittel 5 selvbilde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 En klargjøring av selv-begrepet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Identitet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Det fysiske selv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Det personlige selv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Selvaktelse hos hjelperen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Holdninger og handlinger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Å øke bevisstheten om seg selv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Selvutforskning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Selvvurdering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Realistisk planlegging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fra ord til handling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Evaluering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
133 136 136 137 141 141 143 144 146 148 149 150 150 151
kapittel 6 angst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 Generelle kjennetegn ved angst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noen forklaringsmodeller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tilpasning til angsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tilpasningsmekanismer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Forsvarsmekanismer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Angstopplevelser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Holdninger og handlinger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tre forutsetninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Å møte mennesker med sterk angst eller panikk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Å møte mennesker med langvarig, men moderat angst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Evaluering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
154 156 158 159 159 160 162 162 164 166 170 171 171
kapittel 7 tvangstanker og tvangshandlinger . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 Begrepsavklaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hva karakteriserer personer med tvang og fobi? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noen forklaringsmodeller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tilpasning og forsvar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
174 175 176 178
0000 102303 GRMAT H#C54D40.book Page 14 Wednesday, May 16, 2012 9:38 AM
14 innhold Opplevelser av å være bundet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Holdninger og handlinger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orienteringsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avslutningsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
179 182 182 190 190 191
kapittel 8 depresjon og sorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 Sorg og sorgarbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sorgarbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Karakteristiske kjennetegn på depresjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mild depresjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moderat depresjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Alvorlig depresjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Angst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sjelelig forsvar ved depresjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noen forklaringsmodeller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Depresjonsopplevelser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Holdninger og handlinger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Å møte den deprimerte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Når livet ikke er verdt å leve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vurdering av selvmordsfare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Overvåkingsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bearbeidingsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avviklingsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
194 196 198 199 199 200 200 201 201 204 205 205 214 214 215 217 218 218 220
kapittel 9 mani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 Hva er mani? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mani som fenomen og lidelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mild mani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moderat mani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Alvorlig mani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hvordan oppleves manien? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lidelsesaspektet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noen forklaringsmodeller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Holdninger og handlinger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orienteringsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avslutningsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
224 225 225 226 226 227 229 230 231 233 238 244 247 248
0000 102303 GRMAT H#C54D40.book Page 15 Wednesday, May 16, 2012 9:38 AM
innhold 15
kapittel 10 aggresjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 Ytringsformer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Positive virkninger av aggresjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noen forklaringsmodeller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Atferd som er forbundet med aggresjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Holdninger og handlinger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maktkamp, selvbilde og myndighet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Om å sette grenser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kontroll av vold . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
252 254 254 258 261 263 265 269 272 273
kapittel 11 mennesker i grenseland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277 om fenomenet «borderline» Grensetilstandenes ytringsformer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nota bene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noen sentrale forsvarsmekanismer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . To eksistensielle utfordringer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mulige årsaksforhold og forklaringer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Holdninger og handlinger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Individuelt arbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orienteringsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avslutningsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
278 281 282 284 286 288 290 290 293 300 302 303
kapittel 12 spiseforstyrrelser som helsefaglig utfordring . . . . . 305 Forekomst av spiseforstyrrelser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spiseforstyrrelsenes ytringsformer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spisevansker som et kontinuum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hva så med spiseforstyrrelser hos menn? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noen sentrale perspektiver og forklaringer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tidlige skader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Utløsende årsaker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vedlikeholdende faktorer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Forebygging av spiseforstyrrelser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Holdninger og handlinger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Individuelt arbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orienteringsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avslutningsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
306 307 312 312 313 313 315 316 317 318 319 320 324 330 332 332
0000 102303 GRMAT H#C54D40.book Page 16 Wednesday, May 16, 2012 9:38 AM
16 innhold
kapittel 13 samarbeid med psykotiske mennesker . . . . . . . . . . . . . . . . 337 Om å være psykotisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Når realitetsorienteringen svikter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Holdninger og handlinger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orienteringsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avslutningsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
338 342 351 352 356 370 371 372
kapittel 14 psykisk helsearbeid med eldre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377 bengt g. eriksson Innledning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Psykisk uhelse hos eldre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sosiale tap/kriser og aldringens transisjoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Angst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sorg og depresjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Demenssykdommer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eldres psykiske helse – et område som trenger utvikling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vi blir stadig eldre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strukturelle samfunnsforandringer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Livsstrategier og teorier om aldring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . To etablerte perspektiver på aldring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . «Slik som livet har vært, blir også alderdommen» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aldring som utvikling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Opplevelse av sammenheng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mestring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gerontologiske teorier og psykisk helsearbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Psykisk helsearbeid for eldre, med fokus på lokalsamfunnet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lokalsamfunnet – den verden vi deler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Førstelinjetjenesten – en arena for samarbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Distriktspsykiatrisk senter – en ekspertressurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sykehustilknyttet psykiatrisk spesialisthelsetjeneste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Å møte eldre med psykiske vansker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
377 378 379 379 380 380 381 381 382 384 385 386 386 387 388 388 389 390 392 393 394 394 398 399
kapittel 15 om å møte mennesker med sviktende hukommelse . . 401 tor erling dahl Hva er demens? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Demenslignende tilstander . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Utredning og diagnostikk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Årsaksforhold ved demenstilstander . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sviktområder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hvordan oppleves det å ha demenssykdom? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
402 402 403 405 407 408
0000 102303 GRMAT H#C54D40.book Page 17 Wednesday, May 16, 2012 9:38 AM
innhold 17 Hvordan oppleves det å være pårørende til en person med demens? . . . . . . . . . . Utfordringer i møte med personer med demens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Til orientering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
410 412 414 415 416
del 3 metoder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417 kapittel 16 samtale og relasjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419 Noen allmenne trekk ved kommunikasjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kommunikasjon som prosess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kommunikasjon som symbolsk samspill . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Møte mellom mennesker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Empati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Selv-avsløring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Den ordløse kommunikasjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Samtalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noen holdepunkter for samtalekunst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sykepleier–pasient-fellesskapet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Forberedelsesfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orienteringsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avslutningsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Samarbeidsplanen – en ramme med innhold . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Praktisk bruk av samarbeidsplanen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orienteringsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avslutningsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Modifikasjon av arbeidet med planen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
420 421 421 422 422 423 425 426 428 431 434 435 436 436 437 438 438 439 439 440 440 441
kapittel 17 samspill i grupper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445 Gruppestruktur og dynamikk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vennskapsstrukturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maktstrukturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kommunikasjonsstrukturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rollestrukturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sykepleiernes engasjement i ulike grupper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Faktorer i gruppelivet som virker terapeutisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gruppeprosessen og terapien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Forberedelsesfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orienteringsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avslutningsfasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Etterarbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
446 447 448 448 449 450 455 456 457 457 459 460 461
0000 102303 GRMAT H#C54D40.book Page 18 Wednesday, May 16, 2012 9:38 AM
18 innhold Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
462 463
kapittel 18 et miljø for vekst og utvikling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465 Miljøterapiens moderne bakgrunn: Det terapeutiske samfunn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Problemer knyttet til det terapeutiske samfunn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Miljøterapiens ramme og innhold . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grunnsyn og konsekvenser for miljøarbeidet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Det fysiske og det mellommenneskelige miljø . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tverrfaglig samarbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noen spesielle tilbud i et terapeutisk miljø . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Familiesamarbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Etiske aspekter i miljøterapien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kritikk mot miljøterapien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Det fraværende personalet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Er miljøterapibegrepet modent for utskiftning? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noen foreløpige svar på kritikken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
466 469 471 471 472 478 480 485 486 488 488 489 491 495 496
kapittel 19 kriser og krisehjelp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501 Avklaring av fenomenet krise: Bakgrunn og kjennetegn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kriser som eksistensiell utfordring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ulike typer kriser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Utviklingskriser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Traumatiske kriser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krisefaser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Om å hjelpe mennesker i kriser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mål for krisehjelpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vurdering av den kriserammedes situasjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Planlegging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Handling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Evaluering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hjelpernes medlevelse og sårbarhet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
503 505 507 507 508 508 512 513 513 514 514 520 520 522 523
del 4 psykiatrisk sykepleie, psykisk helsearbeid og samfunnet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525 kapittel 20 kultur, migrasjon og sykepleie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 527 Noen begrepsavklaringer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hva er kultur? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kulturelle stereotypier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
529 530 531
0000 102303 GRMAT H#C54D40.book Page 19 Wednesday, May 16, 2012 9:38 AM
innhold 19 Betydningen av å kjenne sin egen kultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kultur – kognisjon og «kultursjokk» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kulturell endring og kognitiv dissonans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Utvandrings- og innvandringsprosessen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Migrasjon, tap og psykiske forstyrrelser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tre hypoteser om økt psykisk sykelighet blant migranter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Migrasjon og tapsopplevelser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Flyktninger og psykiske kriser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tverrkulturell sykepleie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tverrkulturell sykepleie – mangfold og allmenngyldighet – noen hovedantagelser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grunnleggende premisser i tverrkulturell sykepleie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
532 532 533 535 536 537 538 539 542 543 544 549 550
kapittel 21 psykiatrisk sykepleie og psykisk helsearbeid i lokalsamfunnet: teoretiske og praktiske implikasjoner . . . . . . . 553 Aktuell bakgrunn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Individuell plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lokalsamfunnet som arena for psykisk helsearbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Definisjon av samfunn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Integrering versus marginalisering – motsetningsfylte aspekter ved lokalsamfunnet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Å skape samfunn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hjem og grenser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Implikasjoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lokalsamfunnsutvikling – en strategi for helsefremmende arbeid . . . . . . . . . . . . . . . . Noen begreper relatert til lokalsamfunnsutvikling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lokalsamfunnsutvikling som en strategi for myndiggjøring . . . . . . . . . . . . . . . . . . Forandringsprosesser og lokalsamfunnsutvikling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sentrale aspekter ved lokalsamfunnsutvikling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Psykiatrisk sykepleie og psykisk helsearbeid i lokalsamfunnet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Den psykiatriske sykepleier som ‘libero’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Et veiledende paradigme for psykiatrisk sykepleie i lokalsamfunnet . . . . . . . . . . . . . . Terapeutisk nærvær . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Det helende møte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prinsipper i lokalsamfunnsbasert psykiatrisk sykepleie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
555 557 558 558 561 561 563 564 566 566 568 570 570 572 572 574 576 576 576 578 579
kapittel 22 helsefremmende og forebyggende aspekter i psykisk helsearbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 583 Psykisk helse i et folkehelseperspektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Helse, stress og uhelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Omfanget av psykiske lidelser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bakgrunnsfaktorer for psykisk helse og uhelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
584 587 589 591
0000 102303 GRMAT H#C54D40.book Page 20 Wednesday, May 16, 2012 9:38 AM
20 innhold Tre hovedfaktorer bak psykisk uhelse og sykdom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Modeller for helsefremmende og sykdomsforebyggende arbeid . . . . . . . . . . . . . . . . Den politisk-radikale modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Empowermentmodellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prevensjonsmodellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lokalsamfunnet – den sosialpsykiatriske arena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Helseprofil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende bemerkninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
592 593 594 596 598 610 612 614 614
kort presentasjon av bidragsytere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 618 stikkord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 619