Hawlati No.1758

‫رۆژنامەیەکی سیاسیی گشتیی ئەهلییە‬

‫نرخ‪ 1000 :‬دینار‬

‫ژماره (‪ )175٨‬چوارشهممه ‪201٨/6/13‬‬

‫لە هەر چوار دەنگێک یەکێکیان ساختەکراوە ‪3‬‬ ‫پێشبینی دەکرێت گۆڕانکاریى بهسهر ‪ 85‬کورسیدا بێت‬ ‫دوو پەرلەمانی پارتی و گۆڕان‪ :‬حکومەت پاشەکەوت النابات‬

‫‪2‬‬

‫‪3‬‬ ‫ئەو کچەی تەلەفۆنی بۆ‬ ‫مەال مەزهەر کرد بۆ‬ ‫‪ ‬دەدوێت‬

‫‪6‬‬ ‫لە سەدا ‪90‬ی بهنزینی‬ ‫هاوردەکراو سوپهرە‬

‫مهرگێکى بێدهنگ‬ ‫لهسهر سنوور ‪5‬‬

‫‪11‬‬ ‫دراوسێکانی بکوژەکەی‬ ‫سوزانا چی لەسەر دەڵێن؟‬

‫‪2‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫ژماره (‪ )1758‬چوارشهممه ‪2018/6/13‬‬

‫‪hawlatihawal@gmail.com‬‬

‫دوو پهرلهمانتارى پارتى و گۆڕان‪:‬‬

‫حکومهت پاشهکهوتى موچه النابات‬ ‫ئارا ئیبراهیم‬ ‫دوو ئهندامى پهرلهمانى کوردستان ئاماژه‬ ‫بهوه دهکهن حکومهت لهئێستادا ناتوانێت‬ ‫پاشهکهوتى موچهى فهرمانبهران البدات‪،‬‬ ‫ئهگهرچی بڕیاربوو دواى ههڵبژاردنهکان‬ ‫پ���ڕۆژه ی��اس��اى چ��اک��س��ازى خانهنشینى‬ ‫بۆ موچه و دهرم��اڵ��ه و ئیمتیازاتهکان‬ ‫پهسهندبکرێت و پاشهکهوت البدات‪.‬‬ ‫بێستون ف��ای��هق‪ ،‬ئ��هن��دام��ى فراکسۆنى‬ ‫گ����ۆڕان ل��هپ��هرل��هم��ان��ى ک��وردس��ت��ان له‬ ‫لێدوانێکدا ب��ۆ ‪ ‬وت��ى «پ���رۆژهی‬ ‫چاکسازى خانهنشینى کهموکورتى زۆرى‬ ‫تێدایه حکومهت دهت��وان��ێ��ت بهشێکى‬ ‫چ��ارهس��هر ب��ک��ات‪ .‬ح��ک��وم��هت ن��ای��اوێ��ت‬ ‫پاشهکهوتى موچه ههڵبگرێت و دهیهوێت‬ ‫بهم شێوهیهى ئێستا بمێنێتهوه«‪.‬‬ ‫بێستون فایهق وتى »حکومهت خۆى پێى‬

‫وتوین که نایهوێت خهرجی دارایی لهسهر‬ ‫زیاد بکهن‪ ،‬بۆیه نایهوێت پابهند بێت‬ ‫به یاسایهکهوه که له پڕۆژهکهدا هاتووه‬ ‫دهبێت به پهسهندکردنى پاشهکهوتى‬ ‫موچه ههڵبگیرێت»‪.‬‬ ‫ئ��هگ��هرچ��ی ب��ڕی��ارب��وو پ��ڕۆژهک��ه پێش‬ ‫ههڵبژاردنهکانى ئهنجومهنى نوێنهرانى‬ ‫عێراق پهسهندبکرێت‪ ،‬بهاڵم لهوکاتهدا‬ ‫دواخرا بۆ دواى ههڵبژاردن‪ ،‬لهئێستاشدا‬ ‫بۆ کاتێکى نادیار دواخراوه‪.‬‬ ‫ئ��هو پ��هرل��هم��ان��ت��ارهى گ���ۆڕان جەختی‬ ‫لهوهشکردهوه که «سهرۆکایهتى پهرلهمان‬ ‫ناتوانن دانیشتن بکهن و سهرۆکایهتى‬ ‫پهرلهمان لهجێى فەرمانی سهرۆکایهتى‬ ‫حکومهتدایه‪ ،‬حکومهت دهب��ێ��ت پهت‬ ‫بکرێت و بهێندرێته پهرلهمان»‪.‬‬ ‫ههروهها ئهندامێکى لیژنهى یاسایى له‬ ‫پهرلهمانى کوردستان لهسهر پشکى پارتى‬

‫حکومەت‬ ‫دەڵێت خهرجی‬ ‫داراییم لهسهر‬ ‫زیاد دەکەن‪،‬‬ ‫بۆیه نایهوێت‬ ‫پاشەکەوتی موچە‬ ‫هەڵبگرێت‬

‫دهڵێت حکومهتى ههرێم بهم پرۆژهیهى‬ ‫ئێستا ک��ه دهس��ت��ک��ارى ک��راوه ناتوانێت‬ ‫پاشهکهوت الببات و بههۆى ئهوهى هێشتا‬ ‫قهیرانى دارایى ههیه‪.‬‬ ‫ش����وان ش��ێ��خ ئ��هح��م��هد‪ ،‬ب���ه‪ ‬وت‬ ‫«حکومهت که پڕۆژهکهى نارده پهرلهمان‬ ‫ئ���هوک���ات ب��اس��ى ئ����هوهى ک���رد ئ��هگ��هر‬ ‫پ��ڕۆژهک��ه وهک خ��ۆى پهسهند بکرێت‬ ‫دهت��وان��ێ��ت پاشهکهوتى موچه الببات‪،‬‬ ‫بهاڵم پهرلهمان له رێگهى لیژنهکانهوه‬ ‫دهستکارى زۆرى پڕۆژهکهیان ک��ردووهو‬ ‫دهرماڵهکان و خانهنشینى پله بااڵکان‬ ‫خرایهوه ئهستۆى حکومهت»‪.‬‬ ‫ئ��هو پ��هرل��هم��ان��ت��ارهى پ��ارت��ى جهختى‬ ‫لهوهکردهوه که حکومهت بهم پڕۆژهیه‬ ‫ی��اس��ای��ى چ��اک��س��ازى خانهنشینییه که‬ ‫پ��هرل��هم��ان زۆر دهس��ت��ک��ارى ک���ردووه‬ ‫ناتوانێت پاشهکهوتى موچه الببات‪.‬‬

‫ههروهها وتیشى »هیودارین ئهوهین که‬ ‫بۆ ههفتهى داهاتوو کۆبونهوه بکرێت‬ ‫و وهزی��رى دارای��ى ئاماده بێت قسهمان‬ ‫بۆ بکات تا بزانین ئهوانیش چى دهڵێن‬ ‫لهسهر پرۆژهکه یاساکه«‪.‬‬ ‫رۆژى ‪ 2018/2/28‬پهرلهمانى کوردستان‬ ‫یاساى چاکسازى له خانهنشینى موچهو‬ ‫دهرم��اڵ��هو بهخشین ئیمتیازاتهکانى‬ ‫پهسهند کرد‪ ،‬بهاڵم پاش ئاشکرا بوونى‬ ‫وردهک���ارى خانهنشینى پله بااڵکان له‬ ‫تۆرى کۆمهاڵیهتى فهیسبوک کاردانهوهى‬ ‫توندى هاواڵتیانى لێکهوتهوه‪.‬‬ ‫دواى م���اوهی���هک ل��ه ک���اردان���هوهک���ان‪،‬‬ ‫پ��هرل��هم��ان��ى ک��وردس��ت��ان ب��هپ��ێ��ى ئ��هو‬ ‫دهسهاڵته یاساییانهى له سهرۆکایهتى‬ ‫ههرێم وهریگرتووه‪ ،‬یاساکهى رهوان��هى‬ ‫پهرلهمان کرایهوه بۆ ئهوهى جارێکى تر‬ ‫گفتوگۆى لهسهر بکرێت‪.‬‬

‫ملمالنێی پێشوهخت لهسهر پێنج کورسی تورکمان درووستدهبێت‬ ‫بهرهیهکى نوێى «نزیک له تورکیا» داواى ههڵوهشاندنهوهى حزبه تورکمانهکانى تری ههرێم دهکهن‬ ‫ئا‪ /‬ئهحمهد فارس‬ ‫پێنج حزبى تورکمانى که به«نزیک له‬ ‫تورکیا» ناسراون‪ ،‬حزبه تورکمانهکانى تر‬ ‫به «دهستى» دهسهاڵتدارانى ههرێم دهزانن‬ ‫و داواى ههڵهوهشاندنهوهیان دهکهن‪.‬‬ ‫ئهو حزبانهى که یهکیانگرتووه بریتین‬ ‫ل��ه (پ��ارت��ی گ��هش��هپ��ێ��دان��ی تورکمانی‪،‬‬ ‫پارتی دیموکراتی تورکمان‪ ،‬بزووتنهوهى‬ ‫بێالیهنی تورکمان‪ ،‬پارتی گهلی تورکمانی‪،‬‬ ‫کۆمهڵهی لیبڕاڵی تورکمان) لیستێکیان‬ ‫پێکهێناوه به ناوی (پارتی گهشهپێدانی‬ ‫تورکمانی) و به ئ��هو ن��اوهوه بهشداری‬ ‫ههڵبژاردهکانی داه��ات��ووى پهرلهمانی‬ ‫کوردستان دهکهن‪.‬‬ ‫پ���هرل���هم���ان���ى ک���وردس���ت���ان ژم�����ارهى‬ ‫کورسییهکانى بریتییه له ‪ 110‬کورسى‪ ،‬که‬ ‫‪ 11‬کورسییان بۆ کهمه نهتهوایهتییهکان‬ ‫تهرخانکراوه‪ ،‬لهو ‪ 11‬کورسییهش پێنج‬ ‫کورسى بۆ نهتهوهى تورکمان تهرخانکراوه‬ ‫و ههشت حزبی تورکمانى کێبڕکێ لهسهر‬ ‫ئهو پێنج کورسییه دهکهن‪.‬‬ ‫م��ح��هم��هد ئیلخانلی س��هرۆک��ی پ��ارت��ی‬ ‫گهشهپێدانی ت��ورک��م��ان‪ ،‬س��هب��ارهت به‬ ‫درووستکردنى لیستێکى لهو شێوهیهو‬ ‫یهکگرتنى ئ��هو حزبانه بهیهکهوه به‬ ‫‪ ‬وت «بهداخهوه لهئێستادا جگه له‬ ‫ئێمه چهند قهوارهیهکى تری تورکمانی‬ ‫دروست بوون که دهستی هێزه سیاسیه‬ ‫دهستهاڵتدارهکانی لهپشته«‪.‬‬ ‫وتیشى «داواکارین لهحزبه سیاسییهکان‬ ‫ئهوحزبانه تورکمانانهی دروستکراوى‬ ‫ئهوانن ههڵیان بوهشێننهوهو تهداخولی‬ ‫ناوخۆی کاروبارى تورکمانهکان نهکهن‪،‬‬ ‫چونکه ئهوه مافێکى تایبهته بهنهتهوهی‬ ‫تورکمان‪ ،‬با ئهو مافه بهتورکمانهکان‬ ‫ب���درێ���ت خ���ۆی���ان ن���وێ���ن���هرى خ��ۆی��ان‬ ‫ههڵبژێرن‪ ،‬نهوهکو حزبه سیاسیهکانی‬ ‫ههرێم نوێنهریان بۆ دیاری بکهن»‪.‬‬ ‫سهرۆکی پارتی گهشهپێدانی تورکمان‪،‬‬

‫ئێمه ئامادهنین بهشداری لیستێک و هاوپهیمانێتییهک بکهین که بزانین دهستی کێی لهپشته و لهبهرژهوهندی چ حزبێکی دهسهاڵتدار کار دهکات‬

‫رهتیکردهوه که ئهوان دهستى تورکیایان‬ ‫له پشت بێت و وتى »ئێمه دهستی هیچ‬ ‫واڵتێکی دهرکیمان لهپشت نییه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫پهیوهندیشمان زۆر ب��هه��ێ��زه لهگهڵ‬ ‫تورکیا و پاڵپشتی ههر پڕۆژه یاسایهکیش‬ ‫دهکهین که لهبهرژهوهندی کهمایهتیهکان‬ ‫بێت بهتایبهت تورکمان»‪.‬‬ ‫چهند حزبێکى تورکمانى ناڕهزایهتییان‬ ‫دهربڕیوه لهسهر دروستبوونى ئهو بهرهى‬ ‫نوێیه بۆ ههڵبژاردن و تۆمهتى ئهوهیان‬ ‫دهخهنه پاڵ که «دهستیان لهپشته«‪.‬‬ ‫«ئێمه ئامادهنین بهشداری لیستێک و‬ ‫هاوپهیمانێتییهک بکهین که بزانین‬ ‫دهستی کێی لهپشته و لهبهرژهوهندی چ‬

‫حزبێکی دهس��هاڵت��دار کار دهک��ات‪ ،‬کاری‬ ‫ئهو جۆره لیستانهش نه لهبهرژهوهندی‬ ‫تورکمانه و نه لهبهرژهوهندی ههرێمیشه‪،‬‬ ‫بهڵکو لهبهرژهوهندی ئهو الیهنه ئهبێت‬ ‫که دروس��ت��ی ک���ردووهو دهعمى دهک��ات»‬ ‫ئ��ای��دن م��هع��روف ئ��هن��دام��ی مهکتهبی‬ ‫سیاسیی ب���هرهى تورکمانی ب��ۆ ‪‬‬ ‫وایوت‪.‬‬ ‫به بڕواى ئایدن مهعروف‪ ،‬ههریهکه له‬ ‫یهکێتى و پارتى و بزوتنهوهى گ��ۆڕان‬ ‫حزبى تورکمانیان دروس��ت��ک��ردووه‪ ،‬بۆ‬ ‫«بهژهوهندی خۆیان»‪.‬‬ ‫ت��ورک��م��ان��هک��ان ک��ه ب��ه سیستمى کۆتا‬ ‫دهچنه پهرلهمان‪ ،‬له رابردووشدا حزبه‬

‫گ��هورهک��ان تۆمهتبارکراون به ههوڵى‬ ‫دهستبهسهراگرتنى کورسیهکانیان له‬ ‫بهرژهوهندیان خۆیان‪.‬‬ ‫س���هرۆک���ى ب�����هرهى ت��ورک��م��ان��ى وت��ی‬ ‫«بهداخهوه لهههرێمی کوردستان و عێراق‬ ‫سیستهمی کۆتا سهرکهوتوو نهبوو‪ ،‬ئێمه‬ ‫ل��هو خولهى پهرلهمان ‪ 11‬پهرلهمانتار‬ ‫داوامان کردووه که له داهاتوو سندوقێک‬ ‫تایبهت به کهمه پێکهاتهکان دابنرێت‪،‬‬ ‫ئێستاش سورین لهسهر داوی خۆمان‬ ‫بۆئهوهی کهمایهتیهکان خۆیان نوێنهری‬ ‫ڕاستتهقینهی خۆیان دیاری بکهن»‬ ‫بزوتنهوهی گ��ۆڕان‪ ،‬لهخولی راب��ردووى‬ ‫پهرلهمانی کوردستان‪ ،‬پڕۆژه یاسایهکی‬

‫پێشکهشی پهرلهمانی کوردستان کرد و‬ ‫داوای کرد چیتر لهههرێمی کوردستان‬ ‫کهمایهتیهیهکان بهچاوی هاواڵتی پله‬ ‫دوو سهیر نهکرێت ک��ورس��ى ک��ۆت��ان ال‬ ‫ببرێت‪.‬‬ ‫ع��هدن��ان عسمان پهرلهمنتاری خولی‬ ‫پێشووی بزوتنهوهى گ��ۆڕان به ‪‬‬ ‫وت «ئ��هو کورسى کۆتاییهی پێشووتر‬ ‫دان��دراوه مهسهلهیهکی سیاسییه تهنها‬ ‫ئهوه بووه پارتی دهیویست دهنگی خۆی‬ ‫له پهرلهماندا زیاد بکات‪ ،‬ئهگهرنا ئهوه‬ ‫هیچ بنهمایهکی نهبووهو لهسهر هیچ‬ ‫بنهمایهک دروست نهبوه«‪.‬‬ ‫وتیشى «ئهوه کێشهی نێوخۆیشی لهنێوان‬ ‫مهسیحیهکان و تورکمانهکان دروستکرد‬ ‫که ئهمه وایکرد کۆمهڵێک حزبی کارتونی‬ ‫کۆمهڵێک الیهنی کارتۆنی دروستبێت که‬ ‫تهعبیر لهسیاسهتی پارتی و یهکێتی‬ ‫بکات‪ ،‬بهتایبهت پارتی‪ ،‬نهک سیاسهتی‬ ‫پێکهاتهکان له ڕاب��ردووش بینیمان که‬ ‫ئهمانه بهشێک ب��ون لهسیاسهتهکانی‬ ‫گشتی پارتی نهک سیاسەتی خۆیان»‪.‬‬ ‫عهدنان عوسمان رهتیشیکردهوه ئهوان‬ ‫ب��هت��هم��اب��ن ح��زب��ى س��ێ��ب��هر ل��ه کهمه‬ ‫ن��هت��هوای��ەت��ی��ی��هک��ان درووس����ت ب��ک��هن و‬ ‫وتى «وهکو گۆڕان خهڵک و الیهنگرمان‬ ‫ههیه تورکمان یان مهسیحی یان ههر‬ ‫پێکهاتهیهکی تر بێت‪ ،‬بهاڵم گۆڕان هیچ‬ ‫بهرنامهیهکی نیه کهوا حزبی تورکمانی‬ ‫دروست بکات ئهوه ئیشی گۆڕانیش نیه‬ ‫حزبی کارتۆنی دروست بکات»‪.‬‬ ‫بهپێى ئاماره نافهرمییهکان لهههرێمی‬ ‫کوردستان ‪ 200‬ه��هزار تورکمان ئهژین‪،‬‬ ‫ل��هو ژم��ارهی��هش ل��هس��هرووی ل��ەس��ەدا ‪50‬‬ ‫دانیشتووی ههولێرن‪ ،‬بهشهکهی تریشیان‬ ‫دابهشى سهر شارهکانی تر کفری و دهۆک‬ ‫و چهند شارێکى تر بوون‪ .‬تورکمانهکانى‬ ‫ههرێم زیاتر نزیکهى ‪ 70‬بۆ ‪ 80‬ه��هزار‬ ‫دهن��گ��دهری��ان ه��هی��ه ل��ه س��هرت��اس��هری‬ ‫ههرێمى کوردستان‪.‬‬

‫ژماره (‪ )1758‬چوارشهممه ‪2018/6/13‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫‪3‬‬

‫لە هەر چوار دەنگێک یەکێکیان ساختەکراوە‬ ‫ئهندامێکى کۆمسیۆنى لهکارخراو‪ :‬گۆڕانکاریى بهسهر ‪ 85‬کورسى ههڵبژاردنهکاندا دێت‪.‬‬ ‫ئارا ئیبراهیم‬ ‫ئهندامێکى ئهنجومهنى کۆمسیارانى‬ ‫کۆمسیۆنى لهکارخراوى عێراق رایگهیاند‬ ‫دهن��گ��ى ن��زی��ک��هى س��ێ ملیۆن ه��اواڵت��ى‬ ‫ساخته ک���راوه و دواى جیاکردنهوهى‬ ‫دهنگه راستهقینهکان ‪ 80‬بۆ ‪ 85‬کورسى‬ ‫گۆڕانکارى بهسهردا دێت‪.‬‬ ‫سهعید کاکهیى ب��ه‪ ‬وت «ب��هاڵى‬ ‫ساختهکارییهکان لهههولێرو سلێمانى‬ ‫و ن��اوچ��ه ک��ێ��ش��هل��هس��هرهک��ان و بهغدا‬ ‫ئهنجامدراوه«‪.‬‬ ‫ه��هروهه��ا وت��ی «ئ��هو ساختهکارییانهى‬ ‫کراون له ههڵبژاردنهکانى ئهنجومهنى‬

‫نوێنهرانى عێراقدا ژمارهیهکى زۆر بووه‪،‬‬ ‫بهشێوهیهک نزیکهى ‪ 11‬ملیۆن هاواڵتى‬ ‫دهنگى داوه‪ ،‬لهو ژمارهیه دوو ملیۆن و‬ ‫‪ 500‬ههزار بۆ نزیکهى سێ ملیۆن دهنگى‬ ‫هاواڵتیان ساختهیان تێدا کراوه«‪.‬‬ ‫بهم پێیهش بێت لهههر چوار دهنگێک‬ ‫ک��ه دراوه دهن��گ��ێ��ک��ى س��اخ��ت��ه ب���ووه‪.‬‬ ‫ساختهکارییهکانیش دوو ج��ۆر ب��وون‪،‬‬ ‫جۆرێک به دهست و جۆرێکى تریش به‬ ‫ئهلیکترۆنی‪.‬‬ ‫سهعید ک��اک��هی��ى زی��ات��ر وت��ى »دهن��گ��ى‬ ‫راس��ت��هق��ی��ن��هى ه���اواڵت���ی���ان ل��هدهن��گ��ى‬ ‫س��اخ��ت��هک��اری��ی��هک��ان ج��ی��ادهک��رێ��ت��هوهو‬ ‫گۆڕانکارى گهوره لهو دهرئهنجامه دهبێت‬

‫که پێشتر باڵوکراوهتهوه«‪.‬‬ ‫ئ��هم��هش ل��هک��ات��ێ��ک��دای��ه یهکشهممهى‬ ‫راب��ردوو ئاگر له کۆگایهکى دهنگهکانى‬ ‫کۆمسیۆن له بهغدا ب��وو‪ ،‬دواى ئهوهى‬ ‫ژمارهیهک هێز داواى ههڵوهشاندنهوهى‬ ‫دووب��ارهک��ردن��هوهى ههڵبژاردنهکانیان‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫بهاڵم سهعید کاکهیى وتی »ههڵبژاردن‬ ‫ه��هڵ��ن��اوهش��ێ��ت��هوه‪ ،‬ب���هاڵم ب��هه��ۆى ئهو‬ ‫ساختهکارییه زۆرهوه ‪ 80‬بۆ ‪ 85‬کورسى له‬ ‫ههرێمى کوردستان و ناوچه جێناکۆکهکان‬ ‫و بهغدا و نهینهوا گۆڕانکارى بهسهردا‬ ‫دێت»‪.‬‬ ‫هەڵەکانی پەرلەمانی عێراق بۆ ژماردنی‬

‫دەنگەکان بەدەست و دوورخستنەوەی‬ ‫ئ��ەن��دام��ان��ی ک��ۆم��س��ی��ۆن ن��ی��گ��ەران��ی‬ ‫لێکەوتۆتەوە‪ .‬ه��ەر دوێ��ن��ێ کۆمسیۆن‬ ‫داوای کرد کارکردن بەبڕیاری پەرلەمان‬ ‫رابگرێت کە هەفتەی پێشوو دەریکرد بۆ‬ ‫ئەوەی ژمارەیەک دادوەر بخرێنە شوێنی‬ ‫ئەندامانی کۆمسیۆن‪.‬‬ ‫دادوهر م��ی��دح��هت م��هح��م��ود س��هرۆک��ی‬ ‫دادگ���ای ب��ااڵی فیدراڵی ک��ه بهرزترین‬ ‫دهسهاڵتی دادوهری��ه لهعێراق رایگهیاند‬ ‫«داواکارییهکیان له کۆمسیۆنی بااڵی‬ ‫س���هرب���هخ���ۆی ه���هڵ���ب���ژاردن���هک���ان���هوه‬ ‫پێگهیشتووه ب��ۆ راگ��رت��ن��ی ه��هم��واری‬ ‫سێیهمی یاسای ههڵبژاردن که ئهنجومهنی‬

‫نوێنهرانی عێراق بهمدواییانه پهسهندی‬ ‫کرد»‪.‬‬ ‫وتیشی «ک��ۆم��س��ی��ۆن داوای رێکارێکی‬ ‫ب���هپ���هل���هی ک������ردووه ب���ۆ دهرک���ردن���ی‬ ‫ف��هرم��ان��ێ��ک��ی وهالئ�����ی ب���ۆ راگ��رت��ن��ی‬ ‫جێبهجێکردنی ههمواری سێیهمی یاسای‬ ‫ههڵبژاردن‪ ،‬واتا راگرتنی کاری نۆ دادوهره‬ ‫راسپێردراوهکه له کۆمسیۆن تا ئهو کاتهی‬ ‫دادگای بااڵی فیدراڵی دهستوریبوونی ئهو‬ ‫یاسایه یهکالدهکاتهوه«‪.‬‬ ‫ئهوهشی روون��ک��ردهوه‪ ،‬که دادگاکه ههر‬ ‫رێکارێکی یاسایی پێویست بێت ئهنجامی‬ ‫دهدات ب��ۆ ی��هک��الک��ردن��هوهی تانهکان‬ ‫بهخێرایی و بهپێی یاسا‪.‬‬

‫ئەو کچەی پەیوەندی بە بەرنامەکەی مەال مەزهەرەوە کرد‪:‬‬

‫ئەگەر بەهۆی منەوە کەناڵی سروشت داخرابێت‬ ‫شانازی بە کچ بوونی خۆمەوە دەکەم‬ ‫‪‬‬ ‫م��ەال م��ەزه��ەر خوراسانی مامۆستایهکی‬ ‫ئاینی دانیشتووی ه��هول��ێ��رهو ناوبهناو‬ ‫بههۆی ناوهڕۆکی وتار و رهفتارهکانیهوه‬ ‫گرتهڤیدیۆی ل��هت��ۆڕه کۆمهاڵیهتیهکان‬ ‫باڵو دهبێتهوهو ک��اردان��هوهی زۆر بهدوای‬ ‫خۆیدا دههێنێت‪ ،‬لهدواترین ئهو وتانهیدا‬ ‫لهبهرنامهیهکدا که کەناڵی سرووشتهوه‬ ‫پهخش دهکرا (کەناڵێکی ناوخۆییە و مەال‬ ‫مەزهەر خاوەنیەتی)‪« ،‬سوکایەتی» بهژنان‬ ‫ک��راب��وو‪ ،‬ئ��هو م��هالی��ه وش��ەی «دایناسۆر‬ ‫و ئاغا»ی بەرامبەر ژن��ان بەکارهێنابوو‪،‬‬ ‫ب��هه��ۆی��هوه ب��ۆم��اوهی��هک��ی ک��ات��ی پهخشی‬ ‫کهناڵهکهی راگیراو دواتر به مهرج کرایهوه‪.‬‬ ‫پەیام حازم دەرچووی بەشی فەلسەفەیهو‬ ‫دانیشتوی ق��هزای ش���ارهزووره‪ ،‬چاالکوانی‬ ‫ک���ۆم���ەڵ���گ���ەی م���ەدەن���ی���ی���هو دەس���ت���ەی‬ ‫بەڕێوەبردنی گروپی کچانی گەوهەره که‬ ‫تایبهته بەکلتورکردنی خوێندنەوە‪.‬‬ ‫ئ��هو کچه لهپهیوهندییهکی تهلهفۆنیدا‪،‬‬ ‫وهاڵم����ی ل��ێ��دوان��هک��ان��ی م���هال م��هزه��هر‬ ‫دهداتهوهو دواتر گرته ڤیدیۆیی پهیوهندییه‬ ‫تهلهفۆنییهکهی لهئهکاونتی خۆی لهتۆڕی‬ ‫کۆمهاڵیهتی باڵوکردهوهو بهخێرایی سهدان‬ ‫ئهکاونت و پهیجی تر باڵویانکردهوهو‬ ‫دهنگدانهوهی گهورهی لێکهوتهوه‪.‬‬ ‫پەیام حازم لهلێدوانێکیدا بۆ رۆژنامهی‬ ‫‪ ‬باس لهوهدهکات لەدوای ئەوهی ئهو‬ ‫مامۆستا ئاینییه چهند جارێک «سوکایەتی‬ ‫و ت��ەش��ه��ی��ر»ی ب��ەژن��ی ک����وردی ک���ردوه‪،‬‬ ‫بەتایبەت دوای ئەوەی کە وتی ژنی کورد‬ ‫دایناسۆرە‪ ،‬ئهو بڕیاردهدات پهیوهندی بهو‬ ‫بهرنامهیهوه بکات و وهاڵمی مهال مهزههر‬ ‫بداتهوه‪.‬‬ ‫ئ��هو وتیشی «دوورۆژ بێدەنگ ب��وم تاکو‬ ‫بزانم هیچ ڕێکخراوێکی ژنان و یان هیچ‬

‫کهسێک کە بانگهشهی ئازادی و پاراستنی‬ ‫مافی خانمان دەکەن دێنه دەنگ‪ ،‬بەداخەوە‬ ‫نەهاتنە سەر خەت‪ ،‬بۆیە دەب��وو کەسیک‬ ‫هەبێت بیوەستێنێت‪ ،‬بڕیارمدا ئەوکەسە‬ ‫من بم»‪.‬‬ ‫پ���هی���ام وت����ی «ل���ەه���ەم���ان م��ی��م��ب��ەرەوە‬ ‫کەسوکایەتی ب��ەژن دەک��ات ڕەدفیعلێکی‪،‬‬ ‫لۆژیکم دایەوەو وتم تەنها یەک پرسیار لە‬ ‫خۆت بکە دایناسۆر مرۆڤی دەبێت؟ گەر‬ ‫ژنی کورد دایناسۆری بێت‪ ،‬تۆش بەچکە‬ ‫دایناسۆری‪ ،‬بەاڵم تەشهیری ئەو بەردەوام‬ ‫بوو لە ڤیدیۆکەشدا روونە جگە لە زمانێکی‬ ‫توندو زبر وەاڵمێکی لۆژیکی پێ نەبوو»‪.‬‬ ‫ب��ه م��اوهی��هک��ی ک��هم دوای ب��اڵوب��ون��هوهی‬ ‫ڤیدیۆی ئ��هو پهیوهندییه تهلهفۆنیهی‬ ‫پ��هی��ام‪ ،‬وەزارەت�����ی ڕۆش��ن��ب��ی��ری ب��ڕی��اری‬ ‫داخستنی کهناڵی سروشتی راگهیاند‪ ،‬پهیام‬ ‫دهڵێت «نازانم لە ئەنجامی پەیوەندییە‬ ‫تەلەفۆنیەکەی منەوە بو یاخود نا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫کۆتا هەڵویستی توند ئەو پەیوەندیە بوو‬ ‫گەر من هۆکار بووبم شانازی بە کچ بوونی‬ ‫خ��ۆم��ەوە دەک���ەم‪ ،‬هەرگیزیش پەشیمان‬ ‫نیم‪ ،‬کەناڵیک پشێوی دروستبکات ئەوە‬ ‫دەرەنجامەکەیەتی»‪.‬‬ ‫پ��هی��ام پێی وای��ه مامۆستایانی ئاینی و‬ ‫نوسەر و کەسە دیارەکانی کومەڵگە‪ ،‬کاتێک‬ ‫قسەیەک یاخود سوکایەتیەک یان بڕوایەکی‬ ‫هەڵە باڵودەکەنەوە ناکرێت بڵێین ئازادی‬ ‫ڕا دەرب��ڕی��ن��ە‪ ،‬چونکە ئ���ەوان میمبەری‬ ‫کۆمەڵگەیەکن‪.‬‬ ‫دوای ب��اڵوب��ون��هوهی گرته ڤیدیۆییهکه‪،‬‬ ‫کاردانەوەیەکی زۆری بە دوای خۆیدا هێنا‪،‬‬ ‫پهیام دهڵێت «چهندین نامهی دەستخۆشی و‬ ‫ڕەخنەشم بۆ هات‪ ،‬ئەوەی بۆمن گرنگە بە‬ ‫قەناعەت و باوەڕی خۆم کردوومە»‪.‬‬ ‫م��ەال م��ەزه��ەر دوای راگ��رت��ن��ی پەخشی‬ ‫ک��ەن��اڵ��ەک��ەی‪ ،‬دوای رۆژێ����ک «ب��ەم��ەرج»‬ ‫ک��رای��ەوە‪  .‬پەیوەندیکرد ب��ە مەال‬

‫مەزهەرەوە لەسەر ئەم دۆسیەیە‪ ،‬بەاڵم وتی‬ ‫ئەو لە چەند رۆژی رابردودا قسەی زۆری‬ ‫لەسەر ئەو پرسە کردوەو نایەوێت قسەی‬ ‫لەسەر بکاتەوە‪.‬‬ ‫م��ح��ەم��ەد گ���ەردی ب��ەڕێ��وەب��ەری چ��اپ و‬ ‫ب��اڵوک��ردن��ەوەی وەزارەت�����ی رۆشنبیری‪،‬‬ ‫س��هب��ارهت ب��هوه��ۆک��اران��هی ب��وون��ه هۆی‬ ‫داخستنی کهناڵی سروشت کە خاوەنەکەی‬ ‫م��ەال مەزهەر خۆراسانییە‪ ،‬ئاماژه بهوه‬ ‫دهکات له چهند بهرنامهیهکیدا لهمانگی‬ ‫رهم��هزان��دا‪ ،‬م��ەال م��ەزه��ەر چەندجارێک‬ ‫وش����هی «ن���هش���ی���اوی وهک س��وک��ای��ەت��ی‬ ‫ب��ە ئ��اف��رەت��ان��ی ک����ورد» ب��هک��اره��ێ��ن��اوهو‬ ‫لهتۆڕهکۆمهاڵیهتیهکانیش چهند گرته‬ ‫ڤیدیۆییهکی ب��اڵوب��وی��هوه‪ ،‬ب��هوه��ۆی��هوه‬ ‫ژمارهیهک چاالکوان و ڕێکخراوەکانی ژنان‬ ‫شکاتیان ل��ێ��ک��ردوهو ب��ۆم��اوهی��هک کهناڵه‬ ‫راگیرا‪.‬‬ ‫س��هب��ارهت ب��هوه رهخ��ن��هو گلهییانهی که‬ ‫ئاراستهی وهزارهت دهکرێت و که لهبری ئهو‬ ‫داخستنه دهبوایه بهرنامهکهیان رابگرتایه‪،‬‬ ‫چ��ون��ک��ه ب��ه وت���هی ئ���هو رهخ��ن��هگ��ران��ه‪،‬‬ ‫داخستنی ک��هن��اڵ��ی س��روش��ت ب��ۆت��ه هۆی‬ ‫پێشلێکردنی (ی��اس��ای رۆژن��ام��هگ��هری)‬ ‫ب��هرپ��رس��هک��هی وهزارهت������ی رۆش��ن��ب��ی��ری‬ ‫لهوهاڵمدا دهڵێت «نهخێر داخستنی کهناڵ‬ ‫و راگرتنی پهخشهکهی پێشلکاری نیهو‬ ‫بهپێی یاساکراوه‪ ،‬چونکه ئێمه ناتوانین‬ ‫ئازادی میدیایی پێشلێبکهین و بهرنامهکهی‬ ‫رابگرین‪ ،‬بهاڵم دهکرێت بۆ ماوهیهکی کاتی‬ ‫پهخشی کهناڵهکه دابخهین‪ ،‬ئهگهر ئهمه‬ ‫دووب��ارهو سێ بارهبویهوه ئهوکات ماوهی‬ ‫داخستنهکان درێژتر دهکرێنهوه«‪.‬‬ ‫بهپێی ئامارهکانی وهزارهت���ی رۆشنبیری‬ ‫حکومهتی هەرێمی کوردستان‪ ،‬ئێستا (‪)104‬‬ ‫کەناڵ و (‪ )160‬رادیۆ لهکوردستان هەن لەم‬ ‫ژمارەیەش (‪ )39‬تەلەفزیۆن و رادیۆ و سێ‬ ‫کەناڵی ئاسمانی ناوهڕۆکی بهرنامهکانیان‬

‫مەال مەزهەر‪ ،‬خاوەنی کەناڵی سروشت‬

‫‪4‬‬

‫ژماره (‪ )1758‬چوارشهممه ‪2018/6/13‬‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫یهکێتى بههۆى «ئاڵۆزیی»هوه کۆنگره دوادەخاتهوە‬ ‫‪‬‬ ‫یهکێتى نیشتیمانى کوردستان بهستنى‬ ‫کۆنگره دهخاته دواى ههڵبژاردنهکانى‬ ‫پ��هرل��هم��ان��ى ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ئ��هم��هش به‬ ‫پاساوی ئهو باره ئاڵۆزهى له عێراقی دواى‬ ‫ههڵبژاردن درووستبووه‪.‬‬ ‫ف����هری����د ئ����هس����هس����هرد‪ ،‬ئ���هن���دام���ى‬ ‫ئهنجومهنى سهرکردایهتى یهکێتى له‬ ‫لێدوانێکدا ب��ه‪ ‬وت «ناتوانرێت‬ ‫کۆنگرهى یهکێتى پێش ئهنجامدانى‬

‫ههڵبژاردنهکانى پهرلهمانى کوردستان‬ ‫ئهنجامبدرێت‪ ،‬بههۆى ئهوهى بارودۆخى‬ ‫ناوچهکه بهگشتى ئاڵۆزه‪ ،‬بهتایبهت دواى‬ ‫ئهو دۆخهى لهعێراقدا دروست بووه«‪.‬‬ ‫یهکێتى نیشتیمانى کوردستان بهستنى‬ ‫کۆنگرهى خۆى بۆ چهند جارێک بههۆکاری‬ ‫جیاجیا دواخستووه‪ ،‬دواترینیان بههاری‬ ‫رابردوو بوو که بههۆى ههڵبژاردنهکانى‬ ‫پ��هرل��هم��ان��ى ع��ێ��راق��هوه دوای��خ��س��ت و‬ ‫بڕیاربوو دواى بهڕێوهچوونى پڕۆسهى‬ ‫ههڵبژاردن کۆنگره ببهستن‪.‬‬

‫یهکێتى لهم دوواییانهدا کۆمهڵێک بڕیاری‬ ‫ن��اوخ��ۆی��ی��دا‪ ،‬ل��هوان��ه ه��هڵ��ب��ژاردن��هوهى‬ ‫مهکتهبی سیاسی‪ ،‬ئهمهش ههنگاوهکانى‬ ‫بهستنى ک��ۆن��گ��رهى خ���اوک���ردهوه‪ .‬له‬ ‫ئێستاشدا قسه ههیه که سێ کهسی تر‬ ‫بچنه مهکتهبی سیاسی‪.‬‬ ‫بهاڵم فهرید ئهسهسهرد‪ ،‬ئهو دهنگۆیانهى‬ ‫رهت���ک���ردهوه ک��ه س��ێ ک��هس��ى ت��ر بچنه‬ ‫مهکتهبى سیاسیى یهکێتیهوه لهپێش‬ ‫ئهنجامدانى کۆنگرهو ههڵبژاردنیان‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ى »ب��هپ��ێ��ى پ���هی���ڕهوى ن��اوخ��ۆى‬

‫یهکێتى‪ ،‬دهبێت ‪ 11‬ئهندامى مهکتهبى‬ ‫سیاسى یهکێتى ههبێت‪ ،‬بهاڵم لهئێستادا‬ ‫‪ 15‬ئهندامى مهکتهبى سیاسى ههیه و‬ ‫ناکرێت پێ ئهنجامدانى کۆنگره سێ‬ ‫ک��هس��ى ت��ر زی���اد بکرێت ب��ۆ مهکتهبى‬ ‫سیاسى»‪.‬‬ ‫بهپێی پهیڕهوى ناوخۆى یهکێتى کۆنگره‬ ‫بااڵترین دەسەاڵته بۆ چارەسەرکردنى‬ ‫کێشەکان‪ ،‬دواخستنى کۆنگرهى یهکێتیش‬ ‫چارهسهرکردنى کێشهکانى حزبهکهى‬ ‫قورستر کردوه‪.‬‬

‫دواى کۆچی دوای��ی تاڵهبانى له مانگى‬ ‫تشرینى دووهم����ى س��اڵ��ى راب�����ردوودا‪،‬‬ ‫کێشهکانى یهکێتى رویان له قوڵبوونهوهى‬ ‫زیاتر کرد‪ ،‬بهو پێیهى بۆشایی له کهسی‬ ‫یهکهمى حزبهکهدا دروستبوو‪.‬‬ ‫دی��ارت��ری��ن ئ��هو کێشانهى ک��ه بوونهته‬ ‫ه��ۆى دواخستنى ک��ۆن��گ��رهى یهکێتى‪،‬‬ ‫پرسی دیاریکردنى سکرتێری گشتیه‪ ،‬که‬ ‫بهدرێژایی ‪ 42‬ساڵى تهمهنى تهنها جهالل‬ ‫تاڵهبانى سکرتێری حزبهکه ب��ووهو به‬ ‫راگرتنى هاوسهنگى حزبهکه ناسرابوو‪.‬‬

‫ئارام شێخ محهمهد جێگرى سهرۆکى ئهنجومهنى نوێنهرانى عێراق بۆ ‪:‬‬

‫ئهگهر پهرلهمان راستییهکانى‬ ‫دهرنهخستایه ئاشووب درووست دهبوو‬ ‫سازدانى‪ :‬ئارا ئیبراهیم‬ ‫جێگرى سهرۆکى ئهنجومهنى‬ ‫نوێنهرانى عێراق ئاماژه بهوه دهدات‬ ‫که ئهو نۆ ئهندامهى چونهته شوێنى‬ ‫ئهندامانى کۆمسیاران بهپێى‬ ‫یاساى ههموارکراوى ههڵبژاردنهکان‬ ‫کارهکانیان دهکهن و لهسهدا‬ ‫سهدى سهرجهم دهنگهکان ههژمار‬ ‫دهکرێتهوه‪.‬‬ ‫ئارام شێخ محهمهد‪ ،‬لهم‬ ‫چاوپێکهوتنهیدا لهگهڵ رۆژنامهى‬ ‫‪ ،‬جهخت لهوه دهکاتهوه که تا‬ ‫ئهو کاتهى سهرجهم سکااڵى الیهنه‬ ‫سیاسییهکان به شهفافى نهبینرێت‬ ‫و دهنگى ساختهکارییهکان له دهنگه‬ ‫راستهقینهکان دهرنهکرێت هیچ‬ ‫زانیارییهک لهسهر دهرئهنجامهکان‬ ‫ئاشکرا ناکرێت‪.‬‬

‫کێشهى گهورهى‬ ‫ئهم ههڵبژاردنه‬ ‫لهبهر ئهوه بوو که‬ ‫داتاو زانیارییهکان‬ ‫لهالیهن کۆمسیۆنهوه‬ ‫شاردرانهوهو نهگەیشتە‬ ‫دهست خهڵک و قهواره‬ ‫سیاسییهکان‬

‫‪ :‬ئهنجومهنى نوێنهرانى عێراق‬ ‫چ���اودێ���رى پ���رۆس���هى ج��ی��اک��ردن��هوهى‬ ‫دهنگهکان دهکات؟‬ ‫ئ��������ارام ش���ێ���خ م����ح����هم����هد‪ :‬پ���رس���ى‬ ‫ه����هژم����ارک����ردن����هوهى دهن���گ���هک���ان���ى‬ ‫ههڵبژاردنهکان ئێستا الى ئهنجومهنى‬ ‫بااڵى دادوهری و ئهوان ئهو نۆ دادوهرهیان‬ ‫دان�����اوه‪ ،‬ل��ه ج��ی��ات��ى ئ���هو ن��ۆ ک��هس��هى‬ ‫کۆمسیۆن‪ ،‬ئیتر ه��هر ئ���هوان ئ��ی��دارهى‬ ‫کۆمسیۆن سهرپهرشتى کارهکان دهکهن‬ ‫بهپێى یاسا ههموارکراوهکهى ههڵبژاردن‪،‬‬ ‫دهبێت جێبهجێ بکرێت‪.‬‬ ‫‪ :‬ئهگهر ساختهکارییهکان له سهدا‬ ‫‪ 20‬زی��ات��ر بێت چ��ۆن م��ام��هڵ��هى لهگهڵ‬ ‫دهکرێت؟‬ ‫ئارام شێخ محهمهد‪ :‬ئهو مهوزوعه تهواو‬ ‫بهپێى یاساکه ک��ارى ل��هس��هر دهک��رێ��ت‪،‬‬ ‫دهبێت سهرجهم دهنگهکانى ساختکاریى‬ ‫ه��هڵ��ب��وهش��ێ��ت��هوه‪ ،‬ک��ۆم��س��ی��ۆن��ى ب���ااڵى‬ ‫ههڵبژاردنهکانى عێراق رێکار و یاساى‬ ‫خ��ۆی��ان ههیه کێشهکه ئ��هوه ب��ووه که‬ ‫جێبهجێیان نهکردووه‪.‬‬ ‫ک������ێ������ش������هى گ�������������������هورهى ئ������هم‬

‫وات��ا هیچ رێژهیهک نه ب��راوه نه دۆڕاو‬ ‫لهههڵبژاردنهکاندا دیار نییه‪.‬‬ ‫‪ :‬کهى ئهنجامى ههڵبژاردنهکان به‬ ‫دیاری کراوى رادهگهیهنرێتهوه؟‬ ‫ئارام شێخ محهمهد‪ :‬لێکۆڵینهوهو دواى‬ ‫ههژمارکردنهوهى دهنگهکان به دهست‬ ‫و جیاکردنهوهى ساختهکارییهکان‪ ،‬ئایا‬ ‫رێژهى ههڵبژاردنهکه چۆنه و چۆن کراوه‬ ‫و نازانرێت کهى دهنگەکان بهتهواوى جیا‬ ‫دهکرێتهوه تا کاتى بۆ دیارى بکرێت‪.‬‬ ‫‪ :‬ئهنجومهنى نوێنهرانى عێراق‬ ‫تۆمهتبار دهکرێت لهالیهن کۆمسیۆنهوه‬ ‫که دۆخى عێراقتان ئاڵۆز کردووه؟‬ ‫ئ�����ارام ش��ێ��خ م���هح���هم���هد‪ :‬ک��ۆم��س��ی��ۆن‬ ‫پێیوابوو بهپێى ئ��هو دهرئهنجامانهى‬ ‫ک��ه خ��ۆی��ان رای��ان��گ��هی��ان��د ب��وو واڵت��هک��ه‬ ‫شامى شهریف بوو‪ ،‬بهاڵم به پێچهوانهوه‬ ‫ئهوانهى ساختهکارییهکانیان کرد بوونه‬ ‫ه��ۆى ئاڵۆزبوونى دۆخ��هک��ه‪ .‬پهرلهمان‬ ‫رێگاکهى راستکردهوه‪ ،‬ئهگهر پهرلهمان‬ ‫ئهم ههنگاوهى نهنایه کێشهى سیاسى‬ ‫بێمتمانهیى و بهریهککهوتن دروس��ت‬ ‫دهبوو‪.‬‬

‫ئارام شێخ محهمهد‪ ،‬جێگرى سهرۆکى ئهنجومهنى نوێنهرانى عێراق‬ ‫ههڵبژاردنه لهبهر ئ��هوه ب��وو که دات��او‬ ‫زان��ی��اری��ی��هک��ان ل��هالی��هن کۆمسیۆنهوه‬ ‫شاردرانهوهو نهگەیشتە دهست خهڵک و‬ ‫قهواره سیاسییهکان‪ ،‬ئهوه وایکرد گومان‬ ‫لهو دهرئهنجامانه بکرێت که کۆمسیۆن‬ ‫باسى دهکرد‪.‬‬

‫ه��هم��وو دات��او زانیارییهکانى ئ��هوان��هى‬ ‫الى کۆمسیۆنیش باڵوکراونهتهوه ئهو‬ ‫زانیارییانه ب��وون ک��ه ب��وون��ه جێگهى‬ ‫گومان و شکى الیهنه سیاسییهکان‪ ،‬بۆیه‬ ‫داواک���را ههڵبژاردن دووب���اره بکرێتهوه‬ ‫و لێکۆڵینهوه له ئهنجامهکان بکرێت‪،‬‬

‫بێ متمانهیى بههۆى ئهو دهرئهنجامهى‬ ‫کۆمیسیۆن باڵویکردهوه گهشتۆته لوتکه‬ ‫ل��هن��ێ��وان الی��هن��ه سیاسییهکان‪ ،‬ئهگهر‬ ‫پهرلهمان دیوى راستهقینهى ئهم دۆخهى‬ ‫دهرنهخستایه کێشهکان زۆر زیاتر ئاڵۆز‬ ‫و ئاشووبى لێ دهکهوتهوه و بارودۆخهکه‬ ‫خراپتر دهبوو‪.‬‬ ‫بهپێى ئ��هو دیکۆمێنت و ڤیدیۆیى و‬ ‫شکواى الیهنه سیاسسیهکان که کێشهى‬ ‫گ���هوره ه��هب��ووه ل��ه ه��هڵ��ب��ژاردن��هک��ان��دا‬ ‫ههزاران بهڵگه لهسهر ساختهکارییهکان‬ ‫درا بویه کۆمسیۆن‪.‬‬ ‫‪ :‬پ��ێ��ت��ان��وای��ه ب��هم��زوان��ه دهن��گ��ى‬ ‫راس��ت��هق��ی��ن��ه ل���ه س��اخ��ت��هک��اری��ی��هک��ان‬ ‫جیابکرێتهوه؟‬ ‫ئ�����ارام ش��ێ��خ م��ح��هم��هد‪ :‬ت���ا ب��هدهس��ت‬ ‫نهژمێردرێتهوه و تا ساختهکارییهکان‬ ‫جیانهکرێتهوه و رێژهى ساختهکارییهکان‬ ‫ب���اس ن��هک��رێ��ت‪ ،‬س���ک���ااڵى الی��هن��هک��ان‬ ‫بهشێوهیهکى شهفاف مامهڵهى لهگهڵ‬ ‫نهکرێت هیچ زانیارییهک راناگهیهندرێت‪.‬‬ ‫‪ :‬پ���اش س��وت��ان��دن��ى ه��هن��دێ له‬ ‫سندوقهکان لهبهغدا‪ ،‬ئومێدتان ههیه که‬ ‫دهنگهکانى هاواڵتیان نهفهوتێت؟‬ ‫ئ����ارام ش��ێ��خ م��ح��هم��هد‪ :‬ئ��ێ��م��ه ی��اس��اى‬ ‫ههڵبژاردنمان ه��هم��وارک��ردهوهو دوات��ر‬ ‫پ��هس��هن��د ک���را‪ .‬بهپێى ی��اس��اک��ه دهبێت‬ ‫س��هرج��هم دهنگهکانى ع��ێ��راق بهدهست‬ ‫ههژمار بکرێنهوهو دهنگى راستهقینهى‬ ‫ه��اواڵت��ی��ان بخرێته روو‪ ،‬چ��اوهڕوان��ى‬ ‫کارهکانى ئهو دادوهران��هى که کارهکانى‬ ‫ئ��هن��دام��ان��ى ک��ۆم��س��ی��اران دهک����هن که‬ ‫لهچوارچێوهى ئهو یاسایهدا دهبێت که‬ ‫ههموارکراوهتهوه‪.‬‬ ‫‪ :‬وتهبێژى مهکتهبى سیاسى پارتى‬ ‫له چاوپێکهوتنێکى ‪ ‬دهڵێت جارێکى‬ ‫تر پۆستى جێگرى سهرۆکى ئهنجومهنى‬ ‫نوێنهران نادهنهوه بهگۆڕان‪.‬‬ ‫ئ������ارام ش��ێ��خ م���ح���هم���هد‪ :‬ب���ا پ��رس��ى‬ ‫ه���هڵ���ب���ژاردن���هک���ان���ى ئ��هن��ج��وم��هن��ى‬ ‫نوێنهرانى عێراق یهکالیى بکرێتهوهو‬ ‫دهرئهنجامهکان راست بکرێتهوه دواتر‬ ‫قسهى لهسهر دهکهین‪.‬‬

‫ژماره (‪ )1758‬چوارشهممه ‪2018/6/13‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫‪5‬‬

‫مهرگێکى بێدهنگ لهسهر سنوور‬ ‫داخستنى‌مه‌رزه‌‌الوه‌کییه‌کان‌دانیشتوانى‌ناوچه‌‌سنورییه‌کانى‌ناچارکردووه‌‌گیانیان‌بخه‌نه‌‌مه‌ترسییه‌وه‌و‬ ‫تەنها‌لە‌‪‌١٨‬مانگدا‌‪‌٨٥‬کەسیان‌بەکۆڵ‌و‌بارەوە‌کوژراون‪.‬‬ ‫‪ ،‬ئهحمهد فارس‬ ‫شهوێکى سەختی زستانی ساڵی راب��ردوو‪،‬‬ ‫عهلی ئهتمان به کۆڵه قورسهکهى پشتییهوه‬ ‫ل��هگ��هڵ چ���وار ه���اوڕێ���ی ت��ری��دا ب��هس��هر‬ ‫بهرزاییهکی سنوور الب��هال ههڵدهشاخان‪،‬‬ ‫لهپڕ چواردهوریان بوو به تهقهو له ههموو‬ ‫الیهکهوه ئاگر دادهباری بهسهریاندا‪.‬‬ ‫ه��ی��چ دهرف���هت���ێ���ک ب���ۆ ه���هاڵت���ن ن��هم��ا‬ ‫لهبهردهمیاندا‪ ،‬یهکلهدواى یهک فیشهک‬ ‫ب��هری��ان��ک��هوت و ب��ه کۆڵێکى ‪ 80‬کیلۆیی‬ ‫سهرشانیانهوه دهکهوتن بهدهمداو لهناو‬ ‫خوێنى خۆیاندا دهتالنهوه‪.‬‬ ‫ع��هل��ی ئ��هت��م��ان��ی ت���هم���هن ‪ 4٥‬س���اڵ که‬ ‫خاوهنى پێنج مناڵ له ناوچهى سهڵماسی‬ ‫س���ن���ووری ن��ێ��وان پ��ارێ��زگ��اى ه��هول��ێ��رو‬ ‫ورم��ێ کهوته کهمینهوه‪ ،‬وت��ى «خهریک‬ ‫ب��وو ئهگهیشتینهوه شوێنی مهبهست و‬ ‫کۆڵهکانمان بگهیەنینه جێ و ڕۆژانهی ئهو‬ ‫رۆژهشمان دهستکهوێت‪ ،‬بهاڵم بهداخهوه‬ ‫بههۆی دهستڕیژی گولهکهوه من و سێ‬ ‫ل��هه��اوڕێ��ی��ان��م ب��ری��ن��دارب��وی��ن و یهکێک‬ ‫لههاوڕێیانیشم گیانی لهدهستدا که هەرگیز‬ ‫لهیادم ناچێت»‪.‬‬ ‫ئ���هوان���هى ه��اوش��ێ��وهى ع��هل��ی‪ ،‬ک��اری��ان‬ ‫کۆڵبهرییه لهو سنورهدا‪ ،‬بۆ دهستکهوتنى‬ ‫ب���ژێ���وی‪ ،‬گ��ی��ان��ى خ���ۆی���ان خ��س��ت��ووەت��ه‬ ‫مهترسییهوه‪ .‬لهگهڵ ئ��هوهى رێگهکهیان‬ ‫سهالمهت نین‪ ،‬دهبێت رێگاى بێچاوپێچ‬ ‫و دۆڵ و ش��اخ ببڕن به سهرماو گهرماو‬ ‫ناڕهحهتى تا دهگهنه کڕیارهکانیان لهو دیو‬ ‫سنوور‪ ،‬خۆ ئهگهر لهو رێگهیهشدا بکهونه‬ ‫کهمینى پاسهوانانى سنووری ئێرانهوه‪ ،‬به‬ ‫تهماى گیانى خۆیان نامێنن‪.‬‬ ‫زۆرێ��ک ل��هوان��هى به ک��اری کۆڵبهرییهوه‬ ‫خهریکن‪ ،‬دانیشوانى رۆژههاڵتى کوردستانن‪،‬‬ ‫ئ��هگ��هرچ��ی ح��ک��وم��هت ئ��ام��اری‬

‫فهرمی لهوبارهیهوه باڵوناکاتهوه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫بهپێی ئاماره نافهرمییهکانى رێکخراوهکان‪،‬‬ ‫سااڵنه دهیان کۆڵبهر دهکوژرێن و بریندار‬ ‫دهکرێن‪ ،‬یان دهستگیردهکرێن‪.‬‬ ‫ب��هم دواییانه ب��ازاڕی قاچاخچیهکان له‬ ‫س��ن��ووری ناحیهى سیدهکان گهرمبووه‪،‬‬ ‫ئ��هم��هش دواى ئ���هوهى ئ��ێ��ران ههستا به‬ ‫داخستنى م���هرزه الوهک��ی��هک��ان��ی حاجی‬ ‫ئۆمهران‪ ،‬ئهوهش له ئهنجامى تووڕهیی ئهو‬ ‫واڵته بهرامبهر ئهنجامدانى ریفراندۆمى‬ ‫ههرێمى کوردستان له ئهیلولی ‪.2017‬‬ ‫زۆرێک لهو کۆڵبهرانه‪ ،‬کاتێک لهناوخاکی‬ ‫ئێران لهسهر سنور دهدرێنه بهر دهستڕێژی‬ ‫گ��ول��ه‪ ،‬ئ��هگ��هر بتوانن خ��ۆی��ان ئهخزێنه‬ ‫ن��اوخ��اک��ی ه��هرێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ل��هب��هر‬ ‫سهالمهتی گیانی خۆیان ل��هوێ بۆئهوهى‬ ‫دهستگیرنهکرێن توشی لێپێچینهوه نهبن‪.‬‬ ‫بەپێی ئامارێکی رێکخراوی مافی مرۆڤ لە‬ ‫رۆژهەاڵتی کوردستان لە ماوەی ‪ 18‬مانگی‬ ‫راب��ردوودا ‪ 8٥‬کۆڵبەرو کاسبی رۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستان کوژراون و ‪ 107‬کەسیش بریندار‬ ‫بوون‪ .‬رێکخراوەکە ناوی تەواوی کوژراو و‬ ‫بریندارەکانی داوە بە ‪.‬‬ ‫ی��هک��ێ��ک ل���هو ک��ۆڵ��ب��هران��هی رۆژه��هاڵت��ى‬ ‫ک��وردس��ت��ان ک��ه گولهیهکی بهرکهوتبوو‬ ‫لهنهخۆشخانهی ئاشتی لهقهزاى سۆران‬ ‫چارهسهر دهکرا‪ ،‬داوایکرد ناوی خوازراوی‬ ‫به ئاکۆ بهێنرێت بۆ ئ��هوهى له ئێران‬ ‫ئاشکرا نهبێت‪.‬‬ ‫ئاکۆى تهمهنی ‪47‬ساڵ رۆژێک لهگهڵ دوو‬ ‫هاوڕێیدا کۆڵیان پێبووهو ویستویانه سنوور‬ ‫تێپهڕێنن‪ ،‬بهاڵم له پڕ دهکهونه کهمینێکى‬ ‫هێزهکانى سنووری کۆماری ئیسالمی ئێران‬ ‫و برینداردهکرێن‪.‬‬ ‫دوات��ر ب��هو برینهوه خۆیان دهگهیهننه‬ ‫ن��اوچ��هى کێلهشین ل��هس��ن��وری ناحیهی‬ ‫سیدهکان‪ ،‬لهوێش به بههاوکاری چهند‬ ‫هاوڕێیهکیان دهی گهیهننه نهخۆشخانه بۆ‬ ‫چارهسهر‪.‬‬ ‫ئاکۆ به ‪ ‬وت «ئهوان‬

‫ئێمهیان تیمارکرد‪ ،‬دوای چهندڕۆژێکی تر‬ ‫که ڕێوشوێنه ئاساییهکانمان تهواوکرد‬ ‫ئهگهڕێینهوه‪ ،‬بهخوا ک��اری ئێمه ڕیگای‬ ‫هاتونههاته‪ ،‬ئهگهر ناچارنهبم ئامادهنیم‬ ‫یهک دهقهش ئهو کاره بکهم‪».‬‬ ‫بهپێی رێکخراوى مافی مرۆڤ له ڕۆژههاڵتی‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ڕۆژان����ه زی��ات��ر ل��ه‪100‬ک��هس‬ ‫ک��اری کۆڵبهرى ئهکهن لهنێوان ههرێمی‬ ‫کوردستان و ڕۆژههاڵتی کوردستان‪ .‬ئهو‬ ‫کهلوپهالنهی که ئهشگوزارێنهوه کهلوپهلی‬ ‫جوانکاری و خ��ورادن��هوه کحولییهکان و‬ ‫چهند جۆرێک کهلوپهلی ترن‪ ،‬وهکو تیڤی‪،‬‬ ‫سهتهالیهت‪ ،‬شوشهوات‪ ،‬جگهره‪ ،‬قوماش‪،‬‬ ‫کهلوپهلی ناوماڵ‪.‬‬ ‫ههروهها زیاتر له ‪80‬ههزار خێزان ژیانیان‬ ‫لهسهر کۆڵبهرییه لهشاره سهر سنورهیهکان‬ ‫وهک���و (م���هری���وان‪ ،‬ن��هوس��وود‪ ،‬ک��ام��ی��اران‪،‬‬ ‫سهردهشت‪ ،‬پیرانشار‪ ،‬بانه‪ ،‬ورمێ)‬ ‫عهلی بداغی بهرپرسی ن��اوهن��دی مافی‬ ‫مرۆڤ له ڕۆژههاڵتی کوردستان به ‪‬‬ ‫ڕاگ��هی��ان��د «ت��هن��ان��هت خهڵکی شارهکانی‬ ‫تریش تیایه وهکو سهقز و مههاباد»‪.‬‬ ‫تهمهنی ئهوانهى کۆڵبهری دهکهن جیاوازن‪،‬‬ ‫له ‪16‬ساڵیهوه تێیدایه تاوهکو ‪60‬ساڵ‪ ،‬لهناو‬

‫تاوه‌کو‌مانگی‌شەشی‌‬ ‫ئه‌م‌ساڵ‌‪‌7٨‬کۆڵبه‌ر‌‬ ‫و‌کاسبکار‌کوژراون‌و‌‌‬ ‫برینداربون‪‌،‬له‌وانه‌‌‬ ‫‪‌2٨‬که‌س‌گیانیان‌‬ ‫له‌ده‌ستداوه‌‬

‫ئهوانهدا کۆڵبهری ژنیش ههن که هاوکاری‬ ‫مێرد یان براکانیان دهکهن‪.‬‬ ‫کێشی کۆڵبەرەکان لە نیوان ‪ 100 – 80‬کیلۆ‬ ‫دەبێت و ‪ ٣0-20‬کیلۆمەتر بەسەر شاخ و‬ ‫دۆڵ و کەندەاڵن دەبڕن‪ ،‬لەبەرامبەردا ‪-100‬‬ ‫‪ 200‬دۆالر وەردەگ��رن‪ .‬بەاڵم ئەوانەی کۆڵی‬ ‫خواردنەوە کحولیەکان هەڵدەگرن بۆ هەر‬ ‫جارێک ‪ ٥00‬دۆالر وەردەگ���رن‪ ،‬ئەگەرچی‬ ‫هەموو کۆڵبەرێک ئامدە نیە ئەمە بکات‬ ‫بەوپێیەی هەندێکیان بە «حەرام»ی دەزانن‬ ‫ئەمەش بەپێی سەریعەتی ئیسالم‪.‬‬ ‫حکومهت به فهرمی هیچ ئامارێکى کوشتن‬ ‫و بریندارکردنى کۆڵبهرانى ال نیه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫ههندێک له رێکخراوهکانى مافی مرۆڤ‬ ‫تۆماریان کردووه‪.‬‬ ‫ئیحسان چهلهبی بهڕێوەبهرى ناحیهی‬ ‫س��ی��دهک��ان ب��ه ‪ ‬وت «ئ��ێ��م��ه هیچ‬ ‫ئامارێکی کوژراو و بریندارانی کۆڵبهرانی‬ ‫ڕۆژههاڵتم النییه چونکه الی ئێمه نین‪،‬‬ ‫ب��هس زۆر ج��ار ئ��هوان��هی ب��ه برینداری‬ ‫خ��ۆی��ان ئهگهیەننه س��هر س��ن��ور‪ ،‬خهڵک‬ ‫دهیانباته نهخۆشخانهکان»‪.‬‬ ‫ههروهها وتى «لهماوهی کهمتر لهمانگێک‬ ‫دوو کهس لهسنوری ئێمه برینداربوون‪،‬‬ ‫ی��هک کهسیش گیانى ل��هدهس��ت��داوه‪ ،‬دواى‬ ‫ڕێ��وش��وێ��ن��ه ی��اس��ای��ی��هک��ان ت��هرم��هک��هم��ان‬ ‫ڕادهستی کهسوکاری کردووه بریندارهکانیش‬ ‫بهههمانشێوه«‪.‬‬ ‫ع���هل���ی ب���داغ���ی‬ ‫ب��هرپ��رس��ی‬

‫ن��اوهن��دی م��اف��ی م���رۆڤ ل��ه ڕۆژه��هاڵت��ی‬ ‫کوردستان به ‪ ‬ڕاگهیاند له لهمساڵدا‬ ‫ژم��ارهى کۆڵبهران و کاسبکارانی ک��وژراو‬ ‫ب��ری��ن��دارب��وان و گ��ی��راوان بهشێوهیهکى‬ ‫بهرچاو زیادیانکردوه‪.‬‬ ‫ئاماژهى بهوهکرد ساڵى رابردوو (‪ )٥7‬کهس‬ ‫گیانیان لهدهستدا زۆرب��هی��ان بهگولە و‬ ‫بۆردمانی پاسداران بوون‪ ،‬بهشێکیشان یان‬ ‫لهشاخ ههڵدێراون لهترسی پاسداران‪ ،‬یان‬ ‫بهژێر بهفرکهوتون رهقبونهتهوه لهسهرما‪.‬‬ ‫ههرلهم ماوهیهدا ‪29‬کهس برینداربونه ‪8‬‬ ‫کۆڵبهر و کابکاریش گیراون زیانی زۆری‬ ‫مادیشیان پێکهوتوه‪.‬‬ ‫عهلی بداغی وت��ى «ب��هداخ��هوه ژمارهکه‬ ‫لهسهرهتای شهش مانگی یهکهم لهساڵی‬ ‫‪2018‬زیادیکردوه«‪.‬‬ ‫بهپێی وتهى ئهو‪ ،‬تاوهکو ‪ 6 -10‬ئهم ساڵ ‪78‬‬ ‫کۆڵبهر و کاسبکار کوژراون و برینداربون‪،‬‬ ‫لهوانه ‪ 28‬کهس گیانیان لهدهستداوهو که‬ ‫زۆربهیان به تهقهی هێزهکانی پاسداران‬ ‫بوونه یان لهشاخ کهوتونهتهخواره‪.‬‬ ‫ب��هرپ��رس��ی ن���اوهن���دی م��اف��ی م���رۆڤ له‬ ‫ڕۆژه��هاڵت��ی کوردستان باسی لهوهشکرد‬ ‫ههر لهمساڵدا ‪ ٥0‬کهسی تر بریندار بون‪،‬‬ ‫زۆربهشیان برینداری گولهن‪.‬‬ ‫یهکێک لهوانهى که چیرۆکى بهرکهوتنى‬ ‫گولهکهى دهگ��ێ��ڕای��هوه‪ ،‬عهلی ئاتمان و‬ ‫چوار هاوڕێکهى بوو‪ ،‬که یهکێکیان گیانى‬ ‫لهدهستدابوو‪.‬‬ ‫عهلی و هاورێکانی خۆیان خزانده دۆڵ‬ ‫و بن تاشه ب��هردهک��ان��هوه‪ ،‬تا‬ ‫رزگاریان بێت لهئاگر بارانى‬ ‫ئهو شهوه‪ ،‬ههرچۆنێک بوو‬ ‫خۆیان گهیانده شوێنێک‬ ‫ک���ه ک��هس��ان��ێ��ک��ى تر‬ ‫بتوانن بههانایانهوه‬ ‫بچن‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ژماره (‪ )1758‬چوارشهممه ‪2018/6/13‬‬

‫راپۆرت‌و‌بەدواداچون‬

‫عێراق دژی هەوڵی زیادکردنی بەرهەمهێنانی نەوت دەوەستێتەوە‬ ‫‌‪‬‬ ‫عێراق‌داوا‌لە‌رێکخراوی‌ ئۆپیک‌دەکات‌‬ ‫بەرگەی‌ فشارەکانی‌ سعودیە‌ بگرێت‌ و‌‬ ‫نەوت‌زیاد‌نەکات‌ئەمەش‌لە‌کاتێکدایە‪‌،‬‬ ‫هەفتەی‌ داه��ات��وو‌ ئەندامانی‌ ئۆپیک‌‬ ‫کۆدەبنەوە‪.‬‬ ‫ب���ە‌گ���وێ���رەی‌ه��ەواڵ��ێ��ک��ی‌ئ��اژان��س��ی‌‬ ‫بلوومبێرگ‪ ‌،‬عێراق‌ دژی‌ زیادکردنی‌‬ ‫زی��ادک��ردن��ی‌ بەرهەمی‌ ن��ەوت��ە‌ چونکە‌‬ ‫پێیانوایە‌ ئەو‌ زیادکردنە‌ چارەسەری‌‬ ‫جێگیرکردنی‌ ن��رخ��ی‌ ن���ەوت‌ ن��اک��ات‪‌.‬‬

‫پێشتریش‌ ئ��ێ��ران‌ و‌ ڤ��ەن��زوێ��ا‪ ‌،‬دژی‌‬ ‫زیادکردنی‌ بەرهەمهێنانی‌ نەوت‌ هاتنە‌‬ ‫دەن���گ‌و‌ئ���ەو‌ه��ەوڵ��ەی‌س��ع��ودی��ەی��ان‌‬ ‫ڕەتکردەوە‪‌.‬‬ ‫بەمجۆرە‌لە‌کۆی‌پێنج‌ئەندامی‌ئۆپیک‪‌،‬‬ ‫سیانیان‌ دژی‌ زیادکردنی‌ بەرهەمهێنانی‌‬ ‫ن��ەوت��ن‌ ئەمریکا‌ داوای‌ ل��ە‌ سعودیە‌ و‌‬ ‫واڵتانی‌ دیکە‌ ک��ردوە‌ کە‌ نرخی‌ نەوت‌‬ ‫ک��ەم��ب��ک��ەن��ەوە‌ ک��ە‌ ل��ەم��س��اڵ��دا‌ گەشتە‌‬ ‫نزیکەی‌‪‌80‬دۆالر‪.‬‬ ‫ئ����ەوەی‌زی��ات��ر‌ئ���ەو‌س��ێ‌ئ��ەن��دام��ەی‌‬ ‫رێکخراوی‌ ئۆپیکی‌ نیگەران‌ ک��ردووە‌‬ ‫ئەوەیە‌کە‌پێشتر‌سعودیە‌و‌ئەمریکا‌و‌‬

‫زیادکردنی نرخی‬ ‫نەوت لەالیەن ئەمریکا‬ ‫و سعودیە بۆ ئەوە‬ ‫دەگەڕێتەوە ئەمریکا نزیکە‬ ‫لە سەپاندنی سزای زیاتر‬ ‫بەسەر ئێراندا‬

‫رووسیا‌لەسەر‌زیادکردنی‌بەرهەمهێنانی‌‬ ‫ن���ەوت‌ب��ە‌ب��ێ‌راوێ���ژک���ردن‌ب��ە‌ئۆپیک‌‬ ‫رێککەوتوون‪.‬‬ ‫جەبار‌لوعەیبی‪‌،‬وەزیری‌نەوتی‌عێراق‪‌،‬‬ ‫ل��ەو‌ ب��ارەی��ەوە‌ وت��ی‌ «بەرهەمهێنەرانی‌‬ ‫ن���ەوت‌ ل��ە‌ ن����اوەوەو‌ دەرەوەی‌ ئۆپیک‪‌،‬‬ ‫هێشتا‌نەگەشتوونەتە‌بڕیاری‌کۆتایی»‪‌.‬‬ ‫ئەو‌ وەزیرە‌ وتیشی‌ «ئێمە‌ بڕیاری‌ تاک‌‬ ‫الی��ەن��ە‌ل��ەوب��اری��ەوە‌ڕەت��دەک��ەی��ن��ەوە»‪‌.‬‬ ‫ع��ێ��راق‌ ب��ەه��ۆی‌ ک��ێ��ش��ەی‌ تەکنیکی‌ و‌‬ ‫کێشەی‌ سیاسی‌ لەگەڵ‌ کوردا‌ ناتوانێت‌‬ ‫بەرهەمی‌ نەوت‌ زیاد‌ بکات‌ و‌ حەزیش‌‬ ‫بە‌بیرۆکەی‌زیادکردنی‌بەرهەمی‌نەوت‌‬

‫ناکات‪.‬‬ ‫زی��ادک��ردن��ی‌ن��رخ��ی‌ن���ەوت‌ل��ە‌الی��ەن‌‬ ‫ئەمریکا‌و‌سعودیە‌بۆ‌ئەوە‌دەگەڕێتەوە‌‬ ‫کە‌ ئەمریکا‌ نزیکە‌ لە‌ سەپاندنی‌ سزای‌‬ ‫زی��ات��ر‌ب��ەس��ەر‌ئ��ێ��ران��دا‌و‌رووس��ی��اش‌‬ ‫دەی��ەوێ��ت‌ نرخی‌ ن��ەوت‌ جێگیر‌ بکات‌‬ ‫ئەمەش‌لە‌کاتێکدایە‌ڕووسیا‌پەیوەندی‌‬ ‫نزیکی‌لەگەڵ‌ئێران‌و‌ڤەنزیۆال‌هەیە‪.‬‬ ‫لە‌دوای‌ئەوەی‌لە‌ساڵی‌‪‌2014‬نرخی‌نەوت‌‬ ‫بۆ‌نزیکەی‌‪‌27‬دۆالر‌دابەزی‪‌،‬ئێستا‌ئەو‌‬ ‫واڵتە‌نەوتیانە‌دەیانەوێت‌نرخی‌نەوت‌‬ ‫بە‌بەرزی‌بهێڵنەوە‌بەاڵم‌ئاستەکەی‌بە‌‬ ‫دڵی‌هەمووان‌نیە‪.‬‬

‫لە سەدا ‪90‬ی بهنزینی هاوردەکراو سوپهره لەسەدا‬ ‫‪ 10‬ی محهسهنه لهناوخۆشدا نۆرماڵ بهرههمدههێنرێت‬

‫عومه‌ر‌ئه‌حمه‌د‌لێپرسراوی‌تاقیگه‌ی‌پشکنینی‌سوته‌مه‌نی‌سه‌ر‌به‌وه‌زاره‌تی‌سامانه‌‌سروشتیه‌کان‬

‫‌‪‌‬‬ ‫ئ�ه‌ن��دازی��ار‌ عومه‌ر‌ ئه‌حمه‌د‌ لێپرسراوی‌‬ ‫تاقیگه‌ی‌ پشکنینی‌ سوته‌مه‌نی‌ س �ه‌ر‌ به‌‬ ‫‌وه‌زاره‌ت��ی‌ سامانه‌‌ سروشتییه‌کانی‌ هه‌رێمه‌‌‬ ‫ل �ه‌‌م����ه‌رزی‌ن��ێ��وده‌وڵ �ه‌ت��ی‌ب��اش��م��اخ‪‌،‬ل�ه‌م‌‬ ‫چاوپێکه‌وتنه‌ی‌له‌گه‌ڵ‌رۆژنامه‌ی‌‌‪-‬دا‌‬ ‫باس‌لە‌جۆر‌و‌کوالێتی‌ئه‌و‌سوته‌مه‌نیانه‌‬ ‫‌ده‌کات‌که‌‌رۆژانه‌‌له‌و‌مه‌رزه‌وه‌‌ده‌هێنرێته‌‌‬ ‫کوردستانه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئاماره‌کان‌ له‌ئێستادا‌ ‪ ‌13‬کۆمپانیای‌‬ ‫ک�ه‌رت��ی‌ تایبه‌ت‌ رۆژان���ه‌‌ سوته‌مه‌نی‌ له‌و‌‬ ‫م �ه‌رزه‌وه‌‌ ده‌هێننه‌‌ بازاڕه‌کانی‌ هه‌رێمه‌وه‌‪‌،‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌‌ه����اورده‌‌ده‌ک��رێ��ت‌ل��ەس��ەدا‌‪90‬ی‌‬ ‫به‌نزینی‌ ج��ۆری‌ س��وپ �ه‌ره‌و‌ ل��ەس��ەدا‌ ‪10‬ی‌‬ ‫محه‌سه‌نه‌‌ له‌ناوخۆشدا‌ به‌نزینی‌ جۆری‌‬ ‫نۆرماڵ‌به‌رهه‌مده‌هێنرێت‪‌.‬‬ ‫ل��ه‌‌ پ��ارێ��زگ��ای‌ سلێمانی‌ ل �ه‌رێ��گ �ه‌ی‌ ‪‌42‬‬ ‫گ��ۆڕه‌پ��ان��ه‌وه‌‪ ‌،‬به‌نزینی‌ ج���ۆری‌ ن��ۆرم��اڵ‌‬ ‫دروس��ت��ده‌ک��رێ��ت‌ ئ�ه‌وی��ش‌ به‌تێکه‌ڵکردنی‌‌‬ ‫سوته‌مه‌نی‌ پ��ااڵوگ�ه‌ک��ان��ی‌ ن��اوخ��ۆ‌ و‌ ئه‌و‌‬ ‫سوته‌مه‌نییه‌ی‌ ل�ه‌م�ه‌رزه‌ک��ان�ه‌وه‌‌ ه��اورده‌‌‬ ‫ده‌کرێت‪.‬‬ ‫به‌‌ ب��ه‌راورد‌ به‌ساڵی‌ راب��ردوو‌ له‌سه‌رجه‌م‌‬

‫خ���اڵ���ه‌‌س��ن��وری��ی��ه‌ک��ان‌ه���اورده‌ک���ردن���ی‌‬ ‫سوته‌مه‌نی‌ که‌میکردوه‌‌ بۆ‌ نیوه‪ ‌،‬چونکه‌‌‬ ‫پێش‌ روداوه‌ک���ان���ی‌ ‪16‬ی‌ ئ��ۆک��ت��ۆب�ه‌ر‌ ئه‌و‌‬ ‫ناوچانه‌ی‌ئێستا‌له‌ده‌ستی‌هه‌رێم‌نه‌ماون‪‌‌،‬‬ ‫ه�ه‌ر‌ له‌ڕێگه‌ی‌ بارزگانه‌کانی‌ هه‌رێمه‌وه‌‌‬ ‫سوته‌مه‌نیان‌‌بۆ‌دابینده‌کرا‪‌،‬به‌اڵم‌له‌وکاته‌وه‌‌‬ ‫حکومه‌تی‌ عێراق‌ رێگه‌نادات‌ سوته‌مه‌نی‌‬ ‫ببرێته‌‌ئه‌و‌شارانه‌«‪.‬‬ ‫به‌رپرسه‌که‌ی‌ تاقیگه‌ی‌ سوته‌مه‌نی‌ باشماخ‌‬ ‫ده‌ڵێت‌ «‌ساڵی‌پار‌گرفتی‌زۆرمان‌هه‌بووه‌و‌‬ ‫زۆرب���ه‌ی‌ ئ �ه‌و‌ سوته‌مه‌نیانه‌ی‌ ده‌هێنران‌‬ ‫له‌پشکنین‌ ده‌رنه‌چوون‌ و‌ ده‌گه‌ڕێنرانه‌وه‪‌،‬‬ ‫به‌جۆرێک‌‌ ساڵی‌ راب��ردوو‌ ‪ ‌17‬ه��ەزار‌ و‌ ‪‌300‬‬ ‫ته‌نکه‌ر‌ سومه‌ته‌نی‌ هێنراوه‌ته‌‌ مه‌رزه‌که‌و‌‬ ‫‪ ‌508‬ته‌نکه‌ریان‌ له‌پشکنین‌ ده‌رن �ه‌چ��وون‌‬ ‫و‌گ��ه‌ڕێ��ن��دراون��ه‌ت��ه‌وه‌و‌ل �ه‌چ��او‌ه�ه‌م��وو‌‬ ‫م �ه‌رزه‌ک��ان��ی‌ ت��ر‌ ئێمه‌‌ زۆرت��ری��ن‌ بڕمان‌‬ ‫گه‌ڕاندوه‌ته‌وه»‪.‬‬ ‫له‌به‌شێکی‌ تری‌ چاوپێکه‌وتنه‌که‌ی‌‌‪-‬‬ ‫دا‌وتیشی‌«هه‌‌ندێکجار‌له‌کاتی‌گه‌ڕاندنه‌وه‌ی‌‬ ‫س��وم �ه‌ت �ه‌ن��ی��ی �ه‌ک��ان‌ ک���ۆم���اری‌ ئیسامی‌‬ ‫ئێران‌ کێشه‌‌ دروس��ت��ده‌ک��ات‪ ‌،‬له‌ناوخۆشدا‌‬ ‫ف��ش��ارده‌خ��رێ��ت�ه‌‌ س��ه‌رم��ان‌ و‌ ته‌کلیفمان‌‬ ‫لێده‌کرێت‌واسته‌‌ده‌کرێت‌تاڕێگه‌‌پێدانیان‌‬

‫بهنزیخانهکان‬ ‫چاودێری بهردهواممان‬ ‫ههیه لهسهریان‪ ،‬ئهگهر‬ ‫کوالێتی بهنزینهکهیان‬ ‫گۆڕابێت سزای توند‬ ‫دهدرێن‬ ‫ب��ۆ‌ بکه‌ین‪ ‌،‬ب��ه‌اڵم‌ هیچ‌ کاتێک‌ قبوڵمان‌‬ ‫ن��ه‌ک��ردوه‌و‌رێ��گ�ه‌م��ان‌ن���ه‌داوه‌‌ی �ه‌ک‌لیتر‌‬ ‫سوته‌مه‌نی‌نه‌گونجاو‌داخڵی‌هه‌رێم‌ببێت»‪.‬‬ ‫هه‌ر‌به‌پێی‌ئاماره‌کانی‌مه‌رزی‌نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫باشماخ‌ له‌ماوه‌ی‌ پێنج‌ مانگی‌ راب��ردووی‌‬ ‫ئ �ه‌م��س��اڵ��دا‌ س���ێ‌ ه�����ەزارو‌ ‪ ‌852‬ت�ه‌ن��ک�ه‌ر‌‬ ‫سوته‌مه‌نی‌ ه���اورده‌ک���راوه‌و‌ س��ێ‌ ه��ەزارو‌‬ ‫‪ ‌249‬له‌وانه‌‌ به‌نزین‌ بوه‌و‌‌ ‪ ‌592‬ته‌نکه‌ریشی‌‬

‫گاز‌ بووه‪ ‌74 ‌،‬ته‌نکه‌ری‌ ئه‌و‌ سوته‌مه‌نیانه‌‌‬ ‫له‌پشکنین‌ده‌رنه‌چوون‌‪.‬‬ ‫عومه‌ر‌ئه‌حمه‌د‌له‌به‌شێکی‌تری‌قسه‌کانیدا‌‬ ‫وتی‌«له‌‌سوته‌مه‌نیدا‌کۆمه‌ڵێک‌پێوه‌ری‌تر‌‬ ‫حسابی‌بۆ‌ده‌کرێت‪‌،‬ته‌نها‌پشت‌به‌‌ئۆکتان‌‬ ‫نابه‌سترێت‪ ‌،‬چونکه‌‌ ئه‌و‌ موادانه‌ی‌ که‌‌ بۆ‌‬ ‫به‌رزکردنه‌وه‌ی‌ئۆکتان‌تێی‌ده‌کرێت‌ده‌بێت‌‬ ‫زیانبه‌خش‌ ن�ه‌ب��ێ‪ ‌،‬ده‌ب��ێ��ت‌ ب��ۆ‌ به‌نزینی‌‬ ‫ج��ۆری‌ سۆپه‌ر‌ ده‌بێت‌‌ ئۆکتانی‌ ‪ ‌95‬به‌ره‌و‌‬ ‫س�ه‌ره‌وه‌ب�ێ‌‌ و‌ محه‌سه‌نیش‌ ده‌ب�ێ‌‌ له‌سه‌رو‌‬ ‫‪92‬وه‌وه‌‌‌نۆرماڵی‌ئه‌بێت‌‌‪‌89‬که‌متر‌نه‌بێت»‪‌.‬‬ ‫ب��ه‌‌وت���ه‌ی‌ئ��ه‌و‌ب �ه‌رپ��رس �ه‌‌زۆرب����ه‌ی‌ئه‌و‌‬ ‫سوته‌مه‌نییانه‌ی‌ له‌پشکنیندا‌ ده‌رناچن‪‌،‬‬ ‫ئه‌و‌ به‌نزینه‌یه‌‌ که‌‌ به‌شێوه‌یه‌کی‌ نایاسایی‌‬ ‫و‌ب �ه‌ک��ۆم �ه‌ڵ��ێ��ک‌م�����ادده‌ی‌زی��ان��ب�ه‌خ��ش‌‬ ‫ئۆکتانه‌که‌ی‌ ب �ه‌رزده‌ک��رێ��ت �ه‌وه‌و‌ ئ �ه‌وه‌ش‌‬ ‫رێگه‌پێنه‌دراوه‌‪.‬‬ ‫له‌بازاڕه‌کانی‌ جیهان‌ نرخی‌ خ��اوی‌ نه‌وت‌‬ ‫ب���ه‌رزب���وه‌ت���ه‌وه‌‪‌،‬ه���ه‌روه‌ه���ا‌ب���ه‌رده‌وام���ی‌‬ ‫مانگرتنه‌کان‌‌ له‌دیوی‌ ئێران‪ ‌،‬هۆکارێکی‌‬ ‫ت���ری���ش‌ح��ک��وم��ه‌ت��ی‌ع���ێ���راق‌ل�����ه‌دوای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌کانه‌وه‌ ‌رێوشوێنی‌ توندتری‌‬ ‫گرتوه‌ته‌به‌ر‌و‌به‌شێوه‌ی‌فه‌رمی‌و‌نافه‌رمی‌‬ ‫رێگه‌نادات‌ هیچ‌ بڕه‌‌ سوته‌مه‌نییه‌ک‌ بێته‌‬

‫‌هه‌رێم‪.‬‬ ‫سااڵنه‌‌ ل��ه‌وه‌رزی‌ هاویندا‌ به‌شێکی‌ زۆری‌‬ ‫شۆفێران‌گله‌ییان‌هه‌یه‌‌له‌‌کوالێتی‌به‌نزین‌‬ ‫و‌ده‌یان‌ئۆتۆمبێل‌فیول‌په‌میان‌ده‌سوتێت‪‌،‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ئه‌و‌گله‌ییانه‌‪‌،‬ئه‌و‌به‌رپرسه‌‌ده‌ڵێت‌‬ ‫«الیه‌نێکیان‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌‌ کوالێتی‌ ئه‌و‌‬ ‫به‌نزینه‌وه‌یه‌‌ ه��اورده‌‌ده‌کرێت‪ ‌،‬به‌شێکیان‌‬ ‫به‌نزینی‌پترۆکیمیاوین‌ئه‌م‌جۆره‌‌له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫کۆمه‌ڵێک‌ماده‌وه‌‌کوالێتی‌به‌رزده‌کرێته‌وه‌و‌‬ ‫ب�ه‌رزب��ون�ه‌وی‌ پله‌کانی‌ گه‌رما‌ کاریگه‌ری‌‬ ‫زۆری‌هه‌یه‌‌له‌سه‌ر‌کوالێتیه‌که‌ی»‪.‬‬ ‫ب��ۆ‌ئ���ه‌وه‌ی‌روداوه‌ک���ان���ی‌س��اڵ��ی‌راب���ردوو‌‬ ‫که‌متر‌ ببنه‌وه‌‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ به‌رهه‌مه‌‌‬ ‫نه‌وتییه‌کانی‌ سلێمانی‌‌ چه‌ند‌ رێوشوێنێکی‌‬ ‫نوێیان‌گرتوه‌ته‌به‌ر‌و‌هۆشیاری‌و‌رێنماییان‌‬ ‫داوه‌ته‌‌ هه‌موو‌ گۆڕه‌پانه‌کانی‌ ئاماده‌کردنی‌‬ ‫به‌نزین‌ و‌ که‌‌ سه‌رپێچی‌ نه‌که‌ن‪ ‌،‬چونکه‌‌‬ ‫به‌‌وته‌ی‌ عومه‌ر‌ ئه‌حمه‌د‌ «به‌نزیخانه‌کان‌‬ ‫چاودێری‌ به‌رده‌واممان‌ هه‌یه‌‌ له‌سه‌ریان‪‌،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر‌ کوالێتی‌ به‌نزینه‌که‌یان‌‌ گۆڕابێت‌‬ ‫س���زای‌ت��ون��د‌ده‌درێ�����ن‪‌.‬ده‌ی��ان��ج��ار‌س��زای‌‬ ‫کۆمپانیاکان‌ دراون‌ کۆگاکانمان‌ داخستون‌‬ ‫چونکه‌‌ رێ��گ�ه‌ن��اده‌ی��ن‌ سوته‌مه‌نی‌ خ��راپ‌‬ ‫بفرۆشن»‪.‬‬

‫ژماره (‪ )1758‬چوارشهممه ‪2018/6/13‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫‪7‬‬

‫قه‌ندیل‬ ‫ن��اوچ��هی��هک��ى ش��اخ��اوى سهخته و‬ ‫دهکهوێته سێگۆشهى سنورى عێراق‬ ‫و ئێران و تورکیاوه‪ ،‬بهدرێژایی ‪30‬‬ ‫کیلۆمهتر درێژدهبێتهوه بۆ ناوخاکى‬ ‫تورکیا‪.‬‬ ‫نزیکهى ‪ 150‬کیلۆمهتر ل��ه ش��ارى‬ ‫ههولێرهوه دووره‪ ،‬به دارستانى چڕ‬ ‫و چیا بهرزهکانى ناسراوه‪.‬‬ ‫ڕوبهرهکهى ههزار کیلۆمهتر زیاتره‪،‬‬ ‫لهگهڵ چیاى خنیره و ههڵگورد و‬ ‫حهفتانین‪ ،‬سهر به زنجیره چیاکانى‬ ‫زاگرۆسن‪،‬‬ ‫ب��هرزت��ری��ن ل��وت��ک��هى شاخهکانى‬ ‫لهنێوان سێ بۆ چوار ههزار مهتردایه‬ ‫لهئاستى رووى دهریاوه‪.‬‬

‫میت‌و‌سه‌رباز‌و‌جه‌ندرمه‌‌جارێکى‌تر‌خۆیان‌تاقیده‌که‌نه‌وه‌‬ ‫تورکیا خۆی بۆ رووبهڕووبونهوهیهکى نوێ لهگەڵ گەریال لە قەندیل ئامادە کردووە‪ ،‬دوای ئەوەی دوو دەیە‬ ‫لەمەوبەر شکستیهێنا لە کۆنتڕۆڵکردنی‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫سوپاى تورکیا ئۆپهراسیۆنه زهمینى و‬ ‫ئاسمانییهکانى لهناوچه سنورییهکانى‬ ‫ههرێمى کوردستان چڕتر کردووهتهوه‬ ‫و ههڕهشهى هێرشکردنه سهر قهندیل‪،‬‬ ‫پێگهى سهرهکى پهکهکه دهکات‪ .‬ئەمەش‬ ‫دەب��ێ��ت��ە ت��اق��ی��ک��ردن��ەوەی��ەک��ی ن���وێ بۆ‬ ‫سەربازانی ئەو واڵتە‪ ،‬دوای ئەوەی زیاتر‬ ‫لە دوو دەیەی پێش ئێستا شکستیان هێنا‬ ‫لە چوونە سەر لوتکە بەرزەکانی قەندیل‪.‬‬ ‫هێرشه زهمینییهکانى سوپاى تورکیا‪،‬‬ ‫پاڵپشت به بۆردومانى ئاسمانى چڕ زیاتر‬ ‫ناوچه سنورییهکانى برادۆست و ئامێدى‬ ‫و بارزانى گرتووهتهوه‪ ،‬ماوهى زیاتر له‬ ‫ههفتهیهکیشه بهرپرسانى تورکیا دهڵێن‬ ‫له قهندیل نزیکبوونهتهوه‪.‬‬ ‫ئهو هێرشانهدا که بهبهشداری سوپاو‬ ‫میت و جهندرمه ئهنجامدهدرێن‪ ،‬دهیان‬ ‫بنکهو سهربازگهیان لهناو خاکی ههرێم‬ ‫به قواڵیی ‪ 27‬کیلۆمهتر درووستکردوه‪،‬‬ ‫ئ���هم���هش ب��هپ��ێ��ی ل���ێ���دوان���ى ف��هرم��ی‬ ‫بهرپرسانى تورکیا‪.‬‬ ‫میت دهزگ���اى ه��هواڵ��گ��ری��ی تورکیایه‪،‬‬ ‫جهندرمه لقێکه له هێزه چهکدارهکانى‬ ‫تورکیا‪ ،‬بهرپرسه له پاراستنى سیستمی‬ ‫واڵت لهو ناوچانهى که دهکهونه دهرهوهى‬ ‫شارهکان‪ ،‬بهتایبهتى گوندهکان و ناوچه‬ ‫سنوورییهکان‪.‬‬ ‫لهبهرامبهر ئهو هێرشانهدا لهئێستادا‬ ‫لهههر کات زیاتر گهریالکانى پهکهکه‬ ‫شوێنى خۆیان لهحهشارگه و سهربازگه‬ ‫ن��ه��ێ��ن��ی��ی��هک��ان��ی��ان��دا ج��ێ��گ��ی��ر ک����ردووه‬ ‫ک��ه بهشێکى زۆری���ان ل��ه ئ��هش��ک��هوت و‬ ‫لوتکه سهختهکانى قهندیل دان‪ ،‬وهک‬ ‫ئامادهکاریی بۆ ئهگهرى ئهنجامدانى ههر‬ ‫هێرشێک لهالیهن تورکیاوه‪.‬‬ ‫لهگهڵ ئ��هوهش��دا گهریالکانى پهکهکه‪،‬‬ ‫ههفتانه چهندین هێرش دهکهنه سهر‬

‫ئ��هو س��هرب��ازگ��ان��هى ت��ورک��ی��ا ک��ه دواى‬ ‫بهزاندنى خاکى ههرێم درووستیکردوون‪،‬‬ ‫دیمهنى هێرشهکانیش لهالیهن میدیاکانى‬ ‫پهکهکهوه باڵودهکرێنهوه‪.‬‬ ‫ه��هف��ت��هى راب�������ردوو ب��ی��ن��اڵ��ى ی��ڵ��درم‬ ‫س��هرۆک وهزیرانى تورکیا رایگهیاند ‪11‬‬ ‫بنکهى سهربازییان له ههرێم ههیه و‬ ‫ژم��ارهى سهربازهکانیان بۆ دوو هێنده‬ ‫ب���هرزک���ردووهت���هوه و نزیکبوونهتهوه‬ ‫له قهندیل و لهههر کاتێکدا بیانهوێت‬ ‫هێرشدهکهنه سهرى‪.‬‬ ‫بهاڵم سهرحهد وارتۆ وتهبێژى پهکهکه‬ ‫به ‪ ‬وت «ئهو قسانهى بهرپرسانى‬ ‫تورکیا ناڕاسته‪ ،‬هێشتا شهڕ له برادۆستهو‬ ‫رۆژان���ه پ��ێ��ک��دادان ل��ه ن��ێ��وان گ��هری��ال و‬ ‫سوپاى تورکیا لهو سنوره ڕوودهدات»‪.‬‬ ‫برادۆست دهکهوێته سیگۆشهى سنورى‬ ‫تورکیا و عێراق و ئێران که سااڵنێکى‬ ‫درێ��ژه پهکهکه کردویهتیه مۆڵگهیهکى‬ ‫س���هرهک���ى خ���ۆى و س���هر ب��ه ن��اح��ی��هى‬ ‫سیدهکانه له پارێزگاى ههولێر و سوپاى‬ ‫تورکیا زیاتر له ‪ 20‬کیلۆمهتر لهو سنورهوه‬ ‫قواڵیی خاکى ههرێمى بهزاندووه‪.‬‬ ‫قهندیل که زیاتر له چارهکه سهدهیهکه‬ ‫م��ۆڵ��گ��هى س��هرهک��ى پ��ارت��ى کرێکارانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان (پ��هک��هک��ه) ی��ه ب��هدرێ��ژای��ی‬ ‫مێژووى شهڕو ملمالنێ خوێناوییهکانى‬ ‫پهکهکه و تورکیا لهههشتاکانى سهدهى‬ ‫رابردووهوه تا ئێستا‪ ،‬ههرگیز ئامانجێکى‬ ‫ئاسان نهبووه بۆ ئهنقهره‪.‬‬ ‫وتهبێژى پهکهکه جهختیکردهوه‪ ،‬گهریال‬ ‫ههر کاتهو له چیا و شوێنێکه‪ ،‬شوێنێکى‬ ‫دی��اری��ک��راوى ن��ی��ی��ه‪« ،‬ب��ۆی��ه بێگومان‬ ‫قهندیل ههرگیز ئامانجێکى ئاسان نییه‬ ‫بۆ تورکیا و گهریال ههموو کات ئامادهیه‬ ‫بۆ روبهڕووبونهوهى ههر هێرشێک»‪.‬‬ ‫ل��هن��ێ��وان س��ااڵن��ى ‪ 1997- 1995‬س��وپ��اى‬ ‫ت��وک��ی��ا س��ێ ئ��ۆپ��هراس��ی��ۆن��ى گ����هورهى‬ ‫ب��ۆ کۆنتڕۆڵکردنى چ��ی��اى ق��هن��دی��ل و‬ ‫وهدهرن��ان��ى پهکهکه ل��هو چیا سهخته‬

‫ئهنجامدا‪ ،‬ب��هاڵم سهرجهمیان لهالیهن‬ ‫پهکهکهوه تێکشکێنران‪.‬‬ ‫یهکهم ئۆپراسیۆنیان بهبهشدارى زیاتر‬ ‫له ‪ 35‬ه��هزار سهربازى تورکیا لهنێوان‬ ‫مانگى ئازار و ئایارى ‪ 1995‬ئهنجامدرا‪ ،‬که‬ ‫هیچ ئهنجامێکى لێنهکهوتهوه‪.‬‬ ‫سوپاى تورکیا جارێکى تر و لهنێوان‬ ‫ئایار و تهمموزى ‪ 1997‬ئۆپهراسیۆنێکى‬ ‫دی��ک��هى س���هرب���ازى ب��ۆ س���هر ق��هن��دی��ل‬ ‫ئهنجامدا‪ ،‬بهبهشداریى نزیکهى ‪ 30‬ههزار‬

‫بۆیه بێگومان‬ ‫قهندیل ههرگیز‬ ‫ئامانجێکى ئاسان نییه‬ ‫بۆ تورکیا و گهریال‬ ‫ههموو کات ئامادهیه‬ ‫بۆ روبهڕووبونهوهى‬ ‫ههر هێرشێک‬ ‫سهرباز‪ ،‬بهبێ ئ��هوهى هیچ ئهنجامێکى‬ ‫لێبکهوێتهوه‪.‬‬ ‫ل��هه��هم��ان س��اڵ��دا و ل��هن��ێ��وان ئهیلول و‬ ‫تشرینى یهکهمداو بهبهشداریى ههزاران‬ ‫س���هرب���از س��وپ��اى ت��ورک��ی��ا دهس��ت��ى به‬ ‫ئۆپهراسیۆنێکى سهربازى کرد بۆ سهر‬ ‫قهندیل‪ ،‬بهاڵم ئهوهش ئامانجهکهى خۆى‬ ‫نه پێکا‪.‬‬ ‫قهندیل ناوچهیهکى شاخاوى سهخته‬ ‫ل��هه��هرێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ک��ه دهک��هوێ��ت��ه‬ ‫سێگۆشهى س��ن��ورى ع��ێ��راق و ئ��ێ��ران و‬ ‫ت��ورک��ی��اوه‪ ،‬ب��هدرێ��ژای��ی ‪ 30‬کیلۆمهتر‬

‫درێژدهبێتهوه بۆ ناوخاکى تورکیا‪.‬‬ ‫ئهو ناوچه شاخاوییه که پێگهى سهرهکى‬ ‫گ��هری��الک��ان��ى پ��هک��هک��هی��ه‪ ،‬نزیکهى ‪150‬‬ ‫کیلۆمهتر له ش��ارى ههولێرهوه دوره‪،‬‬ ‫چ��ی��اک��ان��ى ب��ه دارس��ت��ان��ى چ��ڕ و ب��هرز‬ ‫تهنراوه‪.‬‬ ‫رووبهرى ئهو ناوچهیه ههزار کیلۆمهتر‬ ‫زیاتره‪ ،‬لهگهڵ چیاى خنیره و ههڵگورد‬ ‫و حهفتانین‪ ،‬سهر به زنجیره چیاکانى‬ ‫زاگرۆسن‪ ،‬بهرزترین لوتکهى شاخهکانى‬ ‫لهنێوان سێ بۆ چ��وار ه��هزار مهتردایه‬ ‫لهئاستى رووى دهریاوه‪.‬‬ ‫ههڕهشهکانى تورکیا بۆ هێرشکردنه سهر‬ ‫قهندیل هاوکاتن لهگهڵ نزیکبونهوهى‬ ‫ههڵبژاردنى پێشوهختهى پهرلهمانى‬ ‫و س��هرۆک��ای��هت��ى ل���هو واڵت���ه ک��ه ‪24‬ى‬ ‫ئ���هم م��ان��گ��ه ب���هڕێ���وهدهچ���ن‪ ،‬ئ���هوهش‬ ‫خوێندنهوهى ئ��هوهى هێناوهته ئارا که‬ ‫ههڕهشهکان زیاتر بانگهشهى ههڵبژاردن‬ ‫ب��ن‪ ،‬بهوپێیهى ن��ۆى ئ��هم مانگه ماهیر‬ ‫ئۆناڵ‪ ،‬وتهبێژى پارتى دادو گهشهپێدانى‬ ‫دهسهاڵتدار له تورکیا لهکاتى بانگهشهى‬ ‫ههڵبژاردندا رایگهیاند ‪ 24‬کیلۆمهتریان‬ ‫ماوه بگهنه قهندیل‪.‬‬ ‫وتهبێژى پهکهکه دهڵێت‪ ،‬ناتوانن بڵێن‬ ‫لهسهدا سهد ئهو ههڕهشانه پهیوهندییان‬ ‫ب��ه ه��هڵ��ب��ژاردن��هوه ه��هی��ه‪ ،‬ب��هو پێیهى‬ ‫ههمیشه تورکیا چ��اوى لهسهر قهندیل‬ ‫ب��ووه‪ ،‬لهگهڵ ئهوهشدا پێیوایه ناکرێت‬ ‫دۆخى ههڵبژاردنیش بهدهر بکرێت لهو‬ ‫ههڕهشانه‪.‬‬ ‫س��ول��ەی��م��ان س��ۆی��ل��و وەزی����ری ن��اوخ��ۆی‬ ‫تورکیا له وتارێکدا که وهک��و بهشێک‬ ‫ل��ه بانگهشهى ه��هڵ��ب��ژاردن ئ��اڕاس��ت��هى‬ ‫جهماوهری ئاکپارتى کرد‪ ،‬وتى «تورکیا‬ ‫ب��ەش��ێ��وەی��ەک ئ��ۆپ��ەراس��ی��ۆن ب��ۆ س��ەر‬ ‫قەندیل ئەنجام دەدات‪ ،‬کە هیچ کەسێک‬ ‫هەستیشی پێ نەکات‪ ،‬لە راب��ردوودا ئەم‬ ‫ک��ارە ق��ورس ب��وو‪ ،‬ب��ەاڵم ئێستا خۆمان‬ ‫کاتی ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنەکە دیاری‬

‫دەکەین»‪.‬‬ ‫سۆیلو پێشتریش ههڕهشهى هێرشکردنه‬ ‫سهر قهندیلی کردبوو‪ .‬مانگى ‪11‬ى ساڵى‬ ‫راب��ردوو لە کاتی دانیشتنی پەرلەمانی‬ ‫تورکیا لەبارەی بوودجەی ‪ ،201٨‬وەزیری‬ ‫ناوخۆ سولەیمان سۆیڵو وەاڵمی پرسیاری‬ ‫ئ��ەن��دام��ان��ی ل��ی��ژن��ەی ب���وودج���ە وت��ى‬ ‫ئ��ەوەی ئەنجامی دەدەی��ن زۆر روون و‬ ‫ئاشکرایە‪ .‬یەکەمیان تەفروتوناکردنی‬ ‫کەمپەکانیانە کە ‪ 25‬کیلۆمەتر لەو دیوی‬ ‫سنوورەکانمانەوەن‪ .‬دووەم��ی��ان چوونە‬ ‫قەندیل و مانەوەیە لەوێ و جێگرکردنی‬ ‫حاکمیەتمانە»‪.‬‬ ‫ق��هن��دی��ل ک��ه ن��اوچ��هی��هک��ى ستراتیژى‬ ‫گرنگه‪ ،‬بهدرێژایی مێژوو پهناگهیهکى‬ ‫ئ���ارام ب��ووه ب��ۆ ب��زوت��ن��هوه چهکدارییه‬ ‫کوردییهکان‪ ،‬سااڵنێکى درێژیشه بووهته‬ ‫پێگهى سهرهکى پهکهکه که لهشهڕێکى‬ ‫خوێناویدایه لهگهڵ تورکیا‪.‬‬ ‫ه��هرچ��هن��ده هیچ ئامارێکى ورد نییه‬ ‫ل��هب��ارهى ژم��ارهى گهریالکانى پهکهکه‬ ‫له قهندیل‪ ،‬ب��هاڵم پێشتر شارهزایانى‬ ‫سهربازى ژمارهى گهریالکانى پهکهکهیان‬ ‫لهو ناوچه شاخاوییه سهخته به چوار‬ ‫ههزار گهریال خهماڵندبوو‪.‬‬ ‫بهدرێژایی شهڕو ملمالنێ چهکدارییهکانى‬ ‫نێوان تورکیا و پهکهکه‪ ،‬قهندیل که‬ ‫ب���هس���هدان گ��ون��د ل��ه خ��ۆدهگ��رێ��ت‪ ،‬به‬ ‫ب���هردهوام���ى ب��ووهت��ه ئامانجى فڕۆکه‬ ‫جهنگییهکانى ت��ورک��ی��ا‪ ،‬ک��ه ژی��ان��ى له‬ ‫گوندهکانى ئهو سنوره تاڵکردووه‪.‬‬ ‫ل���هگ���هڵ ئ����هوهش����دا و ل���هگ���هڵ ه��هر‬ ‫ئاگربهستێکى نێوان تورکیا و پهکهکه‬ ‫ک��ه درێ��ژت��ری��ن و دواترینیان لهنێوان‬ ‫سااڵنى ‪ 2013‬بۆ ‪ 2015‬بوو بههۆى پڕۆسهى‬ ‫ئاشتى یهوه‪ ،‬ژیان لهو گوندانهسهرلهنوێ‬ ‫دهژی��ای��هوه‪ ،‬ههرکاتێکیش ئاگربهست‬ ‫کۆتایی دههات ئاگر و دوکهڵى بۆردومان‬ ‫جارێکى تر ژیانى له گوندنشینهکان‬ ‫تێکدهدایهوه‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ژماره (‪ )1758‬چوارشهممه ‪2018/6/13‬‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫بەختیار عەلی بۆ ‪:‬‬

‫کورد ئهبوو جۆرێکى تر له عهقڵییهتى سیاسیى بهرههم بهێنێت‪ ،‬که‬ ‫تهواو جیاواز بێت لهو جۆره عهقڵییهتهى که ئێستا له خۆرههاڵتدا‬ ‫بااڵ دهسته‪ ،‬بهاڵم بههۆى یهکێتى و پارتییهوه نوشووستى هێنا‬ ‫سازدانى‪ :‬سیروان رهحیم‬ ‫بهشى چوارهم‬ ‫‪ :‬نزیکهى سێ دهیهیه یهکێتى و پارتى‬ ‫قۆرخى دهسهاڵتى سیاسیى و سهربازییان‬ ‫له باشورى کوردستان کردووهو ههر خۆیان‬ ‫ح��وک��م دهک���هن‪ ،‬ب��هب��ڕواى ت��ۆ ئ��هو هێز و‬ ‫دهنگانهى ئێستا درووس��ت دهب��ن‪ ،‬هیوایهک‬ ‫ههیه جێگرهوهیهک ههبێت و جۆرێک له‬ ‫کارکردنى نوێ بێننه ئاراوه یان له بنهڕهتدا‬ ‫ئهمانهش کۆپییهکن له ئهوان؟ واته دهتوانن‬ ‫ببنه بهدیلى پارتى و یهکێتى؟ یاخود دهتوانن‬ ‫جێگه بهئهوان لێژبکهن و شتێکى جیاوازتر‬ ‫له ئهو دوو هێزه پێشکهش بکهن؟‬ ‫بهختیار عهلى‪:‬ئهلتهر ناتیڤ شتێکه ههمیشه‬ ‫ههیه‪ .‬ئهلتهر ناتیڤ بهشێکه له ژیان بهشێکه‬ ‫ل��هو ئ��هگ��هران��هى کۆمهڵگایهک درووس��ت��ى‬ ‫دهکات‪ .‬ههموو کۆمهڵگایهک له ناخى خۆیدا‬ ‫پڕه له ئهگهر‪ .‬هیچ کۆمهڵگایهک نییه‪ ،‬هیچ‬ ‫قۆناغێک نیه تیایدا ئهلتهرناتیڤى تیانهبێت‪،‬‬ ‫ئهمه درۆیهکى زۆر گهورهیه‪ ،‬نابێت ئێمه‬ ‫تهسلیمى ئهمهبین؟ ئهلتهرناتیڤ ههمیشه‬ ‫ه��هب��ووه و ههمیشه ههیه‪ .‬ئهلتهرناتیڤ‬ ‫پهیوهندى به ئێمهوه ههیه‪ ،‬به ئیرادهمانهوه‬ ‫ههیه‪ .‬پهیوهندى هێزى عهقڵى و هێزى فکرى‬ ‫و هێزى ئیشکردنمانهوه ههیه‪ .‬پرسیارهکه‬ ‫ئهوهیه ئایه کۆمهڵگایهک ههیه‪ ،‬تهحهمولى‬ ‫ئهم ئهلتهرناتیڤه بکات‪ ،‬پرسیارهکه ئهوه‬ ‫نییه ئهلتهرناتیڤ ه��هی��ه ی��اخ��ود نییه‪.‬‬ ‫ههمیشه ئهلتهرناتیڤ ههیه‪ ،‬چونکه ئهلتهر‬ ‫ناتیڤ تهنیا ئهلتهرناتیڤى هێزێکى سیاسی‬ ‫نییه‪ ،‬ئهلتهر ناتیڤى سهرۆکێک نییه‪ ،‬حزبێک‬ ‫نیه‪ ،‬ئهلتهرناتیڤى نوخبهیهى دیاریکراو‬ ‫نیه‪ ،‬بهڵکو ئهلتهرناتیڤى پرۆسهیهکى‬ ‫مێژوویى قوڵه‪ .‬ئهگینا پرسیارهکه ئهوهبێت‬ ‫ئایه ئهلتهرناتیڤمان ههیه بۆ یهکێتى و‬ ‫پارتى؟ به بڕواى من ههموو کهس دهتوانێت‬ ‫ببێته ئهلتهرناتیڤ بۆ یهکێتى و پارتى‪ .‬ئهم‬ ‫شێوازه له حکومهتڕانى که یهکێتى و پارتى‬ ‫حوکمى کوردستانیان پێکردووه‪ ،‬هونهرێک‪،‬‬ ‫زانستێک‪ ،‬شتێکى مێژوویی ئهوتۆى تایبهتى‬ ‫تیا نییه‪ ،‬بههرهیهکى لهپشتبێت که کهسانى‬ ‫تر نهیان بێت‪ .‬ب��هاڵم پرسیارهکه ئهوهیه‪،‬‬ ‫ئایه له دواى یهکێتى و پارتى‪ ،‬ئهمانهوێت‬ ‫پارتى و یهکێتییهکى تر دووباره بکهینهوه؟‬ ‫ئهمانهوێت ههمان مۆدێلمان ههبێت؟ یان‬ ‫ئهمانهوێت له راستى دا کۆمهڵگایهکى تر‪،‬‬ ‫مۆدێلێکى تر له سیاسهت‪ ،‬بیرکردوهیهکى‬ ‫تر‪ ،‬جۆرێکى تر له بیرکردنهوهمان ههبیت‪.‬‬ ‫پرسیارهکه ئهوهیه‪ ،‬بهچى ئهڵێین جۆرێکى‬ ‫ت��ر ل��ه ب��ی��رک��ردن��هوه؟ هێزێکى سیاسی‬ ‫نهوێرێت‪ ،‬بۆ نموونه هێشتا وهک سهد ساڵ‬ ‫لهمهوپێش بیر له دی��ن بکاتهوه‪ ،‬هێشتا‬ ‫وهکو سهد ساڵ لهمهو پێش بیر له مۆراڵ‬ ‫بکاتهوه‪ ،‬هێشتا وهک سهد ساڵ لهمهوپێش‬ ‫بیر له هاوکێشه سیاسییهکان بکاتهوه‪ .‬هێشتا‬ ‫ناوێرێت باس له ئازادى ئینسانهکان بکات‪.‬‬ ‫بهڕاستى ئازادیى‪ ،‬نهک تهنیا ئ��هوهى من‬ ‫باسم له فاڵنه سهرۆک کرد نهگیرێم‪ ،‬باسم‬ ‫له فاڵنه سیاسی کرد نهگیرێم‪ ،‬بهڵکو ئازادیى‬ ‫به ههموو مانا گهورهکهى‪ ،‬ئازادیى به ههموو‬ ‫مانا فراوانه مێژووییهکهى‪ .‬هێزێک نهوێرێت‬ ‫لهسهر ههموو ئهو ئاستانه پرسیار بکات‪،‬‬

‫بهختیار عهلى نوسهر و رۆماننوسى کورد‬ ‫پرسیارى گ��هوره بکات‪ ،‬وه ئاراستهى نوێ‬ ‫بدات به کۆمهڵگه وه ئاراستهى نوێ بدات به‬ ‫بیرکردنهوه‪ ،‬جورئهتى تهرحى تازهى ههبێت‬ ‫بۆ کۆمهڵگا‪ ،‬وه جورئهتى نوێکردنهوهى‬ ‫ههبێت‪ ،‬جورئهتى گومانى ههبێت له کایهى‬ ‫سیاسی خۆى‪ ،‬لهوهى که تا ئێستا کراوه‪،‬لهوهى‬ ‫ئهو مێژووه سیاسییهى که ههیه نهخاته ژێر‬ ‫پرسیارهوه‪ .‬ئێمه هیچ هێزێکى سیاسییمان‬ ‫نییه‪ ،‬م��ێ��ژووى سیاسی ک��ورد بخاته ژێر‬ ‫پرسیارهوه‪ .‬هیچ نهبێت مێژووى ئهو چل‬ ‫پهنجا ساڵهى دوای��ی که مێژوویهکى زۆر‬ ‫تاریکه له مێژوویی سیاسی کوردیدا‪ ،‬مێژووى‬ ‫ههرهسى پرۆژهى رزگارى و ئازادبوونى کورده‪.‬‬ ‫پ��رۆژهى ههرهسى نوێکردنهوهى کۆمهڵگاى‬ ‫کورده‪ ،‬بهرهو پرۆژهیهکى تائهندازهیهکى‬ ‫ئیرتیجاعى دواکهوتوو نقوم لهناو زمانێکى‬ ‫سهتحى‪ ،‬لهناو ئهو حاڵتهدا که من پێى دهڵێم‬ ‫‪ ،‬جیهان نهبینى‪ ،‬ههتا ئێمه تهفسیرێکیشمان‬ ‫نییه‪ ،‬من چۆن باوڕ بهوه بێنم که هێزێک‬ ‫ههیه ئهیهوێت کۆمهڵگا بگۆڕێت؟ لهکاتێکدا‬ ‫بۆ نموونه من وتارێکى راستهقینه نابینم‬ ‫لهسهر گ��ۆڕان‪ ،‬لهسهر خودى گ��ۆڕان‪ .‬گۆڕان‬

‫چییه؟ چۆن تهماشاى گۆڕان ئهکهیت‪ ،‬چۆن‬ ‫نوێبونهوهى گۆڕان ئهکهیتڤ چۆن تهماشاى‬ ‫م��ۆدێ��رن��ی��زم��ه ئ��هک��هی��ت؟ چ��ۆن م��ێ��ژووى‬ ‫مۆدێرنهت خوێندووهتهوه له س��هد ساڵى‬ ‫رابردوودا له کۆمهڵگاى ئێمه دا؟ واته هێزێک‬ ‫نهتوانێت به بڕواى من سهد ساڵى رابردووى‬ ‫ئێمه بخوێنێتهوهو کێشهکانى ببینێت ‪.‬‬ ‫ههموو جومگه سهرهکییهکان بببینێت‪ ،‬نهک‬ ‫یهک جومگهى ببینێت‪ ،‬بهڵکو له جومگهى‬ ‫رۆشنبیریدا ‪ ،‬ئابووریدا له جومگهى کلتوریدا‪،‬‬ ‫له ههموو کایهکاندا‪ ،‬له کایهى قانوونى‪،‬‬ ‫ک��ای��هى پزیشکى‪ ،‬خ��وێ��ن��دن��دا ل��ه ههموو‬ ‫بوارهکاندا‪ ،‬ئهگهر ههموو ئهو مێژووه‪ ،‬بهسهر‬ ‫یهکهوه نهخوێنێتهوه‪ ،‬نهێنى نوشووستى ئهم‬ ‫سهدساڵه الى خۆى مهعلوم نهبێت‪ ،‬چۆن‬ ‫لهسهر ئهو مێژووه کاردهکات؟ چۆن نوێى‬ ‫ئهکاتهوه؟ پرسیارهکهى من ئهوهیه‪ ،‬ئێمه‬ ‫هێزێکمان نیه له رووى فکرییهوه ئیش‬ ‫بکات‪ ،‬ئیش لهسهر واقیع بکات‪ .‬هێزێکمان‬ ‫نییه بیهوێت به قوڵى له واق��ع تێبگات‪،‬‬ ‫تاوهکو له پشتى ئهوهوه پرۆژهیهکى سیاسی‬ ‫دابمهزرێنێت‪ .‬نوێبوونهوه بهر له ههر شتێک‬

‫بریتییهله نوێبونهوهیهک له ئاستى فکردا‪ .‬تۆ‬ ‫ناتوانى باس له درووستکردنى دنیایهکى نوێ‬ ‫بکهیت‪ ،‬بهاڵم هیچ فکرێکى نوێت نهبێت‪.‬‬ ‫هیچ ئایدیایهکى نوێت نهبێت‪ ،‬تهنها ههندێ‬ ‫کڵێشهت ههبێت‪ ،‬تهنها ه��هن��دێ مۆدێلت‬ ‫ههبێت له دهرهوه تهماشایان بکهیت‪ .‬هیچ‬ ‫مۆدێلێک له دهرهوه نهقڵ ناکرێت بۆ ناوهوه‪.‬‬ ‫ههموو کۆمهڵگایهک تایبهتمهندى خۆى‬ ‫ههیه‪ ،‬که واى لێدهکات نهتوانێت به ئاسانى‬ ‫هیچ مۆدێلێک نهقڵ بکات‪ .‬ناتوانى مۆدێلى‬ ‫خۆر ئاوایی بۆهیچ کۆمهڵگایهکى تر نهقڵ‬ ‫بکهیت‪ .‬راسته وای لێدهکرێت له شێوازى‬ ‫خ��ۆرئ��اوای��ی بچێت‪ ،‬وابکهیت عهقڵیهتى‬ ‫مرۆڤهکان بهشێوهیهکى تر بیربکاتهوه‪ ،‬وه‬ ‫دنیا بهشێوهیهکى تر ببینن‪ ،‬کهلتورێکى تر‬ ‫بهرههم بهێنن‪ ،‬وه بهشێوهیهکى تر لهگهڵ‬ ‫یهکتردا بژین‪ ،‬زمانێکى ت��رى قسهکردن‬ ‫ل��هگ��هڵ یهکتردا بهکاربهێنن‪ ،‬ههستێکى‬ ‫تر گهشه پێبدهن‪ .‬ههروهها پێناسهیهکى‬ ‫ت��ر ب����دهن ب��ه ه��هم��وو چ��هم��ک��هک��ان‪ .‬له‬ ‫چهمکى ئاساییهکانهوه بیگره له چهمکى‬ ‫خۆشهویستى و هاوڕیێیهتییهوه بیگره تا‬ ‫ئهگاته سهرچهمکى وهک نهتهوهو دهوڵهت‬ ‫و ب��هڕێ��وهب��ردن و ههموو ئ��هم چهمکانه‪،‬‬ ‫ئهگهر هێزێک نهبێت پێناسهى ههموو ئهم‬ ‫چهمکانه سهر لهنوێ بکاتهوه‪ ،‬وه ههموو ئهو‬ ‫دنیایهى ئێمه دوو باره به کهناڵێکى فکرى‬ ‫دیاریکراودا بهرێت ‪ ،‬که تێڕوانینێکى نوێمان‬ ‫بۆ درووس��ت بکات سهبارهت به پاشه رۆژ‪،‬‬ ‫به بڕواى من ناتوانیت قسه درووستبوونى‬ ‫ئهلتهرناتیڤێکى راستهقینه بکهین‪ .‬بهڵکو‬ ‫ئ��هوهى که ههیه ملمالنێیهکى سیاسییه‪،‬‬ ‫ل��هم ئاسته رهنگه ئهمڕۆ ههڵوێستى ئهم‬ ‫حزب باشتربێت له ئهویتر‪ ،‬رهنگه ئهویتر‬ ‫خراپتربێت‪ .‬ئهمێنێتهوه سهر ئهوهى هیچ‬ ‫یهکێک لهمانه ئهلتهرناتیڤێکى مێژوویی‬ ‫راستهقینه بۆ دۆخى ئێستاى کورد پێشکهش‬ ‫ناکهن‪ ،‬چونکه ئهم ئهلتهر ناتیڤه بهڕاستى‬ ‫بهناو ئهو جورئهتهدا ئ��هڕوات تۆ بتوانیت‬ ‫بهههستێکى ن��وێ��وه‪ ،‬به بیرکردنهویهکى‬ ‫نوێوه‪ ،‬ههموو چهمکه الیهنه گرنگهکانى‬ ‫ژیان دووباره پێناسه بکهیتهوه‪.‬له ههمووشى‬ ‫گرنگتر چهمکى دین و ئهخالق و سهربهستى‬ ‫و ئازادیى و ماناى داهێنان‪ .‬تۆ هێشتا له‬ ‫کۆمهڵگایهکدایت‪ ،‬داهێنان ‪ ،‬فیکر ‪ ،‬به‬ ‫شتێکى زۆر پ��هراوێ��زى تهماشا ئهکات‪ ،‬له‬ ‫کۆمهڵگایهکدا ئهژیت‪ ،‬تهنها سیاسهت به‬ ‫چاالکى ئهزانێت‪ .‬کتێبێک ئهنووسیت دوو‬ ‫ه��هزار و پێنج سهد الپ��هڕه بێت‪ ،‬وهک کار‬ ‫تهماشاناکرێت‪ ،‬له کۆمهڵگاى وادا ناتوانیت‬ ‫باس له نوێبونهوه بکهیت‪ .‬ئهوهى که ههیه‬ ‫خۆ دووب��ارهک��ردن��هوهی��ه‪ ،‬ئ��هوهى که ههیه‬ ‫ههمان ئهوشتانهیه که پێشتر ههبوون‪،‬‬ ‫بهاڵم ئهمڕۆ ههندێجا لهژێر دهمامکى تازه‬ ‫ئهگهڕێنهوه‪ .‬قیناعى نوێن بۆ دهمووچاوێکى‬ ‫دێرین‪.‬‬ ‫‪ :‬له نهبوونى ههموو ئهو توخمانه‬ ‫بۆ نوێبونهوه له نهبوونى ئ��هو ههموو‬ ‫ه��هل��وم��هرج��هدا ب��ۆ گ��ۆڕان��ک��اری��ی‪ ،‬ئومێدى‬ ‫ئهلتهرناتیڤ چییه؟ دێمهوه سهر ههمان‬ ‫پرسیار‪ ،‬هێزگهلێک ههن وهکو بهدیل یان‬ ‫جێگرهوهو ئهلتهرناتیڤێک دهردهکهون؟‬ ‫بهختیار ع��هل��ى‪:‬پ��رس��ی��ارهک��ه ئهکهوێته‬

‫س���هر ئ����هوهى ئێمه ل��ه چ ئاستێکدا بۆ‬ ‫ئهلتهرناتیڤ دهگهڕێین‪ .‬ئێمه ئهگهر تهنها‬ ‫بۆ ئهلتهرناتیڤى پارتى و یهکێتى بگهڕێین‪،‬‬ ‫ههمیشه ئهلتهرناتیڤێکى زۆر ئاسانه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫ئێمه بۆ ئهلتهرناتیڤێکى قوڵتر دهگهڕێین‪.‬‬ ‫بۆ ئهلتهرناتیڤى مێژوویی ئهگهڕێین‪ ،‬بۆ‬ ‫ئهلتهرناتیڤێک که پاڵێک به کۆمهڵگاى‬ ‫ئێمهوه بنێت له دۆخێکى مێژووییهوه بهرهو‬ ‫دۆخێکى مێژوویی تر‪ .‬واته له پارادایمێکهوه‬ ‫ب���هرهو پ��ارادی��م��ێ��ک��ى ت��ر‪ .‬ل��ه سیستمێکى‬ ‫ب��ی��رک��ردن��هوهو تێڕوانین و رێکخستنهوه‬ ‫بهرهو سیستمێکى تێڕوانینى تازهو رێکخستن‬ ‫بڕوات ‪ .‬وهک ئهڵێم ئهم ئهگهرانه ههمیشه‬ ‫ههیه‪ ،‬ئهلتهرناتیڤ لهوه درووس��ت دهبێت‬ ‫ئهو هێزانهى که ئێستا‪ ،‬ئهو پێکهاتهیهى که‬ ‫ئێستا بااڵدهسته‪ ،‬بااڵ دهست نهبێت‪ .‬حاڵهته‬ ‫پێچهوانهکانى‪ ،‬ئهوانهى خراونهته دهرهوهى‬ ‫سیستهم و دووب����اره زی��ن��دوو بکرێنهوه‪.‬‬ ‫مهبهستم چییه ل��هوه؟ بۆنموونه باسم له‬ ‫ئهوهکرد‪ ،‬ئایدۆلۆژیاى ناسیۆنالیزمى دینى‬ ‫ئێستا ئایدۆلۆژیاى زاڵه له خۆرههاڵتدا‪ ،‬ئهمه‬ ‫بهرپرسى سهرهکییه له دیاردهى فاشیزم له‬ ‫خۆرههاڵتدا‪ .‬له کهمال ئهتاتورکهوه بیگره‬ ‫ههتاوهکو سهرکردهکانى ئهمڕۆ‪ .‬شتێک له‬ ‫ئهلتهرناتیڤدا زۆر گرنگهههبێت‪ ،‬ئهبێت‬ ‫کۆمهڵگاى ک���وردى ب��هت��هواوهت��ى خ��ۆى له‬ ‫مۆدێله ناسیۆنالیستییه موتوربهکراوه به‬ ‫دینى به سیاسهت کراو داببڕێت‪ .‬موستهحیله‬ ‫ئێمه بتوانین‪ ،‬جۆرێک له بیرکردنهوهى‬ ‫نوێ له دایک بێت‪ ،‬جۆرێک له ههستى نوێ‬ ‫له دای��ک بێت‪ ،‬بهبێ داب���ڕان له مۆدێلى‬ ‫ناسیۆنالیستى دینى‪ ،‬ئهمه خاڵێکه له خاڵه‬ ‫گرنگهکان‪ .‬خاڵێکى گرنگى تر که بهبڕواى من‬ ‫دهبێت له ههموو پرۆژهیهکى گۆڕانکارییدا‬ ‫ههبێت‪ ،‬درووستکردنى ئینسانێکى ئازاده که‬ ‫مهرجهعییهتى له ناو ئهم هێزه سیاسییانهدا‬ ‫نهبێت‪،‬لهناو ئ��هو عهقڵییهته سیاسییهدا‬ ‫نهبێت‪ .‬لهناو ئهم عهقڵییهته کلتورییهدا‬ ‫نهبێت‪ ،‬که ئێستا لهناو کۆمهڵگاى ئێمهدا‬ ‫زۆر زاڵه‪ .‬واته تێڕوانینى کلتوورى و سیاسی‬ ‫یهکترى تهواو دهکهن له دنیاى ئێمهدا‪ .‬کلتو ر‬ ‫و سیاسهت لهواڵتى ئێمهدا زۆر یهکانگیردهبن‪.‬‬ ‫کلتور و سیاسهت و تهسهورکردنمان بۆ ئاین‬ ‫بۆ چاالکى کۆمهاڵیهتى‪ ،‬بۆ خێر بۆ شهڕ‬ ‫ه��هم��ووى بهشێوهیهکى زۆر زۆر ترسناک‬ ‫مهرجهعییهتهکهى ئهگهڕێتهوه بۆ ئهم‬ ‫عهقڵییهته سیاسییهى ک��ه ئێستا ئهو‬ ‫سیاسییه کلتورییهى که ئێستا له کۆمهڵگاى‬ ‫ئێمه بااڵدهسته‪ .‬لهدایکبوونى ئینسانێک که‬ ‫بتوانێت لهدههوهى ئهم سیستمه سیاسیى و‬ ‫کلتورییه بیربکاتهوه وههێزێکى بڕیاردانى‬ ‫س��هرب��هخ��ۆى ه��هب��ێ��ت‪ ،‬ب��ت��وان��ێ��ت وهک��و‬ ‫تاکێک ئیرادهى ئازادیى خ��ۆى‪ ،‬تێڕوانینى‬ ‫ئ��ازادی��ى خ��ۆى بهرههمبهێنێت‪ ،‬بتوانێت‬ ‫جوانى بچێژێت‪ ،‬به بێ ئ��هوهى ترسى لهم‬ ‫مهرجهعییهته ههبێت‪ ،‬بتوانێت جوانى‬ ‫بهرههمبهێنێت‪ ،‬بهبێ ئ���هوهى ب���هردهوام‬ ‫ب��گ��هڕێ��ت��هوه ب���ۆالى ئ��هم مهرجهعییهته‬ ‫ئهخالقییه سیاسییهى که ئێستا بااڵ دهسته‪،‬‬ ‫ب��هب��ڕواى من حاڵهتێکى زۆر زۆر گرنگه‪.‬‬ ‫حاڵهتێکى تر که زۆر گرنگه به بڕواى من‪،‬‬ ‫رزگارکردنى زۆر ب��وار و بهشى ژیانه لهو‬ ‫پرۆسه به سیاسییکردنه رههایهى که له‬

‫ژماره (‪ )1758‬چوارشهممه ‪2018/6/13‬‬ ‫کۆمهڵگاى ئێمهدا ئهیبینین‪ .‬ههموو شتێک له‬ ‫کۆمهڵگاى ئێمه به سیاسیى کراوه‪ .‬له زمانى‬ ‫رۆژان��هوه بۆ قسهکانمان‪ ،‬بۆ ههستهکانمان‬ ‫ههتا پهیوهندییه خۆشهویستییهکانمان‬ ‫پڕن له رهمز و پڕن له سیمبولى سیاسی‪.‬‬ ‫بهشێوهیهک له شێوهکان به سیاسیکردنى‬ ‫موتڵهقکردنى ژیان که واى کردووه ههموو‬ ‫کات تاکهکان له کۆمهڵگاى کوردى دا تاکێکى‬ ‫ئیفلیج ب��ن‪ ،‬زان��س��ت ن��ات��وان��ێ��ت وج��ودى‬ ‫ههبێت‪ ،‬فهلسهفه ناتوانێت بوونى ههبێت‪،‬‬ ‫یانى بوونى کاریگهرى ههبێت‪ .‬من ئهتوانم‬ ‫ل��ه م��اڵ��هوه دانیشم گهشه ب��ه ج��ۆرێ��ک له‬ ‫بیرکردنهوهى فهلهسهفى تایبهت بهخۆم‬ ‫ب��دهم‪ ،‬بهاڵم ئهم بیرکردنهوهیه کاریگهرى‬ ‫لهسهر کۆمهڵگا ههبێت‪ .‬ببێت بههێزێکى‬ ‫ک��اری��گ��هر ل��هس��هر ئینسانهکان‪ ،‬ببێت به‬ ‫جۆرێک له جۆرهکان ئاراستهیهکى نوێ بدات‬ ‫به بیرکردنهوهى خوێنهرێک که قودرهتى‬ ‫ههیه له رێگاى خوێندنهوهوه خهیاڵێکى‬ ‫ئ��ازاد‪ ،‬وه بیرێکى ئ��ازاد ل��هالى خۆى گهشه‬ ‫پێبدات‪ .‬بهبێ رزگارکردنى کۆمهڵگاى کوردى‬ ‫لهم پرۆسه به سیاسیکردنه موتڵهقهدا که‬ ‫ههموو کایهکانى گرتووهتهوه که ههموو‬ ‫ژیانى گ��رت��وهت��هوه وه زمانى گرتوهتهوه‪،‬‬ ‫بوونمانى گرتووهتهوه‪ ،‬زۆر زهحمهته باس‬ ‫له بوونى سهرههڵدانى کۆمهڵگایهکى تازه‬ ‫بکهین‪ .‬واته ئهمانه کۆمهڵێک ئهرکانى زۆر‬ ‫گرنگن‪ .‬ههر پرۆژهیهک نهتوانێت ئهم خاڵه‬ ‫گرنگانه دهستهبهر بکات‪ ،‬نهتوانێت داهێنان‬ ‫ببهستێتهوه جارێکى تر به ژیان‪ ،‬نهتوانێت‬ ‫کۆمهڵگایهک درووس����ت ب��ک��ات‪ ،‬ک��ه تیادا‬ ‫داهێنان شوێنێکى گرنگى ههبێت‪ ،‬جوانى‬ ‫شوێنێکى گرنگى ههبێت‪،‬هونهر شوێنێکى‬ ‫گرنگى ههبێت‪ ،‬ئهدهب شوێنێکى سهنتڕاڵ‬ ‫و گرنگى ههبێت لهناو ئهم کۆمهڵگایهدا‪،‬‬ ‫وانهبێت ناتوانین قسه له کۆمهڵگایهکى ئازاد‬ ‫و نوێ بکهین‪ .‬ئهگهر کۆمهڵگایهک نهتوانێت‬ ‫ح��ورم��هت بگێڕێتهوه ب��ۆ کایهکانى تر‪،‬‬ ‫حورمهت بگێڕێتهوه بۆ چاالکى ئینسانهکانى‬ ‫ت��ر‪ ،‬ناتوانێت کۆمهڵگایهکى ئ��ازاد بێنێته‬ ‫ئ����اراوه‪ .‬ل��ێ��رهوه ک��ه ب��اس ل��ه پ��رۆژهی��هک��ى‬ ‫ئهلتهرناتیڤ ئهکهین‪ ،‬له راستى دا پرۆژهکه‬ ‫بهتهنیا ئهو ئهلتهرناتیڤه کاریگهره یان ئهو‬ ‫ئهلتهر ناتیڤه سیاسییه رۆژانهى که ئهمڕۆ‬ ‫له واقیعى ئێمهدا‪ ،‬وهکو خاڵێکى زۆر سهرهکى‬ ‫و گرنگ تهماشاکراوه‪ ،‬وه قورساییهکى ههره‬ ‫گهورهى پێدهدرێت‪ ،‬خاڵێکى گرنگه ئهویش‬ ‫بۆخۆى ‪ ،‬بهاڵم ناتوانین له رێگاى ئهوهوه‬ ‫کۆمهڵگایهکى نوێ درووست بکهین‪.‬‬ ‫‪ :‬کێشهیهکى گ��هورهت��ر ک��ه ههیه‬ ‫داوهشینى ناوچهکهیه‪ ،‬به تایبهت له دواى‬ ‫هاتنى ئهمریکا بۆ عێراق که دواتر شهڕی‬ ‫تایفى له عێراق ههڵدهگیرسێت‪ ،‬شهڕى شیعهو‬ ‫سوننه‪ ،‬سهدان ههزار کهس دهبن به قوربانى‪،‬‬ ‫دواتر ئهو رووداوانهى که پێى دهڵێن بههارى‬ ‫ع��هرهب��ى‪ ،‬تا ش��هڕى ن��اوخ��ۆى لیبیا شهڕى‬ ‫یهمهن گرنگترینیان شهڕى ناوخۆى سوریا که‬ ‫هێزه گهورهکان دنیا لهوێ کۆبوونهوهتهوهو‬ ‫شهڕ دهکهن‪ ،‬هیچ بههایهکیش بۆ ئینسانهکان‬ ‫دانانرێت‪ ،‬پرسیارهکه ئهوهیه له داوهشینى‬ ‫تهواوى ناوچهکهدا له ئێستا ئهو پرۆژهیه‪،‬‬ ‫پرۆژهى گۆڕانکاریی یاخود هاتنهوه سهرخۆ‪،‬‬ ‫له ئێستادا مومکینه ئهوه بکرێت؟‬ ‫بهختیار عهلى‪ :‬بێگومان له ئێستادا مومکین‬ ‫نییه‪ ،‬لهبهرئهو هۆیانهش که به شێکیمان‬ ‫باسکرد‪ .‬کیشهکه ئهگهڕێتهوه بۆ سهرهتاى‬ ‫سهدهى بیست‪ ،‬ئهوساتهى که خۆرههاڵت بهر‬ ‫پرۆژهى مۆدێرنه ئهکهوێت‪ .‬واته له جیهانى‬ ‫کالسیکییهوه لهجیهانى پێش دهستکهوتهکانى‬ ‫مۆدێرنه‪ ،‬پێش تهکنهلۆژیاوه‪،‬پێش هاتنى‬ ‫ف��ۆڕم��ى ن��وێ��ى دهوڵ����هت����هوه‪ ،‬وه قۆناغى‬ ‫س���هردهم���ى ئیمپراتۆرییهتى عوسمانى‬ ‫ب��هرهو س��هردهم��ى دهوڵ��هت��ى ناسیۆنالیزمى‬ ‫مۆدێرن ئهگوازینهوه دهوڵهتى کۆلۆنیاڵى‬ ‫پۆست کۆلۆنیاڵى و ههموو ئهم کێشانهى‬ ‫لهگهڵ ئهم دوو مۆدێالنه له دای��ک ئهبن‪.‬‬ ‫کێشهکه ل��هس��هر س��هره��هڵ��دان��ى پ��رۆس��هى‬ ‫پۆست مۆدێرنیزمهکردنه له خۆرههاڵت‪.‬‬ ‫مۆدێرنه له خۆرههاڵتدا که دێت لهسهرهتاى‬ ‫س��هدهى بیستدا‪ ،‬له گهڵیا دهزگ��اک��ان نوێ‬

‫ئهبێتهوه‪ ،‬سیستمى ئیدارى نوێ ئهبێتهوه‪،‬‬ ‫سیستمى قهزایی نوێ ئهبێتهوه‪ ،‬خوێندن‬ ‫ن��وێ ئهبێتهوه‪ .‬له خوێندنى کالسیکى و‬ ‫دینى‪ ،‬لهمهال و فهقێ و مهدرهسهو قوتابخانه‬ ‫دینییهکانهوه ئهیگوازینهوه ب��ۆ فۆڕمى‬ ‫قوتابخانهى مۆدێرن ‪ .‬خۆرههاڵت دهستدهکات‬ ‫به پرۆسهیکى مۆدێرنیزمه ک��ردن‪ .‬بهاڵم‬ ‫ئهوهى له خۆرههاڵتدا روو دهدات‪ ،‬پرۆسهى‬ ‫مۆدێرنیزمهکردن‪ ،‬له شوێنێکدا ئهوهستێت‬ ‫ناتوانێت گهشه بکات و ئیدامه بهخۆى‬ ‫بدات‪ .‬لێرهوه ئهو کێشهیهى له کوردستاندا‬ ‫ههیه و ئهیبینین‪ ،‬ئایا ئهتوانین ب��هرهو‬ ‫پێشهوه بڕۆین‪ ،‬یان ئهگهڕێینهوه بۆ دواوه؟‬ ‫ئایه ئهتوانین مۆدێرن بین ی��ان دووب��اره‬ ‫ب��ک��هوی��ن��هوه دۆخ���ى ب��هرب��هری��ی��هت؟ ئ��هو‬ ‫پرسیارهى کۆمهڵگهى کوردیش بهدهستییهوه‬ ‫ئهناڵێنێت‪ ،‬پرسیارى ههموو خۆرههاڵته‪،‬‬ ‫تهنها پرسیارى کورد نییه‪ .‬خۆرههاڵت له‬ ‫ناو دووڕیانێکدایه‪ ،‬له شوێنێکدا وهستاوه‬ ‫یان بهرهو مۆدێرنیزمهکردن ئهڕوات بهرهو‬ ‫خۆ نوێکردنهوه ئهڕوات بهرهو دامهزراندنى‬ ‫کۆمهڵگایهکى تا ئهندازهیهک دیموکراسى‬ ‫که تیایا ئهو شوناسه تازهیهیه که هێزه‬ ‫ج��ی��اوهزهک��ان و ئهتنێته ج��ی��اوازهک��ان و‬ ‫گرووپه جیاوازهکان‪ ،‬یهک یهکترى قبوڵ‬ ‫دهک����هن‪ ،‬ل��هگ��هڵ ی���هک ئ��هت��وان��ن ب��ژی��ن و‬ ‫ئهتوانن لهگهڵ یهک ههڵبکهن‪ .‬پرسیارهکه‬ ‫له راستى دا ئهوهیه‪ ،‬تۆ سهیرکه پرسیارى‬ ‫دین و بێ دینى لهکۆمهڵگاى خۆرههاڵتیدا‪.‬‬ ‫پرسیارهکه الى من ق��هت ئ��هوه نییه‪ ،‬تۆ‬ ‫دینت ههیه یان بێ دینى؟ ئهوهیان رهنگه‬ ‫پهیوهندى بهخۆتهوه ههبێت‪ ،‬بهاڵم چۆن‬ ‫کۆمهڵگایهک درووست ئهکهیت که دیندار و‬ ‫بێدین تێیدا بهیهکهوه بژین وه بهیهکهوه‬ ‫ههڵبکهن‪ .‬ئهو ناکۆکییه نهبێته ناکۆکییهک‬ ‫که کۆمهڵگا ههڵبوهشێنێتهوه‪ .‬چۆن له ناو‬ ‫کۆمهڵگایهکدا که پڕه له تهنێتى جیاواز ‪،‬‬ ‫گروپى کۆمهاڵیهتى جیاواز له زمانى جیاواز‪،‬‬ ‫وا ئهکهى ههموو ئهم هێزانه بهیهکهوه بژین‪.‬‬ ‫ئهمه بهبێ پرۆسهیهکى مۆدێرنیزمهکردن‪،‬‬ ‫مۆدێرنیزمهکردنى کۆمهڵگاو مۆدێرنیزمه‬ ‫کردنى عهقڵییهت‪ ،‬ک��ه ب��ازب��دات‪ .‬تواناى‬ ‫ههبێت بازبدات بهسهر ئهو ناسیۆنالیزمه‬ ‫فاشییستیهى که ئهمڕۆ له خۆرههاڵادا باوه‪.‬‬ ‫بازبات بهسهر ئهو جۆره تێگهیشتنهى که‬ ‫ئهمڕۆ ب��اوه‪ .‬شێوازێکى ئاشتیخواز تر وه‬ ‫نهرمتر و تێڕوانیى جیاوازتر بۆ جیهان‬ ‫گهشه پێبدات‪ ،‬ناتوانین باس له نوێکردهوهى‬ ‫ئ��هم کۆمهڵگایه بکهین‪ .‬وات��ه پرسیارهکه‬ ‫ئهوهیه‪ ،‬لهبهینى گهشهکردندا وه له بهینى‬ ‫گهڕانهوهدا بۆ دواوه‪ ،‬ئێمه لهکوێین؟ ئایه‬ ‫ئهگهڕێینهوه بهرهو بهربهریزم یان گهشه‬ ‫ئهکهین بهرهوپێشهوه بهرهو کۆمهڵگایهکى‬ ‫مۆدێرنه‪ .‬مۆدێرنه له خۆرههاڵتدا ههرهسى‬ ‫هێنا‪ ،‬سهبهبى ههرهسهکه زۆر زۆر بوو‪ ،‬من‬ ‫زۆر له سهریم نوسیوه له زۆر شوێندا‪ .‬یهکێک‬ ‫لهسهبهبه گهورهکان‪ ،‬هاتنى ئایدۆلۆژیایه‪.‬‬ ‫ئایدۆلۆژیا ت���هواوى بیرکردنهوهى فکرى‬ ‫زانستى پ��هک��دهخ��ات‪ .‬ئایدۆلۆژیا بریتیه‬ ‫له کورتکردنهوهى ت��هواوى جیهانبینیمان‬ ‫و پ��رس��ی��ارهک��ان��م��ان ب��ۆ چ��هن��د فۆڕمێکى‬ ‫دیاریکراو بۆ چهند پرسیارێکى دیاریکراو‪.‬‬ ‫پێشکهشکردنى کۆمهڵێک وهاڵم���ی ح��ازر‬ ‫بهدهست لهسهر ئهم پرسیارانه که لهگهڵ‬ ‫عهقڵى سادهى مرۆڤه سادهکاندا ئهگونجێت‬ ‫و خێرا قبوڵى ئ��هک��هن‪ ،‬له رێگاى ئ��هوهی‬ ‫سیستمێکى ئایدۆلۆجى یهکانگیرى حزبى‬ ‫یان سیاسیى درووس��ت دهک��هن‪ ،‬که ئهتوانن‬ ‫مێگهلێکى گهوره درووستکهن‪ ،‬رانێکى گهوره‬ ‫لهبهشهر درووستبکات‪.‬لێرهشهوه ئهو هێزانه‬ ‫درووستدهبن که ئهگهرى فاشیزم لهناویاندا‬ ‫زۆر زۆر بههێزه‪ .‬بۆیه تهماشائهکهین فاشیزم‬ ‫ههمیشه ئهگهرێکى کراوهیه له بهینى چهند‬ ‫سهعاتێکدا‪ ،‬هێزهکان ئهتوان ببن به هێزى‬ ‫سهربازى‪ ،‬بکهونه گیانى یهک‪ ،‬شوناسهکان‬ ‫ه��هم��وو ل��ه ترسیى ی��هک ل��هن��او ترسێکى‬ ‫ق��واڵ ئ��هژی��ن‪ .‬هیچ هێزێکى کۆمهاڵیهتى‬ ‫نییه ئێستا له خۆرههاڵتدا له دراوسێکهى‬ ‫نهترسێت‪ ،‬هیچ گروپێک نییه له دراوسێکهى‬ ‫نهترسێت‪ ،‬نهتهوهیهک نیه له نهتهوهکهى‬

‫چاوپێکەوتن‬ ‫تهنیشتى نهترسێت‪ .‬لهم حاڵهتى ترسه‪ ،‬ئهو‬ ‫ئایدۆلۆجیا سهتحییهش که بهردهوام وهاڵمى‬ ‫حازربهدهستى پێیه و پێشکهشى ئهکا‪ .‬به‬ ‫تورکهکه ئهڵێ ئهو نهتهوه گهورهیهى که‬ ‫خاوهنى ئیمپراتۆریهتى عوسمانى بوویت‪،‬‬ ‫ئێستا نابێت بچووکى قبوڵ بکهیت‪ .‬نابێت‬ ‫ئ��هوان��ه قبوڵ بکهیت‪ ،‬ئ��هوان��هى کۆیلهت‬ ‫بوون ئێستا ئازادبوون‪ .‬وه بۆ ناسیۆنالیزمى‬ ‫ع��هرهب��ى ک��ه خ��ۆى ش��ان��ازى ب��هو م��ێ��ژووه‬ ‫دووروو درێ���ژهوهى ئهکات لهگهڵ ئیسالم‬ ‫و ئیمپراتۆرییهتهکانى وسوڵتانێتهکانى‪.‬‬ ‫لهناو دنیایهکى وادا که تا ئێستا ئهم جۆره‬ ‫عهقڵییهته زاڵ��ه‪ ،‬قودرهتى نوێبوونهوه له‬ ‫بچووکترین ئاستدایه‪ .‬ئهگهر تهماشابکهین‬ ‫هێزى مۆدێرن له دنیاى ئیسالمیدا له دنیاى‬ ‫عهرهبیدا لهدنیاى کوردا‪ ،‬بهگشتى له دنیاى‬ ‫خۆرههاڵتدا‪ ،‬تهنیا کۆمهڵێک رۆشنبیرن‪.‬‬ ‫تهنها نوخبهیهکى دیاریکراون له مامۆستاو‬ ‫رهنگه خهڵکى ئهکادیمى و ئهو خهڵکهن‬ ‫راستهوخۆ کاریگهرییهکى راستهوخۆیان نیه‬ ‫لهسهر دنیاى سیاسهت‪ ،‬وه ناتوانن ئاڕاستهى‬ ‫سیاسی دیاریبکهن له قۆناغێکى مێژووییدا‪ ،‬له‬ ‫واڵتێکدا‪ .‬بۆیه کاتێک ههتا ئهم نوخبهیهش‪،‬‬ ‫بۆنموونه که تهماشاى ههڵبژاردنى عێراقى‬ ‫ئهکهیت تووشى نائومێدى ئهبیت‪ ،‬ههتا ئهو‬ ‫نوخبهیه که بهنوخبهیهکى به ئهکادیمى‬ ‫تهماشاى ئهکهیت‪ ،‬بهوه تهماشاى ئهکهیت‬ ‫رهنگه ههڵگرى ئهگهرێکى نوێ بێت‪ ،‬ههتا‬ ‫جیله تازهکان که پێتوایه رهنگه ههڵگرى‬ ‫مژدهى بهخشى جۆرێک له کلتورى تازهبن‪،‬‬ ‫تهماشا ئهکهیت به شێوهیهک له شێوهکان‬ ‫ههمان کلتوور دووباره ئهکهنهوه‪ .‬ئهچنهوه‬ ‫ناو ههمان قاڵب و ئهچنهوه ناو ههمان جۆرى‬ ‫جیهانبینى و وه ههمان شێواز ى تهماشاکردنى‬ ‫سیاسهت و ههمان شێوازى موومارهسهکردنى‬ ‫سیاسهت‪ .‬بێگومان لهدوایدا لهدوا دهرهنجامدا‬ ‫ئ���هم ج����ۆره ش���ێ���وازه ئهلتهرناتیڤێکى‬ ‫راستهقینه درووستناکات‪ .‬ئهو ئهگهره‪ ،‬ئهو‬ ‫هیوایهى تۆ بهدواى دا ئهگهڕێى‪،‬الى من له‬ ‫ئێستادا زۆر زۆر الوازه‪ .‬ناتوانین خۆمان‬ ‫بخهڵهتێنین وه درۆ لهگهڵ ههمووماندا‬ ‫بکهین‪ .‬شته بچووکهکان له حهجمى خۆیان‬ ‫زیاترى بدهینێ‪ .‬ئ��هوهى که ئێستا ههیه‪،‬‬ ‫پ��رۆژهى نوێگهرى‪ ،‬پ��رۆژهى تازهکردنهوهى‬ ‫ئهم کۆمهڵگایانه‪ ،‬پ��رۆژهى درووستکردنى‬ ‫تێڕوانینێکى تر و جیهانبینییهکى تر وهکو‬ ‫رهگ‪ ،‬وهکو تۆ و له بیر و خهیاڵ و هۆشى‬ ‫کۆمهڵێک نووسهر و رۆشنبیر و هونهرمهند‬ ‫و خهڵکى تایبهتى دا ههیه‪ ،‬بهاڵم له خهیاڵ‬ ‫و بیر و ه��ۆش��ى س��هرج��هم��ى کۆمهڵگادا‬ ‫بوونى نیه‪ .‬ئ��هوهى که ههیه له راستى دا‪،‬‬ ‫کۆمهڵگایهکه تا ئهندازهیهکى زۆر نقوم‬ ‫له بیرکردنهوهى ترادیسۆنى خۆیا‪ ،‬نقوم‬ ‫له وههمهکانیدا‪ .‬لێرهوه پرۆسهى ب��هرهو‬ ‫پێشهوه چوون‪ ،‬نابینرێت‪ .‬ئهوهى ئهبینرێت‪،‬‬ ‫پرۆسهى گهڕانهوهیهکى زۆر تووند و رادیکاڵه‬ ‫ب���هرهو دواوه‪ ،‬چونکه ه��هر کۆمهڵگایهک‬ ‫نهتوانێت بهرهو پێشهوه بڕوات‪ ،‬مهحکومه‬ ‫ب���هوهى بگهڕێتهوه ب���هرهو بهربهرییهت‪.‬‬ ‫ئهگهر تهماشا بکهیت نوشووستى مۆدێرنه‬ ‫له کۆمهڵگا له خ��ۆره��هاڵت��دا‪ ،‬نوشووستى‬ ‫ههوڵى نوێکردنهوه له خۆرههاڵتدا کهله‬ ‫س��هرهت��اى س���هدهى بیستدا دێته کۆمهڵگا‬ ‫خۆرههاڵتییهکانهوه که لهدوایدا له کۆتایى‬ ‫س��هدهى بیستدا ب��هرهو ههرهسێکى گ��هوره‬ ‫ئ��هڕوات و به س��هدام حوسهین و ئهردۆگان‬ ‫و به سیستمى مهالکان کۆتای پێدێت لهناو‬ ‫دهوڵهتێکى وهک ئێراندا‪ .‬ئهم پرۆژهیه‪ ،‬ئهم‬ ‫ههرهسه‪ ،‬بۆخۆى له دواجاردا به گهورهبوون‬ ‫بههێزبوونى ماکى فاشیزم له کۆمهڵگاکاندا‬ ‫تهواوبوو‪.‬‬ ‫‪ :‬بێینهوه الى کورد و کێشه ئاڵۆزهکهى‪.‬‬ ‫شۆڕشهکانى کوردستان باکور‪ ،‬باشور‪ ،‬رۆژئاوا‬ ‫ئهگهر باسى ئهم دوو سێ ساڵهى راب��ردوو‬ ‫بکهین‪ .‬تهماشابکه له باشوور نموونهیهکى‬ ‫وهکو داعشى بۆ زیندوو دهبێتهوه‪ ،‬له باکور‬ ‫لهکۆتایی ‪ 2015‬و ‪2016‬دا شهڕێکى گ��هورهى‬ ‫ناوخۆیى خوێناویى زۆر شاره کوردییهکانى‬ ‫گرتهوه که بهشێوهیهکى تراژیدى ناخۆش‬ ‫بۆ کورد کۆتایی هات‪ .‬دهیان شار و شارۆچکه‪،‬‬

‫یان ژمارهیهکى زۆر خانوو و ماڵى هاواڵتیان‬ ‫روخێنران و ک��اول��ک��ران‪ ،‬له رۆژئ���اوا ئهوه‬ ‫دهیبینین لهالیهن هێزێکى وهک تورکیاوه‬ ‫هێرشى دهکرێتهسهر بێ ئهوهى هیچ زیانێکى‬ ‫بۆ ئهو ههبێت و پهالمارى ئهدات بهتایبهت‬ ‫له عهفرین‪ ،‬ههموو ئهم پارچانه به شێوازى‬ ‫جیاواز جیاواز کاریان کردووه‪ ،‬بهاڵم لهگهڵ‬ ‫ئ��هوهش��دا پ��هالم��اردران و پ���رۆژهى ک��وردى‬ ‫پهکخرا و باڵى شکێنرا‪ .‬پرسیارهکه ئهوهیه‪،‬‬ ‫کورد بهچى شێوازێک کار بکات یاخود چۆن‬ ‫بگاته جۆرێک لهوهى لهگهڵ ئهم هێزگهله‬ ‫دانیشێت قهتاعهتیان پێبکات‪ ،‬جۆرێک له‬ ‫پێکهوه ههڵکردن ههبێت؟‬ ‫بهختیار ع��هل��ى‪ :‬زۆر ئهستهمه ئ��هوه‪،‬‬ ‫چونکه وهک���و وت��م ئ��هو ئادیدۆلۆژییهى‬ ‫ئ��هو بیرکردنهوهى له دنیاى ع��هرهب��ى و‬ ‫تورکى و فارسى دا زاڵ��ه ئایدۆلۆژیایهکى‬ ‫ناسیۆنالیستى ئاینییه‪ .‬وه ئهم ئایدۆلۆژیایه‬ ‫ئایدۆلۆژیایهکى زۆر داخراوه‪ ،‬ههڵگرى ئهم‬ ‫ئایدۆلۆژیایه لهرێگهى درووستکردنى رقهوه‬ ‫ئهتوانێت درێژه بهخۆى بدات‪ .‬واته سهرجهم‬ ‫بناغهکانى سیاسیى ئهم جۆره دهوڵهتانه که‬ ‫ئێمه لهگهڵیاندا ئهژین و لهناویاندا ئهژین‪،‬‬ ‫لهسهر درووسبوونى دوژمنێک درووستبووه‬ ‫که تهوى کینهو رقى شهڕانگێزى کۆمهاڵیهتى‬ ‫ئاڕاستهى ئهو هێزه بکرێت‪ .‬بۆیه لهڕوى‬ ‫مێژووییهوه تهماشا بکهیت‪ ،‬ئهم هێزانه‪،‬‬ ‫ئهم دهوڵهتانه زۆر زهحمهته لهماوهیهکى‬ ‫ک��ورت��داچ��اوهڕوان��ى ئ��هوهی��ان لێبکهى‪ ،‬ببن‬ ‫به هێزگهلێک بێن لهگهڵ تۆدا دانیشن دان‬ ‫بهههقى ژیان و مافى سهربهخۆیی و مافى‬ ‫ئ��ازادى ت��ۆدا بنێت‪ .‬ئهمه تا ئهندازهیهکى‬ ‫زۆر ‪ ،‬زۆر زۆر مهحاڵه به بێ نوشووستى‬ ‫ناسۆنالیزم‪ .‬ئ��هوهى که من ب��هردهوام زۆر‬ ‫پێى لهسهر دا ئ��هگ��رم‪ ،‬بهبێ نوشووستى‬ ‫ناسیۆنالیزم‪ ،‬بهبێ ئ��هوهى له خۆرههاڵت‬ ‫بتوانێت ئ��هم ج���ۆره ل��ه ناسیۆنالیزمى‬ ‫دینییه تێبپهڕێنێت‪ ،‬زۆرجار بهبێ دینیش‬ ‫ئیشى ک����ردووه‪ ،‬بۆنموونه ل��هس��هردهم��ى‬ ‫ئهتاتورک ناسیۆنالیزم تا ئهندازهیهک‬ ‫ههوڵیدا ناسیۆنالیزمێکى خالیس بێت‪،‬‬ ‫ناسیۆنالیزمێکى پهتى پێت‪ .‬دوور بێت له‬ ‫ههموو کاریگهرییهکانى دین‪ ،‬ئهگهرچى قهت‬ ‫وانهبووه‪ ،‬بهاڵم ههوڵدانێکى مێژوویی بوو‪.‬‬ ‫لهسهردهمى شا به ههمانشێوه بووه‪ .‬جۆرێک‬ ‫ب��ووه له ناسیۆنالیزم‪ .‬ب��هاڵم له ئێستادا‬ ‫ههوڵێک ه��هی��ه‪ ،‬بۆ یهکانگیرکردنهوهى‬ ‫ه��هردوو ئ��هو پرۆسهیه ئه دوو پرۆژهیه‪.‬‬ ‫بۆیه بهبێ نوشووستى هێنان و شکستهێنان‬ ‫بهم پرۆژهیهو عهقڵییهته‪ ،‬زۆر زهحمهتهله‬ ‫راستیدا ئێمه چاوهڕوانى ئهوه بکهین که‬ ‫ئهتوانین له رێگاى ئاشتیخوازانهوه وه له‬ ‫رێگاى شهڕیشهوه‪ ،‬بتوانین ئهم مۆدێله له‬ ‫عهقڵییهت تێکبشکێنین‪ .‬پرسیارهکه به‬ ‫بڕواى من ئهوهیه‪ ،‬کورد دهبێت نوێًنهرى‬ ‫عهقڵییهتێکى تر بێت‪ ،‬نوێنهرى تێڕوانینێکى‬ ‫تربێت‪ .‬جۆرێکى تر له جیهانبینى تهرح‬ ‫ب��ک��ات‪ ،‬ب��ۆ خ��ۆره��هاڵت‪ ،‬ب��ۆ خ��ۆى وه بۆ‬ ‫ناوچهکه بهگشتى‪ ،‬جیا واز بینێت لهم‬ ‫جۆره تێڕوانینانهى که ههیه‪ .‬تراژیدیاکهى‬ ‫کورد ئهوهیه که خۆشى ههمان تێڕوانین‬ ‫پێشکهش دهکات‪،‬خۆى لهناو ههمان بازنهدا‬ ‫ئهسوڕێتهوه وه خۆى به ههمان عهقڵییهتى‬ ‫ناسیۆنالیزمى دینى بیر له دنیا ئهکاتهوه‪.‬‬ ‫بێگومان چانسى تۆ لێره سفره‪ ،‬چونکه تۆ‬ ‫ههمیشه لهبهرامبهر کۆمهڵێک ناسیۆنالیزمى‬ ‫دینى زۆر بههێزتر لهخۆت راوهس��ت��اوى‪،‬‬ ‫ناسیۆنالیزمى ت��ورک��ى‪ ،‬ع��هرهب��ى‪ ،‬ئهمه‬ ‫جگه لهوهى ئهوانه که پێگهیهکى دونیایی‬ ‫بههێزیان ههیه‪ .‬پڕن له غرورى قهومى‪ ،‬وه‬ ‫پڕن له غرورى مێژوویی‪ .‬له ههمانکاتیشدا‬ ‫پاڵپشتییهکى مێژوویی گهورهیان ههیه له‬ ‫ههمان کاتیشدا پاڵپشتییهکى نێودهوڵهتى‬ ‫زۆر گهورهیان ههیه‪ .‬دنیا مامهڵه لهگهڵ‬ ‫ئهم هێزانه ئهکات نهک مامهڵه لهگهڵ تۆ‪.‬‬ ‫تۆ خاڵێکى بچووکى‪ ،‬هێزێکى بچووکى‪ ،‬تۆ‬ ‫سیاسییهکى گرنگ نیت‪ ،‬بونێکى کلتورییهکى‬ ‫گرنگت نیه‪ ،‬شتێکى گرنگ پێشکهش به‬ ‫جیهان ناکهیت‪ .‬ک��ورد ئهبێت لهو قۆناغه‬ ‫دهربچێت‪ ،‬کورد ئهبێت شتى گرنگ پێشکهش‬

‫‪9‬‬

‫به دنیا بکات‪ ،‬کورد ئهبێت تێڕوانینى نوێ‬ ‫پێشکهش بهو ناوچهیه بکات‪ ،‬کورد ئهبێت‬ ‫جۆرێکى تر له عهقڵییهتى سیاسیى بهرههم‬ ‫بهێنێت‪ ،‬که ت��هواو جیاوازبێت‪ ،‬لهو جۆره‬ ‫عهقڵییهتهى که ئێستا له خۆرههاڵتدا بااڵ‬ ‫دهسته‪ .‬بهاڵم کورد نووشوستى هێنا لهوهى‬ ‫ئهو عهقڵییهته درووست بکات‪ .‬کورد یهکێک‬ ‫بوو لهوانهى ئهم خهونهى ههبوو‪ ،‬یهکێک‬ ‫بوو لهوانهى ئهم خهونه یۆتۆپیایهى ههبوو‪،‬‬ ‫ب��هاڵم بهتایبهت ل��هژێ��ر دهس��ت��ى پ��ارت��ى و‬ ‫یهکێتى دا بهتهواوى تێکشکا‪ .‬وه عهقڵییهتى‬ ‫سیاسى ک���وردى پیشانى دا‪ ،‬ک��ه بهشێکى‬ ‫تهقلیدى سیستمى بیرکردنهوهى سیاسى‬ ‫خۆرههاڵته‪ .‬وه بیرکردنهوهى سیاسییهکانى‬ ‫کورد و سیاسهت جیاوازییهکى نییه لهگهڵ‬ ‫بیرکردنهوهى سیاسهتى فاشیستییهکى‬ ‫عهرهبى‪ ،‬لهگهڵ سیاسییهکى تورک دا‪ ،‬بهاڵم‬ ‫به ههوێ کوردییهکه مۆرکه کوردییهکه‪ .‬واته‬ ‫تۆ ههمان ئایدۆلۆژیا بهرههم ئههێنیتهوه‬ ‫ب���هاڵم ب��ه دهم��ووچ��اوێ��ک��ى ک��وردی��ی��هوه‪،‬‬ ‫ههمان عهقڵییهت ب��هره��هم ئههێنیتهوه‬ ‫ب��هاڵم بهدهموچاوێکى کوردییهوه‪ .‬لێرهدا‬ ‫تۆ ناتوانیت له راستى دا نه قهناعهت به‬ ‫میلهتانى خۆرههاڵت بکهیت‪ ،‬نه قهناعهت‬ ‫به جیهانى دهرهوه بکهیت‪ ،‬نه قهناعهت‬ ‫بههێزه نوێکهرهوهکانى ناو کۆمهڵگاى کوردى‬ ‫خۆشییهوه بکهیت و لهگهڵیدا بیت‪ .‬کێشهکه‬ ‫کێشهى قهیرانێکى قوڵى عهقڵى شارستانى‬ ‫سیاسی ئابوورییه‪ ،‬وه بێ وهرگرتنى ئهم‬ ‫ق��هی��ران��ه ب��ه ه��هم��وو رهههندهکانییهوه‪،‬‬ ‫ناتوانین تێیپهڕێنین‪ .‬ناتوانین ئهم قهیرانه‬ ‫تێپهڕێنین ل��ه ڕێ��گ��هى درۆوه‪ ،‬ل��ه رێگاى‬ ‫درووش��م��هوه له رێگاى هوتاف کێشانهوه‪.‬‬ ‫ئهم قهیرانه بهم شێوانه تێناپهڕێندرێت‪،‬‬ ‫چونکه قهیرانێکى شارستانێتى و عهقڵى و‬ ‫رۆشنبیرى زۆر قوڵه‪ ،‬وه ئهم قهیرانه بهشێکى‬ ‫الى تۆیه چارهسهرهکهى که تۆ هێشتا تۆ ئهو‬ ‫بهشهى خۆت چارهسهر نهکردووه‪ ،‬وه بهشى‬ ‫ههره گهورهکهى الى ئهوانی تریشه‪ .‬ئهمه‬ ‫جگه لهوهى خۆرههاڵت که ئێستا بووه به‬ ‫جێگایهک شوێنى ملمالنێى ههموو هێزه‬ ‫جیهانییهکان‪ .‬ههموو ئهو کاپیتالیزمانه‬ ‫بهشێوه دڕن��دان��هک��هى ملمالنێکانى خۆى‬ ‫هێناوهته سهر خاکى خۆرههاڵت لهسوریا‬ ‫له عێراق که ئهیبینت‪ .‬ئهمه جگهلهوهى‬ ‫که سیستمه ناوخۆییهکانن‪ .‬ئهو سیستمه‬ ‫دڕن��دان��هى وهک سیستمى ئ��ۆردووگ��ان��ى‪،‬‬ ‫سیستمى ئ��هو دهوڵ��هت��ان��هى ناوچهکه که‬ ‫مهساڵحیان ههیه لهم ش��هڕه به دڕندانه‬ ‫ترین شێوه هاتونهته ناو ئهو شهڕهوه‪ .‬بۆیه‬ ‫چارهسهرهکه چارهسهرێکى ئاسان نییه‪.‬‬ ‫ناتوانین خۆمان بخهڵهتێین و درۆ لهگهڵ‬ ‫خۆمان بکهین و تهنها به درووشم و هوتاف‬ ‫و گوتارێکى پۆپۆلیستى ههوڵبدهین لێى‬ ‫دهربچین‪ .‬ئهمه پرۆژهیهکى گرنگه‪ ،‬ئهبێت‬ ‫فکر دهورێکى گرنگى زۆر له خوێندنهوهیدا‬ ‫ببینێت‪ ،‬وه رۆشنیران دهورێکى زۆر باش له‬ ‫روونکردنهوهدا‪ ،‬له تێگهیشتنى رهههندهکان‬ ‫ببینن‪ ،‬که بهداخهوه له ئێستادا رۆشنبیرى‬ ‫کورد‪ ،‬یان رۆشنبیرى خۆرههاڵت بهگشتى‬ ‫هێشتا زۆر به دووره ل��هوهى به جدى که‬ ‫موشکیله قوڵهکانى به قوڵى دیراسه بکات‪.‬‬ ‫ههتا له رۆشنبیرییهکى وهکو رۆشنبیرییهکى‬ ‫عێراقى یان ئێرانى جوهدى زۆر گهوره‬ ‫نابینیت‪ ،‬که له ئاستى ئهزمه گهورهکهدا‬ ‫بێت‪ ،‬له ئاستى قهیرانه گهورهکهدا بێت‪ ،‬که‬ ‫کۆمهڵگا تیاى ئهژیت‪ .‬بۆ ئهم کۆمهڵگایهنه‬ ‫ب���هردهوام خۆیان دووب��اره ئهکهنهوه‪ ،‬ئهو‬ ‫کۆمهڵگایانهن ناتوانن له دهسهاڵتى ئهمجۆره‬ ‫بیرکردنهوه له ناسیۆنالیستییه فاشیستییه‬ ‫دهربازی بێت‪ .‬بۆ شووناسهکان تهنها دڵنیایی‬ ‫و ئارامى خۆیان تهنیا لهو جۆره گوتارانه‬ ‫ئهبیننهوه؟ ئهمانه پرسیارى گرنگن که‬ ‫ئهبێت وهاڵمیات بدهینهوه‪ ،‬ئهو سا لهدواى‬ ‫ئهوهوه قسهلهسهر ئهوه بکهین‪ ،‬ئایه چیى‬ ‫بکهین؟ بهاڵم ئێمه تائێستا له پرسیارهکان‬ ‫خ��ۆم��ان ئ��هدزی��ن��هوه ل��ه رێ��گ��اى وتارێکى‬ ‫پۆپۆلستییهوه له رێگاى وتارێکى سیاسی‬ ‫سهتحییهوه ئهمانهوێت وهاڵم بدۆزینهوه‪،‬‬ ‫بهاڵم وهاڵم لهو رێگایانهوه نادۆزرێتهوه‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫ژماره (‪ )1758‬چوارشهممه ‪2018/6/13‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫پاڵێوراوێکی هەدەپە‪ :‬هەندێک دەڵێن ژنێکى ماڵەوە چۆن دەتوانێت ببێتە پەرلەمانتار؟‬ ‫‪‬‬

‫شەفیقە دۆغان پاڵێوراوى هەدەپە‬

‫پارتی دیموکراتی گەالن (هەدەپە) رایدگەیەنێت چاویان‬ ‫لەوەیە لە هەڵبژاردنەکانی تورکیادا هەر سێ کورسیەکەی‬ ‫پارێزگای چەولیک ببەنەوەو رێژەی دەنگەکانی بۆ دوو‬ ‫هێندە بەرزبکاتەوە‪.‬‬ ‫شەفیقە دۆغان پاڵێوراوى هەدەپە و ریزبەندی سێیەمى‬ ‫لیستى هەدەپە لە چەولیگ رایگەیاند‪ ،‬هەدەپە حزبى‬ ‫ژن��ان��ە‪ .‬هاوواڵتیان زۆر بە باشی و ب��ەڕێ��زەوە نزیک‬ ‫دەبنەوە‪ ،‬بە تایبەتى نزیکایەتى ژنان زۆر زۆر باش و لە‬ ‫ئاستێکى بەرزدایە‪».‬‬ ‫وتیشى «پشت بەخوا ئێمە هەر سێ پاڵێوراوەکەمان‬

‫بۆ چەولیگ رەوان��ەى پەرلەمان دەکەین‪ ،‬چونکە ئەم‬ ‫خەڵکە ئێمە لە خۆیان دەزان��ن‪ .‬هەندێکیش سەریان‬ ‫سوڕدەمێنێت و دەڵێن «ژنێکى ماڵەوە چۆن دەتوانێت‬ ‫ببێتە پەرلەمانتار»‪ ،‬ئێمەش دەڵێین «ئەگەر ئەو خانمە‬ ‫هەدەپەیى بێت‪ ،‬ئەوە زۆر ئاسانە‪ ،‬چونکە هەدەپە حزبى‬ ‫ژنانە»‪.‬‬ ‫هەر یەک لە ئەرداڵ ئایدەمیر‪ ،‬نیهاد ئاکسۆی و شەفیقە‬ ‫دۆغ��ان پاڵێوراوانى هەدەپە بۆ چەولیگ شانبەشانی‬ ‫رێکخستنى هەدەپە لەشار و ناوچەکانى چەولیگدا‪ ،‬لە‬ ‫بەرەبەیانییەوە تاوەکو ئێوارە بە بەردەوامی لە کار و‬ ‫چاالکیدان‪.‬‬ ‫پ��اڵ��ێ��وراوەک��ان س��ەردان��ى کاسبکاران و پ��ی��ش��ەوەران و‬

‫گوندەکان دەکەن و لەگەڵ دانیشتوانى شارەکانیدا بەربانگ‬ ‫دەکەنەوە و دواى بەربانگیش دەچن بۆ سەردانى مااڵن و‬ ‫زانیاری لەبارەى هەڵبژاردنەوە بە هاوواڵتییان دەدەن‪.‬‬ ‫پۆلیسى تورکیاش لە چەولیگ بە ب��ەردەوام��ى کارى‬ ‫بانگەشەى هەڵبژاردنى هەدەپە چاودێرى دەکات‪.‬‬ ‫بەپێى راپۆرتێکى ئاژانسى هەواڵى میزۆپۆتامیا سەربارى‬ ‫بوونى چەندین بنکەى بانگەشەى ه��ەڵ��ب��ژاردن‪ ،‬لە‬ ‫چەندین شوێنى شارى چەولیگ‪ ،‬لە ناوەندى قەزاکان‬ ‫و لە گوندەکاندا‪ ،‬هاوواڵتییان رۆژانە گوێ لە قسەکانى‬ ‫سەاڵحەدین دەمیرتاش پاڵێوراوى هەدەپە بۆ سەرۆکایەتى‬ ‫ک��ۆم��ار دەگ����رن‪ ،‬ک��ە ل��ە ئۆتۆمبێلەکانى بانگەشەى‬ ‫هەڵبژاردنى هەدەپەوە بە موکەبەرە باڵودەکرێنەوە‪.‬‬

‫چیرۆکی ئەلیسیۆی خەمناک‬ ‫بەرپرسان عەوداڵی بەدەستهێنانی دەسەاڵتی زیاترن لە دوای هەڵبژاردنەکان‪ ،‬کێشەی کارەبا و نان و‬ ‫خزمەتگوزارییەکانیشیان لەبیری هاواڵتیان بردووەتەوە‬ ‫تورکیا پالنی هەیە‬ ‫‪ ٢٢‬بەنداو دروست بکات‪،‬‬ ‫هەشتیان دەکەونە سەر‬ ‫دیجلە و ‪ ١٤‬دەکەوێتە‬ ‫سەر فوڕات‬

‫ئەلیسۆ بە گەورەترین بەنداو دادەنرێت لەسەر روباری دیجلە‬ ‫ماجد سامەڕائی‬ ‫بەهۆی تەواوبوونی پرۆژەی بەنداوی ئەلیسۆ‬ ‫و بەکارخستنی لە الیەن حکوومەتی تورکیاوە‪،‬‬ ‫کێشەی ئ���او ل��ە ع��ێ��راق س��ەره��ەڵ��دەدات‪.‬‬ ‫بەرپرسانی عێراق وای نیشان دەدەن کە ئەوان‬ ‫زۆر لەو کارە تووڕەن‪ ،‬بەاڵم لە راستیدا ئەمە‬ ‫وانیە و ئاوی عێراق خەمخۆرێکی وەهای نیە‪.‬‬ ‫بەرپرسانی عێراق لەئێستادا بە جۆرێک‬ ‫عەوداڵی بەدەستهێنانی دەسەاڵتی زیاترن لە‬ ‫دوای هەڵبژاردنەکان‪ ،‬کێشەی کارەبا و نان و‬ ‫خزمەتگووزارییەکانیشیان لەبیری هاواڵتیان‬ ‫ب���ردووەت���ەوە‪ ،‬ب���ەاڵم ه��ەم��وو ئەمانە کەم‬ ‫نەبوون لەسەر خەڵکی عێراق‪ ،‬ئێستا خەریکە‬ ‫رووباری دیجلەش لەدەست دەدەن و قەیرانی‬ ‫ئاو بەرۆکی هاواڵتیانی ئەو واڵتە دەگرێتەوە‪.‬‬ ‫ئ��ەگ��ەر بێت ب��ەن��داوی ئەلیسۆ وەک خۆی‬

‫ب��ەک��ارب��خ��رێ��ت و ئ����اوی پێویستی تێدا‬ ‫کۆبکرێتەوە‪ ،‬ئاوی رووباری دیجلە لە عێراق‪،‬‬ ‫لە ‪ ٢١‬ملیار مەتر سێجاوە بۆ ‪ ٩.٧‬ملیار سێجا‬ ‫کەم دەبێتەوە‪.‬‬ ‫لە دوایین کۆبوونەوەی پەرلەمانی عێراق کە‬ ‫لەبارەی ئەنجامی هەڵبژاردنەکان و ئەگەری‬ ‫پێشێلکاریی و تەزویر بەسترا‪ ،‬پەرلەمانی‬ ‫ع��ێ��راق دەن��گ��ی ن���اڕەزای���ی دەرب����ڕی ب��ەاڵم‬ ‫ئەوەندەی ناڕازی بوون لەوەی موقتەدا سەدر‬ ‫زۆرینەی کۆرسییەکانی پەڕلەمانی داهاتووی‬ ‫عێراقی ب��ەدەس��ت هێناوە‪ ،‬ئ��ەوەن��دە لەوە‬ ‫ناڕازیی نەبوون کە تورکیا خەریکە چیان‬ ‫بەسەر بێنێت لە کاتێکدا گەڕانەوەی دەسەاڵت‬ ‫بۆالی سەدر رەنگە تەنها گەڕانەوەی دەنگی‬ ‫خەڵک بێت بۆ خەڵک‪ ،‬چونکە سەدر خەڵک‬ ‫هەڵیبژاردووە بە گوێرەی هەڵبژاردنەکان‪.‬‬ ‫سەدر پێشتر دژی حکوومەت بوو‪ ،‬دەسەاڵتی‬ ‫بە گەندەڵ و شکستخواردوو لە قەڵەمی دەدا‪،‬‬

‫رەخنەی تووندی لە چۆنێتی خەرجکردن‬ ‫و ب��ەڕێ��وب��ردن��ی ن��ەوت و داه��ات��ی عێراقی‬ ‫دەگرت‪ .‬ئەو شکستە یەک بە دوای یەکانەی‬ ‫عێراقە‪ ،‬وایلێکردوە وەک هێزێکی ناکاریگەر و‬ ‫وەالخراو لە الیەن دراوسێکانی سەیر بکرێت‪.‬‬ ‫پ��ەڕل��ەم��ان��ت��اران��ی ع��ێ��راق ل��ە سێی مانگی‬ ‫ح��وزەی��ران دەرب����ارەی کێشەی ئ��او چەند‬ ‫لێدوانێکیاندا‪ ،‬بەاڵم ئەو لێدوانانە ئەوەندەی‬ ‫لەقسەی فێرخوازێکی قوتابخانەی تائیفی‬ ‫دەچ��وو‪ ،‬ئەوەندە بە قسەی پەرلەمانی نە‬ ‫دەکرد‪ .‬خۆ ئەگەر گوێ لە قسەکانی وەزیری‬ ‫سامانەکانی ئاو بگری‪ ،‬زیاتر تێدەگەیت‪.‬‬ ‫ئەو باسی لە هۆکارەکان کرد کە بوونەتە هۆی‬ ‫ئ��ەوەی تورکیا ئەو بەنداوە دروس��ت بکات‪،‬‬ ‫بەاڵم بیری چوو باس لەوە بکات کە مێژووی‬ ‫دروستکردنی ئەو بەنداوە بۆ ‪ ١٠‬ساڵ لەمەوبەر‬ ‫دەگەڕێتەوە‪ ،‬هەروەها بیری چوو باس لەوە‬ ‫بکات حکوومەتەکانی عێراق لە دوای ساڵی‬

‫‪ ٢٠٠٣‬ەوە هیچ پرۆژە و تاکتیکێکیان نەبووە‬ ‫تاکو هەوڵی پاراستنی هەردوو رووباری دیجلە‬ ‫و فورات بدەن‪.‬‬ ‫دەب���وو حکوومەت پالنی زۆر ستراتیژی‬ ‫هەبێت دەربارەی پاراستنی ئەو دوو ڕووبارە‪،‬‬ ‫هیچ نەبێت دەبوو سیستەمی دابەشکردنی ئاو‬ ‫لە واڵتی پێشبخەن بەجۆرێک رێگریشیان لە‬ ‫کێلگەی بەخێوکردنی ماسیە نایاسایەکانیش‬ ‫بگرتایە‪.‬‬ ‫وەزی��رەک��ەی ع��ێ��راق تەنها ئ���ەوەی وت کە‬ ‫تورکیا تاک الیەنە ئەو بڕیارەی داوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫رەنگە نەزانێت سەردەمێکە ئەنقەرە خەریکی‬ ‫خەرجکردنی پارەیە لەو جۆرە بەنداوە و‬ ‫چەندین بەنداوی دیکە‪.‬‬ ‫تورکیا پالنی هەیە ‪ ٢٢‬بەنداو دروست بکات‪،‬‬ ‫هەشتیان دەکەونە سەر دیجلە و ‪ ١٤‬دەکەوێتە‬ ‫سەر فوڕات‪ .‬گەورەترینیان بەنداوی ئەتاتورکە‬ ‫لەسەر رووباری فوڕات کە کاتێک لە ساڵی ‪١٩٩٢‬‬

‫دەست بە دروستکردنی کرا‪ ،‬پەیوەندی نێوان‬ ‫عێراق و تورکیا و سووریا بەهۆیەوە تێکچوو‪.‬‬ ‫لە ئێستادا شەش بەنداوە لەسەر رووب��اری‬ ‫دیجلە تەواو بوون و ئەلیسۆش دواهەمینیانە‬ ‫کە تەواو بووە‪ ،‬دوای ئەوەیش بەنداوی سیلڤان‬ ‫دێت کە لە ساڵی ‪ ٢٠١٩‬تەواو دەبێت‪.‬‬ ‫لە دوای جەنگی کوەیت‪ ،‬ئیدی عێراق زیاتر‬ ‫و زی��ات��ر ب���ەرەو شکست دەڕۆی ل��ە ڕووی‬ ‫پارێزگاریکردن لە سەرچاوە ئاوییەکانی‪.‬‬ ‫ت��ەن��ان��ەت ع��ێ��راق نەیتوانی ب��ە یەکسانی‬ ‫مامەڵە ل��ەگ��ەڵ گ��رت��ن��ەوەی ئ��او ل��ە الی��ەن‬ ‫تورکیا و ئێرانەوە بکات کە ئێرانیش ئاوی‬ ‫ئەلوەند و زێ بچووکی گرتەوە‪ ،‬بەاڵم بەغدا‬ ‫بۆ ت��اران بێدەنگی هەڵبژاردن و ئەو کەمە‬ ‫ناڕازیەتیەشی دەرنەبڕی‪.‬‬ ‫رەج��ەب تەیب ئەردۆگان‪ ،‬سەرۆکی تورکیا‪،‬‬ ‫لەبارەی ئەو بەنداوانەی وتی «ئێمە ‪ ١٠‬ساڵ‬ ‫پێش ئێستا عێراقمان لەوە ئاگادار کردەوە کە‬ ‫دەست بکەن بە پاراستنی ئاو و دروستکردنی‬ ‫بەنداوە بۆ خەڵک و واڵت… ئیستا ئەو ئاوە‬ ‫بەفیڕۆ دەچێت‪ ،‬بۆچی؟ بەرپرسان هیچیان‬ ‫نەکرد و گوێیەکی کەڕیان نیشان داین»‪.‬‬ ‫ئەردۆگان وتیشی «بەنداوی ئەلیسۆ باشووری‬ ‫رۆژهەاڵتی تورکیا دەکاتە ناوچەیەکی گەورەی‬ ‫کشتووکاڵ و گەشتیاری و کارەبا لە ئەوروپاوە‬ ‫وەبەرهێنەرانی بیانی رادەکێشێت»‪.‬‬ ‫رەنگە تورکیا باش بزانێت کە عێراق چەندە‬ ‫بێ هێزە ئەمەش وایکردوە کە سوپای بێ‬ ‫گوێدانە ب��ەغ��داد بنێرێتە ن��او شاخەکانی‬ ‫عێراق‪ ،‬دواجاریش چیرۆکی بەنداوی ئەلیسۆ‪،‬‬ ‫جیا ل��ە شکستێکی دی��ک��ەی ب��ەغ��دا هیچی‬ ‫دیکەمان پێ ناڵێت‪.‬‬ ‫وەرگێڕانی‪ :‬هەرێم جەعفەر‬

‫ژماره (‪ )1758‬چوارشهممه ‪2018/6/13‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫‪11‬‬

‫ئەڵمانیا بیر لە گۆڕینی‬ ‫یاساکانی بەرامبەر‬ ‫پەنابەران دەکاتەوە‬ ‫دراوسێ‬ ‫ئەڵمانییەکانی‬ ‫عەلی بەشار‬ ‫دەڵێن بکوژی‬ ‫سوسانا سەڕەڕۆ‬ ‫و شەقاوە بووەو‬ ‫مادەی هۆشبەری‬ ‫بەکارهێناوە‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫بەگوێرەی ڕاپۆرتێکی دۆچ��ە ڤێلە‪ ،‬لە‬ ‫ئەڵمانیا باس باسی کوشتنی ئەو کچە‬ ‫‪ ١٤‬ساڵەیە بە ناوی سوسانا کە لە الیەن‬ ‫گەنجێکی دانیشتووی زاخ��ۆ ب��ە ن��اوی‬ ‫عەلی بەشار دەستدرێژی سێکسی کراوەتە‬ ‫سەری و دواتر کوشتویەتی‪.‬‬ ‫ئ�����ەوەی زی���ات���ر خ��ەڵ��ک��ی ئ��ەڵ��م��ان��ی��ای‬ ‫تووڕەکردووە ئەوەیە کە ئەو پەنابەرە‬ ‫داوای م��اف��ی پ��ەن��اب��ەرێ��ت��ی ل��ە الی��ەن‬ ‫ئەڵمانیاوە رەتکراوەتەوە‪ ،‬بەاڵم بەهۆی‬ ‫یاساکانی ئ��ەوروپ��ا ه��ەر لەکەمپەکانی‬ ‫ئەڵمانیادا ماوەتەوە‪.‬‬ ‫پارتی پۆپۆلیستی راستڕەوی ئەڵمانیا‪،‬‬ ‫ئەی ئیف دی‪ ،‬هێرشیکردە سەر یاسای‬ ‫پ���ەن���اب���ەران و ل��ە ب��اوک��راوەی��ەک��ی��دا‬ ‫ن��ووس��ی��وی��ەی��ت «پ��ەن��اب��ەران مەترسی‬ ‫کوشتن ب��ۆ ژن و کچەکانمان دروس��ت‬ ‫دەکەن»‪.‬‬ ‫هەندێکیش ت��راژی��دی��ای کوشتنی ئەو‬ ‫کچە جوولەکە ‪ ١٤‬ساڵە لەالیەن عەلی‬ ‫‪ ٢٠‬ساڵەوە بە چیرۆکێکی بەکارهێندراو‬ ‫وەسف دەک��ەن لە الیەن هەندێک پارتی‬ ‫سیاسی ئەوروپا و ئەڵمانیا‪.‬‬ ‫بەاڵم بەگوێرەی ئەوەی لە ڕاپۆرتەکەی‬ ‫ئ��ەو دەزگ���ا میدیا ئەڵمانییە ه��ات��ووە‪،‬‬

‫ئەوانەی دژی پەنابەرانن لە ئەڵمانیا دەڵێن کاتێک پەنابەرێک مافی نادرێتێ دەبێت لە ئەڵمانیا دەربکرێت و نابێت بمێنێتەوە‬ ‫ت��ەواوی راستی ڕووداوەک��ە بەم جۆرەی‬ ‫خوارەوە بووە‪.‬‬ ‫لە ‪ ٢٢‬یاخود ‪ ٢٣‬مانگی پێنج‪ ،‬کوڕێک‬ ‫ب��ەن��اوی عەلی‪ ،‬کچێک ب��ەن��اوی سوسانا‬ ‫دەکوژێت و لە ‪٦‬ی مانگی شەش تەرمی‬ ‫کچەکە ل��ە ن��زی��ک ماڵێکی پ��ەن��اب��ەران‬ ‫کە عەلی و خێزانەکەی تیایدا دەژیان‬ ‫دۆزرایەوە‪.‬‬ ‫ل��ە س��اڵ��ی ‪ ،٢٠١٦‬ع��ەل��ی ف��ۆرم��ی مافی‬ ‫پەنابەرێتی لە ئەڵمانیا پڕکردووەتەوە‬ ‫بەاڵم ڕەتکراوەتەوە‪ ،‬دواتر ناوبراو تانە‬ ‫لە بڕیارەکە دەدات و کەیسەکەی بڕیاری‬ ‫کۆتایی لەسەر نادرێت و چاوەڕوانی دادگا‬ ‫دەکرێت‪.‬‬ ‫عەلی و خێزانەکەی‪ ،‬لە ‪٢‬ی مانگی شەش‬ ‫دەچنە تورکیا و پاشان بەرەو باکووری‬ ‫عێراق (هەرێمی کوردستان) بەڕێدەکەون‪،‬‬ ‫خێزانەکە بە کارتی مانەوەی پەنابەران‬ ‫گەشت دەکەن‪ ،‬بەاڵم هێشتا ڕوون نیە کە‬ ‫ئایا ئەوان مافی گەشتیان هەبووە یاخود‬ ‫نا‪.‬‬ ‫لە هەشتی مانگی شەش‪ ،‬عەلی لە الیەن‬ ‫دەزگ��اک��ان��ی پۆلیسی ب��اک��ووری عێراق‬ ‫دەستگیر دەک��رێ��ت و ل��ەه��ەم��ان رۆژدا‬ ‫دەگەڕێندرێتەوە بۆ ئەڵمانیا‪.‬‬ ‫بەگوێرەی وتەی پۆلیسی ئەڵمانیا‪ ،‬عەلی‬ ‫دانی بەتاوانی کوشتنی کچەکەدا ناوە‪،‬‬ ‫جیا لە کوشتنی سوسانا‪ ،‬عەلی دانی بە‬ ‫چەند تاوانێکی دیکە ناوە کە لە عێراق‬ ‫کردوویەتی‪ ،‬بەاڵم بە پۆلیسی وتووە کە‬ ‫هەموو تاوانەکانی بەبیر نایەت‪ ،‬چونکە‬ ‫لە ژێر کاریگەری خواردنەوە کحولییەکان‬ ‫و حەبدا بووە‪.‬‬ ‫ئێستا رای گشتی ئەڵمانیا چ��اوەڕێ��ی‬ ‫ل���ێ���ک���ۆڵ���ی���ن���ەوەی وردی پ��ۆل��ی��س��ن‪،‬‬ ‫پ��رس��ی��ارەک��ەش ئ��ەوەی��ە‪ ،‬ئ��ای��ا کوشتنی‬ ‫سوسانا‪ ،‬دەبێتە تاوانێکی پەنابەران؟‬ ‫ع��ەل��ی و خ��ێ��زان��ەک��ەی‪ ،‬نموونەیەکی‬ ‫دەگمەنی ئەڵمانیان چونکە م��اوەی ‪١٨‬‬ ‫مانگ ب��ێ وەرگ��رت��ن��ی وەاڵم���ی ئەرێنی‬ ‫ئەڵمانیا لەو واڵتە ماونەتەوە‪.‬‬ ‫ئەوانەی دژی پەنابەرانن لە ئەڵمانیا‬ ‫دەڵێن کاتێک پەنابەرێک مافی نادرێتێ‬ ‫دەبێت لە ئەڵمانیا دەربکرێت و نابێت‬ ‫بمێنێتەوە‪ ،‬بەاڵم ئەوانە کە پشتگیری‬ ‫لە مافی پەنابەران دەک��ەن لە ئەڵمانیا‬

‫دەڵ��ێ��ن‪ ،‬چ��ارەن��ووس��ی ئ��ەو کەسانە بە‬ ‫بڕیاری ئەڵمانیاوە بەندە و رەنگە ئەگەر‬ ‫بگەڕێندرێنەوە واڵتی خۆیان دووچاری‬ ‫مەترسی کوشتن ببنەوە‪.‬‬ ‫گۆڤاری دێر سپیگەل‪ ،‬لە دوای ڕووداوی‬ ‫کوشتنی سوسانای ‪ ١٤‬ساڵ‪ ،‬دەچێتە ئەو‬ ‫ماڵەی خێزانی عەلی لێژیاون لە شاری‬ ‫ڤیسابدن‪.‬‬ ‫دانیشتوانی ئەو گەڕەکە ئاشکرایان کردوە‬ ‫کە عەلی کەسێکی سەڕەڕۆ و شەقاوە بووە‬ ‫کە دەرمانی بێهۆشکەری بەکارهێناوە و‬ ‫گوێی بە پۆلیسی ئەڵمانیاش نەداوە‪.‬‬ ‫پێشتریش ڕۆژن��ام��ەن��ووس��ی س���ووری‪،‬‬

‫م����اددەی ه��ۆش��ب��ەر ببن و هەندێکیان‬ ‫لەشفرۆشی دەکەن‪ .‬حەمزە بۆ ڕۆژنامەی‬ ‫بی زێتی ئاشکرا کرد‪.‬‬ ‫ئەڵمانیا ئێستا خەریکە ناچار دەکرێت کە‬ ‫یاساکانی لەبەرامبەر پەنابەران بگۆڕێ‪،‬‬ ‫چونکە بەگوێرەی میدیاکانی ئەڵمانیا‪،‬‬ ‫خ���ودی ئەنگێال م��ێ��رک��ڵ‪ ،‬ڕاوێ���ژک���اری‬ ‫ئەڵمانیا‪ ،‬لەسەر کەیسی سوسانا قسەی‬ ‫کردوە و خەمناکی خۆشی دەربڕیوە‪.‬‬ ‫مێرکڵ ل��ە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ‬ ‫ک��ەن��اڵ��ی ت��ەل��ەڤ��زی��ۆن��ی ئ���ەی ئ���اڕ دی‪،‬‬ ‫ئ��اش��ک��رای ک����ردوە ک��ە «چ��اک��س��ازی لە‬ ‫سیستەمی بەڕێوەبردنی و وەرگرتنی‬

‫پ���ەن���اب���ەران‪ ،‬ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ن��ەوەی زی��ات��ری‬ ‫لەگەڵ دەکرێت و لە شاری فرانکفۆرتی‬ ‫ئەڵمانیایە‪.‬‬ ‫جێهشیتنی ئهڵمانیا لە الی��ەن عهلی و‬ ‫خێزانەکەیەوە کە دایکی و باوکێک و‬ ‫پێنج خ��وش��ک و دوو ب���ران‪ ،‬پرسیاری‬ ‫زۆری وروژان��دووه کە بۆچی لەو کاتەدا‬ ‫سوسانا ک���وژراوە ئ��ەوان گ��ەڕاون��ەت��ەوە‪.‬‬ ‫ئەمەش لەکاتێکدایە دایکی کچەکە لە‬ ‫ماوەی دیارنەمانی کچەکەیدا بە ئاشکرا‬ ‫دەسەاڵتدارانی ئاگادارکردبووەوە‪.‬‬ ‫دایکی سوسانا له رێگهی فهیسبووکهوه‬ ‫ت��وڕهی��ی خ��ۆی دهرب��ڕی��وه و ب���هردهوام‬

‫ئەنجێال مێرکڵ‬

‫چاکسازی‬ ‫لە سیستەمی‬ ‫بەڕێوەبردنی و‬ ‫وەرگرتنی پەنابەران‬ ‫دەکەن‪ ،‬چونکە‬ ‫سیستەمی ئێستا‬ ‫کەموکوڕی هەیە‬

‫سوسانای تەمەن ‪ ١٤‬ساڵ‬ ‫حەمزە جەرجانازی‪ ،‬ڕاپۆرتێکی لەسەر‬ ‫پەنابەرانی سووری لە ئەڵمانیا کردبوو‬ ‫و تیایدا ئ��اش��ک��رای ک���ردوە زۆرێ���ک لە‬ ‫پەنابەران لە شارەکانی ئەڵمانیا ئالوودەی‬ ‫مادەی بێهۆشکەر بوون‪.‬‬ ‫هەروەها عەلی‪ ،‬دوای ئەوەی لە ساڵی ‪٢٠١٦‬‬ ‫داوای پەنابەرێتی ڕەتدەکرێتەوە‪ ،‬ناچێتە‬ ‫پۆلەکانی فێربوونی زمانی ئەڵمانیشەوە‪.‬‬ ‫ژیان لە شوێنێکدا کە پڕە لە پەنابەری‬ ‫جیاوازی دیکە زۆر ترسناکە‪ ،‬بە تایبەت‬ ‫ئەگەر زیاتر لە دوو س��اڵ ل��ەوێ بژیت‬ ‫بێ ئ��ەوەی هیچی تایبەتمەندی خۆتت‬ ‫هەبێت و تەنانەت تەوالێتی خۆشت‬ ‫نەبێت‪ .‬ئەمە وای��ان لێدەکات ئالوودەی‬

‫پ��ەن��اب��ەران دەک���ەن‪ ،‬چونکە سیستەمی‬ ‫ئێستا کەمووکوڕی هەیە»‪.‬‬ ‫بەهۆی ڕەوشتی بەشێک لە پەنابەران‪،‬‬ ‫تادێت ئ��ەوروپ��ا زیاتر و زیاتر دەنگی‬ ‫ن��اڕەزای��ی دژی پەنابەران دەردەب��ڕێ��ت‪،‬‬ ‫بەجۆرێک لە تازەترین هەڵبژاردندا لە‬ ‫ئیتاڵیا پارتێکی دژە پەنابەر حکوومەتی‬ ‫پێکهێنا‪.‬‬ ‫ل��ە واڵت���ی نەمساش ک��ار ب��ۆ داخستنی‬ ‫چەند مزگەوتێک دەکرێت کە بە بڕوای‬ ‫خ��ۆی��ان ت��ون��دوت��ی��ژی ل��ەن��او کۆمەڵگای‬ ‫نەمسادا دروستدەکات و ئەمەش ناڕەزای‬ ‫موسوڵمانانی لێکەوتووەتەوە‪.‬‬ ‫ئێستا عەلی وەک دیارترین تۆمەتباری‬

‫لهبارهی دیارنهمانی کچهکهی رهخنهی‬ ‫له دهسهاڵتدارانی ئەڵمانیا گرتووه‪.‬‬ ‫رۆژی ‪ ٢٠١٨/٦/١‬دوای ه��هف��ت��هی��هک له‬ ‫دیارنهمانی سوسانا‪ ،‬پهیامێکی ئاراستهی‬ ‫مێرکڵ ک���ردووهو نوسیوویهتی «داوای‬ ‫یارمەتیت لێدهکهم‪ ،‬چونکه من ههست‬ ‫دهک���هم دهوڵ��هت��ی ئهڵمانیا و ه���اوڕێ و‬ ‫ه��اوک��ارهک��ان��م��ان ل��ه هێزهکانی پۆلیس‬ ‫دهستیان له ئێمه بهرداوه«‪.‬‬ ‫ب���هاڵم رۆژی ‪ ٢٠١٨/5/٢٣‬ل��ه مۆبایلی‬ ‫ک��چ��هک��هی��هوه ن��ام��هی��هک ب��ۆ دای��ک��ی به‬ ‫زم��ان��ی ئهڵمانی ن��ووس��راوه «ب��هدوام��دا‬ ‫مهگهڕێ‪ ،‬دوای دوو تا سێ ههفتهی دیکه‬ ‫دهگهڕێمهوه«‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫ژماره (‪ )1758‬چوارشهممه ‪2018/6/13‬‬

‫ئەدەب و کلتور‬

‫تەیڤوون کووک جێگری بهرپرسی کاروباری گشتی له کۆنسوڵگهری ئهمریکا لهههرێم‬

‫پڕۆژهى واڵتهکهى سهبارهت بهخوێندن و گهشت و سهردانى‬ ‫فێرخوازانى ههرێم و عێراق له ئهمریکا بۆ ‪ ‬داخاتهڕوو‬ ‫‪ - ‬هەرێم جەعفەر‬ ‫لهم چاوپێکهوتنهى ‪ ‬دا‪ ،‬تهیڤوون‬ ‫کووک جێگرى بهرپرسى کاروبارى‬ ‫گشتى له کۆنسوڵگهرى ئهمریکا‬ ‫لهههرێم تیشک دهکاته سهر‬ ‫بهرنامهى ویالیهته یهکگرتووهکانى‬ ‫ئهمریکا که پێشکهشى هاواڵتیان و‬ ‫خوێندکارانى کورد و عێراقى دهکهن‪،‬‬ ‫باس له بهرنامهى واڵتهکهى دهکات‬ ‫سهبارهت به پرۆگرامى ئاڵوگۆڕى‬ ‫و ناساندنى کلتورى ئهو واڵته به‬ ‫فێرخوازانی کوردستانی‪ ،‬عێراقى‬ ‫هەروەها چۆنیهتى پڕکردنهوى فۆڕم و‬ ‫پێشکەشکردنی داواکاری هاواڵتیان بۆ‬ ‫پرۆگرامەکانیان دەخاتەڕوو‪.‬‬ ‫‪ :‬حکوومەتی ئەمریکا چ ج��ۆرە‬ ‫پرۆگرامێک پیشکەش ب��ە فێرخوازانی‬ ‫کوردستان و عێراق دەکات؟‬ ‫تەیڤوون ک���ووک‪ :‬حکوومەتی ئەمریکا‬ ‫پرۆگرام گەلێکی هەمەچەشن دەرب��ارەی‬ ‫پ��رۆگ��رام��ی ئ��اڵ��ووگ��ۆڕی و پ��ەروەردەی��ی‬ ‫پێشکەش دەک��ات‪ .‬من بەسەر دوو بەشدا‬ ‫داب��ەش��ی��ان دەک���ەم‪ .‬ی��ەک��ەم��ج��ار ب��اس لە‬ ‫پرۆگرامەکانی ئاڵوگۆڕ دەک��ەم و دوات��ر‬ ‫دەچمە سەر پرۆگرامەکانی پەروەردەیی‪.‬‬ ‫ئێمە پ��رۆگ��رام��ی ئاڵوگۆڕمان هەیە کە‬ ‫زۆرب����ەی ت��ەم��ەن��ەک��ان دەگ��رێ��ت��ەوە‪ .‬لە‬ ‫ت��ەم��ەن��ی ‪ ١٣‬ب��ۆ ‪ ٥٠‬س���اڵ دەگ��رێ��ت��ەوە‪.‬‬ ‫پ��رۆگ��رام��ان ه��ەی��ە ک��ە ل��ه ن���او ع��ێ��راق‬ ‫ب��هڕێ��وهدهب��رێ��ت ب��ۆ ف��ێ��رب��وون��ى زمانى‬ ‫ئینگلیزى بۆ خوێندکارانى کهمدهرامهت‬ ‫کە تەمەنیان لە نێوان ‪ ١٣‬بۆ ‪ ٢٠‬سااڵنە و‬ ‫زانیاری ئەوتۆیان نیە دەربارەی کەلتووری‬ ‫ئەمریکا و ئێمە پێیان دەناسێنین‪ .‬بۆ‬ ‫ئ��ەوە سێ پرۆگرامى فێربوونى زمانى‬ ‫ئینگلیزیمان ههیه لە سێ شوێنی جیاواز‪،‬‬ ‫وەک هەولێر و سلێمانی و دهۆک‪ .‬سااڵنە‬ ‫نزیکەی ‪ ٦٠٠‬فێرخواز لە ت��ەواوی عێراق‬ ‫سوودمەند دەبن لەم پرۆگرامە‪ ،‬هەروەها‬ ‫بۆ فێرخوازانی دواناوەندی و زانکۆکان‪،‬‬ ‫پرۆگرامی ئاڵۆگۆڕ گەنجانى سەرکردەکانی‬ ‫عێراق ئایلپ‪ .‬ئێمە چەند فێرخوازێک‬ ‫ل��ە ک��ۆت��ا ق��ۆن��اغ��ەک��ان��ی دوان���اوەن���دی و‬ ‫سەرەتا قۆناغەکانی زانکۆ هەڵدەبژێرین‬ ‫ب��ۆ مانگێک دەچ��ن��ە ئەمریکا‪ .‬ئ��ەوان‬ ‫دەرفەتیان هەیە کە لەگەڵ خێزانێکی‬ ‫ئەمریکی و خەڵکی لۆکاڵی ئەمریکا بژین‬ ‫کە ئەمەش بۆ زیاتر ناساندنی کەلتووری‬ ‫ئ��ەم��ری��ک��ای��ە‪ ،‬ه���ەروەه���ا وەک ب��اڵ��ی��ۆزی‬ ‫واڵتەکەیان وان بۆ ناساندنى واڵتهکهیان‬ ‫به خهڵکى ئهمهریکا‪ ،‬ئەمریکیەکانیش‬ ‫دەت��وان��ن ل��ەم فێرخوانە فێربن ئەگەر‬ ‫ئەمان باس لە کەلتووری واڵت��ی خۆیان‬ ‫بکەن‪.‬‬ ‫هەروەها پڕۆگرامێکی دیکەمان هەیە بۆ‬ ‫خوێندکارانى زانکۆ ب��ەن��اوی خوێندنی‬ ‫پەیمانگای ئەمریکی س��وس��ی بۆنمونه‬ ‫بهشێکى ئ��هو پ��رۆگ��رام��ه تایبەتە بە‬ ‫زانیاری دەربارەی هەمەچەشنی ئاینی‪ .‬با‬ ‫بڵێین کەسێک دەیەوێت زانیاری لەسەر‬ ‫ئاینی جیاواز هەبێت تاکو بتوانێت پردێک‬ ‫ل��ە ن��ێ��وان��ی��ان دروس���ت ب��ک��ات‪ .‬ه��ەروەه��ا‬

‫ئێمە‬ ‫سااڵنە‬ ‫‪ ٤٠٠‬فێرخوازی‬ ‫عێراقی دەنێرینە‬ ‫ئەمریکا‬

‫تەیڤوون کووک‪ ،‬جێگری بهرپرسی کاروباری گشتی له کۆنسوڵگهری ئهمریکا لهههرێم‬ ‫پ��ڕۆگ��رام��ان هەیە ب��ۆ ئ��ەوک��ەس��ان��ەی کە‬ ‫حەز بە شارستانی و تێکەڵبونی کۆمەڵگا‬ ‫جیاوازەکان دەکەن کە تایبەتە بە مامۆستا‬ ‫و فەرمانبەران‪ .‬پرۆگرامێکی دیکەمان‬ ‫ب��ە ن��اوی دەستپێشخەری ه��اوب��ەش��ی لە‬ ‫ڕۆژه��ەاڵت��ی ن��اوەڕاس��ت هەیە کە ئەگەر‬ ‫ئینگلیزی بزانی دەتنێرین بۆ ئەمریکا و‬ ‫ئەگەر عەرەبی بزانیت دەتنێرین بۆ زانکۆی‬ ‫ئەمریکی لە بەیروت کە زیاتر تەرکیز‬ ‫دەکاتە سەر ڕێکخراوە کۆمەاڵتیەکان و‬ ‫تێکەڵبوونە شارستانییەکان‪.‬‬ ‫پرۆگرامێکی دی��ک��ەم��ان هەیە ب��ە ن��اوی‬ ‫هەمفرێی‪ ،‬ک��ە تایبەتە ب��ەو کەسانەی‬ ‫کە پێشکەوتوون لە بوارەکانی خۆیاندا‪.‬‬ ‫ماوەی ‪ ١٠‬مانگ لە ئەمریکا دەمێنیتەوە‬ ‫و دەچێتە پۆلەکانی خوێندن و تێکەڵ‬ ‫بە کۆمەڵگا دەکرێیت تاکو ئەو ئەزموون‬ ‫و ب��ەه��رەی��ەی ف��ێ��رب��ووە ب��ە ئەمریکای‬ ‫نیشان ب��دات و لە هەمان کاتدا لەگەڵ‬ ‫هاوتا ئەمریکیەکانی پەرەیان پێبدات‪.‬‬ ‫ئەمە پێدواچوونەوەیەکی خێرا بوو لە‬ ‫پڕۆگرامەکانی ئاڵووگۆڕی ئێمە‪.‬‬ ‫لە الیەکی ت��رەوە ئێمە پڕۆگرامێکمان‬ ‫هەیە کە جەخت لە پ��ەروەردە دەکاتەوە‬ ‫بە ن��اوی ف��وول برایت کە ڕێگەت دەدات‬ ‫ماستەر بخوێنی لە ئەمریکا بۆ ماوەی دوو‬ ‫ساڵ و لە الی��ەن حکوومەتی ئەمریکاوە‬ ‫خەرجیەکانی تەرخان دەکرێت‪.‬‬ ‫بەشێکیشمان ه��ەی��ە ل��ەن��او کونسڵخانە‬ ‫بە ناوى خوێندن له ئەمریکا کە لە من‬ ‫وچەند ڕاوێژکارێک پێکهاتوون و سەردانی‬ ‫دوان���اوەن���دی و زان��ک��ۆک��ان دەک���ەن تاکو‬ ‫زان��ی��اری ب��دەن بە ف��ێ��رخ��وازان لەبارەی‬ ‫چ��ۆن��ی��ەت��ی خ��وێ��ن��دن ل��ە ئ��ەم��ری��ک��ا‪ .‬بۆ‬ ‫نموونە چۆن زانکۆیەک دەدۆزیتەوە‪ ،‬چۆن‬ ‫داوا پێشکەش بکەیت و چ��ۆن یارمەتی‬ ‫دارای��ی بۆخۆت پەیدا بکەیت‪ .‬بۆ ئێمە‬ ‫خزمەتگووزاری زۆر پێشکەش دەکەین‪.‬‬ ‫ک��هوات��ه ئێمه کۆمهڵێک خزمهتگوزارى‬ ‫له ه���هردوو ب��وارهک��هدا‪ ،‬ب��وارى خوێندن‬ ‫ههروهها بوارى پرۆگرامهکانى ئاڵوگۆڕى‬

‫پێشکهش دهکهین‪.‬‬ ‫‪ :‬ئەو کەسەی کە خوێندکاران لە‬ ‫پ��رۆگ��رام��ە ج��ی��اوازەک��ان هەڵدەبژێرێت‬ ‫ئێوەن یاخود دام��ەزراوەی دیکە هەن لە‬ ‫ئەمریکا؟‬ ‫ت��ەی��ڤ��وون ک�����ووک‪ :‬ه���هر ی��هک��ێ��ک ل��هم‬ ‫پرۆگرامانە مهرج و داواک��اری جیاوازیان‬ ‫هەیە لە فێرخوازان‪ .‬هەندێکیان ئێمە‬ ‫ه��ەڵ��ی��ان دەب��ژێ��ری��ن ل��ه ه��ەول��ێ��ر‪ ،‬ئ��ەم‬ ‫پ��رۆگ��رام��ان��ە ل��هس��هران��س��هرى ع��ێ��راق‬ ‫بهڕێوهدهچن‪ ،‬ئێمە داواک��اران��ی هەرێمی‬

‫تەواوی‬ ‫پرۆگرامەکانمان و‬ ‫خزمهتگوزارییهکانمان‬ ‫بێ بەرامبەرن‬ ‫کوردستان وەردەگرین‪ .‬بەغدا (باڵیۆزخانەی‬ ‫ئەمریکا لە بەغدا) داواک��اری بەشەکانی‬ ‫ناوەڕاست ههروهها کونسوڵخانهى بەسرە‬ ‫داواک��اران��ی بەشەکانی خ���وارووی عێراق‬ ‫وەردەگ���رن‪ .‬ئێمە میکانیزمێکمان هەیە‬ ‫ک��ە ه��ەڵ��ب��ژاردن بکەین ل��ەو س��ێ گروپە‬ ‫جیایە‪ .‬بەاڵم دەگەڕێتەوە بۆ پرۆگرامە‬ ‫جیاوازەکان و بە جیاوازی کار دەکەن‪.‬‬ ‫‪ :‬ئەو مەرجانە چین کە دەبێت لە‬ ‫فێرخوازاندا هەبن تاکو پەسەند بکرێن بۆ‬ ‫ئەو پرۆگرامانە؟‬ ‫ت��ەی��ڤ��وون ک���ووک‪ :‬هەندێک م��ەرج هەن‬ ‫کە حەتمین و هەندێک مەرجیش هەن‬ ‫کە داواک���اران باشتر دەک���ەن‪ .‬مەرجێک‬ ‫ک��ە دەب��ێ��ت ل��ە گشت ف��ێ��رخ��وازا هەبێت‬ ‫ئەوەیە کە خەڵک و دانیشتووی عێراق‬ ‫بێت‪ .‬پرۆگرامەکانیش مەرجی جیاوازیان‬

‫ههیه لە جیاتی ئ��ەوەی لێرە دانیشین و‬ ‫ب��ێ��زارت بکەم ب��ە وردەک��اری��ی��ەک��ان‪ ،‬من‬ ‫دەت��ن��ێ��رم ب��ۆ م��اڵ��پ��ەڕەک��ەم��ان و لینکی‬ ‫تایبەتی دواک��اری��ی��ەک��ان ب���ەاڵم جیا لە‬ ‫عێراقی بوون و ئەوەی لە کوێ دادەنیشی‪،‬‬ ‫ئەوەی گرنگبێت و زیاتر تەماشان دەکرێن‬ ‫ئەوەیە کە ئایا تۆ کهسێکى بیر کراوهیت؟‬ ‫ئەو کەسە توانای سەرکردایەتی چەندە؟‬ ‫تۆ چەند ئامادەیت کەلتووری خۆت بەو‬ ‫کەسانە بناسێنێ کە لەبارەیەوە نازانن‪،‬‬ ‫چەند دەتوانی لە کەلتووری دی��ەوە فێر‬ ‫بێت‪ ،‬چونکە ئەمان پرۆگرامی ئاڵووگۆڕین‬ ‫دەبێت هەردووال زانیاری وەربگرن‪ .‬بۆیە‬ ‫ئێمە بە دوای ئەوانە دەگەڕێین کە دەتوان‬ ‫زانیاری بدەن و زانیاری وەربگرن‬ ‫هەروەها ئەوەش گرنگە ئەو کەسە چەند‬ ‫لەگەڵ کۆمەڵگاکەی خۆی تێکەڵ بوە و کاری‬ ‫خۆبەخشی ک��ردوە‪ ،‬ئەوانەی جیاوازییان‬ ‫درووستکردووە لە ناوکۆمەڵگاکانیاندا و‬ ‫ئەوانەشی کە دەتوانن جیاوازی دروست‬ ‫بکەن‬ ‫‪ :‬ه��ەر فێرخوازێک پێویستی بە‬ ‫چەند پارەیە تاکو بتوانێت لەو جۆرە‬ ‫پرۆگرامانە بەشدار بێت؟‬ ‫تەیڤوون ک��ووک‪ ، :‬لە ماڵپەڕ و پ��ەڕەی‬ ‫ت��ای��ب��ەت��ی خ��ۆم��ان ل��ە ف��ەی��س��ب��ووک بە‬ ‫تەواوی ئەوەمان ڕوون کردۆتەوە کە چۆن‬ ‫داواکاری پێشکەش بکەیت‪ ،‬هەرکەس حەز‬ ‫بە پرۆگرامە ئاڵووگۆڕەکان ئێمە دەکات‬ ‫ئێمە هانیان دەدەی��ن کە لە فەیسبووک‬ ‫فۆلۆمان بکە چونکە ئێمە ه��ەر کاتێک‬ ‫پرۆگرامێکیش دەستپێبکات لە فەیسبووک‬ ‫دایدەنێن و تەواوی ڕێکارەکانیشی روون‬ ‫دەکەینەوە کە چۆن فۆرمەکانی داواکاری‬ ‫پڕبکرێنەوە ب��ە ب��ێ ب��ەرام��ب��ەر‪ .‬ههمان‬ ‫شت سهبارهت به خزمەتگوزارى ڕاوێژى‬ ‫خوێندن‪ ،‬م��ن دەچ��م ب��ۆ دوان��اوەن��دی و‬ ‫زانکۆکان لە دەرەوەی و ن���اوەوەی شار‪.‬‬ ‫هەر کاتێکیش زانکۆ یان قوتابخانەیەک‬ ‫پێویستی پێمان بێت و پەیوەندیمان پێوە‬ ‫بکات ئێمە دەچین سیمیناریان بۆ ساز‬

‫دەکەین‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی ب��ەم دوای��ی��ەش بۆ ئ��ەو مەبەستە‬ ‫زی��ادم��ان ک��ردوە بەهۆی هاتنی پشووری‬ ‫ه��اوی��ن��ەوە‪ ،‬راس��ت��ەوخ��ۆ ق��س��ەک��ردن��ە لە‬ ‫فەیسبووک لە پەڕەی تایبەتی کونسوڵخانە‬ ‫لە فەیسبووک‪ .‬چەند هەفتەیەک لەمەوبەر‬ ‫م��ن ب��ە الی��ڤ باسی چۆنیەتی گ���هڕان و‬ ‫دۆزینهوهى شوێنى خوێندن له زانکۆکانی‬ ‫ئەمریکا کرد و هەفتەی داهاتووش دوای‬ ‫ب��ەرب��ان��گ و ئ��ەو ک��ات��ەی ک��ە هەمومان‬ ‫تێرمان خ���واردوە من ب��اس لە پرۆسەی‬ ‫پڕکردنەوەی ف��ۆرى داواک���ارى پێشکهش‬ ‫کردن دەکەم و هەنگاو بە هەنگاو روونی‬ ‫دەکەمەوە کە خەڵک پێویستە چی بکەن بۆ‬ ‫پێشکهشکردنى داواکارى و بهدهستهێنانى‬ ‫قبول له زانکۆکانى ئهمهریکا‪. .‬ئەمەش‬ ‫بە تەواوی بێ بەرامبەرە تەنها سەردانی‬ ‫فەیسبووکەکەمان بکەن و لەبەر ئەوەش‬ ‫ک��ە قسەکانم ڕاس��ت��ەوخ��ۆ دەب���ن خەڵک‬ ‫دەتوانن پرسیاریەکانیان بکەن‬ ‫‪ :‬تاکو ئێستا چەند کەس سوودمەند‬ ‫بوون لە پرۆگرامەکانی ئێوە لە کوردستان‬ ‫و عێراق؟‬ ‫تەیڤوون کووک‪ :‬ژمارەیەکی یەکجار زۆر‪.‬‬ ‫من تەماشای تۆمارەکانم کردووە‪ ،‬چونکە‬ ‫ئێمە هاوبەشێکمان هەیە لە ئەمریکا کە‬ ‫تۆماری فێرخوازە بیانیەکانی الی��ە‪ ،‬لە‬ ‫دواین ڕاپۆرتیاندا هاتووە ‪ ١٦٩٨ ،‬فێرخوازى‬ ‫عێراقى چوونهته ئهمهریکا بۆ خوێندن‬ ‫له دام����هزراوهى خوێندنى ج��ۆراروج��ۆر‬ ‫لهئهمهریکا‪ ..‬بەاڵم وەک ئ��ەوەی ئاماژەم‬ ‫پێدا ئێمە هەندێک کۆرسی دیکەمان هەیە‬ ‫کە لێرە لە ناو عێراق بەڕێوە دەچن‪ .‬بۆ‬ ‫ئەوەش سااڵنە ‪ ٦٠٠‬خوێندکار سوودمەند‬ ‫دەبن‪ .‬ئێمە سااڵنە ‪ ٤٠٠‬فێرخوازی عێراقی‬ ‫دەنێرینە ئەمریکا‪ .‬کەواتە ژمارەیەکی‬ ‫زۆری خەڵک دەڕۆن بۆ بەشداری کردن لە‬ ‫پرۆگرامەکانی ئاڵووگۆری و ههروهها بۆ‬ ‫خوێندن‪.‬‬ ‫‪ :‬ئایا کونسوڵخانەی ئێوە تەنها‬ ‫تایبەتە بە فێرخوازە کوردەکان؟‬ ‫تەیڤوون ک���ووک‪ :‬کونسوڵخانەی گشتی‬ ‫ئەمریکا لە هەولێر زیاتر تەرکیز دەخاتە‬ ‫سەر هەرێمی کوردستانی عێراق و ئێمە‬ ‫کار بۆ چ��وار ناوچە دەکەین‪ ،‬هەولێر و‬ ‫سلێمانی و دهۆک و هەڵەبجە‬ ‫‪ :‬ئایا ئەگەر فێرخوازێک لەالیەن‬ ‫حکوومەتی ئەمریکاوە سپۆنسەر نەکرێت‪،‬‬ ‫هێشتا دەتوانێت وەک فێرخوازێکی عێراق‬ ‫لە ئەمریکا بخوێنێت؟‬ ‫تەیڤوون ک��ووک‪ :‬بێ گ��وم��ان‪ ،‬وەک وتم‬

‫ژماره (‪ )1758‬چوارشهممه ‪2018/6/13‬‬

‫بابەتەکانتان بۆئەم ئیمێڵە بنێرن ‪hawlatikltur@gmail.com‬‬

‫ئەدەب و کلتور ‪13‬‬

‫قاوەخانەی نازک مەالئیکە‬ ‫شوێنی کۆکردنەوەی رۆشنبیران‬ ‫‪‬‬

‫خەڵکێکی زۆر ئاگادارن لە پرۆگرامەکانی‬ ‫ئێمە وەک ئایلپ و ف��ول��ب��رای��ت‪ ،‬ئێمە‬ ‫فێرخوازی زۆر باشمان هەیە کە بۆ ئەو‬ ‫جۆرە سپۆنسەریە داوا پێشکەش دەکەن وە‬ ‫ئەوە رکابەری زۆر تێدایە چونکی سوودی‬ ‫زۆر دەبەخشن ‪ ،‬ب��ەاڵم شتێک کە ئێمە‬ ‫کاری لەسەر دەکەین ئەوەیە کە خەڵکی‬ ‫بخوێنن بێ ئ��ەوەی لەو پرۆگرامانە بن‪،‬‬ ‫کە بە خەڵک بڵێن جیا لەو پرۆگرامانە‬ ‫ڕێگای دیکە هەیە کە فێرخوازان بتوانن‬ ‫بچنە ئەمریکا و بخوێنن‪ .‬تۆ پێویستت‬ ‫ب��ە ف��وول��ب��رای��ت ن��ی��ە گ���ەر ب��ت��ەوێ��ت لە‬ ‫ئەمریکا بخوێنی‪ ،‬بۆنمونه ئهگهر تۆ‬ ‫خەونت ئەوەبێت لە زان��ک��ۆی هارڤەرد‬ ‫یان ستاندفۆرد بخوێنی ب��ەاڵم پارەکەت‬ ‫نەبێت‪ .‬لێرەدا فێرخواز دەبێت فێربکرێت‬ ‫کە چۆن خۆی داوا پێشکەش بکات وهک‬ ‫خ��وێ��ن��دک��ارێ��ک��ى ن��ێ��ودهوڵ��هت��ى و چ��ۆن‬ ‫دەتوانێت پەیوەندی بە زانکۆکە بکات و‬ ‫خۆی بناسێنێت خۆی فۆرمە تایبەتەکان‬ ‫پ��ڕب��ک��ات��ەوە‪ .‬پ��ێ��وی��س��ت ن��اک��ات بێیتە‬ ‫کونسوڵخانە بۆ ئەوە‪ ،‬وە زۆرێک فێرخواز‬ ‫نایەن کاتێک دەیانەوێت بخوێنن‪ .‬ئێمە‬ ‫ئامانجمان ئەوەیە کە بژاردەی دی دروست‬ ‫بکەین کە ئەویش داواکاری پێشکەشکردنە‬ ‫بە راستەوخۆی‪.‬‬ ‫‪ :‬ئایا ئەو فێرخوازانەی کە خۆیان‬

‫پڕۆگرامێکمان هەیە‬ ‫ڕێگەت دەدات ماستەر‬ ‫لە ئەمریکا بخوێنی‬ ‫لە الیەن حکوومەتی‬ ‫ئەمریکاوە‬ ‫خەرجییەکانی‬ ‫تەرخان دەکرێت‬ ‫دەڕۆن ب��ۆ خ��وێ��ن��دن ک��ێ��ش��ەی ڤ��ی��زای��ان‬ ‫بۆ دروس��ت دەک��رێ��ت وەک لە وان��ەی بە‬ ‫پرۆگرامەکانی خۆتان دەڕۆن؟‬ ‫ت��ەی��ڤ��وون ک����ووک‪ :‬ڤ��ی��زا ج���ی���اوازە لە‬ ‫سکۆالرشیپەکە‪ ،‬ڤیزا دوای ئ��ەوە دێت‬ ‫کە تۆ قبووڵ دەکرێیت لە زانکۆیەک‪،‬‬ ‫ئەوەی یەکەمجار گرنگە ئەوەیە کە چۆن‬ ‫وا لەخۆت دەک��ەی��ت کە وەربگیرێت لە‬ ‫زانکۆکە‪ ،‬ئەوانی دیکە دەبێت دواتر دێن‪.‬‬ ‫دەبێت بۆ ئ��ەوەش فۆرمەکەت بە باشی‬ ‫پڕبکەیتەوە بۆ ئەوەی ڕەتت نەکەنەوە‪.‬‬ ‫‪ :‬ئەو کەسانەی کە لەپرۆگرامەکان‬ ‫ئێوە بەشداری دەکەن دواتر چیان لێدێت؟‬ ‫ت��ەی��ڤ��وون ک����ووک‪ :‬ئ���ەو ک��ەس��ان��ەی کە‬ ‫س��وودم��ەن��د ب���وون ل��ە پ��ڕۆگ��رام��ەک��ان��ی‬ ‫ئێمە‪ ،‬زۆر چ��االک��ن‪ .‬م��ن کاتێکی زۆرم‬ ‫تەرخانکردوە بۆ بینینی ئەوان و ئاگاداری‬

‫چاالکییەکانیانم‪ .‬بۆ نمونه لێرە(هەولێر)‬ ‫هەندێکیان لە بانکی خ��واردن چاالکیان‬ ‫هەیە و لە سلێمانی لەگەڵ ڕێکخراوی‬ ‫پ���ارێ���زگ���اری ئ�����اژەاڵن ک���ار دەک����ەن بۆ‬ ‫سەگەکان‪ ،‬هەندێکی کەشیان لە بازرگانی‬ ‫جیاواز و کۆمپانیای نەوت و لە پەیمانگا‬ ‫پەروردەییەکان کاردەکەن‪ .‬ئەوان هەموو‬ ‫ک��اری ب��اش ب��ۆ پێشخستنی واڵتەکەیان‬ ‫دەکەن‪ .‬من کاتێکی زۆر تەرخان دەکەم بۆ‬ ‫بینینیان و ئاگادار بوون لە کارەکانیان‬ ‫‪ :‬ئێوە ب��ڕوا دەک���ەن ک��ە ئامانجی‬ ‫خۆتان پێکابێت لە ناردنی ئەو فێرخوازانە‬ ‫بۆ ئەمریکا؟‬ ‫ت��ەی��ڤ��وون ک���ووک‪ :‬ب��ەڵ��ێ‪ ،‬وەک دەزان���ی‬ ‫ئەمریکا پابهنده به عێراقێکی یەکگرتوو‬ ‫و ف���ی���دراڵ و خ���ۆش���گ���وزهران‪ ،‬ئ��هم��هش‬ ‫ل��ه ڕێ��ى پ��رۆگ��رام��هک��ان��ى ئاڵوگۆڕییهوه‬ ‫دەک���ەی���ن‪ .‬پ��ڕۆگ��رام��ەک��ان��ی ئ��اڵ��وگ��ۆڕى‬ ‫ئێمه پ��ردى پهیوهندى دروس��ت دهک��هن‪،‬‬ ‫ه��ان��ى پ��هی��وهن��دى هاوبەشی دەدەن بۆ‬ ‫درووستکرنی تێگەشتنی هاوبەش‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئێمە ئەوە دەبینین کە ئامانجەکانمان بە‬ ‫دەستهێناوە‬ ‫‪:‬ئایا ئێوە لێرەش کۆرسی هاوینان‬ ‫بەڕێوەدەبەن؟‬ ‫ت��ەی��ڤ��وون ک����ووک‪ :‬وەک گ��ووت��م ئێمە‬ ‫زن��ج��ی��رەی��ەک ل��ە گفتوگۆى ڕاوێ��ژک��ارى‬ ‫خوێندنمان ههیه‪ ،‬ئێمە هەفتەی داهاتوو‬ ‫گ��ف��ت��وگ��ۆى دووەم�����ان ئ��هن��ج��ام دهدهی���ن‬ ‫ئەوانەی کە حەزی پێ دەکەن فۆلۆومان‬ ‫بکەن لە فەیسبووک و ئێمە ئاگادارییەکان‬ ‫باودەکەینەوە‪ .‬دواتر دانهیکى ترمان له‬ ‫کۆتایى مانگى شهش دهبێت و پاشانیش‬ ‫دانهیهک له مانگی تەمووز‪.‬‬ ‫ئێمە هەروەها بەشێکمان هەیە بە ناوی‬ ‫گۆشەی ئەمریکی لە سلێمانی و دهۆک‬ ‫و هەولێر لە زان��ک��ۆی ک��وردس��ت��ان‪ .‬ئێمە‬ ‫زۆر پڕۆگرامان هەیە لە ڕێگای ئەو سێ‬ ‫گۆشەیە وەک نیشاندانی فیلم دەرب��ارەی‬ ‫ژیانی و کەلتووری ئەمریکا و کۆنسێرتی‬ ‫م��ۆس��ی��ق��ام��ان ه��ەی��ە و وۆرک ش��ۆپ��ی‬ ‫ج��ی��اوازی��ش��م��ان ه��ەی��ە وەک وۆرک شۆپ‬ ‫لەسەر چۆنیەتی نووسینی سی ڤی وە‬ ‫ئێمە هانی خەڵک دەدەین‪ ،‬ئەوانەی حەز‬ ‫بە بەشداری دەکەن لەو چاالکییانە‪ ،‬فۆلۆی‬ ‫فەیسبووکی گۆشەی ئەمریکی(ئەمێریکان‬ ‫کۆرنەر) بکەن چونکە ئەوان چاالکییەکان‬ ‫ب��اودەک��ەن��ەوە‪ ،‬هەندێک ج��ار ئێمە لە‬ ‫پ���ەڕەی کوونسوڵخانە چاالکیەکانیان‬ ‫باودەکەیەنەوە‬ ‫‪ :‬ئ��ێ��م��ە ئ��ێ��س��ت��ا دوو زان���ک���ۆی‬ ‫ئەمریکیمان هەیە‪ ،‬ئایە ئەو دوو زانکۆیە‬ ‫تا چەند ئەمریکین و لەگەڵ ستاندەری‬ ‫سیستەمی خ��وێ��ن��دن��ی ئ��ەم��ری��ک��ا ی��ەک‬ ‫دەگرنەوە؟‬ ‫تەیڤوون ک��ووک‪ :‬ئ��ەوە پرسیارێکی زۆر‬ ‫باشە و پێویستی بە زانیاری ووردە لهسهر‬ ‫سیستهمى ب��هڕێ��وهب��ردن و ڕێکخستنى‬ ‫زانکۆکان لهئهمهریکا‪ .‬حکوومەتی فیدراڵی‬ ‫ئەمریکا زانکۆکان ڕێکناخات و بەڕێوەیان‬ ‫نابات بۆ ئێمە ناتوانین بڵێین کە ئایا‬ ‫ئەوان لە ئاست زانکۆکانی ئەمریکان یان‬ ‫ن��ا‪ ،‬ئەوانە دام���ەزراوەی ئەهلین و ئێمە‬ ‫تەداخول ناکەین‪.‬‬

‫نازک مەالئیکە کە بە ڕابەری شیعری ئازادی‬ ‫عەرەبی دەناسرێت‪ ١٠ ،‬ساڵ دوای مردنی‬ ‫لە ش��اری بەغدا قاوەخانەیەکی بەناوەوە‬ ‫کراوەتەوە کە بووەتە شوێنی کۆبوونەوەی‬ ‫رۆشنبیرانی شارەکە‪.‬‬ ‫لە دی��واری قاوەخانەکەدا وێنەی چەندین‬ ‫شاعیر و داهێنەری عێراقی و جیهانیی‬ ‫هەڵواسراون‪ ،‬لەگەڵ بەخشکردنی گۆرانی‬ ‫و م��ی��وزی��ک ل��ە ن��او ه��ۆڵ��ەک��ە ل��ە رێگەی‬ ‫بڵنگۆیەکەوە‪.‬‬ ‫ئەمە جگە لەوەی هۆڵێکی گەورەی تێدایە‬ ‫بۆ نمایشکردنی شانۆ و چاالکی هونەری و‬ ‫ئەدەبی‪.‬‬ ‫قاوەخانەی نازک مەالئیکە لە ئەیلولی ساڵی‬ ‫‪ ٢٠١٧‬دامەزراوە‪ ،‬نزیکەی ‪ ٤٠٠‬مەتر دوورە لەو‬ ‫ماڵەی کە تێیدا لە دایک بووەو تێیدا گەورە‬ ‫بووەو هەر لەوێ ناوبانگی دەرکردوە‪.‬‬ ‫نازک سادق مەالئیکە شاعیرێکی عێراقیە و‬ ‫لە ‪ ٢٣‬ی ئابی ساڵی ‪ ١٩٢٣‬لەدایک بووە‪ ،‬لەساڵی‬ ‫‪ ١٩٤٤‬خانەی مامۆستایانی تەواوکردوە‪ ،‬پاشان‬ ‫چووەتە پەیمانگای هونەرەجوانەکان و‬ ‫لەساڵی ‪ ١٩٤٩‬بەشی مۆسیقای تەواوکردووە و‬ ‫لەساڵی ‪ ١٩٥٩‬لە زانکۆی ویسکۆنسن مادیسۆن‬ ‫لەئەمریکا بڕوانامەی ماستەری لە ئەدەبدا‬ ‫وەرگرتووە و بووەتە مامۆستا لە زانکۆی‬ ‫بەغدا و بەسرە و کوەیت‪.‬‬ ‫نازک مەالئیکە یەکەم کەس بووە لەساڵی ‪١٩٤٧‬‬ ‫شیعری ئازادی نوسیوە و چامەی کۆلێرای‬ ‫بەیەکەم شیعری ئەدەبی دەژمێردرێت لە‬

‫ئەدەبی عەرەبیدا‪ ،‬ئەگەرچی ن��اوی بەدر‬ ‫شاکر سەیابیش دەهێنرێت کە ئەویش لە‬ ‫هەمانکاتدا شیعری ئازادی نوسیوە‪.‬‬ ‫ئ��ەو س��ەردەم��ەی ک��ە دەس��ت��ی ک���ردووە بە‬ ‫شیعر نووسین‪ ،‬زۆر لە سەردەمی شاعیران‬ ‫بەدر شاکر سەیاب و شازل تاقە و عەبدول‬ ‫وەهاب بەیاتیەوە نزیکبوە و هەر چواریان‬ ‫بەپێشەوایانی نووسینی شیعری ئ��ازاد‬ ‫لەعێراقدا دەژمێردرێن‪.‬‬ ‫ن���ازک مەالئیکە ل��ەش��اری ب��ەغ��دا لەنێو‬ ‫خانەوادەیەکی ڕۆشنبیر پ���ەروەردە بووە‬ ‫و دایکی ن��ازک مەالئیکە ب��ەن��اوی دایکی‬ ‫ن��ەزاری مەالئیکەوە لەڕۆژنامە وگۆڤارە‬ ‫عێراقیەکان شیعری ب��اوک��ردۆت��ەوە و‬ ‫باوکیشی کە بە سادق مەالئیکە ناسراوبووە‬ ‫چەند نووسراوێکی لەپاش بەجێمابووە‬ ‫گرنگترینیان فەرهەنگی ئینسکلۆپیدیای‬ ‫خەڵکی کە لە ‪ ٢٠‬بەرگدا نوسرابووەوە‪.‬‬ ‫نازک مەالئیکە زمانی عەرەبی خوێندووە‬

‫و دوات��ر زمانەکانی التینی و ئینگلیزی‬ ‫و فەرەنسی لە ویالیەتە یەکگرتوەکانی‬ ‫ئەمریکا خ��وێ��ن��دووە و م����اوەی ساڵێک‬ ‫ل��ەب��ەی��روت ژی���اوە و س��اڵ��ی ‪ ١٩٩٠‬ل���ەدوای‬ ‫هەڵگیرسانی جەنگی ک��ەن��داوی یەکەم‬ ‫ڕۆشتووە بۆ قاهیرە‪.‬‬ ‫ن����ازک م��ەالئ��ی��ک��ە س��اڵ��ی ‪ ١٩٩٦‬خ��ەاڵت��ی‬ ‫بابتینی بەدەستهێناوە و لەساڵی ‪١٩٩٩‬‬ ‫یش دەزگای ئۆپرای میسری ئاهەنگێگیان‬ ‫ب��ۆ گ��ێ��ڕا و خ��ەاڵت��ی��ان ک���رد ب��ەب��ۆن��ەی‬ ‫تێپەڕبوونی نیو سەدە بەسەر سەرهەڵدانی‬ ‫شیعری ئ���ازاد ل��ە واڵت��ان��ی ع��ەرەب��ی��دا کە‬ ‫دەستپێکی سەرهەڵدانەکەی لەوەوە دەستی‬ ‫پێکردووە‪.‬‬ ‫نازک مەالئیکە بەهۆی نەخۆشیەوە لە ‪٢٠‬‬ ‫ی مانگی شەش (حوزەیران) لە ساڵی ‪ ٢٠٠٧‬و‬ ‫لەتەمەنی ‪ ٨٣‬ساڵیدا کۆچی دوایی کردووە‪.‬‬ ‫و لەقەبرسانێکی تایبەت بەخێزانەکەیان لە‬ ‫رۆژئاوای قاهیرە نێژراوە‪.‬‬

‫کافکا لەڕوانگەی دوو کافکا ناسەوە‬ ‫شوان ئەحمەد‬ ‫لەنێو ئەدەبیاتی جیهانیدا‪ ،‬کافکا‬ ‫وەک دی��اردەی��ەک و وەک نوسەرێکی‬ ‫ن���اوازەو تایبەتمەند سەیر دەکرێت‪.‬‬ ‫ئەوێک کە تەنها چل و ی��ەک ساڵێک‬ ‫ژی��او تا لەژیانیشدا ب��وو برێکی کەم‬ ‫لەبەرهەمەکانی ب��اوک��ردەوە‪ ،‬توانی‬ ‫پێچێکی گ��ەورە بەنوسینی ڕۆم��ان و‬ ‫چیرۆک و یاداشت نامەو نامە نوسین‬ ‫بکاتەوەو لەو بوارانەدا‪ ،‬شتێکی نوێ و‬ ‫دانسقە بهێنێتە ئارا‪.‬‬ ‫کافکا ه��ەم ژی��ان��ی ڕۆژان���ەی خ��ۆی و‬ ‫ه��ەم بەرهەمەکانی‪ ،‬هەتا ئێستاش‬ ‫ه���ەروەک تەلیسمێک سەیردەکرێت‬ ‫و سەرباری هەموو ئەو لێکۆڵینەوەو‬ ‫باس و خواسانەی لەبارەیەوە کراون‪،‬‬ ‫هێشتا وەک ئەوە وایە هیچی لەبارەوە‬ ‫نەوترابێت و شتێکی ئەوتۆی لەبارەوە‬ ‫نەزانین‪.‬‬ ‫پێنچ شەش ساڵێکی دیکە‪ ،‬لەسەدەیەکی‬ ‫ت��ەواوەت��ی ب��ەس��ەر م��ەرگ��ی ئ���ەودا نزیک‬ ‫دەبینەوەو لەو ماوە دوورو درێژەشدا‪ ،‬سەدان‬ ‫کتێب و وتارو توێژینەوەو نامەی ماستەرو‬ ‫دک��ت��ۆرای لەسەر ن��وس��راوە‪ ،‬کەچی هێشتا‬ ‫کافکا ناسان و هەوادارانی‪ ،‬تینووی زانیاری‬ ‫دیکەو پەرۆشی ب��اس و خواسی تازەترن‬ ‫دەرب���ارەی خ��اوەن��ی (کۆشک و دادگ��ای��ی و‬ ‫ئەمریکا و بەدگۆڕان)‪.‬‬ ‫لەم کتێبەدا (هەموو شتێ دەربارەی فرانتس‬ ‫کافکا)‪ ،‬دوو کافکاناس هەوڵدەدەن شتی زیاتر‬ ‫و زۆرتر‪ ،‬لەبارەی ئەو داهێنەرە مەزنەوە‬ ‫بەردەست بخەن‪ .‬ڕەینەر شتاخی ئەڵمانی‬ ‫و ئیبراهیم وەتفی س��وری‪ ،‬هەریەک الی‬ ‫خۆیەوە وەک دوو کافکاناس و وەک دوو‬

‫عاشقی گ����ەورەی ئ��ەو ن��ووس��ەرە ئ��اڵ��ۆزو‬ ‫تەلیسماوییە‪ ،‬هەوڵدەدەن هەندێ ڕوبەرو‬ ‫هەندێ پانتایی ژیانی و بەرهەمەکانی‪،‬‬ ‫ڕون��ب��ک��ەن��ەوەو تیشک بخەنە س��ەر ئەو‬ ‫پنتانەی‪ ،‬هەتا ئەمڕۆ بەنادیاری ماونەتەوە‪.‬‬ ‫ڕەی��ن��ەر ش��ت��اخ ب��ەن��ام��ەی دک��ت��ۆرای��ەک‬ ‫(ئەفسانەی ئیرۆسانەی کافکا‪ ٢٧٧ -‬الپەرە‪،‬‬ ‫ساڵی ‪ )١٩٨٧‬و لەگەڵ کتێبێکی سێ بەرگی‬ ‫دیکەشدا کە سەرو دوو هەزار الپەرەیەک‬ ‫دەب��ێ��ت (تایبەتە ب��ەژی��ان��ن��ام��ەی کافکا)‬ ‫و بەرهەمی ه���ەژدە س��اڵ کارکردنیەتی‬ ‫(س��اڵ��ەک��ان��ی ب��ڕی��ار ‪ ، ٢٠٠٢‬س��ااڵن��ی دوای‬ ‫دانپیادانان ‪ ، ٢٠٠٨‬ساڵە بەراییەکان ‪.)٢٠١٤‬‬ ‫هەروەها ئیبراهیم وەتفی بەکتێبێکی چەند‬ ‫بەرگی قەوارە ئەستوور کە (بڕیار و تونچی‬ ‫و ب��ەدگ��ۆڕان و نامە بۆ ب��اوک و ئەمریکا‬ ‫و دادگ��ای��ی و نامە و یاداشتەکان) لەخۆ‬

‫دەگرێت و پ��رۆژەی تەمەنیەتی‪ ،‬قۆڵیان‬ ‫لێهەڵماڵیووەو توانیویانە زۆرێک لەنهێنی‬ ‫ژیان و بەرهەمەکانی‪ ،‬فرانتس کافکامان بۆ‬ ‫ئاشکرا بکەن‪.‬‬ ‫پڕکێشی کردنی ئەوەی دەتوانرێت هەموو‬ ‫شتێ دەرب��ارەی خاوەنی بەدگۆڕان و دنیا‬ ‫سەیرو سەمەرەکەی بوترێت‪ ،‬ڕەنگە جۆرێک‬ ‫ل��ەزی��ادەڕۆی��ی پێوە دیاربێت (ئ��اخ��ر کێ‬ ‫دەتوانێت هەموو شتێ دەرب��ارەی فرانتس‬ ‫کافکا بڵێ و دوایین قسە دەرب��ارەی ژیان و‬ ‫بەرهەمەکانی بکات؟)‪.‬‬ ‫وەل���ێ ئ���ەم دوو ک��اف��ک��ا ن��اس��ە (ش��ت��اخ و‬ ‫وەتفی)‪ ،‬لەرێی خوێندنەوەی ب��ەردەوام و‬ ‫بەخەرجدانی ئەو هەموو هەوڵە لەگەڵ‬ ‫جیهانە سەیرو سەمەرەکەی کافکاو بەرهەم‬ ‫و نوسینەکانی و ئەوانەشی لەبارەیەوە‬ ‫ن��وس��راون‪ ،‬توانیویانە زۆر نهێنیمان بۆ‬ ‫ئاشکرا بکەن و زۆر نەوتراومان پێ بڵێن‬ ‫کەپێشتر ئێمە گوێ بیستی نەبووین و لێی‬ ‫بێئاگابووین‪.‬‬ ‫ئەم کتێبە گەر هەموو شتێکیش لەبارەی‬ ‫فرانتس کافکاوە نەخاتە ڕوو‪ ،‬ئ��ەوا النی‬ ‫کەم زانیاری نوێمان لەبارەیەوە بەردەست‬ ‫دەخات‪ .‬کتێبەکە چەند وتارو گفتوگۆیەک‬ ‫لەخۆ دەگرێت‪ ،‬هەم لەبارەی پرۆژەکەی‬ ‫ڕەینەر شتاخەوە‪ ،‬هەم لەبارەی پەیوەندی‬ ‫دوورو درێ��ژی ئیبراهیم وەتفی بە دنیای‬ ‫فرانتس کافکاوە‪.‬‬ ‫بەو ئومێدەی ه��ەواداران��ی کافکا زیاتر لە‬ ‫ژیان و بەرهەمەکانی ئەو داهێنەرە گەورەو‬ ‫دانسقەیە نزیک بکاتەوەو ئەوشتانەیان‬ ‫لەبارەی ئ��ەوەوە پێ بڵێت کە پێشتر گوێ‬ ‫بیستی نەبوون‪.‬‬ ‫(ئ���ەم کتێبە ئێستا ل��ە کتێبخانەکانی‬ ‫کوردستاندا دەست دەکەوێت)‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫ژماره (‪ )1758‬چوارشهممه ‪2018/6/13‬‬

‫بیروڕا‬

‫محەمەدی کوڕی سەلمان پێشڕەوی وەرچەرخانێکی مەزن‬

‫عەبدولڕەحمان عەلی *‬ ‫ل��ە س���ەرەت���ادا ب���ەرل���ەوەی ک��ە بچمە‬ ‫ن��ێ��و ک��رۆک��ی ب��اس��ەک��ە‪ ،‬ب��ە پێویستی‬ ‫دەزان���م بۆ ئاشنابوونی خوێنەران بە‬ ‫کەسایەتی ش��ازادەی جێنشین و ڕەوتی‬ ‫ب��ەرەوپ��ێ��ش��چ��وون��ی ل��ە ک��ای��ەی سیاسی‪،‬‬ ‫لەژێر ئەم ناونیشانەدا کورتەیەک لەمەڕ‬ ‫ژیانی تایبەتی و سیاسی محەمەدی کوڕی‬ ‫سەلمان بخەمەڕوو‪.‬‬ ‫کورتەیەک سەبارەت‬ ‫بە محەمەدی کوڕی سەلمان‪:‬‬ ‫م��ح��ەم��ەدی ک���وڕی س��ەل��م��ان ‪ ٣٢‬س��اڵ��ە‪،‬‬ ‫م��ن��داڵ��ی سێیەمین ه��اوژی��ن��ی پ��ادش��ای‬ ‫سعودیە ( سەلمانی کوڕی عەبولعەزیز )‬ ‫ە‪ ،‬لە پاش کۆچی دوایی برا گەورەکەی‬ ‫لە چەند ساڵی ڕاب��ردوو‪ ،‬بە گەورەترین‬ ‫منداڵی مەلیک سەلمان هەژمار دەکرێت‪.‬‬ ‫دەرچ��ووی کۆلێژی یاسا و ڕامیارییە لە‬ ‫زانکۆی مەلیک سعودی ڕیاز‪ .‬هاوسەرگیری‬ ‫ک��ردووە و خاوەنی ‪ ٣‬منداڵە‪ .‬دووەمین‬ ‫کەسی ماڵباتی شاهانەی سعودیەیە‪ ،‬کە‬ ‫لەکاتی هاتنە سەر حوکمی باوکیەوە بۆ‬ ‫ئەم پۆستە هەڵدەبژێردرێت‪ .‬بەر لە ئەم‪،‬‬ ‫محەمەدی کوڕی نایف جێنشینی مەلیک‬ ‫سەلمان بوو‪ .‬بەم چەشنە بۆ یەکەمجار‬ ‫ل���ە دی���رۆک���ی س��ی��س��ت��ەم��ی ش��اه��ان��ەی‬ ‫سعودیەدا‪ ،‬کوڕی شا بە پلەی جێنشینی‬ ‫دەگات؛ لەبەر ئەوەی شێوازی ‪ ٨٦‬ساڵەی‬ ‫ماڵباتی شاهانەی ئال سعود لە گەیشتن‬ ‫بە دەس��ەاڵت‪ ،‬بەشێوەی زنجیرەیی و لە‬ ‫سەر بنەمای تەمەن بووە‪.‬‬ ‫چاالکی سیاسی ئەم ش��ازادەی��ە لە ساڵی‬ ‫‪ ٢٠٠٩‬وە ل��ە ڕێکخستنە ک��ارگ��ێ��ڕی��ی��ە‬ ‫خۆجێییەکانی ڕیازەوە دەستیپێکرد‪ .‬لە‬ ‫ساڵی ‪ ٢٠١١‬پ��اش دانانی جێنشینی نوێ‬ ‫و دی��اری��ک��ردن��ی سەلمانی ب��اوک��ی وەک‬ ‫جێگری جێنشینی پادشای ئەو دەمەی‬ ‫واڵت‪ ،‬ئەویش وەک ڕاوێژکار چووە نێو‬ ‫حکومەتی ناوەندی‪ .‬پاش کۆچی دوایی‬ ‫مەلیک عبدللە لە ساڵی ‪ ٢٠١٥‬سەلمانی‬ ‫کوڕی عەبدولعەزیز بە کورسی پادشایەتی‬ ‫گەیشت و ش��ازادە محەمەدی کوڕی بوو‬ ‫بە وەزی��ری بەرگری‪ .‬بەم جۆرە بوو بە‬ ‫گەنجترین وەزیری بەرگری لە جیهاندا‪.‬‬ ‫لە مانگی ‪٦‬ی ساڵی ‪ ٢٠١٧‬بە جێنشینی‬ ‫پادشای سعودیە دەستنیشانکرا‪.‬‬ ‫دەستپێک‪:‬‬ ‫عەرەبستانی س��ع��ودی ڕەگێکی درێ��ژی‬ ‫وەهابیەتی تێدا داک��وت��راوە‪ ،‬ماوەیەکی‬ ‫درێژە کە ئەم بیرکردنەوە مەزهەبیە کە‬ ‫یەکێکە لە لقەکانی ئیسالمی – سەلەفی‬ ‫لەو واڵتەدا‪ ،‬ڕێچکەی مەزهەبی بااڵدەستە‪.‬‬ ‫محەمەدی کوڕی عەبدولوەهاب ڕێبەری‬ ‫ئەم ڕێچکەیە‪ ،‬نزیکەی سێ س��ەدە بەر‬ ‫لە ئێستا فکری وەهابیەتی دامەزراند‪.‬‬ ‫محەمەدی کوڕی عەبدولوەهاب یەکێک‬ ‫لە هاوپەیمانە سەرەکییەکانی محەمەدی‬ ‫ک��وڕی سعود ب��ووە‪ ،‬کە وەک بنیاتنەری‬ ‫س��ەرەت��ای��ی ئ��ال س��ع��ود و عەرەبستانی‬ ‫سعودیە دەناسرێت‪ .‬بە هاتنە سەر کاری‬ ‫شازادەی الو پەڕەیەکی نوێ لە مێژووی‬ ‫سعودیەدا ه��ەڵ��درای��ەوە‪ .‬دەستبردن بۆ‬

‫محەمەدی کوڕی سەلمان‬ ‫پرسێکی هەستیار کە کراوەیی و ئازادی‬ ‫جڤاکی زیدەترە‪ ،‬لە نێو کۆمەڵگایەکدا کە‬ ‫بنەڕەتەکەی بۆ ڕێچکەیەکی مەزهەبی‬ ‫کۆنەپارێز دەگەڕێتەوە‪ ،‬بە سەرکێشیەکی‬ ‫مەزن دادەنرێت‪.‬‬ ‫ئ��ەم ه��ەن��گ��اوەی ش���ازادەی جێنشین بە‬

‫هەنگاوەکانی شازادەی‬ ‫جێنشین بە جۆرێک‬ ‫پێشبینی نەکراو بوو‪ ،‬کە‬ ‫بووە مایەی ئەوەی ببێتە‬ ‫سیمایەکی دیاری جیهانی‬ ‫و لەئێستادا بەشێوەیەکی‬ ‫بەرفراوان ناوەندەکانی‬ ‫توێژینەوە سیاسی و‬ ‫ئاینییەکانی جیهانی‬ ‫بەخۆیەوە سەرقاڵ‬ ‫کردووە‬ ‫جۆرێک پێشبینی نەکراو بوو‪ ،‬کە بووە‬ ‫م��ای��ەی ئ���ەوەی ک��ە ببێتە سیمایەکی‬ ‫دیاری جیهانی و لەئێستادا بەشێوەیەکی‬ ‫ب���ەرف���راوان ن��اوەن��دەک��ان��ی توێژینەوە‬ ‫سیاسی و ئاینییەکانی جیهانی بە خۆیەوە‬ ‫س��ەرق��اڵ ک���ردووە و خامەی زۆرێ��ک لە‬ ‫شرۆڤەکارانی ناوچەکەی خستووەتە‪،‬‬ ‫سەر ناوی خۆی‪.‬‬ ‫م����ح����ەم����ەدی ک�������وڕی س���ەل���م���ان ل��ە‬ ‫چاوپێکەوتنێکیدا ل��ەگ��ەڵ ڕۆژن��ام��ەی‬ ‫گ��اردی��ان��ی ب��ەڕی��ت��ان��ی ڕای��گ��ەی��ان��د »ک��ە‬ ‫ئیسالمی م��ی��ان��ەڕەو دەگ��ێ��ڕی��ن��ەوە بۆ‬ ‫سعودیە» هەروەها وتیشی کە ماوەیەکی‬

‫زۆر تەرخان ناکەن بۆ بەرەنگاربوونەوەی‬ ‫ئەو ئایدۆلۆژیا پەڕگیرانە و بەخێرایی‬ ‫ل��ەن��اوی��ان دەب�����ەن‪ .‬ش�����ازادە ه��ۆک��اری‬ ‫فەرمانڕەوایی بناژۆخوازانەی سعودیەی‬ ‫ل��ە ‪ ٣‬دەی���ەی ڕاب����ردوودا گ��ێ��ڕای��ەوە بۆ‬ ‫ش��ۆڕش��ی ک��ۆم��اری ئیسالمی ئ��ێ��ران و‬ ‫ڕایگەیاند لە پاش شۆڕشی گەالنی ئێران‬ ‫لە ساڵی ‪ ١٩٧٩‬خەڵکی هەوڵیاندا‪ ،‬ئەم‬ ‫مۆدێلە لە واڵتەکانی دیکەشدا پیادە‬ ‫بکەن و یەکێک لەو واڵتانەش سعودیە‬ ‫بوو‪ .‬ئێمە نەماندەزانی چۆن لەگەڵ ئەو‬ ‫هەلومەرجەدا مامەڵە بکەین‪ ،‬ئێستا کاتی‬ ‫ئەوە هاتووە کە لەوە قوتارمان ببێت‪.‬‬ ‫ئ��ەم ل��ێ��دوان��ەی ش����ازادەی جێنشین بە‬ ‫فەڕمی ڕاگەیاندنی جەنگە لە بەرامبەر‬ ‫وەهابیەکاندا‪ .‬ئەمە لە کاتێکدایە کە‬ ‫ڕێ��ب��ەران��ی پێشووی سعودیە‪ ،‬بەرگری‬ ‫تەواویان لە وەهابیەت ک��ردووە و هەر‬ ‫زانایەکی ئاینی ب��ەرگ��ری لە ئیسالمی‬ ‫م��ی��ان��ەڕە و دی��م��وک��راس��ی ک��ردب��ێ��ت‪ ،‬بە‬ ‫فەرمانی حکومەت ئاخێنراوەتە کونجی‬ ‫گرتووخانە‪ .‬هەروەها پادشای سعودیە‬ ‫ڕەوای���ەت���ی خ���ۆی ل��ە وەه��اب��ی��ەک��ان��ەوە‬ ‫وەرگرتووە‪.‬‬ ‫ژمارەیەک لە چاکسازییە جڤاکییەکانی‪:‬‬ ‫ ڕێگەدان بە شۆفێری ژنان‪.‬‬‫ پ��ەخ��ش��ی م��ی��وزی��ک ل���ە ه��ۆت��ێ��ل و‬‫ڕیستۆرانتەکاندا‪.‬‬ ‫ س���ن���وورداک���ردن���ی دەس��ەاڵت��ەک��ان��ی‬‫دام�����ەزراوەی ئەمر ب��ە چاکە و نەهی‬ ‫ل��ە خ��راپ��ە ( پۆلیسی م��ەزه��ەب��ی ) کە‬ ‫چاودێری کارکردنی هاواڵتیانی دەکرد‪،‬‬ ‫وەک مۆسیقا‪ ،‬جلوبەرگ پۆشینی ژنان‪،‬‬ ‫نوێژکردن ‪.....‬هتد‪.‬‬ ‫ ڕێ��گ��ەدان بە چوونی خانمان بۆ نێو‬‫یاریگاکان‪.‬‬ ‫ کردنەوەی سینەما‪ ،‬کە لە کاتی شۆڕشی‬‫ئیسالمی ئێرانەوە تا ئێستا داخرابوو‪.‬‬ ‫ ئازادی سازکردنی کۆنسێرت و پەخشی‬‫میوزیک ل��ە تەلەفزیۆنەکاندا‪ .‬ک��ە بۆ‬ ‫ی��ەک��ەم��ج��ار کۆنسێرتی گۆرانیبێژی‬ ‫ن����اس����راوی م��ی��س��ڕی (ام ک��ل��ث��وم) لە‬ ‫ت��ەل��ەف��زی��ۆن��ی ح��ک��وم��ی واڵت‪ ،‬ل��ە ‪٣‬ی‬ ‫ئۆکتۆبەری ‪ ٢٠١٧‬پەخشکرا‪.‬‬ ‫ دامەزراندنی ناوەندێکی ئیسالمی‪ ،‬کە‬‫ئەرکی پشتڕاستکردنەوەی فەرموودەکانی‬

‫پەیامبەری ئیسالم لە ئەستۆ دەگرێت‪.‬‬ ‫چاکسازییەکان سێ الیەنی هەیە ( الوان ‪،‬‬ ‫ژنان ‪ ،‬خوێندنەوە و تێگەیشتنی شازادە‬ ‫محەمەد بۆ ئیسالم‪) .‬‬ ‫پاڵنەرەکان‪:‬‬ ‫ب��ۆ ش��ی��ک��ردن��ەوەی پ��اڵ��ن��ەرەک��ان��ی پشت‬

‫وەهابیەکان‬ ‫لە بەردەم‬ ‫مەتەڵێکی ئاڵۆزدان‪،‬‬ ‫ئەگەر بەرەنگاری‬ ‫چاکسازییەکان ببنەوە‬ ‫هەموو شتێکیان‬ ‫دەدۆڕێنن‪ ،‬ئەگەر‬ ‫لەگەڵ چاکسازییەکان‬ ‫بسازێن هیچ‬ ‫شتێک لە وەهابیەت‬ ‫نامێنێتەوە‬ ‫ئ��ەم چاکسازییانە و ب��ۆ گەیشتن بە‬ ‫تێگەیشتنێکی دروست‪ ،‬دەبێت سەرنجی‬ ‫هەلومەرجی ناوخۆیی و دەرەکی سعودیە‬ ‫بدەین‪.‬‬ ‫ ژینگەی دەرەکی‪ :‬شەپۆلی ناڕەزایەتی‬‫عەرەبی ساڵی ‪ ،٢٠١١‬کە واڵتانی ڕۆژئاوای‬ ‫ئاسیا و هەندێک لە واڵتانی ئیسالمی‬ ‫گ����رت����ەوە‪ .‬ل���ە دوو واڵت�����ی ه��اوس��ێ��ی‬ ‫سعودیە (بەحرەین و یەمەن ) ڕەوت��ی‬ ‫گۆڕانکارییەکان بە چەشنێک ب��وو‪ ،‬کە‬ ‫حکومەتی ساڵح لە الی��ەن هاواڵتیانی‬ ‫ن��اڕازی��ی��ەوە ڕوخ��ێ��ن��را و ڕژێ��م��ی ئ��ال‬ ‫خ��ەل��ی��ف��ەی ب��ەح��رەی��ن��ی��ش ک��ەوت��ە‬

‫س��ەروب��ەن��دی ڕوخ��ان��ەوە‪ .‬ت��ەن��ان��ەت لە‬ ‫برێک لە شارەکانی سعودیەش ناڕەزایەتی‬ ‫هاواڵتیان سەریهەڵدا‪ ،‬بەاڵم بە خێرایی‬ ‫لە الیەن حکومەتەوە سەرکوتکرا‪.‬‬ ‫ ژینگەی ناوخۆیی‪ :‬نزیکەی لە سەدا‬‫حەفتای دانیشتوانی سعودیە‪ ،‬لە توێژی‬ ‫الو پێکدێت‪ .‬کە ژمارەیەکی زۆری ئەم‬ ‫الوانە خوێندنی زانکۆیان تەواو کردووە‪.‬‬ ‫بەگوێرەی هەندێک ئامار نزیکەی ‪١٨٠‬‬ ‫هەزار الوی سعودی سەرقاڵی خوێندنن‬ ‫لە واڵتانی ڕۆژئاوا‪ .‬کە ئەمە بووەتە هۆی‬ ‫ئەوەی کە ئەم الوانە لە کەشی سونەتی‬ ‫و خێڵەکی س��ع��ودی��ە دوورب��ک��ەون��ەوە‬ ‫و خ���وازی���اری کۆمەڵگایەکی ک���راوە و‬ ‫مۆدێرن بن‪ .‬هەروەها هۆکارێکی دیکەی‬ ‫بنەڕەتیش بریتیە لە بوونی ژمارەیەکی‬ ‫زۆری بێکار لە واڵت��ەک��ەدا‪ ،‬کە ڕێژەکە‬ ‫دەگاتە نزیکەی لە سەدا ‪ ٣٠‬لە نێو توێژی‬ ‫چاالکی کۆمەڵگادا‪ .‬حکومەت دەیەوێت‬ ‫س��ەرگ��ەرم��ی ب��ۆ ئ���ەو الوان����ە دروس���ت‬ ‫بکات تاوەکو ڕێگری بکات‪ ،‬لە ڕوودان��ی‬ ‫تەقینەوەیەکی جەماوەری‪.‬‬ ‫ئاستەنگەکان‪:‬‬ ‫ش���ازادە محەمەد هەنگاوێکی گ��ەورەی‬ ‫ه��ەڵ��ن��اوە‪ ،‬ک��ە ڕێشەکێشکردنی ه��زری‬ ‫توندئاژۆییە لەنێو النکەی وەهابیەتەوە‬ ‫ک���ە ئ��ەم��ە ل���ە پ��ێ��ش��ت��ردا ئ��ەزم��وون��ی‬ ‫ن��ەب��ووە‪ .‬بێگومان ئ��ەم ئاڵنگارییەی‬ ‫وەهابیەکان ب��ەدەر نابێت لە لەمپەر‪.‬‬ ‫بوونی گروپێکی بەهێز و دەسەاڵتداری‬ ‫بناژۆخواز لە زانایانی ئاینی کە دژی‬ ‫ه��ەر گۆڕانکارییەکی جڤاکین‪ ،‬بەبێ‬ ‫دڕدۆنگی یەکێک دەبێت لە کۆسپەکانی‬ ‫بەردەم شازادەی جێنشین‪ .‬ئەگەرێکی تا‬ ‫ڕادەیەک الواز هەیە‪ ،‬کە ڕەنگە ژمارەیەک‬ ‫ل��ە ش���ازادە ناڕازییەکانی ئ��ال سعود و‬ ‫پێشەوایانی وەهابی‪ ،‬ڕێکبکەون لە سەر‬ ‫بەرژەوەندییەکی هاوبەش‪ ،‬کە ئەویش‬ ‫الدان���ی ش����ازادە م��ح��ەم��ەدە ه��اوش��ێ��وەی‬ ‫سیناریۆکەی دەیەی ‪ ٨٠‬دووبرە ببێتەوە‬ ‫کە بووە هۆی البردنی مەلیک سعود‪.‬‬ ‫دەرئەنجام‪:‬‬ ‫ وەه��اب��ی��ەک��ان ل��ە ب���ەردەم مەتەڵێکی‬‫ئ������اڵ������ۆزدان‪ ،‬ئ����ەگ����ەر ب���ەرەن���گ���اری‬ ‫چاکسازییەکان ببنەوە هەموو شتێکیان‬ ‫دەدۆڕێنن‪ ،‬ئەگەر لەگەڵ چاکسازییەکان‬ ‫ب��س��ازێ��ن ه��ی��چ ش��ت��ێ��ک ل��ە وەه��اب��ی��ەت‬ ‫نامێنێتەوە‪ .‬ئەنجومەنی بااڵی زانایانی‬ ‫ئاینی سعودیە‪ ،‬کە ڕۆڵێکی بەرچاوی‬ ‫هەیە لە سیاسەتی واڵت��دا‪ ،‬تەنها لەمەڕ‬ ‫چاکسازییەکان بێدەنگە‪ .‬وا دێتە پێش‬ ‫چ��او ک��ە دژی چ��اک��س��ازی��ی��ەک��ان نەبن‪.‬‬ ‫ئەگەر لە مێژووی ملمالنێ سیاسییەکانی‬ ‫سعودیە بڕوانین بۆمان دەردەک��ەوێ��ت‬ ‫کە ((ه��ەر کاتێک ناکۆکییەک لەنێوان‬ ‫دام�������ەزراوە س��ی��اس��ی و ئ��ای��ن��ی��ەک��ان��دا‬ ‫ڕوویدابێت‪ ،‬بەردەوام دامەزراوەی سیاسی‬ ‫سەرکەوتووە))‪.‬‬ ‫ هەنگاوەکانی محەمەدی کوڕی سەلمان‬‫تاوەکو ئێستا کە دەربڕی وەرچەرخان و‬ ‫گۆڕانکارییەکی بنەچەیی و هەمەالیەن‬ ‫نییە‪ .‬هێشتا گوشاری زیاد هەیە لەسەر‬ ‫ڕەنەگرانی حکومەت و دەستگیرکردن‬ ‫و ئ��ەش��ک��ەن��ج��ەدان ب����ەردەوام����ە‪ .‬هیچ‬ ‫ئ��ام��اژەی��ەک نییە بۆ ئ��ەوەی کە پادشا‬ ‫ئامادە بێت‪ ،‬کەمێک لە دەسەاڵتی ڕەهای‬ ‫خۆی کەم بکاتەوە‪.‬‬ ‫ ئامانج لەم گۆڕانکارییانە ئەوەیە کە‬‫هیچ گۆڕانکارییەکی دیکە ڕوونەدات‪ .‬بە‬ ‫واتایەکی دیکە ئامرازێکە بۆ ڕێگریکردن‬ ‫لە تەقینەوەی جەماوەری ناڕازی‪.‬‬ ‫* مافناس و وەرگێڕ‬

‫ژماره (‪ )1758‬چوارشهممه ‪2018/6/13‬‬

‫بیروڕا‬

‫‪15‬‬

‫گولەنییەکان دەنگ بە ئەردۆغان نادەن‬ ‫بهێنێت‪ ،‬هەر ئەوەش وایکرد ئەردۆغان‬ ‫زوو بۆ ئ��ەم هەڵبژاردنە هاوپەیمانى‬ ‫ل��ەگ��ەڵ «دەوڵ���ەت باخچەلى» سەرۆکى‬ ‫پارتى نەتەوەپەرستى تورکیا «مەهەپە»‬ ‫پێکبهێنێت‪.‬‬ ‫ئ��ەم هاوپەیمانێتیەش چەندە سودى‬ ‫ب��ۆ ئ���ەردۆغ���ان و پ��ارت��ەک��ەى دەب��ێ��ت‪،‬‬ ‫ئەوەندەش زیانى پێدەگەیەنێت ئەوەش‬ ‫ب���ەو ت��ێ��ڕوان��ی��ن��ەى ک��ە دی��ن��دارەک��ان��ى‬ ‫تورکیا بەشێکى زۆریان گولەنین لەگەڵ‬ ‫مەهەپەى نەژاد پەرستدا نین‪ ،‬بەتایبەت‬

‫فرید دڵشاد محەمەد*‪9‬‬

‫چ�����اوەڕوان دەک��رێ��ت ل��ە ه��ەڵ��ب��ژاردن��ە‬ ‫پەرلەمانى و سەرۆکایەتییەکەى تورکیا‬ ‫ک��ە ب��ڕی��ارە ‪ 24‬ح��وزەی��ران��ى ئەمساڵ‬ ‫بەرێوەبچێت‪ ،‬الی��ەن��گ��ران��ى «فەتحواڵ‬ ‫گولەن« راب��ەرى بزووتنەوەى خزمەت‬ ‫بەهۆى ناکۆکیەکانیانەوە لەگەڵ «رەجەب‬ ‫تەیب ئەردۆغان» سەرۆکى تورکیا دەنگ‬ ‫بە پارتى دادوگەشەپێدان « ئاکەپە «‬ ‫نەدەن و بەمەش گورزێکى کوشندە بەر‬ ‫پارتەکەى ئەردۆغان دەکەوێت‪.‬‬ ‫«گولەن» ئەو پیاوە ئاینیەى سەردەمانێک‬ ‫ل��ەگ��ەڵ « ئ���ەرۆدغ���ان» ه��اوپ��ەی��م��ان��ى‬ ‫یەکتربوون بەجۆرێک پاڵپشتیکردنى‬ ‫الی��ەن��گ��ران��ى ئ��ەو لەهەڵبژاردنەکانى‬ ‫س��اڵ��ى»‪ »2002‬و هەڵبژاردنەکانى دوات��ر‬ ‫ه��ۆک��ارێ��ک ب��وو ب��ۆ گەیشتنى ئاکەپە‬ ‫بە دەس��ەاڵت‪ ،‬ب��ەاڵم ل��ەم هەڵبژاردنەدا‬ ‫پ��ش��ت��ک��ردن��ە ئ�����ەردۆغ�����ان ل���ەالی���ەن‬ ‫بزووتنەوەى خزمەتەوە هۆکارێک دەبێت‬ ‫بۆ ئەوەى وەرچەرخانێکى سیاسى نوێى‬ ‫لە تورکیا بێتە ئاراوە‪.‬‬ ‫ب����ەردەوام����ى م��ل��م��ان��ێ��ک��ان��ى گ��ول��ەن‬ ‫و ئ�����ەردۆغ�����ان و ق���وڵ���ب���وون���ەوەى‬ ‫ن��اک��ۆک��ی��ی��ەک��ان��ی��ان ب��ەت��ای��ب��ەت دواى‬ ‫کودەتاکەى ‪ 15‬ى تەمووزى ساڵى ‪،2016‬‬ ‫ک��ە ئ���ەن���دام و الی��ەن��گ��ران��ێ��ک��ى زۆرى‬ ‫بزووتنەوەى خزمەت لەناو زینداندان‬ ‫و ل��ە کارەکانیان دوور خ��راون��ەت��ەوە‪،‬‬ ‫ه��ۆک��ارێ��ک��ى س���ەرەک���ى الوازب����وون����ى‬ ‫ئەردۆغان دەبێت لەم هەڵبژاردنەدا و‬ ‫زیان بەهەژموونى چەند ساڵەى ئاکەپە‬ ‫دەگەیەنێت لە تورکیا‪.‬‬ ‫ه��ەرچ��ەن��دە ل���ەڕاب���ردوودا ئ��ەردۆغ��ان‬ ‫زۆرێ����ک ل��ەه��ەوڵ��ەک��ان��ى گ��ول��ەن��ى بۆ‬ ‫بنکۆڵکردنى دەسەاڵتەکەى شکستپێهێنا‬ ‫و ملمانێکانى ل��ەب��ەرژەوەن��دى خۆى‬

‫ونبوون‪:‬‬ ‫باجێکى پهیمانگاى تهکنیکى‬ ‫ک��هالر بهشى کارگێڕى کار‪/‬‬ ‫بهیانیان‪ ،‬قۆناغى دووهم‬ ‫ب���ه ن����اوى (س���هب���اح س��اب��ر‬ ‫حهمید) ون��ب��وه‪ ،‬ههرکهس‬ ‫دهیدۆزێتهوه بێگهڕێنێتهوه‬ ‫ب��ۆ نوسینگهى ڕۆژن��ام��هى‬ ‫‪ ‬لهگهرمیان‪.‬‬

‫چاوەڕوان دەکرێت لەم‬ ‫هەڵبژاردنەدا گولەن‬ ‫مانۆڕى سیاسى خۆى‬ ‫بخاتە گەڕ و لەرێى‬ ‫سندوقەکانى دەنگدانەوە‬ ‫ڕێگرى بکات لەو‬ ‫خەونە سوڵتانییەى کە‬ ‫ئەردۆغان چەندین ساڵە‬ ‫هەوڵى بۆ دەدات‬

‫«فەتحواڵ گولەن« رابەرى بزووتنەوەى خزمەت‬ ‫یەکایى ک���ردەوە‪ ،‬ب��ەاڵم ئێستا تورکیا‬ ‫ل���ە چ����اوەڕوان����ى ه��ەڵ��ب��ژاردن��دای��ە و‬ ‫گولەن دەتوانێت لەرێى سندوقەکانى‬ ‫دەنگدانەوە کاریگەرى لەسەر ڕاى گشتى‬ ‫تورکیا دروستبکات وگوشار بخات سەر‬ ‫ئەردۆغان بۆ ئەوەى پێگەکەى لە تورکیا‬ ‫الواز بکات‪.‬‬

‫دەرئ��ەن��ج��ام��ى ملمانێکانى گ��ول��ەن و‬ ‫ئ��ەردۆغ��ان هەرچۆنێک کۆتایى بێت‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم دواج�����ار ل���ەم ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەدا‬ ‫توڵەکردنەوەى الیەنگرانى گولەن لە‬ ‫ئ��ەردۆغ��ان کاریگەرى گ���ەورەى لەسەر‬ ‫ئاکەپە دەبێت و وەک جارانى پێشوو‬ ‫ناتوانێت زۆرینەى دەنگەکان بەدەست‬

‫دیندارە کوردەکان کە هەمیشە لەالیەن‬ ‫تورکە رەگەز پەرستەکانەوە رووبەرووى‬ ‫سەرکوتکردن بونەتەوە‪.‬‬ ‫ه��ەرچ��ەن��دە ب���زووت���ن���ەوەى خ��زم��ەت‬ ‫خ��اوەن��ى پارتێکى سیاسى نین تاکوو‬ ‫ب���ەش���دارى ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەک��ان ب��ک��ەن‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ل��ەم ه��ەڵ��ب��ژاردن��ە بەهێزترین‬ ‫ئەگەر کشانەوەى دەنگەکانیان دەبێت‬ ‫کەپێشتر بە ئەردۆغانیان دابوو یاخود‬ ‫دژى ئ���ەردۆغ���ان پ��ش��ت��وان��ی ل��ە پ��ارت��ە‬ ‫ئۆپۆزسیۆنەکان دەکەن‪.‬‬ ‫ل���ەڕاب���ردوودا ئاکەپە و ب��زووت��ن��ەوەى‬ ‫خزمەت هاوپەیمانى پتەو لەنێوانیادا‬ ‫ه��ەب��ووە و بونەتە ئ��اوێ��ت��ەى یەکترى‬

‫سهرۆکایهتى شارهوانى رزگارى‬ ‫هونهرى‬

‫ئەمەش بۆتە هۆى مانەوەى دەسەاڵتى‬ ‫ئ��ەردۆغ��ان بۆ سێ خولى هەڵبژاردن‪،‬‬ ‫بەاڵم دواجار ئەم دوو گروپە جگە لەوەى‬ ‫ل��ێ��ک��ت��رازن کەوتیشنە دژیەتیکردنى‬ ‫یەکترى ‪.‬‬ ‫الى خ��ۆش��ی��ی��ەوە ئ���ەردۆغ���ان هەستى‬ ‫بەوەکردووە لەم هەڵبژاردنەدا بەشێک‬ ‫ل��ە گولەنییەکان دەن��گ��ى پ��ێ��ن��ادەن‪ ،‬بۆ‬ ‫بەدەستهێنانى دەنگى زیاتر چەندین‬ ‫هەوڵى داوە ل��ەوان��ە هەژمارنەکردنى‬ ‫کارتى مۆرنەکارو و رێگەدان بە چونە‬ ‫سەرسندوقەکانى هەڵبژاردن لەالیەن‬ ‫ه��ێ��زە ئەمنییەکانەوە و چاپکردنى‬ ‫کارتێکى زۆر لەدەنگدان کە زۆر زیاترە‬ ‫لەو کەسانەى مافى بەشداریکردنیان لە‬ ‫هەڵبژاردنەکەدا هەیە‪ ،‬هەموو ئەمانە‬ ‫رێگە خۆشکەرن بۆ ئەنجامندانى تەزویر‬ ‫و هەڕەشەیەکیشن بۆ کەمکردنەوەى‬ ‫دەن��گ��ەک��ان��ى ه���ەدەپ���ە و ج��ەه��ەپ��ە و‬ ‫پارتەکانى دیکە‪.‬‬ ‫گ���ول���ەن���ى ت���ەم���ەن ‪ 77‬س����اڵ ئێستا‬ ‫لەویایەتى پەنسلڤانیایە و دوارۆژەکانى‬ ‫ت��ەم��ەن��ى ل���ەگ���ەڵ خ��وێ��ن��دک��ارەک��ان��ى‬ ‫ل��ەوێ ب��ەڕێ دەک���ات‪ ،‬لەساڵى ‪ 1999‬ەوە‬ ‫راستەوخۆ لە ئەمریکاوە سەرپەرشتى‬ ‫ک��اروچ��االک��ی��ی��ەک��ان��ى ب��زووت��ن��ەوەک��ەى‬ ‫دەک��ات‪ .‬لەماوەى راب��ردووش��دا چەندین‬ ‫گورزى لە ئاکەپە وەشاندووە و چاوەڕوان‬ ‫دەک��رێ��ت ل��ەم ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەش��دا گولەن‬ ‫مانۆڕى سیاسى خۆى بخاتە گەڕ و لەرێى‬ ‫سندوقەکانى دەنگدانەوە ڕێگرى بکات‬ ‫لەو خەونە سوڵتانییەى کە ئەردۆغان‬ ‫چەندین ساڵە هەوڵى بۆ دەدات‪.‬‬ ‫بزووتنەوەى خزمەت و ئاکەپە جیاوازى‬ ‫ڕیشەیى لەنێوانیاندا هەیە و لەبوارى‬ ‫فیکرى وئاینى و ناوخۆ و دەرەوەوە و‬ ‫و کێشەى کورد ناکۆکییەکانیان بەزەقى‬ ‫دەرکەوتووە و ئێستاش ئەو ناکۆکیانە‬ ‫ت��ەق��ی��وەت��ەوە‪ ،‬دژای��ەت��ى گولەنیش بۆ‬ ‫ئاکەپە وادەک��ات ئەگەر ئەردۆغان لەم‬ ‫هەڵبژاردنەدا سەریش بکەوێت پێگەى‬ ‫بەهێز نابێت‪ ،‬ئەو الوازییەش وادەکات‬ ‫کە بەردەوام ئەردۆغان ترسى لە دووبارە‬ ‫بوونەوەى کودەتا هەبێت بەسەریدا کە‬ ‫هەمیشە مۆتەکەیەک بووە بەسەر سەرى‬ ‫دەسەاڵتدارانى پێشووى تورکیاوە‪.‬‬ ‫* توێژەرى سیاسى‬

‫عدد‪1042 :‬‬ ‫بهروار‪2018/6/11 :‬‬

‫بابهت‪ /‬بانگهواز‬ ‫پاڵپشت به ئهحکامى یاساى ژماره (‪ )32‬لهساڵى (‪ )1986‬پهیڕهوکراو و یاساى فرۆشتن و بهکرێدانى موڵک و ماڵى دهوڵهت لهبهر ڕۆشنایى نوسراوى بهڕێوهبهرایهتى‬ ‫گشتى شارهوانییهکانى گهرمیان‪/‬بهڕێوهبهرایهتى کاروبارى یاسا ژماره (‪ )1444‬لهبهروارى ‪ 2018/5/27‬سهرۆکایهتى شارهوانى رزگارى ههڵدهسێت بهکرێدانى (‪)16‬‬ ‫دووکانى ههمهجۆر به ژماره (‪ )169 ،168 ،167 ،166 ،165 ،164 ،163 ،162 ،161 ،129 ،128 ،89 ،62 ،61 ،47 ،1‬لهناو بازاڕى زاتى لهسنورى شارهوانیمان بۆ جارى (یهکهم) بۆ‬ ‫ماوهى (‪ )3‬ساڵ ههر کهس و الیهنێک ئارهزووى بهشداربوونى ههیه باسهردانى سهرۆکایهتییهکهمان بکات لهسهرۆکایهتى شارهوانى رزگارى لهپشت نهخۆشخانهى‬ ‫شههید دکتۆر قاسم له کاتژمێر (‪ )10‬ى پێش نیوهڕۆ لهپاش تێپهڕبوونى بۆ ماوهى (‪ )30‬ڕۆژ بهسهر باڵوکردنهوهى ئهم بانگهوازه‪.‬‬ ‫مهرجهکانى بهشداریکردن‪:‬‬ ‫‪ -1‬بڕى بارمتهى یاسایى به ڕێژهى (‪ )%20‬خهمڵێنراو‬ ‫‪ -2‬ئهستۆپاکى باجى دهرامهتى پێ بێت‪.‬‬ ‫‪ -3‬کرێى ئهم بانگهوازهو ههموو خهرجییهکان دهکهوێته ئهستۆى ئهو کهسهى که زیادکردنهکهى بۆ دهردهچێت‪.‬‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫سهرۆکى شارهوانى رزگارى‬ ‫خاوەن ئیمتیازو سەرنوسەر‪:‬‬ ‫تارق فاتیح‬

‫ناونیشان‪ :‬شەقامی سالم ‪ -‬نزیك بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫پەروەردە‪ ،‬باڵەخانەی نازناز ‪ -‬شوقەی ‪8‬‬

‫تەلەفۆن‪0533188045 :‬‬

‫ ئاگاداریی سهرجهم فۆتۆگرافهر و هاواڵتیان و رۆژنامهنووسان‬ ‫رۆژنامهى‬ ‫ بینێرن‬،‫ ههر وێنهیهکى جوان یان ڤیدیۆیهکى سهرنج راکێشتان لهال ههیه‬،‫دهکاتهوه‬  ‫ پاش باڵوبوونهوهى له رۆژنامهو سایت و فهیسبووکى‬، ‫بۆ ناونیشانهکانى‬ ‫ خاوهنهکهى پاداشت دهکرێت بهمهرجێک پێشتر له‬،‫له تۆڕى کۆمهاڵیهتى فهیسبووک‬ .‫ دهگهڕێتهوه‬ ‫هیچ شوێنێکى دیکه باڵونهبووبێتهوه و خاوهندارییهکهى بۆ‬

‫لە فەیسبوک الیکمان بکەن‬

HawlatiNews

:‫ له فهیسبوک‬ ‫ناونیشانى پهیجى‬ )HawlatiNews(

çŽíÐóÜóm@òŠbàˆ

çb“ïäìbä

Šb’@õìbä

07702264447

 ‫ى‬‫ﯾ‬ ‫ﯿ‬  ‫ى‬



07502201001 07504478312@ 07826002676

 ‫ى‬‫رد‬‫رو‬ ‫ر‬‫را‬ ‫راس‬ /‫ن‬ ‫ى‬

‫و‬‫ه‬

 ‫و‬‫ر‬‫را‬  ‫ى‬ / 

‫و‬‫ه‬

07702111044

‫ ه‬‫وا‬‫ر‬ ‫ﯿ‬  /‫دى‬ ‫ى‬

‫ه‬

07501786818

‫ر‬‫ﯾ‬  ‫و‬ ‫ﯿ‬  /‫د‬ ‫ى‬

‫دق‬‫ﯾ‬

07508769848

‫ن‬ ‫ر‬‫را‬  ‫ﯾ‬ ‫رو‬ ‫زاڕى‬/‫ر‬ ‫ى‬



07701581018

‫ﯾ‬‫ء ا‬‫ﯿ‬ ‫و‬ ‫ﯿ‬ ‫ى‬ 30 .1 ‫ر‬ /‫ن‬‫ى ڕ‬ ‫ﯾ‬ ‫هﯿ‬ ‫ى‬ ‫ر‬‫را‬ ‫زاڕ‬‫و‬.2 ‫ر‬

‫ن‬‫ﯾ‬‫ر‬‫د‬

07701266914

‫ت‬‫ﯿ‬ ‫ى‬‫ﯾ‬ ‫روو‬ ‫ن‬‫ﯿ‬  ‫زاڕ‬‫و‬ / ‫ى‬

‫ر‬

07701203475

‫زاڕ‬‫و‬ ‫رى‬ ‫ى‬

‫ى‬

07701536973@ 07501536973

 /‫ى زا‬‫ڕاو‬ ‫و‬

‫ڕ‬‫ار‬

07701568263

  ‫ر‬‫را‬  /‫ﯾ‬ ‫ى ا‬

‫ﯿ‬‫ڕا‬

07701511065

‫ن‬‫ر‬ ‫ى‬ ‫ر‬‫را‬  ‫و‬ ‫ى ژﯾ‬

‫دز‬

07701549050@

‫ن‬‫اﯾ‬ ‫ى‬ ‫ر‬‫ا‬   / ‫ژار‬‫ى ه‬

‫ﯾ‬

‫بۆ باڵوکردنەوەی‬ ‫ئاگاداری و بانگەوازەکانتان‬

 ‫لە رۆژنامەی‬ ‫پەیوەندی بەم‬ ‫ناونیشانانە بکەن‬