Hawlati NO. 1760

‫رۆژنامەیەکی سیاسیی گشتیی ئەهلییە‬

‫نرخ‪ 1000 :‬دینار‬

‫ژماره (‪ )1760‬چوارشهممه ‪201٨/6/27‬‬

‫وەزارەتی کارەبا‪:‬‬ ‫‪3‬‬ ‫سوتەمەنیش زیاد بکرێت ناتوانین کارەبا زیادبکەین‬

‫ئەنجامەکانی هەڵبژاردن نزیکە لە هەڵوەشاندنەوە‬

‫‪2‬‬

‫‪6‬‬ ‫«مهیانهکه« لهگهڵ‬ ‫کوشتارگهکه دهکهوێته‬ ‫کێبڕکێ‬

‫‪8‬‬

‫زهنگى‬ ‫ئاوارەبوونێکى تر‬ ‫لێدرا‬ ‫‪4‬‬

‫بەشی کۆتایی‬ ‫چاوپێکەوتنەکەی‬ ‫بەختیار عەلی‬ ‫تایبەت بە ‪‬‬

‫‪10‬‬ ‫تورکیا؛‬ ‫دیموکراسی یان سوڵتانیزم؟‬

‫‪2‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫ژماره (‪ )1760‬چوارشهممه ‪2018/6/27‬‬

‫‪hawlatihawal@gmail.com‬‬

‫ئەنجامی هەڵبژاردن نزیکە لە هەڵوەشاندنەوە‬ ‫ئارا ئیبراهیم‬ ‫ب��ڕی��ارە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق‬ ‫سبەینێ دەنگبدات بۆ هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫ئەنجامەکانی هەڵبژاردن‪ ،‬ئەگەر هاتوو‬ ‫دەرک������ەوت ل���ەس���ەدا ‪ ١٥‬س��اخ��ت��ەک��اری‬ ‫ل��ە ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەک��ان��دا ک����راوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫لەکاتێکدایە لیژنهى ب���هدواداچ���ون بۆ‬ ‫راستییهکانى ههڵبژاردن دەڵیت لهسهدا ‪40‬‬ ‫دهنگهکان ساختهکراون‪.‬‬ ‫ئ��ارام شێخ محهمهد‪ ،‬جێگرى سهرۆکى‬

‫پ���هرل���هم���ان���ى ع���ێ���راق ب���ه ‪ ‬وت‬ ‫«ئهگهر ساختهکارییهکان بسهلمێندرێت‬ ‫و رێ���ژهک���هى ب��گ��ات��ه ل���هس���هدا ‪ ١٥‬ئ��هوا‬ ‫ههڵبژاردنهکان ههڵدهوهشێتهوه«‪.‬‬ ‫وتیشى «پهرلهمان کۆدهبێتهوه تا چهند‬ ‫ب��ڕگ��هی��هک ل��هی��اس��اى ه��هڵ��ب��ژاردن��هک��ان‬ ‫دهس��ت��ک��ارى بکات ت��ا ه��هژم��ارک��ردن��هوهى‬ ‫لهسهدا سهدى دهنگهکان بهدهست ئهنجام‬ ‫ب��درێ��ت‪ ،‬ئهگهر نا پهرلهمان بێ دهنگ‬ ‫نابێت لهو یاسایهى خۆى دهریکردووه و‬ ‫دهبێت وهک خۆى جێبهجێ بکرێت»‪.‬‬

‫ب���ڕی���اره پ��ێ��ن��ج��ش��هم��م��ه ک��ات��ژم��ێ��ر ‪١١‬ى‬ ‫س��هرل��هب��هی��ان��ى ئهنجومهنى ن��وێ��ن��هران‬ ‫کۆببێتهوه بۆ ههموارکردنهوهى چوارهمى‬ ‫یاساى ههڵبژاردنهکان و چهند بڕگهیهک‬ ‫زیاد بکات تا ههژمارکردنهوهى دهنگهکان‬ ‫بهدهست‪ ،‬لهسهدا سهد بکرێت‪.‬‬ ‫هەروەها ع��ادل ن��ورى‪ ،‬سهرۆکى لیژنهى‬ ‫بهدواداچون بۆ راستییهکانى ههڵبژاردنى‬ ‫ئهنجومهنى نوێنهرانى عێراق لهلێدوانێکدا‬ ‫بۆ ‪ ،‬ئاماژهى بهوهکرد داڕشتنهوه‬ ‫ت���هواوى پ���رۆژه ب��ڕی��ارى ههموارکردنى‬

‫چوار الیهنه ناڕازییهکه پێشبینى دهکهن‬ ‫کورسییهکانیان زیاد بکات‬

‫هاوپهیمانى نێوان چوار الیهنهکه بۆ‬ ‫ههڵبژاردنهکان گهیشته بنبهست‬ ‫‪‬‬

‫هاوپهیمانى ههشت و گۆڕان حهوت و یهکگرتوو چوار و کۆمهڵ دوو کورسى‬

‫ئارا ئیبراهیم‬ ‫چ��وار الی��هن��ه ن��اڕازی��ی��هک��هى ههرێمى کوردستان‬ ‫پێشبینى ج��ی��اواز دهک���هن بۆ ه��هژم��ارک��ردن��هوهى‬ ‫دهنگهکان و گۆڕانکارى لهکورسییهکانیاندا‪ ،‬بهپێى‬ ‫بۆچونى بهرپرسانیان بێت هاوپهیمانى ههشت‬ ‫و گ��ۆڕان حهوت و یهکگرتوو چوار و کۆمهڵ دوو‬ ‫کورسیان فهوتاوهو چاوهڕێى دهنگى راستهقینهى‬ ‫خۆیان دهکهن‪.‬‬ ‫چ��وار الیهنه ناڕازییهکهى ههرێم پێکهاتوون له‬ ‫ههریهکه له (بزوتنهوهى گ��ۆڕان‪ ،‬هاوپهیمانى بۆ‬ ‫دیموکراسى و دادپهروهرى‪ ،‬یهکگرتوو‪ ،‬کۆمهڵ)‪.‬‬ ‫رێ��ب��وار کهریم وهل���ى‪ ،‬وتهبێژى هاوپهیمانى بۆ‬ ‫دیموکراسى و دادپ��هروهرى لهلێدوانێکدا به ‪‬‬ ‫وت «هاوپهیمانى ‪ ١0‬کورسى بهدهستهێناوهو تهنها دوو‬ ‫کورسییان بۆ جێهێشتووین‪ ،‬ئهگهر ههژمارکردنهوه‬ ‫به حهقیقى بکرێت ههشت کورسیمان بۆ دهگهرێتهوه‪،‬‬ ‫چونکه بهئامانج گیراوین له ساختهکارییهکاندا»‪.‬‬ ‫ههروهها ئهنوهر سهنگاوى‪ ،‬ئهندامى ئهنجومهنى‬ ‫سیاسى کۆمهڵ لهلێدوانێکدا به ‪ ‬وت «ئهگهر‬ ‫ههژمارکردنهوهى دهنگهکان به راستى و دروستى‬ ‫بکرێت لهسلێمانى و ههولێر دوو کورسیمان بۆ‬ ‫دهگهڕێتهوه النى کهم‪ ،‬چونکه ئهو دهنگانهى بۆمان‬

‫هاتهوه‪ ،‬بهپێى ئهو شوێنانهى دهستکارى نهکرابوون‬ ‫دهنگهکانمان زۆر زیاتر بووه «‪.‬‬ ‫چوار الیهنه ناڕازییهکهى ههرێم پاش دهرئهنجامى‬ ‫ههڵبژاردنهکانى ئهنجومهنى نوێنهرانى عێراق‬ ‫باسیان لهساختهکارى کرد لهههڵبژاردنهکاندا و‬ ‫وهک خۆیان دهڵێن دڵخۆشن و ئومێدیان ههیه دهنگه‬ ‫ڕاستهقینهکانیان بۆ بگهڕێتهوه‪.‬‬ ‫لهالیهکى ت��رهوه‪ ،‬قاسم گهاڵڵى بهرپرسى دهزگاى‬ ‫ههڵبژاردنى یهکگرتوو لهلێدوانێکدا به ‪‬‬ ‫وت «چ��وار کورسیمان فهوتاوه لهپارێزگاى دهۆک‬ ‫دووکورسى و لهههولێر و سلێمانى یهکى کورسییهک‬ ‫و چاوهرێى ههژمارکردنهوهى دهنگهکان دهکهین»‪.‬‬ ‫ه��اوک��ات‪ ،‬بههار مهحمود‪ ،‬ئهندامى پهرلهمانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان لهفراکسۆنى گ���ۆڕان لهلێدوانێکدا‬ ‫بههاواڵتى وت «له سلێمانى سێ بۆ چوار کورسیمان‬ ‫فهوتاوهو له ههولێر دوو کورسى و له کهرکوکیش‬ ‫النى کهم کوردسیهکمان فهوتاوه‪ ،‬به کۆى گشتى‬ ‫ح��هوت کورسیمان ف��هوت��اوه و چاوهرێین بۆمان‬ ‫بگهرێتهوه«‪.‬‬ ‫ئهم قسانهى بهرپرسانى چوار الیهنه ناڕازییهکه‬ ‫لهکاتێکدایه‪ ،‬که هێشتا ههژمارکردنهوهى دهنگهکانى‬ ‫ههڵبژاردنى ‪١2‬ى ئایارى ئهنجومهنى نوێنهران‬ ‫دهستى پێنهکردووه‪.‬‬

‫چوارهمى یاساى ههڵبژاردنهکان تهواو کرا‬ ‫و رۆژى پێنجشهممه کۆدهبینهوه‪.‬‬ ‫وتیشى»ئهمهنده کۆت و بهندمان داناوه‪،‬‬ ‫ش��هی��ت��ان س��اخ��ت��ەک��اری ک��ردب��ێ��ت تێدا‬ ‫دهرناچێت‪ ،‬دهبێت لهسهدا سهدى دهنگهکان‬ ‫ههژمار بکرێتهوه ههموو ئهنجامهکان و‬ ‫بڕیارهکانى کۆمسیۆن ههڵبوهشێتهوهو‬ ‫باتڵه«‪.‬‬ ‫ع��ادل ن��ورى زیاتر وت��ی «ملیۆنان دهنگ‬ ‫ساختهکارییان تێدا ک��راوهو بهپێى ئهو‬ ‫ب��هدواداچ��ون��هى ئێمه ک��ردوم��ان��ه وهک‬

‫گفتوگۆکردنى نێوان الیهنه ناڕازییهکانى دهرهوهى یهکێتى‬ ‫و پارتى بۆ پێکهێنانى هاوپهیمانێتى گهشتۆته بنبهست و‬ ‫کۆمهڵ لهگهڵیدا نییهو گۆڕان و هاوپهیمانى و یهکگرتوو‬ ‫ئامادهییان دهرب��ڕی��وه بۆ ئ��هوهى لهههڵبژاردنهکانى‬ ‫پهرلهمانى کوردستان یهک لیست پێکبهێنن‪.‬‬ ‫ئهو چوار الیهنه دوێنێ بڕیاریاندا چاوهڕێى سهرکردایهتى‬ ‫بااڵى حیزبهکانیان بکهن‪ ،‬ههرچهنده ئهمڕۆ چوارشهممه‬ ‫لهالیهن کۆمسیۆنى بااڵى ههڵبژاردنهکان و راپرسى دوا‬ ‫وادهیه بۆ دیاریکردنى هاوپهیمانێتییهکان بۆ ههڵبژاردنى‬ ‫پهرلهمانى کوردستان‪.‬‬ ‫ئارام قادر‪ ،‬ئهندامى دهستهى دامهزرێنهرى هاوپهیمانى‬ ‫به ‪ ‬وت «ئێمه وهکو هاوپهیمانى لهگهڵ ئهوهداین‬ ‫لهالیهنهکان بەجیا بهشدارى ههڵبژاردنهکان نهکهن‬ ‫بهڵکو پێکهوه بهشدارى لهههڵبژاردنهکانى پهرلهمانى‬ ‫کوردستاندا بکهین‪ ،‬بهاڵم تائێستا ههوڵهکان نهچووەته‬ ‫پێشهوه بۆ ئهوهى بڕیارى لهسهر بدرێت»‪.‬‬ ‫ئهگهر ئهمڕۆ چوارشهممه کۆمسیۆنى بااڵى ههڵبژاردن‬ ‫و راپرسى ماوهى هاوپهیمانێتى درێژنهکاتهوه‪ ،‬ئهوا ههر‬ ‫الیهنهو بهجیا بهشدارى ههڵبژاردنهکانى پهرلهمانى‬ ‫کوردستان دهکات‪.‬‬ ‫دوێنێ جڤاتى نیشتمانى بزوتنهوهى گۆڕان کۆبونهوهو‬ ‫له بهیاننامهیهکدا که وشیار عومهر له کۆنگرهیهکى‬ ‫رۆژنامهوانیدا باسى کرد و وتى «بزوتنهوهى گۆڕان‬ ‫ئامادهیه و دهستپێشخهره بۆ ههمو کارێکى پێکهوهیى‪،‬‬ ‫هاوپهیمانى سیاسى و بهرهیى لهنێوان ههمو ئهو پارته‬ ‫سیاسى و گروپه کۆمهاڵیهتى و ریفۆرمخوازیانهى‬ ‫ئامانجیان گۆڕانکارى ریشهیى سیاسیى و ئابوریى و‬ ‫کۆمهاڵیهتییه‪ ،‬لهڕێگهى چهسپاندنى حوکمى یاسا و‬ ‫دادپ��هروهری��ى کۆمهاڵیهتى و گهشهپێدانى ئابوریى و‬ ‫دژایهتى گهندهڵى»‪.‬‬ ‫وشیار عومهر‪ ،‬ئهندامى جڤاتى نیشتمانى به‪ ‬وت‬ ‫«گۆڕان دهستپێشخهرى کردووهو ئامادهیه‪ ،‬زیاتر قسهم‬

‫نییه«‪.‬‬ ‫ئهندامێکى ئهنجومهنى سیاسى کۆمهڵ دهڵێت وهک‬ ‫مهبدهئی لهگهڵ ئهوهدان بهجیا بهشدارى ههڵبژاردنهکانى‬ ‫پهرلهمانى کوردستان بکهن و دوات��ر ب��هرهى هاوبهش‬ ‫پێکبهێنن‪.‬‬ ‫ئهنوهر سهنگاوى‪ ،‬ئهندامى ئهنجومهنى سیاسى کۆمهڵ‬ ‫لهلێدوانێکدا به ‪ ‬وت «وهک��و مهبدهئ کۆمهڵى‬ ‫ئیسامى لهگهڵ ئهوهداین وهک خۆمان به جیا بهشدارى‬ ‫ههڵبژاردنهکانى پهرلهمانى کوردستان بکهین‪ ،‬دواتر‬ ‫بهرهیهک پێکبهێنرێت لهو الیهنانهى دهیانهوێت چاکسازى‬ ‫سیاسى و ئیدارى بکهین لهههرێمى کوردستاندا»‪.‬‬ ‫ههرچهنده یهکگرتوو لهگهڵ ب��زوت��ن��هوهى ئیسامى‬ ‫هاوپهیمانێتییان له دوو رۆژى رابردوو راگهیاند بهناوى‬ ‫(بهرهى چاکسازى)‪ ،‬بهاڵم ئامادهشن بهشدارى هاوپهیمانێتى‬ ‫فراوانتر بکهن لهگهڵ سێ الیهنه ناڕازییهکهى دهرهوهى‬ ‫یهکێتى و پارتى‪.‬‬ ‫قاسم گهاڵڵى‪ ،‬بهرپرسى دهزگاى ههڵبژاردنى یهکگرتوو به‬ ‫‪ ‬وت «پێشتر ههوڵدراوه لهگهڵ کۆمهڵى ئیسامى‬ ‫هاوپهیمانێتى ئهنجام بدەین‪ ،‬بهاڵم خۆیان ئ��ازادن که‬ ‫بهشدارییان نهکردووهو پێیانوابووه له بهرژهوهندیاندا‬ ‫نییه‪ ،‬ئێستاش ئامادهین لهگهڵ ئهو الیهنانهى دهیانهوێت‬ ‫چاکسازى بکهن هاوپهیمانێتى فراوانتر بکهین»‪.‬‬ ‫دهربارهى نهچونه ناو هاوپهیمانێتى لهگهڵ بزوتنهوهو‬ ‫یهکگرتوو‪ ،‬بهرپرسهکهى کۆمهڵى ئیسامى وتى «بههۆى‬ ‫ئهو دۆخه سیاسییهى له ههڵبژاردنهکانى ئهنجومهنى‬ ‫نوێنهرانى عێراق هاتۆته ئ��اراوه‪ ،‬بهرچاو روونییهک‬ ‫نییه بۆ هاوپهیمانێتى و پێکهوه بوون له یهک لیستدا‪،‬‬ ‫ئێمه پێمانوابووه له بهرژهوهندى میللهتدا نییه نهک‬ ‫بهرژهوهندى کۆمهڵ‪ ،‬چونکه ههموو کات بهرژهوهندى‬ ‫میلهتمان پێشخستووهو بیرمان لهبهرژهوهندى خۆمان‬ ‫نهکردووەتهوه«‪.‬‬ ‫بڕیاره ههڵبژاردنى پهرلهمانى کوردستان لە ‪ 30‬ئهیلول‬ ‫ئهنجام بدرێت و تائێستا دوو هاوپهیمانێتى ناوى خۆیان‬ ‫تۆمار کردووه‪.‬‬

‫سۆران؛ خوشک و برایەک وندەبن و‬ ‫کچێک دوای دوو هەفتە لە خنکانی دەدۆزرێتەوە‬ ‫‪ - ‬سیروان سابیر‬ ‫کچێکی تەمەن ‪ ١١‬سااڵن دوای دوو هەفتە‬ ‫لە خنکانی‪ ،‬لە روباری شانەدەر لە قەزای‬ ‫میرگەسوور‪ ،‬تەرمەکەی لەالیەن تیمی‬ ‫بەرێوبەرایەتی بەرگری شارستانی سۆران‬ ‫دۆزرای���ەوە لەنزیک گوندی قەسرۆک و‬ ‫رووباری خەالن‪.‬‬ ‫ب��ە وت���ەی ب��راک��ەی ک��ە ل��ەگ��ەڵ��ی ب��ووە‪،‬‬

‫هەردوکیان پیکەوە لە قەراغی روبارەکەدا‬ ‫یارییان کردوە‪ ،‬بەاڵم خوشکەکەی کە ناوی‬ ‫ئاسیا عەزیزە کەوتۆتە ناو روبارکەوەو‬ ‫ئاوبردوویەتی‪ .‬دواتر تیمەکانی مەلەوانی‬ ‫م��ێ��رگ��ەس��وور و س�����ۆران و ئ���اک���رێ و‬ ‫قەندیل بۆ م��اوەی ‪ ١4‬رۆژ دەگرێن تاکو‬ ‫دەیدەۆزنەوە‪.‬‬ ‫ع��م��اد ک��ەن��ع��ان ب��ەرێ��وب��ەری ب��ەرگ��ری‬ ‫شارستانی س���ۆران ب��ە ‪ ‬راگەیاند‬

‫لیژنهکه رێ��ژهى لهسهدا ‪40‬ى دهنگهکان‬ ‫ساختهکارییان تێدا کراوه‪ ،‬بڕگهیهک زیاد‬ ‫دهکهین ئهگهر رێژهى ساختهکارى لهسهدا‬ ‫‪ %١٥‬بێت ئ���هوا ه��هم��وو ههڵبژاردنهکه‬ ‫ههڵدهوهشێتهوه«‪.‬‬ ‫لە چاوپێکەوتنێکی ژمارەی پێشووی ‪‬‬ ‫دا عادل نورى‪ ،‬ئەوەی ئاشکرا کردبوو که‬ ‫تەنها ل��ەس��ەدا ن��ۆ‪-‬ى هاواڵتیانى عێراق‬ ‫بەگشتى ب��ەش��دارى هەڵبژاردنەکانیان‬ ‫کردووه و له چەند شوێنێک ساختەکارى‬ ‫بەرێژەى لەسەدا ‪ 80‬بووه‪.‬‬

‫«ت��وان��ی��م��ان ت��ەرم��ی کچکە ب��دۆزی��ن��ەوە‬ ‫بەهاوکاری خەڵکی دەڤەری مێرگەسوور‬ ‫لە نزیک گوندی قەسرۆک و خەالن‪ ،‬دواتر‬ ‫تەرمی ناوبراو رەوان��ەی نەخوشخانەی‬ ‫مێرگەسوور کراو پاشان رەوانەی پزیشکی‬ ‫دادی کرا لە سوران»‪.‬‬ ‫لە الیەکی ترەوە خوشک و برایەک لەرۆژی‬ ‫هەینیەوە لەو ناوچەیە بێ سەروشوێنن‬ ‫تا ئیستا چارەنووسیان دیارنیە‪.‬‬

‫ئ��ەو خ��وش��ک و ب��رای��ە ن��اوی��ان زی���ان و‬ ‫زریانە‪ ،‬رۆژی هەینی بە مۆڵەتی دایکیان‬ ‫چونەتە دەرەوە‪ ،‬بڕیار وابووە بچنە ماڵی‬ ‫داپیریان‪ ،‬بەاڵم دوای چەند کاتژمێرێک‬ ‫ون��ب��وون‪ ،‬ئەگەرچی مۆبایلیان پێبووە‬ ‫بەاڵم داخراوە‪.‬‬ ‫زیان تەمەن ‪ ١3‬سااڵنەو و زریان تەمەن‬ ‫نۆ سااڵنە‪ ،‬دانیشووی گەڕەکی شەهیدانی‬ ‫جوندیانن لەقەزای سۆران‪.‬‬

‫ژماره (‪ )1760‬چوارشهممه ‪2018/6/27‬‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫‪3‬‬

‫هۆگر‌شاڵى‌بریکارى‌وه‌زاره‌تى‌کاره‌با‌بۆ‌‌‪‬‬

‫وه‌زاره‌تى‌کاره‌با‌پشتگیرى‌دانانى‌جۆزه‌ى‬ ‫‪‌20‬ئه‌مپێریی‌ناکات‪‌،‬چونکه‌‌چاره‌سه‌ر‌نییه‌‌‬ ‫سازدانى‪‌‌:‬‬ ‫هۆگر شاڵى‪ ،‬بریکارى وهزارهتى‬ ‫کارهبا لهم چاوپێکهوتنهیدا لهگهڵ‬ ‫‪ ‬ئاماژه بهوه دهدات ئهگهر‬ ‫وهزارهتى سامانه سروشتییهکان‬ ‫غاز و گازوایلیشیان بۆ دابین بکهن‬ ‫لهتوانایاندا نییه ئهو بڕه زۆرهى کارهبا‬ ‫بگوازنهوه‪ ،‬چونکه پێویستیان به‬ ‫دروستکردنى هێڵى ‪ 400‬کهیڤى ههیه‬ ‫بۆ ناوهندى وێستگهکانى کارهبا و‬ ‫چاککردنى تۆڕهکانى دابهشکردنى‬ ‫کارهبا‪.‬‬ ‫ههروهها ئهوهش ئاشکرا دهکات که‬ ‫لهئێستادا تهنها دوو ههزارو ‪750‬‬ ‫مێگاوات کارهبا بهرههم دههێنن و‬ ‫لهتوانایاندایه لهمانگى تهموزدا ‪12‬‬ ‫کاتژمێر کارهبا دابین بکهن‪.‬‬ ‫‌‪ ‌:‬ب��اس��ل �ه‌وە‌ ده‌ک��رێ��ت‌ ل��ه‌‌ مانگى‌‬ ‫ته‌مووزدا‌ ته‌نیا‌ هه‌شت‌ کاتژمێر‌ کاره‌باى‌‬ ‫نیشتمانى‌ بده‌ن‌ به‌‌ هاواڵتیان‪ ‌،‬له‌کاتێکدا‌‬ ‫که‌‌ نزیکه‌ى‌ سێ‌ ه �ه‌زار‌ مێگاوات‌ کاره‌با‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ‌،‬ئایا‌ ناتوانن‌ کاتژمێره‌کانى‌ کاره‌با‌‬ ‫زیاتر‌بکه‌ن؟‬ ‫هۆگر شاڵى‪ :‬لهمانگى رهم��هزان��ى پیرۆز‬ ‫و رۆژان��ى جهژندا ‪ 2750‬مێگاوات کارهبا‬ ‫ب��هره��هم ه��ێ��ن��راوه لهکاتێکدا خواست‬ ‫لهسهر ک��ارهب��ا ( ‪ ) 3911‬مێگاوات کارهبا‬ ‫ب��ووه‪ ،‬بههۆى لهبارى کهش و ه��هوا بهو‬ ‫ب��ڕه کارهبایهش به تێکڕا زیاتر له ‪-16‬‬ ‫‪ 18‬کاتژمێر ک��ارهب��اى نیشتمانى دراوه‬ ‫بههاواڵتیان و کاتژمێرهکانى دیکهش له‬ ‫ڕێگهى موهلیده ئههلییهکانهوه کارهبا‬ ‫دابین کرا‪ ،‬واتا وهزارهتى کارهبا لهو مانگه‬ ‫پیرۆزهدا توانى بهسهرکهوتوویى کارهبا‬ ‫دابین بکات و رێگهى ن��هدات کوژانهوهى‬ ‫گشتى و ناوچهیى له سیستهمى کارهبا‬ ‫روو بدات‪ ،‬له ئێستادا که پلهکانى گهرما‬ ‫بهشێوهیهکى خێرا رووى لهههڵکشان‬ ‫کردووهو خواستى بهکارهێنانى کارهبا بۆ‬ ‫چوار ههزار و ‪ 500‬بۆ پێنج ههزار مێگاوات‬ ‫بهرزبووهتهوه لهتوانادا نابێت بهو بڕه‬ ‫ک��ارهب��ا بهرههمهاتووهى پێشوو ههمان‬ ‫بڕه کارهبا بدرێته هاواڵتیان‪ ،‬ههربۆیه‬ ‫ه���هوڵ دهدهی����ن ب��هه��اوک��ارى وهزارهت����ى‬ ‫سامانه سروشتیهکان بڕه غازى پێویست‬ ‫بۆ وێستگهکانى بهرههمهێنانى کارهبا‬ ‫زیاد بکهین و ‪ 12‬کاتژمێر کارهبا بدهین‬ ‫بههاواڵتیان‪.‬‬ ‫سهبارهت به زیادکردنى بهرههمهێنانى‬ ‫کارهبا که لهم قهیرانه داراییهدا بودجهو‬ ‫پ��ارهی��هک��ى زۆرى دهوێ���ت و حکومهت‬ ‫ئهولهوییهتى گرنگترى ههیه به تایبهتى‬ ‫بۆ دابینکردنى موچهى فهرمانبهران‪،‬‬ ‫بهاڵم لهگهڵ ئهوهشدا وهزارهت��ى سامانه‬ ‫سروشتیهکان ل��هگ��هڵ کۆمپانیاى دان��ا‬ ‫غاز بهرنامهیهکیان لهبهردهستدایه بۆ‬ ‫زیادکردنى بهرههمهێنانى غازى سروشتی‪،‬‬ ‫هیوادارین ئهو بهرنامهیه به زووترین‬ ‫کات سهربکهوێت و تواناى بهرههمهێنانى‬ ‫کارهباى زیاترمان ههبێت‪.‬‬ ‫ه���اواڵت���ى‪‌:‬ب��اس��ى‌وه‌زاره‌ت�������ى‌س��ام��ان�ه‌‌‬

‫دانانى‌پێوه‌رى‌‬ ‫زیره‌ک‪‌،‬که‌‌هۆکارى‌‬ ‫سه‌ره‌کى‌ده‌بێت‌بۆ‌‬ ‫کۆنتڕۆڵکردن‌و‌‬ ‫که‌مکردنه‌وه‌ى‌کاره‌باى‌‬ ‫به‌فیڕۆچوو‬

‫هۆگر‌شاڵى‪‌،‬بریکارى‌وه‌زاره‌تى‌کاره‌با‬ ‫س��روش��ت��ی��ه‌ک��ان��ت‌ک�����رد‪‌،‬پ��ێ��ت��وان��ی��ی�ه‌‌‬ ‫تێکه‌ڵکردنى‌ئه‌م‌دوو‌وه‌زاره‌ته‌‌له‌‌ئێستادا‌‬ ‫ته‌نها‌ به‌ناو‌ بۆته‌‌ یه‌ک‪ ‌،‬چونکه‌‌ ده‌وترێت‌‬ ‫ئ��ه‌وه‌ى‌ ئ�ه‌م‌ دوو‌ وه‌زاره‌ت���ى‌ یه‌کخستووه‌‌‬ ‫ل��ه‌رووى‌ ئیدارییه‌وه‌‌ نییه‌‌ به‌ڵکو‌ ته‌نیا‌‬ ‫ل �ه‌رووى‌ پێدانى‌ گازوایل‌ و‌ غازه‌وه‌یه‌‌ بۆ‌‬ ‫وێستگه‌کان؟‌‬ ‫هۆگر شاڵى‪ :‬من خۆم پاڵپشتى یهکگرتنى‬ ‫ئ��هو دوو وهزارهت����ه دهک���هم ل��هن��او یهک‬ ‫وهزارهتى نوێ دا ئهمه لهزۆربهى واڵتانى‬

‫لەمەو‌دوا‬ ‫‪‌١2‬کاتژمێر‌کارەبا‬ ‫بە‌هاواڵتیان‬ ‫دەدەین‬ ‫پ��ێ��ش��ک��هوت��ووى دن��ی��ا وای����ه‪ ،‬حکومهتى‬ ‫ههرێمى کوردستانیش ههمان بیرۆکهى‬ ‫ههیه و تهنانهت ههنگاوى بۆ نراوه ئهوهى‬ ‫ماوهتهوه تهنیا پێویستى بهخۆئامادهکردن‬ ‫و گۆڕانکارى له یاساکانى ههردوو وهزارهته‪.‬‬ ‫هاواڵتى‪ ‌:‬ده‌وترێت‌ هاواڵتیان‌ نزیکه‌ى‌ ‪‌300‬‬ ‫ملیار‌دینار‌قه‌رزارى‌کاره‌بان‌ئایا‌ناتوانن‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ حکومه‌تى‌ هه‌رێم‌ هه‌ماهه‌نگى‌‬ ‫بکه‌ن‌له‌‌پاشه‌که‌وتى‌موچه‌ى‌فه‌رمانبه‌ران‌‬ ‫پاکتاوى‌ئه‌و‌قه‌رزانه‌‌بکه‌ن؟‬ ‫هۆگر ش��اڵ��ى‪ :‬ئ��هم بیرۆکهیه زۆر باس‬ ‫کراوه ئێمهش پاڵپشتیمان کردووه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫مهسهلهى پاشهکهوتى موچه و پێدانى‬ ‫کرێى کارهبا به پاشهکهوتهکهى موچه‬ ‫لهرێگهى میکانیزمێکى دی��اری��ک��راوهوه‬ ‫ل��ه دهس��هاڵت��ى وهزارهت����ى ک��ارهب��ا نییهو‬ ‫ل���هدهس���هاڵت���ى ئ��هن��ج��وم��هن��ى وهزی����ران‬

‫و وهزارهت�����ى دارای���ی���ه‪ ،‬ئێمه تهنیا له‬ ‫دهسهاڵتماندایه ئهو قهرزانه بۆ هاواڵتیان‬ ‫بکهینه قیست‪.‬‬ ‫هاواڵتى‪‌:‬له‌هه‌رێمى‌کوردستان‌هه‌ریه‌ک‌له‌‌‬ ‫کۆمپانیاکانى‌ کارو‌ قه‌یوان‌ و‌ سه‌رمایه‌دار‌‬ ‫ئه‌حمه‌د‌ ئیسماعیل‌ وێستگه‌ى‌ کاره‌بایان‌‬ ‫ه��ه‌ی��ه‌‪‌،‬ت �ه‌ن��ان �ه‌ت‌ده‌وت���رێ���ت‌ل��ه‌‌‪%90‬ى‌‬ ‫ب�ه‌ره�ه‌م��ى‌ ک��اره‌ب��ا‌ الى‌ ک�ه‌رت��ى‌ تایبه‌ته‌‌‬ ‫پرسیار‌ ئ �ه‌وه‌ی �ه‌‌ ئایا‌ کۆمپانیاى‌ دیکه‌‌‬ ‫رێگه‌ى‌ پێده‌ده‌ن‌ له‌به‌رهه‌مهێنانى‌ کاره‌با‌‬ ‫به‌شدار‌بێت؟‬ ‫ه��ۆگ��ر ش���اڵ���ى‪ :‬وهزارهت�������ى ک���ارهب���ا له‬ ‫ئێستادا ل��ه ه���هردوو سێکتهرى کهرتى‬ ‫تایبهت و حکومى به بڕى پێنج ههزار‬ ‫مێگاوات کارهبا یهکهى بهرههمهێنانى‬ ‫لهبهردهستدایه‪ ،‬ب��هاڵم بههۆى قهیرانى‬ ‫دارای��ى و خراپى هێڵهکانى گواستنهوهى‬ ‫کارهبا لهئێستادا ئهگهر وهزارهتى سامانه‬ ‫سروشتیهکان غازو گازوایلى پێویستیشمان‬ ‫بۆ دابین بکات ئێمه لهتواناماندا نییه‬ ‫ئهو بڕه کارهبا زۆره بگوازینهوه ئهمه‬ ‫پێویستى بهدروستکردنى هێڵی‪ 400‬کیڤى‬ ‫و وێستگهکانى ن��اوهن��دى ‪ 400‬کیڤى و‬ ‫چاککردنى تۆڕهکانى دابهشکردنى کارهبا‬ ‫ه��هی��ه‪ ،‬ههربۆیه ل��هم ح��اڵ��هت��هدا دانانى‬ ‫وێستگهى نوێى بهرههمهێنانى کارهبا‬ ‫پێویست نییه‪.‬‬ ‫ه��اواڵت��ى‪ ‌:‬ک �ه‌وات �ه‌‌ ل �ه‌ت��وان��ادا‌ نییه‌‌ ئه‌و‌‬ ‫پالنه‌ى‌ وه‌زاره‌تى‌ کاره‌با‌ له‌به‌رده‌ستیدایه‌‌‬ ‫بۆ‌ساڵی‌‪‌2020‬تاوه‌کو‌ئاستى‌به‌رهه‌مهێنانى‌‬ ‫کاره‌با‌ به‌رزبکاته‌وه‌و‌ ماوه‌کانى‌ پێدانى‌‬ ‫کاره‌با‌زیاد‌بکات‌له‌کاتى‌خۆیدا‌جێبه‌جێى‌‬ ‫بکات‌؟‬ ‫هۆگر شاڵى‪ :‬قهیرانى دارای��ى و شهڕى‬ ‫داع��ش و بڕینى بهشه بودجهى ههرێم‬ ‫ل��هالی��هن ب���هغ���داوه زی��ان��ێ��ک��ى گ���هورهى‬ ‫ل��ه ج��ێ��ب��هج��ێ��ک��ردن��ى ه��هم��وو پ���ان و‬ ‫ماستهرپانى وهزارهت���ى کارهبا گهیاند‪،‬‬ ‫ک���ارهب���ا س��ێ��ک��ت��هرێ��ک��ه ب���ه ب������هردهوام‬ ‫پێویستى به ن��ۆژهن��ک��ردن��هوهو پ��رۆژهى‬

‫نوێ و تهکنهلۆژیاى تازه ههیه‪ ،‬ههموو‬ ‫پرۆژهیهکى کارهباش پارهو کاتى پێویسته‬ ‫ئهمه کااڵیهک نییه لهبازاڕه جیهانییهکان‬ ‫ههبێت و راستهوخۆ بکڕدرێت‪ ،‬لهگهڵ ئهم‬ ‫قهیرانهو دواکهوتن و پاشهکهوتکردنى‬ ‫م��وچ��هى ف��هرم��ان��ب��هران توانیمان رۆژه‬ ‫سهختهکان تێپهڕێنین و چ��اوهڕوان��ى‬ ‫باشبوونى دۆخ��هک��هو جێبهجێکردنى‬ ‫چهند پرۆژهیهکى گرنگین لهوانه پرۆژهى‬ ‫سیستهمى زی���رهک ک��ه چهند بوارێکى‬

‫غاز‌و‌گازوایلیشمان‌‬ ‫بۆ‌دابین‌بکرێت‌له‌‌‬ ‫تواناماندا‌نییه‌‌کاره‌بای‌‬ ‫زۆر‌بگوازینه‌وه‬ ‫گرنگ لهخۆدهگرێت لهوانه دانانى پێوهرى‬ ‫زی��رهک‪ ،‬که هۆکارى سهرهکى دهبێت بۆ‬ ‫کۆنتڕۆڵکردن و کهمکردنهوهى کارهباى‬ ‫بهفیڕۆچوو‪ ،‬هاوکات دابهشکردنى کارهبا‬ ‫ب���هدادوهرى بهسهر هاواڵتیاندا ئهمهش‬ ‫سودمهندى سهرهکى هاواڵتیانه‪.‬‬ ‫هاواڵتى‪ ‌:‬ده‌وترێت‌ خه‌رجیه‌کى‌ زۆر‌ بۆ‌‬ ‫کڕینى‌گازوایل‌ده‌چێت‌بۆ‌نه‌کراوه‌‌به‌غاز‌‬ ‫که‌‌له‌‌‪%50‬ى‌نرخه‌که‌ى‌که‌متره‌؟‬ ‫هۆگر ش��اڵ��ى‪ :‬وهزارهت����ى ک��ارهب��ا یهکێک‬ ‫لهو ههنگاوانهى که جێبهجێى کردووه‬ ‫بههاوکارى وهزارهتى سامانه سروشتیهکان‬ ‫ئ��هوه ب��وو بهرههمهێنانى ک��ارهب��اى له‬ ‫گ��ازوای��ل��هوه گ���ۆڕى ب��ۆ غ��از و بهمهش‬ ‫پ��ارهی��هک��ى زۆر ب��ۆ ب��ودج��هى حکومهت‬ ‫گهڕایهوه‪ ،‬تهنانهت زۆربهى ئهو یهکانهى‬ ‫لهتواناشدا نییه ل��هم ک��ات��هدا غ��ازى بۆ‬

‫داب��ی��ن بکرێت رام��ان��گ��رت��ووه‪ ،‬بههۆى‬ ‫ن��هب��وون��ى ب��ودج��هو ق��هی��ران��ى دارای���ى و‬ ‫کێشهى تهکنیکى گواستنهوهى کارهباى‬ ‫بهرههمهێنراو‪.‬‬ ‫هاواڵتى‪ ‌:‬له‌‌ پارێزگاى‌ سلێمانى‌ له‌چه‌ند‌‬ ‫قه‌زاو‌ناحیه‌ک‌کاره‌باى‌نیشتمانى‌کراوه‌ته‌‌‬ ‫‪‌20‬ئه‌مپێڕى‌و‌جۆزه‌‪‌،‬له‌مه‌شدا‌هاواڵتیان‌‬ ‫‪‌50‬بۆ‌‪‌80‬هه‌زاریان‌لێوه‌رگیراوه‌‪‌،‬که‌‌به‌پێى‌‬ ‫زانیارییه‌کانى‌ هاواڵتى‌ کۆى‌ ئه‌و‌ پاره‌یه‌‌‬ ‫‪ ‌7‬بۆ‌ ‪ ‌8‬ملیار‌ دیناره‌‌ له‌کاتێکدا‌ پێوه‌رى‌‬ ‫زیره‌ک‌ داده‌نرێت‌ و‌ ئه‌و‌ پرۆژه‌یه‌‌ ده‌ڵێن‌‬ ‫شکستى‌هێناوه‌‌ئایا‌قه‌ره‌بووى‌ئه‌و‌که‌سانه‌‌‬ ‫ده‌که‌نه‌وه‌؟‬ ‫هۆگر شاڵى‪ :‬وهکو وهزارهتى کارهبا بههیچ‬ ‫شێوهیهک پشتگیرى دانانى ج��ۆزهى ‪20‬‬ ‫ئهمپێڕیمان ن��هک��ردووه‪ ،‬ئهم بیرۆکهیه‬ ‫لهسهر داواک��ارى بهڕێوهبهرایهتى گشتى‬ ‫کارهباى سلێمانى ب��ووهو بهراشکاوى من‬ ‫و برادهرانى تهکنیکى ل��هوهزارهت پێمان‬ ‫راگهیاندوون ئهمه چارهسهر نییه‪.‬‬ ‫هاواڵتى‪ ‌:‬تا‌ چه‌ند‌ هاواڵتیانى‌ کوردستان‌‬ ‫له‌به‌کارهێنانى‌کاره‌با‌هۆشیارن؟‬ ‫هۆگر شاڵى‪ :‬بهڵێ هاواڵتیانى کوردستان‬ ‫هۆشیارن لهبهکارهێنانى کارهبا‪ ،‬تهنانهت‬ ‫هاوکارییهکى باشى وهزارهت��ى کارهبایان‬ ‫کردووه بهوهى شارهزاییهکى باشیان لهو‬ ‫فشارو پاڵهپهستۆیه ههیه که لهوهرزهکانى‬ ‫ه��اوی��ن و زس��ت��ان دهک��هوێ��ت��ه س��هر شانى‬ ‫وهزارهت����ى ک��ارهب��او ک��ارم��هن��دان��ى‪ ،‬ههر‬ ‫بۆیه ئێمه سوپاسى هاواڵتیان دهکهین‬ ‫و ه��ی��واداری��ن ه��اواڵت��ی��ان ه���اوک���ارى و‬ ‫ههماههنگى بهردهوامیان ههبێت لهگهڵ‬ ‫وهزارهتى کارهبا به مهبهستى پێشخستنى‬ ‫ک���ارهک���ان و ک��هم��ک��ردن��هوهى ک��ارهب��اى‬ ‫بهفیڕۆچوو‪.‬‬ ‫ه��اواڵت��ى‪ ‌:‬تاچه‌ند‌ هه‌ماهه‌نگى‌ له‌نێوان‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ى‌ بازرگانى‌ و‌ ک��اره‌ب��ا‌ هه‌یه‌‌ بۆ‌‬ ‫هێنانى‌ئامێره‌‌کاره‌باییه‌کان؟‬ ‫هۆگر شاڵى‪ :‬یهکێک لهکێشهکانى کارهبا‬ ‫هێنانى ئهو ههموو ئامێره کارهباییه یه‬ ‫که به ئهمپێڕێکى زۆر کار دهکات یاخود‬ ‫ل��هرووى هونهرى و کوالێتییهوه الوازه‪،‬‬ ‫ئهمهش کێشهى لهزۆر بهکارهێنانى کارهبا‬ ‫بۆ دروستکردوین‪ ،‬بهپێى ئهو زانیارییانهى‬ ‫لهالى وهزارهته ئهم حاڵهته پێویستى به‬ ‫بهرزکردنهوهى ئهداى دهزگاکانى کۆنترۆڵ‬ ‫کوالێتى ههیه‪ ،‬که ئهمهش پهیوهندى به‬ ‫وهزارهتى بازرگانییهوه ههیه‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ژماره (‪ )1760‬چوارشهممه ‪2018/6/27‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫زهنگى ئاوارەبوونێکى تر لێدرا‬ ‫پهکهکه دهڵێت ههوڵى «ترساندنى» گوندنشینهکان دهدرێت تاکو‬ ‫شوێنهکهیان بۆ «دوژمن» چۆڵ بکهن بهناوى ئاوارهبوونهوه‪.‬‬

‫ئامادهکاریی بۆ‬ ‫ئاوارهبوونى هاواڵتیانی‬ ‫بنارى قهندیل‪،‬‬ ‫تهنها بۆ ئهوهیه‬ ‫ترس و دڵهڕاوکى‬ ‫دروست ببێت‬

‫بهرپرسانی پارتی کرێکارانی کوردستان‪ ،‬رهتیانکردهوه تورکیا هێرشبکاته سهر قهندیل و ئهو دهنگۆیانهشیان به بانگهشهی ههڵبژاردن ناوبرد‬ ‫ئهحمهد فارس‬ ‫ه���هردوو حکومهتى ه��هرێ��م و عێراق‬ ‫ئ��ام��ادهک��اری��ی��ان دهس��ت��پ��ێ��ک��ردووه بۆ‬ ‫پێشوازیکردن له ههزاران هاواڵتى بناری‬ ‫قهندیل که ئهگهری ههیه له ئاوارهبن‪،‬‬ ‫ئ��هم��هش ب��هه��ۆى دهن��گ��ۆى هێرشکری‬ ‫سهری لهالیهن تورکیاوه‪ .‬بهاڵم زۆرینهى‬ ‫دانیشتوانی ناوچهکه نایانهوێت چۆڵی‬ ‫ب��ک��هن‪ ،‬چ��ون��ک��ه ب��ژێ��وى ژی��ان��ی��ان له‬ ‫گوندهکانى خۆیانه‪.‬‬ ‫ب���هرپ���رس���ان���ى ح��ک��وم��هت��ى ه��هرێ��م��ى‬ ‫ک��وردس��ت��ان ئ��ام��اژه ب��ۆ ئ���هوهدهک���هن‪،‬‬ ‫ئ��هوان��ی��ش وهک���و ه��هرێ��م��ى ک��وردس��ت��ان‬ ‫ئ��ام��ادهک��اری��ی ت��هواوی��ان ئهنجامداوهو‬ ‫له ئ��هگ��هرى ئ��اوارهب��وون��ى دانیشتوانى‬ ‫بنارى قهندیل کهمپى نیشتهجێبوونیان‬ ‫ئامادهکردووه‪ ،‬تا ههرکات ئاوارهبوون‪،‬‬ ‫بێ شوێن نهبن‬ ‫هاوسهرۆکى شارهوانى بنارى قهندیل که‬ ‫(س��هر به ههرێمى پاراستنى میدیایهو‬ ‫پهکهکه بهرێوهى دهبات) ئهم ههوڵه به‬ ‫«مهترسى» ئهزانێت و رایدهگهیهنێت ئهو‬ ‫ئامادهکاریی و کۆمهک و هاوکارییانهى‬ ‫ئه نجامدراوه‪ ،‬بهمهبهستى ترساندنى‬ ‫خهڵکه که شوێنهکانیان چۆڵ بکهن و‬ ‫ئۆپهراسیۆنى سهربازى و هێرشکردنه‬ ‫سهر بنارى قهندیل دهست پێبکهن‪.‬‬ ‫زیاتر له دوو دهیهیه پهکهکه ههرێمى‬ ‫پاراستنى میدیاى له زیاتر له گوندى‬ ‫بنارى قهندیل پێکهێناوه‪ ،‬که دهکهونه‬

‫سنورى ه���هردوو ناحیهکانى وهرت��ێ و‬ ‫سهنگهسهر‪.‬‬ ‫ب��ن��ارى ق��هن��دی��ل چ��هن��د س��اڵ��ێ��ک��ه به‬ ‫بهردهوامى دهبێته ئامانجى فڕۆکهکانى‬ ‫تورکیا‪ ،‬بۆردوومانهکان زیانى زۆریان به‬ ‫جووتیارانى ناوچهکه گهیاندووه‪ .‬لهم‬ ‫دواییانهشدا تورکیا هێرشهکانى بۆسهر‬ ‫ناوچهکه زیاتر کردوه‪.‬‬ ‫فهیسهڵ چاوشین‪ ،‬تهمهن (‪ )47‬ساڵهى‬ ‫دانیشتوى یهکێک لهگوندهکانى بنارى‬ ‫ق��هن��دی��ل ب��ه ‪ ‬وت «ئ���هگ���هر به‬ ‫م��هرگ ئهگهرنا ب��ن��ارى قهندیل چۆڵ‬ ‫ناکهین‪ ،‬چونکه ههموومان کهسى ههژار‬ ‫و کاسبکارین‪ ،‬ژیان و بژێویمان لهسهر‬ ‫کشتوکاڵکردن و مهڕدارییه‪ ،‬ئهگهر لێره‬ ‫بڕۆین بژێویمان نامێنێت»‬ ‫وتیشى «ئێمه وهک��و دانیشتوانى دۆڵى‬ ‫باڵهیان ک��ه س��هر ب��ه ب��ن��ارى قهندیله‪،‬‬ ‫بههیچ شێوهیهک ئهو خاکه پیرۆزه بۆ‬ ‫دوژم��ن چۆڵ ناکهین‪ ،‬چونکه دڵنیاین‬ ‫چۆڵکردنى گوندهکانمان ڕێگه خۆشکهرێ‬ ‫دهب��ێ��ت ب��ۆ دوژم����ن ب��هئ��اس��ان��ى بێته‬ ‫ناوخاکمان»‪.‬‬ ‫ئ��هوهش��ى رهت��ن��هک��ردهوه ک��ه ههندێک‬ ‫ل��ه ه��اواڵت��ی��ان ب��هن��ی��ازن‪ ،‬گوندهکانیان‬ ‫چۆڵبکهن‪ ،‬ب���هاڵم وهک ئ��هو وت��ى ئهو‬ ‫چۆڵکردنه ب��ه ب��ڕی��اڕى حزبى دهبێت‬ ‫«ههندێک ماڵى کهم که کاریگهرى چهند‬ ‫حزبێکیان ل��هس��هره ل��هوان��هی��ه ئهگهر‬ ‫ئاگادار بکرێنهوه ناوچهکه چۆڵ بکهن‪،‬‬ ‫بهاڵم ژمارهیان زۆر کهمه«‪.‬‬

‫لهئێستادا وهزارهت��ى کۆچ و کۆچبهرانى‬ ‫ع��ێ��راق‪ ،‬ب��هه��اوک��ارى بهڕێوهبهرایهتى‬ ‫کۆچ و کۆچبهرانى ههرێمى کوردستان‬ ‫ئامادهکارییهکانیان بۆ رووبهڕووبونهوهو‬

‫ئهگهر‬ ‫به مهرگ ئهگهر نا‬ ‫بنارى قهندیل‬ ‫چۆڵ ناکهین‬ ‫چۆڵکردنى بنارى قهندیل و ئاوارهبوونى‬ ‫دانیشتوانهکهى دهستپێکردووهو دوو‬ ‫کهمپیش بۆ ئاوارهبوونى دانیشتوانهکهى‬ ‫و چ��هن��دی��ن ک��هل��وپ��هل��ى خ���ۆراک���ى و‬ ‫ناخۆراکییان دابینکردووهو له شارهوانى‬ ‫ناحیهى وهرتێ داندراون قایمقامى قهزاى‬ ‫ڕواندزیش ههواڵهکه پشتڕاستدهکاتهوه‪.‬‬ ‫کوێستان ئهحمهد قایمقامى ق��هزاى‬ ‫ڕوان����دز ب��ه ‪ ‬وت «ک��هل��وپ��هل و‬ ‫پێداویستى رۆژان��ه بۆ ڕوبهروبونهوهى‬ ‫ههر ئهگهرێک و ئاوارهبونى دانیشتوانى‬ ‫بنارى قهندیل ئامادهکراوه‪ ،‬ئهگهرچى‬ ‫ت���اوهک���و ئ��ێ��س��ت��ا ه��ی��چ ک���هس ئ����اواره‬ ‫نهبووه‪ ،‬بهاڵم ئێمه ئامادهکارى خۆمان‬

‫ئهنجامداوهو خۆمان بۆ ههر ئهگهرێک‬ ‫ئامادهکردوه«‪.‬‬ ‫قایمقامى قهزاى ڕواندز ئهوهشى وت «له‬ ‫ئێستا دوو کهمپمان ئامادهکردووه بۆ‬ ‫ئاوارهبوونى دانیشتوانى بنارى قهندیل‪،‬‬ ‫یهکێکیان لهگهڕهکى پاشاى گهورهیه‪،‬‬ ‫ئ��هوى تریان لهگهڕهکى کاولۆکانه که‬ ‫ههریهکهیان زیاتر له ‪ 60‬خێزان لهخۆ‬ ‫ئهگرێت ئهشتوانین شوێنى تریش ئاماده‬ ‫بکهین ئهگهر پێویستى»‪.‬‬ ‫رۆژی ‪11‬ی ئ��هم مانگه رهج���هب تهیب‬ ‫ئ���هردۆغ���ان س���هرۆک ک��ۆم��اری تورکیا‬ ‫دهستپێکردنی ئۆپهراسیۆنی سهربازیی‬ ‫بۆ سهر گهریالکانی پارتی کرێکارانی‬ ‫کوردستان له قهندیل راگهیاند‪.‬‬ ‫ئ�����هردۆغ�����ان ل����ه دهس��ت��پ��ێ��ک��ی ئ���هو‬ ‫ئ��ۆپ��هراس��ی��ۆن��هدا وت���ی «ئ��ام��ان��ج��م��ان‬ ‫وش��ک��ک��ردن��هوهی گ��هورهت��ری��ن زهل��ک��اوه‪.‬‬ ‫ههروهک چۆن عەفرین‪ ،‬جهرابلوس‪ ،‬باب‬ ‫و عهزازمان له مرۆڤکوژهکان پاککردهوه‪،‬‬ ‫ئهو زۆنگاوی تیرۆرهی که له قهندیلیشه‪،‬‬ ‫پشت به خوا وشک دهکهین»‪.‬‬ ‫ب���هاڵم ب��هرپ��رس��ان��ی پ��ارت��ی کرێکارانی‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬رهت��ی��ان��ک��ردهوه ت��ورک��ی��ا‬ ‫ه��ێ��رش��ب��ک��ات��ه س���هر ق��هن��دی��ل و ئ��هو‬ ‫دهنگۆیانهشیان به بانگهشهی ههڵبژاردن‬ ‫ن��اوب��رد ک��ه ئ���هردۆغ���ان ل��ه ههڵمهتی‬ ‫ههڵبژاردنی سهرۆک کۆمار و پهرلهمانی‬ ‫تورکیادا‪ ،‬بانگهشهی بۆ دهکرد‪.‬‬ ‫چیای قهندیل دهکهوێته سهر سنوری‬ ‫ه��هرێ��م��ی ک��وردس��ت��ان ل��هگ��هڵ تورکیا‬

‫و ئ��ێ��ران‪ ،‬پێگهی س��هرهک��ی و بنکهی‬ ‫پ��هک��هک��هی��ه و چ��هن��دی��ن س��اڵ��ه تورکیا‬ ‫ه��هڕهش��هی ئ��هوه دهک��ات که رۆژێ��ک له‬ ‫رۆژان هێرشی دهکاته سهر ئهو ناوهندهی‬ ‫پهکهکه و کۆنتڕۆڵی دهکات‪.‬‬ ‫بوونى پهکهکه بیانووى داوهته تورکیا‬ ‫رۆژانه ئهو گوندانه بۆمباران بکات‪ .‬بهو‬ ‫هۆیهوه زیاتر له ‪ 15‬دانیشتووی ناوچهکه‬ ‫گیانیان ل��هدهس��ت��داوه ک��ه دیارتینیان‬ ‫خێزانێک ب���وون ک��ه ل��ە ‪ 2011/8/21‬لە‬ ‫لۆفەکانی ش��اخ��ی ک��ورت��ەک ل��ە بناری‬ ‫قەندیل بەبیانوی هەبوونی گەریالکانی‬ ‫پەکەکە ل��ەم ن��اوچ��ەی��ە‪ ،‬ب��ۆردووم��ان��ی‬ ‫ئۆتۆمبێلێکی هاونیشتمانیانی کردوو‬ ‫ب��ەم ه��ۆی��ەوە ‪ 7‬ئەندامی ی��ەک خێزان‬ ‫گیانیان له دهستدا‪.‬‬ ‫ه��هروهه��ا ل��هو م��اوهی��هدا زی��ات��ر ل��ه ‪20‬‬ ‫کهسى دیکهش بریندار بوون‪ .‬ئهمه جگه‬ ‫لهوهى زیانى زۆرى ماددیش بهر خهڵکى‬ ‫ناوچهکه و م��هڕوم��ااڵت و کشتوکاڵیان‬ ‫کهوتووه‪.‬‬ ‫ل���هڕوى ش��ارهوان��ی��هوه ب��ن��ارى قهندیل‬ ‫داب���هش���ى چ��هن��د ن��اوچ��هی��هک ک���راوه‪،‬‬ ‫بهشێکیان له دۆڵى باڵهیان که ‪17‬گوندی‬ ‫ل��هس��هره‪ ،‬بهشێکیى تریان لهپردهشاڵ‬ ‫دهستپێدهکات تاوهکو دهگاته دۆڵى لێوژێ‬ ‫و ئ��هو ناوچانه دهگرێتهوه‪ ،‬بهشێکیه‬ ‫دی��ک��هش��ی��ان ل��هدۆڵ��ى ش���ارۆش و پشت‬ ‫ئاشان و قرناتهیه‪ ،‬بهشهکێکى تریشیان‬ ‫ت��رى ب��ن��ارى ق��هاڵت��وک��ان و گوندهکانى‬ ‫دهوروبهرى ئهگرێتهوه‪.‬‬ ‫گواڵڵه عوسمان هاوسهرۆکى شارهوانى‬ ‫بنارى قهندیل که به ‪ ‬ڕاگهیاند‬ ‫«ئ���هو ک��ۆم��هک و ه��اوک��اری��ی��ان��هى ک��هوا‬ ‫هاتونه ناحیهى وهرتێ و ئامادهکاریی بۆ‬ ‫ئاوارهبوونى هاواڵتیانی بنارى قهندیل‪،‬‬ ‫تهنها ب��ۆ ئ��هوهی��ه ت��رس و دڵ��هڕاوک��ى‬ ‫دروست ببێت و ناوچهکه چۆڵ بکهن و‬ ‫دوژمن بهئاسانى بێته شوێنى مهبهست‬ ‫و جێگیر ببن»‪.‬‬ ‫وتیشى «لهئێستا پ��ڕو پ��اگ��هن��ده باڵو‬ ‫ب��ووهت��هوه ک��ه ب��ۆ ت���هواوى گ��ون��دهک��ان‬ ‫ک��ۆم��هک و ه��اوک��ارى ه��ات��ون ت��ا چۆڵى‬ ‫بکهن‪ ،‬بهاڵم تاوهکو ئێستا هیچ گوندێک‬ ‫چۆڵنهکراون بهفهرمى و خهریکى کار‬ ‫و کاسبى خۆیانن‪ ،‬دانیشتوانى بنارى‬ ‫قهندیل زۆر ل��هوه گهورهتر و ئازاترن‬ ‫ئهو ههڕهشانه بیانترسێنن و ناوچهکه‬ ‫چۆڵ بکهن»‪.‬‬

‫ژماره (‪ )1760‬چوارشهممه ‪2018/6/27‬‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫‪5‬‬

‫ئابید‌ئیک‌هاوسه‌رۆکى‌نوێنه‌رایه‌تى‌هەدەپە‌له‌‌هه‌رێم‌بۆ‌‌‪:‬‬

‫وهزیرى کارى تورکیا دوای‬ ‫هەڵبژاردن ههڕهشهی‬ ‫لەهاوسەرۆکی هەدەپە کردووە‬

‫ئابید‌ئیک‌هاوسه‌رۆکى‌نوێنه‌رایه‌تى‌‪‌HDP‬له‌‌هه‌رێمى‌کوردستان‬ ‫نه‌جات‌ئه‌حمه‌د‪‌،‬هه‌ولێر‬ ‫ئابید ئیک هاوسهرۆکى نوێنهرایهتى‬ ‫‪ HDP‬له ههرێمى کوردستان له‬ ‫چاوپێکهوتنێکیدا لهگهڵ رۆژنامهى ‪‬‬ ‫ئاماژه بهوه دهکات که ئاکهپه و ئەردۆغان‬ ‫به ههموو شێوهیهک دژایهتى ههدهپە‬ ‫دهکات و سێ بەربەستی وهک رێگرى‬ ‫بۆ نهگهیشتن به رێژهى ‪ %10‬دانابوو‪،‬‬ ‫ئهوهش دهخاته روو که ئابوورى تورکیا ‪20‬‬ ‫ساڵ دهگهڕێتهوه دواوهو بهرەو قهیرانێکى‬ ‫گهوره دهچێت و ئەردۆغانیش کار بۆ‬ ‫ئهوه دهکات که سیستهمى ئەردۆغان‬ ‫له برى ئهتاتورک بۆ داهاتووى تورکیا‬ ‫پهیڕهو بکات و دهشڵێت بههۆى بههۆى‬ ‫هاوپهیمانیهتییهکانى تورکیا ‪ 8‬کورسی‬ ‫پهرلهمانتارمان لهدهست چوو‪.‬‬ ‫‌‪ ‌:‬هه‌ڵبژاردنه‌کانى‌ تورکیاتان‌ چۆن‌‬ ‫بینى‌وه‌کو‌هه‌ده‌په‌؟‬ ‫ئابید ئیک‪ :‬پێشخستنى پرۆسهکه جۆرێک‬ ‫ل��ه ئینقیالبى ه��هڵ��ب��ژارن��ی ت��ێ��داب��وو له‬ ‫الی��هن ئ��ەردۆغ��ان��هوه‪ .‬ل��هب��هر ئ���هوهى ئهو‬ ‫ماوهیه تورکیا لهنێو ئاڵوزییهکهى گهوره‬ ‫تێدهپهرێت و رهوش��ى تورکیا رۆژ به رۆژ‬ ‫بهرەو خراپ بوون دهچێت و تورکیا لهنێو‬ ‫ههموو بوارهکانى ئابوورى و کۆمهاڵیهتى و‬ ‫سیاسى و دبلۆماسى بهناچارى تێپهڕدهبێت‪.‬‬ ‫بۆیه له ههبوونى ههموو ئهو قهیرانانهى له‬ ‫تورکیا بوونى ههیه تورکیا دێت ههڵبژاردنى‬ ‫پێشوهخت ئهنجامدهدات‪ ،‬بهتایبهت پالنى‬ ‫ههبوو بۆ ههدهپه تا نهتوانێت وهک پێویست‬ ‫ئامادهکارى خۆى بکات بۆ ههڵبژاردنهکان و‬ ‫تا نهتوانێت له رێژهى ‪ %10‬دهرباز بێت‪.‬‬ ‫‌‪ ‌:‬وات �ه‌‌ ئه‌و‌ پالنێکى‌ ئەردۆغانه‌‌ دژ‌‬ ‫ب�ه‌‌ ه �ه‌ده‌پ �ه‌‌ ت��ا‌ نه‌توانێک‌ وه‌ک‌ پێویست‌‬ ‫ئاماده‌کارى‌بکات‌بۆ‌هه‌ڵبژارنه‌کانى‌تورکیا‌تا‌‬ ‫رێژه‌ى‌له‌‌‪‌%10‬تێپه‌رنه‌کات؟‬ ‫ئابید ئیک‪ :‬بهڵى له ‪ %100‬ئ��هوه پیالنێکى‬ ‫ئ��ەردۆغ��ان بوو دژى ه��هدهپ تا نهتوانێت‬ ‫ئ��هو رێژهیه تێپهڕێنێت‪ ،‬له کاتێکى زۆر‬ ‫کهمدا بڕیارى هەڵبژاردنى دا‪ ،‬له کاتێکدا‬

‫جگه له هاوسهرۆکى ههدهپه و زیاتر له ‪10‬‬ ‫بۆ ‪ 12‬پهرلهمانتارى ههدهپ له بهندینخانهدا‬ ‫ب��وون و ‪ 10‬ب��ۆ ‪ 12‬پهرلهمانتارى دیکهى‬ ‫ههدهپه بهناچاریى له ئهورپا ماونهتهوه‬ ‫و ناتوانن بێنهوه تورکیا و سیاسهت بکهن‬ ‫و بۆ ههریهکیان ‪ 50‬ساڵ بهندکردنى بۆیان‬ ‫داناوه‪ ،‬ئهمه جگه لەوەی زۆرێک له سهرۆک‬ ‫شارهوانییهکانى ههدهپه بهندکراون‪ ،‬ئهکهپه‬ ‫ل��ه رێ��گ��هى مهئمورى دهوڵ��هت��هوه دهستى‬ ‫بهسهر شارهوانییهکاندا گرتووه‪ ،‬واته تورکیا‬ ‫له رهوشێکدایه که یاسا لهو واڵتهى راوهستاوه‬ ‫و دهس����هاڵت ه��هم��ووى الى ع��هس��ک��هرى و‬ ‫ئ��ەردۆغ��ان��دای��ه ک��هس ناتوانێت به نێوى‬ ‫دیموکراسى قسهى خۆى ههبێت‪ ،‬زانستى‬ ‫ئهکادیماى تورکیا و رۆشنبیرانى ئهو واڵته‬

‫به‌هۆى‌‬ ‫ها‌وپه‌یمانێتیەوە‌کانەوە‌‬ ‫هەشت‌کورسیمان‌‬ ‫له‌ده‌ستچوو‬ ‫و تهنانهت الیهنگرانى ئاکهپهش دەڵێت‬ ‫ئ��ەردۆغ��ان ئو دهنگانهى له ک��وێ هێناوه‪،‬‬ ‫چۆن پهیداى کردووه‪ ،‬له کاتێکدا که ئهکهپه‬ ‫دهنگى کهم کردووه و ئەردۆغان دهنگى زیاد‬ ‫کردووه کهواته ساختهکارى بۆ خۆى کردووه‪.‬‬ ‫‌‪‌:‬سه‌ره‌ڕایى‌هه‌موو‌ئه‌و‌به‌ربه‌ستانه‌ى‌‬ ‫تۆ‌باست‌کرد‌که‌چى‌هه‌ده‌په‌‌توانى‌رێژه‌ى‌له‌‌‬ ‫‪‌%10‬تێپه‌ڕ‌بکات‪‌،‬ئه‌مه‌‌چۆن‌روویدا؟‬ ‫ئابید ئیک‪ :‬بۆ جارى یهکهمه که سێ گرفت‬ ‫له پێش ههدهپه دروستکرا تا نهگاته ئهو‬ ‫رێژهیه‪ ،‬گرفتی یهکهم رێگریکردن له رێژهى‬ ‫‪ %10‬دهنگهکان‪ ،‬دووهم هاوپهیمانى ئهکپه و‬ ‫مهههپه‪ ،‬سێیهمیش هاوپهیمانى جهههپە و‬ ‫پارتى و سهعادهت پێکهوه دژى ههدهپه بوون‪.‬‬ ‫له مێژووى تورکیا‪ ،‬ئهوهیه یهکهم جارە ئهو‬

‫جۆره هاوپهیمانیهته دروستبکرێن‪ ،‬ئهویش‬ ‫بۆ ههدهپه بوو تا وهک بهربهستێک بێت‪،‬‬ ‫بهاڵم خۆشبهختانه ههدهپه توانى ئهوانه‬ ‫بشکێنێت و تاکه پارته که دهنگى زیاتر بووه‬ ‫له پێشتر‪.‬‬ ‫‪ ‌:‬که‌واته‌‌ ل�ه‌م‌ هه‌ڵبژاردنه‌‌ هه‌ده‌په‌‌‬ ‫رێژه‌ى‌کورسیه‌کانى‌زیادى‌کردوه‌؟‬ ‫ئابید ئیک‪ :‬بهڵێ پێشتر ‪ 59‬کورسى ههبوو‬ ‫ئهمجاره بۆته ‪ 67‬کورسى‪ ،‬بهاڵم ئهگهر ئهو‬ ‫هاوپهیمانانه دژى ههدهپه دروست نهکرابان‬ ‫ئهوه دەبووە ‪ 75‬کورسى‪.‬‬ ‫‪ ‌:‬ژم���اره‌ى‌ ئ �ه‌و‌ کورسییانه‌ى‌ ئێستا‌‬ ‫هێناوتانه‌‌له‌‌پالنى‌ئێوه‌دا‌هه‌بوو‌یا‌چاوتان‌‬ ‫له‌‌زیاتر‌بوو؟‬ ‫ئابید ئیک‪ :‬دهنگى ک��وردان و دهنگهکانى‬ ‫دیکه لهنێو ههدهپە له ‪ %17‬بۆ ‪ %18‬زیاتره‪،‬‬ ‫بهاڵم به هۆى ئاستهنگهکانى پێشمان لهالیهن‬ ‫ئاکهپه و دهوڵهتى تورکیا ناهێڵن ههدهپه‬ ‫بگاته دهنگى راستهقینهى خۆى‪ .‬بۆ نموونه‬ ‫سێ رۆژ پێش ههڵبژارنهکان سێ ههڤاڵى‬ ‫ئێمهیان کوشت و ههڤااڵنى ئێمهیان لهسهر‬ ‫سندوقەکان دهردهک��رد‪ ،‬ئهزییهتیان دهدا و‬ ‫دهستگیریان دهکردن و دهریان دهکردن‪ ،‬بۆیه‬ ‫چاوهڕێى ئێمه زیاتر بوو لهوهى هێناومانه‪.‬‬ ‫‪ ‌:‬هاپه‌یمانییه‌تى‌ ئاکه‌په‌‌ و‌ مه‌هه‌په‌‌‬ ‫کاریگه‌رى‌له‌سه‌ر‌ده‌گى‌ئێوه‌‌هه‌بوو؟‬ ‫ئابید ئیک‪ :‬مهههپه پارتێکى نهژاد پهرسته‬ ‫له ش��اره کوردییهکان هیچى نییه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫ئهکهپه دهنگى ههبوو له شاره کوردییهکان‬ ‫که وهکو جاشێکن بۆ ئەردۆغان کاردهکهن و‬ ‫بهدواى بهرژهوهندى کهسیى کهوتووهنه‪.‬‬ ‫‪ ‌:‬سه‌رکه‌وتنى‌ هه‌ده‌پ‌ له‌‌ رێژه‌ى‌ ‪‌%10‬‬ ‫و‌بوونى‌‪‌67‬په‌رله‌مانتار‌تا‌چه‌ند‌کاریگه‌رى‌‬ ‫له‌سه‌ر‌ئاشتى‌ده‌بێت‌له‌‌تورکیا؟‬ ‫ئابید ئیک‪ :‬ئاشتى لهگهڵ ئاکهپه و ئەردۆغان‬ ‫بوونى نیه و نابێت‪ ،‬لهبهرئهوهى ئەردۆغان‬ ‫له ساڵى‪ 2013‬هوه کاتێ دانیشتنهکانى ئیمراڵى‬ ‫لهگهڵ بهڕێز ئۆجهالن تێکدا‪ .‬بۆیه کاتێ‬ ‫ههدهپه سهرکهوتنى بهدهستهێناوه وهزیرى‬ ‫ک��ارى تورکیا ه��هڕهش��هى ل��ه هاوسهرۆکى‬ ‫ئێمه کردووه و وتویەتی ئێمه ئێوه خهالس‬ ‫دهکهین و لهناوتان دهبهین‪ .‬نیهتى ئهوان‬ ‫چارهسهرکردن نیه و بهقهد ئهوهى شهڕیان‬ ‫دهوێت‪ ،‬بهاڵم سهرکهوتنى پهرلهمانتارهکانى‬ ‫ه��هدهپ��ه ک��اری��گ��هرى ل��هس��هر پهیوهندیه‬ ‫دبلۆماسییهکانمان له دهرهوه دهبێت و ئهوه‬ ‫دهیسهلمێنێن که مهسهلهى نهتهوهى دیکه‬ ‫ههیه له تورکیا‪.‬‬ ‫‌‪‌:‬هەدەپە‌هیچ‌به‌رنامه‌یه‌کى‌هه‌یه‌‌تا‌‬ ‫به‌شدارى‌حکومه‌ت‌بکات‌یا‌وه‌ک‌ئۆپۆزسیۆن‌‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌؟‬ ‫ئابید ئیک‪ :‬سیستهمى تازهى تورکیا‪ ،‬گرنگى‬ ‫پهرلهمان ناهێڵێت و حکومهتیش کاریگهرى‬ ‫نابێت و سیستهمهکه سهرۆکایهتیه‪ .‬بۆیه‬ ‫ئهگهر ئاکهپه و ئەردۆغان سهرکهون و ‪300‬‬ ‫کورسى بهدهستبهێنن ئ��هوا هیچ واتایهک‬ ‫بۆ پهرلهمان ناهێڵێت و ئەردۆغان دهبێته‬ ‫س��هرۆک کۆمار و دهس���هاڵت ه��هم��ووى الى‬ ‫خۆیهتى و چى بوێت وادهک��ات و دهوڵهتى‬ ‫تورکیا ئهوکات تهرکیزیان لهسهر ههدهپە‬ ‫دهبێت تا ئاستهنگیان لهبهردهم دروستبکهن‬ ‫ئینجا جهههپه دێت‪.‬‬

‫‌ئۆردوغان‬ ‫کار‌بۆ‌هێنانى‌سیسته‌مى‌‬ ‫ئۆردوغانى‌ده‌کات‌له‌‌برى‌‬ ‫ئه‌تاتورک‌له‌‌داهاتووى‌‬ ‫تورکیا‬ ‫‪ ‌:‬ه �ه‌ده‌پ��ە‌ وه‌ک‌ پارتێکى‌ لیبڕاڵ‌‬ ‫و‌ له‌به‌رامبه‌ریشدا‌ ئ��ەردۆغ��ان‌ ‌ ده‌یه‌وێت‌‬ ‫سیاسه‌تى‌ سوڵتان‌ و‌ عوسمانییه‌ت‌ زیندوو‌‬ ‫بکاته‌وه‌‪‌،‬ئێوه‌‌به‌رنامه‌تان‌چى‌ده‌بێت؟‬ ‫ئابید ئیک‪ :‬ئێمه زیاتر کار دهکهین وهک‬ ‫نهتهوهیهکى دیموکراتى و کۆمارى دیموکراتى‬ ‫و پ��ێ��ک��هوه ژی��ان��ى ن��هت��هوهک��ان بهگشتى‪.‬‬ ‫ههموومان هاوبهش بین له تورکیا له رووى‬ ‫ناسنامهو پهروهردە و مافى نهتهوهکان وهک‬ ‫مرۆڤ ب��وون‪ ،‬کهس لهکهس زیاتر نهبێت‪.‬‬ ‫کهچى ئاکهپه و ئ��ەردۆغ��ان ک��ار بۆ ئهوه‬ ‫دهکهن یهک نهتهوه و یهک ئااڵ و یهک واڵت‬ ‫و وهک س��هردهم��ى عوسمانییهکان ههموو‬ ‫خهڵک پێویسته تورک بێت و ههوڵ دهدات‬ ‫ببێتهوه سوڵتانى رۆژههاڵتى ناوهڕاست و‬ ‫رۆڵى عوسمانى بگەڕێنێتهوه ناوچهکه وهک‬ ‫له کۆندا ههبوو ههر له کهرکووک و موسڵ و‬ ‫تهرابلوس عهفرین و ئهوانى دیکه‪.‬‬ ‫‪‌:‬بوونى‌ئەردۆغان‌به‌‌سه‌رۆک‌کۆمار‌و‌‬ ‫ده‌رچوونه‌وه‌ى‌ئاکه‌په‌‌تا‌چه‌ند‌به‌ربه‌سته‌‌له‌‌‬

‫تورکیا‬ ‫له‌‌رووى‌ئابوویه‌وه‌‬ ‫‪‌20‬ساڵ‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫دواوە‌‬ ‫چوونى‌تورکیا‌بۆ‌نێو‌یه‌کێتى‌ئه‌وروپا‪‌،‬ئایا‌‬ ‫په‌یوه‌ندى‌ ئه‌که‌په‌‌ له‌گه‌ڵ‌ یه‌کێتى‌ ئه‌وروپا‌‬ ‫چۆنه‌؟‬ ‫ئابید ئیک‪ :‬بههیچ جۆرێک تورکیا ناتوانێت‬ ‫بچێته نێو یهکێتى ئهوروپا‪ ،‬لهبهرئهوهى له‬ ‫دواى کۆتایى پێهێنانى ئاشتییانهى ئیمراڵى‪،‬‬ ‫ئەردۆغان ئهوهى دهزانى که ناتوانێت بچێته‬ ‫نێو یهکێتى ئ��هوروپ��ا‪ ،‬بۆیه ئهوکات وتى‬ ‫تورکیا پێویستى به چوونى بۆ نێو یهکێتى‬ ‫ئهوروپا نییه‪ .‬بۆچی؟ لهبهرئهوهى مهسهلهى‬ ‫ک���ورد ل��ه ت��ورک��ی��ا ب��وون��ى ه��هی��ه و مافى‬ ‫وهرنهگرتووه‪ ،‬بۆیه ئهوه ههرگیز ناکرێت‬ ‫و له بوارى دیبلۆماسییهوه له ئاستێکى زۆر‬ ‫خراپدایه لهگهڵ یهکێتى ئهوروپا‪.‬‬ ‫‪ :‬ئ��هى پ��هی��وهن��دى ه��هدهپ��ه لهگهڵ‬

‫یهکێتى ئ��هوروپ��ا و رەوەن����دی ک���ورد له‬ ‫دهرهوهى تورکیا؟‬ ‫ئ��اب��ی��د ئ��ی��ک‪ :‬پ��ێ��ش دەس��ت��گ��ی��رک��ردن��ی‬ ‫هاوسهرۆکى ههدهپە سهاڵحهدین دهمیرتاش‬ ‫کاتێ نێوان رووسیا و تورکیا خ��راپ بوو‪،‬‬ ‫وهک نێوهندگیرییهک لهگهڵ شاندێک چووە‬ ‫روسیا‪ ،‬ئهوکات حکومهتى ئهکهپه و تورکیا‬ ‫بهرێز دهمیرتاشیان وهک خائینێک وهسفکرد‬ ‫که چۆن دهچێت لهگهڵ دوژمنى تورکیا که‬ ‫رووسیایه دادهنیشێت‪ ،‬لهکاتێکدا ئهو شانده بۆ‬ ‫ئهوه چوو بوو که بارگرژییهکه بڕهوێنیتهوه‪،‬‬ ‫کهچى ئێستا تورکیا و روسیا پهیوهندییان‬ ‫باشه‪ ،‬کهچى دهمیرتاش له بهندینخانیه‪.‬‬ ‫ههدهپە رۆڵى زۆر باشی لهگهڵ دهرهوه ههیه‬ ‫له ئهوروپا و ئهمریکا نوێنهرایەتیمان ههیه‬ ‫و لهگهڵ جالییهى کوردیش رۆڵى باشمان‬ ‫ههیه له پێشکهوتنیش دایه‪.‬‬ ‫‌‪‌:‬داهاتووى‌تورکیا‌له‌‌رووى‌ئابوورییه‌‌‬ ‫چۆن‌ده‌بینن؟‬ ‫ئابید ئیک‪ :‬لهئێستادا رهوش���ى ئ��اب��وورى‬ ‫تورکیا زۆر خراپه و کارسازێن تورکى له‬ ‫‪70‬بۆ‪ %80‬پارهى خۆیان له بانکهکانى تورکیا‬ ‫کشاندۆتهوه دهرهوهى تورکیا‪ .‬پارەی تورکى‬ ‫بهرامبهر دۆالرى ئهمریکى زۆر دابهزیوه‪،‬‬ ‫تورکیا لهنێو ئاڵوزییهکى گ��هورهدای��ه‪،‬‬ ‫خهریکه جارێکی دیکه بگهڕێتهوه سااڵنی‬ ‫‪ 2001-2000‬ى سهردهمى بڵند ئهجهوید له رووى‬ ‫ئابوورییهوه و ئهوکات دۆالر لهبهرامبهر‬ ‫لیرەی تورکیا زۆر بههێز بوو‪ ،‬بۆیه رهوشى‬ ‫تورکیا بهرەوخراپ بوون دهچێت و تورکیا‬ ‫دهکهوێته ژێر قهرزێکى زۆرهوه‪ .‬ئیش زۆر‬ ‫کهمبوو ههزاران کۆمپانیا ئیفالسیانکردووه‬ ‫و داخ���راون و به ه���هزاران س��هرم��ای��هدارى‬ ‫تورکیا بۆ کار چوونهته دهرهوهى تورکیا‪.‬‬ ‫‌‪ ‌:‬که‌واته‌‌ پێت‌ وایه‌‌ تورکیا‌ له‌‌ رووى‌‬ ‫ئابووریه‌وه‌‌ده‌گه‌رێته‌وه‌‌بۆ‌بیست‌ساڵ‌پێش‌‬ ‫ئێستا‌و‌جارێکى‌دیکه‌‌سیاسیه‌تى‌ئابورى‌ئه‌و‌‬ ‫وواڵته‌‌تووشى‌قه‌ران‌ده‌بێته‌وه‌؟‬ ‫ئابید ئیک‪ :‬ئ��هوه ‪ 17‬س��اڵ ئ��ەردۆغ��ان له‬ ‫دهس��هاڵت��ه و ههموو شتێکى لهدهسته کوا‬ ‫پێمناڵێن چ��ى ک���ردوه ب��ۆ ت��ورک��ی��ا‪ ،‬کاتێ‬ ‫سیستهمى کرده سهرۆکایهتى ئیتر واتایهکى‬ ‫بۆ دیموکراسى و حکومهت و پهرلهمانیش‬ ‫نههێشت و دهس��هاڵت��ى ه��هم��ووى له خۆى‬ ‫کۆکردۆتهوه‪.‬‬ ‫‪ :‬پێتوایه ئەردۆغان دهتوانێ بۆ چوار‬ ‫ساڵى دیکه تورکیا بهڕێوه ببات و بگاتهوه‬ ‫ههڵبژاردنێکى دیکه؟‬ ‫ئابید ئیک‪ :‬کاتێ ئەردۆغان هاته دهسهاڵت‬ ‫پ��رۆژهى بۆ ساڵى ‪ 2023‬دان��اوه که ئهو کاته‬ ‫واته ‪ 100‬ساڵهى کۆمارى تورکیا و چهندین‬ ‫بەڵێنى به گهلى تورکیا داوه تا باوهڕیان‬ ‫پێکرد کهچى ئێستا دیارکهوت که ئەردۆغان‬ ‫کێیهو چى دهکات و کاتێ ‪ 100‬ساڵهى کۆمارى‬ ‫ئۆرکا به ناوى خۆى بکات و ئیدى لهبرى‬ ‫ئهتاتورک بڵێن ئەردۆغان ههموو شتێک له‬ ‫خۆى کۆبکاتهوه‪ .‬دهیهوێت ئیدى له برى‬ ‫ئهتاتوک ئەردۆغان ناوى بێت و بۆیه دهستى‬ ‫له ههموو کایهکانى تورکیا وهرداوه‪ ،‬تهنانهت‬ ‫دهستکاریى پارهى تورکیاش کردووه سفرى‬ ‫گۆڕیوه و سیستهمى پهرهوهردشى گۆریوه‬ ‫ههموو کردوه به ناوى سیستهمى ئەردۆغانی‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ژماره (‪ )1760‬چوارشهممه ‪2018/6/27‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫«مهیانهکه« لهگهڵ کوشتارگهکه دهکهوێته کێبڕکێ‬ ‫ته‌ندروستی‌ده‌ڵێت‌ئه‌و‌ئاژه‌اڵنه‌ى‌له‌‌ده‌ره‌وه‌ى‌کوشتارگه‌‌‌سه‌رده‌بڕێن‪‌،‬هه‌ندێکیان‌‬ ‫موترسیان‌هه‌یه‌‌کرمی‌‪‌36‬مه‌تری‌دروستده‌که‌ن‌له‌‌مرۆڤدا‬

‫مەیدانی‌ئاژەڵفرۆشان‌لە‌سلێمانی‌‬ ‫ناسک‌ئه‌حمه‌د‬ ‫ح��اج��ى ح��هم��ی��د و م���ام ف���ای���هق‪ ،‬دوو‬ ‫جامبازى بهتهمهنن‪ ،‬ئهوان ههردووکیان‬ ‫به خۆیان و گۆچانهکانى دهستیانهوه له‬ ‫ناوهڕاستى مهڕهکانیان لهناو (مهیدانى‬ ‫ئاژهڵهکان) که خهڵکى سلێمانى پێى دهڵێن‬ ‫«مهیانى ئاژهاڵن» وهستابوون و چاوهڕێى‬ ‫کڕیارهکانیان دهکرد‪.‬‬ ‫حاجى حهمید‪ ،‬کاتێک قسهى بۆ ‪‬‬ ‫دهکرد‪ ،‬نیگاى لهسهر ئاژهڵهکانى بوو‪ ،‬که‬ ‫کڕیارێک بێت و لێى بکڕێت‪ ،‬ئ��هو وتى‬ ‫«جهژنى رهمهزانى ئهمساڵ به بهراورد به‬ ‫ساڵى پار‪ ،‬ئاژهڵى زیاتر فرۆشرا‪ ،‬که ئهمساڵ‬ ‫نزیکهى ‪ 30‬ههزار سهر ئاژهڵ له ههموو‬ ‫جۆرهکانى ف��رۆش��راوه‪ ،‬ل��هو ژم��ارهی��هش‪،‬‬ ‫ئهوهى داواکارى زیاترى لهسهره‪ ،‬بهرخ و‬ ‫مهڕه که هاواڵتیان داواى دهکهن»‪.‬‬ ‫زۆر جار حاجى حهمید و مام فایهق ئاژهڵ‬ ‫دهفرۆشن به کهسانێک ههر لهوێدا سهری‬ ‫دهب��ڕن‪ ،‬بهبێ ئ��هوهى پشکنینى پزیشکی‬ ‫بۆ بکرێت‪ ،‬بهاڵم تهندروستى هۆشداری‬ ‫توند لهو بارەیهوه دهدات‪ ،‬سهرهڕاى ئهوهى‬ ‫دهڵێت گرانتر دهکهوێت لهسهریان‪.‬‬ ‫له مهیدانى ئ��اژهاڵن له سلێمانى‪ ،‬جگه‬ ‫لهو کهسانهى که ئاژهڵهکانیان دهفرۆشن‪،‬‬ ‫ه��هروهه��ا چهند هاواڵتییهکیش ک��ارى‬ ‫قهسابى دهکهن‪ ،‬کارى ئهم کهسانه کهوڵ‬ ‫ک��ردن و سهربڕینى ئ��هو ئاژهاڵنهیه که‬ ‫هاواڵتیان دهیکڕن و لهبهرامبهر بڕێک‬ ‫پاره سهرى دهبڕن‪.‬‬ ‫ئارام محهحهمهد که خۆى وا پێخۆشبوو‬ ‫پێى بڵیی ئارام چاوشین‪ ،‬له بهیانییهکى‬ ‫زووى شارى سلێمانى له مهیدانى ئاژهاڵن‬

‫‌فۆتۆ‪‌:‬ناسک‌ناسح‬ ‫به خۆى و چهقۆ تیژهکهى دهستییهوه‬ ‫چاوهڕوانى ئهوه بوو کهسێک پێی بڵێیت‬ ‫ئ��اژهڵ��ێ��ک��ى ب��ۆ س��هرب��ب��ڕێ��ت‪ ،‬ت��ا ئهویش‬ ‫کارهکهى خۆى ئهنجام بدات وبڕێک پارهى‬ ‫دهستبکهوێت‪.‬‬ ‫نرخى سهربڕینى ههر ئاژهڵێکى بچووک‬ ‫له نێوان ‪ 5‬بۆ ‪ 10‬ههزار دیناردایه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫دهبێت پێستهو سهروپێکهى بدهیت بهو‬ ‫کهسهى بۆت سهر دهبڕێت‪.‬‬ ‫ئ���ارام چاوشین ب��ه ‪ ‬وت «جهژنى‬ ‫ئهمساڵ به گشتى نزیکى ‪ 10‬ه��هزار سهر‬ ‫ئاژهڵ فرۆشراوه و تهنها لهناو مهیانهکهى‬ ‫س��ل��ێ��م��ان��ى ن��زی��ک��هى ‪ 1500‬س���هر ئ���اژهڵ‬ ‫فرۆشراوه«‬ ‫وتیشى «گ��ۆش��ت��ى ب���هرخ و ک���اوڕ زیاتر‬ ‫ئهفرۆشرێ و خواستى لهسهرهو هاواڵتیان‬ ‫حهز بهگۆشتهکانیان دهکهن»‪.‬‬ ‫«س���هرب���ڕی���ن���ى ئ������اژهڵ ل���ه دهرهوهى‬ ‫کوشتارگاکان بهههموو شێوهیهک نایاسایی‬ ‫و ن��ات��هن��دورووس��ت��ه رێگه پ��ێ��ن��هدراوه و‬ ‫شیاو نیه بۆ خ���واردن‪ ،‬رۆژان��ه ئێمه له‬ ‫کوشتارگهى سلێمانى چهندین سهر ئاژهڵ‬ ‫که سهرى دهبڕین‪ ،‬پشکنینى بۆ دهکهین‬ ‫دهرهک���هوێ���ت ن��هخ��ۆش��ى ه��هی��ه‪ ،‬رێگهى‬ ‫لێدهگرین که هاواڵتیان بیخۆن»‪ .‬د‪ .‬ئهرکان‬ ‫مهنوچهر‪ ،‬پسپۆڕى تهندرووستى گۆشت‬ ‫له کوشتارگهى سلێمانى وایوت‬ ‫د‪.‬ئ��هرک��ان ب��ه ‪ ‬وت «یهکێک لهو‬ ‫نهخۆشیانهى که زۆر مهترسیداره له‬ ‫نێوان ئ��اژهڵ و م��رۆڤ دا‪ ،‬کرمى رهشه‬ ‫واڵخه که ئاژهڵهکه خۆى تووش ناکات‪،‬‬ ‫بهاڵم له مرۆڤ دا ئهو کرمه دهبێته ‪36‬‬ ‫مهتر‪ ،‬که ئێمه رۆژان���ه چهندین جۆر‬ ‫لهو جۆره نهخۆشییه دێته بهردهستمان‪،‬‬

‫دواى پشکنین رێ��گ��هى ل��ێ��دهگ��ری��ن و‬ ‫رهتیدهکهینهوه‪ ،‬بهاڵم ئهگهر له دهرهوه‬ ‫س��هرب��ب��ڕدرێ��ت‪ ،‬ه��هس��ت��ى پێناکرێت و‬ ‫هاواڵتیان تووش دهبن»‪.‬‬ ‫وتیشى «چهندین جار ڤێرتهنهرى سلێمانى‬ ‫به هاوبهشى لیژنهکانى قایمقامییهتى‬

‫هه‌موو‌هاواڵتییه‌ک‌‬ ‫ده‌توانێت‬ ‫‌ئاژه‌ڵه‌که‌ى‌بهێنێت‌‬ ‫بۆ‌کوشتارگاى‌‬ ‫سلێمانىو‌‬ ‫بۆی‌سه‌رببڕن‬ ‫سلێمانى سزاى ئهو کهسانهیان داوه که‬ ‫ل�����هدهرهوهى ک��وش��ت��ارگ��اک��ان ههڵدهستن‬ ‫و بهسهر بڕینى ئ���اژهڵ‪ ،‬ئێستا ههموو‬ ‫هاواڵتییهک دهتوانێت ئاژهڵهکهى بهێنێت‬ ‫بۆ کوشتارگاى سلێمانى و بۆ سهرببڕن‬ ‫و ک��ه ب��ۆ ئ��اژهڵ��ى ب��چ��ووک ش��هش ه��هزار‬ ‫وهردهگرێت و بۆ ئاژهڵى گهوره ‪ 30‬ههزار‬ ‫دینار وهردهگرن»‪.‬‬ ‫مهیدانى ئ��اژهاڵن��ى سلێمانى‪ ،‬دهکهوێته‬ ‫باشورى رۆژههاڵتى شارى سلێمانى‪ ،‬رۆژانه‬

‫ژمارهیهکى زۆر هاواڵتیان و فرۆشیارانى‬ ‫ئ��اژهاڵن رووى تێدهکهن و ئاژهڵهکانیان‬ ‫تێدا ساغ دهکهنهوه‪.‬‬ ‫س���ااڵن���ه ل���ه واڵت����ى س���وری���او ئ���ێ���ران و‬ ‫جۆرجیاو ه��ۆڵ��ەن��داو ژم��ارهی��هک واڵت��ى‬ ‫ترهوه‪ ،‬مهڕ و رهشهواڵخ هاورده دهکرێت‬ ‫و له بازاڕهکانى ههرێمى کوردستان ساغ‬ ‫دهکرێنهوه‪ ،‬له ناو ئهو واڵتانهش زیاتر له‬ ‫ئێران و لهناوچهکانى مهریوان و بانه و‬ ‫بهگشتى له ههرچوارالوه دێته ههرێمى‬ ‫کوردستانهوه‪ ،‬لێرهشهوه بۆ کهرکوک و‬ ‫ناوچهکانى تر دهچێت‪.‬‬ ‫لهتیف کهریم وت��ى»رهش��ه واڵخ ئهمساڵ‬ ‫زی��ات��ر ف��رۆش��ى ه��هب��ووه و نرخهکهشى‬ ‫ه��هرزان��ت��ر ب���ووه‪ ،‬ل��ه ه��ۆڵ��هن��دا و ئیران‬ ‫و ج��ۆرج��ی��ا و ب��ه گ��ش��ت��ى ل��ه ه��هم��وو‬ ‫ن��اوچ��هک��ان��هوه ئ����اژهڵ دێ��ت��ه ن����اوهوهو‬ ‫ههندێجار به فڕۆکهش دهگوازرێنهوه«‪.‬‬ ‫وتیشى «واڵخ له ئێران و ئاژهڵ لهسوریاوه‬ ‫دێته ن���اوهوه‪ ،‬به قاچاخ له ڕێ��ى بانهو‬ ‫س��هرت��هک��ى ب��هم��ۆ و ب��اش��م��اخ��هوه دێته‬ ‫ناوهوه‪ ،‬گۆشتى دهرهوه ههرزانتره و ناوخۆ‬ ‫گرانتره‪ ،‬چونکه ناوخۆ قهناعهتى به‬ ‫قازانجى کهم نیه ‪ 8%‬نرخهکان جیاوازیان‬ ‫ههیه«‬ ‫بهشێک له فرۆشیارانى ئاژهڵ رهخنه له‬ ‫حکومهتى ههرێمى ک��وردس��ت��ان دهگ��رن‬ ‫بهوهى کهمتهرخهنه له ئاستى ئاژهڵداریی‬ ‫له ههرێمى کوردستان و بهدهم داواکارى‬ ‫خ���اوهن ئ��اژهڵ��هک��ان��هوه ناچێت ئهمهش‬ ‫وای���ک���ردووه‪ ،‬گ��ون��دهک��ان چ��ۆڵ ببێت و‬ ‫ئاژهڵدارى کهمببێتهوه‪.‬‬ ‫«جا حهیوانى ناوخۆ کوا ماوه‪ ،‬حکومهت‬ ‫ک��وا م���اوه‪ ،‬ک��هس خهمى ئ��اژهڵ��دارى له‬

‫کوردستاندا نیه‪ ،‬ئهوهى که ههیه‪ ،‬ههمووى‬ ‫ئێرانى و س��ورى و بهشێکیشى ناوخۆن‪،‬‬ ‫مهعاش نییه ئهگینا حهیوانى تیا نهدهما‬ ‫ههموویان دهکڕى» عهلى کهریم‪ ،‬تهمهن‬ ‫‪ 47‬ساڵ‪ ،‬که کارى فرۆشتنى ئاژهڵ دهکات‬ ‫وایوت‪.‬‬ ‫وتیشى «بێ ئاویى و کهم لهوهڕى بووهته‬ ‫ه��ۆک��ارى کهمى ئ��اژهڵ��ى ن��اوخ��ۆ‪ ،‬کڕیارى‬ ‫بهرخ و کار و کاوڕ زیاتره‪ ،‬ئهو ئاژهاڵنهى‬ ‫لێره ههن زیاتر (بزن ‪ ،‬مهڕ ‪ ،‬کاوڕ ‪ ،‬شهک ‪،‬‬ ‫بهرانن)‪ ،‬ئاژهڵهکانی ناوخۆش له گهرمیان‬ ‫و شارباژێر و چهمچهماڵ و کهرکوکهوه‬ ‫دههێنرێت بۆ سلێمانى»‪.‬‬ ‫نرخی ئاژەڵ بەپێی کێشی دەگۆرێت بەرخ‬ ‫بێت هەر کیلۆیەکی بە پێنج هەزار دینار‬ ‫هەژمار دەکرێت‪ ،‬ئەگەر ئاژەڵەکە مەڕبێت‬ ‫چوار هەزار دینار‪ ،‬بۆ کاوڕ پێنج هەزارو‬ ‫‪ 500‬دینار‪ ،‬هەروەها بۆ گای گەورە بە ‪6000‬‬ ‫دینار دیاریکراوە‪.‬‬ ‫نرخهکان ب���ەراورد ب��ە ساڵی راب���ردوو‬ ‫گۆڕانکارییەکی وای بەسەردا نەهاتووەو‬ ‫ههروهک خۆیهتى‪.‬‬ ‫م��ام ف��ای��هق��ی ه��اورێ��ی ح��اج��ی حهمید‬ ‫که تهمهنى خۆى له مهیدانى ئاژهاڵنى‬ ‫سلێمانى ب��هس��هر ب����ردووهو وهک خۆى‬ ‫دهڵێت له تهمهنى ‪ 10‬ساڵییهوه هاتووچۆى‬ ‫ئهو شوێنه دهکات وتى «تهمهنى مهیدانى‬ ‫ئاژهڵهکه زیاد له ‪ 60‬بۆ ‪ 70‬ساڵ دهبێت و‬ ‫ئهوهى ئاژهڵهکان دهکڕێت‪ ،‬کڕیارانى کورد‬ ‫و عهرهبن‪ ،‬بهاڵم فرۆشیارهکان ئهوانهى که‬ ‫لێره ئیش دهکهن‪ ،‬ههموویان کوردن»‬ ‫سااڵنه ژمارهیهکى زۆر ئ��اژهڵ له واڵتى‬ ‫س��وری��او ئێران و جۆرجیاو هۆڵندا وه‬ ‫هاوردهى ههرێمى کوردستان دهکرێت‪.‬‬

‫ژماره (‪ )1760‬چوارشهممه ‪2018/6/27‬‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫‪7‬‬

‫پزیشکی چاو لە شارەزوور دەستناکەوێت‬ ‫‪‬‬ ‫زیاتر لهدوو مانگه نهخۆشخانهی گشتی‬ ‫شههید رهئ��وف بهگی ق��هزای ش��ارهزوور‪،‬‬ ‫پزیشکی پسپۆری چ��اوی تێدانیه‪ ،‬ئهو‬ ‫نهخۆشخانهی پێویستیان بهچارهسهر‬ ‫ههیه رودهک��هن��ه سلێمانی و قهزاکانی‬ ‫س��هی��دس��ادق و دهرب��هن��دی��خ��ان‪ .‬ئەمەش‬ ‫لەکاتێکدایە سەدان خوێندکاری دەرچووی‬ ‫ئامادەیی پێویستیان بە پشکنینی چاوە‬ ‫پێش چوونە زانکۆ‪.‬‬ ‫کهمال ئهحمهد‪ ،‬بهرپرسی راگهیاندنی‬ ‫لەنەخۆشخانەی گشتی شههید رهئوف‬

‫بهگ‪ ،‬به‪ ‬وت «پزیشکێکی پسپۆڕی‬ ‫چاومان ههبوو ماوهی دوو ساڵ و شهش‬ ‫مانگ لێره خزمهتی دهکرد‪ ،‬بهاڵم زیاتر‬ ‫له دوو مانگه وازیهێناوهو هیچ کهسێکی‬ ‫دیکهش لهشوێنی دانهنراوه«‪.‬‬ ‫ئ���هو ب���هر پ��رس��ه ئ���هوهش���ی خ��س��ت��هروو‬ ‫ئ��ی��دارەی نەخۆشخانەکه چەندین جار‬ ‫ن��وس��راوی��ان��ک��ردوه ب��ۆ س���هروی خ��ۆی��ان و‬ ‫ه��ەوڵ��ی��ان��داوه ب��ۆ دابینکردنی پزیشکی‬ ‫چاو‪ ،‬بهاڵم ههوڵهکانیان سهرکهتوونهبوهو‬ ‫نەیتوانیوە ئەو کێشەیە چارەسەر بکهن‪.‬‬ ‫ک��هم��ال ئهحمهد وتیشی «ه��هر بههۆی‬ ‫ن��هب��وون��ی پزیشکی چ�����اوهوه‪ ،‬لیژنهی‬

‫پشکنینی چاویش ههڵوهشاوهتهوهو کێشەو‬ ‫گ��رف��ت ب��ۆ ئ��هو کهسانه دروس��ت��ب��وه که‬ ‫ههفتانه پشکنینیانکردوه بۆ دهرهێنانی‬ ‫مۆڵهتی شۆفێری‪».‬‬ ‫سااڵنه لهکۆتایی مانگی حهوتدا‪ ،‬پشکنین‬ ‫بۆ ئهو خوێندکارانه دهکرێت که لهقۆناغی‬ ‫‪12‬ی ئ��ام��ادهی��ی دهرچ����وون و ل��هزان��ک��ۆو‬ ‫پهیمانگاکان وهردهگیرین‪ ،‬بهپێی ئامارێکی‬ ‫نافهرمی پێشبینی دهکرێت ئهمساڵ ‪800‬‬ ‫بۆ ه��ەزار دهرچ��ووی ئامادهیی لهسنوری‬ ‫قهزای شارهزوور دهربچن و پێویستیان به‬ ‫پشکنینی چاو ههبێت‪ ،‬بهوتهی بهرپرسی‬ ‫راگ��هی��ان��دن��ی نهخۆشخانهی ش���ارهزوور‬

‫«ئهگهر تا ئهوکاته پزیشکیان بۆ دانهنرێت‪،‬‬ ‫روبهروی کێشهی گهوره دهبنهوه«‪.‬‬ ‫نهخۆشخانهکهی ش���ارهزوور‪ ،‬ههر تهنها‬ ‫گرفتی نهبوونی پزیشکی چ��اوی نیه‪،‬‬ ‫ب��هڵ��ک��و دوای ن��زی��ک��هی ه��هش��ت مانگ‬ ‫ل���هڕوداوی بومهلهرزه گ��هورهک��هی ساڵی‬ ‫رابردوو هێشتا هیچ ههنگاوێک نهنراوه بۆ‬ ‫نۆژهنکردنهوهی کهموکوڕییهکانی بینای‬ ‫نهخۆشخانهکه‪.‬‬ ‫نەخۆشخانەکه زی��ان به بهشێکی زۆری‬ ‫بیناکەیان ک��ەوت��ووەو مەترسی لەسەر‬ ‫ژیانی کارمهندهکان دروستکردوهو چهند‬ ‫بهشێکی نهخۆشخانهکهیان داخستوه‪،‬‬

‫ل�����هدوای روداوهک����هش����هوه ن��ۆ لیژنەی‬ ‫حکومەتی عێراق و هەرێمی کوردستان‬ ‫سهردانیانکردوهو بهدواداچونیانکردوه بۆ‬ ‫چارهسهری کهموکورتیهکانی‪.‬‬ ‫قهزای شارهزوور (ههڵهبجهی تازه) لهڕووی‬ ‫ئیدارییهوه سهر به پارێزگای سلێمانیهو‬ ‫ن��زی��ک��هی ‪ 40‬ک��ی��ل��ۆم��هت��ر ل��ه ن��اوهن��دی‬ ‫پارێزگاکهوه دووره‪ ،‬بهپێی دوای��ن ئامار‬ ‫ژم���ارهی دانیشتوانی ق��ەزاک��ە ‪ 60‬ه��هزار‬ ‫کهسهو لهئێستادا تهنها یهک نهخۆشخانهی‬ ‫گشتی و دوو مهڵبهندی تهندروستی ههیهو‬ ‫رۆژانه نزیکهی ‪ 400‬نهخۆش چارهسهریان‬ ‫بۆ دهکرێت‪.‬‬

‫قائیمقامی‌ده‌ربه‌ندیخان‪:‬‬

‫حکومهت یهک دینار‬ ‫هاوکارى زیانلێکهوتوانی‬ ‫بومهلهرزهکهی نهکردووه‬

‫‌ناسیح‌مه‌ال‌حه‌سه‌ن‪‌،‬قائیمقامی‌قه‌زای‌ده‌ربه‌ندیخان‌‬ ‫‌‪‌-‌‬ده‌ربه‌ندیخان‬ ‫ناسیح مهال حهسهن‪ ،‬قائیمقامی قهزای‬ ‫دهرب��هن��دی��خ��ان‪ ،‬لهساڵی ‪2015‬وه لهسهر‬ ‫پشکی بزوتنهوهی گ��ۆڕان لهو پۆستهدا‬ ‫دهس��ت��ب��هک��ارب��وهو ل��هم چاوپێکهوتنهی‬ ‫‪-‬دا ب���اس ل��هک��ۆم��هڵ��ێ��ک بابهتی‬ ‫ج���ی���اوازی وهک ق���هرهب���وک���ردن���هوهی‬ ‫زیانلێکهوتوانی بومهلهرزهکهو گرفتی‬ ‫ئاوی خواردنهوهی مااڵن که سااڵنێکه باس‬ ‫لهوهدهکرێت پیسهو کهڵکی خواردنهوهی‬

‫نیه‪ ،‬ههروهها باس لهو پرۆژانه دهکات‬ ‫که دوای بومهلهرزهکه کهوتونەتەوهکار‪.‬‬ ‫ل���هس���هرهت���ای چ��اوپ��ێ��ک��هوت��ن��هک��هی��دا‬ ‫قائیمقام باسی ل��هوه ک��رد لهسهرهتای‬ ‫دهستبهکاربوونیهوه قهیرانی دارای��ى و‬ ‫نهبوونی موچه دروستبوهوه‪ ،‬ئهمهش‬ ‫ک��ێ��ش��ەی ب��ۆ ئ���هو ب��هرن��ام��هو پ��رۆژان��ه‬ ‫دروستکردوه که ئهو بهنیازبوه ئهنجامی‬ ‫ب��دات‪ ،‬ئ��هو وت��ی «س���هرەڕای قهیرانهکه‬ ‫بێهبوانهبووین‪ ،‬لهسهر دهستی ئێمه تونرا‬ ‫کێشهی بێ ئاوی دهربهند چارهبکهین‪،‬‬ ‫ب��هن��وس��راو و داوای ئ��ێ��م��ه‪ ،‬ک��ارک��ردن‬

‫فۆتۆ‪‌‌:‬‬ ‫ل��هب��هن��داوی دێ��وان��ه دهس��ت��ی پێکردهو‬ ‫ت��وان��ی��وم��ان��ە گ��رف��ت��ی زهوی و زاری‬ ‫ناوچهکهش‪ ،‬زۆرینهی چارهسهر بکهین»‪.‬‬ ‫م���ان���گ���ی ی����ان����زهى س���اڵ���ی راب�������ردوو‬ ‫ب��ووم��هل��هرزهی��هک ب��هگ��وڕى ‪ ٧.٣‬پله به‬ ‫پ��ێ��وهرى ڕێختهر ههرێمى کوردستانى‬ ‫گرتهوه‪ ،‬گوڕى بومهلهرزهکه و زیانهکانى‬ ‫زیاتر له قهزاى دهربهندیخان دهرکهوت که‬ ‫بهو هۆیهوه چهند خانوویهک ڕووخان و‬ ‫چوار کهس لهو قهزایه گیانیان لهدهستدا‬ ‫و زیاتر له ‪ 50‬کهسیش برینداربوون‪.‬‬ ‫س��هب��ارهت بهههنگاوهکانی دوای ئهو‬

‫روداوه‪ ،‬ناسیح م��هال ح��هس��هن ئ��ام��اژه‬ ‫ب��هوهدهک��ات بومهلهرزهکه کارهساتێکی‬ ‫گهورهبوو ئهوان ئهزمونیان نهبوو لهگهڵ‬ ‫روداوی لهوشێوهداو هیچ تیمێکی تایبهت‬ ‫نهبووه لهئاستی حکومهتدا لهوکاتهدا‬ ‫بێت بههانای هاواڵتیانهوه‪.‬‬ ‫ئ���هو دهڵ���ێ���ت «ک���هرت���ی ت��هن��دروس��ت��ی‬ ‫ل��هک��ۆی چ���وار خهستهخانه سیانیان‬ ‫لهکارکهوتبوو‪ ،‬ئێستا دوانیان کهوتوهته‬ ‫ک���ارو پ����ارهی پێوستیش دان�����راوه بۆ‬ ‫چاکردنی بیناکان‪ ،‬کهرتی پ��هروهردهش‬ ‫‪ 200‬ملیۆنی بۆ دهرچووه«‪.‬‬ ‫س����هب����ارهت ب��هگ��ل��هی��ی ه���اواڵت���ی���ان‪،‬‬ ‫ههنگاوی پێویست نهنراوه بۆ قهرهبوی‬ ‫زیانلێکهوتوان‪ ،‬قائیمقامی دهربهندیخان‬ ‫دهڵ���ێ���ت «ل��هئ��اس��ت��ی ح��ک��وم��هت هیچ‬ ‫ب��ڕهپ��ارهی��هک ن��هدراوهت��ه هاواڵتیان بۆ‬ ‫ق��هرهب��ووک��ردن��هوهی��ان تائێستا یهک‬ ‫دی���ن���اری ح��ک��وم��هت ن���هدراوهت���ه هیچ‬ ‫هاواڵتیهک‪ ،‬ئ��هوهی ههبوه ه��اوک��اری و‬ ‫کۆمهکی خێرخوازان و سهرمایهداران‬ ‫و رێکخراوهکان ب��وه‪ ،‬چیمهنتۆو شیش‬ ‫و ب��ل��ۆک و خ��واردهم��هن��ی و کهلوپهل‬ ‫و پێداویستیان هێناوهو دابهشکراوه‪،‬‬ ‫بڕیاریشه وهزارهتی پالندانان ههزار تهن‬ ‫چیمهنتۆ بنێرن بۆ زیانلێکهوتوان‪».‬‬ ‫بۆ چارهسهری گرفتهکانی بهنداوهکهش‬ ‫ن��اوب��راو ئ��ام��اژهی ب��هوهک��رد‪ ،‬حکومهتی‬ ‫ههرێم تهنها ب��ڕی ی��هک ملیار دیناری‬ ‫ب��ۆ خ��هرج��ک��ردوهو ئێستا ئ��هو پارهیه‬ ‫لهتهندهردایهو ههندێک کهموکوڕی پێ‬ ‫چارهسهر دهکرێت‪ ،‬وتیشی «حکومهتی‬ ‫ع��ێ��راق��ی��ش ت��ی��م��ی ت��ای��ب��هت��ی ن����اردوه‬ ‫ب��ۆ پشکنین و بانکی نێودهوڵهتیش‬ ‫بڕیاریانداوه برێک پاره تهرخان بکهن بۆ‬ ‫نۆژهنکردنهوهی ئهو بهشانهی پێویسته«‪.‬‬ ‫پ���ڕۆژهى پ��ااڵوگ��هى ئ��اوى خ��واردن��هوهى‬ ‫دهرب���هن���دی���خ���ان ب��هپ��ێ��ی گ��رێ��ب��هس��ت��ی‬ ‫نێوان حکومهتی ههرێم و کۆمپانیای‬ ‫جێبهجێکار دهبوو سێ ساڵ پێش ئێستا‬ ‫ت���هواو بکرایه‪ ،‬ب��هاڵم ئێستا پ��ڕۆژهک��ه‬ ‫تهواونهکراوه‪ ،‬دهرب��ارهی ئهو پرۆژهیه‬ ‫قائیمقام دهڵێت «راسته ئهو پرۆژهیه‬ ‫چهند جارێک وهس��ت��اوه‪ ،‬ب��هاڵم ل��هدوای‬ ‫بومهلهرزهکه یهکێک لهوپرۆژانهی ئێمه‬ ‫داکۆکیمان لهسهرکردوهو حکومهتیش‬ ‫پارهی پێویستی بۆ تهرخانکردوهو ئێستا‬ ‫کاری تێدا دهکرێت»‪.‬‬ ‫بهوتهی بهشێک لههاواڵتیان دووههفتهیه‬ ‫ک����ارهب����ای ن��ی��ش��ت��ی��م��ان��ی ل���ه س��ن��وری‬ ‫دهربهندیخان کهمبۆتهوه بۆ ‪ 15‬کاتژمێر‪،‬‬ ‫دهربارهی کهمی کارهبا‪ ،‬مامۆستا ناسیح‬ ‫وت��ی «ک��ارهب��ا کێشهیهکی گشتگیرهو‬

‫هه‌موو‌نه‌سریه‌ی‌‬ ‫ئێمه‌‌ته‌نها‌یه‌ک‌‬ ‫ملیۆن‌دیناره‌‪‌،‬که‌‌ئه‌وه‌‌‬ ‫موچه‌ی‌قه‌رمانبه‌رێکی‌‬ ‫ئاساییه‌و‌‌به‌شی‌‬ ‫هیچ‌ناکات‪‌،‬ته‌نها‌بۆ‌‬ ‫پێداویستی‌رۆژانه‌و‌‬ ‫قر‌تاسیه‌یه‌‬ ‫ههموو کوردستانی گرتوهتهوه‪ ،‬کێشهی‬ ‫ک��هم��ی ک���ارهب���ا ه��هردهب��ێ��ت‪ ،‬ن��اک��رێ��ت‬ ‫بڵێت م��ادهم کارهباکه له دهربهندیخان‬ ‫ب��هره��هم��دهه��ێ��ن��رێ��ت دهب��ێ��ت ئ��ێ��ره ‪24‬‬ ‫ک��ات��ژم��ێ��ر ک���ارهب���ای ه��هب��ێ��ت‪ ،‬ئ��هگ��هر‬ ‫هاواڵتیانیش بڕیاربدهن بهکۆی دهنگ‬ ‫ئێمهش پشتگیری لهدانانی سیستهمی‬ ‫ئهمپێر دهکهین وهک ناوچهکانی تر»‪.‬‬ ‫لهبهشێکی ت��ری چاوپێکهوتنهکهیدا‬ ‫لهگهڵ رۆژن��ام��هی ‪ ،‬ناسیح مهال‬ ‫حهسهن‪ ،‬باسی لهوهکرد گرفتی سهرهکی‬ ‫ئێستای ئهوان نهبوونی بودجهو قهیرانی‬ ‫داراییه‪ ،‬ئهو وتیشی «ههموو نهسریهی‬ ‫ئێمه تهنها یهک ملیۆن دیناره‪ ،‬که ئهوه‬ ‫موچهی قهرمانبهرێکی ئاساییهو بهشی‬ ‫هیچ ناکات‪ ،‬تهنها بۆ پێداویستی رۆژانهو‬ ‫قرتاسیهیه«‪.‬‬ ‫ڕێگاى نێوان ش���ارهزوور دهربهندیخان‬ ‫بههۆى ئ��هوهى ی��هک سایده به «رێگای‬ ‫م��هرگ» ن��اس��راوه و م��اوهی ش��هش ساڵه‬ ‫پ���ڕۆژهی ب��ه دوس��ای��دک��ردن��ی ب��ه ت��هواو‬ ‫نهکراوی بهجێهێڵراوهو بهپێى ئامارێکى‬ ‫نافهرمیش لهساڵی رابردودا زیاتر له ‪40‬‬ ‫رووداوى هاتوچۆ لهو رێگایه روویانداوه‪.‬‬ ‫دهرب���������ارهی ت����هواون����هک����ردن����ی ئ��هو‬ ‫رێ��گ��ای��ه‪ ،‬قائیمقام ئ��ام��اژهی ب��هوهک��رد‬ ‫چ��هن��د ج���ارێ���ک ن���وس���راوی���ک���ردوه بۆ‬ ‫الی���هن���ه پ���هی���وهن���دی���دارهک���ان‪ ،‬دوای���ن‬ ‫ههوڵیشی ئ��هوهب��وه س��هردان��ی وهزی��ری‬ ‫ئ���اوهدان���ک���ردن���هوهی ک����ردوهو بهڵێنی‬ ‫ئهوهیداوه که بهمنزیکانه بهدواداچوون‬ ‫بۆ گرفتهکانی بکرێت و ههوڵبدرێت‬ ‫بهدهستبهکار بکرێتهوه تێیدا‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ژماره (‪ )1760‬چوارشهممه ‪2018/6/27‬‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫بەختیار عەلی بۆ ‪:‬‬

‫من له خۆرههاڵتدا باوهڕم به ههڵبژاردن نییه و‬ ‫ئهگهرى گۆڕانکاریى له رێگهى ههڵبژاردنهوه‪،‬‬ ‫جگه له وههمێک زیاتر هیچی تر نییه‪.‬‬ ‫بهختیار عهلى نوسهر و رۆماننوسى کورد‪،‬‬ ‫لهبهشى شهشهم و کۆتایی چاوپێکهوتنه‬ ‫تایبهتهکهى لهگهڵ رۆژنامهى ‪‬‬ ‫باسله ههبژاردن له خۆرههاڵتى‬ ‫ناوهڕاست و عێراق و کوردستان دهکات‬ ‫و رایدهگهیهنێت «باوڕم به ههڵبژاردن‬ ‫نییه له خۆرههاڵت بهگشتى‪ ،‬چونکه‬ ‫ههڵبژاردن له خۆرههاڵتدا تهنها‬ ‫کهرهستهیهکه له کهرهستهکان بۆ‬ ‫بههێزکردنى دیکتاتۆرییهت» رهتیشی‬ ‫دهکاتهوه ههڵبژاردن به ماناى دیموکرسى‬ ‫بێت و دهڵێت « هیچ وهخت ههڵبژاردن‬ ‫دهلیل نییه لهسهر بوونى دیموکراسییهت‪.‬‬ ‫ئهگهر تهماشا بکهین له تورکیا بهردهوام‬ ‫ههڵبژاردن ههبووهو ئاڵوگۆڕى دهسهاڵتیش‬ ‫ههبووه‪ ،‬بهاڵم تورکیا له مێژووى خۆیدا‬ ‫دیموکراسى نهبووه«‬ ‫بهختیار عهلى هێما بۆ ئهوهش دهکات‬ ‫که رۆمانێکى نوێى بهدهستهوهیهو له‬ ‫داهاتوویهکى نزیکدا تهواودهبێت‪ ،‬ئهو وتى‬ ‫«رۆمانهکه باسلهو هێزه تێکشکێنهرهى‬ ‫کۆمهڵگا ئهکات بۆ ئینسان‪ .‬کۆمهڵگا‬ ‫چۆن ئهتوانێت ئینسانهکان تێکبشکێنن‪،‬‬ ‫بۆنموونه دهزگاى خێزان‪ ،‬خوێندن‪ ،‬خێڵ‬ ‫ههموو لهگهڵ دهوڵهت و سیستمى‬ ‫سیاسیدا‪ ،‬دهست تێکهڵ ئهکهن لهپێناو‬ ‫تێکشکاندنى ئینساندا»‬ ‫سازدانى‪ :‬سیروان رهحیم‬ ‫بهشى شهشهم و کۆتایی‬ ‫‪ :‬ئهم ساڵ‪ ،‬ساڵى ‪ 2018‬یادى ‪ 15‬ساڵهى‬ ‫رووخاندنى س��هدام حوسهین ب��وو‪ ،‬نهمانى‬ ‫دیکتاتۆرێکى وهک���و س���هدام ح��وس��هی��ن و‬ ‫سیستهمى بهڕێوهبردنى بهعس‪ ،‬زۆر به‬ ‫هێمنى تێپهڕى‪ ،‬لهکاتێکدا ههموو حزبهکانى‬ ‫کوردستان و عێراق‪ ،‬سهرقاڵى خۆسازدان‬ ‫و ئ���ام���ادهک���ردن ب����وون ب��ۆ ه��هڵ��ب��ژاردن��ى‬ ‫پهرلهمانێکى نوێ‪ .‬دواى پانزهساڵ له رووخانى‬ ‫س��هدام‪ ،‬ئهو یاده به بێدهنگى تێپهڕدهبێت‪،‬‬ ‫تهنانهت ههندێ له دانیشتوانى بهغدا له‬ ‫چاوپێکهوتنێکى میدیایی رووخانى سهدامیان‬ ‫بهههڵه ناو دهبرد‪ ،‬له ههلومهرجێکى ئاوادا‪،‬‬ ‫ئهو حزبانه چیان ههیه بۆ وتن‪ ،‬چ مژهیهکیان‬ ‫ههیه به خهڵکى بدهن؟‬ ‫بهختیار عهلى‪:‬له راستیدا س��هدام حوسێن‬ ‫ک��هس��ێ��ک نییه ک��ه ئینسان خ��هف��هت��ى بۆ‬ ‫ب��خ��وات‪ .‬یهکێک ب��وو ل��ه ه��هره دیکتاتۆره‬ ‫ناشرینهکانى مێژوویی بهشهریییهت‪ .‬وه‬ ‫یهکێکه له ترسناکترین ئهو سهرکردانهى که‬ ‫له مێژووى خۆرههاڵتدا حوکمیان کردووهو‬ ‫ملیۆنهها ق��ورب��ان��ى بهجێهێشتووه‪ .‬ئهم‬ ‫پیاوه یهکێکه له ناشرینترین رووکارهکانی‬ ‫فاشیزمى خۆرههاڵتى لهو سهدساڵهى دوایدا‪،‬‬ ‫تا ئهندازهیهکى زۆر بااڵدهست ب��ووه‪ .‬ئهمه‬ ‫دیوێکێتى‪ ،‬بهاڵم ئهوهى که خهڵک ههست به‬ ‫گۆڕان ناکات‪ ،‬ههست بهوه ناکات له دواى سهدام‬ ‫حوسهین ژیانى شتێکى ترى تیا گۆڕابێت‪.‬‬ ‫نیشانى ئهوهیه که دواجار ئهوهى لێره حوکم‬ ‫ئهکات‪ ،‬سیستمێکه نهوهکو شهخسێک‪ .‬سهدام‬

‫بهختیار عهلى نوسهر و رۆماننوسى کورد‬ ‫حوسهین تهنیا نوێنهرێک بووه لهناو ئهو‬ ‫نوێنهرانهى ئ��هم سیستمه ناسیۆنالیستیه‬ ‫فاشیستییه ل��ه خ��ۆره��هاڵت��دا ب��هره��هم��ى‬ ‫ئههێنێت‪ .‬ئهم کلتوره بهرههمى ئههێنێت‪.‬‬ ‫ئهوهى که گرنگه ئهم سیستمه‪ ،‬ئهم کلتوره‪،‬‬ ‫ئهم ژینگه سیاسییهى که ئێستا له خۆرههاڵتدا‬ ‫ههیه‪ ،‬تواناى بهرههمهێنانهوهى نموونهى‬ ‫وهک سهدام حوسیهینى بهردهوام ههڵگرتووه‪.‬‬ ‫گۆڕانکاریى گهوره ئهوهیه که بگوازینهوه له‬ ‫قۆناغێکهوه که سهدام حوسهینى تیا بهرههم‬ ‫دێت بهرهو قۆناغێک که سهدام حوسهینى تیا‬ ‫بهرههم نهیات‪ .‬ئهم پرۆسهیه رووینهداوه‪،‬‬ ‫بهبێ روودان���ى ئ��هم پرۆسهیه گۆڕانکاریی‬ ‫روون���ادات‪ .‬به بێ روودان���ى ئ��هم پرۆسهیه‪،‬‬ ‫قسهکردن لهسهر گۆڕانکاریی وههمه‪ .‬بۆیه‬ ‫گۆڕانکاریی هیچ کات لهسهر ئاستى گۆڕینى‬ ‫سهرۆک‪ ،‬که لهوێدا بمێنێتهوه‪ ،‬گۆڕانکاریی‬ ‫گ��هوره روون��ادات‪ .‬له لیبیا قهزافى ئ��هڕوات‪،‬‬ ‫بهاڵم سیستهمهکه وهکو خۆى ئهمێنێتهوه‪ .‬له‬ ‫جیهانى عهرهبیدا‪ ،‬سهرۆکهکان ئهڕۆن‪ ،‬بهاڵم‬ ‫تێڕوانین و عهقڵییهتهکه که لهبنهوه سهرۆک‬ ‫درووس��ت دهک��ات‪ ،‬ههمان ئهو سیستهمهیه‬ ‫که سهرۆکى درووس��ت��ک��ردووه‪ ،‬ههمان ئهو‬ ‫سیستهمهیه که دیکتاتۆرى درووستکردووه‪.‬‬ ‫لێرهوه زۆر بهخێرایی دیکتاتۆرێکى نوێ‬ ‫جێگهى دیکتاتۆرێکى پێشووتر ئهگرێتهوه‪.‬‬ ‫ئهمه جارێکى تر دهلیله لهسهر ئهوهى‪ ،‬که‬ ‫دهبێت ئ��هوهى ل��ێ��رهدا بگۆڕێت سیستهمه‬ ‫نهوهکو تهنیا کهسێک و تهنیا نوخبهیهکى‬

‫حاکمى دیاریکراوه‪ .‬ئهو کهسانهى ئهم جۆره‬ ‫وههمهى تر باڵودهکهنهوه‪ ،‬ئومێدى درۆ به‬ ‫خهڵک ئهفرۆشنهوه‪ ،‬هیواى ساخته به خهڵک‬ ‫ئه فرۆشنهوه‪ ،‬به بێ گۆڕینێکى رادیکاڵ له‬ ‫سیستمى بیرکردنهوهو تێڕوانینى سیسیماندا‬ ‫بۆ درووستکردنى دنیایهک که ئهبێت ئهگهرى‬ ‫له دایکبوونى س��هدام حوسهینى تیانهبێت‪،‬‬ ‫زۆر زهحمهته قسه لهسهر گۆڕانکاریی قووڵ‬ ‫بکهین‪ .‬ئهم دنیایه نهگۆڕاوه له دنیاى ئێمهدا‪.‬‬ ‫سیستمى دیکتاتۆرى له عهقڵییهت و مۆڕاڵ‬ ‫و سایکۆلۆجییهتى ئینسانهکاندا وهکو خۆى‬ ‫ماوهتهوهو دهستلێنهدراوه‪ ،‬وه ئیشیش ئهکات‪.‬‬ ‫ئ��هوهى پێویسته که بهرههمى بهێنێتهوه‬ ‫بهرههمى ئههێنێتهوه تا ئهم دهقهیه‪ .‬له‬ ‫ئاستى ههڵبژاردنیشدا ئهگهر تهماشا بکهیت‬ ‫بهههمانشێوهیه‪ .‬من قهت نهمشاردووهتهوه‬ ‫که باوڕم به ههڵبژاردن نییه له خۆرههاڵتدا‪،‬‬ ‫نهک به ههڵبژاردن‪ .‬ههڵبژاردن تهنها بهشێکى‬ ‫سیستمى دیموکراسییه‪ ،‬هیچ وهخت ههڵبژاردن‬ ‫دهلیل نییه لهسهر بوونى دیموکراسییهت‪.‬‬ ‫ئهگهر تهماشا بکهین له تورکیا ب��هردهوام‬ ‫ههڵبژاردن ههبووهو ئاڵوگۆڕى دهسهاڵتیش‬ ‫ه��هب��ووه‪ ،‬ب��هاڵم تورکیا له مێژووى خۆیدا‬ ‫دیموکراسى نهبووه‪ .‬وات��ه دیموکراسییهت‬ ‫شتێکه‪ ،‬ههڵبژاردن شتێکى تره‪ .‬تێکهڵکردنى‬ ‫ئ��هو دوو حاڵهتهو گ��رێ��دان��هوهى به یهک‪،‬‬ ‫یهکێکه له ههڵه کوشندهکان‪ .‬ههڵهیهکى‬ ‫ئایدۆلۆژییه واته بهمهبهست ئهکرێت‪ ،‬له‬ ‫هۆشیارییهوه ئهکرێت‪ .‬ههڵهیهکى مهعریفى‬

‫نییه له نهزانییهوه بکرێت‪ .‬بۆیه ئهگهر من‬ ‫ب��اوڕم وابێت له رێگاى ههڵبژاردنهوه‪ ،‬ئهم‬ ‫سیستمه ئهگۆڕێت‪ ،‬واته باوڕم بهوهیه ئهم‬ ‫سیستمه دیموکراسییه‪ .‬من ئێستا دڵنیام‬ ‫که له تورکیاى ئ��ۆردوگ��ان��دا‪ ،‬ناتوانین له‬ ‫رێگهى ههڵبژاردنهوه ئ��هردوگ��ان بگۆڕین‪،‬‬ ‫که تورکیا له ههموو واڵتهکانى تر ئهگهرى‬ ‫دهستاودهستکردنى دهسهاڵتى تێدابووه له‬ ‫مێژوودا‪ .‬ئهگهر باوڕمان بهوه بێت له رێگهى‬ ‫ههڵبژاردنهوه ئهتوانین سیستهمى ئێرانى‬ ‫بگۆڕین‪ ،‬ئهمه مهحاڵه تا ئهندازهیهکى زۆر‪،‬‬ ‫که بتوانین له رێگهى ههڵبژاردنهوه سیستهمى‬ ‫ئێرانى بگۆڕین‪ .‬یان له رێگهى ههڵبژاردنهوه‬ ‫ئهو ستراکتورهى دهوڵهت که ئێستا له عێراق‬ ‫دا ههیه بیگۆڕیت‪ ،‬مهحاڵه ئهوه‪ .‬لێرهوه ئهم‬ ‫وههم فرۆشتنه له رێگاى ههڵبژاردنهوه که‬ ‫ئێمه دهتوانین گۆڕانکاریی درووستبکهین‪،‬‬ ‫ل��ه کوردستانیشدا ب��ه ههمانشێوهیه‪ .‬تۆ‬ ‫ب��ه ئاشکرا گ��وێ��ت ل��ه حیزبهکان دهبێت‬ ‫ئ��هڵ��ێ ئێمه ک��ورس��ی��ی��هک��ی��ش��م��ان ههبێت‬ ‫ه��هر ئ��هو هێزهین که ههین‪ ،‬ت��هواو‪ .‬ئهمه‬ ‫حهقیقهتهکهشیهتى‪ ،‬چونکه ههڵبژاردن له‬ ‫خۆرههاڵتدا بهداخهوه تهنها کهرهستهیهکه له‬ ‫کهرهستهکان بۆ بههێزکردنى دیکتاتۆرییهت‪.‬‬ ‫ئ��هگ��هر تهماشا بکهیت ب��ه درێ��ژای��ی ئهم‬ ‫سى چل ساڵهى دوای���ی‪ ،‬ک��ۆى پرۆسهکانى‬ ‫ههڵبژاردن‪ ،‬کهرهستهیهک ب��وون‪ ،‬هۆکارێک‬ ‫بوون‪ ،‬بۆ ئهوهى دیکتاتۆرهکان خۆیانى پێ‬ ‫بههێزبکهنهوه‪ .‬ئۆردوگان زادهى ههڵبژاردنه‪،‬‬

‫که سێکى دیکتاتۆرى وهکو ئهحمهدى نهژاد‬ ‫زادهى ههڵبژاردن ب��وو‪ .‬ئهو سیستمهى که‬ ‫ئهمڕۆ که له ئێراندا ههیه تا ئهندازهیهک‬ ‫زادهى ههڵبژاردنه‪ .‬وه شهرعییهتى خۆى له‬ ‫ههڵبژاردنێک وهردهگرێت که خۆمان دهزانین‬ ‫چ��ۆن رێ��ک��دهخ��رێ��ت و زهم��ی��ن��هک��هى چۆن‬ ‫بۆ سازدهکرێت‪ .‬ئهو سیستهمه سیاسییهى‬ ‫ک��ه ل��ه ک��وردس��ت��ان��دا زاڵ���ه‪ ،‬ب��ه ههمانشێوه‬ ‫زادهى ه��هڵ��ب��ژاردن��ه‪ .‬ئ��هو ح��ی��زب��ان��هى له‬ ‫کوردستاندا ئهزموونى کوردو خهونى کورد‬ ‫و ئینسانى ک��ورد تێکدهشکێنن و بهوشێوه‬ ‫دڕندانهیه ئینسانى کورد دهچهوسێننهوه‪،‬‬ ‫تا ئهندازهیهکى زۆر زادهى ههڵبژاردنن‪ .‬ئهم‬ ‫حکومهتهى که ئێستا له عێراق ههیه‪ ،‬زادهى‬ ‫ههڵبژاردنه‪ .‬لێرهوه گرێدانهوهى ههڵبژاردن‬ ‫ب��ه دیموکراسییهت و فرۆشتنى ب��هوهى‬ ‫ئهتوانین له رێگهى ههڵبژاردنهوه گۆڕانکاریی‬ ‫دی��م��وک��راس��ى ب��ک��هی��ن‪ ،‬جگه ل��ه درۆی��هک��ى‬ ‫گهوره هیچى تر نییه‪ ،‬به بڕواى من ئهوهى‬ ‫که ئێستا ههیه له خۆرههاڵتدا ب��هردهوام‬ ‫ههڵبژاردن دیکتاتۆرهکان بههێز دهکاتهوه‪،‬‬ ‫ئهو سیستهمهى ههیه درووستى ئهکاتهوهو‬ ‫شهرعییهتى ئهیاتێ‪ .‬ئهگهرى گۆڕانکاریى له‬ ‫رێگهى ههڵبژاردنهوه‪ ،‬جگه له وههمێک زیاتر‬ ‫هیچیى تر نییه‪.‬‬ ‫‪ :‬به رامبهر به ههموو ئهمانه‪ ،‬عێراق‬ ‫وهکو دهوڵهتێک له ناو خۆرههاڵتدا یهکێکه‬ ‫ل��ه ه��هره دهوڵ��هت��ه الوازهک����ان‪ .‬پهرلهمانى‬ ‫عێراق شتى زۆر بچووک نهبێت ناتوانێت‬

‫ژماره (‪ )1760‬چوارشهممه ‪2018/6/27‬‬ ‫شتێکى گ���هوره ب��ک��ات‪ .‬ب��ڕی��اڕه چ��ارهن��وس‬ ‫سازهکان نه له دهستى ئهواندایه‪ ،‬نه لهدهستى‬ ‫حکومهتهکهدایه‪ ،‬ئهوهى سهرنجڕاکێشه ئهو‬ ‫بوێرییهى کاندیدهکانه له ههڵبژاردنهکاندا‪،‬‬ ‫بهڵێنى زۆر گهوره‪ ،‬قسهى زۆر گهوره ئهکهن‪،‬‬ ‫له کاتێکدا پهرلهمان خۆى دهزگایهکى گهورهیه‬ ‫تواناى جێبهجێکردنى ئهو بهڵێنانهى نییه؟‬ ‫بهختیار عهلى‪ :‬له واقیعى سیاسی ئێمهدا‪،‬‬ ‫زۆر بهخێرایی درۆ ئهتوانى بفرۆشیت‪ ،‬وههم‬ ‫ئهتوانى بفرۆشیت‪ .‬واقیعێکه کۆمهڵێک گوتار‬ ‫و تێڕوانینى پۆپۆلیستى درووستکراوه‪ .‬زۆر‬ ‫لهگهڵ مرۆڤه سادهکاندا له وشیارییهکى‬ ‫زۆر س��ادهدا که ناتوانێت بڕیاڕبدات لهسهر‬ ‫خهته ستراتیجییه گ��هورهک��ان‪ ،‬ناتوانێت‬ ‫جیایان بکاتهوه لهیهک لهگهڵ‪ .‬پۆپۆلیزم‬ ‫له خۆرههاڵتدا سیفهتى هێزێکى سیاسى‬ ‫دیاریکراو نیه‪ ،‬سیفهتى کۆى کایهى سیاسیه‪.‬‬ ‫کۆى ئهو هێزانهى که لهناو کایهى سیاسی دا‬ ‫درووست ئهبن له خۆرههاڵتدا‪ ،‬پۆپۆلیستین‪.‬‬ ‫لهسهر درووشم و هوتافات و فرۆشتنى وهعدى‬ ‫ناڕاست ئیش دهکهن و ئهم سیستمه ئیشیش‬ ‫دهکات‪ .‬هاواڵتى لهگهڵى دا ههمان یارى دهکات‪.‬‬ ‫ئینسانهکان ئهچنه ناو یارییهکهوه لهگهڵ ئهم‬ ‫هێزانهدا‪ ،‬ئهمهش دۆخه ترسناکهکهیه‪ .‬کایهى‬ ‫سیاسی خۆى زۆر زۆر پڕ له ئیشکالییهته‪ ،‬پڕه‬ ‫له تهڵهى گهورهو ترسناک‪ .‬پڕه لهو یارییانهى‬ ‫که وا ئینسانهکان گهمژه ئهکهن‪ ،‬مرۆڤهکان وا‬ ‫لێ ئهکهن‪ ،‬ببن به کۆیله‪ .‬واى لێ ئهکهن ببێت‬ ‫به پاشکۆى هێزێکى فاشیستى‪ .‬وه زۆر خێرا‬ ‫عهقڵییهت و تێڕوانینان ئهگۆڕن و دهستکاریی‬ ‫ئ��هک��هن‪ ،‬ب��ۆ ئ���هوهى ل��هگ��هڵ سیستهمێکى‬ ‫دیاریکراوى بیرکردنهوهدا بگونجێت‪ .‬ئهمانه‬ ‫ههمووى لهناو کایهى سیاسیی دا میکانیزمن‬ ‫و ئیش دهک���هن‪ .‬ئهگهر ئ��هم میکانیزمانه‬ ‫رووننهکرێتهوه‪ ،‬ناتوانین له خودى ئهو کایه‬ ‫سیاسییه ههر تێبگهیت‪ ،‬بزانیت چۆن ئیش‬ ‫دهکات‪ .‬خودى کایهى سیاسی‪ ،‬تا ئهندازهیهک‬ ‫کایهیهک نییه لهسهر پ��رۆژهى ستراتیژى‪،‬‬ ‫پ��رۆژهى فکرى و نوێکردنهوه ئیش بکات‪،‬‬ ‫بهڵکو کایهیهکه لهسهر بهرههمهێنانهوهى‬ ‫پۆپۆلیزم‪ ،‬لهسهر بهرههمهێنانهوهى ههستى‬ ‫ناسیۆنالیستى‪ ،‬لهسهر ختوکهدانى ههستى‬ ‫دینى‪ ،‬لهسهر ختوکهدانى ههستى قهومى‬ ‫ئیشت دهک���ات‪ .‬ئهمانه ه��هم��ووى میدیا له‬ ‫پشتییهتى‪ ،‬بهشێک له نووسهران و رۆشنبیران‬ ‫له پشتییهتى‪ ،‬وه بهشێک له ههموو نوخبهى‬ ‫سیاسیی بهشێوهیهک له شێوهکان له پشتییهتى‪.‬‬ ‫قهیرانهکه قهیرانى هێزێکى دیاریکراو نییه‪.‬‬ ‫قهیرانى کۆى کایهى سیاسییه‪ ،‬ئهبێت ههموو‬ ‫قهیرانهکه به وردى تهشخیس بکرێت و‬ ‫دیراسهى بکرێت‪ ،‬ئهوسا ئهتوانین تێبگهین‪،‬‬ ‫بۆچى ئینسانى عێراقى لهگهڵ ئهوهشدا که‬ ‫ئهزانێت ئهم پرۆسهیه ئامانجهکهى دواجار‬ ‫ههر ئهوهیه که تائێستا ههیه و ههموو ئهو‬ ‫سیستهمه بهرههم ئههێنێتهوه که تائێستا‬ ‫بهرههم هاتووه‪ ،‬بهردهوام ئهچێتهوه ناو ئهم‬ ‫گهمهیه؟ بۆمن ترسناکه‪ .‬سهیرکه بهیانى‬ ‫ههڵبژاردن ئهبێت‪ ،‬سهتان ههزار خهڵک دهنگ‬ ‫ئهدهنهوه به یهکێتى و پارتى‪ .‬بۆ من وهکو‬ ‫هاواڵتییهک ترسناکه بزانم له کۆمهڵگایهکدا‬ ‫ئهژیم‪ ،‬سهتان ه��هزار ک��هس رهنگه س��هر و‬ ‫ملیۆن کهس دهنگ بدهن بهم دوو حیزبه‪،‬‬ ‫له کاتێکدا سور ئهزانن‪ ،‬ئهم دوو هێزه‪ ،‬دوو‬ ‫هێزن که تا ئهندازهیهکى زۆر بهرپرسن له‬ ‫دواک��هوت��ن��ى ئینسانى ک���ورد‪ .‬بهرپرسن له‬ ‫تێکشاندنى کۆمهڵگاى کوردى‪ .‬بهرپرسن لهو‬ ‫ئهزمه ئابوری و قهیرانه ئابوورییهى که‬ ‫ههیه‪ .‬بهرپرسن له و ئهزمه ئهخالقییهى له‬ ‫کۆمهڵگاى کوردیدا ههیه‪ .‬بهرپرسن له ههموو‬ ‫ئهو شکسته مێژووییه‪ ،‬کهچى لهگهڵ ئهوهشدا‬ ‫به بێ هیچ وشیارییهکى مێژوویی سیاسیی‬ ‫دیاریکراو ئهڕۆنهوهو ئهگهڕێنهوه ناو ههمان‬ ‫گهمه‪ .‬ئهمه کۆمهڵگایهک درووست دهکات لێى‬ ‫بترسیت‪ ،‬واته کۆمهڵگایهک ههڵهکانى خۆى‬ ‫نابینێت‪ ،‬ناتوانێت چ��ارهس��هرى ههڵهکانى‬ ‫خۆى بکات‪ .‬ناتوانێت ئه ههاڵنه تێپهڕێنیت‪،‬‬ ‫ئهمهش وا ئهکات ئیمانت به کایهى سیاسیى تا‬ ‫ئهندازهیهکى زۆر تا بێت الوازتر و لهقتربێت‪.‬‬ ‫‪ :‬هاوبهشییهکى زۆر سهرنجڕاکێش‪ ،‬یان‬ ‫هاو ئاههنگییهکى زۆر سهرنج راکێش لهنێوان‬

‫ههموو هێزه کوردییهکان و عهرهبییهکان‬ ‫ههیه‪ .‬ههندێ گوتار ههیه‪ ،‬ههندێ قسه‬ ‫ک��ردن ههیه‪ ،‬چهند وشهیهکى لێ دهربکه‪،‬‬ ‫سهربارى ئهوهى سهرچاوهکانیان زۆر جیاوازه‬ ‫لهیهکهوه‪ ،‬بهاڵم وهکو یهک وان‪ .‬تاوانبارکردنى‬ ‫یهکتر به خیانهت‪ ،‬تاوانبارکردنى یهکترى به‬ ‫گهندهڵى‪ ،‬تاوانبارکردنى یهکتر به دزى کردن‪،‬‬ ‫ئهم هێزه سیاسییانه چ ملمالنێیهکیان لهگهڵ‬ ‫یهکتردا ههیه؟ یاخود چ کێشهیهکیان لهگهڵ‬ ‫یهکتر دا ههیه؟‬ ‫ب��هخ��ت��ی��ار ع���هل���ى‪ :‬ک��ێ��ش��هک��هی��ان تهنها‬ ‫ملمالنێیهکى رووت���ه ل��هس��هر دهس���هاڵت و‬ ‫دابهشکردنى سهروهتى کۆمهاڵیهتى و ئهو‬ ‫شتانهیه‪ .‬واته شهڕهکه شهڕێک نییه لهسهر‬ ‫دوو پ��رۆژهو دوو جیهانبینى جیاواز و دوو‬ ‫تێڕوانینى جیاواز بۆ کۆمهڵگاو بۆ دنیاو‬ ‫بۆ پ��اش��هڕۆژى کۆمهڵگاى ک��وردى عێراقى‪.‬‬ ‫توندڕهوهکان ههمیشه یهک زمان قسه ئهکهن‪.‬‬ ‫توندڕهوهکان له ههموو دنیادا به زمانێکى‬ ‫پۆپۆلیستى قسه ئهکهن‪ .‬زمانێکه لهسهر‬ ‫ختوکهدانى وهک ههسته نهتهوایهتییهکان‬ ‫و دینییهکان ئیش دهک��ات‪ .‬ههروهها لهسهر‬ ‫ئامادهکردنى ئینسان ئیش دهکات بۆ ئهوهى‬ ‫تا ئهوپهڕى هێزى شهڕانگێزى خۆى بکاته کار‬ ‫بهرامبهر نهیارهکهى‪ .‬وه لهسهر حهیوانیکردن‬ ‫و ب��ه ئ��اژهڵ��ک��ردن��ى ب��هرام��ب��هرهک��هى ئیش‬ ‫دهکات‪ .‬لهسهر دواکهوتوویی و تهقدیسکردنى‬ ‫سهرۆکێک ئیش دهک���ات‪ .‬ئهمانه ههمووى‬ ‫نیشانه زهقهکانى فاشیزمن که له کایهى‬ ‫سیاسیی ک��وردى و عێراقیدا بوونى ههیه‪،‬‬ ‫ههمووی رۆژانه ئهیبینیتهوه‪ .‬واته‪ ،‬فاشیزم‬ ‫چییه جگه له به موقهدهستکردنى سهرۆکێک‪،‬‬ ‫بریتییهلهوهى کۆمهڵگا ئامادهبکهیت بهردهوام‬ ‫له دۆخێکى میلیتارى دا بێت بۆ جهنگ‪،‬‬ ‫بۆ شهڕانگێزى‪ ،‬بۆ رق‪ ،‬بۆ کینه‪ ،‬بۆ لهناو‬ ‫بردنى ئهوانى تر و بههێزکردنى کلتورى‬ ‫ل��هن��اوب��ردن و ق��هالچ��ۆک��ردن و جینۆساید‬ ‫و لهناوبردن لهناو ئهم کلتورانهدا‪ .‬ئهمانه‬ ‫ههمووى کۆمهڵێک رهگهزن‪ ،‬که ئێمه رۆژانه‬ ‫لهناویاندا ئهژین‪ .‬ئهم هێزه سیاسییانه‪ ،‬لهو‬ ‫ئاستهدا ههموویان یهک زمانیان ههیه‪ ،‬وهیهک‬ ‫پرۆژهیان ههیه‪ .‬بهیهک شێوه قسه لهگهڵ‬ ‫مرۆڤه سادهکاندا ئهکهن‪ .‬ئهم وتارانه ههمووى‬ ‫وت��ارى ئاڕاستهکراوه بۆ مرۆڤه سادهکان‪،‬‬ ‫تاوهکو لهگهڵ خۆیاندا‪ ،‬لهگهڵ سیستهمدا‬ ‫بیگونجێنن و ببن بهبهشێک لهم سیستهمه‪.‬‬ ‫ببن به بهشێک لهو هێزه سیاسییانهى له‬ ‫ئێستادا ئهم گۆڕهپانهیان کۆنتڕۆڵ کردووه‪.‬‬ ‫بۆیه جیاوازییهک ناتوانى ببینیتهوه له‬ ‫زمانى قسهکردنیاندا‪ .‬ت��ون��دڕهوهک��ان ههتا‬ ‫له خۆرئاواش‪ ،‬ئهگهر بهراوردیان بکهین به‬ ‫توندڕهوهکانى خۆرههاڵت‪ ،‬ئهمانیش زمانیان‬ ‫وهک���و ی��هک��ه‪ .‬تهماشابکه ل��ه خ��ۆره��هاڵت��دا‬ ‫ت���وون���دڕهوه دینییهکان وت���ارى سیاسیی‬ ‫کۆمهاڵیهتییان لهسهر ئهوه درووستکراوه‪،‬‬ ‫که خۆرههاڵت به خۆرئاوایی دهکرێت‪ ،‬به‬ ‫خۆرئاوایی کردنى ئهخالق‪ ،‬بهخۆرئاوایی‬ ‫کردنى کلتور‪ ،‬ئهمه ترسه گهورهکانیانه‪.‬‬ ‫خۆرئاواییهکانیش‪ ،‬پۆپۆلیست خۆرئاواییهکان‪،‬‬ ‫راس��ت��ڕهوه خۆرئاواییهکانیش ههمان قسه‬ ‫ئهکهن ب��هاڵم وشهکان ئ��هگ��ۆڕن‪ .‬ترسهکهى‬ ‫ئ��هم��ان ب��ه ئیسالمیزهکردنى خ��ۆرئ��اوای��ه‪،‬‬ ‫ب��ه ئیسالمیکردنى کلتورى خ��ۆرئ��اوای��ه‪،‬‬ ‫ک��هم��ک��ردن��هوهى رۆح���ى مهسیحییهت و‬ ‫الوازکردنى مهسیحییهته‪ .‬زمانهکان ههمیشه‬ ‫ی��هک زم��ان��ن‪ .‬تێڕوانییهنهکان بۆ ئهویتر‬ ‫ههمیشه ی��هک تێڕوانینه‪ .‬ئهویتر ئهبێت‬ ‫ههمیشه له ئاستێکى نزمتر و ئاستێکى‬ ‫بچووکتر له ئینسان تهماشابکرێت‪ ،‬بۆئهوهى‬ ‫من تاوهکو شوناسى خۆم وهک��و شوناسێکى‬ ‫پیرۆز ب��هرز و گرنگتر له شوناسهکانى تر‬ ‫پێشکهش به ئهندامانى گرووپهکهى خۆم‬ ‫بکهم‪ ،‬که ئهمه میکانیزمێکى کۆمهاڵیهتى‬ ‫درووست دهکات که له رێگهیهوه تورکێک وهکو‬ ‫نهتهوهیهک ههستبکات بههێزتره له میلهتێکى‬ ‫الوازى بچووکى وهکو کورد بهخهیاڵى خۆى‪.‬‬ ‫ئهم فهخره قهومییه‪ ،‬وایلێبکات به ردهوام‬ ‫ئ��هم ئ��ای��دۆل��ۆژی��ی��ه ناسیۆنالیستییه ئهم‬ ‫سیستهمه ناسیۆنالیسیتییه دینییه بهرههم‬ ‫بهێنێتهوه‪ .‬لهبهرئهوه شتێکى سهیرنییه که‬

‫چاوپێکەوتن‬ ‫ئهو زمانه ههمیشه یهک زمانه و ناگۆڕێت‪.‬‬ ‫گ��وت��ارهک��ان��ى ههمیشه گوتارێکى س���اده و‬ ‫سهتحى له رووى فکرییهوه‪ ،‬وه زۆر زۆر‬ ‫گهمژانه له ڕووى مهنتقییهوه‪ .‬ئهگهر ئهم‬ ‫گوتارانه بیخهیته بهر تیشکى عهقڵ و تیشکى‬ ‫مهنتیق و لێکى بهیتهوه‪ .‬زۆربهى ئهم وتاره‬ ‫سیاسییانه‪ ،‬وتارى زۆر نالۆژیکین‪ ،‬بهرگهى‬ ‫هیچ حوکم و دادگایهکى عهقاڵنى ناگرن له‬ ‫خوێندنهوهیاندا‪ ،‬بهاڵم لهگهڵ ئهوهشدا هێزى‬ ‫کارکردنیان ههیه و هێزى کاریگهریان ههیه‬ ‫لهسهر مرۆڤه سادهکان‪ ،‬چونکه له بنهڕهتدا‬ ‫مرۆڤه سادهکان له کۆمهڵگا خۆرههاڵتییهکان‪،‬‬ ‫ئهو مرۆڤانهن تا ئهندازهیهکى زۆر له ههموو‬ ‫خوێندنى پهروهردهیی‪ ،‬پهروهردهیی زانستى‪،‬‬ ‫ف��ک��رى‪ ،‬ئهخالقى‪ ،‬بێبهریی ک���راون‪ .‬هیچ‬ ‫جیهانێک ناناسن ل��هدهرهوهى ئهو جیهانهى‬ ‫ک��ه خ��ۆی��ان تیا ئ��هژی��ن‪ .‬هیچ ج��ۆرێ��ک له‬ ‫مۆدێلى کۆمهاڵیهتى تر شارهزانین جگه لهو‬ ‫مۆدێله کۆمهاڵیهتییهى که خۆیان لهناویا‬ ‫ئ��هژی��ن‪ .‬بۆیه کارلێکردنیان زۆر ئاسانه‪،‬‬ ‫ئاراستهکردنیان زۆر ئاسانه‪ ،‬دیسپلین کردن و‬ ‫کۆنتڕڵکردنیان زۆر ئاسانه‪ .‬له رێگاى ههندێ‬ ‫گوتارى سادهى گهمژانهوه‪ ،‬که سیاسییهکان‬ ‫بهرههمى ئههێنن‪ ،‬زۆر ئاسانه‪.‬‬

‫یان کۆمۆنیزم له رووسیا‪ ،‬حهفتا ساڵ حوکم‬ ‫ئ��هک��ات‪ .‬ک��ه حیزبى کۆمۆنیستى رووس��ى‬ ‫ئهڕوخێت‪ ،‬نزیکهى بیست ملیۆن ئهندامى‬ ‫ههیه‪ .‬مهرج نییه مێژوو بهردهوام‪ ،‬هیوایهکى‬ ‫کۆنکرێتت پێشکهش بکات و بڵێ ئهوه ئهو‬ ‫هیوایه ههیه دهبێت بهم رێگایهدا بڕۆیت‪.‬‬ ‫هیوا شتێکه درووستدهکرێت‪ ،‬شتێک نیه‬ ‫مێژوو پێمان ببهخشێت‪ .‬من چیتر باوهڕم‬ ‫بهوه نیه بڵیم ئهمه مێژووه بۆخۆى قاڵبى‬ ‫خۆى ههیه و رهوتێکى خۆى ههیهو بمانهوێت‬ ‫و نهمانهوێت ئهم رهوته ئهگرێتهبهر‪ .‬ئهمه‬ ‫خورافهتێکه‪ ،‬کۆتایی پێهاتووه‪.‬‬ ‫م��ێ��ژوو ئینسانهکان درووس���ت���ى دهک���هن‪.‬‬ ‫ههروهک چۆن باسمانه لهوهکرد که ئینسان‬ ‫کاریگهرییهکى راستهخۆى لهسهر سرووشت‬ ‫ههیهو چیتر سرووشت نهماوهو ئهوهى ههیه‬ ‫ئیرادهى ئینسانه‪ .‬ئیرادهى ئینسانه لهسهر‬ ‫ئهم ئهستێرهیه‪ ،‬وێرانى ئهکات یان گهشهى‬ ‫پێ ئهدات‪ .‬ئیرادهى ئینسانیشه لهناو مێژوودا‪.‬‬ ‫ئ��هو م��ێ��ژووه ئهگۆڕێت ی��ان ناگۆڕێت‪.‬لهم‬ ‫حاڵهتهدا که تهماشا ئهکهیت‪ ،‬خودى مێژووش‬ ‫ئهمهلێک نیه بیدات بهتۆ‪ .‬تهنیا ئهمهلێک‬ ‫ههبێت‪ ،‬لهناو مرۆڤهکان خۆیاندایه‪ ،‬لهناو ئهو‬ ‫هۆشیارانهى که ههیانه‪ ،‬لهناو ههستکردنیانه‬

‫‪ :‬ل���ه ه���هن���دێ ل�����هو راپ��������ۆرت و‬ ‫چاوپێکهوتنانهى که دهیبینین لهسهر عێراق‪،‬‬ ‫ب���هراورد بهتواناى ئ��اب��وورى و س���هروهت و‬ ‫سامانى ئهو واڵته‪ ،‬شتێکى ترسناک ئهبینیت‪.‬‬ ‫له ههندێ لهو دیمهنانهدا زبڵدانێکى گهوره‬ ‫ئهبینیت‪ .‬شارێکى وهکو بهغدا بهو ههموو‬ ‫مێژووییهوه‪ ،‬هاتووهته سهر ئهوهى له لیستى‬ ‫ههڵسهنگاندنى شارهکاندا‪ ،‬خراپترین شارى‬ ‫دنیا بێت‪ .‬واته چ ئومێدێک ههیه بهم واڵته‪،‬‬ ‫چ ئومێدێک به پرۆژهى ئهم واڵته ههیه‪ ،‬چ‬ ‫ئومێدێک به نیشتیمانى کردنى ئهم واڵته‬ ‫ههیه؟ بهگشتى هیچ ئومێدێک ههیه؟‬ ‫بهختیار ع��هل��ى‪ :‬هیچ ئومێدێک نییه‪.‬‬ ‫کێشهکه لهوهدایه له مێژوودا چهندین ساڵ‬ ‫دهڕوات‪ ،‬قۆناغى گهوره ئهڕوات‪ ،‬بهبێ ئهوهى‬ ‫ئومێدى راستهقینه ههبێت‪ .‬تۆ بیربکهرهوه‬ ‫لهسهردهمى نازییهتدا‪ ،‬ههموو کۆمهڵگاى‬ ‫ئهڵمانى بهو ههموو ئهو کلتوره دهوڵهمهندهى‬ ‫که ئهڵمانیا ههیبوو‪ ،‬ئهڵمانیایهک که خاوهنى‬ ‫گۆته و ریلکه و شیلهر و ئ��هو عهقڵییهته‬ ‫گهورانهو ئهو ههموو مۆسیقار و هونهرمهنده‬ ‫گ��هوران��هب��وو‪ ،‬ل��هگ��هڵ ئ��هوهش��دا کۆمهڵگاى‬ ‫ئهڵمانى‪ ،‬بهشێوهیهکى زۆر زۆر بهرباڵو‬ ‫دواى هیتلهر دهکهوێت‪ .‬چار چییه لێرهدا؟‪.‬‬

‫ب��هم ق��هی��ران��ه گ���هورهی���هى ک��ه بهکۆتایی‬ ‫هێنان ب��هم قهیرانه له رێگاى وهرگرتنى‬ ‫ئاڕاستهیهکهوه که جیاوازبێت لهوهى تا ئێستا‬ ‫پیایدا رۆشتووین‪ .‬تاقیکردنهوهیهى رێگایهک‬ ‫ج��ی��اواز بێت ل��هو رێگایانهى ک��ه تائێستا‬ ‫تاقیمانکردووهتهوه‪ .‬وهرگرتنى ئاڕاستهیهک‬ ‫که نهچێتهوه س��هر ههمان خ��هت‪ ،‬ههمان‬ ‫بیرکردنهوهى ناسیۆنالیستى ئایدۆلۆجى‬ ‫داخ��راو له خۆرههاڵتدا که ل��هم��اوهى سهد‬ ‫ساڵى رابردوودا‪ ،‬بااڵدهست بووه‪ .‬ئهم رێگایه‬ ‫جگه لهوهى رێگایهکى داخ��راوه‪ ،‬جگهلهوهى‬ ‫گرووپى ترساو درووستدهکات‪ ،‬جگه لهوهى‬ ‫هێز گهلێک درووستدهکات بیانهوێت له رێگاى‬ ‫توندووتیژییهوه خۆیان بپارێزن‪ ،‬ئهویتر‬ ‫لهناوبهرن بۆ ئهوهى بژین‪ .‬تهسهوریان وابێت‬ ‫له رێگهى مردن و قهالچۆکردنى ئهوانى ترهوه‬ ‫ئهتوانن درێژه بهبوونى مێژووى خۆیان بهن‪،‬‬ ‫ناگهینه سهر هیچ رێگایهکى تر‪ .‬هیوا ههمیشه‬ ‫وهکو ئهڵێم شتێک نییه کهسێک پێشکهشمان‬ ‫بکات‪ .‬هیوا شتێکى ئهبێت رۆژان��ه خهباتى‬ ‫بۆبکهین‪ ،‬درووستدهکرێت‪ .‬من و تۆ درووستى‬ ‫ئهکهین‪ ،‬ئینسانهکان درووستى ئهکهن‪ .‬ئهگهر‬ ‫ئێمه ئیرادهى درووستکردنی ئهو هیوایهمان‬ ‫نهبێت‪ ،‬هیوا درووستنابێت‪ .‬قۆناغ ههیه‬

‫‪9‬‬

‫له مێژوودا سهتان ساڵ ئ��هڕوا ئینسانهکان‬ ‫لهژێر سیستهمێکى کۆیالیهتى رازی��ی��ه و‬ ‫تێیدا ئهژین و دا ئهنیشن بهبێ ئ��هوهى له‬ ‫راستى دا بیر له گۆڕانکاریی سیستهماتیکى‬ ‫بکهنهوه‪ .‬ئهمه بۆچى وایه‪ ،‬ئهمه پهیوهندى‬ ‫قوڵى به سایکۆلۆژیاى مرۆڤهوه ههیه‪ .‬بیریاره‬ ‫گهورهکانى وهک فرۆید و الکان و فرۆمۆنز‪،‬‬ ‫زۆر ئیشیان لهسهر ئهم چهمکانه‪ ،‬ئهم دۆخه‬ ‫ک��ردووه‪ .‬بۆ ئینسان له ئ��ازادى ئهترسێت؟‬ ‫بۆ ئینسان زۆرج��ار قبوڵکردنى عهبدایهتى‬ ‫پێخۆشتره لهوهى که ئازاد بێت؟ بۆیه هیوا‪،‬‬ ‫وهکو وتم چاوهڕوانى ئهوه نهبین هیوایهک‬ ‫له ئاسمانهوه بێته خوارهوه‪ .‬چاوهڕوانى ئهوه‬ ‫نهبین هیوایهک له م��ێ��ژوودا پێشکهشمان‬ ‫بکات‪ ،‬چ��اوهڕوان��ى ئ��هوه نهبین‪ ،‬ئ��هم کایه‬ ‫سیاسیه بهم عهقڵییهتهوه بهم پێکهاتهوه‪ ،‬بهم‬ ‫تێڕوانینهوه‪ ،‬بهو الیهنانهى که تێیدا زاڵه‪،‬‬ ‫شتێکى نوێى تیا بهرههم بێت بهبێ ئهوهى‬ ‫له راستیدا ئیشمان کردبێت‪ .‬دنیابینییهکى‬ ‫ترمان درووستکردبێت‪ ،‬ئاڕاستهیهکى ترمان‬ ‫درووس��ت��ک��ردب��ێ��ت‪ .‬بزانین وهک��و کۆمهڵگا‬ ‫ب��هرهو کوێ ئهڕۆین وه لهکوێوه هاتووین‪.‬‬ ‫له کاتێکدا له کۆمهڵگایهکدا که نهزانێت له‬ ‫کوێوه هاتووهو رابردووى خۆى نهخوێنێتهوه‪،‬‬ ‫م��ێ��ژووى ک��ای��هى سیاسیی ئێستاى خۆى‬ ‫نهخوێنێتهوه‪ ،‬کێشهکانى خۆى نهخوێنێتهوه‪،‬‬ ‫جورئهتى ئهوهى نهبێت‪ ،‬تێڕوانینهکانى خۆى‬ ‫بخوێنێتهوه و خۆى نوێ بکاتهوه‪ .‬جارێکى‬ ‫دووب��ارهى ئهکهمهوه‪ ،‬به عهقڵى سهد ساڵ‬ ‫هێشتا بیر له دین‪ ،‬له ئهخالق‪ ،‬له ههموو کێشه‬ ‫گهورهکان بکاتهوه‪ ،‬بهاڵم داواى گۆڕانکاریى و‬ ‫ئومێدیش بکات‪ ،‬بێگومان ئومێد له دۆخى وادا‬ ‫درووستنابێت‪ .‬ئومێد شتێکه پهیوهندى به‬ ‫خۆمانهوه ههیه‪ ،‬پهیوهندى به جورئهتمانهوه‬ ‫ههیه‪ ،‬پهیوهندى به ئازاییهتیمانهوه ههیه بۆ‬ ‫بیرکردنهوه‪ .‬پهیوهندى به ئازایهتییمانهوه‬ ‫ه��هی��ه ب��ۆ خ��ۆب��ی��ن��ی��ن‪ ،‬ئ��ازای��هت��ی��م��ان له‬ ‫درووستکردنى یۆتۆپیایهکى تازه‪ .‬یۆتۆپیا به‬ ‫مانا پۆزهتیڤهکهى‪ ،‬بهمانهى ئهوهى مۆدێلێکى‬ ‫تر له ژیان مۆدێلێکى تر له بیرکردنهوه که‬ ‫قواڵییهکانى‪ ،‬ریشهکانى‪ ،‬نهچێتهوه سهر ئهم‬ ‫جۆره له مهنتالیتهیت‪ ،‬ئهم جۆره له مۆراڵ‬ ‫که ئێستا زاڵه له کۆمهڵگاکانى ئێمه‪.‬‬ ‫‪ :‬پ����رۆژهى ن��وێ ی��ان رۆم��ان��ى نوێ‬ ‫چیت بهدهستهوهیه‪ ،‬بهتایبهت لهسهر ئهو‬ ‫دۆخ��هى کوردستان و عێراق‪ ،‬ئهگهر ههیه‬ ‫ناوهڕۆکهکهى باسله چى دهکات؟‬ ‫بهختیار عهلى‪ :‬من ب���هردهوام دهن��ووس��م‪،‬‬ ‫ب����هردهوام لهسهر چهند پ��رۆژهی��هک ئیش‬ ‫دهک���هم‪ .‬ئیتر ج��ارى وا ههیه س��هد الپ��هڕه‬ ‫ئهنوسى بهدڵت نیه بهجێى ئههێڵى‪ ،‬ئهچیته‬ ‫سهر پرۆژهیهکى تر� جارى وا ههیه لهویش‬ ‫چهندین الپهڕه ئهنووسى‪ ،‬بهجێى ئههێڵى‪.‬‬ ‫لهئێستادا لهسهر پ��رۆژهى رۆمانێک ئیش‬ ‫دهک��هم که رهنگه له داهاتوویهکى نزیکدا‬ ‫ت��هواوب��ێ��ت‪ .‬تێکستێکى زۆر گ���هوره نییه‪.‬‬ ‫تێکستێکه باسلهو ه��ێ��زه تێکشکێنهرهى‬ ‫کۆمهڵگا ئهکات بۆ ئینسان‪ .‬کۆمهڵگا چۆن‬ ‫ئهتوانێت ئینسانهکان تێکبشکێنن‪ ،‬چۆن ئهو‬ ‫دهزگ��ا کۆمهاڵیهتییه جیاوازانه‪ .‬بۆنموونه‬ ‫دهزگ��اى خێزان‪ ،‬دهزگ��اى خوێندن‪ ،‬دهزگ��اى‬ ‫خێڵ ههموو لهگهڵ دهوڵهتدا‪ ،‬لهگهڵ سیستمى‬ ‫سیاسیدا‪ ،‬دهس��ت تێکهڵ ئ��هک��هن لهپێناو‬ ‫تێکشکاندنى ئینساندا‪ .‬ئهو پرۆسه گهورهیه‪،‬‬ ‫ئ��هو پ��رۆس��هی��ه ک��ه ت��اک ئهکهوێته نێوان‬ ‫کۆمهڵێک بهرداشى هێزى لهخۆى گهورهترهوه‪.‬‬ ‫هێزى زۆر ترسناک‪ ،‬هێزى خێڵ‪ ،‬هێزى‬ ‫دی��ن‪ ،‬کۆمهڵگا‪ ،‬ئایدۆلۆژیاى سیاسی هێزى‬ ‫دیکتاتۆرییهت ههمووى پێکهوه کۆدهبنهوه له‬ ‫پێناوى تێکشاندنى ئهو خهونهى که مرۆڤێک‬ ‫ههیهتى‪ .‬رهنگه خهونێکى بچووک بێت‪ ،‬بهاڵم‬ ‫جێگهى نابێتهوه لهناو ئ��هو سیستهمهدا‪.‬‬ ‫زۆربهى ئهدهبیاتى من تا ئهندازهیهکى زۆر‬ ‫له سهر ئایدیاى رزگ��ارک��ردن ئیش دهک��ات‪،‬‬ ‫ئایدیاى رزگارکردنى ئینسان‪ ،‬هونهر‪ ،‬جوانى‪.‬‬ ‫لێرهشدا بهههمانشێوه ئایدیاى سهرهکى‪،‬‬ ‫ئایدیاى ئهوهیه ئینسانێک چۆن ههوڵ ئهدات‬ ‫لهناو ئهو ههموو هێزانهدا رێگایهک بۆخۆى‬ ‫بدۆزێتهوهو رزگارییهک بهدهستبهێنێت که‬ ‫لهدواجاردا ناتوانێت بهدهستى بهێنێت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫ژماره (‪ )1760‬چوارشهممه ‪2018/6/27‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫دوای‌نزیکەی‬ ‫‪‌١٠٠‬ساڵ‌لە‌‬ ‫دروستکردنی‌تورکیا‪‌،‬‬ ‫وێنەی‌ئەردۆغان‌‬ ‫زیاتر‌بەرباڵوە‌تاکو‌‬ ‫ئەتاتورک‬ ‫ب���ردن���ەوەی ئ���ەردۆغ���ان ن��ووس��ی��وە و‬ ‫تیایدا ئاماژە بەوە دەکات کە چۆن ئەو‬ ‫س��ەرۆک��ەی تورکیا داه��ات��ووی و وێنەی‬ ‫تورکیا بە تەواوی دەگۆرێت‬ ‫ساڵی پار‪ ،‬تورکیا ریفراندۆمی ئەنجامدا‬ ‫و ئامانج لێی گواستنەوەی دەس��ەاڵت‬ ‫بوو لە پەڕلەمانەوە بۆ سەرۆکایەتی‪،‬‬ ‫سەرۆکیش ئ��ەردۆغ��ان خۆیەتی‪ .‬ئیدی‬ ‫ئەردۆغان دەسەاڵتی دەبێت بە جۆرێک‬ ‫بڕیاری فەرمی و کۆبوونەوەی لەسەر‬ ‫ئاستی بااڵ رێکبخات‪ ،‬هەروەها سەرۆک‬ ‫دەسەاڵتی دەبێت بریار لەسەر بودجەی‬ ‫واڵت بدات و کۆنترۆلی سوپا و پۆلیسی‬ ‫تورکیا بکات‪ .‬بە واتایەکی دیکە دەسەاڵتی‬ ‫سەرۆک وەزیران و پەڕلەمان بەهایەکی‬ ‫ئەوتۆی نامێنێت‪.‬‬ ‫ئێستا ئەردۆغان هەر ئەو دەسەاڵتانەی‬ ‫هەیە‪ ،‬ب��ەاڵم ئەمە بەهۆی راگەیاندنی‬ ‫باری نائاساییە لە واڵت‪ ،‬کە رەنگە ئەگەر‬ ‫ئەو بارە ئاساییە الببرایە‪ ،‬ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫تورکیا هەندێک دەسەاڵتی پەیدا بکردایە‬ ‫و هەناسەیەکی لە فەزای سیاسی تورکیا‬ ‫بدایە‪ ،‬بەاڵم چیدی پێویست بە باری نا‬ ‫ئاسایی ناکات‪ ،‬تاکە بڕیاردەرەکەی تورکیا‬ ‫لە هەمیشە بەهێزتر دەبێت‪.‬‬ ‫ئایا‌سەرکەوتنی‌‬ ‫ئەردۆغان‌مانای‌کۆتایی‌‬ ‫سیکۆالریزمە‌لە‌تورکیا؟‬

‫دیموکراسی یان سوڵتانیزم؟‬ ‫ئەوەی‌دواتر‌دەبێت‌بجەنگێت‌دامەزراوە‌دیموکراسییەکانن‌تا‌‬ ‫ڕێگریی‌لەو‌«سوڵتانە»‌نوێیە‌بکەن‌کە‌دەبێتە‌فەرمانڕەوای‌تورکیا‬ ‫تایمز‪‌‌،‬‬ ‫ئ���ەردۆغ���ان دەی��وی��س��ت بەهەرنرخێک‬ ‫بێت پارتی دیموکراتی گەالن‪ ،‬هەدەپە‪،‬‬ ‫بەربەستی ‪ ٪١٠‬دەنگەکان بۆ بەشداریکردن‬ ‫ل��ە پەڕلەمانی تورکیا تێنەپەڕێنێت‬ ‫چونکە دواج��ار ئەمە پێگەی پارتەکەی‬ ‫ئ�����ەردۆغ�����ان‪ ،‬ئ���ەک���ەپ���ەی ب��ەه��ێ��زت��ر‬

‫دەک��رد‪ ،‬ب��ەاڵم س��ەڕەرای زیندانیکردنی‬ ‫س��ەاڵح��ەدی��ن دەم��ی��رت��اش ب��ە بیانووی‬ ‫ت��ی��رۆر و زی��ن��دان��ی��ک��ردن��ی ئەندامانی‬ ‫هەدەپە نەبووە هۆی ئەوەی ئەو پارتە‬ ‫نەتوانێت بچێتە پەڕلەمان‪.‬‬ ‫دەمیرتاش خۆی لەناو زیندان کەمپینی‬ ‫دەک���رد‪ .‬رۆژان���ە الیەنگر و ئەندامانی‬ ‫ه���ەدەپ���ە ه��ێ��رش��ی��ان دەک���رای���ە س���ەر‪.‬‬ ‫الیەنگرانی ئەکەپە بە زەبری چەک لە‬

‫ناوچەیەکی وەک پرسوس داوای���ان لە‬ ‫خەڵک دەکرد دەنگ نەدەن بە هەدەپە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم دواج��ار ئەمانە س��وودی نەبوو و‬ ‫هەدەپە توانی وەک پارتێکی نزیک لە‬ ‫کورد بچێتە ناو پەڕلەمانی تورکیا‪.‬‬ ‫گۆڕینی‌دەوڵەتی‌تورکیا‌لەسەر‌دەستی‌‬ ‫ئەردۆغان‬ ‫رۆژن��ام��ەی تایمز‪ ،‬راپۆرتێکی لەسەر‬

‫ئایا‌سەرکەوتنی‌ئەردۆغان‌مانای‌‬ ‫کۆتایی‌سیکۆالریزمە‌لە‌تورکیا؟‬ ‫لە ساڵی ‪ ١٩٢٣‬تورکیا وەک دەوڵەتێکی‬ ‫سیکۆالر دروست بوو‪ ،‬ئامانجی سەرەکیش‬ ‫لەو دەوڵەتە جیاکردنەوەی ئاین بوو لە‬ ‫ژیانی رۆژانەی خەڵک‪ .‬دامەزرێنەری ئەو‬ ‫دەوڵەتەش موستەفا کەمال ئەتاتورک‬ ‫بوو؟‬ ‫ب����ەاڵم دوای ن��زی��ک��ەی ‪ ١٠٠‬س����اڵ لە‬ ‫دروس��ت��ک��ردن��ی ئ��ەو دەوڵ���ەت���ە‪ ،‬وێنەی‬ ‫ئ����ەردۆغ����ان زی���ات���ر ب����ەرب����اوە ت��اک��و‬ ‫ئ��ەت��ات��ورک ل��ە ت��ورک��ی��ا‪ ،‬ئ��ەوەش��ی ئەو‬ ‫س��ەرۆک��ەی ئ��ەک��ەپ��ەی وا ن���اودارک���رد‪،‬‬ ‫زۆرینە مووسوڵمانەکەی تورکیا بوون‬ ‫کە پێچەوانەی خواستی ئەتاتورک بیر‬ ‫دەکەنەوە‪.‬‬ ‫ئ����ەردۆغ����ان دەڵ���ێ���ت ئ����ەو دەی���ەوێ���ت‬ ‫«نەوەیەکی دینی» دروست بکات و وانەی‬ ‫دینیش لە قوتابخانەکان بااڵ دەستبێت‪.‬‬ ‫ئەو نیازی هەیە یاسای قەدەغەکردنی‬ ‫ل��ەچ��ک ل��ە دام������ەزراوە حکوومیەکان‬ ‫راب��گ��رێ��ت و ل��ە ئ��ێ��س��ت��اش��دا خەریکی‬ ‫دروس��ت��ک��ردن��ی م��زگ��ەوت��ێ��ک��ی یەکجار‬ ‫گەورەیە لە ئیستنەبوڵ‪.‬‬ ‫ئەردۆغان وێنای خۆی بۆ تورکیا هەیە‪،‬‬ ‫هەر وەک چۆن ئەتاتورک وێنای خۆی بۆ‬ ‫تورکیا هەبوو‪ ،‬ئەمەش وا دەکات ئیدی‬ ‫ئیسالم زی��ات��ر ب��اڵ ب��ەس��ەر کۆمەڵگەی‬ ‫تورکیادا بکێشێت‪.‬‬ ‫پەیوەندی‌خراپی‌تورکیا‌لەگەڵ‌رۆژئاوا‬ ‫کاتێک لە ساڵی ‪ ٢٠٠٣‬ئەردۆغان هاتە سەر‬ ‫دەس���ەاڵت‪ ،‬خەڵک وەک سەرکردەیەکی‬ ‫ل��ی��ب��راڵ دەیانبینی ک��ە دەت��وان��ێ��ت بە‬ ‫شێوەیەکی باش مامەڵە لەگەڵ جیهانی‬ ‫ئیسالمی بکات لە دوای رووداوەکانی ‪١١‬ی‬ ‫سێپتێمبەری ئەمریکا‪ .‬بەاڵم چیدی ئەوە‬

‫راست نییە‪ .‬ئەگەرچی تورکیا ئەندامە‬ ‫لە ناتۆ و هەوڵیشیدا ببێتە ئەندام لە‬ ‫یەکێتی ئەوروپا‪ ،‬ئەردۆغان بەم دوایە‬ ‫سیستەمی بەرگری لە رووسیا ک��ڕی و‬ ‫دەسەاڵتەکەشی زیاتر هاوشێوەی ڤالدمیر‬ ‫پوتین‪ ،‬سەرۆکی رووسیایە‪.‬‬ ‫رۆژئ��اوا دەیەوێت ج��ارێ تورکیا بخاتە‬ ‫الیەکەوە‪ .‬یەکێتی ئەوروپا یەک ملیار‬ ‫و ‪ ٨٠٠‬هەزار دۆالری لە گرێبەستی نێوان‬ ‫یەکێتی ئ��ەوروپ��ا و تورکیا دەرب���ارەی‬ ‫ک��ێ��ش��ەی پ���ەن���اب���ەران خ��ەرج��ک��ردووە‬ ‫لەکاتێکدا تورکیا ئێستا یاریزانێکی‬ ‫جەنگە ل��ە س��ووری��ا‪ .‬ه��ەروەه��ا بەهۆی‬ ‫پشتگیری ک���وردەک���ان ل��ە راب�����ردوودا‪،‬‬ ‫ئەنقەرە پەیوەندی لەگەڵ واشنتن وەک‬ ‫پێشوو نەما‪.‬‬ ‫ل���ە ک��ات��ی س��ەرک��ەوت��ن��ی‪ ،‬ئ���ەردۆغ���ان‬ ‫هێرشیکردوە سەر رۆژئاوا و وتی «زۆری‬ ‫رێژەی بەشداری لە هەڵبژاردنەکان وایان‬ ‫لە رۆژئاوا کرد کە نەڵێن ئەم پرۆسەیە‬ ‫نا دیموکراسیە»‪.‬‬ ‫ئ��ەردۆغ��ان��ی��ش ه��اوش��ێ��وەی پ��وت��ی��ن و‬ ‫سەرۆکی وەزی��ران��ی هەنگاریا‪ ،‬ڤیکتۆر‬ ‫ئ��ۆرب��ان‪ ،‬دی��م��وک��راس��ی ب��ەک��اره��ێ��ن��ا بۆ‬ ‫بەهێزکردنی خۆی و بوونی دەسەاڵتی‬ ‫رەها‪ ،‬بەاڵم ناشبێت ئەوەی لە بیرچێت‬ ‫کە بەدەستهێنانی ‪ ٪٥٣‬ی دەنگەکان لە‬ ‫الیەن هاوپەیمانێتیەکەیەوە (‪٪٤٢‬دەنگی‬ ‫پارەتەکەی خۆیەتی)‪ ،‬مانای ئەوە نییە‬ ‫لەو واڵتە ئۆپۆزسیۆن نییە‪.‬‬ ‫ئۆپۆزسیۆنێکی شکستخواردوو بەاڵم نوێ‬ ‫کاتێک ئ��ەردۆغ��ان بڕیاری هەڵبژاردنی‬ ‫دا دیاربوو دەیزانی بەهۆی ن��اوداری و‬ ‫ئۆپۆزسیۆنێکی داب��ەش��ب��وو ل��ە تورکیا‬ ‫سەرکەوتوو دەبێت‪.‬‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی تورکیا بانگەشەی باشیان‬ ‫کرد بەجۆرێک مەترسییان بۆ ئەردۆغان‬ ‫دروس��ت��ک��ردب��وو‪ .‬ل��ە دوای��ی��ن رۆژەک��ان��ی‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن‪ ،‬ک��ۆب��وون��ەوەی ج��ەم��اوەری‬ ‫ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن‪ ،‬م��ل��ی��ۆن��ەه��ا ک��ەس��ی لە‬ ‫شەقامەکانی ئیستەنبووڵ کۆکردەوە کە‬ ‫رەنگ بوو چەند مانگێک پێش ئەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫ژمارە زۆرەی خەڵک پێشبینی نەکرایە‬ ‫رکابەری سەرەکی ئەردۆغان‪ ،‬موحەرەم‬ ‫ئینجە ب��وو‪ ،‬ک��ە رۆژی دووش��ەم��م��ە لە‬ ‫کۆنگرەیەکی رۆژنامەنووسی وتی“ئایا‬ ‫ئ�����ەوان دەن��گ��ەک��ان��ی��ان دزی؟ ب��ەڵ��ێ‬ ‫کردیان‪،‬بەاڵم ئایا ئەوان ‪ ١٠‬ملیۆن دەنگیان‬ ‫دزی؟ نەخێر»‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی ئۆپۆزسیۆنی تورکیا ئەمجارە‬ ‫گ���ل���ەی���ی ل����ێ����دەک����ەن‪ ،‬پ���ێ���چ���ەوان���ەی‬ ‫ریفراندۆمەکەی ساڵی پار‪ ،‬بەکارهێنانی‬ ‫دەس��ەاڵت��ە زۆرەک��ەی ئ��ەردۆغ��ان ب��وو لە‬ ‫بەرژەوەندی خۆی و پارتەکەی‪.‬‬ ‫س��ەاڵح��ەدی��ن دەم���ی���رت���اش‪ ،‬ک��ان��دی��دە‬ ‫کوردەکەی سەرۆکایەتی‪ ،‬توانی پارتەکەی‬ ‫هەدەپە‪ ،‬سەربخات بۆ پەڕلەمان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەیتوانی ئ��ەوەن��دە دەن��گ بهێنێت کە‬ ‫زۆرینە لە ئەردۆغان بسێنێتەوە‪.‬‬ ‫ئ��ەم��ج��ارە تێکڕا دەن��گ��ی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫زیادیکرد و خەڵکی زیاتر پشتگیریکردن‪،‬‬ ‫ئەمەش هیوا دەبەخشێتە هەندێک تورک‬ ‫کە دژی سیاسەتی تورکیان ل��ەو واڵتە‬ ‫گرنگەی رۆژه��ەاڵت��ی ن��اوەڕاس��ت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوان هەر لەژێر هەڕەشەدا دەمێننەوە‪،‬‬ ‫ئەوەی دواتر دەبێت بجەنگێت دامەزراوە‬ ‫دیموکراسییەکانن‪.‬‬ ‫لە هەڵبژاردنی ‪ ٢٤‬ی حوزەیران‪ ،‬رەجەب‬ ‫ت��ەی��ب ئ���ەردۆغ���ان ت��وان��ی زۆری��ن��ەی‬ ‫دەنگەکان بەدەست بهێنێت و چانسی‬ ‫گۆڕینی دەسەاڵتی پەڕلەمانی تورکیا بۆ‬ ‫سەرۆکایەتی زۆر زیاتر ب��ووە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫ت��ورک��ی��ا دەخ���ات���ە ژێ���ر دوو ڕی��ان��ێ��ک‪،‬‬ ‫ئ��ای��ا س��ی��ک��ۆالرەک��ان چ��ۆک ب��ۆ دەوڵ��ەت��ە‬ ‫ئیسالمیەکەی ئ��ەردۆغ��ان دادەن یان‬ ‫بەجۆرێک ڕیگری لەو «سوڵتانە» نوێیە‬ ‫دەک���ەن ک��ە ببێتە تاکە ف��ەرم��ان��ڕەوای‬ ‫تورکیا‪.‬‬

‫ژماره (‪ )1760‬چوارشهممه ‪2018/6/27‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫‪11‬‬

‫ئەو کچەی حەزی کرد ببێتە رۆژنامەنوس‬ ‫لە ‪ ٢٢‬ساڵی بووە پەرلەمانتاری هەدەپە‬ ‫‪‬‬ ‫دەرسیم داغ تەمەنی ‪ ٢٢‬ساڵە و لەسەر‬ ‫لیستى هەدەپە لەشارى ئامەد لە باکووری‬ ‫کوردستان بۆ پەرلەمان هەڵبژێردرا‪،‬‬ ‫ب��ەوەش ب��وو بە یەکێک لە گەنجترین‬ ‫پەرلەمانتارەکانى پەرلەمانى تورکیا‪.‬‬ ‫دوای سەرکەوتی بۆ پەرلەمان دەرسیم‬ ‫وتی «ئێمە بە گەنجی دەستمان پێکرد و‬

‫بە گەنجیش سەردەکەوی»‪ ،‬دەشمەوێت لە‬ ‫پەرلەماندا ببمە دەنگ و ڕەنگی گەنجان»‪.‬‬ ‫دەرس��ی��م داغ‪ ،‬بەهۆی بنەماڵەکەی کە‬ ‫لەناو تێکۆشانی ئ��ازادی��ی ک��وردا ب��وون‪،‬‬ ‫خ��واس��ت��ی س��ی��اس��ی و نیشتیمانپەری‬ ‫هەیە‪ .‬کاتێک دەرسیم داغ لە قۆناغی‬ ‫س��ەرەت��ای��ی خ��وێ��ن��دوی��ەت��ی‪ ،‬دەیویست‬ ‫لەداهاتوودا ببێتە دەروون��ن��اس‪ ،‬دواتر‬ ‫لە قۆناغی ئامادەیدا دەیویست ببێت بە‬

‫رۆژنامەنووس‪ ،‬دواجار بڕیاریدا لە بەشی‬ ‫زمان و کلتوری کوردی درێژە بەخوێندن‬ ‫بدات‪.‬‬ ‫بەو شێوەیە دەرسیم داغ لە بەشی وێژە‬ ‫و زمانی کوردی لە زانکۆی ئارتوکلو لە‬ ‫مێردین خوێندنی تەواو کرد‪ ،‬ئەو کاتەی‬ ‫کە لە زانکۆ ب��وو‪ ،‬بەشێوەیەکی چاالک‬ ‫پەیوەست بە کاری سیاسی بوو‪.‬‬ ‫دەرس��ی��م داغ ل��ەو ب��ڕوای��ەدای��ە گەنجان‬

‫هێزی بنەڕەتیی زانست و پێشکەوتنن‪،‬‬ ‫ب��ۆی��ە دەب���ێ���ت ب��ب��ن��ە خ���اوەن���ی م��اف��ی‬ ‫ڕادەربڕین‪ .‬بەو بیرو بڕوایەوە‪ ،‬بڕیاریدا‬ ‫لەناو هەدەپەدا جێ بگرێت و پەیوەست‬ ‫بە کاری سیاسیی ببێت‪.‬‬ ‫دەرس��ی��م ب��ە وت���ەی «ئێمە ب��ە گەنجی‬ ‫دەس���ت���م���ان پ��ێ��ک��رد و ب���ە گ��ەن��ج��ی��ش‬ ‫سەردەکەوین»‪ ،‬دەیەوێت لە پەرلەماندا‬ ‫ببێتە دەنگ و ڕەنگی گەنجان‪.‬‬

‫دەرسیم‌داغ‌تەمەنی‌‪‌٢٢‬ساڵ‬

‫خەونی تورکیا بۆ بااڵدەستبوون‬ ‫بەسەر کوردەکان نزیکە لە لەناو چوون‬ ‫چەند‌بەرپرسێکی‌سعودیە‌و‌ئیمارات‌و‌ئوردن‌داوای‌دروستکردنی‌هێزێکی‌سووننیان‌پێشکەش‌بە‌کوردی‌رۆژئاوا‌کردوە‪.‬‬ ‫رێککەوتنی ئەمریکا و تورکیا ل��ەب��ارەی‬ ‫مەنبج‪ ،‬ئ��ەگ��ەری ن��زی��ک��ک��ردن��ەوەی ک��ورد‬ ‫و س��ووری��ای نزیک ک���ردەوە ئ��ەم��ەش لەو‬ ‫کاتەوە دەستیپێکرد‪ ،‬کاتێک تورکیا هێرشی‬ ‫کردە سەر عەفرین و جیا لە ئەسەد کەس‬ ‫بەهانایەوە نەچوو‪.‬‬ ‫بەشار ئەسەد‪ ،‬سەرۆکی سووریا‪ ،‬بۆ ئاژانسی‬ ‫ئاڕ تی رووس��ی لە ‪٣١‬ی مانگی پێنج وتی‬ ‫»ئێمە دەرگای گفتوگۆمان لەگەڵ هێزەکانی‬ ‫س��ووری��ا دی��م��وک��رات(ه��ەس��ەدە) ک��ردۆت��ەوە‬ ‫ئەمەش لەبەر زۆرینەی ئ��ەوان سوورین و‬ ‫واڵتی خۆیان خۆشدەوێت‪».‬‬ ‫کوردەکانیش رووی��ان لە ئەسەد ک��ردووە و‬ ‫پێیان راگەیاندووە کە ئەوان سووریا دابەش‬ ‫ناکەن و چاوەڕێی ئەوەن کە ئەسەد چیان‬ ‫پێشکەش دەکات‪.‬‬ ‫رووسیاش الی خۆیەوە پشتی لە کوردەکان‬ ‫کرد کاتێک رێگای بە تورکیا دا بچنە ناو‬ ‫خاکی سووریا و شاری عەفرین داگیر بکەن‪،‬‬ ‫ئەمەش جارێکی دیکە وای لە کوردەکان‬ ‫ک��رد کە زیاتر لە ئەسەد نزیک ببنەوە و‬ ‫مەرجیشیان بۆ دانووستان نەبێت‪.‬‬ ‫پێشنیاری‌چەند‌واڵتێکی‌عەرەبی‌بۆ‌‬ ‫یارمەتیدانی‌کوردانی‌رۆئاوا‬ ‫ب����ەاڵم رەن��گ��ە ک���وردەک���ان ب���ەو ج���ۆرەی‬ ‫ت��ورک��ی��ا دەی��ەوێ��ت ب��ێ م��اڵ و پشتگیری‬ ‫ن��ەب��ن‪ .‬نزیک ب��وون��ەوە ل��ە س��ووری��ا رەنگە‬ ‫هەندێک دەستکەوتی بۆ کورد هەبێت و لە‬ ‫تازەترین گۆڕانکاریشدا‪ ،‬چەند بەرپرسێکی‬ ‫سعودیە و ئیمارات و ئوردن سەردانی هێزە‬ ‫کوردییەکانیان کردوە و داوای دروستکردنی‬ ‫هێزێکی س��وون��ن��ی��ان پێشکەش ک���ردووە‪،‬‬ ‫بەجۆرێک هەر چەکدارێکی ئەو هێزە نوێیە‬ ‫مانگانە ‪ ٢٠٠‬دۆالر ل��ەو هێزە عەرەبیانە‬ ‫وەردەگرێت‪.‬‬ ‫ئێران‌بۆ‌دژایەتی‌پەکەکە‌‬ ‫ناچێتە‌پاڵ‌تورکیا‬ ‫ئێران رەتیکردەوە یارمەتی تورکیا بدات لە‬ ‫هێرشکردنە سەر پەکەکە‪ ،‬سەرەڕای ئەوەی‬ ‫تورکیا وای نیشاندەدات ئێران هاوکاری دەکات‬ ‫بۆ ئەو کارە‪.‬‬ ‫رەج��ەب تەیب ئەردۆغان‪ ،‬س��ەرۆک کۆماری‬ ‫تورکیا‪ ،‬لە لێدوانێکیدا رایگەیاندبوو کە ئەوان‬ ‫پشتگیری ئێرانیان هەیە بۆ هێرشکردنە‬ ‫سەر پەکەکە و ئۆپەراسیۆن ئەنجام دەدەن‪،‬‬

‫کوردەکان‌روویان‌لە‌ئەسەد‌کردووە‌و‌پێیان‌راگەیاندووە‪‌،‬ئەوان‌سووریا‌دابەش‌ناکەن‬

‫ئەلمۆنیتەر‌‪‌‌-‬‬

‫ب��ەاڵم چۆنیەتی ئۆپەراسیۆنەکە هێشتا‬ ‫دیارینەکراوە‪.‬‬ ‫ئەنقەرە و تاران پێکەوە کاریان کردو تاکو‬ ‫شکست بە ریفراندۆمی کورەکانی هەرێمی‬ ‫کوردستان بهێنن‪ ،‬ئەمەش الی هەندێک‬ ‫کەس هیوای ئەوەی دروستکرد‪ ،‬هەماهەنگی‬ ‫هەردوو واڵتانی تورکیا و ئێران دروستبێت‬ ‫بۆ زیاتر هێرشکردنە سەر پەکەکە‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم فەرماندە عبدولفازیل شێکارچی‪،‬‬ ‫وتەبێژی سوپای ئێران‪ ،‬لە بارەی یارمەتی‬ ‫تورکیا بۆ سەر هێزەکانی پەکەکە لە قەندیل‬ ‫وتی «کۆماری ئیسالمی ئێران بڕوای وایە‪،‬‬ ‫چاالکی سەربازی لە سنووری واڵتێکی دیکە‬ ‫بە بێ رەزامەندی وەرگرتن دژی شەرعیەتی‬ ‫ح��ک��ووم��داری��ە‪ ،‬ج��ا ب��ەب��ی��ان��ووی جەنگی‬ ‫تیرۆریش بێت‪ .‬ئێران هەرگیز پشتگیری‬ ‫کارێک ناکات کە س��ەروەری خاکی واڵتێکی‬ ‫دراوسێ پێشێل بکات»‪.‬‬ ‫ت��اران خۆی لە ه��ەردوو واڵتانی سووریا و‬ ‫عێراق هەژموونی س��ەرب��ازی هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەالیەن حکومەتی ه��ەردوو واڵت رێگەیان‬

‫رەنگە‌دوژمنی‌هاوبەش‌‬ ‫ئێران‌و‌تورکیای‌لە‌‬ ‫یەک‌نزیککردبێتەوە‌‬ ‫وەک‌ریفراندۆمەکەی‌‬ ‫هەرێمی‌کوردستان‬ ‫پێدراوە و پێشوازیان لێکراوە‪ ،‬ئەنقەرەش‬ ‫دەڵێت ئەو دوو واڵتە بەهۆی بوونی یەپەگە‬ ‫و پەکەکە کۆنتڕۆڵیان لەدەستداوە بۆ ئەوان‬ ‫ب��ژاردەی دیکەیان نییە جیا لە هێرشکردن‬ ‫نەبێت‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەمانە سوودی نەبوو و ئێران نەچووە‬ ‫پاڵ تورکیا بۆ هێرشکردنە سەر پەکەکە‪،‬‬

‫لە کاتێکدا باڵی پەکەکە هەیە شەڕی دژی‬ ‫حکوومەتی ئێران دەکات‪.‬‬ ‫الی خ��ۆش��ی��ەوە ب���ەغ���داد ن��ی��گ��ەران��ە لە‬ ‫هێرشەکانی تورکیا و چەند جارێکیش داوای‬ ‫کردوە بارەگای سوپای تورکیا لە شارۆچکەی‬ ‫باشیقە نەمێنێت بەاڵم تورکیا بە بیانووی‬ ‫هەڕەشەی پەکەکە لەو ناوچانە‪ ،‬بارەگاکەی‬ ‫هێشتۆتەوە و گوێی بە داواکەی حكوومەتی‬ ‫عێراق نەداوە‪.‬‬ ‫رەنگە دوژمنی هاوبەش ئێران و تورکیای لە‬ ‫یەک نزیککردبێتەوە وەک ریفراندۆمەکەی‬ ‫هەرێمی کوردستانی عێراق‪ ،‬ب��ەاڵم ئەگەر‬ ‫بە شێوەیەکی درێژخایەن تەماشا بکەین‪،‬‬ ‫سیاسەت و رێ���ڕەوی تورکیا و ئ��ێ��ران لە‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاست جیاوازی هەیە ئەمەش‬ ‫دواجار ئەو دوو هێزە دەکاتە دوو بەرەی دژ‬ ‫بەیەک‬ ‫ئ��ەم دووری��ی��ەی نێوان ئێران و تورکیاش‬ ‫رەنگە هیوای تورکیا بۆ لەناوبردنی پەکەکە‬ ‫کز بکات‪.‬‬ ‫هەوڵەکانی رووسیا کاریگەری لەسەر تورکیا‬

‫رووس��ی��ا ل��ە ئێستادا وەک دەردەک���ەوێ���ت‬ ‫دەیەوێت رۆژهەاڵتی ناوەڕاست بەجۆرێک‬ ‫لێبکات ک��ە ه����ەردوو س��ع��وودی��ە و ئێران‬ ‫تیایدا ب��ااڵ دەس��ت ب��ن‪ ،‬ب��ەم ک��ارەش رەنگە‬ ‫تورکیا نەتوانێت ب��ەو ج��ۆرەی دەیەوێت‬ ‫رەفتار بکات‪.‬‬ ‫لە کۆبوونەوەی نێوان ڤالدمیر پوتین و شا‬ ‫محەمەد بن سەلمانی ش��ازادەی جێنشینی‬ ‫سعودییە باس لەوە کراوە کە تاران کارەکانی‬ ‫وەک خۆی بکات‪ ،‬بەاڵم سعودیەش ئاگاری ئەو‬ ‫کارانە بێت‪.‬‬ ‫ئەمە جۆرە هاوبەشیەی ئێران و سعودیەش‬ ‫رەنگە هاوسەنگی هێز لە ناوچەکە بگۆڕن‪.‬‬ ‫بردنەوەی‌ئۆردوگان‌مانای‌چی‌دەگەینێت‌‬ ‫بۆ‌تورکیا؟‬ ‫ب���ە ب����ردن����ەوەی زۆری���ن���ەی دەن��گ��ەک��ان��ی‬ ‫هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی تورکیا‪ ،‬رەجەب‬ ‫تەیب ئ��ەردۆغ��ان‪ ،‬زی��ات��ر رەگ��ی دەس��ەاڵت‬ ‫دادەکوتێت‪ ،‬بەجۆرێک لە ج��اران بەهێزتر‬ ‫دەب��ێ��ت‪ ،‬ئ��ەگ��ەری��ش��ی ه��ەی��ە گرێبەستی‬ ‫دەسەاڵتەکەی بۆ ‪ ١٠‬ساڵی دیکە درێژبکاتەوە‪.‬‬

‫‪20‬‬

‫‪12‬‬

‫ژماره (‪ )1760‬چوارشهممه ‪2018/6/27‬‬ ‫ژماره (‪ )1314‬دوشهممه ‪2014/5/26‬‬

‫مندااڵن‬ ‫مندااڵن‬

‫شێرو مشک‬

‫چهندین ساڵ لهمهوبهر لهدارستانێکى‬ ‫گ��هورهدا‪ ،‬کۆمهڵه ئاژهڵێک بهیهکهوه‬ ‫دهژی���ان‪ .‬یهکێک لهئاژهڵهکان شێری‬ ‫بههێزی پاشای دارستان بوو‪ ،‬ئاژهڵهکان‬ ‫ههمویان لێی دهترسانو نهیاندهوێرا‬ ‫نزیکى بکهونهوه‪ .‬لهبهرئهوهى وایان‬ ‫دهزان���ى شێرهکه دهی��ان��خ��وات‪ ،‬ب��هاڵم‬ ‫شێرهکه زۆر دڵی باش بوو‪ ،‬هیچکات‬ ‫ئ���ازاری ئاژهڵهکانى ن���هدهداو حهزى‬ ‫بههاوڕێیهتى دهکرد لهگهڵیان‪ .‬بهاڵم‬

‫ه��هر کاتێک شێرهکه‬ ‫دهرب����ک����هوت����ای����هو‬ ‫ب��ه��ات��ای��هت��ه دهرهوه‬ ‫ل��هک��والن��هک��هى خ��ۆی‪،‬‬ ‫ئ���اژهڵ���هک���ان ه��هم��وی��ان‬ ‫رایاندهکردهوه ماڵهکانیانو‬ ‫نهدههاتنه دهرهوه ههتا‬ ‫ئهو دهڕۆیشتو لهوناوه‬ ‫نهدهما‪ .‬بهو ج��ۆره رۆژ‬ ‫ه��اتو ت��ێ��پ��هڕی‪ ،‬شێرهکه‬ ‫زۆر ب��ێ��زار ب��وو ل��هوک��ارهى‬ ‫ئ��اژهڵ��هک��ان‪ .‬بۆیه بڕیاریدا لهو‬ ‫دارستانه بڕواتو چیدی نهگهڕێتهوهو‬ ‫بچێت بۆ دارستانێکى تر‪ ،‬ئاژهڵهکان‬ ‫خۆشیان بوێت‪ .‬شێرهکه هاته دهرهوه‬ ‫لهکوالنهکهىو کهوتهڕێ بهاڵم لهناکاو‬ ‫لهڕێگا کهوته ناو تۆڕێکهوه‪ ،‬راوچیهکان‬ ‫بۆ ئاژهاڵنى دارستانهکه دایان نابوو‪،‬‬ ‫ل���هوک���ات���هدا ئ���اژهڵ���هک���ان ه��هم��وی��ان‬ ‫ک��ۆب��ون��هوهو چونه نزیک شێرهکهو‬ ‫وهستانو سهیریان دهک��رد‪ .‬دهیانزانى‬ ‫شێرهکه ب��هن��دهو ناتوانێت هیچیان‬

‫وێنەی مشک بکێشە‬

‫لێبکات‪ .‬شێرهکه داواى لهئاژهڵهکان کرد‬ ‫یارمهتی ب��دهن ب��هاڵم ئ��هوان هیچیان‬ ‫یارمهتیان نهداو وتیان «ئێمه یارمهتیت‬ ‫نادهین‪ ،‬چونکه تۆ پهالمارمان دهدهیتو‬ ‫دهمانخۆیت»‪ .‬شێرهکه وتى »من هاوڕێی‬ ‫ئێوهم ههرگیز ئازارتان نادهمو ناتانخۆم»‬ ‫ب��هاڵم ئ��هوان گوێیان پێنهداو وتیان‬ ‫«ئێمه نازانین چ��ۆن دهرتبهێنینو‬ ‫رزگارت بکهین لهوتۆڕه« پاشان‬ ‫رۆیشتن‪ .‬شێرهکه‬ ‫ه���هرچ���هن���د‬ ‫ه��اواری��ک��رد‬ ‫ب���هاڵم ئ��هوان‬ ‫وهاڵم��������ی��������ان‬ ‫نهدایهوه‪ .‬پاش تۆزێک مشکێک‬ ‫ل���هوێ���وه ت��ێ��پ��هڕیو ش��ێ��رهک��هى‬ ‫ب��ی��ن��ىو چ���وه پ��ێ��ش��هوهو لێی‬ ‫پرسی »ئ��هوه بۆچی لهناو ئهو‬ ‫ت��ۆڕهدای��تو نایەیته دهرهوهو بۆ‬ ‫ئاوا غهمباریت»؟ ئهویش بهسهرهاتى‬ ‫خۆى بۆ گێڕایهوه‪ .‬پاشان مشکهکه وتى‬ ‫»خهمت نهبێت ئێستا من رزگ��ارت‬

‫دهک��هم» پاشان مشکهکه چوه پێشترو‬ ‫ورده ورده بهددانه وردهک��ان��ى پهتى‬ ‫تۆڕهکهى قرتاندو شێرهکهى رزگار کرد‪.‬‬ ‫پاشان شێرهکه زۆر سوپاسی مشکهکهى‬ ‫ک��ردو لهو رۆژهوه بونه دوو هاوڕێی‬ ‫خۆشهویستى یهکتر‪.‬‬

‫مشکو شێرهکه رەنگ بکە‬

‫ژماره (‪ )1760‬چوارشهممه ‪2018/6/27‬‬

‫بابەتەکانتان بۆئەم ئیمێڵە بنێرن ‪hawlatikltur@gmail.com‬‬

‫ئەدەب و کلتور ‪13‬‬

‫کهمانچه ژهن‪ ،‬نوسینهوهى عیشقێکى‬ ‫راستهقینه بهزمانێکى گاڵتهجاڕیی‬ ‫هیوا غفور شێخ پاڵهوانی‬ ‫ئ��هدهب��ى گ��اڵ��ت��هج��اڕی‪ ،‬ک��ه زۆر ک��هس‬ ‫ب��ه ئ��هدهب��ێ��ک��ى ک��هم��ب��ای��هخ ت��هم��اش��اى‬ ‫دهکهن‪ ،‬ئهدهبێکى گرنگ و پڕ بایهخه‪.‬‬ ‫ح��هم��هس��هع��ی��د وت���هن���ى خ��وێ��ن��هران��ى‬ ‫ک��وردس��ت��ان��ى ن���وێ‪ ،‬ل��هب��هر گ��ۆش��هک��هى‬ ‫د‪.‬شێرکۆ عهبدواڵ له الپهڕهى کۆتاییهوه‬ ‫رۆژنامهکه دهخوێننهوه‪.‬‬ ‫ل��ه ئ��هدهب��ى زۆرب����هى واڵت����ان‪ ،‬ئ��هدهب��ى‬ ‫گاڵتهجاڕی گرنگ و بایهخى تایبهتى‬ ‫خۆى ههیه‪ .‬نوسهرى ئهدهبى گاڵتهجاڕ‪،‬‬ ‫ه��هم��ی��ش��ه ن��وس��ی��ن��هک��ان��ى ل��ه نوسینه‬ ‫پڕخوێنهرهکانه‪ ،‬ئاخر ئهوه ئهو جۆره‬ ‫نوسهرانهیه‪ ،‬که دهتوانن ئێش و ئازار و‬ ‫مهینهتى گهلهکانیان‪ ،‬بهشێوهى کۆمیدیا‬ ‫بخهنهڕوو‪.‬‬ ‫له ئ��هدهب��ى تورکى دا‪ ،‬عهزیز نهسین‪،‬‬ ‫لهپلهیهکى ب��هرزى ئهدهبى گاڵتهجاڕى‬ ‫دای��ه‪ .‬نوسینهکانى تهژى یه له ئێش و‬ ‫ئ��ازارهک��ان��ى کۆمهڵگا‪ ،‬ب��هاڵم لهشێوهى‬ ‫کۆمیدیادا دهرى دهبڕێت‪ .‬ئهو له ڕۆمانى‬ ‫(گێلهپیاو و قۆڵبڕ و بێناسنامهکان) و‬ ‫سهرجهم رۆمان و چیرۆکهکانى ترى دا‪،‬‬ ‫گاڵتهجاڕى و تهنز‪ ،‬بابهتى سهرهکیه‪.‬‬ ‫ڕۆمانى (کهمانچه ژهن) ى (هان کریستیان)‬ ‫که پیرهمێردى شاعیر وهرگ��ێ��ڕاوهت��ه‪،‬‬

‫س��هر زم��ان��ى ک���وردی‪ ،‬یهکێکه لهو‬ ‫ڕۆم��ان��ه گ��رن��گ و پ��ڕب��ای��هخ��ان��هى‬ ‫ک��ه چ��ی��رۆک��ى عیشقێکى پ���اک و‬ ‫ئهڤینێکى راستهقینه‪ ،‬بهشێوهیهکى‬ ‫گاڵتهجاڕییانه دهگێڕێتهوه‪.‬‬ ‫ت�����هوهرى س���هرهک���ى ڕۆم��ان��هک��ه‪،‬‬ ‫ل����هدهورى ب��هس��هره��ات��ى (الو)ێ��ک��ى‬ ‫ک��هم��ان��چ��هژهن (ئهلفرێد مۆلهر)‬ ‫دهخولێتهوه که له ماڵى خۆیان‬ ‫دهتۆرێت و سهرى خۆى ههڵدهگرین‪،‬‬ ‫چ��ارهن��وس دهی��ک��ات بههاونشینى‬ ‫کچه ئهرستۆکراتییهکى ئهوروپى‬ ‫دهوڵهمهند‪.‬‬ ‫ئهلفرێد بهبهرگێکى دهروێ��ش��ى و‬ ‫ش��ڕۆڵ��هوه نسیبى دهکهوێته یهکێک‬ ‫له(شاتۆ)دڵگیرهکانى ئهوسهردهمهى‬ ‫ئ��هوروپ��اوه (ش��ات��ۆ ن��اوى ئهوکۆشکه‬ ‫ب���هرزو ب��ڵ��ن��دان��هب��وه ک��ه دهرهب����هگ و‬ ‫ئهرستۆکراتهکانى ئهودهمهى ئهوروپا‬ ‫تێیدانیشتهجێ بون)‪.‬‬ ‫الوه کهمانچه ژهنهکه لهدواى ناسینى‬ ‫کچه ئهرستۆکراتى و خوا پێداوهکهدا‬ ‫ب��هن��اوى (میکائیال)‪ ،‬ل��هک��اروان��ێ��ک دا‬ ‫لهقافڵهى کچه دڵخوازهکهى دادهب��ڕێ‪.‬‬ ‫ئیتر لێرهوه دووباره بهر نامیهرهبانیى‬ ‫ڕۆژگاردهکهوێتهوه و خولیاى گهیشتن‬ ‫و دیتنهوهى دڵ��ب��هرهک��هى وهک سێبهر‬

‫ب��هدوای��هوه دهب��ێ و گهلێک نههامهتى‬ ‫و چ��هرم��هس��هرى و س���اردى و گهرمى‬ ‫دهبینێت‪ ،‬بۆگهیشتن بهشارى ڤێنسیاى‬ ‫ئیتاڵیا که بیستبووى خانمهکهى دڵى‬

‫لهوێیه‪.‬‬ ‫ئهلفرێد م��ۆل��هر‪ ،‬ئهگهرچى‬ ‫بهختێکى رهش��ى ههیه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫خ����واى گ����هوره ب��هه��رهی��هک��ى‬ ‫وهک ک��هم��ان��چ��ه ژهن��ی��ن��ى پێ‬ ‫ب��هخ��ش��ی��وه‪ ،‬دواى ون��ب��ون��ى‬ ‫(میکائیالی) ى خۆشهویستى‬ ‫و له ئهنجامى گ��هڕان ب��هدواى‬ ‫دا‪ ،‬ق���هدهر دهی��ک��ات��ه ه��اوڕێ��ى‬ ‫(فرهدریک شۆلهر) که ئهویش‬ ‫دهن��گ��خ��ۆش��ێ��ک��ى ب��ێ وێ��ن��هی��هو‬ ‫بهیهکهوه دهبنه دوو هاوهڵى‬ ‫خۆشهویست و دهستدهکهن به‬ ‫گهڕان بهدواى (میکائیالدا)‪.‬‬ ‫کاتێک ڕۆمانهکه دهخوێنیتهوه‪،‬‬ ‫ت��ێ��ک��هڵ ب��ه ک���هش و ه���هواى‬ ‫رۆمانهکه دهبیت و ئاگات له‬ ‫کات نامێنێت‪ .‬ههست و هۆشت‬ ‫بهشێوهیهک دهڕوات‪ ،‬وا خهیاڵ‬ ‫دهکهیت لهناو شهمهندهفهرى‬ ‫(وی��ان��ه)دای��ت و ل��ه تهنیشت‬ ‫ئ���هل���ف���رێ���دهوه‪ ،‬دان��ی��ش��ت��وی��ت‬ ‫و دهت��هوێ��ت بگهیته (ڤینیسا)ى‬ ‫ئیتاڵیا‪.‬‬ ‫کۆتایى رۆم��ان��هک��ه‪ ،‬کۆتاییهکى ش��ادى‬ ‫بهخشهو ب��ه بینینهوهى (ئهلفرێد و‬ ‫میکائیال) کۆتایى دێت‪ ،‬ک��هدواى گهڕان‬

‫و چ��هرم��هس��هرى و ناخۆشییهکى زۆر‬ ‫ئهلفرێد‪ ،‬خۆشهویسته تاک الیهنهکهى‬ ‫دهدۆزێ��ت��هوه‪ .‬کاتێکیش میکائیال بۆى‬ ‫دهردهکهوێت‪ ،‬که ئهلفرێدى کوڕهههژار‬ ‫و الدێی‪ ،‬چهندێک ناخۆشى و ناڕهحهتى‬ ‫لهبهر دۆزینهوهى ئهودا بینیوه‪ ،‬گوێ به‬ ‫دهوڵهمهندى و سهنگینى خۆى نادات و‬ ‫شوى پێدهکات‪.‬‬ ‫شۆلهرى هاوڕێى له (ئهلفرێد مۆلهر)‬ ‫دهپرسێت تۆ چۆن ئهم کچه خانهدانهت‬ ‫بهنسیب بوو‪ ،‬ئهلفرێد وهاڵمى دهداتهوهو‬ ‫دهڵێت‪:‬‬ ‫ی���هک���هم‪ :‬م��ن دهرون��ێ��ک��ى پ��اک��م ب��وو‪،‬‬ ‫الدێییهکى بێ فڕو فێڵ ب��ووم‪ ،‬کهتوشى‬ ‫میکائیال هاتم‪ ،‬سهفهرهکهم کارى تێکرد‪،‬‬ ‫تا ئههات لهالى پهسهندتر ئهبووم لهالی‪.‬‬ ‫دووهم‪:‬له وهفادا له مێرده کۆنهکهى بۆى‬ ‫به وهفاترو فیدا کارتر بووم‪ ،‬وهفاى من‬ ‫پێش زۆر داواکاریتر کهوت‪.‬‬ ‫سێیهم‪:‬ئهخالقى من و عهشقى راستی‪،‬‬ ‫قهناعهتى بهو پهیاکرد‪ ،‬که له هاوسهرى‬ ‫دا‪ ،‬عهشق و ئهخالق له سهرسهرێتى و‬ ‫گهورهیى ساختهو قومارى و سهرخۆشى‬ ‫ب��ۆ ئ��اف��رهت چ��اک��ت��ره‪ .‬م��ن بهخنکان و‬ ‫ح��هپ��س و ت��ێ��ه��هڵ��دان‪ ،‬ع��هش��ق��ى ئ��هوم‬ ‫فهرامۆش نهکرد‪ .‬دهستم له وهفا بهرنهدا‪،‬‬ ‫تا پێى گهیشتم‪.‬‬

‫دواین ئەوین لە ژیانی فرانتس کافکادا‬ ‫سەعید بوکرامی‬ ‫وەرگێرانی‪ :‬‬ ‫فرانتس کافکا لەکۆتاییەکانی ژیانیدا‬ ‫پیاوێکی بەختەوەربووە‪ .‬ئەم مەسەلەیەش‬ ‫زۆر دەمێکەیە یەکالبۆتەوە‪ .‬وەل��ێ ئەو‬ ‫ئەفسانەیەی تەوقی نوسەری (دادگایی)‬ ‫و (ب���ەدگ���ۆڕان) و (ک��ۆش��ک)ی داوە‪ ،‬زۆر‬ ‫ب��ەه��ێ��زەو ئ��ێ��ج��گ��ار ت��اری��ک��ە‪ ،‬ئ��ەم��ەش‬ ‫وادەک����ات هەقیقەتی ئ���ەوەی کەسێکی‬ ‫بەختەوەربووبێت‪ ،‬مایەی سەرسوڕمان و‬ ‫شوێن پرسیاربێت‪( .‬جوانی ژیان‪ :‬دواین‬ ‫ئەوینی کافکا)‪ ،‬چوارەمین کتێبی نوسەری‬ ‫ئەڵمانی میکائیلکۆبفمۆلەرە ‪Michal‬‬ ‫‪kumpfmuller‬‬ ‫کەلە بەراییەکانی ساڵی ‪ ،2013‬لەالیەن‬ ‫خ��ان��ەی‪ Albin Michel‬ب��ەق��ەوارەی ‪314‬‬ ‫الپەڕە چاپکراوە‪ .‬نوسەری ئەو کتێبە زۆر‬ ‫ب��ەوردی ب��اس لەچەند الیەنێکی ژیانی‬ ‫فرانتس کافکا دەکات کەخەڵک زۆر پێی‬ ‫ئاشنانین‪.‬‬ ‫میکائیل کۆبمفمۆلەر دەمانگێڕێتەوە‬ ‫بۆ هاوینی ‪ ،1923‬سەروەختێک تیشکێکی‬ ‫درەوش���اوە لەکۆتایی تونێلێکی تاریک و‬ ‫نوتەکدا دەردەک��ەوێ��ت کەکافکا لەنێوان‬ ‫نائومێدیەکی قوڵ و نەخۆشیدا‪ ،‬بەڕێی‬ ‫ک��ردووە‪ .‬ئەو تیشکە سەرچاوەکەی دۆرا‬ ‫دیامانت دەبێت‪.‬‬ ‫کافکا ئەوکات ب��ەرەو کۆتایی ملی دەناو‬ ‫تەنها یانزە مانگێکی لەژیاندا مابوو‪.‬‬ ‫ک��ات��ەک��ان��ی ل��ەگ��ەڵ (ئ��ی��ل��ی) خوشکیدا‪،‬‬ ‫لەبمیۆرتیز ب��ەس��ەردەب��رد‪ .‬بمیۆرتیز‬ ‫شوێنێک بوو لەکەناراوەکانی سەردەریای‬ ‫بەڵتیک‪ .‬لەوێدا چاوی ب��ەدۆرا دەکەوێت‬

‫و پ��ەی��وەن��دی ئ��ەوی��ن��داری ڕاستەقینە‬ ‫لەنێوانیاندا دروست دەبێت‪.‬‬ ‫لەوماوەیەدا کافکا گەشبینتر دەبینرێت‬ ‫و زیاتر دەربایسی ژیان دەبێت‪ .‬هەمیشە‬ ‫زەردەخ���ەن���ە ل��ەس��ەر ل��ێ��وی دەب��ێ��ت و‬ ‫چ��اوەش��ی��ن��ەک��ان��ی��ش��ی دەب��رس��ی��ک��ێ��ن��ەوە‪.‬‬ ‫ت��ەن��ان��ەت وای لێدێت گرنگیەکی زۆر‬ ‫بەشیک پۆشی و کەراڤێتەکەی دەدات و‬ ‫هەموو بەیانیەک‪ ،‬خۆی بۆ پێشوازیکردنی‬ ‫ژیانێکی نوێ ئامادە دەکات‪.‬‬ ‫وەل��ێ هەر لەو کاتەدا ڕۆژ ل��ەدوای ڕۆژ‪،‬‬ ‫دەردە سیل بەلەشیدا باڵودەبێتەوەو‬ ‫ه��ەردوو سییەکانی دەپوکێتەوەو پاشان‬ ‫قوڕگی و دوات��ر ڕیخۆڵەکانیشی داغ��ان‬ ‫دەک�����ات‪ .‬دوای����ن خ��ۆش��ی ژی��ان��ی کافکا‬ ‫ئەوەبووە‪ ،‬تادەتوانێت بنوسێت و ئەوەشی‬ ‫دەینوسێت بۆ دۆرا دیامانتی بخوێنێتەوە‪.‬‬ ‫وەل��ێ لەچەند مانگی کۆتایی ژیانیدا‪،‬‬ ‫توانای قسەکردنی نامێنێ و ناچاردەبێت‬ ‫بۆ پەیوەندیگرتن لەگەڵ دۆرا و هاوڕێ‬ ‫دڵ��س��ۆزەک��ان��ی��دا‪ ،‬ل��ەس��ەر پ��ارچ��ە کاغەز‬ ‫ب��ۆی��ان ب��ن��وس��ێ��ت و ئ����ەوەی دەی��ەوێ��ت‬ ‫پێیانی ڕابگەیەنێت‪ .‬هاوڕێ دڵسۆزەکانی‬ ‫ل��ەوم��اوەی��ەدا بریتی ب���وون ل��ە‪( :‬ئیلی‬ ‫خوشکی و ماکس برۆدو ڕۆبیر کلۆبشتۆک)‪.‬‬ ‫بۆ ڕونکردنەوەی نهێنی ئەم پەیوەندییە‬ ‫س��ۆزداری��ی��ە لەژیانی کافکادا‪ ،‬میکائیل‬ ‫کۆبفمۆلێر ل��ەم کتێبەیدا‪ ،‬ه��ەوڵ��دەدات‬ ‫ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ن��ەوەی��ەک��ی ب��ێ غ���ەل و غ��ەش‬ ‫ئەنجام ب��دات و ل��ەوەش��دا پشت بەالنی‬ ‫کەمی‪ ،‬س��ەدەی��ەک لە توێژینەوەی قوڵ‬ ‫لەژیاننامەی کافکا دەبەستێت‪ .‬ئەویش‬ ‫ل��ەڕێ��ی خوێندنەوەی ڕۆژن��ام��ەو کتێب‬ ‫و ئ��ەو ب��ەره��ەم��ان��ەی ل��ەب��ارەی کافکاوە‬

‫ن��وس��راون ‪ ،‬لەگەڵ نامەو یاداشتەکانی‬ ‫کەبۆی جێهێشتوین‪.‬‬ ‫کافکا وەها باسی ئەو قۆناغەی ژیانی دەکات‪،‬‬ ‫وەک ئ��ەوەی (جەوهەرێکی ئەفسوناوی‬ ‫بێت) و نوسەری ئەم کتێبەش‪ ،‬توانیویەتی‬ ‫پەردە لەسەر ڕووی ئەو دواچرکەساتانەی‬ ‫ژیانی کافکا هەڵماڵێ کەئەوینداری دۆرا‬ ‫ب���ووەو دۆراش الی خ��ۆی��ەوە‪ ،‬س��ەرس��ام‬ ‫بووە بەتێکستە ئەدەبیەکانی و دڵخوازی‬ ‫جەستە لەڕوو الوازەکەشی بووە‪.‬‬ ‫لەوێستگەی بمیۆرتیز‪ ،‬کافکا چاوی بەدۆرا‬ ‫دیامانت دەک��ەوێ��ت کە لەمەتبەخێکدا‬ ‫خەریکی ماسی چاککردنە‪ .‬لەوکاتەدا‬ ‫کافکا بەموجامەلەیەکەوە دەڵێت»ئەو دوو‬ ‫دەستە جوانە‪ ،‬کاری قەسابی دەکەن!»‬ ‫دۆرا لەلێدوانێکیدا کە لەکتێبی (کافکام‬ ‫ن��اس��ی)دا ب��اڵوک��راوەت��ەوە‪ ،‬دەڵێت»کافکا‬ ‫بەردەوام ڕوخۆش و دەم بەخەندە بووەو‬ ‫حەزی بەگەمەو نوکتەو سەرگەرمی بووە‪.‬‬ ‫زۆر گرنگی بەسەروسەکت و جل و بەرگی‬ ‫خۆی داوەو حەزی بەبازاڕکردن هەبووە‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی ئ��ارەزووی ئ��ەوەی ک��ردووە‪،‬‬ ‫تێکەڵ بەخەڵکانی سادەو ساکاربێت»‪.‬‬ ‫کافکا لەگەڵ دۆرا‪ ،‬بۆ مانەوە ڕوو لەبەرلین‬ ‫دەک��ات و ئ��ەوەش هەنگاوێکە ‪ ،‬هەرگیز‬ ‫نەی وێ��راوە بینێ و بەدرێژایی تەمەنی‬ ‫ه��ەر ل��ەپ��راگ و لەماڵە باوانیدا ژی��اوە‪.‬‬ ‫لەوکاتەشدا بەرلین بەهۆی هەاڵوسانی‬ ‫ئابوریەوە‪ ،‬لەدۆخێکی تەواو ناهەمواردا‬ ‫ب���ووە‪ .‬ڕی���زی دوورودرێ������ژی ه��اواڵت��ی��ان‬ ‫لەبەردەم کۆگا بازرگانیەکان‪ ،‬لەهەموو‬ ‫جێیەکی شارەکەدا بەدی دەکرا‪.‬‬ ‫کافکاو دۆراش ژیانیان ل��ەوێ زەحمەت‬ ‫ب����ووە‪ ،‬ل��ەب��ەرئ��ەوەی دۆخ���ی دارای��ی��ان‬

‫ب��اش ن��ەب��ووە‪ .‬سەروەختێک‬ ‫لەدوسڵدۆرف دەبن‪ ،‬پێکەوە الی‬ ‫خاتوو (ڕێتمان) دەمێننەوەو‬ ‫ژورێ���ک���ی گ���ەورەی���ان دەب��ێ��ت‬ ‫کەکارەبای دەبێت و لەبەردەم‬ ‫ئاپارتمانەکەیدا‪ ،‬پارکێکی جوانی‬ ‫لێدەبێت‪.‬لەو ق��ۆن��اغ��ەدا کافکا‬ ‫کەمێک ئ��ارام��ی و دڵنیایی بۆ‬ ‫دەگەڕێتەوەو ئەوەش دەقۆزێتەوە‬ ‫ب���ۆ ن��وس��ی��ن��ی چ��ی��رۆک��ەک��ان��ی‪:‬‬ ‫(بەسەرهاتی سەگێک‪ ،‬جۆزڤینەی‬ ‫سترانبێژ و ژنێکی گچکە)‪.‬‬ ‫پ���ێ���دەچ���ێ���ت ب����ۆم����اوەی����ەک‬ ‫ت��ارم��ای��ی��ەک��ان وازی���ان ل��ە کافکا‬ ‫هێنابێت‪ .‬ئەوەتا بەماکس برۆدی هاوڕێی‬ ‫دەڵێت»هەڵهاتم ل��ەدەس��ت��ی��ان‪ ،‬ئەویش‬ ‫ب��ەه��ۆی ئ��ەم هاتنە قەشەنگەمەوە بۆ‬ ‫ب��ەرل��ی��ن‪ ..‬ئەمێستا ل���ەدووم دەگ��ەڕێ��ت‪،‬‬ ‫وەلێ نام دۆزێتەوە‪ .‬النی کەم‪ ،‬هەتا ئێستا‬ ‫شوێنم نازانێت»‬ ‫بەاڵم ئەو ماوەیە زۆر ناخایەنێت و کافکا‬ ‫زۆر بەتوندی خوێن دێنێتەوە‪ .‬دەردە‬ ‫سیل لەپەل و پۆی دەخات و بەیارمەتی‬ ‫ماکس ب��رۆدی هاوڕێی‪ ،‬دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫پ��راگ‪.‬ب��ەدەم خوێن هێنانەوە داخ��ڵ بە‬ ‫نەخۆشخانە دەکرێت و توانای قسەکردنی‬ ‫نامێنێ‪ .‬ناچار لەڕێی نوسینی سەرپارچە‬ ‫ک��اغ��ەز‪ ،‬ل��ەگ��ەڵ دۆراو ه��اوڕێ��ی گیانی‬ ‫بەگیانی ڕۆب��ێ��ر کلوبشتۆک و کەسە‬ ‫نزیکەکانی‪ ،‬بەردەوام دەبێ�ت‪.‬‬ ‫لەئان و ساتێکدا ک��ەب��اری تەندروستی‬ ‫تەواو تێک دەچێت‪ ،‬داوا دەکات دەرزییەکی‬ ‫ئازار شکێنی لێبدەن تا کەمێک پشووبدات‪،‬‬ ‫وەلێ ڕۆبێر ڕازی نابێت‪.‬زۆر بەزەحمەت‬

‫و دوا‬ ‫دەتوانێت پەنجەی بجوڵێنێت‬ ‫وشە بۆ هاوڕێکەی دەنوسێت و دەڵێت‪:‬‬ ‫(بمکوژە‪ ،‬ئەگەرنا ئەوا تۆ تاوانباریت)‪.‬‬ ‫دۆرا لەبەڕێکردنی تەرمەکەی کافکادا‪،‬‬ ‫ب��ەش��داردەب��ێ��ت و لەگۆڕستانی (ستراز‬ ‫شمیت) لەشاری پراگ بەخاک دەسپێردرێت‬ ‫و دوای ئەوە دۆرا دەگەڕێتەوە بۆ بەرلین‬ ‫و بەجۆدێتی هاوڕێی ڕادەگەیەنێت کە‬ ‫سکی هەیە‪.‬‬ ‫میکائیل کۆبفمۆلەر (جوانی ژیان‪ :‬دواین‬ ‫ئەوینی کافکا)ی زۆر بەناسکی نوسیووەو‬ ‫وی��س��ت��وی��ەت��ی‪ ،‬زی��ات��ر ل��ە ژی��ان��ی کافکا‬ ‫(بەتایبەت لەقۆناغەکانی کۆتایی) نزیک‬ ‫بێتەوە‪ .‬ئ��ەوک��ارەش بە بێ هیچ الف و‬ ‫گەزافێکی ئایدیۆلۆژی یان ئەکادیمیی‪،‬‬ ‫ئەنجام دەدات و خۆی لەپەراوێز نوسین‬ ‫و لێکدانەوە ب��ەدووردەگ��رێ��ت و هەوڵی‬ ‫داوە‪ ،‬وێنەیەکمان لەژیانێکی بەختەوەر‬ ‫بۆ بگوازێتەوە کەکافکا وەک عاشقێک و‬ ‫دڵخوازێکی ژن و ژیان گوزەراندویەتی‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫ژماره (‪ )1760‬چوارشهممه ‪2018/6/27‬‬

‫بیروڕا‬

‫تورکیا و ئایندەی دیموکراسی‬ ‫ڕێبین عەبدولڕەحمان فتاح‬ ‫دەوڵەتی تورکیا‪ ،‬دەوڵەتێکی گرنگ و پڕ‬ ‫بایەخی ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاستە‪ ،‬دەکرێت‬ ‫ببێتە س��ەرچ��اوەی گرنگی گ��ۆڕان��ک��اری‬ ‫ب��ەرەوک��ران��ەوە و ب��ە دیموکراسی ب��وون‬ ‫و ببێتە سەرچاوە بۆ زۆر دەوڵەتی تر‬ ‫بۆ ک��ران��ەوە و بەرەوپێشچوونی پایە و‬ ‫بنەماکانی دیموکراسی ڕاستەقینە‪.‬‬ ‫دیموکراسی ڕاستەقینە‪ ،‬بریتییە لەو‬ ‫ج����ۆرە دی��م��وک��راس��ی��ی��ەی ک���ە ت����ەواوی‬ ‫بنەماکانی دیموکراسی بەدیوە ئەمریکی‬ ‫و ڕۆژئاواییەکەی‪ .‬وات��ا بڕوابوون بەوەی‬ ‫کە دەسەاڵت بۆ کاتێکی دیاریکراو بێت و‬ ‫بە تەواوبوونی ئەو ماوەیەش‪ ،‬دەسەاڵت‬ ‫بگوازرێتەوە دەستێکی تر‪ ،‬ڕوونتر واتا‬

‫دەستاودەستکردنی دەسەاڵتی سیاسی بە‬ ‫مۆدێلە ڕۆژئاواییەکەی‪.‬‬ ‫تورکیا ‪ ،‬ئەو واڵتەی کە لە چارەگی یەکەمی‬ ‫س��ەدەی بیست و ی��ەک کە پێی یەکی لە‬ ‫دی��م��وک��راس��ی ب���وون و پێیەکی ت��ری لە‬ ‫گەڕانەوە دا بووە بەرەو حکومی تاکە کەسی‬ ‫و ئۆتۆکراسی‪ ،‬بە بەرگە ئۆردۆغانییەکەی‪.‬‬ ‫واتا لە سەردەمی دەسەاڵتدارێتی پارتەکەی‬ ‫ئەردۆغاندا‪ ،‬تورکیا قۆناغی گەشانەوەی‬ ‫بەرەو ئاشتی بەخۆیەوە نەبینیوە و زیاتر‬ ‫دەس��ەاڵت هەوڵی خۆسەپاندنی داوە وەک‬ ‫ئەوەی کە کێشەکانی ناوخۆ بە دیالۆگ و‬ ‫ئاشتی چارەسەر بکات‪ .‬ئاشتی ئەو کاتە بۆ‬ ‫دەسەاڵتدارەنی تورکیا گونجاوە و باسی لێوە‬ ‫دەکرێت کە تا دەسەاڵتیان جێگر دەبێت‬ ‫و بەهێز دەبن‪ .‬بەهێز بوون‪ ،‬واتا توانای‬ ‫چەوساندنەوەی بەرەی نەیار بەهێز‪.‬‬

‫تورکیا بەگۆڕانکاریکردن لە سیستەمی‬ ‫س��ی��اس��ی واڵت ل���ە پ��ەرل��م��ان��ی��ی��ەوە بۆ‬ ‫سەرۆکایەتی‪ ،‬ئیدی وێنەی تورکیایەکی‬ ‫نوێ دەبیندرێت کە سەرۆک تیادا دەسەاڵتی‬ ‫لە نیمچە ئۆتۆکراسیەوە نزیک دەبێت‪،‬‬ ‫ئەگەر بەتەواوەتی نەبێتە دەسەاڵتخوازێکی‬ ‫سەرکووتکەری خۆسەپێن‪.‬‬ ‫ل���ەب���ەرئ���ەوەی س��ی��س��ت��ەم��ی ک��ۆم��اری��ی‬ ‫بەشێوەیەکی کۆتایی‪ ،‬تەنها لە ئەمریکا‬ ‫دەت���وان���ێ���ت س��ەرک��ەوت��ن��ی ت���ەواوەت���ی‬ ‫بەدەستبهێنێت و دەت��وان��ێ��ت ببێتە‬ ‫سیستەمێکی ت��ەواو س��ەرک��ەوت��وو‪ .‬ب��ەاڵم‪،‬‬ ‫ل��ەت��ورک��ی��ادا ئەمە ناکرێت و چ��اوەڕێ��ی‬ ‫ئ��ەوەش ناکرێت کە داهاتووی سیستەمی‬ ‫سەرۆکایەتی لە تورکیاندا کە سەرکەوتوو‬ ‫بێت‪ ،‬چونکە سەرۆک خۆی پۆستی سەرۆکی‬ ‫حکومەت و کابینەی فراوان دەسەاڵتی جێ‬

‫بەجێکردن دەست نیشان دەکات‪ .‬هەروەها‬ ‫ب��ە ب��ردن��ەوەی ئەکەپە و سەرۆکایەتی‬ ‫ئەردۆغان لە کۆتا هەڵبژاردندا کە زۆرینەی‬ ‫کورسییەکانی پەرلەمانی بەدەستهێناوە کە‬ ‫ئەمەش ئاسانکارییە بۆ بڕیارەکانی داهاتوو‬ ‫سەرۆک لەتورکیاندا‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا س���ەرۆک ب��ۆ م���اوەی دوو خول‬ ‫دەتوانێت ببێتە سەرۆک کۆماری تورکیا‪،‬‬ ‫کە بەکرداری لە ساڵی ‪ 2002‬وە ئەردۆغان‬ ‫دەسەاڵتداری فعلی بووە لە تورکیا‪.‬‬ ‫سروشتی دەسەاڵتدارێتی لە ڕۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاستدا‪ ،‬بە م��اوەی زۆر لەدەسەاڵت و‬ ‫دیکتاتۆری و قۆرغکردنی دەسەاڵتی سیاسی‬ ‫و بەکارهێنانی هێز لە دژی ن��ەی��اران و‬ ‫لەناوبردنی ب��ەرەی نەیاری دەس���ەاڵت و‬ ‫‪ ....‬هتد‪ ،‬دەناسرێتەوە‪ .‬بۆیە مانەوەی زۆر‬ ‫لەسەر دەس���ەاڵت‪ ،‬بەسروشت کەسایەتی‬

‫سیاسی بەرەو قۆناغی دیکتاتۆری دەبات و‬ ‫دیموکراسی الواز دەکات‪ ،‬ئەگەر بەتەواوی‬ ‫لەناوی نەبات‪ .‬بەتایبەتیش لە ڕۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەراستدا‪ ،‬کە خۆی ژینگەکەی لەبارە بۆ‬ ‫درووستبوونی دەسەاڵتخوازی و خۆسەپێنی‬ ‫کەسی سیاسی‪.‬‬ ‫ل��ەب��ەرئ��ەوە تورکیا هەنگاوی داه��ات��ووی‬ ‫سیاسی‪ ،‬سیستەمی سیاسی ئەو واڵتە‪ ،‬چونکە‬ ‫دەسەاڵتدارێتی ئەردۆغان لەڕابردوودا دیار‬ ‫و بەرچاو بووە لە بەکارهێنانی هێز دژی‬ ‫نەیارانی سیاسی‪ ،‬بۆیە داهاتووی تورکیا‪،‬‬ ‫ڕەنگە لەنێوان قۆناغی بەرەو دیموکراسی‬ ‫و قۆناغی بەرەو دەسەاڵتخوازی ‪ ،‬زیاتر لە‬ ‫دەسەاڵتخوازی و ئەردۆغان و ئۆتۆکراسی‬ ‫سیستەمە سیاسیەکەیەوە نزیکە‪.‬‬

‫رۆژههاڵتی ناوهڕاست ناوهندی قهیرانی ئاو له ئێستا و داهاتوو‬

‫سیروان خانی *‬

‫پێشهکی‬ ‫ق��هرارگ��رت��ن��ی ڕۆژه���هاڵت���ی ن���اوهڕاس���ت له‬ ‫پشتوێنهی وشکایی جیهان بووهته هۆکاری‬ ‫ئهوهی که ئهم ناوچهیه سهرهڕای ههبوونی‬ ‫‪ 6/3‬له سهدی خهڵک له جیهان و به تهنیا‬ ‫‪ 1‬له سهر ‪ 4‬ئاوی شیرینی جیهان بکهوێته‬ ‫بهردهم حاڵهتێکی قهیرانی ڕۆژ له دوای رۆژی‬ ‫کهم ئاوی و ئهمڕۆش ب��هردهوام بوونی ئهم‬ ‫حاڵهته و بهکارهێنانی له ڕادهبهدهری ئاو و‬ ‫ههروهها ئێمکانی مهترسی ڕوودانی شهڕ له‬ ‫دهرووب��هری ئهم ڕووبارانه‪ ،‬ژیانی سیاسی و‬ ‫کۆمهاڵیهتی واڵتانی ناوچهکهی قهیراناوی‬ ‫ت��ر ک����ردووه و ئ���هوهی ک��ه ب��ووهت��ه زیاتر‬ ‫گرنگی پێدان به سهرچاوهکانی ئ��او‪ .‬بهاڵم‬ ‫گڕنگی پێدان به ژینگە له ماوهی دهیهکانی‬ ‫ڕاب��ردوو‪ ،‬بهتایبهت له کۆتاییهکانی ‪ 1980‬و‬ ‫بهڕێوهچوونی کۆنفرانسهکانی تایبهت به‬ ‫ژینگە و پهرهپێدانی نهتهوهیهکگرتووهکان و‬ ‫به دوای ئهوانه بهڕێوهچوونی کۆنفرانسهکانی‬ ‫جیهانی قهیرانی ئ��او و پهسهند کردنی‬ ‫دهی��ان بڕیارنامه و پهسهند کراو له الیهن‬ ‫کۆمهڵگای نێودهوڵهتییهوه‪ ،‬وایکردووه که‬ ‫باسکردنی قهیرانی کهم ئاوی ببێته جێگای‬ ‫گفتوگۆی شارهزایانی بواره جیاجیاکان و وهک‬ ‫بابهتێک که ژیانی ملیۆنهها مرۆڤ دهخاته‬ ‫مهترسییهوه سهیر بکرێت ‪.‬‬ ‫قهیرانی ئاو‬ ‫کهمبوونی سهرچاوهکانی ئ��اوی شیرین له‬ ‫زۆرێک له واڵتهکان وهکوو قهیرانێکی سهرهکی‬ ‫لێهاتووه‪ .‬له سهر بنهمای ڕاپۆرتی نهتهوه‬ ‫یهکگرتووهکان له ساڵی ‪ 2007‬و ههروهها بهپێی‬ ‫بهراوردکارییهک لهو واڵتانهی که ڕووبهڕووی‬ ‫قهیرانی کهمئاوی هاتوون له ‪ 700‬ملیۆن کهس‬ ‫له ئێستا‪ ،‬ساڵی ‪ 2025‬بگاته زیاتر له سێ ملیار‬ ‫کهس ‪ .‬ههروهها به پێی توێژێنهوهکانی بانکی‬ ‫جیهانی و نهتهوه یهکگرتووهکان تا ساڵی ‪2025‬‬ ‫دوو لهسهر سێی خهڵکی جیهان ڕووبهرووی‬ ‫قهیرانی کهم ئاوی دهبنهوه‪ .‬ئهم ڕێژهیه ئهو‬ ‫کاته زیاتر دهبێت که ڕێژهی بهکارهێنانی ئاو‬ ‫له واڵتانی دهوڵهمهند ‪ 10‬جار زیاتر له واڵتانی‬

‫خاوهن داهاتی کهمه‪.‬‬ ‫بنهما سهرهکییهکانی‬ ‫دیاریکردنی قهیرانی کهم ئاوی‬ ‫بۆ دیاریکردنی قهیرانی کهم ئاوی بۆ ههر‬ ‫واڵتێک چهند بنهما و فاکتهرێکی سهرهکی‬ ‫دیاریکراون بهپێی ئهو بنهما و فاکتهرانه‬ ‫دیاری دهکرێت که ئایا واڵتێک قهیرانی کهم‬ ‫ئاوی ههیه یان تا چهند ڕووبهرووی قهیرانی‬ ‫کهم ئاوی بووهتهوه ‪.‬‬ ‫فاکتهری فاڵکن مارک‪:‬‬ ‫زانای بهناوبانگی سویدی لهو توێژینهوانهی‬ ‫که له سهر قهیرانی کهم ئاوی ئهنجامی داوه‬ ‫ڕێژهیهکی دیاریکراوی ئاوی بۆ بهکارهێنانی‬ ‫سااڵنهی واڵتێک داناوه ‪ .‬له سهر ئهو بنهمایه‬ ‫ه��هر واڵتێک که خ��اوهن��ی ڕێ��ژهی سااڵنهی‬ ‫ئاوی دووباره بهکار هێناوهی (ئهو ئاوهی که‬ ‫دووباره پاڵفته دهکرێت و به کار دههێنرێت)‬ ‫زیاتر له ‪ 1700‬مهتر سێجا بێت تووشی قهیرانی‬ ‫کهم ئاوی هاتووه ‪.‬‬ ‫بنهمای نهتهوه یهکگرتووهکان ‪.‬‬ ‫ههر کاتێک ڕێژهی بهکارهێنانی ئاوی دووباره‬ ‫بهکار هێنانهوهی واڵتێک زیاتر بێت له ‪ 40‬له‬ ‫سهدی تهواوی سهرچاوهکانی ئاوی‪ ،‬ئهوه ئهم‬ ‫واڵته تووشی قهیرانی کهم ئاوی هاتووه ‪.‬‬ ‫ئاو و ملمالنێیهکان له ڕۆژههاڵتی ناوهڕاست ‪.‬‬ ‫جێفری ک��هم��پ ل��ه کتێبی جوگرافیایی‬ ‫ئێستراتێجی ل��ه ب��ن��هم��اک��ان��ی ج��وگ��راف��ی‬ ‫ملمالنێیهکانی ناوچهکه ئاماژه به ‪ 4‬بابهت‬ ‫دهکات ‪.‬‬ ‫‪ �1‬ڕهوت��هک��ان��ی کۆمهڵگا وهک���وو کۆچکردن‬ ‫(سهفهر کردن بۆ ناوچهیهکی تر)‪.‬‬ ‫‪ �2‬شهڕی قهومی‪ ،‬مهزههبی و ناوخۆیی‪.‬‬ ‫‪ �3‬کێشه چارهسهرنهکراوهکانی واڵت‪.‬‬ ‫‪ � 4‬کهمبوونی ئاوی خواردهمهنی ‪.‬‬ ‫ه��هر وهک���وو ئ���هوهی ک��ه ئ��ام��اژهم��ان پێکرد‬ ‫قهیرانی کهم ئاوی و به تایبهت کهمبوونهوهی‬ ‫ئ��اوی خ��واردن��هوه‪ ،‬یهکێکه له کێشه ههره‬ ‫گهورهکانی واڵتان که به چارهسهر نهکراوی‬ ‫ماوهتهوه‪ .‬ڕۆژههاڵتی ناوهڕاست و باکووری‬ ‫ئهفریقیا خاوهنی چهندهها ڕووباری گهورهن‬ ‫ک��ه لهنێوان واڵت��ان��ی ئ��هم ناوچانه تێپهر‬ ‫دهبێت و له دهیهکانی ڕابردووه تائێستا ئهم‬ ‫ڕووبارانه کێشه و ملمالنێی گهورهیان له سهر‬ ‫درووستکراوه که لێره ئاماژه به ههندێک لهو‬ ‫ڕووب��اره ئێستراتیجیانه ئهدهین که بۆ ئهم‬ ‫بهشهی زهوی خاوهنی بهها و نرخێکی زۆر‬ ‫و فراوانه ‪.‬‬ ‫ڕووب��اری دیجله و ف��ورات ‪ :‬لهگهڵ بهستنی‬ ‫پهیمانی سایکس پیکۆ لهساڵی ‪ 1920‬و دابهش‬ ‫بوونی ناوچهکه بهگشتی و دابهشبوونی‬ ‫دهشتهکانی ن��ێ��وان دوو ڕووب��ارهک��ه (بین‬ ‫النهرین) لهنێوان عیراق و سوریا بهتایبهتی‬

‫له کاتێکدا که سهرچاوهی دیجله و فورات‬ ‫له واڵت��ی تورکیا م��اوهت��هوه دهتوانێن دوو‬ ‫قۆناغی مێژوویی دهستنیشان بکهێن‪ .‬یهکهم‪:‬‬ ‫له ساڵهکانی ‪ 1918‬تا ‪ 1960‬نێگهرانی سهرهکی‬ ‫واڵتانی دهورووب���هری ڕووبارهکه بهتایبهت‬ ‫عێراق کۆنتڕۆڵکردنی ئ��اوی ڕووب��ارهک��ه و‬ ‫بهستنی بهنداو بووه له الیهن تورکیاوه‪.‬‬ ‫دووهم‪ :‬له ساڵی ‪ 1960‬تاکوو ئێستا ههموو‬ ‫واڵت��ان��ی ن��اوچ��هک��ه بهتایبهت تورکیا به‬ ‫یارمهتی کهل و پهل و ئامرازی نوێ به دوای‬ ‫درووستکردنی پ��الن و ک��اری ئێستراتێجی‬ ‫تایبهت به ئاو وهک��وو بهکارهێنانی ئاو بۆ‬ ‫بهرههمهێنانی کارهبا بوون (‪. )1‬‬ ‫ه��هر وهه���ا درووس��ت��ک��ردن��ی دوو ب��هن��داوی‬ ‫ت��ر ی��هک��هم‪ :‬ب��هن��داوی ئ��هت��ات��ورک ل��ه ساڵی‬ ‫‪ 1984‬که کێشهکانی نێوان تورکیا و عیراق‬ ‫و س��وری��ای گ��هورهت��ر ک���ردووه و زۆرت��ری��ن‬ ‫بهشی ئاوی ڕووبارهکه بهر تورکیا کهوتووه‪.‬‬ ‫دووهم ‪ :‬بهنداوی ئهلیسو که یهکێکه لهو ‪22‬‬ ‫بهنداوه گهورهیهیی پرۆژهی گاپ که ئامانج‬ ‫لێی بهرههمهێنانی وزهی هایدرۆلیکی و‬ ‫کۆنترۆڵکردنی الفاو و گلدانهوهی ئاوه ‪.‬‬ ‫کێشهی نێوان عیراق و سوریا له سهر بهنداوی‬ ‫(الثوره ) که عیراق دهڵێت که ئهم بهنداوه‬ ‫ڕێژهی ئاوی فوراتی بۆ عیراق کهم کردووتهوه‬ ‫(‪. )2‬‬ ‫ڕووب���اری (ه��هری��روود) و (هیرمهند)‪ :‬دوو‬ ‫ڕووباری گهوره که له شاخه بهرزهکانی واڵتی‬ ‫ئهفغانستان سهرچاوه دهگرێت و دهڕواته ناو‬ ‫واڵت��ی ئێرانهوه‪ .‬لهم سااڵنهی دوای��ی واڵتی‬ ‫ئهفغانستان دهستی داوهت��ه درووستکردنی‬ ‫بهنداو و ئهمهش بووهته هۆی نێگهرانی واڵتی‬ ‫ئێران ‪ .‬ئێران نێگهرانی ئهوهیه کێشهی کهم‬ ‫ئاوی و نهبوونی ئاوی خواردنهوه له شاری‬ ‫سیستان و بهلوچستان له شاری خورئاسان‬ ‫دووب��اره بێتهوه و ئهو ڕێکارانهی که واڵتی‬ ‫ئهفغانستان له سهر ڕووب��اری (هیرمهند )‬ ‫ئهنجامی داوه بۆ ڕووباری ((ههریروودێش ))‬ ‫ئهنجامی بدات ‪.‬‬ ‫ڕووب�����اری ن��ی��ل‪ :‬ئ���هم ڕووب�����اره ل��ه ن��ێ��وان‬ ‫یانزه واڵت وات��ه میسر‪ ،‬س��ودان‪ .‬ئهتیۆپی‪،‬‬ ‫تانزانیا‪ .‬کۆماری ئهفریقای ناوهند‪ ،‬کۆماری‬ ‫دیمۆکراتێکی کۆنگۆ‪ ،‬ئۆگاندا‪،‬کینیا‪،‬ڕوواندا و‬ ‫برۆندی و ئهریتره هاوبهشه که سێ واڵتی‬ ‫میسر و سودان و ئهتیۆپی له بهکارهێنانی‬ ‫سهرهکی ئهم ڕووبارهن ‪ .‬ڕێژهی ‪ 97‬له سهدی‬ ‫دابێنکردنی ئ��اوی واڵت��ی میسر پهیوهست‬ ‫کراوه به نیل بهاڵم ‪ 95‬له سهدی ڕووباری نیل‬ ‫له واڵتانی سودان‪ ،‬تانزانیا‪ ،‬کینیا‪ ،‬ئۆگاندا‪،‬‬ ‫ڕووان���دا و ب��رۆن��دی و ئهریتره س��هرچ��اوه‬ ‫دهگرێت‪ .‬له ساڵی ‪ 1990‬میسر به گوشارخستنه‬ ‫سهر بانکی گهشهپێدانی ئهفریقا ڕێگرێکرد‬

‫له بهخشینی قهرز به واڵتی ئەسیوپیا له‬ ‫ترسی ئهوهی که ئەسیوپیا ئهم قهرزه سهرفی‬ ‫درووستکردنی بهنداو بکات له سهر ڕووباری‬ ‫نیل (‪) 3‬‬ ‫ڕووباری ئهردهن ‪ :‬ئهم ڕووباره لهنێوان واڵتانی‬ ‫ئێسرائیل‪ ،‬ئهردهن‪ .‬سوریا و لوبنان و میسر‬ ‫و کهرانهی ڕۆژئاوای ڕووبارهکه هاوبهشه که‬ ‫له ساڵی ‪1953‬به پرۆژهی جانسۆن ئاوی ئهم‬ ‫ڕووب��اره به ‪ 46/7‬ئ��هردهن‪ ،‬ئێسرائیل ‪،38/5‬‬ ‫سوریا ‪ 11/7‬و لوبنان ‪ 3/1‬دابهش کرا که هیچ‬ ‫کات ئهم دابهشکارییه به ئهنجام نهگهشت و‬ ‫دابهشکارییهکان له سهر ڕووبارهکه به پێی‬ ‫سهردهم گۆڕانکاریان به سهر هاتووه‪.) 4( .‬‬ ‫گرفتهکانی بهردهم سهرچاوهکانی ئاو له‬ ‫ڕۆژههاڵتی ناوهڕاست ‪.‬‬ ‫ئهگهرچی بهشێوهیهکی گشتی کهمبوونی‬ ‫ئاو تایبهت نییه به ڕۆژههاڵتی ناوهڕاستهوه‬ ‫و ئهمڕۆ وهک��وو قهیرانێکی جیهانی سهیر‬ ‫دهکرێت ب��هاڵم ئهم قهیرانه له ڕۆژههاڵتی‬ ‫ناوهڕاست به شێوهیهکی مهترسیدارتر سهری‬ ‫ههڵداوهو واڵتانی ناوچهکهی بهم کێشهوه‬ ‫سهرقاڵکردووه‪ .‬دهتوانین ئاماژه به ههندێ‬ ‫لهم گرفتانه که هاتوونهته بهردهم ناوچهکه‬ ‫و ناوچهکهیان ت��ووش��ی ق��هی��ران ک���ردووه‪،‬‬ ‫بهمشێوهیه پولێن بهندیان بکهین ‪.‬‬ ‫یهکهم ‪ :‬کهم بوونی سهرچاوهکانی ئاو و وشک‬ ‫بوونی ناوچهکه‬ ‫دووهم‪ :‬زیاتر له پهنجا له س��هدی خهڵکی‬ ‫ناوچهکه پهیوهستبوونێکی لهڕادهبهدهریان‬ ‫به سهرچاوهکانی ئ��او ههیه که له نێوان‬ ‫سنوورهکانی واڵتانی تر تێپهڕ دهکات ‪.‬‬ ‫سێیهم ‪ :‬زی��ادب��وون��ی خ��هڵ��ک و نهبوونی‬ ‫کۆنتڕۆڵ لهسهر خێزانهکان له ڕۆژههاڵتی‬ ‫ناوهڕاست ‪.‬‬ ‫چوارهم ‪ :‬بهکارهێنانی له ڕادهب��هدهری ئاوی‬ ‫سهرچاوهکانی ژیر زهمینی ‪.‬‬ ‫چارهسهرکردنی کێشهی ئاو له یاسای‬ ‫نێودهوڵهتی‬ ‫کێشهی ئاو کێشهیهکی نێودهوڵهتی و مێژووی‬ ‫قووڵه‪ .‬ئ��هم کێشهیه له پ��اش گهشهکردنی‬ ‫مافهکانی م��رۆڤ و دام��هزران��دن��ی نهتهوه‬ ‫یهکگرتووهکان ڕهههندێکی تری له خۆ گرت‬ ‫و تا له دواجار له ساڵی ‪ 1982‬ڕێککهوتننامهی‬ ‫یاسای دهریاکان پێکهات و له ‪ 1994‬چووه بواری‬ ‫جێبهجێ کردنهوهو که ئهم یاسایه ئهرک و‬ ‫مافی دهوڵهتهکان له ههموو بابهتهکانی زهریا‬ ‫و دهریاکان‪ ،‬ئاوی نێودهوڵهتی و نیشتمانی‬ ‫و زۆر بابهتی ت��ر چ��ارهس��هر دهک���ات‪ .‬ههر‬ ‫وهها لهپاڵ ئهم یاسایانهدا چهندین بڕیار و‬ ‫پهسهند کراوێکی تر سهبارهت به کێشهکانی‬ ‫ئ��اوی ن��ێ��وان واڵت���ان ل��ه الی��هن ڕێکخراو و‬ ‫کۆنفرانسهکان پهسهند کرا ‪.‬‬

‫له ب��واری کێشهکان لهسهر ئاو له ناوخۆی‬ ‫واڵت یاسای هاوبهش و لێکچوو بوونی ههیه‪.‬‬ ‫له ساڵی ‪ 1887‬دادگ��ای ب��ااڵی واڵت��ی سویسرا‬ ‫کێشهکانی نێوان دوو شاری زوری��خ و شاف‬ ‫هازن له سهر گۆڕانکاری له ڕێرهوه ئاوییهکان‬ ‫بڕیاری ڕهت��ی دهرک��رد و به گۆڕانکاری له‬ ‫ڕێرهوه ئاوییهکانی ڕهتکردهوه ‪.‬‬ ‫ل��ه س��اڵ��ی ‪ 1901‬دی���وان���ی ب����ااڵی وی��الی��هت��ه‬ ‫ی��هک��گ��رت��ووهک��ان��ی ئهمریکا ب��ه کێشه بۆ‬ ‫گۆڕانکاری له سهر ڕێگای ڕووباری ئارکانزاس‬ ‫نێوان دوو ویالیهتی کانزاس و کۆلۆرادۆ‬ ‫بڕیاری ڕهتی دهکرد ‪.‬‬ ‫ب��ه ش��ێ��وهی��هک��ی گشتی ڕهوت�����ی دادگ����ای‬ ‫نێودهوڵهتی‪ ،‬دوو بنهمای سهرهکی و ئهسڵی‬ ‫پ��ێ��داگ��ری ک����ردووه ل��ه ب���ارهی گ��ۆڕان��ک��اری‬ ‫ل��ه ڕێ��گ��ای ڕووب����اره نێودهوڵهتییهکان و‬ ‫پێچهوانهکردنیان بۆ سهر ڕێگایهکی تر‬ ‫یهکهم‪ :‬هیچ دهوڵهتێک مافی ئ��هوهی نییه‪،‬‬ ‫له واڵت��ی خ��ۆی به بێ ڕاوێ��ژ ک��ردن لهگهڵ‬ ‫دهوڵهتانی تر و به بێ گفتوگۆ لهگهڵ ئهوانه‬ ‫بۆ دۆزێ��ن��هوهی ڕێگا چارهسهرێکی گۆنجاو‬ ‫ههوڵ بۆ گۆڕێنی ڕێرهوه ئاوییهکان بگرێت‪.‬‬ ‫دووهم‪ :‬ههر دهوڵهتێک بهشێوازێک دهست له‬ ‫ڕێرهوی ئاوهکان وهربدات و ببێته هۆی زیان‬ ‫گهیاندن به دهوڵهتانی تر‪ .‬دهبێت قهرهبووی‬ ‫ئهو زیانه بداتهوه‪.‬‬ ‫سهرچاوهکان ‪:‬‬ ‫‪1‬ـ مصطفى دولتیار‪ ،‬تیم اس گری‪ ،‬سیاست اب‬ ‫در خاورمیانه‪.‬ترجمه رسول افضلى و رضا‬ ‫التیامى نیا‪ .‬نشر شرکت چاپ و نشر بین‬ ‫الملل ‪.‬‬ ‫‪2‬ـجفری کمپ‪ ،‬رابرت هار کاوی ‪.‬جغرافیای‬ ‫استراتژیک خاورمیانه عربی ‪.‬دفتر مگالعات‬ ‫سیاسى و بین المللى ‪.‬‬ ‫‪3‬ـ مـــخـــتـــار هـــشـــی‪ ،‬حـــســـیـــن‪ ،‬حــاجــت‬ ‫قادری‪،‬هیدروپلیتیک خاورمیانه تا سال ‪2025‬‬ ‫‪.‬فصلنامه ژئوپلتیک سال‪.1‬شماره ‪. 1‬‬ ‫‪4‬ـ دکتر اصغر جعفر ولدانی‪ ،‬دانشکده حقوق‬ ‫و علوم سیاسی دانشگاه عالمه گباگبایی تهران‬ ‫‪.‬استفاده از منابع اب رودهای مرزی ایران و‬ ‫عراق و حقوق بین الملل ‪.‬‬ ‫‪ 5‬ـ دومین همایش ملی راهکارهای پیش روی‬ ‫بحران اب در ایران و خاورمیانه‪ ،‬شیراز ‪.‬‬ ‫سال ‪. 1394‬‬ ‫‪ 6‬ـچهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان‬ ‫جهان اسالم ‪.‬ایران‪ ،‬زاهدان ‪. 1389‬‬ ‫* خوێندکاری ماجێستیری یاسای نێودهوڵهتی‪،‬‬ ‫ههڵهبجهی شههید‬

‫ژماره (‪ )1760‬چوارشهممه ‪2018/6/27‬‬

‫بیروڕا‬

‫‪15‬‬

‫کورسی کۆتاکان بۆمبێک بوو بە دیموکراسیدا تەقیەوە (پیالنەکە بەردەوامە)‬

‫لوقمان مستەفا ساڵح *‬ ‫نزیکەی چوار ساڵ بەر لەئێستا‪ ،‬ئەم بابەتەم‬ ‫ب��اڵوک��ردەوە‪ ،‬بەمەبەستی هەڵگرتنەوەی‬ ‫بۆمبەکان و پوچەڵکردنەوەی پیالنەکان‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم‪ ..‬مەخابن هیچ ک��ەس ل��ە ئ��ەن��دام‬ ‫پەڕلەمانەکانی فراکسیۆنە جیوازەکان‬ ‫گوێیان لێ نەگرتین‪،‬تا دووبارەکردنەوەی‬ ‫ه���ەم���ان ه���ەڵ���ەو ه���ەم���ان ت���ەڵ���ە ق��ول��ە‬ ‫قاچی گرتنەوە ‪،‬جارێکیتر خ��اوەن تەڵە‬ ‫مقۆمقۆیەتی بە هەڵدانی تۆڕەکەی و گرتنی‬ ‫‪ ١١‬کورسی خرتی پێش وەختە‪ ،‬کەسیش‬ ‫بۆی نەبوو بڵێ ل��ەل‪ .‬ئافەرین ئەندامانی‬ ‫پەڕلەمانی کوردستان چۆن جارێکی کەش‬ ‫هەمان پیالنی پێشوتر وا بە ئاسانی و‬ ‫بێ دەنگی بەسەرتاندا تێپەڕی بێ ئەوەی‬ ‫نقەتان لێوەبێت‪!.‬‬ ‫بەڵێ لەگەڵ ئەوەی پەرلەمانی کوردستان‪،‬‬ ‫بەفەرمی پەرلەمانی کوردستان‪-‬عێراق‬ ‫ی��ان ئەنجومەنی نیشتمانیی کوردستان‪-‬‬ ‫عێراقە‪ ،‬بەاڵم بە لەبەرچاوگرتنی رەوشتی‬ ‫بەرزی مرۆڤ دۆستی و هەنگاونان بەرەو‬ ‫چەسپاندنی بنەماکانی دیموکراسی مافی‬

‫‪To/ Gazprom company‬‬ ‫‪Subject/ visiting‬‬ ‫‪We received minister‬‬ ‫‪approval …….‬‬ ‫‪About visiting‬‬ ‫‪the students from‬‬ ‫‪(Komar university/ oil‬‬ ‫‪department 3 and 4‬‬ ‫‪stage) to your company‬‬ ‫‪you can discuss the‬‬ ‫‪day of visiting with‬‬ ‫‪their supervisor (Dr.‬‬ ‫‪HiwaSadiq) ./ for your‬‬ ‫‪information……. With‬‬ ‫‪respect.‬‬ ‫‪Attachment: //‬‬ ‫‪List of the student names‬‬ ‫‪Faraidun Rahman Awla‬‬ ‫‪Gen. of administration‬‬ ‫‪and finance affair‬‬ ‫‪2018/5/8‬‬

‫سەرجەمی ئەوکەمایەتیانەی کەلەهەرێمی‬ ‫کوردستاندا دەژی��ن پ��ارێ��زراوە‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫ئەنجومەنی نوێنەرانی دانیشتووانی هەرێمی‬ ‫کوردستان و هێزی یاسادانەری حکومەتی‬ ‫هەرێمی کوردستانە‪.‬‬ ‫پ��ەرل��ەم��ان��ی ک��وردس��ت��ان ب��ۆی هەی���ە هەر‬ ‫یاسایەکی فیدڕاڵی لە هەرێمدا بخاتە کار کە‬ ‫بەدەر بێت لە تایبەتمەندیی دەسەاڵتەکانی‬ ‫فیدڕاڵی کە لە م��اددەی‪}١١٠ {.‬ی دەستووری‬ ‫کۆماری عێراقی فیدڕاڵیدا هاتوون‪ ]١[.‬خولی‬ ‫سێیەمی پەرلەمان (‪ )-٢٠٠٩‬لە ‪ ١١١‬نوێنەر پێک‬ ‫هاتووە‪.‬‬ ‫هەر بۆ بەرچاوڕوونی زیاتر‪..‬ئەندامانی‬ ‫پەرلەمان چوار ساڵ جارێک لە هەڵبژاردنی‬ ‫گشتیی لە هەرێمی کوردستاندا دەستنیشان‬ ‫دەکرێن‪ .‬النی کەم دەبێ ‪- %٢٥‬ی ئەندامانی‬ ‫پەرلەمان ژن بن‪ .‬دەستەی سەرۆکایەتیی‬ ‫پەرلەمان لە سەرۆکی پەرلەمان و جێگری‬ ‫سەرۆک و سکرتێری پەرلەمان پێک دێت‪.‬‬ ‫ل��ەهەر ساڵێکدا دوو خولی بەستنی هەیە‪،‬‬ ‫یەکەم لە ئ��ازار تا کۆتاییی ح��وزەی��ران و‬ ‫دووەم لە ئەیلوول تا کۆتاییی کانوونی‬ ‫یەکەم‪.‬لە شوباتی ‪ ٢٠٠٩‬یاسای هەڵبژاردنی‬ ‫ه��ەرێ��م��ی ک��وردس��ت��ان ه��ەم��وار ک��رای��ەوە‬ ‫بەمەبەستی زیاتر لە خۆگرتنی ت��ەواوی‬ ‫پێکهاتەکان‪ .‬کەمترین ت��ەم��ەن ب��ۆ خۆ‬ ‫کاندیدکردن بۆ پەرلەمان لە ‪ 3٠‬ساڵیەوە‬ ‫بۆ ‪ ٢٥‬ساڵی کەمکرایەوە‪ .‬کەمترین ڕێژەی‬ ‫یاسایی پەرلەمانتارانی ئافرەت لە ‪ ٢٥‬بۆ ‪3٠‬‬ ‫لەسەد بەرزکرایەوە‪ ،‬لە کاتێکدا ژمارەی ئەو‬ ‫کورسیانەی لە هەڵبژاردنەکانی پێشووتر‬ ‫بۆ کەمە نەتەوایەتییەکان تەرخان کرابوو‪،‬‬ ‫پێنج کورسی تریان بۆزیادکرا بۆ هەر یەک‬

‫لە کریستیانەکان وتورکمانەکان‪ ،‬لەئەنجامدا‬ ‫کۆی ژمارەی کورسیەکانیان بوو بە ‪١١‬کورسی‬ ‫لە پەرلەمانی هەرێمی کوردستان جێگیر‬ ‫کرا‪ ،‬بێ ئەوەی هیچ کوتلەیەکی پەرلەمانی‬ ‫دەنگی لێوەبێت‪.‬‬ ‫رێ��ژەک��ە ب��ۆ ل��ە ‪ %٥٠‬زی��ات��رب��ەرزک��رای��ەوە‬ ‫ئەوکورسیانەی کەلە پەرلەمانی هەرێمی‬ ‫ک��وردس��ت��ان ت��ەرخ��ان��ک��راون بۆکەمایەتیە‬ ‫نەتەوەییەکان بەم شێوەیە دابەش کرابوون‪:‬‬ ‫لیستی گەشەپێدانی تورکمانی‪ ٢ :‬کورسی‬ ‫لیستی هەولێری تورکمانی‪ ١ :‬کورسی‬ ‫لیستی گ���ۆڕان و چاکسازی تورکمانی‪١ :‬‬ ‫کورسی‬ ‫لیستی بزووتنەوەی تورکمانی‪ ١ :‬کورسی‬ ‫لیستی الرافدین‪ ٢ :‬کورسی‬ ‫ئەنجوومەنی کلدان ئ��اش��وور سریانی‪٢ :‬‬ ‫کورسی‬ ‫لیستی ئیبن الرافدین‪١ :‬‬ ‫کورسی بەروان احسان مەرگوز بەترۆس‪١ :‬‬ ‫کورسی‬ ‫ک��ەوات��ە ک��ۆی گشتی ک��ورس��ی کەمینەکان‬ ‫دەک��ات��ە ‪ ١١‬کورسی خشت هەرچەندە له‬ ‫بنهڕهتدا‪،‬کورسی پەرلەمانی ئهم کهمینانه‬ ‫بهیاسا رێ��ک��خ��راوه‪ ،‬ب��ەاڵم نالۆژیکیه که‬ ‫ڕێ��ژهی��هک��ی وا زۆر ب��ۆ ئ��هو کهمایهتیانه‬ ‫داب��ن��رێ‪ ،‬ل��ەب��ەرئ��ەوەی ناگونجێت لەگەڵ‬ ‫رێ����ژەی دان��ی��ش��ت��وان��ەک��ان��ی��ان��دا‪ ،‬چونکه‬ ‫لەهەڵبژاردنەکاندا دەرک��ەوت کە ههیانه‬ ‫به چەند سەد دهنگێکی دهنگدهر بوونهته‬ ‫پهرلهمانتار‪ ،‬لهکاتێکدا پهرلهمانتارلە خولی‬ ‫هەڵبژاردنی سالی ‪ ٢٠١3‬دا بۆگەیشتن بە‬ ‫کورسیەکی پەرلەمانی ‪ ١٨‬بۆ ‪١٩‬ههزار دهنگی‬ ‫پێویستبوو‪ .‬بەهەرحاڵ ئ��ەوەش ئاساییە‬

‫چونکە هاواڵتی ئەم کوردستانەن و بمانەوێ‬ ‫و نەمانەوێ شەریکە بەشمانن کەسیش الری‬ ‫لێ نیە‪.‬‬ ‫بەاڵم‪..‬گەلۆ ئهوانهی لەئێستادا لهپهرلهمانن‬ ‫نوێنهری ڕاستهقینهی ئ��هو پێکهاتانهی‬ ‫خۆیان نین‪ ،‬بهڵکو نوێنهرایهتی الیهنێکی‬ ‫سیاسی دیاریکراوی دەس��ەاڵت دەکەن‪.‬ئەم‬ ‫بەناونوێنەرانە لەگەڵ ئ��ەوەی ستەمیان‬ ‫لەنەتەوەکانی خۆیان ک��ردووە‪ ،‬لەهەمان‬ ‫کاتیشدا وی��ژدان��ی خۆیان ه��ەرزان فرۆش‬ ‫ک����ردوە‪ ،‬لەپێناوهەندێک دەس��ک��ەوت و‬ ‫بەرژەوەندی کەسی دا‪.‬‬ ‫ه��ەروەک بینیمان بەشێکی دهرئهنجامی‬ ‫شکستی دانیشتنهکهی ‪١٩‬ی ئابی پهرلهمانی‬ ‫ههرێمی کوردستان‪ ،‬دەگ��ەرێ��ت��ەوە بۆئەو‬ ‫ک��ورس��ی ک��ۆت��ای��ان��ە کەالیەنێکی سیاسی‬ ‫بەپیالنێکی بۆ دارێ���ژراوی پێش وەختە‬ ‫بۆبەرژەوەندی خۆی‪ ،‬ژمارەی کورسیەکانیانی‬ ‫گەیاندە ‪ ١١‬کورسی و ڕێ��ژەی دەنگدانی بۆ‬ ‫ب��ەرژەوەن��دی خۆی گ��ۆڕی و بەشێوەیەکی‬ ‫چاوبەستەکی فەرزی کرد بەسەر ئەندامانی‬ ‫پەرلەماندا‪.‬‬ ‫لێرەدا نهڕێز له شهقام و دهنگی دهنگدهر‬ ‫دهگیرێت‪ ،‬نه ستراتیژیش بوونی ههیه‪ ،‬له‬ ‫بهرانبهریش دا‪ ،‬پاشە قول گرتنی هەندێ‬ ‫لەالیهنه سیاسییهکان بهرانبهر به یهکدیی‬ ‫و سهوداکردن به دهنگی هاواڵتیانهوه لهالی‬ ‫ههندێ پارتی سیاسی لەدەرەوەی پەرلەمان‪،‬‬ ‫کارێکی نارهوا ونا یاسایی ونا ئاساییه و بگره‬ ‫بهشێکیشه له تێکهڵکردنی سیاسهت به‬ ‫بازرگانی پێوەکردنی‪.‬‬ ‫ئەگەر بروانین به پێی یاسا‪ ،‬له ئهنجومهنی‬ ‫نوێنهرانی عێراق لهکۆی ‪ 3٢٥‬کورسی ‪٦‬‬

‫کورسی کۆتاکان ههیه‪ ،‬بهاڵم له پهرلهمانی‬ ‫ههرێمی کوردستان له کۆی ‪ ١١١‬کورسی ‪١١‬‬ ‫کورسی بۆکۆتاکان دانراوه!!‬ ‫ئالێرەدا بەروونی ئەو فێڵ وساختەکردنە‬ ‫دەردەک��ەوێ��ت کە جیاوازیەکە بەجۆرێکە‬ ‫بەهیچ شێوەیەک شکو گوومان ناهێڵێتەوە‪.‬‬ ‫ئەمە ئەتککردنی دیموکراسیەتە‪ ،‬نانەوەی‬ ‫بۆمب و مینی چێنراو بۆیەکدی‪ ،‬لەبار‬ ‫ب��ردن��ی پێکەوەژیانی سیاسیانەیە لەم‬ ‫هەرێمەدا‪.‬‬ ‫دهبێت یاسای ههڵبژاردن رێکبخرێتهوه‪،‬‬ ‫چونکه یاسایهکی ههڵهیه ‪١١‬ک��ورس��ی بۆ‬ ‫پێکهاتهکان دان���راوه دەرک���ەوت الیهنێکی‬ ‫سیاسی ئەو بەناونوێنەرانەوەیە کە خهڵکی‬ ‫خۆی بهناوی ئهو پێکهاتانهوه دهنێرێته‬ ‫پهرلهمان و نیسابی قانونی لە بەرژەوەندی‬ ‫خۆی دەگۆڕێت‪.‬‬ ‫بۆیه دهبێت ئهو یاسایه ههمواربکرێتهوه‪،‬‬ ‫بۆ ئهوهی الیهنی کهم هیچ الیەنێک زاتی‬ ‫ئەوەنەکات و نهتوانێت بهکاریانبهێنێت‬ ‫ویاری بە موقەدەسات و چارەنووسی کەمە‬ ‫نەتەوەیییەکانەوە ب��ک��ات‪ ،‬بهشێوهیهک‬ ‫دابنرێت نوێنهری ڕاستهقینهی نەتەوەو‬ ‫پێکهاتهکانی خۆیانبن‪ ،‬ن��هک حزبهکان‬ ‫ڕای��ان بکێشن ب��هالی خۆیاندا و ئاراستەی‬ ‫ملمالنە سیاسیەکانی لەپێناو بەرژەوەندی‬ ‫تەسکی حیزبایەتی دا پێبکات‪.‬لەهەمان‬ ‫کاتیشدا کەمینەکان دەبێت خۆیان قەبوڵی‬ ‫ئەو سوکایەتیە نەکەن ولێیان بێنە دەنگ‬ ‫و ل��ەس��ەر مافی خ��ۆی��ان پ��ێ��داگ��ری بکەن‬ ‫و ڕێ��ن��ەدەن الیەنێکی سیاسی ل��ە پێناو‬ ‫بەرژەوەندی خۆی بەکاریان بێنێت‪.‬‬ ‫* پارێزەر‬

‫وهزارهتى ڕۆشنبیرى و الوان‬

‫سهرۆکایهتى شارهوانى رزگارى‬

‫بهڕێوهبهرایهتى گشتى الوان‬ ‫بهڕێوهبهرایهتى الوانى سلێمانى‬

‫موڵکایهتى ژماره ‪1063 :‬‬ ‫بهروار ‪2018/6/19 :‬‬ ‫بانگهواز‬ ‫پاڵپشت به ئهحکامى یاساى ژماره (‪ )32‬له ساڵى (‪ )1986‬پهیڕو کراو یاساى فرۆشتن و به کرێدانى‬ ‫موڵک وماڵى دهوڵهت لهبهر رۆشنایی نوسراوى بهرێوبهرایهتى گشتى شارهوانیهکانى گهرمیان ‪/‬‬ ‫بهرێوهبهرایهتى بهشى گرێبهستهکان ژماره (‪ )1605 /400‬له بهروارى ‪ 2018/6/10‬سهرۆکایهتى‬ ‫شارهوانى رزگارى ههڵدهستێت به کرێدانى (‪ )1‬دوکانى ههمهجۆر به ژماره (‪ )63‬له ناو بازاڕى‬ ‫زاتى له سنوورى شارهوانیمان بۆ جارى (یهکهم ) بۆ ماوهى (‪ )3‬ساڵ ههر کهس و الیهنێک ئارهزوى‬ ‫بهشداربوونى ههیه با سهردانى سهرۆکایهتیهکهمان بکات له سهرۆکایهتى شارهوانى رزگارى له پشت‬ ‫نهخۆشحانهى شههید دکتۆر قاسم له کاتژمێر (‪ )10‬ى پێش نیوهرۆ له پاش تێپهر بوونى بۆ ماوهى‬ ‫)‪ )30‬رۆژ به سهرباڵوکردنهوهى ئهم بانگهوازه ‪.‬‬ ‫مهرجهکانى بهشداریکردن ‪:‬‬ ‫‪ .1‬بڕى بارمتهى یاسایی به ڕێژهى (‪ )20%‬خهمڵێنرا‬ ‫‪ .2‬ئهستۆپاکى باجى دهرامهتى پێ بێت ‪ .‬ئهستۆى ئهو کهسهى زیادکردنهکهى بۆ دهردهچێت‬ ‫‪ .3‬کرێى ئهم بانگهوازه و ههموو خهرجییهکان دهکهوێته ئهستۆى ئهو کهسهى که زیادکردنهکهى‬ ‫بۆ دهردهچێت‬ ‫ئاراز محمد محمود‬ ‫سهرۆکى شارهوانى رزگارى‬

‫ئاگادارى‬ ‫وهزارهتى ڕۆشنبیرى و الوان _ بهڕێوهبهرایهتى گشتى الوان _ بهڕێوهبهرایهتى الوانى سلێمانى‬ ‫ههڵدهستێت بهبهکرێدانى یاریگاى (شۆڕش) بهزیادکردنى ئاشکرا بۆماوهى (‪ )3‬ساڵ بهپێى یاساى‬ ‫فرۆشتن و بهکرێ دانى موڵکى دهوڵهت ژماره (‪)32‬ى ساڵى (‪ ،)1986‬جا ههر کهسێک ئارهزووى بهشدارى‬ ‫کردنى ههیه لهزیادکردنهکه سهر لهبهڕێوهبهراتی الوانى سلێمانى بدهن که دهکهوێته جادهى (‪(60‬‬ ‫مهترى نزیک قوتابخانهى زێڕینۆکى بنهڕهتى بهمهرجێک بارمتهى یاسایی بهڕێژهی (‪ )%20‬نرخى‬ ‫خهمڵێنراو تهسلیم به بهڕێوهبهرایهتى ناوبراو بکات و مهرجهکانى بهکرێدان وهربگرێت‪ ,‬زیادکرنى‬ ‫ئاشرا ڕۆژى (‪2‬شهمه) ڕێکهوتى (‪ )2018/7/31‬کاتژمێر (‪)10‬ى سهرلهبهیانى لهناوهندى وهرزش و‬ ‫الوانى (شۆڕش) ئهنجام دهدرێت‪.‬‬ ‫کرێى باڵوکردنهوهو خهرجیهکان لهئهستۆى ئهو کهسهیه که زیاد کردنهکهى بۆ دهردهچێت‪.‬‬ ‫تێبینى‪ /‬ئهگهر ڕۆژى زیادکردنهکه بوو بهپشوو ئهوا ڕۆژى دواتر زیادکردنهکه ئهنجام دهدرێت‪.‬‬ ‫بهرێوهبهرایهتى الوانى سلێمانى‬

‫ئاگادارى‬ ‫سهرۆکایهتى شارهوانى رزگارى ئاگادارى ههموو ئهو هاواڵتیانه دهکاتهوه که سااڵنى (‪(1989-1987‬‬ ‫زهویان لهناحییهى رزگارى (صمود) وهرگرتوه که هاواڵتى (سهرکهوت ئهحمد حسێن) خاوهن زهوى‬ ‫ژماره ههوائى (‪ )8220‬داواى ڕێگا پێدانى کردوه به مهبهستى دروستکردنى خانوو ههر هاواڵتییهک‬ ‫گلدانهوهى لهسهر ئهو پارچه زهوییه ههیه لهماوهى (‪ )30‬ڕۆژدا له دواى باڵوکردنهوهى ئهم‬ ‫ئاگادارییه‪،‬ئاگادارى سهرۆکایهتى شارهوانیمان‪.‬‬ ‫بکاتهوه به پێچهوانهوه شارهوانیمان کارى یاسایى بۆ ناوبراو دهکات‪.‬‬

‫هەرێمی کوردستان‪ /‬عێراق‬ ‫ئەنجومەنی دادوەری‬ ‫سەرۆکایەتی دادگای تێهەڵچوونەوەی ناوچەی سلێمانی‬ ‫دادگای باری کەسێتی هەڵەبجە‬ ‫بۆ‪ /‬داوا لەسەرکراو (محمد عدنان کریم) کە شوێنی نیشتەجێ بوونت نادیارە‬ ‫بابەت‪ /‬ئاگاداری‬ ‫داواکار (ڕازاو حسن شفیق) داوایەکی بەژمارە (‪/٢٠٧‬ش‪ )٢٠١٨/‬لە دژت تۆمارکردووە کە تیایدا (داوای‬ ‫جیابوونەوە دەکات) وە لەبەر نادیاری شوێنی نیشتەجێ بونت دادگا بڕیاریدا بەئاگادارکردنەوەت‬ ‫لە ڕێی دوو ڕۆژنامەی ڕۆژانەی ناوخۆی بەئامادەبونی خۆت یان بریکاری یاسایت لە دادگاکەمان لە‬ ‫بەرواری (‪ )٢٠١٨/٧/١٧‬بە مەبەستی دادبینی بەپێچەوانەوە دادبینی ئەنجام دەدرێت بەشێوەی ئامادە‬ ‫نەبونت (غیابی)‪.‬‬ ‫لەگەڵ رێزدا‪...‬‬

‫اراز محمد محمود‬ ‫سهرۆکى شارهوانى رزگارى‬

‫دادوەر‬ ‫هەاڵڵە فتاح حمەمراد‬

‫عدد‪1097 :‬‬ ‫بهروار‪2018/6/25 :‬‬

‫سهرۆکایهتى شارهوانى رزگارى‬ ‫کارگێرى و خۆیهتى‬

‫خاوەن ئیمتیازو سەرنوسەر‪:‬‬ ‫تارق فاتیح‬

‫ناونیشان‪ :‬شەقامی سالم ‪ -‬نزیك بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫پەروەردە‪ ،‬باڵەخانەی نازناز ‪ -‬شوقەی ‪٨‬‬

‫ژمارە ‪/٢٠٧‬ش‪٢٠١٨/‬‬ ‫بەروار‪٢٠١٨/٦/١١ :‬‬

‫تەلەفۆن‪0533188045 :‬‬

‫ ئاگاداریی سهرجهم فۆتۆگرافهر و هاواڵتیان و رۆژنامهنووسان‬ ‫رۆژنامهى‬ ‫ بینێرن‬،‫ ههر وێنهیهکى جوان یان ڤیدیۆیهکى سهرنج راکێشتان لهال ههیه‬،‫دهکاتهوه‬  ‫ پاش باڵوبوونهوهى له رۆژنامهو سایت و فهیسبووکى‬، ‫بۆ ناونیشانهکانى‬ ‫ خاوهنهکهى پاداشت دهکرێت بهمهرجێک پێشتر له‬،‫له تۆڕى کۆمهاڵیهتى فهیسبووک‬ .‫ دهگهڕێتهوه‬ ‫هیچ شوێنێکى دیکه باڵونهبووبێتهوه و خاوهندارییهکهى بۆ‬

‫لە فەیسبوک الیکمان بکەن‬

HawlatiNews

:‫ له فهیسبوک‬ ‫ناونیشانى پهیجى‬ )HawlatiNews(

çŽíÐóÜóm@òŠbàˆ

çb“ïäìbä

Šb’@õìbä

07702264447

 ‫ى‬‫ﯾ‬ ‫ﯿ‬  ‫ى‬



07502201001 07504478312@ 07826002676

 ‫ى‬‫رد‬‫رو‬ ‫ر‬‫را‬ ‫راس‬ /‫ن‬ ‫ى‬

‫و‬‫ه‬

 ‫و‬‫ر‬‫را‬  ‫ى‬ / 

‫و‬‫ه‬

07702111044

‫ ه‬‫وا‬‫ر‬ ‫ﯿ‬  /‫دى‬ ‫ى‬

‫ه‬

07501786818

‫ر‬‫ﯾ‬  ‫و‬ ‫ﯿ‬  /‫د‬ ‫ى‬

‫دق‬‫ﯾ‬

07508769848

‫ن‬ ‫ر‬‫را‬  ‫ﯾ‬ ‫رو‬ ‫زاڕى‬/‫ر‬ ‫ى‬



07701581018

‫ﯾ‬‫ء ا‬‫ﯿ‬ ‫و‬ ‫ﯿ‬ ‫ى‬ 30 .1 ‫ر‬ /‫ن‬‫ى ڕ‬ ‫ﯾ‬ ‫هﯿ‬ ‫ى‬ ‫ر‬‫را‬ ‫زاڕ‬‫و‬.2 ‫ر‬

‫ن‬‫ﯾ‬‫ر‬‫د‬

07701266914

‫ت‬‫ﯿ‬ ‫ى‬‫ﯾ‬ ‫روو‬ ‫ن‬‫ﯿ‬  ‫زاڕ‬‫و‬ / ‫ى‬

‫ر‬

07701203475

‫زاڕ‬‫و‬ ‫رى‬ ‫ى‬

‫ى‬

07701536973@ 07501536973

 /‫ى زا‬‫ڕاو‬ ‫و‬

‫ڕ‬‫ار‬

07701568263

  ‫ر‬‫را‬  /‫ﯾ‬ ‫ى ا‬

‫ﯿ‬‫ڕا‬

07701511065

‫ن‬‫ر‬ ‫ى‬ ‫ر‬‫را‬  ‫و‬ ‫ى ژﯾ‬

‫دز‬

07701549050@

‫ن‬‫اﯾ‬ ‫ى‬ ‫ر‬‫ا‬   / ‫ژار‬‫ى ه‬

‫ﯾ‬

‫بۆ باڵوکردنەوەی‬ ‫ئاگاداری و بانگەوازەکانتان‬

 ‫لە رۆژنامەی‬ ‫پەیوەندی بەم‬ ‫ناونیشانانە بکەن‬