Hawlati No. 1759

‫رۆژنامەیەکی سیاسیی گشتیی ئەهلییە‬

‫نرخ‪ 1000 :‬دینار‬

‫ژماره (‪ )1759‬چوارشهممه ‪201٨/6/20‬‬

‫سهرۆکى لیژنهى لێکۆڵینهوه له ساختهکارییهکان بۆ ‪: ‬‬

‫‪4‬‬

‫لەسەدا ‪ ٩‬بەشداری هەڵبژاردنی عێراقیان کردووە‬ ‫لیستى ئیسالمی شکستى هێناو بهرهى ناڕازیش هاوپهیمانى ناکهن‬

‫‪2‬‬

‫‪5‬‬ ‫بنەماڵەکەی ‪ :‬کینەمان‬ ‫بەرامبەر خێزانی ژنە‬ ‫عەرەبەکە نیە و قەدەر بوو‬

‫‪6‬‬ ‫یەکەم ستافی‬ ‫فڕۆکەوانی کوردی‬

‫پڕۆژەی چاکسازی ‪3‬‬

‫چاوەڕوانی سازانە‬

‫‪13‬‬ ‫‪ ٨٣‬ساڵ بەسەر کۆچی‬ ‫دوایی پیرەمێرد‬ ‫تێدەپەڕێت‬

‫‪2‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫ژماره (‪ )1759‬چوارشهممه ‪2018/6/20‬‬

‫‪hawlatihawal@gmail.com‬‬

‫لیستى‌ئیسالمی‌شکستى‌هێناو‌به‌ره‌ى‌ناڕازیش‌هاوپه‌یمانى‌ناکه‌ن‬ ‫ههوڵ ههیه ههڵبژاردنهکانى بڕیارلێدراوی کوردستان دوابخرێت و لهگهڵ ئهنجومهنى پارێزگاکانى عێراقدا بکرێت‪.‬‬ ‫ئارا ئیبراهیم‬ ‫ههر سێ الیهنه ئیسالمییهکهى کوردستان‬ ‫نهیانتوانى لیستێکى هاوبهش پێکبهێنن‬ ‫و چوار الیهنه ناڕازییهکهش هاوپهیمانى‬ ‫دروستناکهن بۆ ههڵبژاردنهکانى پهرلهمانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ک��ه ب��ڕی��اره ل��ه ‪30‬ى ئهیلول‬ ‫ئهنجامبدرێت و ههوڵیش دهدرێ���ت بۆ‬ ‫دواخستنى‪.‬‬ ‫ب��هپ��ێ��ى ل��ێ��دوان��ى چ��هن��د ب��هرپ��رس��ێ��ک��ى‬ ‫ههڵبژاردنى نێو چ��وار الیهنهکه (گ��ۆڕان‪،‬‬ ‫یهکگرتوو‪ ،‬هاوپهیمانى‪ ،‬کۆمهڵ) لیستى‬ ‫هاوبهشیان نابێت ب��ۆ ههڵبژاردنهکانى‬ ‫پهرلهمانى کوردستان‪ ،‬بهرپرسى ناوهندى‬ ‫ههڵبژاردنى کۆمهڵ دهڵێت»دروستنهبوونى‬ ‫لیستى ئهو چوار حزبه یان دروستنهبونى‬ ‫لیستى ئیسالمى ناکاته ئ��هوهى ئهم چوار‬ ‫الیهنه ویستى پێکهوهیان تێکبچێت»‬

‫چوار الیهنهکه هاوپهیمانى ناکهن‬ ‫ه���اوژی���ن ع���وم���هر‪ ،‬ب��هرپ��رس��ى ن��اوهن��دى‬ ‫ههڵبژاردنى کۆمهڵى ئیسالمى لهلێدوانێکدا‬ ‫به ‪ ‬وت «دروستنهبوونى لیستى ئهو‬ ‫چ��وار حیزبه ی��ان دروستنهبونى لیستى‬ ‫ئیسالمى ناکاته ئ��هوهى ئهم چ��وار الیهنه‬ ‫ویستى پێکهوهییان تێکبچێت یان نهتوانن‬ ‫بهو کورسییانهى دهیهێنن فراکسیۆنێکى‬ ‫ه��اوب��هش دروس���ت ب��ک��هن‪ ،‬چونکه دۆخ��ى‬ ‫سیاسى عێراق و ههرێمى کوردستان لهرووى‬ ‫سیاسییهوه ئاڵۆزه«‪.‬‬ ‫ه����هروهه����ا ق��اس��م گ���هاڵڵ���ى‪ ،‬ب��هرپ��رس��ى‬ ‫ئهنجومهنى ههڵبژاردنى یهکگرتوو له‬ ‫لێدوانێکدا بۆ ‪ ‬ئهوهى خستهڕوو تا‬ ‫ئێستا لهنێوان چوار الیهنهکه گفتوگۆ لهسهر‬ ‫هاوپهیمانێتى نهکراوهو هیچ الیهنێکیش‬ ‫قسهیان لهگهڵ یهکگرتوو ن��هک��ردووه بۆ‬ ‫هاوپهیمانێتى‪ .‬وتیشى «ئهسڵ ئ��هوه ههر‬

‫الیهنهو به جیا داب��هزێ��ت‪ ،‬ب��هاڵم دهرگ��اى‬ ‫هاوپهیمانێتیمان دانهخستووه«‪.‬‬ ‫ناوبراو جهختى لهوهشکردهوه که « لیستى‬ ‫ئیسالمى به بێ کۆمهڵ کرچ و کاڵ دهردهچێ‬ ‫و ناکرێت»‪.‬‬ ‫بڕیاره ههڵبژاردن لهکاتى خۆیدا بکرێت و‬ ‫بۆچون بۆ دواخستنیشى ههیه‬ ‫ل��ه ک���ۆى ‪ 38‬الی��هن��ى ب���هش���دارب���وو‪ ،‬ی��هک‬ ‫هاوپهیمانێتى لهنێوان حیزبى سۆسیالست‬ ‫و پارتى کرێکاران و رهنجدهران و یهکێتى‬ ‫ن��هت��هوهی��ى ک����راوه و ئ��هم��ڕۆش دهرگ���اى‬ ‫هاوپهیمانێتى دادهخرێت‪.‬‬ ‫شۆڕش حهسهن‪ ،‬بهرپرسى پهیوهندییهکان و‬ ‫راگهیاندنى کۆمسیۆنى بااڵى ههڵبژاردنهکان‬ ‫و راپ��رس��ى ههرێمى ک��وردس��ت��ان ئ��ام��اژهى‬ ‫بهوهشکرد‪ ،‬ئهوان وهک کۆمسیۆنى ههرێم‬ ‫ههموو ئامادهکارییهکیان بۆ ههڵبژاردنهکانى‬ ‫پهرلهمانى کوردستان ئهنجامداوه‪.‬‬

‫ش�������ۆڕش ح�����هس�����هن‪ ،‬ب�����ه ‪ ‬وت‬ ‫«تائێستا حکومهت ل��هس��هر ئهنجامدانى‬ ‫ههڵبژاردنهکانى ئهنجومهنى پارێزگاکان‬ ‫و سهرۆکایهتى ههرێم هیچ شتێکیان پێ‬ ‫نهوتوون‪ ،‬ههر کاتێک حکومهت نوسراویان‬ ‫ئاڕاسته بکات وهک ئهنجومهنى کۆمسیاران‬ ‫گفتوگۆى لهسهر دهکهن»‪.‬‬ ‫ه��اوک��ات‪ ،‬سهمیر ه��هورام��ى‪ ،‬راوێ��ژک��ارى‬ ‫ج��ێ��گ��رى س���هرۆک���ى ح��ک��وم��هت��ى ه��هرێ��م‬ ‫لهلێدوانێکدا به ‪ ‬وت «ههڵبژاردنهکانى‬ ‫پهرلهمانى کوردستان له ‪ 9/30‬دا بڕیاره‬ ‫ئهنجام بدرێت‪ ،‬بهاڵم بۆچونێکیش ههیه‬ ‫که لهگهڵ ئهنجومهنى پارێزگاکانى عێراقدا‬ ‫بکرێت له ‪ 2018/12/2‬پێکهوه‪ ،‬ب��هاڵم باسى‬ ‫ههڵبژاردنى سهرۆکایهتى ههرێم نهکراوه«‪.‬‬ ‫بڕیاره ئهنجومهنى پارێزگاکانى عێراق له‬ ‫‪ 2018/12/2‬ئهنجام بدرێت و «چهند بۆچونێک‬ ‫ههیه ههڵبژاردنى پهرلهمان و ئهنجومهنى‬

‫پارێزگاکانیش بخرێته ئ��هوک��ات��ه‪ ،‬ب��هاڵم‬ ‫دواجار الیهنه سیاسییهکان گفتوگۆى لهسهر‬ ‫دهکهن و بڕیار دهدهن»‪ ،‬سهمیر ههورامى وا‬ ‫دهڵێت‪.‬‬ ‫ب����هاڵم زم��ن��اک��ۆ ئ��ی��س��م��اع��ی��ل‪ ،‬رێ��ک��خ��هرى‬ ‫ژوورى ههڵبژاردنى ب��زوت��ن��هوهى گ��ۆڕان‬ ‫لهلێدوانێکدا به ‪ ‬وت»لهگهڵ ئهوهداین‬ ‫که ههڵبژاردنهکان له کاتى خۆیدا ئهنجام‬ ‫بدرێت و وهک��و گ��ۆڕان ئامادهسازیمان بۆ‬ ‫کردووه«‪.‬‬ ‫ههروهها بهرپرسى ناوهندى کۆمهڵ باسى‬ ‫لهوهشکرد‪ ،‬لهگهڵ ئهوهدان ههڵبژاردنهکانى‬ ‫پهرلهمانى کوردستان لهکاتى خۆیدا بکرێت‬ ‫و ئهنجومهنى پارێزگاکانیشى لهگهڵ بێت‬ ‫ب��هاڵم‪ »،‬ههرێمى کوردستان پێویستى به‬ ‫دام��هزراوهی��هک نییه بهناوى سهرۆکایهتى‬ ‫ه���هرێ���م���هوه‪ ،‬ئ����هوه م��اڵ��ێ��ک��ى زی���ادهی���هو‬ ‫سهرشکێنه«‪.‬‬

‫هێشتا‌کاریگه‌ریی‌شه‌ڕ‌به‌‌سه‌ر‌پردێ‪-‬وه‌‌ماوه‌‬ ‫پارتى نهکردنهوهى رێگهى ههولێر‪-‬کهرکوک به «سیاسی» ناودهبات و یهکێتیش ئهم ههفتهیه دوابڕیار دهدات‬ ‫بنار هیدایهت‬ ‫پ���ارت���ى دی���م���وک���رات���ى ک���وردس���ت���ان‬ ‫نهکردنهوهى رێگهى سهرهکی ههولێر –‬ ‫کهرکوک به سیاسی دهزانێت‪ ،‬که بههۆى‬ ‫رووداوهک���ان���ى ‪ 16‬ئ��ۆک��ت��ۆب��هری ساڵى‬ ‫راب��ردوو داخ��را‪ ،‬ب��هاڵم یهکێتى هێشتا‬ ‫ئومێدی ههیه بهم نزیکانه بکرێتهوه‪.‬‬ ‫دواى ههشت مانگ له کۆتایی هاتنى‬ ‫ش��هڕو روب��هرووب��ون��هوهى نێوان هێزه‬ ‫ع��ێ��راق��ی��هک��ان و ه��ێ��زهک��ان��ى ههرێمى‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬هێشتا رێ��گ��هی س��هرهک��ی‬ ‫نێوان ههولێرو کهرکوک نهکراوهتهوه‪،‬‬ ‫ئ��هگ��هرچ��ی س��هرۆک��وهزی��ران��ى عێراق‬ ‫فهرمانى کردنهوهى دهرکردووه‪.‬‬ ‫ئ��هم��هش ل��هک��ات��ێ��ک��دای��ه ه��اواڵت��ی��ان��ى‬ ‫ک��هرک��وک و سلێمانى و پارێزگاکانى‬ ‫تری عێراق ئهگهر بیانهوێت سهردانى‬ ‫ههولێر بکهن‪ ،‬دهبێت رێگهى سهخت‬ ‫و دوورت��ر و الوهک��ى ببڕن تا دهگهنه‬ ‫ههولێر‪ ،‬ئهمهش بارگرانییهکى زیاتری‬ ‫دروست کردووه بۆسهریان‪.‬‬ ‫د‪ .‬محهمهد خورشید بهرپرسی لقی‬ ‫سێی پ��ارت��ی ل��هو ش��اره ب��ه ‪ ‬وت‬ ‫«راسته گرفتێکی تهکنیکی ههیه لهسهر‬ ‫رووخاندنی ئهو پرده که لهئهنجامی‬ ‫ش��هڕی ‪ 20‬ی ئۆکتۆبهر رووخ���ا‪ ،‬بهاڵم‬ ‫داخستنی رێگای ک��هرک��ووک پرسێکی‬ ‫سیاسییه«‪.‬‬ ‫به دی��وی هەولێردا رێگاکه له الیهن‬ ‫هێزهکانى پێشمهرگهوه ک��راوهت��هوه‪،‬‬ ‫وهک���و ئ��ام��ادهک��اری��ی��هک ب��ۆ هاتوچۆى‬ ‫ه��اواڵت��ی��ان‪ ،‬ب���هاڵم هێشتا ب��ه دی��وی‬ ‫حکومهتى عێراقدا به داخ���راوى ئهو‬ ‫رێگهیه م��اوهت��هوه ک��ه ه��هش��ت مانگ‬ ‫لهمهوبهر جێگهى شهڕ بوو‪.‬‬ ‫د‪ .‬محهمهد خورشید وتى «هۆکارێکى‬ ‫ئهوهیه چهند بازگهیهکی زۆر لهو ناوه‬ ‫ب��اوک��راوهت��هوه‪ ،‬ئ��هوان دهستکهوتیان‬ ‫ه��هی��ه ل��هدان��ان��ی ئ���هو ب��ازگ��ه زۆره‪،‬‬

‫سەربازێکی سوپای عێراق لەڕێگای کەرکوک‪-‬هەولێر‬ ‫هۆکارهکهى تر ئهوهیه که حکوومهتی‬ ‫عێراق بڕیاری کۆتایی بهکردنهوهى‬ ‫ئهو رێگایه نادات‪ ،‬ئهوهش بهشێکه لهو‬ ‫ئابڵووقهیهی خ��راوهت��ه س��هر ههرێمی‬ ‫ک��وردس��ت��ان ب��ۆ ئ��ازاردان��ی هاواڵتیانی‬ ‫کهرکووک بۆ ئهوهى کهمترین پهیوهندی‬ ‫ههبێت لهگهڵ ههرێم»‪.‬‬ ‫ئ��هو پ��ردهی که له ش��هڕهک��هدا رووخ��ا‬ ‫لهژێر دهسهاڵتی حکوومهتی عێراقدایه‪،‬‬ ‫ب��هرپ��رس��ی ل��ق��ی س��ێ��ی پ���ارت���ی وت��ى‬ ‫«دهت��وان��رێ��ت ب��هزووت��ری��ن ک��ات چاکی‬ ‫بکرێتهوه‪ ،‬بۆچی توانیان زۆربهى پرده‬ ‫رووخاوهکانی مووسڵ چاک بکهنهوه‪،‬‬ ‫ئهوهى کهرکوک بۆ چاک ناکهنهوه؟»‬

‫پ��ارت��ی پێشنیارێکی خ��س��ت��ۆت��ه روو‬ ‫ئ��هوی��ش ئ��هوهی��ه رێگهکه ت��ا ب��ازگ��هى‬ ‫پردێ بکرێتهوهو بۆ ئهوهى له پردێوه‬ ‫هاتووچۆى دوب��ز بکرێت و لهوێشهوه‬ ‫ب��ۆ ک���هرک���وک‪ .‬ب���هاڵم ئ���هو پێشنیاره‬ ‫رهتکراوهتهوه‪.‬‬ ‫یهکێتى نیشتیمانى کوردستان دهڵێت‬ ‫زانیارییان پێدراوه که له چهند رۆژى‬ ‫داه��ات��ودا رێگهکه دهکرێتهوهو دهڵێن‬ ‫چ���اوهڕوان���ى بهڵێنهکان دهک���هن لهم‬ ‫ههفتهیهدا‪.‬‬ ‫رهوهن������د م����هال م���هح���م���ود ج��ێ��گ��ری‬ ‫بهرپرسی مهڵبهندی کهرکووکی یهکێتی‬ ‫نیشتیمانی بۆ ‪ ‬وتى «لهسهر ئهم‬

‫بابهته قسهم لهگهڵ فهرماندهى پۆلیسی‬ ‫ک��هرک��ووک ک����ردووه ئ��هو ب��ڕی��اران��هى‬ ‫عهبادی بۆ من ناردووه و لهههولێریش‬ ‫ئ����هوهم����ان پ���ێ���وت���راوه دهی���ان���هوێ���ت‬ ‫رێگاکه بکرێتهوه‪ ،‬ههندێکیش باس‬ ‫لهتهقینهوهى پردهکان دهکرێت بۆیه‬ ‫کردنهوهى دواخراوه«‪.‬‬ ‫وتیشی «ئهگهر لهم ههفتهیهدا رێگای‬ ‫ک��هرک��وک ه��هول��ێ��ر ن��هک��رێ��ت��هوه ئ��هوا‬ ‫دهچێته بابێکی دی��ک��هوه‪ ،‬ئهگهر ئهم‬ ‫ههفتهیه رێ��گ��اک��ه ن��هک��رای��هوه ئ��هوه‬ ‫دهسهلمێنرێت ک���ورد کهمتهرخهمه‬ ‫بهرامبهر بهو بابهته«‪.‬‬ ‫ئهو بهرپرسهى یهکێتى‪ ،‬لهم پرسهدا‬

‫پارتى دیموکراتی کوردستان تۆمهتبار‬ ‫دهک��ات به پهراوێزخستنى پرسهکهو‬ ‫«بهدهمهوههاتنى رووکهشانه«‪.‬‬ ‫رهوهن���د م��هال م��هح��م��ود وت��ى «پ��ارت��ی‬ ‫ئ����هوهن����ده ب���اک���ی ب����هک����هرک����ووک و‬ ‫کوردستانییهتی کهرکووک نیه‪ ،‬چونکه‬ ‫ل���هراب���ردوودا ل��ه بابهتی ه��هڵ��ب��ژاردن‬ ‫و ئ��ی��دارهدان��ی ک��هرک��ووک و دانهنانی‬ ‫پارێزگار و کۆمهڵێ بابهتی دیکه‪ ،‬بۆیه‬ ‫پارتی خ��ۆی به بابهتی کهرکووکهوه‬ ‫ماندوو ناکات‪ ،‬بهڵکو رووکهشانه لهسهر‬ ‫سیاسهتی کهرکووک به وهاڵم دێت»‪.‬‬ ‫پێشتر مهڵبهندی یهکێتى له کهرکوک‬ ‫ئ��اگ��ادارک��راوهت��هوه له الی��هن ههریهکه‬ ‫له پ��ارێ��زگ��اری ک��هرک��ووک بهوهکالهت‬ ‫و ف��هرم��ان��دهى پۆلیسی ک��هرک��ووک که‬ ‫رێگاکه دهکرێتهوه‪.‬‬ ‫رهوهند مهال مهحمود وتى «ئهگهر ههر‬ ‫نهکرێتهوه دیاره کورد دهیهوێت خۆی‬ ‫موماتهڵه لهسهر ئ��هوه بکات رێگاکه‬ ‫نهکرێتهوه«‪.‬‬ ‫وتیشی «کردنهوهی رێگاکه لهبهرژوهندی‬ ‫حکوومهت و ح��زب و هاواڵتیاندایه‪،‬‬ ‫ب���هاڵم ه��هن��دێ��ک��ج��ار ب��ۆ سهرخستنی‬ ‫قسهى الیهنێکی سیاسیی که خۆیان به‬ ‫پاڵهوان نیشاندهن و بیانهوێت رێگاکه‬ ‫نهکرێتهوه بۆچوونێکی ههڵهیه«‪.‬‬ ‫ب��هاڵم ئ���ازاد ج��هب��اری ئهندامی ک��ورد‬ ‫لهئهنجوومهنی پارێزگای کهرکووک‬ ‫«ع���هرهب و تورکمانه شۆڤێنییهکان»‬ ‫ب��ه ب��هرب��هس��ت دهزان���ێ���ت ل��ه ب���هردهم‬ ‫کردنهوهى ئهو رێگایه‪.‬‬ ‫ئ��������ازاد ج�����هب�����اری ب�����ه‪ ‬وت‬ ‫«ب���هرژهوهن���دی ئ��هوان��ه وادهخ��وازێ��ت‬ ‫رێگاکه نهکرێتهوه‪ ،‬کوردیش بایکۆتی‬ ‫ئهنجوومهنی پ��ارێ��زگ��ای کهرکووکی‬ ‫ک���ردووه ب��ه دهن��گ��ی ش��هش ب��ۆ ح��هوت‬ ‫ئ��هن��دام��ی ک���ورد ن��ات��وان��رێ��ت ل��هس��هر‬ ‫زۆرب��هى پرسهکان دهنگ و ههڵوێستی‬ ‫جدی ههبێت»‪.‬‬

‫ژماره (‪ )1759‬چوارشهممه ‪2018/6/20‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫‪3‬‬

‫شاندێکی‌بزووتنه‌وه‌ى‌ئیسالمی‌به‌نهێنی‌له‌گه‌ڵ‌به‌رپرسانى‌تورکیا‌کۆده‌بێته‌وه‌‬ ‫وته‌بێژى‌بزووتنه‌وه‌‪‌:‬مامه‌ڵه‌مان‌له‌گه‌ڵ‌تورکیادا‌هه‌یه‌‌به‌اڵم‌سازش‌له‌سه‌ر‌هیچ‌شتێکی‌هه‌رێم‌ناکه‌ین‬ ‫بنار‌هیدایه‌ت‬ ‫شاندێکی بزووتنهوهى ئیسالمی کوردستان‬ ‫پێش ئهنجامدانى ههڵبژاردنهکان لهگهڵ‬ ‫پ��ارت��ی دادوگ��هش��هپ��ێ��دان��ى دهس��هاڵت��داری‬ ‫تورکیا (ئهکهپه) ک��ۆب��ۆت��هوه‪ ،‬وتهبێژى‬ ‫بزووتنهوهى ئیسالمی زانیارییهکان پشت‬ ‫ڕاستدهکاتهوهو دهڵێت ههموو حزبهکان‬ ‫پهیوهندییان ههیه‪.‬‬ ‫ب���هر ل��هج��هژن��ی رهم������هزان‪ ،‬شاندێکی‬ ‫ب��زووت��ن��هوهى ئیسالمی بهسهرۆکایهتی‬ ‫ع��هب��دوڵ��ا وهرت���ێ ئ��هن��دام��ی مهکتهبی‬ ‫سیاسیی ئهو حزبه چوونهته ئهنکهره و‬ ‫لهگهڵ بهرپرسانی پارتی داد و گهشهپێدان‬ ‫کۆبوونهتهوه‪.‬‬ ‫کامیل مهحمود وتهبێژی فهرمی بزووتنهوه‬ ‫لهو بارهیهوه به ‪ ‬وت «ئێمه وهکو‬ ‫ههر پارتێکی دیکهى ههرێم پهیوهندیمان‬ ‫ل��هگ��هڵ واڵت��ان��ی دهوروب��هرم��ان��دا ههیه‬ ‫لهکۆنهوه تا ئێستا بهردهوامی ههمانبووه‪،‬‬ ‫نوسینگه و ن��وێ��ن��هرای��هت��ی��م��ان ههیه‬ ‫بهتایبهتی له کۆماری ئیسالمی کوردستان‬

‫و تورکیا و سعودییه‬ ‫و ل��ه دهوڵ��هت��ان��ی‬ ‫ئهوروپا»‪.‬‬ ‫ه������هروهه������ا وت���ى‬ ‫«ل���هم���اوهى راب����ردوو‬ ‫س�������هردان و‬ ‫پهیوهندیمان‬ ‫ههبووه لهگهڵ تورکیا‪،‬‬ ‫خ���ۆم ی��هک��ێ��ک ب��ووم‬ ‫لهوانهى بهشداریم‬ ‫ک���رد ل��هک��ۆن��گ��رهى‬ ‫پ��ارت��ی دیموکراتی‬ ‫گهالن‪ ،‬کۆبوونهوهمان‬ ‫ل����هگ����هڵ ئ���اک���هپ���ه‬ ‫ه�������هب�������ووه‪ ،‬ئ����هم‬ ‫س���هردان���ان���ه ه��هب��ووه‬ ‫و س��هردان��ێ��ک ن��هب��ووه‬ ‫لهدهرهوهى بهرژوهندی ههرێم بێت»‪.‬‬ ‫س��هردان��هک��هى ب��زووت��ن��هوهی ئیسالمی‬ ‫هاوکات بووه لهگهڵ ئهو لهشکرکێشیهی‬

‫تورکیا که لهم دواییانه له سنورهکانى‬ ‫ههرێمى کوردستان ئهنجامیداوه‪.‬‬ ‫کامیل مهحمود دهڵێت «ئێمه پرسیاری‬

‫ئ��هوه دهکهین ئایا هیچ هێزێکی دیکهى‬ ‫ه��هرێ��م ک��ۆب��وون��هوهى ل��هگ��هڵ ئاکهپه‬ ‫ن���هک���ردووه؟ ل��هگ��هڵ دهوڵ���هت���ی تورکیا‬

‫نهکردووه‪ ،‬ئایا هیچ حزبێکی ههرێم ههیه‬ ‫پهیوهندی لهگهڵ تورکیا بڕیبێت؟»‪.‬‬ ‫سهبارهت به وهگرتنى پاره یاخود پێدانى‬ ‫بهڵێنى ماده به بزووتنهوهى ئیسالمی لهو‬ ‫سهردانهیاندا بۆ تورکیا‪ ،‬کامیل مهحمود‬ ‫وتى «ئهگهر لهبهرامبهر ئهو مامهڵهیهی‬ ‫ه��هم��ان��ه ل��هگ��هڵ ت��ورک��ی��ا و ئ��اک��هپ��ه و‬ ‫مامهڵهیهکی نرخ و ئابوریمان بکردایه‬ ‫خاوهنی کهناڵی ئاسمانی و راگهیاندێکی‬ ‫ب��هه��ێ��ز دهب���ووی���ن‪ ،‬خ���اوهن���ی ئ��اب��ووری‬ ‫خ��ۆم��ان دهب��ووی��ن‪ ،‬وهک ب��اس دهک��رێ��ت‬ ‫حزبێکی ههژارین و ئهوهش بهڵگهیه هیچ‬ ‫هاوکارییهکمان وهرنهگرتووه و مساوهمه‬ ‫لهسهر هیچ شتێکی ههرێم ناکهین لهگهڵ‬ ‫ههر واڵتێکی دیکهدا»‪.‬‬ ‫ک��ام��ی��ل م��هح��م��ود راش��ی��گ��هی��ان��د «ئ���هوه‬ ‫ب����هو ش��ێ��وهی��ه ن��ی��ه ک���ه ب���اس���ی ل��ێ��وه‬ ‫دهک��رێ��ت‪ ،‬بزووتنهوه ه��هر مامهڵهیهکی‬ ‫ههبوایه لهگهڵ دهزگ���ای میت و دهزگ��ا‬ ‫ههواڵگرییهکانی واڵتانی دیکه بارودۆخمان‬ ‫بهو شێوهیه نهدهبوو‪ ،‬نه دهتوانرا ئابڵوقهی‬ ‫لهناوخۆ بخرایهته سهر»‪.‬‬

‫پرۆژەی‌چاکسازیی‌چاوەڕێی‌سازانە‬ ‫ئارا‌ئیبراهیم‬ ‫ناکۆکی فراکسیۆنهکان گهیشتووەته‬ ‫ل��وت��ک��ه ل��هس��هر پ����رۆژه ی��اس��ای��هک که‬ ‫ه���هڵ���وهش���ان���دن���هوهى پ��اش��هک��هوت��ى‬ ‫مووچهى پێوه بهستراوهتهوه‪ ،‬لهبهر‬ ‫ئ��هوهى تێیدا مووچهى خهڵکانێک که‬ ‫بە«بندیوار» ناودهبرێن دهبڕدرێن که‬ ‫ههندێک فراکسیۆن قبوڵی ناکهن‪ ،‬یان‬ ‫دهرماڵهى بهشێکى فهرمانبهران دهبڕێت‬ ‫ک��ه ههندێکى ت��ر ل��ه فراکسیۆنهکان‬ ‫رهتیدهکهنهوه‪.‬‬ ‫پڕۆژه یاسای چاکسازیی لە خانەنشینی‬ ‫و م���ووچ���ەو دەرم���اڵ���ە و ب��ەخ��ش��ی��ن و‬ ‫ئیمتیازاتەکانی تر له هەرێم که چهند‬ ‫مانگێکه ناکۆکی لهسهره‪ ،‬تێیدا ههندێک‬ ‫پ���اره ب��ۆ ح��ک��وم��هت دهگ��هڕێ��ن��ێ��ت��هوه‪،‬‬ ‫لهبهرامبهردا مووچهى بندیوار دهبڕێت‬ ‫و موچهى پله ب��ااڵک��ان کهمدهکاتهوه‪،‬‬ ‫لهگهڵ ئ��هوهش��دا دهرم��اڵ��هى بهشێک له‬ ‫فهرمانبهران دهبڕێت‪.‬‬ ‫الیهنهکان نایانهوێت به بڕینى مووچهى‬ ‫بندیوارهکان یان دهرماڵهى فهرمانبهران‬ ‫له ئهستۆ بگرن و دهیانهوێت حکومهت‬ ‫خ����ۆى ئ�����هوه رێ���ک���ب���خ���ات���هوه‪ ،‬ب���هاڵم‬ ‫حکومهتیش ئ��ام��اده نییه ئ��هو ک��اره‬ ‫بکات و ئامادهش نییه بهبێ دهنگدان‬ ‫لهسهر ئهو یاسایه پاشهکهوتى مووچه‬ ‫ههڵگیرێ‪ ،‬ئهمهش به پاساوی ئ��هوهى‬ ‫ئهگهر پرۆژهکه وهک��و خۆى جێبهجێ‬ ‫نهکرێ پاره بۆ حکومهت ناگهڕێتهوه‪.‬‬ ‫سهمیر ههورامى‪ ،‬راوێژکاری راگهیاندنى‬ ‫جێگری س��هرۆک��ى حکومهتى ههرێم‬ ‫به‪ ‬وت «پرسى پرۆژهى چاکسازى‬ ‫خ��ان��هن��ش��ی��ن��ى پ��ێ��وی��س��ت��ى ب���هوهی���ه‬ ‫رێکهوتنى سیاسى لهنێوان الیهنهکان و‬ ‫فراکسیۆنهکان بکرێت»‪.‬‬ ‫ئ��هو پ��ڕۆژهی��هى حکومهت ناردویهتى‬ ‫ب��ۆ پ��هرل��هم��ان ب��هب��ێ��دهس��ت��ک��اری��ک��ردن‬

‫له‌‌هیچ‌شوێنێکى‬ ‫دنیا‌نییه‌‌حکومه‌ت‌‬ ‫بڕیار‌بۆ‌په‌رله‌مان‌‬ ‫‌ده‌ربکات‪،‬‬ ‫بەڵکو‌په‌رله‌مان‌‬ ‫بڕیارى‌بۆ‬ ‫ده‌رده‌کات‌و‌حکومه‌ت‌‬ ‫جێبه‌جێى‌ده‌کات‬

‫چارەنوسی‌پاشەکەوتی‌موچە‌دەبەسترێتەوە‌بەسازانەوە‬ ‫نزیکهى ‪ 100‬ملیار دینار دهگهڕێنێتهوه‬ ‫بۆ حکومهت لهگهڵ ئهوهشدا مووچهى‬ ‫ک��هس��وک��ارى ش��هه��ی��دان ب��ڕی��اره بهغدا‬ ‫دابینی بکات بڕهکهى بۆ ههرێم ‪ 38‬ملیار‬ ‫دی��ن��ارهو لهگهڵ ‪ 38‬ملیار و ‪ 500‬ملیۆن‬ ‫دینار له بودجهى هێزه وشکانییهکان بۆ‬ ‫پێشمهرگه تهرخان کراوه‪.‬‬ ‫سهمیر ههورامى وتى بهو سێ پڕۆژهیه‬ ‫دهتوانن پاشهکهوتى موچه ههڵبگرن‪.‬‬ ‫شێرکۆ ج����هودهت‪ ،‬س��هرۆک��ى لیژنهى‬ ‫پیشهسازى و وزه لهپهرلهمانى کوردستان‬ ‫ل��هل��ێ��دوان��ێ��ک��دا ب���ه‪ ‬وت »ل��هب��هر‬ ‫ههستیارى ههڵبژاردنهکانى پهرلهمانى‬

‫کوردستان تهوهقعى خۆم وایه که دواى‬ ‫دهخهن بۆ دواى ههڵبژاردنهکان‪ ،‬چونکه‬ ‫زیاتر له ‪ 200‬ههزار کهس زهرهر دهکهن‬ ‫ل��هوان��هى ک��ه پێشێلکاریى یاساییان‬ ‫کردووه لهبندیوار خانهنشینى نا یاسایى‪،‬‬ ‫نایانهوێت لهم مهوسیمى ههڵبژاردنهدا‬ ‫دڵیان بئێشێنن»‪.‬‬ ‫ه��هروهه��ا وتیشى »یهکێتى و پارتى‬ ‫به ه��هردوالی��ان ‪ 56‬کورسی پهرلهمانى‬ ‫ک��وردس��ت��ان و ‪ 11‬ک��ورس��ى کۆتاکانیان‬ ‫لهگهڵدایه ئارهزوویان لێ بێت دهتوانن‬ ‫تێیپهرێنن پێویستیان ب��هک��هس��ى تر‬ ‫نابێت بۆ نایکهن؟»‪.‬‬

‫هاوکات بههار مهحمود‪ ،‬ئهندامى لیژنهى‬ ‫یاسایى له فراکسۆنى گۆڕان لهلێدوانێکدا‬ ‫بۆ ‪ ‬نیگهرانی دهربڕی له سێ خاڵى‬ ‫ج��هوه��هرى پ��رۆژه یاساکه که بریتین‬ ‫ل��ه ئ��هو م��ادهی��هى تایبهته بهبڕینى‬ ‫دهرماڵهکان که دهرهێنراوه له راپۆرتهکه‬ ‫لهگهڵ دابینکردنى موچهى ‪ 400‬ههزار بۆ‬ ‫خانهنشینى مهدهنى وبه پهسهندکردنى‬ ‫پڕۆژهکه پاشهکهوتى موچه ههڵبگیرێت‪.‬‬ ‫وتیشی »لههیچ شوێنێکى دنیا نییه‬ ‫حکومهت بڕیار بۆ پهرلهمان دهربکات‪،‬‬ ‫بەڵکو پهرلهمان بڕیارى بۆ دهردهکات و‬ ‫حکومهت جێبهجێى دهکات»‪.‬‬

‫ب��هاڵم عیزت س��اب��ر‪ ،‬س��هرۆک��ى لیژنهى‬ ‫دارایى و ئابوورى لهپهرلهمانى کوردستان‬ ‫له فراکسیۆنى یهکێتى دهڵێت سهرهتاى‬ ‫مانگى تهموز پهرلهمان گفتوگۆ لهسهر‬ ‫پ��ڕۆژه یاساى چاکسازى دهک��ات و دوا‬ ‫ناخرێت بۆ دواى ههڵبژاردنهکان‪.‬‬ ‫عیزت سابر‪ ،‬لهلێدوانێکدا به ‪ ‬وت‬ ‫«چاکسازى بهمانا گشتییهکهى ئهوه نییه‬ ‫خهرجى کهمبکهیتهوه و هیچى تر‪ ،‬بهڵکو‬ ‫ئهمه دووب��اره دابهشکردنهوهى داهاته‬ ‫بهسهر چین و توێژهکانى کۆمهڵدا «‪.‬‬ ‫ههروهها وتى »ئهگهر یهک دیناریش بۆ‬ ‫حکومهت نهگهڕێنێتهوهو عادیالنهتر‬ ‫داب���هش���ى ب��ک��ات ئ���هوهی���ه چ��اک��س��ازى‬ ‫راستهقینه‪ ،‬خانهنشینێک ل��ه بهغدا‬ ‫‪ 400‬ه��هزار دینارى مانگانه وهربگرێت‬ ‫و لهههرێم بۆ ‪ 220‬ه��هزار بێت‪ ،‬ئێمه‬ ‫بهدواداچونمان کردووه ‪ 10‬ملیار دینارى‬ ‫مانگانه دهخاته سهر حکومهت»‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ژماره (‪ )1759‬چوارشهممه ‪2018/6/20‬‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫عادل نورى سهرۆکى لیژنهى لێکۆڵینهوه له ساختهکارییهکانى‬ ‫ههڵبژاردنى پهرلهمانى عێراق بۆ ‪‬‬

‫دواى ژماردنى دهنگهکان‬ ‫هاوکێشهکه دهگۆڕێت و‬ ‫سیاسییهکان شۆک دهبن‬

‫عادل نورى‪ ،‬سهرۆکى لیژنهى لێکۆڵینهوه له ساختهکارییهکانى ههڵبژاردنى ئهنجومهنى نوێنهران‬

‫سازدانى‪ :‬ئارا ئیبراهیم‬ ‫عادل نورى‪ ،‬سهرۆکى لیژنهى لێکۆڵینهوه‬ ‫له ساختهکارییهکانى ههڵبژاردنى‬ ‫ئهنجومهنى نوێنهرانى عێراق ئهوه‬ ‫ئاشکرا دهکات که تهنها لهسهدا ‪9‬ى‬ ‫هاواڵتیانى عێراق بهگشتى بهشدارى‬ ‫ههڵبژاردنهکانیان کردووه و له چهند‬ ‫شوێنێک ساختهکارى بهرێژهى لهسهدا‬ ‫‪ 80‬بووه‪.‬‬ ‫عادل نورى‪ ،‬که هاوکات ئهندامى‬ ‫ئهنجومهنى نوێنهرانى عێراقه‪ ،‬لهم‬ ‫چاوپێکهوتنهدا لهگهڵ ‪ ،‬دهڵێت»‬ ‫تهنها لهسهدا پێنجى ساختهکارییهکان‬ ‫چاوپۆشى لێ دهکرێت ههرچهنده‬ ‫دهسوتێنرێت‪ ،‬بهاڵم ئهگهر رێژهى‬ ‫ساختهکارییهکان زیاتر له لهسهدا‬ ‫‪ 10‬بێت ئهوکات هیچ مانایهک بۆ‬ ‫ههڵبژاردن نامێنێتهوهو ههڵبژاردنهکان‬ ‫ههڵدهوهشێتهوه»‬ ‫هاوکات‪ ،‬باس لهوهشدهکات که ئهو‬ ‫کۆبونهوهیهى بڕیاره حهیدهر عهبادى‪،‬‬ ‫سهرۆک وهزیرانى عێراق لهگهڵ‬ ‫الیهنه سیاسییهکان ئهنجامى بدات‬ ‫بۆ دهربازبوونه لهم دۆخهى ئێستا‪،‬‬ ‫بهاڵم کارناکاته سهر رێڕهوى یاسایى‬ ‫ههژماردنهوهى دهنگهکان‪.‬‬ ‫‪ :‬ه���هژم���ارک���رن���هوهى دهن��گ��هک��ان��ى‬ ‫ههڵبژاردنى ئهنجومهنى نوێنهران کهى‬ ‫دهستپێدهکات؟‬ ‫ع��ادل ن��ورى‪ :‬لهیهکهم ڕۆژى دواى پشووى‬ ‫ج��هژن ی��ا ئ��هم��ڕۆ ک��ه چوارشهممهیه یان‬ ‫س��ب��هى پێنجشهممه دهس��ت��پ��ێ��دهک��ات به‬ ‫چاودێرى نهتهوه یهکگرتووهکان و نوێنهرى‬ ‫س��هرج��هم الی��هن��ه سیاسییهکانى ب��هش��دار‬ ‫لهههڵبژاردنهکاندا‪ ،‬هیوادارین بهشێوهیهکى‬ ‫نهزاههت و شهفافییهت بێت و ماوهى ‪ 10‬رۆژ تا‬ ‫دوو ههفته دهخایهنێت‪.‬‬ ‫‪ :‬ئالیهتى ه��هژم��اردن��هوهک��ه چۆن‬ ‫دهبێت‪ ،‬ئایا سهرجهم چاودێرى الیهنهکان‬ ‫لهههڵبژارندا لهوێ ئاماده دهبن؟‬ ‫ع��ادل ن��ورى‪ :‬ه��هر ههمان ئالیهته ههموو‬

‫الی��هن��هک��ان ن��وێ��ن��هرهک��ان دهچ���ن���هوه سهر‬ ‫سندوقهکانى ه��هڵ��ب��ژاردن‪ ،‬له پارێزگاکان‬ ‫ب��هدهس��ت ه��هژم��ار دهکرێتهوه و دواتریش‬ ‫ل��هب��هغ��دا‪ .‬ه��هرچ��ى ک��راب��ێ��ت دهت��وان��رێ��ت‬ ‫ئاشکرا بکرێت‪ .‬خۆم لهگهڵ تیمى پسپۆران‬ ‫و بهرپرسى نهتهوهیهکگرتووهکان گفتوگۆى‬ ‫زۆرم ک��ردووه ههرچى رێکارى گزیکارى و‬ ‫تهزویرات ههیه کهشف دهکرێت‪ ،‬ئیتر سندوق‬ ‫دهشکێنن و ئاوى تێدەدهکهن و دهیسوتێنن‪،‬‬ ‫کێشه نییه و ههموو داتاکانمان لهالیه‪ ،‬ئێمه‬ ‫دهزانین چهنده تهزویرات ک��راوه‪ ،‬بهاڵم با‬ ‫چاوهڕێى ههژمارکردنهوه بهدهست بین‪.‬‬ ‫‪ ‬ح��هی��دهر ع��هب��ادى داواى ک��ردب��وو‬ ‫کۆبونهوهى الیهنهکان بکرێت‪ ،‬ئایا کاریگهرى‬ ‫ل��هس��هر رێ���ڕهوى یاسایى ه��هژم��اردن��هوهى‬ ‫دهنگهکان و ساختهکارییهکان دهبێت؟‬ ‫ع��ادل ن���ورى‪ :‬ع��هب��ادى زۆر ت��ون��ده و دژى‬

‫شتێک نییه‬ ‫بهناوى براوهو دۆڕاو‪،‬‬ ‫بهڵکو شتێک ههیه‬ ‫بهناوى دهنگ دز و‬ ‫دهنگ دزراو‪ ،‬چونکه‬ ‫ئهوهى دهنگ دزه‬ ‫ناڕازییه سندوقهکان‬ ‫بکهینهوه‬ ‫س��اخ��ت��هک��اری��ی��هک��ان��ى ه��هڵ��ب��ژاردن��ه و بۆ‬ ‫خ��ۆم ههماههنگیم لهگهڵیدا ههیه لهسهر‬ ‫ساختهکارییهکانى ه��هڵ��ب��ژاردن��هک��ان‪ ،‬ئهو‬ ‫دانپیانانهى که کۆگاى دهنگهکانیان له‬ ‫ڕهسافه سوتاند خۆتان دهزانن چومه شوێنى‬ ‫رووداوهک����ه‪ ،‬ئیحتماله کۆمهڵێک بهڵگه و‬

‫دیکۆمێنت لهو کۆبونهوهیه پیشانى الیهنه‬ ‫سیاسییهکان ب��دات‪ ،‬یان ب��هرهو ئهوه بڕوات‬ ‫ئ��ای��ا چ��ى بکرێت ب��ۆ ئ���هوهى ع��ێ��راق لهم‬ ‫دۆخ��ه دهرب��ازى بێت چ دهرفهتێک ههیه و‬ ‫کۆبونهوهکه زیاتر راوێژکارى دهبێت‪ ،‬عهبادى‬ ‫سهرۆک وهزیرانى عێراقه دهیهوێت راى الیهنه‬ ‫سیاسییهکان بزانێت که بهرپرسیارێتیان‬ ‫لهسهر شانه‪.‬‬ ‫دڵنیابن لهوهى به هیچ جۆرێک نه عهبادى‬ ‫و نهغهیرى عهبادى ناتوانێت شتێک بڵێ که‬ ‫یاسا شکێن بێت‪ ،‬تازه ژماردنهوهى لهسهدا‬ ‫س��هدى دهن��گ��هک��ان ب��ووه ب��ه یاسا لهبڕیار‬ ‫دهرچووه و هیچ کهسێک ناتوانێت لێ الیدات‪.‬‬ ‫وات���ا ئ��هگ��هر ئ��هگ��هر ک��ۆب��ون��هوهى الی��هن��ه‬ ‫سیاسییهکان لهژێر چهترى ئهم یاسایه بێت‬ ‫هیچ کێشهى نییه‪ ،‬ئهگهر بۆ بهتاڵکردنهو‬ ‫بۆ خۆدزینهوهى ئهم یاسایه بێت ئهوا قهزا‬ ‫و دادگاى فیدراڵى و ئهنجومهنى نوێنهرانیش‬ ‫هیچ مهجال نادهن‪.‬‬ ‫‪ :‬ئهگهر ه��هژم��اردن��هوهى دهنگهکان‬ ‫رێ��ژهى ساختهکارییهکان زۆر ب��هرز بێت و‬ ‫بکاته لهسهدا ‪ 25‬چى دهکرێت؟ ههڵبژاردن‬ ‫ههڵدهوهشێتهوه یا تهنها دهنگه ساختهکان‬ ‫دهسوتێنرێت؟‬ ‫ع��ادل ن��ورى‪ :‬لهیاساکهدا هیچ ژم��ارهی��هک‬ ‫دیارى نهکراوه‪ ،‬بهاڵم ئهوکات له پهرلهمان‬ ‫من وتم ئهگهر تهزویرات لهسهدا ‪ 10‬کرابێت‬ ‫ئ��هو ک��ات ههڵبژاردنهکان ههڵبوهشێتهوه‪،‬‬ ‫هیچ ژمارهیهک دیارى نهکرا‪ ،‬ئهمش بهماناى‬ ‫ئ��هوه نایات چاوپۆشى لێ بکرێت‪ ،‬چونکه‬ ‫رێژهى تهزویر لهسهدا پێنج بێت له زۆربهى‬ ‫واڵت��ان چاوپۆشى لێ دهکرێت ههرچهنده‬ ‫دهسوتێنرێت‪ ،‬ئ��هگ��هر بچێته س���هرو لهو‬ ‫ژمارهیه چاوپۆشى لێ ناکرێت‪ ،‬خۆى ههموو‬ ‫عێراق لهسهدا نۆ بهشدارى ههڵبژاردنهکانیان‬ ‫ک��ردووه‪ ،‬ئ��هوهى وت��را لهسهدا ‪ 44‬یا لهسهدا‬ ‫بیست و ئ��هوهن��ده هیچى ئهسڵى نهبووه‪.‬‬ ‫بهگشتى ل��هس��هدا نۆ و چهند پۆینتێک و‬ ‫ناگاته لهسهدا ‪ 10‬بهشدارى ههڵبژاردنهکانى‬ ‫ئهنجومهنى نوێنهرانى عێراقیان ک��ردووه‪،‬‬ ‫ل��هس��هدا ‪91‬ى عێراقییهکان ب��اوهڕی��ان به‬ ‫گۆڕانکاریى و ههڵبژاردن نهبووه‪.‬‬ ‫له سلێمانى و له چهند شوێنێک لهسهدا‬ ‫‪ 80‬ساختهکارى کراوه و شوێن ههیه لهسهدا‬ ‫‪ 67‬و ‪ 60‬ساختهکارى کراوه‪ ،‬ئیتر چ مانایهک‬ ‫ب��ۆ ه��هڵ��ب��ژاردن م��اوهت��هوه؟ ئ��هگ��هر رێ��ژهى‬ ‫ساختهکارى چووه سهدا ‪ 10‬و سهرهوه ئهوکات‬ ‫هیچ شهرعییهتێکى نێودهوڵهتى نادرێت‬ ‫به هیچ حکومهتێک لهسهر بنهماى ئهو‬ ‫ههڵبژاردنه‪.‬‬ ‫‪:‬دهت��وان��ى ب��ه روون���ى راش��ک��اوى پێم‬ ‫بڵێت که ئایا به کردارى ساختهکارییهکان که‬ ‫کراوه ههڵدهوهشێتهوه و دهسوتێنرێت‪ ،‬یان‬ ‫ههڵبژاردنهکان بهگشتى دووباره دهکرێتهوه؟‬ ‫ع��ادل ن��ورى‪ :‬ئهگهر تهزویراتهکه جوزئی‬ ‫بێت ئهوه ههڵدهوهشێتهوه و دهسوتێنرێت‬ ‫ئهو دهنگانه‪ ،‬بهاڵم ئهگهر ئهم تهزویراته له‬ ‫شارێک و دوو شارو چوار شار کرابێت ئهوا‬ ‫هیچ بایهخێک بۆ ههڵبژاردن نامێنێتهوه و‬

‫ههڵبژاردن بهگشتى ههڵدهوهشێتهوه‪.‬‬ ‫‪:‬ههندێ له چاودێرانى سیاسى دهڵێن‬ ‫دادگاى فیدڕالى چاوهرێى رێکهوتنى الیهنه‬ ‫سیاسییهکان دهک���ات لهسهر دهرئهنجامى‬ ‫ههڵبژاردنهکان؟‬ ‫عادل نورى‪:‬دادگاى فیدڕاڵى قانون و دهستور‬ ‫لهبهردهستیایهتى گ��وێ ب��ه هیچ شتێکى‬ ‫تر ن��ادات‪ ،‬م��ادام یاسایهک له ئهنجومهنى‬ ‫نوێنهرانى عێراق دهرچووه له پهرلهمانهوه‬ ‫رۆشتۆته بوارى جێبهجێ کردنهوه ههر له‬ ‫رۆژى دهرچونیهوه ئهنجومهنى بااڵى دادوهرى‬ ‫عێراق خستیه بوارى جێبهجێکردنهوه‪ ،‬ئێستا‬ ‫ئێمه لهبهردهم یاسایهکى مامهڵه پێکراوداین‬ ‫و دهب��ێ��ت ل��هس��هدا س���هد ه��هم��وو الی��هن��ى‬ ‫پهیوهندیدار جێبهجێ بکات‪.‬‬ ‫‪ :‬ب��هپ��ێ��ى ی��اس��اک��هى پ��هرل��هم��ان��ى‬ ‫ع��ێ��راق دهن��گ��دان��ى ت��ای��ب��هت��ى هێزهکانى‬ ‫پێشمهرگهو ناوخۆ که (دهنگدانى تایبهت)‬ ‫ه‪ ،‬ههڵوهشاوهتهوه‪ ،‬لهکاتێکدا که هێزهکانى‬ ‫پێشمهرگه له سلێمانى خۆپیشاندانیان کرد‪،‬‬ ‫ئایا ئهگهرى ئهوه ههیه ئهو دهنگانه ههژمار‬ ‫بکرێنهوه یا یاساکه جێبهجێ دهکرێت؟‬ ‫عادل نورى‪ :‬بیستوومه حیزبهکانى دهسهاڵت‬ ‫ههڕهشهیان له ئهنجومهنى نوێنهرانى عێراق‬ ‫ک���ردووه‪ ،‬دی��ار ب��وو دهی��ان��هوێ��ت پ��هالم��ارى‬ ‫ئهنجومهنى نوێنهران ب��دهن‪ ،‬ئ��هوه یاسایه‬ ‫ئهگهر ه��هر الیهنێک قبوڵی نییه دهبێت‬ ‫پهرلهمانتارهکانیان له پهرلهمانهوه بێن و‬ ‫گفتوگۆى لهسهر بکهن ئهمه یاسایه‪ ،‬ئهندام‬ ‫پهرلهمان دهبێت لهژێر قوبهى پهرلهماندا‬ ‫ق��س��ه ب��ک��ات ن���هک ل��ه ت���ۆڕى ک��ۆم��هاڵی��هت��ى‬ ‫فهیسبوک‪.‬‬

‫بە ژماردنەوەی‬ ‫دەنگەکان بەدەست‬ ‫دهنگى راستهقینهى‬ ‫الیهنهکان دهگهڕێتهوه‬ ‫لهسهرتاسهرى عێراقدا و‬ ‫‪ 80‬بۆ ‪ 85‬کورسى‬ ‫قهواره سیاسییهکان‬ ‫دهگۆڕێت‬ ‫ه��هرچ��هن��ده ب��ۆ خ��ۆم ل��هگ��هڵ ئ���هوه نییم‬ ‫دهنگى دهنگدانى تایبهت ههڵوهشاوهتهوه‪،‬‬ ‫چونکه دهنگى زۆرب��هى هێزهکانى ناوخۆو‬ ‫پێشمهرگه بۆ هاوپهیمانى و گۆڕان و کۆمهڵ‬ ‫و یهکگرتوو بووهو کهمێکى دهمێنێتهوه بۆ‬ ‫ئهوانى تر‪ ،‬چونکه به ههزارهها پێشمهرگه‬

‫ئهگهر رێژهى‬ ‫ساختهکارى چووه‬ ‫سهدا ‪ 10‬و سهرهوه ئهوکات‬ ‫هیچ شهرعییهتێکى‬ ‫نێودهوڵهتى نادرێت‬ ‫بههیچ حکومهتێک لهسهر‬ ‫بنهماى ئهو ههڵبژاردنه‬ ‫هێزهکانى ناوخۆ پێیان وتوون که دهنگیان‬ ‫بۆ هاوپهیمانى و گ��ۆڕان و ئیسالمییهکان‬ ‫داوه‪ ،‬ئهگهر نهگۆڕابێت ئ��هو دهنگانه بۆ‬ ‫الیهکانى تر‪ ،‬دیاره ئهمه ههوڵێک بوو لهالیهن‬ ‫ههردوو پارتى دهسهاڵتهوه که بسوتێنرێت‪،‬‬ ‫چونکه دهیانتوانى لهرێگهى ئهندامانى‬ ‫پهرلهمانیانهوه داکۆکى بکهن‪ ،‬بهاڵم پێش‬ ‫ئهوه بۆ قسهیان نهکرد‪.‬‬ ‫‪:‬ئ��ای��ا ب���راوه و دۆڕاو ت��ا ئێستا لهم‬ ‫ههڵبژاردنهدا روون نییه؟‬ ‫ع��ادل ن��ورى‪ :‬شتێک نییه ب��هن��اوى ب��راوهو‬ ‫دۆڕاو‪ ،‬بهڵکو شتێک ههیه بهناوى دهنگ دز‬ ‫و دهن��گ دزراو‪ ،‬چونکه ئ��هوهى دهن��گ دزه‬ ‫ناڕازییه سندوقهکان بکهینهوه‪ ،‬فهرموو‬ ‫بڵێت بهسهر چاو من دژایهتى ههژماردنهوهى‬ ‫دهنگهکان ناکهم‪ ،‬ئهوهتا دژى دهستورو یاسا و‬ ‫شهرعییهت چى دهکهن‪ ،‬چاک دهزانن به پاره‬ ‫کۆمسیۆنى گهندهڵیان کڕیوهتهوه‪ ،‬خۆیان‬ ‫دهزانن چیان کردووه‪.‬‬ ‫‪ :‬پ��ێ��ت��وای��ه گ��ۆڕان��ک��ارى گ����هوره له‬ ‫هاوکێشهو دهنگ و کورسى الیهنهکان دروست‬ ‫ببێت؟‬ ‫ع��ادل ن��ورى‪ :‬رێژهیهکى زۆر ب��اش دهنگى‬ ‫راس��ت��هق��ی��ن��هى الی��هن��هک��ان دهگ��هڕێ��ت��هوه‬ ‫لهسهرتاسهرى عێراقدا‪ ،‬و ‪ 80‬بۆ ‪ 85‬کورسى‬ ‫ق��هواره سیاسییهکان دهگۆڕێت‪ .‬هاوکێشهکه‬ ‫رێک سهراو ژێر دهبێتهوه و ئهو الیهنانهى‬ ‫خۆیان به براوه دهزان��ن زۆرترین کورسیان‬ ‫ه��ێ��ن��اوه ب��ه تائکید ل��ه ه��هژم��اردن��هوهى‬ ‫دهنگهکاندا بهدهست هاوکێشهکه دهگۆڕێت و‬ ‫حیزبه سیاسییهکان تووشى شۆک دهکات‪.‬‬ ‫‪ :‬سهرۆک کۆمار چ ڕۆڵێکى ههبوو لهم‬ ‫پرسهدا؟‬ ‫عادل نورى‪ :‬سهرۆک کۆمار هیچى پێنهکراو‬ ‫هیچیشى پ��ێ ناکرێت‪ ،‬س���هرۆک ک��ۆم��ار له‬ ‫سهرهتاوه ئهکتیڤ نهبووه و زۆر گلهیى و‬ ‫گازندهمان لێ ک��ردووه که س��هرۆک کۆمار‬ ‫بێدهنگ بووه‪ ،‬بهاڵم لهم دوایهدا بهرگرى له‬ ‫تهزویرو گهندهڵهکان کرد و ڕۆڵى خراپ بوو‬ ‫شکۆى کورد و سهرۆکایهتى کۆمار و خۆیشى‬ ‫شکاند‪.‬‬

‫ژماره (‪ )1759‬چوارشهممه ‪2018/6/20‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫‪5‬‬

‫ساالر حوسامهدین‪ ،‬بهڕێوهبهرى گشتى کارهباى سلێمانى بۆ هاواڵتى‪:‬‬

‫لهمانگى تهمموزدا هەشت کاتژمێر کارهبا دهدهینه هاواڵتیان‬ ‫ئارا ئیبراهیم‬ ‫بهڕێوهبهرى گشتى کارهباى سلێمانى ئاماژه‬ ‫بهوه دهدات که لهسهدا ‪90‬ى بهرههمهێنانى‬ ‫ک��ارهب��ا دراوهت���ه ک��هرت��ى تایبهت و دوو‬ ‫ههزار و ‪ 500‬بۆ سێ ههزار مێگاوات کارهبا‬ ‫لهههرێمدا ههیه‪ ،‬باسى لهوهشکرد که‬ ‫لهخراپترین حاڵهتدا لهمانگى تهمموزدا‬ ‫هەشت کاتژمێر کارهبا دهدهنه هاواڵتیان‪.‬‬ ‫س��االر حوسامهدین‪ ،‬بهڕێوهبهرى گشتى‬ ‫ک��ارهب��اى سلێمانى له چاوپێکهوتنێکدا‬ ‫ل��هگ��هڵ ‪ ‬ئ���ام���اژهى ب���هوهک���رد که‬ ‫حکومهتى ه��هرێ��م س��ت��رات��ی��ژى واب���ووه‬ ‫ل��ه دواى ‪ 2011‬بهرههمهێنانى ک��ارهب��ا‬ ‫لهڕێگهى کهرتى تایبهتهوه بێت‪ ،‬لهسهدا‬ ‫‪90‬ى بهرههمى ک��ارهب��ا لهدهستى کهرتى‬

‫تایبهتدایه‪ ،‬که لهالیهن سێ وهبهرهێنهوه‬ ‫ک��ارهب��ا ب��هره��هم دههێنرێت‪» ،‬ه��هری��هک‬ ‫له ئهحمهد ئیسماعیل‪ ،‬کۆمپانیاى کار‪،‬‬ ‫کۆمپانیاى قهیوان بهرههمى کارهبا دابین‬ ‫دهکهن»‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژهى بهوهشکرد‪ ،‬که لهسهدا‬ ‫‪10‬ى ب��هره��هم��ى ک���ارهب���ا ل��ه وێستگهى‬ ‫بهرههمهێنانى دوک��ان و دهربهندیخان‬ ‫پێکدێت و کارهباى ههرێم لهنێوان دوو‬ ‫ههزارو ‪ 500‬بۆ سێ ههزار مێگاواتدایه‪.‬‬ ‫ههروهها باسى لهوهشکرد که دوو فاکتهر‬ ‫گۆڕانکارى بهسهر بهرههمهێنانى کارهبادا‬ ‫دههێنێت ک��ه کێشه دروس���ت ببێت له‬ ‫بهرههمى کارهبا چهند سهد مێگاواتێک‬ ‫کارهبا دێته دواوه و خواستى بهکارهێنانى‬ ‫کارهبا بهپێى پلهکانى گهرماو پێداویستى‬

‫رێگا دوورهکان هاتنى‬ ‫گهشتیارانی بۆ ههولێر‬ ‫کهمکردهوه‬ ‫ئهحمهد فارس‬ ‫هاتنى ژم��ارهى گهشتیاران بۆ ههرێمى‬ ‫کوردستان به گشتى و بۆ شاری ههولێر‬ ‫ب��ه تایبهتى ک��هم��ی��ک��ردوه ب����هراورد به‬ ‫ج��هژن��ى رهم���هزان���ى س��ااڵن��ى راب����ردوو‪،‬‬ ‫ئهوهش بههۆى چهند هۆکارێکی سیاسی‬ ‫و ئابووریهوهیه‪ .‬ههروهها داهاتى شوێنه‬ ‫گهشتیارهکانیش بۆ نیوه دابهزیوه‪.‬‬ ‫بهپێ ئامارێکی دهستهی گهشتوگوزارى‬ ‫ههرێم تهنها لهماوهی چوار ڕۆژدا زیاتر‬ ‫له ‪ 127‬ههزار گهشتیار سهردانی ناوچه‬ ‫گهشتیارهکانى ه��هرێ��م��ی کوردستانی‬ ‫کردووه که زیاتر له ‪ 75‬ههزار گهشتیاریان‬ ‫س���هردان���ى س��ل��ێ��م��ان��ی��ی��ان ک�����ردوهو ‪52‬‬ ‫ههزاریشیان سهردانى ههولێرو دهۆکیان‬ ‫کردوه‪.‬‬ ‫ن�����ادر رۆس���ت���ی وت���هب���ێ���ژى دهس���ت���هی‬ ‫گهشتوگوزارى ههرێم بۆ ‪ ‬ئاماژهى‬ ‫بهوهکرد که «لهماوهی چواڕۆژدا دوو ڕۆژ‬ ‫پێشی جهژن و دوو ڕۆژى جهژن زیاتر‬ ‫له ‪ 127‬ه��هزار گهشتیار هاتۆته ناوچه‬ ‫گهشتیاریهکانی ههرێمی کوردستان»‪.‬‬ ‫بریاره ههفتهى داهاتوو گهشتوگوزار‬ ‫ت��هواوی ئاماری گهشتیاران بۆ سنووری‬ ‫ههرێم رابگهیەنن‪.‬‬ ‫نادر رۆستى وتیشی «دهنگۆى کهمبونی‬ ‫گ��هش��ت��ی��اران ه��هی��ه ل���هچ���او ج��هژن��ی‬ ‫س��اڵ��ى ڕاب���ردو ل��هالی��هن خ���اوهن ناوچه‬ ‫گهشتیاریهکان‪ ،‬بهاڵم لهئێستادا دیار نیه‬ ‫تاوهکو ت��هواوی ئامارهکان لهماوهی ‪10‬‬ ‫ڕۆژدا باڵو نهکهینهوه ئهوکات بهراوردی‬ ‫ئهکهین»‪.‬‬ ‫لهچهند ناوچهیهکى گهشتیاری سنورى‬ ‫پ���ارێ���زگ���ای ه��هول��ێ��ر خ�����اوهن شوێنه‬ ‫گهشتیارهکان ڕایدهگهیهنن که هاتنی‬ ‫گهشتیاران ل��هچ��او ج��هژن��ی ڕهم��هزان��ى‬

‫س��اڵ��ى ڕاب����ردوو زۆر ک��هم��ی ک���ردوه وه‬ ‫داهاتی ڕۆژانهشیان بهڕێژهیهکی بهرچاو‬ ‫دابهزیوه بهمهزندهی لەسەدا ‪ 50‬لهچاو‬ ‫پارساڵی جهژنی ڕهمهزانی ڕابردوو‪.‬‬ ‫شۆڕش خالید‪ ،‬خاوهنی یهکێک لهشوێنه‬ ‫گهشتیارییهکانی هاوینه ه��هواری گهلى‬ ‫عهلی بهگ لهسنوری پارێزگای ههولێر‬ ‫به ‪ ‬وت «بەراورد بە ساڵى ڕابردوو‬ ‫گهشتیار زۆر ک��هم��ی ک���ردووه و ک��اری‬ ‫ڕۆژانهى ئێمهش زۆر کهم بوه‪ ،‬بۆنمونه‬ ‫ساڵى ڕاب��ردو ئهگهر لهرۆژێکی جهژندا‬ ‫‪ 150‬نهفهر خواردنمان فرۆشتبێت لهو‬ ‫جهژنهدا ڕۆژان��ه نهگهیشتۆته ‪80‬نهفهر‬ ‫بهڕاستی ئێمه چ��اوهڕوان��ی زۆر لهمه‬ ‫زیاتر بوین بهاڵم نازانم هۆکاری کهمی‬ ‫گهشتیاران بۆچى دهگهڕێتهوه لهم ساڵدا‪».‬‬ ‫ن���ادر رۆس��ت��ى ئ���ام���اژهى ب���هوهک���رد که‬ ‫کهمبوونهوهى ژم���ارهى گهشتیاران بۆ‬ ‫چهند هۆکارێک دهگ��هڕێ��ت��هوه‪ ،‬لهوانه‬ ‫نهکردنهوهى ڕێگای کهرکوک ههولێر‪،‬‬ ‫که زیاتر له ههشت مانگه داخراوه دواى‬ ‫رووداوهک��ان��ى ‪16‬ی ئۆکتۆبهر‪ ،‬ههروهها‬ ‫ئهو گهشتیارانهى لهئێرانهوه که ئێستا‬ ‫دێ��ن��ه ه��هرێ��م��ی ک��وردس��ت��ان ل��هس��ن��ورى‬ ‫ئێران پارهیاى لێوهدهگیرێت‪ ،‬که دێنه‬ ‫کوردستانیشتهوه رسوماتیان لێوهردهگرن‪.‬‬ ‫باسی لهوهشکرد که گرتنى ڕێگاکانی‬ ‫ده���ۆک و موسڵیش ت��اڕادهی��هک��ی زۆر‬ ‫ک��اری��گ��هری��ی��ان ک��ردووەت��ه س��هر هاتنى‬ ‫گهشتیاران‪ ،‬وت��ى «ئ��هم��هش وای ک��ردوه‬ ‫گهشتیار نەیات چونکه ڕێگاکان زۆر دوور‬ ‫بونهتهوه‪ ،‬یان دێن دهچنه سلێمانى»‪.‬‬ ‫ه��هروهه��ا وت��ى «هۆکارێکى ت��ر خۆتان‬ ‫ئ���هزان���ن ک��ۆم��هڵ��گ��ای ع��ێ��راق��ی ئێستا‬ ‫بهشێوهیهکی گشتی س��هروى لەسەدا ‪80‬‬ ‫گهشتیارانمان لهوێ دێت کهئهوان ئێستا‬ ‫لهشڵهژانێکی سیاسی خراپدایه‪».‬‬

‫داهاتمان ‪ 100‬ملیار‬ ‫دینارهو رێگهمان‬ ‫پێدراوه تهنها لهسهدا‬ ‫‪10‬ى بهکاربهێنینهوه‬ ‫هاواڵتیان‪.‬‬ ‫وتیشى «پێشبینى ئێمه ئهوهیه که وهک‬ ‫هاوینى ساڵى راب��ردوو که لهخراپترین‬ ‫حاڵهتدا ههشت کاتژمێر دهتوانین کارهبا‬

‫بدهینه هاواڵتیان که ههوڵدهدهین بتوانین‬ ‫زیاترى بکهین»‪.‬‬ ‫ساالر حوسامهدین‪ ،‬جهختى لهوهشکردهوه‬ ‫که داهاتى خۆیان لهئێستادا تهنها ‪ 100‬ملیار‬ ‫دینارهو رێگهیان پێدراوه تهنها لهسهدا‬ ‫‪10‬ى بهکاربهێنینهوه و لهو رێژهیه لهسەدا‬ ‫ههشتى ب��ۆ چ��اک��ک��ردن��هوهى ت��ۆڕهک��ان��ى‬ ‫ک���ارهب���او ل���هس���هداى دووى ب��ۆ دهع��م��ى‬ ‫هاوکارییه بۆ کارمهندانى کارهبا‪.‬‬ ‫ل��هم��اوهى راب����ردوودا‪ ،‬ک��ارهب��اى سلێمانى‬ ‫داوای����ان ک����ردووه ل��هس��هدا ‪20‬ى داه��ات��ى‬ ‫ک��ارهب��ای��ان پێ بدرێت بۆ چاکردنهوهى‬ ‫تۆڕهکانى ک��ارهب��ا‪ ،‬ب��هاڵم ب��ەوت��هى ساالر‬ ‫حوسامهدین‪ ،‬وهزارهتى دارایى و حکومهتى‬ ‫ههرێم تهنها به لهسهدا ‪10‬ى رازى بوون‪.‬‬ ‫ب��هڕێ��وهب��هرى گشتى ک��ارهب��اى سلێمانى‪،‬‬

‫ئ��هوهش��ى روون��ک��ردهوه ک��ه زی��ات��ر ل��ه ‪100‬‬ ‫ملیار دیناریان الى هاواڵتیانى ههرێمه که‬ ‫کهڵهکهبووى سااڵنى رابردووهو لهوهزارهتى‬ ‫ک���ارهب���اوه ن���وس���راوی���ان ب��ۆ حکومهتى‬ ‫ه��هرێ��م ک�����ردووه ک��ه ل��ه پ��اش��هک��هوت��ى‬ ‫م��وچ��هى ف��هرم��ان��ب��هران پ��ارهک��ان��ی��ان لێ‬ ‫وهربگیرێتهوه‪.‬‬ ‫سهبارهت بهوشیارکردنهوهى هاواڵتیان‪،‬‬ ‫ساالر حوسامهدین‪ ،‬رهخنهى له کهناڵهکانى‬ ‫راگهیاندن گرت و وتى »لهگهڵ ههرچى‬ ‫ک��هن��اڵ ه��هی��ه ق��س��هم��ان ک����ردووه بهبێ‬ ‫بهرانبهر ئامادهنین وشیارى بهکارهێنانى‬ ‫کارهبامان بۆ باڵوبکهنهوهو ههموویان‬ ‫بهنرخى گ��ران زۆر بۆمان دهک��هن‪ ،‬ههر‬ ‫کهناڵێک هاوکاریمان بکات بێ بهرانبهر‬ ‫سوپاسیان دهکهین»‪.‬‬

‫بنەماڵەی جەبار دەڵێن کینەیان‬ ‫بەرامبەر خێزانی ژنە عەرەبەکە نیە‬ ‫ئەحمەد فارس‬ ‫دواى ئ��هوهى جهبار عوسمانى تهمهن‬ ‫‪ 20‬ساڵ مانگى رهم��هزان��ى لهماڵى مامى‬ ‫بهسهربردبوو‪ ،‬دواتر له رۆژانى چهژندا‬ ‫هاتبووهوه الى باوکى تا یارمهتى بدات‬ ‫له کاروبارى رۆژانهى خۆی دا که کهپرى‬ ‫گهشتیارییان ههیهو به کرێی دهدن له‬ ‫ه��اوی��ن��هه��هوارى سیرین ل��هس��هر رێگاى‬ ‫هاملتۆن‪.‬‬ ‫دووهم رۆژى جهژن باوکى داوای له جهبار‬ ‫ک��رد ک��هپ��رهک��ان بهجێبێڵن و بچنهوه‬ ‫بۆماڵهوه بهاڵم جهبار دهڵێت گهشتیارى‬ ‫زۆرى لێیهو دهیهوێت بمێنێتهوه‪ .‬بۆئهوهى‬ ‫ئهگهر رووداوێ��ک��ى ن��هخ��وازراو روی��دا با‬ ‫فریایان بکهوێت‪« ،‬ب��هاڵم نهیزانى ئهوه‬ ‫دوارۆژى خۆى دهبێت و دهبێته قوربانى و‬ ‫خۆشى دهخنکێت»‪ ،‬سیرین عوسمان براى‬ ‫جهبار واى وت‪.‬‬ ‫سیرین به ‪ ‬وت «بۆ بهیانیهکهى‬ ‫ک��ه رۆژه��هڵ��ه��ات ژن��ێ��ک ب��ه ب��هرچ��اوی‬ ‫خێزانهکهیهوه الی ک��هپ��رهک��ان کهوته‬ ‫ڕوب��ارهک��هوه‪ ،‬جهباریش که ئ��هوى بینى‬ ‫خۆى ههڵدایه ناو ڕوب��ارهک��ه بۆ ئهوهى‬ ‫رزگ��اى بکات‪ ،‬بهاڵم ژنهکه توند دهستی‬ ‫ل��هم��ل ک��رد و پ��هش��ۆک��ان��دی‪ ،‬نهیهێشت‬ ‫براکهم رزگارى بکات‪ ،‬تا براکهم هاواری بۆ‬ ‫باوکم کرد کارلهکارا ترازاوهو ههردووکیان‬ ‫خنکان»‬ ‫وتیشى «ئێمه هیچ رکوکینهیهکمان‬ ‫بهرانبهر ئهو خێزانه عهرهبه لهدڵدا نییه‪،‬‬ ‫ئهوانیش به پهرۆشن‪ ،‬رووداوهک��ه تهنها‬ ‫رووداوێکى قهزاو قهدهربووه«‪.‬‬ ‫ئ��ەن��دام��ان��ی ئ��هو خ��ێ��زان��ه پێشتر لهو‬ ‫ناوچهیه ئهزموونیان ه��هب��ووه لهگهڵ‬ ‫دهرکردنى ئهو کهسانهى که دهکهوتنه ناو‬ ‫روبارهکهوه‪.‬‬ ‫ژنه قورربانییهکه ن��اوى زەه��رە هاشمە‬ ‫و لەدایکبوی ساڵی (‪)1982‬ە دانیشتووی‬ ‫گەڕەکی جدیدیەی شاری بەغدایه‪ ،‬ئەو له‬ ‫خێزانێکى عەرەب بوون و بە مەبەستی‬ ‫گەشتوگوزار هاتبوونە ناوچەکە‪ ،‬بهاڵم‬

‫جهبار عوسمانى تهمهن ‪ 20‬ساڵ‬ ‫رۆژى ‪17‬ى ئهم مانگه دوارۆژى دهبێت و‬ ‫دهکهوێته ناو رووبارهکهو دهخنکێت‪.‬‬ ‫ج��هب��ار عوسمان سرینی ل��هدای��ک بوی‬ ‫‪1998-4-1‬خهڵکی گوندی (بهرسرینی) سهر‬ ‫به ق��هزای ڕوان��دزه لهسنورى پارێزگای‬ ‫ه��هول��ێ��ر‪ ،‬دوای ت��هواوک��ردن��ی قۆناغی‬ ‫ن���اوهن���دی وازی ل��هخ��وێ��ن��دن ه��ێ��ن��اوه‪.‬‬ ‫جهبار لهگهڵ دوو برای تری خۆی‪ ،‬الی‬ ‫ماڵی نهنکی گ���هورهب���ووه ل��ه ل��هق��هزای‬ ‫ڕواندز ‪ .‬هاوڕێکانى دهڵێن ئهو کهسێکى‬ ‫خۆشهویست و به رهوشت بووهو کهسێکی‬ ‫مهلهوان بووه‪ ،‬پێشتریش چهندین کهسى‬ ‫دیکهى لهخنکان ڕزگار کردووه‪.‬‬ ‫سیڤان مهالحهسن‪ ،‬هاوڕێیى جهبار به‬ ‫‪ ‬وت که ئهو ههرگیز هاوڕێیهتى‬ ‫ج���هب���ارى ب��ی��رن��اچ��ێ��ت��هوهو ب��اس��ى له‬ ‫یادگارییهکى خ��ۆى لهگهڵ ئ��هو دهک��ات‬ ‫و دهڵێت رۆژى له دایکبوونى لهگهڵ‬ ‫کۆمهڵێک هاوڕێى دیکهی وهکو سوپرایزێک‬

‫مۆبایلێکیان ب��ۆی ک��ردووەت��ه دی���ارى و‬ ‫ئهویش زۆرى پێخۆشبووه‪« ،‬بهاڵم نهمزانى‬ ‫ئهو دوا یادگاریمان دهبێت و من بهڵێن‬ ‫ئهدهم ئیتر یادی (لهدایک بون) له خۆم‬ ‫حهرام بکهم و ئهو یاده نهکهمهوه« سیڤان‬ ‫وایوت‪.‬‬ ‫سااڵنه لهههرێمی کوردستان چهندین‬ ‫کهس بههۆی نهشارهزاییان و نهزانینی‬ ‫مهلهوانی و چهندین هۆکاری تری وهک‬ ‫کهمی نیشانهکانى ئاگادارکردنهوه لهسهر‬ ‫ڕوب��ارهک��ان‪ ،‬ئهخنێکن‪ .‬بهپێى ئامارێکی‬ ‫بهڕێوبهرایهتی بهرگری شارستانی سۆران‬ ‫تهنها لهماوهی کهمتر ل���ه‪15‬ڕۆژدا چوار‬ ‫هاواڵتی لهسنورى س��ۆران و دهورب��هرى‬ ‫خنکاون ‪3‬کهسیش لهوانه ل��هڕۆژى سێ‬ ‫یهمی جهژندا خنکان‪14 ،‬ڕۆژ لهمهوبهریش‬ ‫کچێکی تهمهن ‪ 14‬ساڵ لهسنوری قهزای‬ ‫م��ێ��رگ��هس��ۆر خ��ن��ک��اوهو ت��اوهک��و ئێستا‬ ‫تهرمهکهى نهدۆزراوهتهوه‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ژماره (‪ )1759‬چوارشهممه ‪2018/6/20‬‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫زیاد کهریم بهرپرسی ڕاگهیاندنی کۆمپانیای فای ئهربیل‪:‬‬

‫دوو فڕۆکهمان ههیه له ئۆکرانیا کڕیومانه‪،‬‬ ‫پالنمان ههیه له سلێمانیش کاربکهین‬ ‫سازدانی‪ :‬ئهحمهد فارس‬ ‫زیاد کهریم بهرپرسی ڕاگهیاندنی‬ ‫کۆمپانیای فالی ئهڕبیل له وهاڵمی‬ ‫چهند پرسیارێکى ‪ ‬دا سهبارهت‬ ‫به کردنهوهى هێڵى فڕۆکهوانى فالی‬ ‫ئهربیل‪ ،‬ئاماژه بهوهدهکات جگه‬ ‫له کاپتنى فڕۆکهکه سهرجهم‬ ‫ستافهکه کوردن و گشهتهکانیان‬ ‫ههفتانه له ههولێرو بهغداوه بۆ‬ ‫چهند واڵتێک ئهنجامدهدهن و بڕیاره‬ ‫فڕۆکهى تر بکڕن و له سلێمانیشهوه‬ ‫گهشت ئهنجامبدهن‪.‬‬ ‫‪ :‬ک��ۆم��پ��ان��ی��ای (ف���ای ئ��هرب��ی��ل)‬ ‫لهکهیهوه دامهزراوه؟‬ ‫زی���اد ک��هری��م‪ :‬ف��ای ئ��هرب��ی��ل لهساڵى‬ ‫‪2005‬دام���هزراوه کهرتی تایبهت بهڕێوهى‬ ‫دهب���ات چهند گهنجێکى س��هر م��ای��هدار‬ ‫سهر بهم کۆمپانیایه کاردهن وهکو کهرتی‬ ‫تایبهت‪.‬‬ ‫‪ :‬ئهو فڕۆکانه ک��ڕدراون یان هی‬ ‫کۆمپانیاى ترن؟‬ ‫زی���اد ک��هری��م‪ :‬ئ��هو ف��ڕۆک��ان��ه تایبهت‬ ‫بهفای ئهربیلن ژمارهیان دوو فرۆکهیه‬ ‫گ��هش��ت��هک��ان ئ��هن��ج��ام ئ���هدهن‪ ،‬ب���هاڵم له‬ ‫ئ��ای��ن��دهدا ف��ڕۆک��هی��هک��ى ت��ری��ش زی��اد‬ ‫دهکرێت‪.‬‬ ‫‪ :‬ئهو فڕۆکانه بهچهند کڕدراون‬ ‫کە موڵکی فای ئهربیلن؟‬ ‫زیاد کهریم‪ :‬ئهم فڕۆکانه کڕدراون بهاڵم‬ ‫نامانهوێت لێره بڵێن بهچهند کڕدراون‬ ‫یان نرخهکهی ئاشکرا بکهین‪ ،‬چونکه‬ ‫ئ��هوه شتێکی (بزنسیه) چونکه ڕهنگه‬ ‫ئهوانهى که لهم کۆمپانیایهوه کاردهکهن‬ ‫نایهنهوێت نرخهکهى ڕابگهیهنن‪ ،‬ئهوهى‬ ‫بهالی ئێمهوه گرنگه فڕۆکهکه کوردییه‬ ‫ه��هڵ��گ��رى ن��اوێ��ک��ى ک��وردی��ش��ه ک��ه فاى‬ ‫ئهربیله‪.‬‬ ‫‪ :‬جۆرى ئهم فرۆکانه چین؟‬ ‫زی��اد ک��هری��م‪ :‬ئ��هم فڕۆکانه لهجۆرى‬ ‫(بۆینگ ‪)373‬ن ‪.‬‬ ‫‪ :‬توانی ههڵگرتنی چهند نهفهریان‬ ‫ههیه؟‬ ‫زیاد کهریم‪ :‬زیاتر له ‪130‬گهشتیار لهخۆ‬

‫ههڵدهگرێت بۆ ههر گهشتێک‪.‬‬ ‫‪ :‬ب���ۆچ���هن���د واڵت گ��هش��ت��ی��ان‬ ‫پێدهکرێت؟‬ ‫زی��اد ک��هری��م‪ :‬ل��ه ئێستادا (ئۆکرانیا‪،‬‬ ‫ئهڵمانیا‪ ،‬بهریتانیا‪ ،‬سوید) لهداهاتوشدا‬ ‫واڵتانى تر دێنه ناو گهشتهکانمان وهکو‬ ‫تورکیاو چهند واڵتێکى تر بهاڵم جارێ‬ ‫ههر ئهوانهیه‪.‬‬ ‫‪ :‬یهکهمین گهشتی فای ئهربیل‬ ‫بۆکام واڵت بوو و چهند سهرنشینی لهخۆ‬ ‫گرتبوو؟‬ ‫زیاد کهریم‪ :‬یهکهمین گهشتمان ‪18‬ئهم‬ ‫م��ان��گ��هب��وو ل��هڕێ��گ��هى ف��ڕۆک��هخ��ان��هى‬

‫لهو کاتهوهى ئێمه فاى‬ ‫ئهربیلمان ڕاگهیاندوه‪،‬‬ ‫خهڵکێکى زۆر‬ ‫له ئهوروپا و‬ ‫له کوردستان‬ ‫پهیوهندییان پێوهکردین‬ ‫و دهستخۆشانهیان‬ ‫لێ کردین‬ ‫ههولێرى نێودهوڵهتی بوو بۆ ستۆکهۆڵمی‬ ‫پایتهختی سوید کاتژمێر ‪ 12‬که زیاتر له‬ ‫‪60‬گهشتیارى بهسهرهوه لهخۆ گرتبوو که‬ ‫هاوکاتبوو لهگهڵ ئاههنگى کردنهوهى ئهم‬ ‫هێڵه بوو بهبهشداری بهرپرسانی ئیدارى‬ ‫و حکومی و دهزگاکانى ڕاگهیاندن‪.‬‬ ‫‪ :‬کێ یهکهمین بلیتى گهشتهکهیان‬ ‫بڕى و بۆ کام واڵت بوو؟‬ ‫زیاد کهریم ‪:‬یهکهم کهس که بلیتى ئهم‬ ‫گهشتهى بڕى بۆستۆکهۆڵم ئافرهتێک بوو‬ ‫لهگهڵ ئهندامانی خێزانهکەی‪ ،‬که کوردی‬

‫خهڵکى ههولێر بوون‪.‬‬ ‫‪ :‬ستافهکهى ئێوه ههموو کوردن‬ ‫یان بیانیشی تیایه؟‬ ‫زی��اد ک��هری��م ‪ :‬ستافى ن��او ف��ڕۆک��ه له‬ ‫‪6‬کچى ک��ورد پێکهاتون که ههڵدهستن‬ ‫بهسهرپهرشتی ک��ردن��ی ن��او فڕۆکهکه‬ ‫زمانهکان (عهربى و کوردى و ئینگلیزی‬ ‫بهباشی دهزانن و کاپتنى فڕۆکهکه بیانیه‪،‬‬ ‫بهاڵم ئهگهر له ئایندهدا فڕۆکهوانێکى‬ ‫ک��ورد ههبێت پابهندى ڕێنماییهکانى‬ ‫ک��ارهک��ان��ى ئێمه بێت ئ��هوا بهدڵنیایى‬ ‫لهداهاتوو کاپتنهکهشمان ئهبێته کورد‪.‬‬ ‫‪ :‬ه��ی��چ پ��ان��ێ��ک��ت��ان ه��هی��ه بۆ‬ ‫فراوانکردنى گهشتهکانتان؟‬ ‫زیاد کهریم ‪ :‬بهدڵنیایی لهداهاتویهکى‬ ‫نزیکدا ههم فڕۆکهکان زیاد دهکهین وه‬ ‫ههمیش گهشتهکانمان زی��اد دهکهین‪،‬‬ ‫وهک��و تورکیا‪ ،‬ئهرمێنیا‪ ،‬ئازرباینجان‪،‬‬ ‫ل���وب���ن���ان‪ ،‬م��ی��س��ر‪ ،‬دوب������هى‪ ،‬ب��هپ��ێ ى‬ ‫ڕێکهوتنمان لهگهڵ دهستهى فڕۆکهوانانى‬ ‫ئهم واڵتانه‪.‬‬ ‫‪ :‬ئ���ای���ا گ���هش���ت���هک���ان ت��هن��ه��ا‬ ‫لهفڕۆکهخانهى ههولێرهوه دهبێت؟‬ ‫زیاد کهریم‪ :‬له ئێستادا گهشتهکانمان‬ ‫ل��هف��ڕۆک��هخ��ان��هى ه��هول��ێ��رو ب��هغ��داد‬ ‫دای��ه‪ ،‬ب��هاڵم له داهاتویهکى زۆر نزیک‬ ‫گهشتهکانمان لهسلێمانیشهوه ئهنجام‬ ‫ئهدرێن‪.‬‬ ‫‪ :‬ئهم فڕۆکانه لهکوێ کڕدراون؟‬ ‫زیاد کهریم ‪ :‬ئهم فڕۆکانه له ئۆکرانیا‬ ‫ک����ڕدراون و لهگهڵیان ک��ۆن��ت��اک زیاتر‬ ‫دروس���ت دهک��هی��ن ب��ۆ ئ���هوهى ف��ڕۆک��هى‬ ‫زیاتریشمان بۆبێت‪.‬‬ ‫‪ :‬ئ��ای��ا ئ��ێ��وه بهتهنها سهرنشین‬ ‫دهگ������وزان ن����هوه ی���اخ���ود ک��هل��وپ��هل��ى‬ ‫بازرگانیش؟‬ ‫زیاد کهریم‪ :‬ئهو فڕۆکهیه فڕۆکهیهکى‬ ‫مهدهنییە تهبعهن هی گهشتیارانە‪ ،‬دڵنیام‬ ‫لهداهاتوش کارى گواستنهوهى کهلوپهلى‬ ‫بازرگانیش دهکهین‪.‬‬ ‫‪ :‬ئ��ای��ا گهشتهکانتان ڕۆژان��هی��ه‬ ‫ههفتانهیه‪ ،‬چۆنه؟‬ ‫زیاد کهریم ‪ :‬ههموو ئهو واڵتانهى که‬ ‫ئاماژهم پێدان گهشتهکانمان ههفتانهیه‬ ‫جگه له سوید نهبێت ههفتهى دووجار‬

‫گهشتمان بۆ سوید ههیه‪.‬‬ ‫‪ :‬بیرۆکهى دانانی ئهم کۆمپانیایه‬ ‫الى کێ بوو؟‬ ‫زی��اد ک��هری��م‪ :‬دهس��ت��هی��هک ل��ه گهنجی‬ ‫بزنسمانی کوردستان ب��وو بیریان لهو‬ ‫ک��اره ک��ردهوه سهرمایهى خۆیان خسته‬ ‫گ��هڕ ل��هم ب���وارهدا ‪ ،‬بهرێز الوهن��د شێخ‬ ‫مهندیش ب��هڕێ��وهب��هرى رێگهپێدراوى‬ ‫کۆمپانیای فاى ئهربیله‪.‬‬ ‫‪ :‬ت��اچ��هن��د ب��هک��ردن��هوهى ف��اى‬ ‫ئهربیل ئ��هرک��ی ه��اواڵت��ی��ان ئ��اس��ان بوه‬ ‫لهنێوان واڵتاندا؟‬ ‫زی��اد ک��هری��م‪ :‬بێگومان ل��هو ک��ات��هوهى‬

‫یهکهمین گهشتمان‬ ‫‪ 18‬ئهم مانگه بوو له‬ ‫ڕێگهى فڕۆکهخانهى‬ ‫ههولێرى نێودهوڵهتی بۆ‬ ‫ستۆکهۆڵمی پایتهختی‬ ‫سوید کاتژمێر ‪ 12‬که‬ ‫زیاتر له ‪ 60‬گهشتیارى‬ ‫لهخۆگرتبوو‬ ‫که ئێمه ف��اى ئهربیلمان ڕاگهیاندوه‬ ‫ب��هرل��هوهى گەشتهکان ئهنجامبدهین‬ ‫لهڕێگهى شۆسیال میدیا که ڕیکامێکمان‬ ‫بۆ کردنهوهى ئهم هێڵه کرد‪ ،‬خهڵکێکى‬ ‫زۆر له ئهوروپا له کوردستان لهو واڵتانهى‬ ‫که کوردى لێیه پهیوهندییان پێوهکردین‬ ‫و دهستخۆشانهیان لێکردین‪ .‬خهونى‬ ‫ئهوان بوو ئێمه ئهنجامان دا که هێڵێکى‬ ‫کوردیى تایبهت بهفاى ئهربیل ههبێت‬ ‫بهگواستنهوهى گهشتیاران‪ ،‬لهبهرئهوهى‬ ‫گهشتیاران له واڵتانى تر لهڕابردوودا‪،‬‬

‫گهشتیان به هێڵه ئاسمانییهکانى واڵتانی‬ ‫بیانی کردووه‪ ،‬تڕانزێتیان زۆر بووه که‬ ‫چهندین کاتژمێر لهواڵتانى تر ماونهتهوه‬ ‫تاوهکو گهیشتونهتهوه شوێنهکانی خۆیان‬ ‫ڕاس��ت��هوخ��ۆ ل��ه ئێستادا ب��ه ههولێر و‬ ‫ل��هداه��ات��وی��هک��ى نزیک ب��ۆ سلێمانی بۆ‬ ‫ب��هغ��داو ئیتر ئ��هرک��ى گهشتیاران زۆر‬ ‫ئاسانبووه بهشێوهیهکى گشتى‪.‬‬ ‫‪ :‬ئایا ئهمه واى نهکردووه تێچوى‬ ‫گهشتیارانیش کهمبکات؟‬ ‫زی����اد ک��هری��م ‪:‬ت��ێ��چ��وى گ��هش��ت��ی��اران‬ ‫بهشێوهیهکى ب��هرچ��او کهمى ک��ردووه‪.‬‬ ‫لهئێستادا نرخهکانى ئێمه بۆ چهند‬ ‫واڵتێک تهنها بۆ یهک سهر ههولێر ستۆک‬ ‫هۆڵم ‪276‬دۆالر‪ ،‬ههولێر ئهمستردام‬ ‫‪276‬دۆالر‪،‬ههولێر بێرمینگهام ‪292‬دۆالره‪،‬‬ ‫ههولێر نۆرم برێگ ‪276‬دۆالره‪ ،‬ههولێر‬ ‫کیپ ‪360‬دۆالره‪ ،‬ههولێر گۆتهنبهرگ‬ ‫‪262‬دۆالره‪ ،‬سلێمانی ستۆکهۆڵم ‪274‬دۆالر‬ ‫دهبێت وهک��و وتم لهداهاتویهکى نزیک‬ ‫ئهکرێتهوه‪ .‬بهغداد ستۆکهۆڵم ‪266‬دۆالر‬ ‫ئهوانه نرخهکانمانه که جیاوازیهکى‬ ‫زۆرى ه��هی��ه ل��هگ��هڵ هێڵهکانى ت��رى‬ ‫فڕۆکهوانى‪.‬‬ ‫‪ :‬س��ت��اف��هک��هت��ان ل��هچ��هن��د ک��هس‬ ‫پێکهاتوون چهندی ک��وڕن و وهچهندی‬ ‫کچن؟‬ ‫زیاد کهریم ‪:‬لهکۆمپانیا کچ و کوڕى لێیه‬ ‫کار ئهکهن بهپێ پسپۆڕییهکانى خۆیان‬ ‫(ئ��ای��ت��ی‪ ،‬شۆسیال میدیا‪ ،‬ڕاگ��هی��ان��دن‪،‬‬ ‫کارگێڕى) ب��هاڵم لهناو فڕۆکه ت��هواوى‬ ‫کارمهندهکانمان‪ ،‬کچن ههموشی کوردن‪.‬‬ ‫‪ :‬هیچ ماوه لهسهر کردنهوهى فای‬ ‫ئهربیل بیڵێى؟‬ ‫ئێمه لهچوارچێوهى ئۆفیسێک لهههولێر‬ ‫یاخود لهبهغداو سلێمانى یهوه ناوهستین‪،‬‬ ‫بهڵکو فراوانى ئهکهین‪ ،‬لهڕێگهى ‪‬‬ ‫شهوه داوا لهم کۆمپانیایانهى فڕۆکهوانى‬ ‫و گ��هش��ت��ی��اری��ى دهک��هی��ن ئ��هگ��هر بیان‬ ‫وێ��ت کۆنتاکمان ل��هگ��هڵ ب��ک��هن‪ ،‬وهک��و‬ ‫سپۆنسهرو ڕێگه پێدراو ئ��هوا دهتوانن‬ ‫زۆرب��هخ��ۆش��ح��اڵ��ی��هوه ک��ارم��ان ل��هگ��هڵ‬ ‫بکهن بۆ ئهوهى بهشێوهیهکى فراوانتر‬ ‫ت��ۆڕهک��ان��ى ف���اى بگەیەنینه ه��هم��وو‬ ‫شوێنێک‪.‬‬

‫ژماره (‪ )1759‬چوارشهممه ‪2018/6/20‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫‪7‬‬

‫چاره‌نوسى‌حزبه‌کانى‌رۆژهه‌اڵت‌له‌سه‌ر‌مێزى‌تاران‌و‌هه‌ولێر‬ ‫پێشمەرگەکانی رۆژهەاڵت دەڵێن ‪ ١٥‬ساڵە لەسەر داوای هەرێم هێرشی چەکدارییان‬ ‫دژی ئێران راگرتووە‪ ،‬داواشدەکەن هەرێم فشار قبوڵنەکات‪.‬‬ ‫چەند پێشمەرگەیەکی‬ ‫حزبی دیموکراتی‬ ‫کوردستانی ئێران‬

‫‪‬‬ ‫ح��زب��هک��ان��ى رۆژه����هاڵت����ى ک��وردس��ت��ان‬ ‫رایدهگهیهنن‪ ،‬بهدرێژایی سااڵنى مانهوهیان‬ ‫لهخاکى ههرێمى کوردستان موراعاتى‬ ‫ههرێمیان کردووهو ههوڵیان نهداوه کارێک‬ ‫بکهن که بیخهنه ژێر فشارى ئێرانهوه‪،‬‬ ‫ئ����هوهش ل��هک��اردان��هوهی��ان��دا ب��هران��ب��هر‬ ‫دروس��ت��ک��ردن��ى ل��ی��ژن��هی��هک��ى ه��اوب��هش‬ ‫لهگهڵ ئێران بۆ رێگریکردن له چاالکییه‬ ‫چهکدارییهکانیان‪.‬‬ ‫ل��ی��ژن��هک��ه دواى دوای���ی���ن پ��ێ��ک��دادان��ى‬ ‫چ��هک��دارى ل��ه‪10‬ى ح��وزهی��ران��ى ئهمساڵدا‬ ‫لهنێوان پێشمهرگهکانى حزبى دیموکراتى‬ ‫ک��وردس��ت��ان��ى ئ��ێ��ران(ح��دک��ا) و س��وپ��اى‬ ‫پاسدارانى ئێران له سنورى شارى شنۆى‬ ‫رۆژههاڵتى کوردستان پێکهێنرا‪ ،‬که بهپێی‬ ‫راگهیەنراوێکى حدکا لهو شهڕهدا نۆ پاسدار‬ ‫کوژراون و ‪18‬ى دیکهش برینداربوون‪.‬‬ ‫س��هف��ی��ن دزهی����ی وت��هب��ێ��ژى حکومهتى‬ ‫ههرێم رۆژى ‪17‬ى ح��وزهی��ران��ى ئهمساڵ‬ ‫ل��هچ��اوپ��ێ��ک��هوت��ن��ێ��ک��دا ل��هگ��هڵ ئ��اژان��س��ى‬ ‫تهسنیمى ن��زی��ک ل��ه س��وپ��اى پ��اس��داران‬ ‫پ��ێ��ک��ه��ێ��ن��ان��ى ئ���هو ل��ی��ژن��ه ه��اوب��هش��هى‬ ‫ئ��اش��ک��راک��رد‪ ،‬ب��ۆ ت��اوت��وێ��ک��ردن��ى پرسی‬ ‫دزهکردنى گروپه چهکدارهکان له خاکى‬ ‫ههرێمهوه بۆ ئێران‪.‬‬ ‫ج��هخ��ت��ی��ش��ی��ک��ردووهت��هوه ک���ه ه��هرێ��م‬ ‫رێگه به هیچ کارێکى «تیرۆریستى» له‬ ‫سنورهکانییهوه دژ به ئێران نادات‪.‬‬ ‫پێکهێنانى ئهو لیژنه هاوبهشه دواى چهند‬ ‫رۆژێک هات‪ ،‬له رادهستکردنى یاداشتێکى‬ ‫ناڕهزایی لهالیهن کۆمارى ئیسالمى ئێرانهوه‬ ‫به حکومهتى ههرێم‪ ،‬لهبارهى جموجوڵى‬ ‫چهکدارى هێزه ئۆپۆزسیۆنهکانى ئێران‬ ‫لهخاکى ههرێمهوه‪.‬‬ ‫ب��هپ��ێ��ی م��ی��دی��ا ف��هرم��ی��ی��هک��ان��ى ئ��ێ��ران‪،‬‬ ‫ل��ه ی��اداش��ت��هک��هدا ک��ه ک��ون��س��وڵ��ى گشتى‬ ‫ئێران له ههولێر رادهس��ت��ى فهرمانگهى‬ ‫پ��هی��وهن��دی��ی��هک��ان��ى دهرهوهى ههرێمى‬ ‫کردووه‪ ،‬جهخت له مافى ئێران کراوهتهوه‬ ‫ب��ۆ روب���هڕوون���هوهى س��هرچ��اوهى هێرشه‬ ‫چهکدارییهکان که دهکرێنه سهر سوپاى‬ ‫پاسداران‪.‬‬

‫ک���ۆم���ارى ئ��ی��س��الم��ى ئ��ێ��ران ب�����هردهوام‬ ‫ج���هخ���ت���دهک���ات���هوه ک���ه ئ����هو ه��ێ��رش��ه‬ ‫چهکدارییانهى دهکرێنه سهر سهربازهکانى‬ ‫لهخاکى ههرێمهوهیه‪ ،‬بهو پێیهى حزبه‬ ‫ئۆپۆزسیۆنه چهکدارییه کوردییهکانى ئهو‬ ‫واڵته بنکه و بارهگایان له خاکى ههرێمدا‬ ‫ههیه‪.‬‬ ‫هێرشه چ��هک��داری��ی��هک��ان��ى بهشێک لهو‬ ‫حزبانه دژ به ئێران‪ ،‬م��اوهى دوو ساڵه‬ ‫دهستیپێکردووهتهوه‪ ،‬بهتایبهت لهالیهن‬ ‫حزبى دیموکراتى کوردستانى ئێرانهوه‪،‬‬

‫چارهنوسى جواڵنهوهى‬ ‫کورد له رۆژههاڵتى‬ ‫کوردستان پهیوهندى‬ ‫به گۆڕهپانى رۆژههاڵتى‬ ‫کوردستانهوه ههیه‪ ،‬نهک‬ ‫ههر جۆره پهیوهندی و‬ ‫ههماههنگییهکانى‬ ‫نێوان ئێران و ههرێم‬ ‫دواى ت��هق��ی��ن��هوهک��هى س��اڵ��ى ‪ 2016‬که‬ ‫بارهگایهکى ئ��هو حزبهى لهکۆیه کرده‬ ‫ئامانج و حدکا ئێرانى بهئهنجامدانى‬ ‫تۆمهتبارکرد‪.‬‬ ‫محهمهد ساڵح بهرپرسى پهیوهندییه‬ ‫گشتییهکانى حدکا به ‪ ‬راگهیاند‪،‬‬ ‫ت���ا ئ��ێ��س��ت��ا زان��ی��اری��ی��هک��ى ف��هرم��ی��ی��ان‬ ‫پێنهگهیشتووه ل��هب��ارهى دروستکردنى‬ ‫لیژنهیهکى هاوبهش لهنێوان ههرێم و‬ ‫ئێران‪ ،‬تا ههڵوێستى خۆیان لهو بارهیهوه‬ ‫دهربڕن‪.‬‬ ‫بهاڵم جهختیکردهوه که گۆڕهپانى چاالکى‬

‫ئهوان و حزبهکانى دیکهى نهیارى ئێران‪،‬‬ ‫رۆژههاڵتى کوردستانه و پهیوهست نییه به‬ ‫هیچ ههماههنگى و پهیوهندییهکى نێوان‬ ‫دهسهاڵتدارانى ههرێم و ئێرانهوه‪.‬‬ ‫حدکا لهساڵى ‪ 1993‬هوه و لهسهر داواى‬ ‫بهرهى کوردستانى ئهوکات بارهگاکانى له‬ ‫قهندیلهوه گواستهوه بۆ شارى کۆیه‪ ،‬که‬ ‫ئهوکات لهگهڵ حزبى دیموکراتى کوردستان‬ ‫یهک حزب بوو‪ ،‬دواتر جیابونهوهو بوون‬ ‫به دوو حزب که ههردوکیان ههر له کۆیه‬ ‫جێگیربوون‪.‬‬ ‫دوو ساڵ لهمهوبهر ئهو حزبه دهستپێکى‬ ‫قۆناغێکى نوێی دژ به ئێران راگهیاند‪ ،‬به‬ ‫ئامانجى «گرێدانى خهباتى شاخ و شار»‪،‬‬ ‫لهو ماوهیهشدا و تائێستا بهدهیان جار‬ ‫روبهڕووبونهوهى چهکدارى لهنێوان ئهو‬ ‫حزبه و سوپاى پاسداران روویداوه‪.‬‬ ‫بهرپرسهکهى حدکا جهختیکردهوه که‬ ‫ئ���هوان ب��ه ه��هم��وو شێوهیهک موراعاتى‬ ‫ههرێمیان ک��ردووهو کارێکیان نهکردووه‬ ‫که ئهو واڵته بخهنه ژێر فشارى ئێرانهوه‬ ‫و بهرژهوهندییهکانى ههرێمیان لهبهرچاو‬ ‫گرتووه‪.‬‬ ‫وتیشى «ب���هاڵم چ��ارهن��وس��ى ج��واڵن��هوهى‬ ‫کورد له رۆژههاڵتى کوردستان پهیوهندى‬ ‫به گۆڕهپانى رۆژه��هاڵت��ى کوردستانهوه‬ ‫ه��هی��ه‪ ،‬ن���هک ه���هر ج���ۆره پ��هی��وهن��دی و‬ ‫ههماههنگییهکانى نێوان ئێران و ههرێم»‪.‬‬ ‫ح��زب��هک��ان��ى رۆژه���هاڵت���ى ک��وردس��ت��ان که‬ ‫ب��هگ��ش��ت��ى ل��ه ح����هوت ح��زب��ى چ��هک��دار‬ ‫پێکهاتوون‪ ،‬ل��ه س��ێ ن��اوچ��هى ههرێمى‬ ‫ک��وردس��ت��ان جێگیربوون‪ ،‬بهشێکیان له‬ ‫ن��اوچ��هى زڕگ��وێ��ز له سنورى سلێمانین‪،‬‬ ‫بهشێکى دی��ک��هی��ان ل��ه ک��ۆی��هن‪ ،‬چهند‬ ‫حزبێکى دیکهشیان له سنورى ههولێر‬ ‫بنکهو بارهگایان ههیه‪.‬‬ ‫پێنج ل��هو حزبانه دوو س��اڵ لهمهوبهر‬ ‫ب��هرهی��هک��ى ک��ارى هاوبهشیان پێکهێنا‪،‬‬ ‫ب��هم��هب��هس��ت��ى ه��هم��اه��هن��گ��ى ک����ردن و‬ ‫پێکهێنانى مهرجهعێک بۆ کارى سیاسی‪،‬‬ ‫بهاڵم بۆچونى جیاوازیان ههیه لهبارهى‬ ‫چاالکى چهکدارییهوه لهم کاتهدا له دژى‬ ‫ئێران‪.‬‬ ‫خهلیل ن���ادرى وتهبێژى پ��ارت��ى ئ��ازادى‬

‫کوردستان (پاک) بۆ ‪ ‬ئاماژهى بهوهدا‪،‬‬ ‫دروستکردنى ئهو لیژنه هاوبهشه لهنێوان‬ ‫ئێران و ههرێم کارێکى چاوهڕوانکراو بووه‬ ‫ب��هالى ئ��هوان��هوه‪ ،‬چونکه م��اوهى ‪ 15‬ساڵه‬ ‫ههرێم داوا له حزبهکانى رۆژههاڵت دهکات‬ ‫هێرشى چهکدارى نهکهنه سهر ئێران‪ ،‬ئهو‬ ‫حزبانهش بهگشتى بهو داوایه رازى بوون‪،‬‬ ‫ئهگهرچى رێککهوتنێک نییه لهنێوانیاندا‬ ‫لهو بارهیهوه‪.‬‬ ‫پارتى ئازادى کوردستان که بارهگاکهى له‬ ‫سنورى ههولێره‪ ،‬یهکێک بوو لهو حزبانهى‬

‫هێرشه چهکدارییهکانى‬ ‫بهشێک لهو حزبانه‬ ‫دژ به ئێران‪،‬‬ ‫ماوهى دوو ساڵه‬ ‫دهستیپێکردووهتهوه‪،‬‬ ‫بهتایبهت لهالیهن حزبى‬ ‫دیموکراتى کوردستانى‬ ‫ئێرانهوه‬ ‫رۆژههاڵت که پشتیوانى هێزى پێشمهرگهى‬ ‫ه��هرێ��م��ی��ان ک���رد ل��هس��ااڵن��ى راب�����ردوودا‬ ‫لهشهڕى دژ به داعشدا‪ ،‬ناوهڕاستى نیسانى‬ ‫ئهمساڵیش سکرتێرهکهى ل��ه ههولێر‬ ‫روبهڕووى ههوڵێکى تیرۆر کردن بووه که‬ ‫حزبهکه‪ ،‬ئێرانى به ههوڵهکه تۆمهتبارکرد‪.‬‬ ‫خهلیل نادرى باسى لهوهکرد‪ ،‬حزبهکانى‬ ‫رۆژه��هاڵت تا ئهوکاتهى له قواڵیی خاکى‬ ‫ه��هرێ��م��دا ب��ن‪ ،‬رهن��گ��ه ن��هت��وان��ن چاالکى‬ ‫چهکدارى دژ به ئێران بکهن‪ ،‬بهاڵم ئهگهر‬ ‫بڕیاریاندا ئ��هوێ جێبهیڵن و روبکهنه‬ ‫چیاکان‪ ،‬ئهوکات دهتوانن کارى لهو شێوهیه‬

‫بکهن‪.‬‬ ‫تائێستا دیارنییه ئهو لیژنه هاوبهشهى‬ ‫ل��هن��ێ��وان ه��هرێ��م و ئ��ێ��ران پێکهاتووه‬ ‫ت��اچ��هن��د رێ��گ��رى دهک���ات ل��ه جموجۆڵه‬ ‫چهکدارییهکانى حزبهکانى رۆژه��هاڵت‪،‬‬ ‫ب��هاڵم ل��ه ‪10‬ى ح��وزهی��ران��هوه ک��ه دوایین‬ ‫پ��ێ��ک��دادان��ى چ���هک���دارى ت��ێ��ی��دا رووی���دا‬ ‫تائێستا هیچ پێکدادانێکى چهکدارى دیکه‬ ‫رووینهداوه‪.‬‬ ‫ئ���ی���ب���راه���ی���م زێ�����وهی�����ی ب���هرپ���رس���ى‬ ‫پ��هی��وهن��دی��ی��هک��ان��ى ح��زب��ى دی��م��وک��رات��ى‬ ‫کوردستان (حدک) به ‪ ‬وت که ئهوان‬ ‫موراعاتى زۆرى ههرێمى کوردستانیان‬ ‫ک��������ردووه‪« ،‬ب������هاڵم ن��اب��ێ��ت ه��هرێ��م��ى‬ ‫کوردستانیش خۆى بخاته ژێر بارى ههموو‬ ‫داوا و فشاره ناڕهواکانى ئێرانهوه«‪.‬‬ ‫حزبى دیموکراتى کوردستان که بارهگاى‬ ‫سهرهکى له کۆیهیه‪ ،‬نزیکهى دوو ساڵه‬ ‫هیچ چاالکییهکى چهکدارى لهدژى ئێران‬ ‫ئهنجامنهداوه‪ ،‬سهربارى ئهوهى ماوهى ‪10‬‬ ‫ساڵه پێشمهرگهکانى ن��اردووهت��ه قواڵیی‬ ‫خاکى رۆژههاڵتى کوردستان‪.‬‬ ‫ئیبراهیم زێوهیی باسى لهوهکرد‪ ،‬ناردنى‬ ‫ئ��هو پێشمهرگانه ب��ۆ ک���ارى رێکخستن‬ ‫و تهبیلیغاتى ب����ووه‪ ،‬ن���هک ب��ۆ ش��هڕو‬ ‫تێکههڵچوون «لهگهڵ ئهوهشدا ئێمه حزبین‬ ‫و ج��هم��اوهر چ��اوى لێمانه‪ ،‬بۆیه دهبێت‬ ‫ئهوهش لهبهرچاو بگیرێت»‪.‬‬ ‫سەرەتای ئەمساڵ پێنج حزبی رۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستان بەرەیەکی هاوبەشیان پێکهینا لە‬ ‫ژیر ناوی “ناوهندی هاوکاری حیزبهکانی‬ ‫رۆژههاڵتی کوردستان”‪.‬‬ ‫ئ���ەو پینج ح��زب��ەش ب��ری��ت��ی ب���وون لە‬ ‫(کۆمهڵهی شۆڕشگێڕی زهحمهتکێشانی‬ ‫کوردستان‪ ،‬حیزبی دیموکراتی کوردستانی‬ ‫ئ��ێ��ران‪ ،‬حیزبی دیموکراتی کوردستان‪،‬‬ ‫سازمانی خهباتی کوردستان‪ ،‬کۆمهڵهی‬ ‫زهحمهتکێشانی کوردستان)‪.‬‬ ‫ل��ە ب��ەی��ان��ن��ام��ەی ئ���ەو ک���ۆوون���ەوەی���ەدا‬ ‫رێککەوتن لەسەر بڕوا بوون به روخانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی و پێکهێنانی ئێرانێکی‬ ‫دیموکراتی‪ ،‬فیدراڵو سیکۆالره که تێدا‬ ‫مافه نهتهوایهتییهکان لهوانه مافهکانی‬ ‫گهلی کورد تێیدا رهچاو بکرێت‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ژماره (‪ )1759‬چوارشهممه ‪2018/6/20‬‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫بەختیار عەلی بۆ ‪:‬‬

‫وهرگرتنى خهاڵتى نیلى زاکس بۆ من‬ ‫چاوهڕان نهکراو بوو‬ ‫سیروان رەحیم ‪ -‬‬ ‫بەشی پێنجەم‬ ‫بهختیار عهلى‪ ،‬رۆماننوس و‬ ‫نوسهرى کورد‪ ،‬له بهشى پێنجهمى‬ ‫چاوپێکهوتنهکهى لهگهڵ ‪،‬‬ ‫باس له ساتى وهرگرتنى خهاڵتى‬ ‫(نیلى زاکس) دهکات و دهڵێت‪ :‬ئهو‬ ‫دهقهیهی له دۆرتمۆندهوه تهلهفونیان‬ ‫بۆ کردم‪ ،‬پێیان راگهیاندم که من‬ ‫خهاڵتی (نیلی زاکس)م وهرگرتووه‬ ‫که خهاڵتێکی زۆر گرنگه له‬ ‫ئهڵمانیاو پێشتر نوسهرهکانی تری‬ ‫وهک (ئهلیاس کانێتی‪ ،‬ئهریک فرۆم‪،‬‬ ‫نادین گۆردمێر) چهندین نوسهری‬ ‫زۆر گهورهی وا خهاڵتهکهیان‬ ‫وهرگرتووه‪ ،‬بۆ من چاوهڕوان‬ ‫نهکراوبوو‪ .‬جهختیش لهوه دهکاتهوه‬ ‫رۆشنبیری کوردی رۆشنبیرییهکی‬ ‫تهواو نهناسراوه‪ ،‬تائێستا خۆرئاوا‬ ‫نازانێت‪ ،‬بهڕاستی شتێک ههیه‬ ‫ناوی ئهدهبیاتی کوردییه‪ ،‬زۆرجار تۆ‬ ‫ئهبێت بچیته شوێنێکهوه باسی‬ ‫ئهوهبکهیت‪ ،‬ئێمه ئهدهبیاتمان‬ ‫ههیه‪ .‬ئهمه زانیارییه ئهیدهی به‬ ‫خوێنهر یان گوێگرێکی خۆرئاوایی‬ ‫که کورد ئهدهبیاتی ههیه‪ .‬ئهمه بۆ‬ ‫خۆی کارهساته‬ ‫تێڕوانینى خۆشى سهبارهت به‬ ‫مرۆڤ دهخاتهڕوو و پێى وایه هیچ‬ ‫سیستمێک ناتوانێت جانهوهرێکی‬ ‫پێرفێکت درووست بکات‪ ،‬که ئهمه‬ ‫گرنگی و بهرزی ئینسانه‪ .‬هیچ‬ ‫سیستهمێک ناتوانێت لهسهر ئهم‬ ‫ئهرزه‪ ،‬ناتوانێت وابکات ئینسان‬ ‫ههمیشه دڕندهبێت‪ ،‬ههمیشه‬ ‫وهحشی بێت‪ ،‬چونکهلهناخماندا‬ ‫ههمیشه شتێکی ئینسانی‬ ‫ئهمێنێتهوه«‪.‬‬ ‫‪ :‬پاش وهرگێڕانى رۆمانهکانت بۆ‬ ‫زمانى ئهڵمانى و بیانى‪ ،‬وتارگهلێکى زۆر‬ ‫له سایت و رۆژنامهو میدیاکانى ئهڵمانیا‬ ‫لهسهر بهرههمهکانت نوسران‪ ،‬پاشان‬ ‫وهرگرتنى خهاڵتى (نیلى زاک���س)‪ ،‬که‬ ‫خۆت له کاتى وهرگرتنى ئهو خهاڵتهدا‬ ‫وتارێکت پێشکهش ک��رد‪ ،‬ل��هوێ��دا باس‬ ‫له ئینسان و ئومێدى ئێوه به ئینسان‬ ‫دهک����هن‪ ،‬ه��هرچ��هن��ده ئ��ێ��وه ن��ات��ان��هوێ‬ ‫ئومێدێکى ب��ۆش ب��ه خوێنهرهکانتان‬ ‫پێشکهش بکهن‪ ،‬بڕواتان بهو قودرهتهى‬ ‫ئینسان ههیه که ئهگهر به ئاگریشدا‬ ‫یان به جهههنمیشدا بپهڕێتهوه‪ ،‬لهو‬ ‫بهرهوه ههر ئهتوانێ ههڵگرى جوانى یان‬ ‫ههڵگرى ئیرادهیهک بێت بۆ جوانى‪ ،‬بۆ‬ ‫شتى باش؟‬ ‫بهختیار عهلی‪ :‬سهیری ئینسان ناکهم‬ ‫وهک����و م��رۆڤ��ێ��ک‪ ،‬وهک ک��ائ��ی��ن��ێ��ک که‬ ‫لهسرووشتهوه بونهوهرێکی دڕندهبێت‪.‬‬ ‫واته ههر خۆی لهبنهڕهتهوه دڕندهبێت‪.‬‬ ‫پێموایه بهشێکی زۆری دن��ی��ای ئێمه‬ ‫ئێستا لهسروشت داب��ڕاوه‪ .‬ئێمه چیتر‬

‫بهختیار عهلى نوسهر و رۆماننوسى کورد‬ ‫بونهوهرێکی سروشتی نین تاکو سروشت‬ ‫ت��اوان��ب��ار ب��ک��هی��ن ب����هوهی ب��ۆ ئینسان‬ ‫ل���هزۆر ش��وێ��ن��دا ئهبێت ب��هدڕن��ده؟ له‬ ‫زۆر حاڵهتدا ئ��هو ج��ان��هوهره گ��هورهو‬ ‫ترسناکهی لێدهرهچێت که ل��هدهرهوهی‬ ‫چ��اوهڕوان��ی��ی��ه‪ .‬دن��ی��ای ئێمه دهمێکه‬ ‫س��روش��ت��ی جێهێشتووه‪ .‬ه��هم��وو ئ��هو‬ ‫ئهستێرهیهی ئێمه لهسهری دهژین‪ ،‬چیتر‬ ‫ئهستێرهیهکی سرووشتی نیه‪ .‬دار بهرد‪،‬‬ ‫ههموو شتهکان جێپهنجهی ئینسانی‬ ‫بهسهرهوهیه‪ .‬ههتا ئهو درهختانهی که‬ ‫ئهیبینین له دهورووبهمان‪ ،‬ئینسان بهشی‬ ‫زۆری رواندوهو مان و نهمانیان به دهست‬ ‫ئینسانه تا ئهندازهیهکی زۆر‪ .‬مهبهستم‬ ‫ئ��هوهی��ه ک��ه بڵێم شهڕانگێزی ل��ه ناو‬ ‫ئینساندا‪ ،‬تا رادهیهکی زۆر دیاردهیهکی‬ ‫م��ێ��ژووی��ی سیاسییه‪ ،‬پ��هی��وهن��دی به‬ ‫بیرکردنهوهمان ههیه‪ .‬داعشێک که بگاته‬ ‫ئهو پلهیهی له دڕندهیی‪ ،‬تا ئهندازهیهک‬ ‫پهیوهندی بهشێوازی بیرکردنهوهوهی‬ ‫ههیه له دنیا‪ .‬له شێوازی تێڕوانینی له‬ ‫بهههشت له جهههنم‪ ،‬له کۆمهڵگا له‬ ‫پهیوهندی ئینسانهکان‪ .‬واته سروشتی‬ ‫بیرکردنهوهمان تا ئهندازهیهکی زۆر‬ ‫تهشخیسی ئهوه ئهکات و دهست دهخاته‬ ‫س��هر ئ���هوهی ئینسان چ��هن��ده ئینسان‬ ‫بین‪ ،‬چهنده دڕندهبین‪ .‬بۆیه جارێکی‬ ‫تر گرنگه لێرهدا شوێنی فکر‪ ،‬شوێنی‬ ‫داهێنان‪ ،‬شوێنی ئهدهب‪ ،‬شوێنی ئهمانه‬

‫ههمووی زۆر بهگرنگ تهماشا بکهین‪،‬‬ ‫چونکه ئهمانه ههموو هێزن که کار‬ ‫لهو تێڕوانیه ئهکهن‪ .‬کار لهوعهقڵییهته‬ ‫ئهکهن‪ .‬ئهتوانن بهشێوهیهک لهشێوهکان‬ ‫ئینسان ئاراستهکهن ب��هرهو جێگایهکی‬ ‫تر‪ .‬بۆیه بهبڕوای من ههموو ئهوانهی به‬ ‫کهم تهماشای داهێنان‪ ،‬فکر‪ ،‬کاریگهری‬ ‫فکر ل��هس��هر ئینسان ب��ه ک��هم تهماشا‬ ‫ئهکهن‪ ،‬بۆ من ترسناکن تا ئهندازهیهکی‬ ‫زۆر‪ .‬مهرج نیه فکر ههمیشه پۆزهتیڤ‬ ‫بێت و کاریگهری ههبێت‪ ،‬بهاڵم بهگشتی‬ ‫ئهتوانێت پۆزهتیڤ بێت‪ ،‬ئهمه حاڵهتێکی‬ ‫تره‪ .‬ئهگهر تهماشا بکهیت له ئهدهبیاتی‬ ‫مندا دوو کارهکتهر ههیه که سهرهکین‪.‬‬ ‫وهف��ای رهفعهت ب��هگ و سامری بابلی‪.‬‬ ‫س��ام��ری بابلی بهرههمی ئهوسیستمه‬ ‫فاشیستی و ناسیۆنالیزمی عهرهبیهیه‪،‬‬ ‫دڕندهیهکی بێ وێنه بووه‪ ،‬پیاو کوژێکی‬ ‫بێ وێنهبووه لهناو سوپایهکی دڕن��ده‪.‬‬ ‫سوپایهک ئهم کارهکتهرهی بهخێوکردوهو‬ ‫بۆ ئ��هوهی ببێت به ئامێرێکی کوشتن‪،‬‬ ‫ب��ێ��ت ب��ه م��اش��ێ��ن��ێ��ک ت��هن��ه��ا م����هرگ و‬ ‫خوێنڕشتن بهرههمبهێنێت و هیچیتر‪.‬‬ ‫وهفای رهفعهت بهگیش به ههمانشێوهیه‬ ‫کهسێکه لهناو ههناوی پرۆسهی سیاسی‬ ‫کوردیدا گهورهبووه‪ .‬ئهم پرۆسهیه وای‬ ‫لێ ئهکات زۆر ئاشنابێت به کوشتن‪.‬‬ ‫ل���هس���هرهت���ادا ب��ه ک��وش��ن��ی ئ��هس��پ��هک��ان‬ ‫دهس��ت��پ��ێ��ئ��هک��ات‪ ،‬وه ب��هن��او کوشتنی‬

‫کۆمهڵێک ژنی بێ گوناح دا تێدهپهڕێت‪،‬‬ ‫وه ناوبهناو بهناو کوشتنی کۆمهڵێک‬ ‫کهسی بێ گوناح دا تێدهپهڕێت‪ .‬بهاڵم‬ ‫پرسیارهکهی من ئ��هوهی��ه‪ ،‬ئایه شتێک‬ ‫نامێنێتهوه له ئینساندا؟ بهبڕوای من‬ ‫ههمیشه شتێک ههیه‪ ،‬هیچ سیستمێک‬ ‫ن��ات��وان��ێ��ت ج��ان��هوهرێ��ک��ی پێرفێکت‬ ‫درووست بکات‪ ،‬که ئهمه گرنگی و بهرزی‬ ‫ئینسانه‪ .‬هیچ سیستهمێک ناتوانێت‬ ‫ل��هس��هر ئ��هم ئ���هرزه‪ ،‬ناتوانێت وابکات‬ ‫ئینسان ههمیشه دڕندهبێت‪ ،‬ههمیشه‬ ‫وهح���ش���ی ب��ێ��ت‪ ،‬چ��ون��ک��هل��هن��اخ��م��ان��دا‬ ‫ههمیشه شتێکی ئینسانی ئهمێنێتهوه‪.‬‬ ‫ئیشکردن لهسهر ئهو بهشه‪ ،‬که بهشێک‬ ‫بۆ هیوا ئههێڵێته‪ ،‬بهشێک بۆ ئومێد‬ ‫ئههێڵێتهوه‪ ،‬ک��ه ک��ارهس��ات��هک��ان چهند‬ ‫گهورهبن‪ ،‬ناخۆشییهکان چهند گهورهبن‬ ‫هێشتا شتێک ئهمێنێتهوه که باوڕمان‬ ‫پێبێت کهئینسانه‪ .‬ئ��هو بهشهیه له‬ ‫ئینسان ئ��هت��وان��ێ��ت م��ق��اوهم��هت��ی ئهو‬ ‫دڕندهیه ناوناخی ئینسان خۆی بکات‪.‬‬ ‫ئهم ملمالنێیه لهبهینی سیاسهتێکدا‪،‬‬ ‫فکرێکدا‪ ،‬کلتورێکدا‪ ،‬که وا له ئینسان‬ ‫ئ��هک��ات دڕن��دهب��ێ��ت‪ ،‬وه ئ���هو ب��هش��هی‬ ‫ن��اوخ��ۆش��ی ک��ه ئ��ی��گ��ێ��ڕێ��ت��هوه ب���هرهو‬ ‫ئینسانییهت‪ ،‬ملمالنێیهکی زۆر گرنگهو‬ ‫ئ��هب��ێ ب��ای��هخ��ی پ��ێ��ب��دهی��ن و ب��هک��هم‬ ‫تهماشای نهکهین‪ ،‬چونکه یهکێکه له‬ ‫هیوا گ��هورهک��ان‪ .‬لهکۆمهڵگایهکی وهکو‬

‫ک��ۆم��هڵ��گ��ای ع��ێ��راق��ی دا‪ ،‬گ��هر تهماشا‬ ‫بکهیت ئ��هم ه��هم��وو دڕن��دهی��ی��ه‪ ،‬ئهم‬ ‫ههموو کوشتاره‪ ،‬ل��هم��اوهی سی ساڵدا‬ ‫نازانم چهند ملیۆن کهس کوژراون‪ ،‬هچ‬ ‫رهقهمێکی راستهقینه نیه دهرب���ارهی‬ ‫ئ��هم ه��هم��وو ک��وش��ت��اره‪ ،‬ب��هاڵم ئهزانین‬ ‫که ئه مرۆڤه وا ڕاه��ێ��ن��راوه که ئهبێ‬ ‫بکوژێت‪ ،‬ئهم مرۆڤه وا راهێنراوه که‬ ‫ئ��هب��ێ ل��هب��هراب��هرهک��هی ب��ت��رس��ێ‪ .‬ئهم‬ ‫مرۆڤه وا ڕاهێنراوه بهرامبهرهکهی وهکو‬ ‫ئاژهڵ تهماشا بکات‪ .‬به حهیوانیکردنی‬ ‫ب��هرام��ب��هر بهشێکی گ��رن��گ��ی کلتوری‬ ‫سیاسی ئهخالقی ناو کۆمهڵگایه‪ .‬ئهم‬ ‫پرۆسهی به حهیوانیکردن و به ئاژهڵی‬ ‫کردنهی بهرامبهر ئهم ههموو کارهساته‬ ‫درووستدهکات‪ ،‬پهڕیوهتهوه بۆ ناو زمانی‬ ‫ڕۆژانهمان‪ ،‬بۆناو ڕهفتارمان لهگهڵ یهکدی‬ ‫دا‪ .‬پێنج دهقه بهسه کهسهیری فهیسبوک‬ ‫بکهیت‪ ،‬ب��زان��ه چهندێک شهڕانگێزی‬ ‫ئهبینی‪ ،‬چهنده توڕهیی ناههق ئهبینی‬ ‫لهناو ئینسانهکاندا‪ ،‬چهنده شێواندنه‬ ‫بینی‪ ،‬چهنده ئینسانهکان لهزهت لهوه‬ ‫ئ��هب��ی��ن��ن‪ ،‬ئ��ی��ن��س��ان��هک��ان ل����هزهت ئ��هوه‬ ‫ئهبینن پهالماری یهکی بدهن‪ .‬غهریزهی‬ ‫پ��هالم��اردان‪ ،‬ئ��هو غ��هری��زهی (ن��ۆرب��هت‬ ‫عالیان) باسی دهکات لهناو ئینسانی ئێمه‬ ‫ب��ووه به شتێکی سرووشتی‪ ،‬لهکاتێکدا‬ ‫پرۆسهی به شارستانیکردنی ئینسان‪،‬‬ ‫ل��هڕاس��ت��ی دا ڕام��ک��ردن و وهنههێشتن‬

‫ژماره (‪ )1759‬چوارشهممه ‪2018/6/20‬‬ ‫و ب���چ���ووک���ردن���هوهی ئ���هو غ���هری���زهی‬ ‫پهالماردانهیه که لهناو مرۆڤدا ههیه‪.‬‬ ‫ئهم غهریزهیه تائێستا زۆر زۆر بههێزه‬ ‫ل��هن��او ئینساندا‪ ،‬ب��هاڵم هێشتا بهشی‬ ‫ئهوهنیه که بڵێین‪ ،‬ئینسان گهیشتوینهته‬ ‫خاڵێک که تهواو نائومێدبین له مرۆڤ‪.‬‬ ‫نا‪ ،‬من تا ئهم چرکهساتهش‪ ،‬ئومێدێکم‬ ‫ههیه ک��ه ئینسان بهڵێ ئ��هگ��هر بهناو‬ ‫جهههنمیشدا ت��ێ��پ��هڕێ��ت‪ ،‬ب���هاڵم ل��هو‬ ‫سهرهوه به شتێک له ئینسانییهت بێته‬ ‫دهرهوه‪ .‬ههریهک له کارهکتهری سامری‬ ‫بابلی و وهف���ای رهف��ع��هت ب��هگ‪ ،‬رهنگه‬ ‫نوێنهری ئ��هو رهه��هن��ده یۆتۆپییهبن‬ ‫لهناو بیرکردنهوهی من دا‪ ،‬نوێنهری‬ ‫ئ��هو ڕهه��هن��دهب��ن ک��ه م��ن ئومێدی پێ‬ ‫ئهبهستم‪ ،‬که له پاشهڕۆژدا له نهوهکانی‬ ‫داهاتوودا‪ ،‬ئیش بۆ به ئینسانیکردنهوهی‬ ‫سیاسهت‪ ،‬ئیش بۆ به ئینسانیکردنهوهی‬ ‫کۆمهڵگا بکهن‪.‬‬ ‫‪ :‬ب��هگ��ش��ت��ی پ���ێ���دان���ی خ���هاڵت‬ ‫ل��ه رۆژئ����اوا ب��هه��ۆی داه��ێ��ن��ان و ک��اره‬ ‫ئ��هدهب��ی��ی��هک��ان��هوهی��ه‪ ،‬هیچ هۆکارێکی‬ ‫سیاسی یان هۆکاری ترى وهک ئابوورى‬ ‫ب��هو ن��وس��هرهوه لهپشت پ��ێ��دان��ی ئهو‬ ‫خهاڵتهوه نیه‪ ،‬بهتایبهت ئهو خهاڵتهى‬ ‫ک��ه ب��هڕێ��زت وهرت���گ���رت‪ ،‬پ��رس��ی��ارهک��ه‬ ‫ئهوهیه که ڕهنگه پرسیارێکی باویش‬ ‫بێت‪ ،‬ههستی تۆ وهکو نوسهرێکى کورد‪،‬‬ ‫یان کاتێک ئهو ههواڵه به تۆ ئهگات که‬ ‫ئهم خهاڵتهت پێ ئهبهخشین‪ ،‬ههستى‬ ‫تۆ چییه ‪ ،‬یان ههستت چۆن بوو کاتێک‬ ‫خهاڵتی (نیلی زاکس)ت پێبهخشرا؟‬ ‫بهختیار عهلی‪ :‬ههڵبهت تۆ خۆت دهزانی‬ ‫من لهمێژهوه ئهنووسم‪ ،‬لهمناڵییهوه‬ ‫ئ��هن��ووس��م‪ .‬ن��وس��ی��ن ب��ووهت��ه بهشێکی‬ ‫رۆژان����هی ژی��ان��م‪ ،‬پ��هی��وهن��دی��م لهگهڵ‬ ‫کتێبهکاندا به ههموو شێوهکانییهوه وهکو‬ ‫خوێنهر وهکو نووسهر‪ ،‬پهیوهندییهکی‬ ‫بهردهوام بووه‪ .‬بهدرێژایی ژیانم هاوڕێم‬ ‫بووهو لهگهڵمابووه‪ .‬رۆژێک نهبووه من‬ ‫ل����هدهرهوهی ئ��هو پهیوهندییه بتوانم‬ ‫بژیم‪ .‬وه پهیوهندیم به دنیای کلتوری‬ ‫و ڕۆشنبیری و دن��ی��ای ئ��هدهب��ی��ات��هوه‪،‬‬ ‫تهواو بهدهربووه لهههر خهونێک‪ .‬وهکو‬ ‫نوسهرێکی خۆرههاڵتی‪ ،‬وهکو نوسهرێکی‬ ‫ک�����ورد‪ ،‬ه��هرگ��ی��ز چ����اوهڕێ����ی ئ����هوهم‬ ‫نهکردووه‪ ،‬بۆ نمونه بهرههمهکانم به‬ ‫ئینساف تهماشا بکرێت‪ .‬یان وا ڕاهاتوین‬ ‫خۆمان وا راهاتوین‪ ،‬بهرههمهکانمان‬ ‫ههرگیز به ئینسافهوه تهماشا ناکرێت‪.‬‬ ‫تهنیا ئ��هو چ��اوان��ه تهماشایان ئهکهن‬ ‫که ئهیانهوێت ئهو بهرههمه بشکێنن‪.‬‬ ‫ئهو ههستانه قسه ئهکهن که لهپشتهوه‬ ‫نیازیان ئهوهیه‪ ،‬ههم تۆ بچووک بکهنهوه‬ ‫ههم بهرههمهکه بچووک بکهنهوه‪ ،‬ههم‬ ‫دنیای ئهدهبی تۆ به ناچیز ببینێت‪ .‬ئهو‬ ‫دهقهیهی له دۆرتمۆندهوه تهلهفونیان بۆ‬ ‫کردم‪ ،‬پێیان راگهیاندم که من خهاڵتی‬ ‫(نیلی زاک��س)م وهرگ��رت��ووه‪ ،‬پێشتر من‬ ‫خهاڵتهکهم دهناسی‪ ،‬بێگومان خهاڵتێکی‬ ‫زۆر گرنگه له ئهڵمانیا‪ .‬نوسهرهکانی‬ ‫تری وهک (ئهلیاس کانێتی‪ ،‬ئهریک فرۆم‪،‬‬ ‫نادین گۆردمێر) چهندین نوسهری زۆر‬ ‫گهورهی وا خهاڵتهکهیان وهرگرتووه‪ ،‬بۆ‬ ‫من ههڵبهت چاوهڕوان نهکراوبوو‪ ،‬ئهوهی‬ ‫من تهنها دوو کتێبم به زمانی ئهڵمانی‬ ‫ههیه‪ ،‬دوو کتێبیش له ڕاستی دا‪ ،‬کهمه‬ ‫ب��ۆ وهرگ��رت��ن��ی خ���هاڵت‪ .‬بهتایبهت بۆ‬ ‫خۆرههاڵتییهک که کهس نایناسیێت‪ ،‬بۆ‬ ‫کوردێک که کلتورهکهی نهناسراوه‪ .‬رهنگه‬ ‫ب��ۆ یهکێک ک��ه بهئیسپانی ئهنوسێت‪،‬‬ ‫یان یابانی ئهنووسێت‪ ،‬یان لهو کلتوره‬ ‫گهورانهوه دێت‪ ،‬پهڕینهوه ئاسانتربێت‪،‬‬ ‫قبوڵکردن ئاسانتر بێت‪ ،‬چونکه پاشخانه‬ ‫کلتورییهکهی‪ ،‬زۆر بههێزهو خزمهتی‬ ‫ئهکات‪ .‬بۆ نوسهرێک که لهدنیای ئێمهوه‬ ‫دێت ئهم ئیشه دهجار قورستره‪ ،‬لهچاو‬ ‫نوسهرێک که له ئهمریکای التینهوه‬ ‫دێ��ت‪ .‬کلتور و ک��هل��هپ��وور و م��ێ��ژووی‬ ‫ئهدهبی ئهمریکای التینی‪ ،‬بهشێکه له‬

‫مێژووهکهی و پاڵپشتێتی و لهگهڵیدا‬ ‫ئیش دهک��ات و ئهیباته پێشهوه‪ .‬ئێمه‬ ‫ههموو ئهوشتانهی که ههمانه‪ ،‬ئهمان‬ ‫ب��ات��ه دواوه‪ .‬لهکۆمهڵگای خۆمانهوه‬ ‫بیگره‪ ،‬که پێت پیا ئهنێت بۆ ئهوهی تۆ‬ ‫بچیته دواوه‪ ،‬بهڵکو تا ئهگاته سهر ئهوهی‬ ‫خوێنهرهکانت و بهشێکی زۆری ئهو‬ ‫دنیایهی کهلێی هاتویت و کلتورهکهت‬ ‫ک��ه لێره قبوڵکراو نیه‪ ،‬بهشێوهیهک‬ ‫لهشێوهکان بهگومانهوه تهماشا دهکرێت‪.‬‬ ‫بۆیه له ڕاستی دا چاوهڕوان نهکراوبوو‬ ‫بۆ من‪ .‬لهو ئاستهیا چاوهڕواننهکراوبوو‬ ‫بۆ من که یهکهم من له زمانی ئهڵمانی‬ ‫دا کتێبم کهمه‪ ،‬ئهوهشی که ههیه وهکو‬ ‫ئهبینن لهناو دنیایهکی ڕۆشنبیریدا‬ ‫که هاتووم که نهناسراوه له خۆرئاوادا‪.‬‬ ‫رۆشنبیری ک���وردی‪ ،‬رۆشنبیرییهکی‬ ‫ت���هواو ن��هن��اس��راوه‪ .‬تائێستا خ��ۆرئ��اوا‬ ‫نازانێت‪ ،‬بهڕاستی شتێک ههیه ناوی‬ ‫ئ��هدهب��ی��ات��ی ک��وردی��ی��ه‪ ،‬ئ��هم��ه جێگهی‬ ‫داخ و ح��هس��رهت��ێ��ک��ی زۆر گ��هورهی��ه‪.‬‬ ‫زۆرج��ار تۆ ئهبێت بچیته شوێنێکهوه‬ ‫باسی ئهوهبکهیت‪ ،‬ئێمه ئهدهبیاتمان‬ ‫ههیه‪ .‬ئهمه زانیارییه تۆ ئهیدهی به‬ ‫خ��وێ��ن��هر ی��ان گوێگرێکی خ��ۆرئ��اوای��ی‬ ‫ک��ه ک��ورد ئهدهبیاتی ه��هی��ه‪ .‬ئهمه بۆ‬ ‫خۆی کارهساته‪ .‬میلهتێک‪ ،‬چل ملیۆن‬ ‫کهسین‪ ،‬میلهتێکی بچووک نین‪ ،‬راسته‬ ‫مێژوویهکی دووروودرێ���ژی ناشرینمان‬ ‫ه��هی��ه ل��هگ��هڵ چ��هوس��ێ��ن��هرهک��ان��م��ان��دا‬ ‫ل��هگ��هڵ داگ��ی��رک��هرهک��ان��م��ان��دا‪ ،‬زمانیان‬ ‫قهدهغه کردووین‪ ،‬کلتوریان قهدهقهغه‬ ‫ک��ردووی��ن‪ ،‬بچووکیان ک��ردوی��ن��هت��هوه‪،‬‬ ‫بهاڵم لهگهڵ ئهوهشدا‪ ،‬ئهوهی که ههیه‬ ‫خۆمان نهمانتوانیوه‪ ،‬بیگهیهنین‪ .‬ئیمڕۆ‬ ‫لهسهردهمێکدا ئهژین‪ ،‬بۆ میللهتانی وهکو‬ ‫ئێمه‪ ،‬وهکو چهرخی حهڤدهو ههژده و‬ ‫نۆزده نیه‪ .‬لهسهدهکانی تردا خۆرههاڵت‬ ‫ن��اس��ێ��ک ئ���هه���ات‪ ،‬گ��هش��ت��ێ��ک��ی ئ��هک��رد‬ ‫بهخۆرههاڵتداو ئهم زمانانه فێرئهبوو‪.‬‬ ‫خیامی وهرئهگێڕا‪ ،‬فیردهوسی وهرئهگێڕا‪،‬‬ ‫ئهبو نهواسی وهرئهگێڕا‪ .‬ههموو ئهو‬ ‫کلتورانهی ن��اس��راون تا ڕادهی��هک��ی زۆر‬ ‫لهڕێی خۆرههاڵت ناسهکانهوه ناسراون‪.‬‬ ‫ئیمڕۆ هیچ خۆرئاواییهک نییه زمانی‬ ‫ک����وردی ب��زان��ێ��ت‪ ،‬ئ��هم��ه ک��ارهس��ات��ه‪.‬‬ ‫ئهمڕۆ زمانى کوردى لهو زمانانهیه که‬ ‫ل��هدهرهوه کهس نایزانێت‪ .‬واته غهیرى‬ ‫کورد خۆى هیچ کهسێکى تر ئهم زمانه‬ ‫نازانێت‪ .‬بهشێوهیهکى زۆر رهها ئێستا‬ ‫ئهتوانین بڵێین کهسێکى تر نییه که‬ ‫کور د نهبێت زمانى کوردى به شێوهیهک‬ ‫بزانێت‪ ،‬بتوانێت تێکستێکى کوردى خۆى‬ ‫سهربهخۆ وهربگێڕێت بۆ زمانهکانى تر‬ ‫و وهرگێڕێکى راستهقینهبێت‪ .‬بهاڵم بۆ‬ ‫نموونه ع��هرهب��ى‪ ،‬سهتان ئهڵمان ههن‬ ‫ئهتوانن له عهرهبییهوه وهرگێڕان بکهن‪.‬‬ ‫یان فارسى چهندین ئهڵمان ههیه ئهتوانێ‬ ‫له فارسییهوه شت وهربگێڕێت‪ ،‬ههروهها‬ ‫چهندین ئهڵمان ههیه ئهتوانێت له‬ ‫تورکییهوه وهرگێڕان بکات‪ .‬بۆیه میلهتى‬ ‫ئێمه‪ ،‬میلهتێکین ئهبێ خۆمان خزمهتى‬ ‫خۆمان بکهین‪ .‬له حاڵهتى وادا له چاو‬ ‫بچووکى ههوڵهکهدا‪ ،‬خهاڵتهکه خهاڵتێکى‬ ‫گهورهیه‪ .‬مایهى خۆشحاڵى بوو بۆ من‪،‬‬ ‫مایهى ش��ان��ازى ب��وو که تهنها به دوو‬ ‫بهرههم که لهراستى دا هیوادارم رۆژێک‬ ‫له رۆژان بهرههمهکانى ت��رم بکرێته‬ ‫ئهڵمانى و خوێنهرى ئهڵمانى بیبینێت‪.‬‬ ‫خوێنهرى ئهوروپى بهگشتى بیانبینێت‪.‬‬ ‫بڕوابکهن که میلهتى کوردیش میلهتێکه‬ ‫ئهتوانێت ئهدهبیاتى ههبێت‪ .‬هیوادارم‬ ‫پرۆسهى وهرگێڕان بۆ نووسهرانى ترى‬ ‫کوردیش ههبێت‪ .‬زۆر نووسهرمان ههیه‬ ‫شایستهى وهرگێڕانن له دنیاى ئێمهدا‪.‬‬ ‫من زۆر رێ��زى نوسینهکانیان دهگ��رم‪.‬‬ ‫پێمخۆشه بهم زمانانه بخوێنرێنهوه‪.‬‬ ‫ئهم پرۆسهیه ب��هردهوام بێت بۆئهوهى‬ ‫خهڵکى تر و نووسهرى تر بناسرێن‪ ،‬چ‬ ‫له باکور نوسهرى باشمان ههیه‪ ،‬چ له‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫باشوور چ له رۆژئ���اوا چ له رۆژه��هاڵت‬ ‫که نووسهرى باشمان ههیه ئهدهبیاتى‬ ‫کوردى له ههموو پارچهکان قۆناغێکى‬ ‫گ��هش��هس��هن��دووى ب��هخ��ۆی��هوه بینیوه‪.‬‬ ‫کێشهکه الى من له راستى دا کێشهى دهق‬ ‫نییه‪ ،‬بهڵکو کێشهى وهرگێڕانه‪.‬‬ ‫‪ :‬ک��هى ب��هره��هم��ى ت��رت دهب��ێ��ت‪،‬‬ ‫بهتایبهتى به زمانى ئهڵمانى؟‬ ‫بهختیار ع��هل��ى‪ :‬ب��ڕی��اروای��ه ل��ه ‪2019‬‬ ‫رۆمانى (ئ��ێ��وارهى پ��هروان��ه) به زمانى‬ ‫ئ��هڵ��م��ان��ى ب���اوب���ێ���ت���هوه‪ .‬ه���هروهه���ا‬ ‫دواه��هم��ی��ن ه��هن��ارى دون��ی��ا ب��ه زمانى‬ ‫ب��ه فهڕهنسى و ب��ه ئینگلیزى‪ .‬رهنگه‬ ‫ل��هم ه��اوی��ن��هدا ف��هڕهن��س��ی��ی��هک��هى باو‬ ‫بێتهوه‪ .‬ئینگلیزییهکهى ئێستا لهگهڵ‬ ‫وهرگ��ێ��ڕهک��هى گرێبهستمان ک��ردووه‬ ‫لهگهڵ دهزگایهکى چاپ و باوکردنهوهى‬ ‫ئ��هم��ری��ک��ى رهن��گ��ه ب��اوک��ردن��هوهک��هى‬ ‫بکهوێته ساڵى ‪ 2019‬یان ‪2020‬‬ ‫‪ :‬دوو رۆم�����ان ب���ه ئ��هڵ��م��ان��ى‪،‬‬ ‫(غ��هزهل��ن��وس و باخهکانى خ��هی��اڵ) به‬ ‫ئینگلیزى‪( ،‬دواه��هم��ی��ن ه��هن��ارى دنیا)‬ ‫ب��ه ئ��ی��ت��اڵ��ى‪ ،‬ب���اوک���رای���هوه‪ .‬بێگومان‬ ‫ئهدهبیات و کتێبى ئینگلیزى و ئهڵمانى‬ ‫گرنگى خۆى ههیه‪ ،‬بهاڵم گهرموگوڕى‬ ‫ئیتاڵیهکان بۆ بهرههمهکهت جێگهى‬ ‫سهرسوڕمان ب��وو‪ ،‬خۆشت ههستت بهو‬ ‫گهرمییه کرد؟‬ ‫بهختیار عهلى‪ :‬بێگومان من که داوهت‬ ‫بووم له پێشانگاى کتێب له میالن دواتر‬ ‫له تۆرین‪ .‬له ه��هردوو شوێنهکه چ ئهو‬ ‫کهسانهى که لهچاپ و باوکردنهوهکه‬ ‫ک��ار دهک���هن‪ ،‬چ ئ��هوان��هى ئهیان بینى‪،‬‬

‫چ ئ��هوان��هى که ل��هس��هرت دهن��ووس��ن‪ ،‬چ‬ ‫ئهوانهى چاوپێکهتنت لهگهڵ ئهکهن چ‬ ‫ئهوانهى وهرگێڕانت بۆ ئهکهن‪ ،‬تهواو‬ ‫کارهکتهرێکى جیاوازیان ههیه لهگهڵ‬ ‫کارهکتهرى ئهڵمانهکاندا‪ .‬کارهکتهرى‬ ‫زی���ن���دووت���رن‪ ،‬گ��هرم��ت��رن‪ ،‬خ��ۆش��ت��رن‪.‬‬ ‫عهقڵییهتیان نزیکتره له عهقڵییهتى‬ ‫ئ��ێ��م��هوه‪ ،‬رۆح��ی��ی��هت��ی��ان ن��زی��ک��ت��ره له‬ ‫رۆح��ی��ی��هت��ى ئ��ێ��م��هوه‪ .‬خ��ێ��را ئهبیته‬ ‫هاوڕێیان‪ ،‬خێرا له باسى ئهدهب و فکرهوه‬ ‫ئهگوازیتهوه بۆ باسى شهخسى و باسى‬ ‫شته تایبهتییهکان‪ .‬بۆ من ئهزموونم‬ ‫لهگهڵ ئیتاڵییهکان‪ ،‬ئهزموونێکى خۆش‬ ‫بوو بهڕاستى‪ .‬خۆشحاڵ ب��ووم زۆر لهو‬ ‫سهفهرهى ئیتاڵیادا‪ .‬ئهمه جگهلهوهى‬ ‫پێشوازى ئیتاڵییهکان لهکتێبهکه زۆر زۆر‬ ‫گهرمه‪ ،‬بهردهوام لهسهرى ئهنووسرێت‪،‬‬ ‫که بۆخۆم چاوهڕوان نهکراوبوو‪ ،‬چونکه‬ ‫وهک وت��م دن��ی��اى ک��وردی��ش ل��ه ئیتاڵیا‬ ‫دنیایهکى نهناسراوه‪.‬‬ ‫‪ :‬لهکارهکانى بهڕێزتدا بهگشتى‬ ‫و ب��ه ت��ای��ب��هت��ى ل��ه رۆم��ان��ى (کهشتى‬ ‫فریشتهکان)دا کارتان لهسهر میدیا و‬ ‫رۆڵى میدیا ک��ردووه‪ ،‬بهتایبهتیش ئهو‬ ‫جۆرهى میدیا که ئێستا له رۆژههاڵتدا‬ ‫چ ل��ه سیستهمه سیاسییهکاندا چ له‬ ‫دهوڵهتانداچ میدیاى حیزبهکان‪ ،‬بهگشى‬ ‫چ��ۆن تهماشاى ئ��هو میدیایه دهک��هن‪،‬‬ ‫که نزیکهى ه��هم��ووى ب��ووه به مایهى‬ ‫شێواندنێکى گ��هوره له ب��وارى زماندا‪،‬‬ ‫شێواندنێکى گ��هورهى گ��هوهره لهبوارى‬ ‫پێشکهشکردنى زانیاریدا‪ .‬میدیا که خۆى‬ ‫ئهبێت ئامێرى گۆڕانکاریى بێت‪،‬کهچى‬

‫‪9‬‬

‫ب��ووه ب��ه ئامێرێکى زۆر ترسناک‪ ،‬بۆ‬ ‫وێرانکردنى کۆمهڵگاکان؟‬ ‫بهختیار عهلى‪ :‬میدیا پهیوهندییهکى‬ ‫زۆر بههێزى به سێ کایهوهوه ههیه له‬ ‫کۆمهڵگادا‪ .‬پێویستى زۆر بههێزى به‬ ‫کایهى سیاسیهوه ههیه‪ ،‬پێویستییهکى‬ ‫زۆر بههێزى به کایهى مهعریفییهوه‬ ‫ه��هی��ه‪ ،‬وه پێویستییهکهى گرنگى به‬ ‫کایهى ئهخالقییهوه ههیه‪ .‬له کۆمهڵگا‬ ‫خۆرههاڵتییهکاندا‪ ،‬ئ��هم سێ کایهیه‪،‬‬ ‫چ کایهى سیاسی چ کایهى مهعریفى‪،‬‬ ‫چ ک��ای��هى ئ��هخ��الق��ى‪ ،‬ل��ه قهیرانێکى‬ ‫زۆر قوڵدا ئهژین‪ .‬لهبهرئهوه ئاساییه‬ ‫ب��هب��ڕواى من که تا ئهندازهیهکى زۆر‬ ‫میدیاش خۆى له قهیرانێکى زۆر قوڵ‬ ‫دا ئهژیت‪ .‬ههموو ئهو قهیرانانهى له‬ ‫کایهى سیاسى دایه‪ ،‬له کایهى ئهخالقى‬ ‫ههیه‪ ،‬وه لهکایهى مهعریفى ههیهو‬ ‫بهتهواوهتى به قوڵى رهنگى داوهت��هوه‪،‬‬ ‫لهناو میدیادا‪ .‬میدیا ل��هخ��ۆرئ��اوادا تا‬ ‫ئهندازهیهک ئهتوانێت وهکو کایهیهک‪،‬‬ ‫وهک���و دهس��هاڵت��ێ��ک‪ ،‬ش��ێ��وازێ��ک��ى ت��ر له‬ ‫ف��ۆڕم��ى م��ام��هڵ��هک��ردن ل��هگ��هڵ ژی���ان و‬ ‫کۆمهڵگادا‪ ،‬سهربهخۆییهکى تایبهتى‬ ‫خۆى ههبێت‪ .‬بهاڵم له واقیعى ئێمهدا‪،‬‬ ‫تا ئهندازهیهکى زۆر نوساوه به واقیعى‬ ‫سیاسییهوه‪ .‬ئ��هوهى لهواقیعى سیاسیى‬ ‫دا ئهجوڵێتهوه‪ ،‬ههمان ئهو جوڵهیهیه‬ ‫ک��ه ن��هق��ڵ ئ��هب��ێ��ت و ئ��هگ��وازرێ��ت��هوه‬ ‫بۆ ن��او کایهى میدیا‪ .‬ئهمه وا ئهکات‬ ‫کایهى میدیا‪ ،‬شتێک نهبێت که شتێکى‬ ‫نوێمان پێ نهڵێت‪ .‬له کۆمهڵگایهکدا‬ ‫ک��ه زانکۆکانى پهکى کهوتبێت‪ ،‬کایه‬ ‫مهعریفییهکان تیایدا الوازبن‪ ،‬ناتوانین‬ ‫باس له رۆژنامهگهرییهکهى پڕۆفیشناڵى‬ ‫زانستى سهربهخۆ بکهین که بتوانێت‬ ‫روئیایهکى ترمان پێشکهش بکات و‬ ‫لهگۆشهیهکى ترهوه تهماشاى دنیا بکات‪.‬‬ ‫وێنهیهکى ترمان لهسهر شتهکان بداتێ‬ ‫جیاواز لهو وێنهیهیى سیاسییهکان و‬ ‫حزبه سیاسییهکان و قسهکهرهکان و‬ ‫نوێنهرهکانیان له کۆمهڵگایا درووستى‬ ‫ئ��هک��هن‪ .‬ئ��هم��هش ق��هی��ران��ى گ���هورهى‬ ‫میدیاى کوردییه که تا ئهندازهیهکى‬ ‫زۆر ن��ات��وان��ێ��ت ل���ه دهرهوهى ئ��هو‬ ‫عهقڵییهته سیاسیه ب��اوهى که ههیه‪،‬‬ ‫له ناو ئهو عهقڵییهته کلتورییه باوهى‬ ‫ک��ه ه��هی��ه‪ ،‬شتێکى ج��ی��اواز پێشکهشه‬ ‫ب��ک��ات‪ .‬بۆنموونه ل��ه شوێنێکى وهک��و‬ ‫خ��ۆرئ��اوادا‪ ،‬رۆژنامهیهکى خۆرئاوایی‬ ‫دهگ��رى بهدهستهوه‪ ،‬ههر رۆژنامهیهک‬ ‫بێت له ئهڵمانیا ئهیگرى بهدهستهوه‪،‬‬ ‫ئ��هم رۆژنامهیه بهرههمى ئیشکردنى‬ ‫کۆمهڵێک کایهى مهعریفى گهورهیه‪،‬‬ ‫ئیتر تۆ لهبوارى شانۆوه بیگره‪ ،‬لهبوارى‬ ‫سینهماوه بیگره‪،‬له بوارى زانستهکانهوه‬ ‫ب��ی��گ��ره‪ ،‬ل���هب���وارى س��هف��هر و ناسینى‬ ‫دونیاوه بیگره‪ ،‬ههموو ئهمانه بهشى‬ ‫تایبهتى ههیه رۆژانه لهم رۆژنامهیهدا‪.‬‬ ‫لهو کایه مهعریفییهدا چ شتێکى نوێ‬ ‫بهرههم دێ��ت‪ ،‬چشتێکى تر ئهجوڵێت‪،‬‬ ‫چ شتێکى تر ئهکتیڤه و قسهى لهسهر‬ ‫ئهکرێت‪ ،‬لهناو کایه زانستییهکهدا چ‬ ‫دیالۆگێک زۆر گرنگ و سهنتڕاڵهو قسهى‬ ‫لهسهر دهکرێت‪ ،‬ههمووى رهنگهداتهوه‬ ‫لهناو جیهانى رۆژنامهگهرى دا‪ .‬بهاڵم‬ ‫ئێمه له دنیایهک دا ئهژین به بێ فکر‪،‬‬ ‫ئ��هوهى که دیالۆگ و گفتوگۆى گرنگى‬ ‫تێدابێت لهسهر کێشه گهورهکانى ژیان و‬ ‫ئینسان و فکر و زانست و ئهمانه‪ .‬لێرهوه‬ ‫ئ��هم سهحرا مهعریفییهى تا ئهژین‪،‬‬ ‫رهن��گ��ی��داوهت��هوه ل��هن��او رۆژن��ام��هگ��هرى‬ ‫کوردیدا‪ .‬میدیاى کوردى بوهته بهشێک‪،‬‬ ‫ئاوێنهیهکى دواک��هوت��ن��ى کۆمهاڵیهتى‬ ‫ئێمه‪ ،‬ب��ووهت��ه ئ��هو ئاوێنهیهی ک��ه له‬ ‫رێگهیهوه ئهتوانین له راستى دا پلهى‬ ‫دواکهوتنى مهعریفى تا ئهندازهیهکى‬ ‫ساسیى خۆمان و تا ئهندازهیهکى زۆر‬ ‫قهیرانه ئهخالقیهکانیشمانى پێبپێوین‬ ‫و بیخوێنینهوه‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫ژماره (‪ )1759‬چوارشهممه ‪2018/6/20‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫چی لە تورکیا روودەدات؟‬ ‫رۆژنامەی گاردیانی بەریتانی‬ ‫وەرگێڕانی‪ :‬‬ ‫ل���ە رۆژی ‪٢٤‬ی ح����وزەی����ران ت��ورک��ی��ا‬ ‫هەڵبژاردنە پەڕلەمانییەکانی ئەنجام‬ ‫دەدات‪ .‬ئەگەر بێت و لەو هەڵبژاردنە هیچ‬ ‫کەسێک نەتوانێت زۆرینەی دەنگەکان‬ ‫بەدەستبهێنێت ئ���ەوا خ��ول��ی دووەم���ی‬ ‫هەڵبژاردنەکان لە نێوان براوەی یەکەم و‬ ‫دووەم لەهەشتی مانگی حەوت جارێکی‬ ‫دیکە بەڕێوەدەچێت‪.‬‬ ‫بۆچی ئێستا هەڵبژاردنەکان‬ ‫بەڕێوەدەچن؟‬ ‫بریاربوو هەڵبژاردنەکان لە مانگی ‪١١‬ی‬ ‫ساڵی ‪ ٢٠١٩‬بەڕێوەبچن‪ ،‬ب��ەاڵم رەج��ەب‬ ‫تەیب ئەردۆگا‪ ،‬سەرۆکی تورکیا‪ ،‬وادەکەی‬ ‫بۆ ‪٢٤‬ی حوزەیرانی ئەمساڵ پێشخست‪.‬‬ ‫ئ��ەردۆغ��ان هۆکاری پێشخستنی وادەی‬ ‫هەڵبژاردنەکانی بۆ ئەوە گەڕاندەوە کە‬ ‫«دەبێت تورکیا بەسەر ناسەقامگیری‬ ‫سەربکەوێت» بەوەی ئێستا لە ناوچەکە‬ ‫دووچاری چەند کێشەیەک بووەتەوە‪ ،‬بە‬ ‫تایبەت ئەوەی سوپای تورکیا ئێستا لە‬ ‫ه��ەردوو واڵتی سووریا و عێراق بوونی‬ ‫هەیە و ئۆپەراسیۆن ئەنجام دەدات‪.‬‬

‫کەواتە کێ براوە دەبێت؟‬ ‫ئەردۆغان بە پێشخستنی هەڵبژاردنەکان‬ ‫ب��ڕوای واب��وو کە دەتوانێت لە ئێستادا‬ ‫بەسەر نەیارەکانی سەربکەوێت‪ ،‬بەاڵم وا‬ ‫دەردەک��ەوێ��ت کە ئەو سەرۆکەی تورکیا‬ ‫ئێستا زۆرینە نەبێت‪ .‬ئابووری خراپی‬ ‫تورکیا سەرئێشەی زۆری بۆ ئەردۆغان‬ ‫دروستکردووە‪ .‬رۆژ لە دوای رۆژ لیرەی‬ ‫تورکیا بەهاکەی زی��ات��ر ب��ەرام��ب��ەر بە‬ ‫دۆالر لەدەستدەدات‪ .‬جیا لەمەش خەڵکی‬ ‫نیگەرانن ل��ەوەی کە گومان ل��ەوە هەیە‬ ‫بانکی ناوەندی تورکیا سەربەخۆیی خۆی‬ ‫لەدەستدابێت‪.‬‬ ‫لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا‪ ،‬ئ��ەردۆغ��ان‬ ‫وەک کەسایەتی رەنگە بەهێزترین بێت و‬ ‫ئەگەری هەر هەیە کورسی سەرۆکایەتی‬ ‫بباتەوە‪ .‬لە تورکیا سنوقەکانی تورکیا‬ ‫زۆر متمانەیان پێناکرێت بەاڵم پێدەجێت‬ ‫ئ��ەردۆغ��ان ب��ە ئاسانی خولی یەکەمی‬ ‫هەڵبژاردنەکان بباتەوە‪ .‬بەاڵم لە خولی‬ ‫دووەم ئەگەری زیاترە کە کاندیدەکانی‬ ‫ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ب����راوە ب���ن‪ ،‬ب��ۆ ئ���ەوەش‬ ‫ئۆپۆزسیۆن دەبێت تەرکیز بکاتە سەر‬ ‫دەنگی نەریتپارێز و نەتەوەپەرستەکانی‬ ‫ت��ورک��ی��ا‪ ،‬دەن��گ��ی ک��وردەک��ان��ی��ش بەهۆی‬ ‫توڕەییان لە ئ��ۆردوگ��ان بۆ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫یەکێکی دیکە لە ئەگەرەکان ئەوەیە کە‬ ‫ئەردۆغان سەرۆکایەتی تورکیا بباتەوە‬ ‫بەاڵم زۆرینەی پەڕلەمان لەدەستبدات و‬

‫رەجەب تەیب‬ ‫ئەردۆغان‬

‫موحەرەم‬ ‫ئینجە‬

‫میرال‬ ‫ئەکسینەر‬

‫‪%8.0‬‬

‫سەاڵحەدین‬ ‫دەمیرتاش‬

‫تەمبل‬ ‫کرامولوغلو‬

‫‪%0.4‬‬ ‫‪%10.5‬‬

‫پۆستی‬ ‫سەرۆک کۆمار‬

‫‪%50.8‬‬

‫لە پەرلەمان چی روودەدات؟‬ ‫دوو هاوپەیمانی ه��ەن ک��ە خ��ۆی��ان بۆ‬ ‫پەڕلەمان کاندید ک���ردووە‪ ،‬یەکەمیان‬ ‫پارتی داد و گەشەپێدانی ئەردۆغانە‪،‬‬ ‫لەگەڵ چەند پارتێکی نەتەوەپەرست‬ ‫هاوپەیمانی کردووە‪.‬‬ ‫هاوپەیمانی دووەم لە پارتی سیکۆالری‬ ‫ج��ەه��ەپ��ە و پ���ارت ناسیۆنالیستی ئی‬ ‫و پ��ارت��ی س��ەع��ادەت��ی ئیسالمی تورکیا‬ ‫پێکهاتووە‪.‬‬ ‫ئەوەی ئەم هاوپەیمانیەیە بەهێز کردووە‬ ‫یەکگرتنی سیکۆالرەکان و ئیسالمیەکانە‪،‬‬ ‫ئەم سیاسیانە پێشتر نەیاری یەکبوون‬ ‫ب���ەاڵم رەن��گ��ە ئێستا ل��ە گ��رن��گ��ی ئ��ەم‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ە تێگەشتبن و بیانەوێت‬ ‫سەرۆکی تورکیا بۆ خۆیان مسۆگەر بکەن‬ ‫ئەوەی دەمێنێتەوە هەدەپەیە‪ ،‬هەدەپە‬ ‫لەگەڵ هیچ پارتێکی تورکیا هاوپەیمان‬ ‫نییە و بە تەنها خۆی کاندید کردووە‪.‬‬ ‫دەس��ت��ووری تورکیا ه��ەر پارتێک ناچار‬ ‫دەک���ات ک��ە زی��ات��ر ل��ە ‪%١٠‬ی دەن��گ��ەک��ان‬ ‫بەدەستبهێنێت ب��ۆ ئ���ەوەی بتوانێت‬ ‫وەک لیستێک بچێتە ناو پەڕلەمان دەنا‬ ‫دەنگەکانی بۆ پارتێکی دیکە دەروات‬ ‫ئ��ەم یاسایەش ل��ە ب���ەرژەوەن���دی پارتە‬ ‫گەورەکانە‪ .‬بەاڵم ئیستا یاسایەکی نوێ‬ ‫ه��ەی��ە ئ��ەوی��ش بریتیە ل���ەوەی ئەگەر‬ ‫پارتێک هاوپەیمان بێت لەگەڵ پارتێکی‬ ‫دیکە و یەکێکیان زیاتر لە ‪ %١٠‬دەنگەکانیان‬ ‫بەدەستهێنابێت ئەوا هەردووکیان دەتوانن‬ ‫بچنە ناو پەڕلەمانی تورکیا‬ ‫ئ���ەگ���ەر ب���ەگ���وێ���رەی چ�����اوەڕوان�����ی و‬ ‫پێشبینیەکان بێت هەدەپە بە تەنها لە‬ ‫‪١٠‬ی دەنگەکان بەدەست دەهێنێت و پارتە‬ ‫ئۆپۆزسیۆنەکانیش زۆرینە لە ئاک پارتی‬ ‫و ئەردۆغان دەسەنەوە‪.‬‬

‫راپرسی بلۆمبێرگ‬ ‫لەسەر هەڵبژاردنەکانی تورکیا‬

‫‪%30.1‬‬

‫بۆچی گرنگە ئەم هەڵبژاردنە؟‬ ‫رەنگە ئەمە گرنگترین هەڵبژاردن بێت‬ ‫لە مێژووی تورکیادا‪ .‬سەرۆکی نوێ بە‬ ‫تەواوی یاسای و دەسەاڵتی سەرۆکایەتی‬ ‫تورکیا دەچەسپێنێت ی��ان دەگ��ۆڕێ��ت‬ ‫کە ساڵی پار لە ریفراندۆمێکدا تورکیا‬ ‫بە جیاوازییەکی ک��ەم پەسەندی کرد‪.‬‬ ‫ئ���ەو دەس��ەاڵت��ان��ەش ب��ری��ت��ی ب���وون لە‬ ‫کەمکردنەوەی کاریگەری و رۆڵ��ی یاسا‬ ‫و دەس��ەاڵت��ەک��ان��ی زی��ات��ر ب��ۆ س���ەرۆک و‬ ‫جێگرەکەی دەگوازرێتەوە‪.‬‬ ‫ئەگەر ئەردۆغان سەربکەوێت ئەوا ئەو‬ ‫گۆرینی یاسا و گواستنەوەی دەسەاڵتە‬ ‫لە تورکیا زیاتر دەچەسپێت و دەبێت‬ ‫بە بەشێک لە سرووشتی یاساکانی ئەو‬ ‫واڵتە‪ ،‬ئەمەش رەنگە زیاتر تورکیا بەرەو‬ ‫تاکڕەوی ببات‪.‬‬ ‫کێ خۆی کاندید کردووە؟‬ ‫ئ���ەردۆغ���ان ئ���ەگ���ەری زۆرە ک��ە ه��ەر‬ ‫وەک ب��ەه��ێ��زت��ری��ن س��ی��اس��ی ت��ورک��ی��ا‬ ‫بمێنێتەوە ب��ەاڵم رووب���ەرووی هەندێک‬ ‫رک��اب��ەری ب��ووەت��ەوە ک��ە بەشێوەیەکی‬ ‫چ���اوەڕوان���ن���ەک���راو ل��ە کەمپینەکانی‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن ئ��ەدای��ەک��ی زۆر باشیان‬ ‫پێشکەشکردووە‪ ،‬بۆیە رەنگە ئەمە وا‬ ‫بکات خولی دووەم���ی هەڵبژاردنەکان‬ ‫رووبدات و ئەو هەڵبژاردنەش گرنگی زۆر‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫کاندیدێکی بەهێزی دیکە‪ ،‬موحەرەم‬ ‫ئینجەیە‪ .‬ناوبراو مامۆستای فیزیایە و‬ ‫کەسێکی کاریزماتیکە و سەر بە پارتی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی جەهەپەیە کە گەورەترین‬ ‫پارتی ئۆپۆزسیۆنی تورکیایە‪.‬‬ ‫مێرال ئەشێنەر‪ ،‬کە بە خاتوونی گورگ‬ ‫ناسراوە‪ ،‬کاندیدی پارتی ناسیۆنالیستی‬ ‫ئی ە(پارتی خێر)‪.‬‬ ‫ئ��ەو خانمە لە نێو گەنجان و کەسانی‬ ‫پێشەوەر لە تورکیا هاندەری زۆری هەیە‪.‬‬ ‫کاندیدی پارتی ئیسالمی تورکیاش‪ ،‬تێمێل‬ ‫کارامۆل ئۆغلۆ سەرۆکی پ��ارت سعادەی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬یەکێک ل��ە رەخنەگرەکانی‬ ‫ئەردۆغانە ئەگەرچی هەردووکیان هەمان‬ ‫ئایدۆلۆژی ئیسالمییان هەیە‬ ‫«ئ���ۆب���ام���اک���ەی ک������ورد» و س���ەرۆک���ی‬ ‫زیندانکراوی هەدەپە‪ ،‬یەکێکە لە کاندیدە‬ ‫کاریزماتیکەکانی تورکیا‪ .‬ئەو کاندیدە‬

‫ئێستا ل��ە زی��ن��دان��ە ب���ەاڵم پێدەچێت‬ ‫دەن����گ����دەری ک����ورد زی���ات���ر م��ت��م��ان��ەی‬ ‫پێببەخشن بەوەی تاکە کاندیدی کوردە‬ ‫بۆ سەرۆکایەتی تورکیا‬

‫پەرلەمانی تورکیا‬ ‫‪%46.0‬‬

‫دادو‬ ‫گەشەپێدان‬

‫‪%27.5‬‬

‫پارتی گەلی‬ ‫کۆماری‬

‫‪%11.7‬‬

‫پارتی گەالنی‬ ‫دیموکرات‬

‫‪%9.0‬‬

‫ئی یی‬ ‫پارتی‬ ‫نەتەوە پەرست‬ ‫حزبی‬ ‫سەعادە‬ ‫پارتەکانی تر‬

‫‪%4.8‬‬ ‫‪%0.4‬‬ ‫‪%0.6‬‬

‫هاوپەیمانی گەل‪:‬‬

‫دادو گەشەپێدان‪ ،‬پارتی نەتەوە پەرست‬

‫هاوپەیمانی گەل‪:‬‬

‫پارتی گەلی کۆماری‪ ،‬ئی یی‪ ،‬حزبی سەعادە‬

‫ژماره (‪ )1759‬چوارشهممه ‪2018/6/20‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫‪11‬‬

‫حکومەتی هەرێمی کوردستان‬ ‫بە دوای شوانێکی تردا دەگەڕێت‬ ‫ئانا بورشفسكايا و بيالل وەهاب‬ ‫لە پەیمانگای واشتن‬ ‫وەرگێڕانی ‪‬‬ ‫لەمیانی کۆڕبەندی ئ��اب��ووری سااڵنەی‬ ‫پ��ی��ت��ەرس��ب��ێ��رگ ل��ە ‪ ،5/٢5‬ن��وێ��ن��ەران��ی‬ ‫حکوومەتی هەرێم و کۆمپانیای وزەی‬ ‫رۆزنەفت گرێبەستێکی زەبەالحیان واژۆ‬ ‫کرد بۆ گەشەسەندن بە ژێرخانی گازی‬ ‫سروشتی کوردستان‪ ،‬ئەمەش درێژکراوەی‬ ‫ئەو گرێبەستە بوو کە ساڵی پار کرا بوو‪.‬‬ ‫رۆزنەفت رەزامەندبووە کە بۆرییەکی گاز‬ ‫دروس��ت بکات کە بە تورکیادا دەڕوات و‬ ‫توانای ناردنی ‪ ٣٠‬ملیار کیلۆمەتر سێ جا‬ ‫گ��ازی هەیە سااڵنە‪ ،‬ئەمەش هەژموونی‬ ‫مۆسکۆی لە رۆژهەاڵتی ناوەڕاست زیاتر‬ ‫دەک���ات‪ .‬ڤالدمیر پوتین خۆشی لە ‪٧‬ی‬ ‫مانگی شەش‪ ،‬دڵنیایدا لە گرێبەستەکانیان‬ ‫لەگەڵ حکوومەتی هەرێمی کوردستان‪.‬‬ ‫کوردەکان لە ستراتیژی ئەمریکا ناڕازین لە‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاست و بەدوای ئاکتەرێکی‬ ‫نوێ دەگەڕێن‪ ،‬ئەمەش وایکرد نێچیرڤان‬ ‫بارزانی کەمپینی هەڵبژاردەکانی عێراق‬ ‫بەجێبهێڵێت و لە ‪٩‬ی پێنج بچێتە مۆسکۆ‬ ‫و لەگەڵ ئیگۆر سێچن‪ ،‬سەرۆکی رۆزنەفت‪،‬‬ ‫و ڤالدمیر پوتین کۆببێتەوە‪ .‬پێشتریش‬ ‫مەسعود بارزانی لە مانگی ‪ ،١١‬هەڕەشەی‬ ‫ئەوەی کرد کە ئەو بە پەیوەندییەکانی‬ ‫دەچێتەوە لەگەڵ واشنتن‪ ،‬ئەمەش شتێکە‬ ‫مۆسکۆ بە خۆشحاڵییەوە وەریدەگرێت‪.‬‬ ‫رەنگە بارزانی بیەوێت جارێکی دیکە ئەو‬ ‫پەیوەندییەی کە باوکی لە سااڵنی چلەکان‬ ‫لە رووسیا هەیبوو زیندو بکاتەوە‪.‬‬ ‫رووسیا و ریفراندۆمی کوردەکان‬ ‫ئێستا حکوومەتی هەرێمی کوردستانی‬ ‫ع���ی���راق ل���ە دوای س��اڵ��ی ‪٢٠٠٣‬ەوە لە‬ ‫الوازترین بارودۆخیدایە‪ ،‬ئەمەش بەهۆی‬ ‫دەرئەنجامی ریفراندۆم بوو‪ ،‬کە کۆمەڵگەی‬ ‫نێودەوڵەتی دژی وەستایەوە و وایکرد‬ ‫حکوومەتی هەرێمی کوردستان نیوەی‬ ‫خاک و سامانی لە دەستبدات کە دوای ساڵی‬ ‫‪ ٢٠١٤‬و هاتنی داعش بەدەستی هێنابوو‪.‬‬ ‫هاوڕێکانی ب��ارزان��ی بە تایبەت واشنتن‬ ‫پشتیان تێکردو و بەغدادیان بەهێزکرد‪.‬‬ ‫رووسیا نەرمتر بوو لەسە پرسی ریفراندۆم‬ ‫و وتی کە ئ��ەوان رێز لە داوای نەتەوەی‬ ‫ک��ورد دەگ���رن و دەبێت بە گفتووگۆ و‬ ‫تێگەشتنی ه��اوب��ەش ل��ە چ��وارچ��ێ��وەی‬ ‫عێراقی ی��ەک��گ��رت��وودا هەبێت‪ .‬مۆسکۆ‬ ‫بەشێوەیەکی ئاشکرا بێ الیەن مایەوە لە‬ ‫پرسی ریفراندۆم‪ ،‬ئەمەش نزیکبوونەوەی‬ ‫کوردەکانی بەدوای خۆیدا هێنا‪.‬‬ ‫گەڕانەوەی مۆسکۆ بۆ عێراق و کوردستان‬ ‫لە ساڵی ‪ ،٢٠٠٣‬حکوومەتی عێراق دانی‬ ‫بەو گرێبەستانەی ڕژێمی پێشووی سەدام‬ ‫ح��وس��ەی��ن ن��ەن��ا ک��ە ل��ەگ��ەڵ کۆمپانیا‬ ‫رووس��ی��ەک��ان هەیبوو‪ ،‬ئ��ەم��ەش وایکرد‬ ‫کۆمپانیاکانی وەک لوک ئۆیل و گازپرۆم‬ ‫لە ساڵی ‪ ٢٠١٢‬بێنە ناو بازاڕەکانی هەرێم‬ ‫و چەند گرێبەستێک ببەنەوە و ئەمەش‬ ‫بوە هۆی ئەوەی بارزانی سەردانی مۆسکۆ‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫دوات���ر کۆمپانیا ئەمریکیەکانی وەک‬ ‫ئیکسۆن م��ۆب��ی��ل و ش��ی��ڤ��رۆن ب��ەه��ۆی‬ ‫هاتنی داع��ش چاالکی خۆیان لە هەرێم‬

‫بەرپرسانی عێراق رکابەری حکوومەتی هەرێم دەکەن بۆ ناردنی نەوت‪ ،‬بەاڵم دەسەاڵتی عێراق لە باکووری واڵت سنوردارە‬ ‫ک��ەم��ک��ردەوە‪ ،‬ح��ک��ووم��ەت��ی هەرێمیش‬ ‫ئەم بۆشاییەی بە کۆمپانیا رووسیەکان‬ ‫پ��ڕک��ردەوە‪ ،‬کۆمپانیا رووسییەکانیش‬ ‫چونکە زۆر زی��ات��ر ل��ەگ��ەڵ حکوومەتی‬ ‫رووسیادا تێکەڵن‪ ،‬گوێ بە هەندێک رێکاری‬ ‫سیاسی و ئابووری نادەن‪ ،‬ئەمەش وایکرد‬ ‫رۆزن��ەف��ت س����ەرەڕای ئ��ەو ئابڵووقانەی‬

‫رۆزنەفت زۆرینەی‬ ‫هەناردەی نەوتی‬ ‫کوردستانی بەدەستەو‬ ‫بەڵێنی درووستکردنی‬ ‫بۆری گازیشی لە ڕێگای‬ ‫تورکیاوە بە کوردەکان داوە‬ ‫لەسەرین‪ ،‬بەهۆی داگیرکردنی هەرێمی‬ ‫کریمیا لە ئۆکرانیا‪ ،‬بێتە ناو کوردستان‪.‬‬ ‫لە ساڵی ‪٢٠١٧‬ەوە‪ ،‬رۆزنەف بڕی سێ ملیار‬ ‫و نیوی داوە بە حکوومەتی کوردستان و‬ ‫گرێبەستی گەشەپێدانی پێنج کێڵگەی‬ ‫ن��ەوت��ی واژۆ ک����ردووە و وەب��ەره��ێ��ن��ان‬ ‫لەژێرخانی نەوت و گازی کوردستان دەکات‪،‬‬ ‫گازپرۆمیش ئێستا گەشە بە سێ کێڵگەی‬ ‫دی��ک��ەدەدات‪ .‬ئەم ج��ۆرە پەیوەندیەش تا‬ ‫رادەی���ەک سیاسەتی حکوومەتی هەرێم‬ ‫دەگۆڕێت و مۆسکۆش دەستی ف��راوان تر‬ ‫دەبێت لە ناوچەکە‪.‬‬ ‫ئەوە گرنگە بزانین کە پەیوەندی مۆسکۆ و‬ ‫کوردەکان بۆ ‪ ٢٠٠‬ساڵ لەمەوبەر دەگەڕێتەوە‬

‫و لەسەردەمی کاسێرینی گەورە‪ ،‬شاژنی‬ ‫ئیمپراتۆری رووسیا کە ساڵی ‪ ١٧٦٢‬بۆ ‪،١٧٩٣‬‬ ‫لە گرنگی ناوچەکە تێدەگەن‪.‬‬ ‫سیاسەت و بۆری نەوت‬ ‫ح��ک��ووم��ەت هەرێمی ک��وردس��ت��ان ن��ەوت‬ ‫و گ��ازی بۆ بەدەستهێنانی سەربەخۆی‬ ‫ئ��اب��ووری ب��ەک��اره��ێ��ن��اوە‪ ،‬ب���ەاڵم ئێستا‬ ‫ک��ەوت��وون��ەت��ە ژێ���ر ق����ەرزی چ��ەن��دی��ن‬ ‫کۆمپانیای نەوتەوە‪ .‬رۆزنەفت لە ساڵی ‪٢٠١٧‬‬ ‫هاتە ناوەوە و یارمەتی دان کە هەندێک‬ ‫لە کێشەکانیان کەم بکەنەوە‪ -‬بۆ نموونە‬ ‫کێشەی کۆمپانیای دانا گاز کە ملیارێک‬ ‫دۆالر لەسەر حکوومەتی هەرێم کەوتووە‪.‬‬ ‫ه���ەروەه���ا ئێستا رۆزن���ەف���ت زۆری��ن��ەی‬ ‫هەناردەی نەوتی کوردستانی بەدەستەو‬ ‫بەڵێنی دروس��ت��ک��ردن��ی ب���ۆری گازیشی‬ ‫لە ڕێگای تورکیاوە بە ک��وردەک��ان داوە‪،‬‬ ‫ئەمەش مۆسکۆ دەخاتە پەیوەندی نێوان‬ ‫حكوومەتی هەرێم و ئەنقەرە‪ .‬مۆسکۆش‬ ‫ئێستا چەند چاکەیەکی بەسەر ئەنقەرەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬ب��ەوەی دەیکات بە ن��اوەن��دی وزە‬ ‫لە ناوچەکە‪ ،‬رەنگە جێگای بااڵدەستی‬ ‫ئەوروپا لە دابینکردنی وزەی ئەوروپا‬ ‫بگرێتەوە‪.‬‬ ‫بەرپرسانی عێراق رکابەری حکوومەتی‬ ‫هەرێمی کوردستان دەک��ەن بۆ ناردنی‬ ‫نەوت‪ ،‬بەاڵم دەسەاڵتی عێراق لە باکووری‬ ‫واڵت س���ن���وردارە‪ ،‬چونکە ی���ان دەبێت‬ ‫بۆرییەکانی ک��وردس��ت��ان بەکاربهێنیت‬ ‫یاخود دەبێت خۆی بۆری نوێی کەرکوک‬ ‫دروس���ت ب��ک��ات‪ .‬رۆزن��ەف��ت ئێستا ‪٪٦٠‬ی‬ ‫هێڵەکانی کوردستانی بەدەستە‪ ،‬رەنگە‬ ‫بتوانێت یارمەتی حکوومەتی هەرێم‬ ‫ب��دات کە ڕووب���ەڕووی زاڵبوونی بەغداد‬ ‫ببنەوە کە ئەوەش پارەیەکی زۆری دەوێت‪،‬‬ ‫ئەمەش وا دەکات بارزانی دەسەاڵتەکەی‬ ‫بپارێزێت و خۆی لە خۆبەدەستەوادان بە‬

‫بەغداد بپارێزێت‪.‬‬ ‫رۆزنەفت پەیوەندی باشی هەیە لەگەڵ‬ ‫هەر یەک لە واڵتانی ئێران و جەزائیر‬ ‫و میسر‪ ،‬ئەمەش وا دەک��ات حکوومەتی‬ ‫هەرێم پەیوەندییەکانی ف���راوان بکات‬ ‫خ��ۆی لە هەژمونی واشنتن و ئەنقەرە‬ ‫بپارێزێت‪ .‬جیا لەمانەش مۆسکۆ دەتوانێت‬

‫تا رۆڵی ئەمریکا‬ ‫لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫بەناڕوونی بمێنێتەوە‪،‬‬ ‫هەندێک هێزی لۆکاڵی‬ ‫بۆ مانەوەیان روودەکەنە‬ ‫رووسیا‬ ‫لە دوای هەڵبژاردنەکانی عێراق‪ ،‬یارمەتی‬ ‫ح��ک��ووم��ەت ه��ەرێ��م ب���دات ک��ە هەندێک‬ ‫دەسەاڵت لە بەغداد بەدەستبهێنێت‪.‬‬ ‫مەترسی رووکردنە رووسیا‬ ‫ت��ورک��ی��ا و ئ��ەم��ری��ک��ا ه���اوڕێ���ی گرنگی‬ ‫حکوومەت هەرێمن‪ ،‬کوردەکانی عێراق‬ ‫پشتیان بە ئەمریکییەکان بەستووە بۆ‬ ‫یارمەتی لۆجیستی و دارای��ی پێشمەرگە‪،‬‬ ‫ئابوورییەکەشیان پشتی بە تورکیا بەستوە‬ ‫کە بۆ ب��ەغ��داد ن��ەگ��ەڕان��ەوە‪ .‬ئەگەرچی‬ ‫رووسیا کورسییەکی بۆخۆی کڕیوە لەسەر‬ ‫مێزی حکوومەت هەرێم ب��ەاڵم س��وودی‬ ‫ب��ۆ ح��ک��ووم��ەت ه��ەرێ��م هێشتا ل��ە ژیر‬

‫تاقیکردنەوەدایە‪.‬‬ ‫کوردستان نەوت و گازی بەکارهێناوە بۆ‬ ‫باشترکردنی پەیوەندی لەگەڵ واڵتانی‬ ‫جیهان کە لە ب��ەغ��داد بیپارێزن‪ ،‬بۆیە‬ ‫رووک��ردن��ە رووسیا مایەی سەرسوڕمان‬ ‫نییە‪ .‬یەکێکی دیکەش لە هاوپەیمانەکانی‬ ‫ئەمریکا‪ ،‬ئیسرائیل‪ ،‬ب��ەم دواییە رووی‬ ‫ک��ردووەت��ە مۆسکۆ بۆ چارەسەرکردنی‬ ‫هەندێک لە کێشەکانی‪ .‬ئێستا کە ئەمریکا‬ ‫س��ەرق��اڵ��ی ئ��ێ��ران و ک��ۆری��ای ب��اک��وور و‬ ‫سووریایە‪ ،‬کوردەکان هەستیان کردوە کە‬ ‫پێویستە لەگەڵ رووسیا پەیوەندییەکانیان‬ ‫پەرە پێبدەن‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم هەولێر دەبێت هۆشیار بێت لە‬ ‫کاریگەری درێژخایەنی‪ ،‬چونکە مۆسکۆ‬ ‫هەمیشە کوردەکانی بەکارهێناوە بۆ پرسی‬ ‫سەربەخۆییان‪ .‬لە سووریا مۆسکۆ رێگای‬ ‫دا تورکیا هێرشبکاتە سەر عەفرین‪ ،‬لە‬ ‫کوردستان رووسیا دەتوانێت کۆمپانیاکانی‬ ‫لە هەرێم بەکاربهێنێت بۆ دەستکەوتی‬ ‫زی��ات��ر ک��ە ب���ەغ���داد ه��اوب��ەش��ی ک��ردن‬ ‫لەگەڵ کۆمپانیا سزادراوەکانی رووسیا‪،‬‬ ‫رەنگە ئەو سیاسەتەی نیشانی دەدەن بۆ‬ ‫چاکسازیی ئابووری و حکوومڕانی بخاتە‬ ‫م��ەت��رس��ی��ی��ەوە‪ ،‬م��ۆس��ک��ۆش پێچەوانەی‬ ‫واشنتن هیچ گوێ ناداتە یاساکانی مافی‬ ‫مرۆڤ‪.‬‬ ‫زۆرێ��ک لە بەرپرسانی ئەمریکا بەهۆی‬ ‫جەنگی داعشەوە‪ ،‬رەنگە زۆر گوێ نەدەنە‬ ‫ن��زی��ک ب���وون���ەوی ک���ورد و م��ۆس��ک��ۆ بە‬ ‫تایبەت دوای ئەوەی هەولێر رەتیکردەوە‬ ‫گوێ لە ئەمریکا بگرێت بۆ دواخستنی‬ ‫ریفراندۆم‪ ،‬بەاڵم دەبێت تێبگەن تا کاتێک‬ ‫رۆڵ��ی ئەمریکا لە رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫بە ناڕوونی بمێنێتەوە‪ ،‬هەندێک هێزی‬ ‫لۆکاڵی روو دەکەنە رووسیا بۆ مانەوەیان‪،‬‬ ‫کە ئەوەش زیان بە بەرژەوەندییەکانی‬ ‫ئەمریکا دەگەیەنێت‪.‬‬

‫‪20‬‬

‫‪12‬‬

‫مندااڵن‬ ‫مندااڵن‬

‫ژماره (‪ )1316‬چوارشهممه‬ ‫‪ )1759(2014/5/28‬چوارشهممه ‪2018/6/20‬‬ ‫ژماره‬

‫رێویو حاجی لهق لهق‬ ‫لهدارستانێکى گ��هورهدا‪ ،‬کۆمهڵه‬ ‫ئاژهڵێک بهیهکهوه دهژی��ان بهخۆشی‬ ‫و ئ���اس���ودهی���ى‪ .‬ئ���هم ئ���اژهاڵن���ه زۆر‬ ‫هاوڕێیهتیهکى پتهو لهنێوانیاندا‬ ‫ههبوو‪ ،‬بهاڵم رێویهکى فێڵباز ههبوو‬ ‫ژیانى لهئاژهاڵنى ناو دارستان تاڵکردبوو‪.‬‬ ‫ه��هرج��ارهو پ��هالم��اری ئ��اژهڵ��ێ��ک یان‬ ‫باڵندهیهکى دهداو دهی��خ��وارد‪ ،‬بهبێ‬ ‫ئ��هوهى ک��هس پێی بزانێت لێیدهداو‬ ‫دهڕۆیشت‪ .‬رۆژێکیان رێویهکه ئاژهڵێکى‬ ‫راوک����ردو ب��ردی��هوه ن��او کوالنهکهى‬ ‫خ���ۆی‪ ،‬ب���هاڵم ئ��هم��ج��ارهی��ان لهکاتى‬ ‫خواردنیدا پارچهیهک ئێسک لهقوڕگى‬ ‫گیربوو نهچوه خ���وارهوهو نهیتوانى‬ ‫دهریبهێنێت‪ .‬بۆیه خێرا ههستاو چوه‬ ‫دهرهوه لهکوالنهکهىو کهوتهڕێ بهرهو‬ ‫دارستانهکه‪ .‬کاتێک گهیشته ئهوێ بانگى‬ ‫ههموو ئاژهڵهکانى کردو داوای لێکردن‬ ‫یارمهتى بدهن بۆ ئهوهى ئهو پارچه‬ ‫ئێسکه لهقوڕگى دهربهێنێت‪ .‬بهاڵم‬ ‫ئاژهڵهکان زۆر توڕهبون لهڕێویهکهو‬ ‫وهاڵمیان نهدایهوه‪ .‬بۆیه رێویهکه خێرا‬ ‫بیریکردهوه لهفێڵێک‪ ،‬بۆ ئهوهى خۆی‬ ‫پێ رزگ��ار بکات‪ .‬ئهمجارهیان بانگى‬

‫ئاژهڵهکانى ک��ردهوهو وتى»هاوڕێکانم‬ ‫من دهزان��م زۆر ئ��ازاری ئێوهم داوه‪.‬‬ ‫بهاڵم لهمهودوا بڕیارتان دهدهمێ چیتر‬ ‫هیچ ئاژهڵێک نهخۆم‪ .‬بڕیاریشم داوه‬ ‫ئ��هوهى ئ��هو ئێسکهم بۆ دهربهێنێت‬ ‫دی���اری���هک���ى ب��اش��ی دهک������هم‪ .‬ب���هاڵم‬ ‫ئهمجارهشیان کهس وهاڵمى نهدایهوه‬ ‫تهنها حاجی لهق لهق نهبێت‪ ،‬حاجی‬ ‫لهق لهق بهقسهکهى ههڵخهڵهتاو هات‬ ‫ب��ۆالی بهخێرای و پێی وت»م��ن بۆت‬ ‫دهردههێنم‪ ،‬بهاڵم دهبێت دیاریهکهم‬ ‫بدهیتێ» رێویه فێڵبازهکه وتى»باشه‬ ‫رێککهوتین»حاجی ل��هق ل��هق سهری‬ ‫برده ناو قوڕگى رێویهکهوهو پارچه‬ ‫ئێسکهکهى بۆ دهرهێناو رزگاریکرد‪.‬‬ ‫پاشان وتى»مام رێوى بزانم دیاریهکهم‬ ‫چ��ی��ه«؟ م��ام رێ��وی��ش وهاڵم��ی��دای��هوه‬ ‫بهپێکهنینهوهو وتى»دیاری چى؟ من‬ ‫فێڵم ک��رد بۆ ئ��هوهى رزگ��ارم ببێتو‬ ‫تۆش باوەڕت پێکردم‪ .‬باشترین دیارى‬ ‫من ئهوهبوو نهمخواردیت کاتێک سهرت‬ ‫لهناو دهممدا بوو» بۆیه حاجی لهق‬ ‫لهق بهناچاری گهڕایهوه بۆ هێالنهکهى‬ ‫خۆی‪.‬‬

‫وێنەی حاجی لهق لهق بکێشە‬

‫حاجی لهق لهقهکه رەنگ بکە‬

‫ژماره (‪ )1759‬چوارشهممه ‪2018/6/20‬‬

‫بابەتەکانتان بۆئەم ئیمێڵە بنێرن ‪hawlatikltur@gmail.com‬‬

‫ئەدەب و کلتور ‪13‬‬

‫له ساڵیادى کۆچى دوایی پیرهمێرد دا‬

‫له ئهستهمبوڵ سوڵتان عەبدولحەمید دواى لێکردووه‬ ‫وهاڵمى نامهیهکى ناسرهدین شاى ئێران بداتهوه‬ ‫هیوا غفور شێخ پاڵەوانی‬ ‫دوێنێ سێشهممه ‪ 68 ،2018/6/19‬ساڵ بهسهر‬ ‫کۆچى دوایی شاعیر و نوسهر و رۆژنامهنووسى‬ ‫کورد‪ ،‬پیرهمێردا تێپهڕى‪ .‬پیرهمێر ئهو شاعیر‬ ‫و رۆژنامهس و نووسهرهى که ههموو تهمهنى‬ ‫خزمهتى گهلى کورد و پێشخستنى گهلهکهى‬ ‫کردبوو‪.‬ئاواتى ئهوهبوو‪ ،‬کورد پێشبکهوێت و‬ ‫به ئاواتى خۆى بگات‪.‬‬ ‫پیرهمێرد کێ بوو؟ چۆن ژیا؟ چ کاره بوو؟‬ ‫چى کرد و چى بهجێهێشت؟ چۆن کوردستانى‬ ‫جێهێشت و چۆن گهڕایهوه و بۆچى گهڕایهوه؟‬ ‫ئهتوانین ژیانى پیرهمێرد لەماوەی (‪)8٣‬ی‬ ‫تەمەنیدا دابهشى سێ قۆناغی بکهین‪.‬‬ ‫قۆناغى یهکهم‬ ‫له دایکبوونى پیرهمێرد و چونى بۆ‬ ‫ئهستهمبووڵ‬ ‫رۆژێ له رۆژانى ساڵى (‪ )1867‬ماڵى مهحمود‬ ‫ئاغاى حهمزه ئاغاى مهسرهف لهگهڕهکى‬ ‫گ��ۆی��ژهى ش���ارى سلێمانى‪ ،‬ب��ه ب��ۆن��هى له‬ ‫دایکبوونى مناڵێک‪ ،‬خۆشى و بهشارهتى‬ ‫تێکهوت‪ ،‬گوێزهبانه بهخشرایهوه‪ ،‬زهردهخهنه‬ ‫لهسهر لێوى ئهو پیاو ماقواڵنه دهنهخشا که‬ ‫پیرۆزباییان له مهحمود ئاغا دهکرد‪ ،‬چونکه‬ ‫خ��وا کوڕێکى داب��وی��ه‪ .‬م��هال بانگى بهگوێى‬ ‫ئهم ساوایهدا خوێند و ناونرا (تۆفیق) بهناز‬ ‫و خۆشهویستییهوه گ��هورهک��را تا تهمهنى‬ ‫ب��وو ب��ه ح���هوت س���اڵ‪ .‬ب��ردی��ان��ه ح��وج��رهى‬ ‫(مهالحسێنه گۆج) بۆ خوێندن لهوێ مایهوه‪،‬‬ ‫ههتا ههموو قورئانى تهواوکرد‪ ،‬ههتا رۆژێک‬ ‫لهگهڵ مامۆستاکهى لهسهر شیعرێکى (حافز)‬ ‫ى شیرازى تێکدهچن‪ ،‬دواتر حهسهنه فهندى‬ ‫مامى که شاعیرێکى ناودارى ئهو سهردهمهبوو‪،‬‬ ‫دهیباته حوجرهى (مهال سهعیدى زهڵزهڵهیی)‪.‬‬ ‫ههر ئهو رۆژه مامى پێی وت «رۆڵه تۆفیق‪،‬‬ ‫ئومێدهوارم دهم و نفوسى ئهم ئهم زاته بتکات‬ ‫به شاعیرێکى وهک من» ههر واش دهرچوو‪،‬‬ ‫نوقاڵنهکهى بهڕاست گهڕا‪ .‬دواتر پێرهمێرد‬ ‫ب��ۆ خوێندن چ��ووه مزگهوتهکهى خۆیان‬ ‫مزگهوتى (ههمزه ئاغا) لهالى مهال مهحمود‪،‬‬ ‫دهستى بهخوێندنى عهرهبى کرد‪ .‬پاشان بۆ‬ ‫خوێندنى زیاتر زۆربهى مزگهوتهکانى ئهو‬ ‫سهردهمهى سلێمانى کرد‪ ،‬دواتر لهگهڵ چهند‬ ‫فهقێیهکى تردا‪ ،‬چونه (بانه)ى کوردستانى‬ ‫ئێران و پاشان گهڕایهوه سلێمانى‪.‬‬ ‫له ئهیلولى (‪ )1882‬که هێشتا شانزه ساڵى‬ ‫تهواو نهکردبوو‪ ،‬بوو به (نووسهر) له (نفوسى‬ ‫سلێمانى)‪ ،‬پاش ماوهیهک کرا به نووسهر له‬ ‫دادگا‪ ،‬له ساڵى (‪ )1895‬به وهزیفهى یاریدهى‬ ‫دادوهرى گشتى گوازرایهوه بۆ کهربهال‪ ،‬بهاڵم‬ ‫بڕیاڕى دا نهچێت بۆ ئهوێ و بهیهکجارى‬ ‫دهستى لهکارى (میریى) ههڵگرت‪.‬‬ ‫دواى ئهوهى دهستى لهکارى (میریى) ههڵگرت‪،‬‬ ‫بههۆى زرنگ و زیرهکییهکهى‪ ،‬شیخ مستهفاى‬ ‫نهقیب ک��ردى به نووسهرى تایبهتى خۆى‬ ‫و لهگهڵ بنهماڵهى شێخ سهعیدى حهفید‬ ‫تێکهڵ بوو‪ ،‬ههر ئهو زیرهکى و متمانهییهى‬ ‫پیرهمێردبوو که رۆژێ��ک له رۆژان��ى ساڵى‬ ‫(‪ )1898‬لهتهک شێخ سهعیدى حهفید و شێخ‬ ‫مستهفاى ب��رای و شێخ مهحمودى ک��وڕى و‬ ‫چهند پیاوێکى تر له خزمانى بنهماڵهى شێخ‬ ‫بهرهو تورکیا بهڕێکهوتن‪.‬‬ ‫قۆناغى دووهم‪ :‬ژیان له غوربهت‬ ‫پیرهمێرد کاتێک چووه ئهستهمبوڵ‪ ،‬تهمهنى‬ ‫(‪ )٣0‬ساڵ بوو‪ ،‬کاتێک وهفدهکهى شێخ سهعید‬

‫و شێخ مهحمود و دهستهو دائیرهکهى شێخ‬ ‫دهگهڕێنهوه‪ ،‬تۆفیقى الو که عاشقى جوانى و‬ ‫پێشکهوتن بوو مایهوه‪ .‬بههۆى ئهو زیرهکى‬ ‫و لێ هاتوویى و رهوانبێژییهوه که ههى بوو‪،‬‬ ‫نووسهرى دهربارى سهڵتهنهت له ئهستهمبوڵ‪،‬‬ ‫وهاڵمدانهوهى ئهو نامهیهى ناسرهدین شاى‬ ‫ئێران بۆ سوڵتان عبدالحمیدى ناردبوو‪ ،‬داواى‬ ‫له حاجى تۆفیق(پیرهمێرد) ک��رد‪ ،‬وهاڵمى‬ ‫سوڵتان بۆ شا بنوسێتهوه‪ ،‬وهاڵمهکهى هێند‬ ‫جوان و کاریگهر بوو‪ ،‬سهرنجى کاربهدهستانى‬ ‫سوڵتانى راکێشا‪ ،‬له پاداشتى ئهوهدا‪ ،‬بوو به‬ ‫ئهندام له ئهنجوومهنى بااڵ له ئهستهمبوڵ‬ ‫و دواتر پلهى (بهگ)ى پێبهخشرا و بوو به‬ ‫کهسێکى دیار له تورکیا‪ .‬پیرهمێرد لهبهر‬ ‫ئ��هوهى هیچ خوێندنێکى ئهکادیمى نهبوو‪،‬‬ ‫داواى ک��رد له یاسا بخوێنێت‪ ،‬ههرچهنده‬ ‫هیچ شههادهیهکى نهبوو‪ ،‬بهاڵم له کۆلێژى‬ ‫یاسا وهرگیراو به پلهى حهوتهم خوێندنى‬ ‫ت��هواوک��رد‪ .‬پیرهمێرد ب��ه ت���هواوى بوویه‬ ‫جێگهى متمانهى بنهماڵه ناسراوهکانى‬ ‫تورکیا‪ ،‬تا کچێکى له بنهماڵهیهکى ناسراوى‬ ‫(ئهدرنهیی) بهناوى (سامیه) خواست‪ ،‬لهو ژنه‬ ‫دوو کووڕى لێبوو به ناوى (نهژاد و وهداد)‪.‬‬ ‫پ��ی��رهم��ێ��رد ل���ه ت��ورک��ی��ا ج��گ��ه ل���ه ک���ارى‬ ‫پارێزهرایهتى به کارى رۆژنامهنووسیشهوه‬ ‫خهریک بوو‪ ،‬سهرهتا له ساڵى (‪ )1908‬ئیمتیازى‬ ‫گ��ۆڤ��ارى (رسملى ک��ت��اب)ى وهرگ���رت‪ ،‬دواى‬ ‫چ��وارس��اڵ‪ ،‬ئ��هم رۆژن��ام��هی��ه داخ���را‪ ،‬دوات��ر‬ ‫رۆژنامهى کوردى بهڕێوهبرد‪ .‬ههروهها جگه‬ ‫لهو رۆژنامانهى که خۆى سهرپهرشتى دهکرد‪،‬‬ ‫له زۆر رۆژن��ام��هى ت��رى جیهانى نوسین و‬ ‫باڵوکراوهى ههیهو لهو بارهیهوه دهنووسێت‬ ‫((ل��ه پایتهختدا مهبهستى (ئهستهمبوڵه)‬ ‫غ��هزهت��هى کوردیم دهرهک���رد‪ ،‬له غهزهتهى‬ ‫(م��ح��ی��ت م��ح��ور)ى م��ی��رى داو رۆژن��ام��هى‬ ‫ه��هره گ��هورهى پاریس (ت��ان) و له (س��ورخ)‬ ‫و (فهرههنگ)ى ئێرانى دا بانگى کوردیم‬ ‫دهدا)) جگه لهو رۆژنامانه‪ ،‬نوسین و شیعر و‬ ‫پهخشانى تر که ههموو بهرگرى کردن بوو له‬ ‫میلهتى کورد له رۆژنامهو گۆڤارهکانى ترى‬ ‫وهک (رۆژى کورد‪ ،‬اقدام شمش‪ ،‬ژین‪ ،‬ژیان) که‬ ‫لهو رۆژگارانهدا له ئهستهمبوڵ دهرهچوون‪،‬‬ ‫باڵو دهکردهوه‪.‬‬ ‫ئهو پۆستانهى پیرهمێرد له تورکیا وهرى‬ ‫گرتووه‬ ‫پیرهمێرد لهبهرئهوهى پلهو پایهکى بهرز و‬ ‫جێگهیهکى بڵندى ههبوو لهالى کاربهدهستانى‬ ‫ئهو سهردهمهى عوسمانییهکان له تورکیا‪،‬‬ ‫چهن‬ ‫دی��ن پلهو پۆستى پێ دهسپێرن و ئهویش‬ ‫به ئهمانهتهوه کارهکانى خۆى راپهڕاندووه‪.‬‬ ‫یهکهم پۆست که پیرهمێرد له دهوڵهتى‬ ‫عوسمانى وهریگرت له ‪ 1909/9/5‬بوو کاتێک کرا‬ ‫به قایم مهقامى (جولهمێرگ) دواتر ساڵى‬ ‫‪ 1917‬چهندین پۆستى ترى وهکو قایم مهقامى‬ ‫(له قهرهموسڵ‪ ،‬ب��االوه‪ ،‬بیت الشباب‪ ،‬گوش‬ ‫ک��وى‪ ،‬ئهتهبازاڕى) وهرگ��رت��ووه‪ ،‬ههریهکهو‬ ‫بهچهند ماوهیهکى جیاواز لهو پۆستانهدا‬ ‫ماوهتهوه‪.‬‬ ‫پیرهمێرد له تورکیا له کاروبارى حکومهتدا‬ ‫دهب��ێ��ت‪ ،‬ه��هت��ا ک��ات��ى ه��ات��ن��هس��هر حوکمى‬ ‫کهمالییهکان که کهوتنه گیانى کوردان و ئهو‬ ‫سااڵنهى دوایی له تورکیا زۆر بهناخۆشى برده‬ ‫سهر‪ ،‬به تایبهت کاتێک مستهفا کهمال له ساڵى‬ ‫(‪)1924‬وه زمانى کوردى یاساغ کرد‪ .‬ههر لهو‬

‫سهر و بهندهدا پێش ئهوهى بێتهوه‪ ،‬مستهفا‬ ‫سائیبى خوشکهزاى نامهیهکى بۆ ناردووهو به‬ ‫تورکى نووسیویهتى‪ ،‬پیرهمێردیش ئهوهى‬ ‫زۆر پێناخۆش دهبێت که رۆشنبیرێکى کورد‬ ‫به زمانى ک��وردى نامه نهنووسێ‪ ،‬ئهمهى‬ ‫ب��هالوه نهنگى دهب��ێ و بهمشێوهیه وهاڵمى‬ ‫دهداتهوه و بۆى دهنووسێت‪:‬‬ ‫مستۆ وادیاره تۆش جل خوار ئهکهى‬ ‫ئهستۆت ئهخورێ و مهیلى بار ئهکهى‬ ‫نامه ئهنوسیت بهزمانى تورکى‬ ‫له میللهتدا مائیل به شیرکى‬ ‫حاجى تۆفیق ل��هورۆژگ��ارهدا له ژیانێکى نا‬ ‫ئاسایی داب��وو‪ ،‬هاورٍێیانى کۆمهڵى (کورد‬ ‫تهعالى) ههندێکیان رایان کردبوو‪ ،‬ههندێکیان‬ ‫له بهندیخانهدابوون‪ ،‬هاوڕێیانى تریشى‬ ‫زۆری��ان گهڕابوونهوه عێراق‪ ،‬ئیتر ئهویش‬ ‫دواى (‪ )25‬ساڵ له ژیان له ئهستهمبوڵ بڕیاڕى‬ ‫گ��هڕان��هوه بۆ کوردستان دهدات و له ساتى‬ ‫گهڕانهوهشى دا‪ ،‬لهیهکهم خوالنهوهى پێچکه‬ ‫ئاسنیینهکانى شهمهندهفهرهکهدا ئهم شیعره‬ ‫دهڵێت‪:‬‬ ‫ئ��هوا رووم ک��رده تۆ ئهى دایکى موشهفیق‬ ‫بیست و پێنج ساڵه‬ ‫له غوربهتدا به یادى تۆ دهژیم خوا شاهیدى‬ ‫حاڵه‬ ‫بهمجۆره پیرهمێرد له ڕێگهى حهڵهبهوه دێته‬ ‫بهغداو دواى دوو مانگ مانهوهى له بهغدا‬ ‫پیرهمێرد له ساڵى ‪ 1926‬گهیشتهوه سلێمانى‪،‬‬

‫رۆژنامهى ژیانهوه لهیهکه ژمارهى دا که له‬ ‫‪ 1926/1/21‬دهرچووه ئهم چهند دێڕهى نوسى‬ ‫بوو ((پیرێ له موعتهبهراتى واڵت‪ ،‬جهنابى‬ ‫حاجى تۆفیق‪ ،‬ب��هگ تهشریفى هێنایهوه‬ ‫سلێمانى‪ ،‬عهرزى بهخێرهاتنى ئهکهین)‬ ‫قۆناغى سێیهم‬ ‫ژیانى پیرهمێرد دواى هاتنهوهى له‬ ‫ئهستهمبوڵ‬ ‫پیرهمێرد له ساڵى ‪ 1926‬که گهڕایهوه واڵت‬ ‫ت��ا س��اڵ��ى ‪ 19٣2‬توخنى هیچ وهزی��ف��هی��هک‬ ‫نهکهوت‪ ،‬به ساڵى ‪ 19٣2‬دواى کۆچى دوای‬ ‫حسێن ن���ازم‪ ،‬ش��ارهوان��ى سلێمانى کردییه‬ ‫بهرپرسى چاپخانهو رۆژن��ام��هى ژی��ان‪ ،‬له‬ ‫‪ 19٣4/5/9‬به شێوهیهکى فهرمى و له تهمهنى‬ ‫(‪ )67‬ساڵى دا بوو به بهڕێوهبهرى چاپخانهو‬ ‫سهرنووسهرى رۆژنامهى ژیان و به هیمهتێکى‬ ‫الوێکى (‪ )20‬ساڵه نهک (‪ )67‬ساڵه کهوتهکارى‬ ‫رۆژن��ام��هن��ووس��ى ‪ .‬ورده ورده ق��ۆڵ��ى لێ‬ ‫ههڵماڵى و تاقانه رۆژنامهکهى کوردستان‬ ‫لهو سهردهمهدا (ژی��ان) بوو به ئاوێنهیهکى‬ ‫بێگهردى میلهت که خواست و ئ��ارهزووى‬ ‫خۆى تیا بهدى دهکرد‪ ،‬نوسهران و شاعیران‬ ‫له دهورى گردبوونهوه‪ ،‬پیرهمێردیش به وتار‬ ‫و پهخشان و شیعر و پهندى پێشینان گاڵتهو‬ ‫گهپ مێژووى کورد و وهرگێڕان‪ ،‬ب��هردهوام‬ ‫الپهڕهکانى پێدهڕازاندهوه‪.‬‬ ‫ل��هو م��اوهی��هدا پیرهمێرد‪ ،‬وهنهبێت تهنها‬ ‫خهریکى کارى رۆژنامهوانى بووبێت‪ ،‬بهڵکو‬

‫ههر لهو کاتهوهى هاتهوه سلێمانى‪ ،‬ههموو‬ ‫ساڵێک ل��ه گ��ردى (ی���اره) ئ��اگ��رى ن���هورۆزى‬ ‫دهک��ردهوهو سهرجهم خهڵکى شارى سلێمانى‬ ‫لهو سهردهمهدا له خوێنهوار و نهخوێنهوار‬ ‫و خهڵکى بهگشتى به جلوبهرگى ک��وردى‬ ‫دهچ��وون��ه گ���ردى ی���ارهو ش���ادى و خۆشى‬ ‫دهبهخشییهوهو ئاههنگى نهورۆزیان قهشهنگ‬ ‫تر دهک��رد‪ .‬ههر لهو ماوهیهدا که گهڕایهوه‬ ‫سلێمانى‪ ،‬ههستى کرد نهخوێنهوارى باڵى‬ ‫بهسهر ش��اردا کێشابوو‪ ،‬بۆیه بیرى کردهوه‬ ‫قوتابخانهیهک بکاتهوه‪ ،‬بۆ ئهوکهسانهى به‬ ‫رۆژ کاسبى دهکهن و حهز له خوێندن ئهکهن‪،‬‬ ‫بهاڵم ناتوانن بخوێنن‪ ،‬بۆیه قوتابخانهیهکى‬ ‫ئێوارانى ک���ردهوه و ن��اوى ن��ا‪ ،‬قوتابخانهى‬ ‫(زانستى) که تایبهت بوو بهو کهسانهى به‬ ‫رۆژ بههۆى کار و کاسبى یهوه نهیاندهتوانى‬ ‫بخوێنن‪.‬‬ ‫بهمشێوهیه پیرهمێرد بهردهوام بوو له کارى‬ ‫رۆژنامهنووسى و خزمهتکردنى ئ��هدهب و‬ ‫مێژووى ئهدهبى ک��وردى و دواى داخستنى‬ ‫رۆژن��ام��هى ژی���ان‪ ،‬جارێکى ت��ر ل��ه رێگهى‬ ‫رۆژن��ام��هى ژی��ن که له رێکهوتى ‪19٣9/1/26‬‬ ‫یهکهم ژم��ارهى دهرچ��وو‪ ،‬بهگوڕ و تینێکى‬ ‫گهرمترهوه هاته مهیدان و تا وهفاتى کرد ههر‬ ‫بهردهوام بوو له کارى رۆژنامهنووسى‪.‬‬ ‫ئهو سێ رووداوه ناخۆشهى له ژیانی‬ ‫پیرهمێردا رووی داوه‬ ‫پیرهمێرد‪ ،‬بهرلهوهى کۆچى دوایی بکات سێ‬ ‫رووداوى ناخۆش له ژیانى دا روی��داوه که‬ ‫برتییه له ‪:‬‬ ‫‪ .1‬داخستنی رۆژنامهی ژیان‪ :‬رۆژنامهی ژیان‬ ‫که یهکهم ژم���ارهی له ‪ 1926/6/21‬دهرچ��وو‪،‬‬ ‫دوا ژم��ارهی له ‪ 19٣8/٣/10‬دوای دهرچوونی‬ ‫(‪ )55٣‬ژماره‪ ،‬خاوهنی ئیمتیاز له پیرهمێرد‬ ‫دهسهننهوهو ڕۆژنامهکهی پێ دا ئهخهن‪.‬‬ ‫‪.2‬داخستنی قوتابخانهی (زانستی) که پاش (‪)12‬‬ ‫ساڵ خزمهت داخرا‪.‬‬ ‫‪.٣‬قهدهغهکردنی ههڵکردنی ئاگری نهورۆز‬ ‫له رۆژی ‪ 19٣8/٣/21‬که بڕیاردرا نههێڵێدرێت‬ ‫و نهیان هێشت ئیتر پیرهمێرد یادی نهورۆز‬ ‫بکاتهوه‪ ،‬که سااڵنی پێشتر ههموو ‪ ٣/21‬ئهو‬ ‫ئاگری نهورۆزی لهگردی یاره دهکردهوه‪.‬‬ ‫دی��اره قهدهغهکردنی ئ��هو سێ بابهته‪ ،‬به‬ ‫فیتی کۆمهڵێک خهڵک بوون که پیرهمێردیان‬ ‫خۆشناویست و چوونه الی (مجید یهعقوبی)‬ ‫متهسهڕیفی ئهوکاتی سلێمانی و شکاتیان‬ ‫ل��ێ��ک��رد‪ ،‬ئ��هوی��ش ب��ڕی��اری ق��هدهغ��هک��ردن��ی‬ ‫ههرسێکی دا‪.‬‬ ‫پ��ی��رهم��ێ��رد دواى م��ردن��ى غ��هزال��ه خانى‬ ‫خێزانى‪ ،‬بهتهنیا مایهوهو جار جار ههستى‬ ‫ب��ه ئ���ازارى گورچیلهى دهک���رد‪ ،‬نهخۆشى‬ ‫شهکرهشى ههبوو‪ ،‬له ههفتهى دووهمى مانگى‬ ‫حوزهیرانى ساڵى ‪ 1950‬له وزهى دا نهما بهدیار‬ ‫مهکینهى چاپهکهوه بوهستێ و له جێگادا‬ ‫کهوت پزیشکهکان دههاتنه سهردانى و ئهو‬ ‫لهو کاتهدا که نهخۆشى بڕستى لێ بڕى بوو‪،‬‬ ‫ههر خهمى رۆژنامهکهى بوو دهى وت ((خهمى‬ ‫هیچ نییه‪ ،‬تهنها رۆژنامهکهم نهبێت))‬ ‫پیرهمێرد بهوحاڵهوه م��اوهى سێ رۆژ له‬ ‫جێگادا مایهوهو لهو سێ رۆژهدا ئ��هوهى به‬ ‫بیردا هات بهناوى (وهسێت نامه)وه که بووه‬ ‫وهسێتنامهیهکى میژوویى نوسییهوهو له‬ ‫رۆژى ‪ 1950/6/19‬بهیهکجارى ماڵئاوایی کردو له‬ ‫ژیاندا نهما‪.‬‬ ‫(باخێک له وشه)‪ .‬مستهفا ساڵح کهریم‬

‫‪14‬‬

‫ژماره (‪ )1759‬چوارشهممه ‪2018/6/20‬‬

‫بیروڕا‬

‫بۆچی ترەمپ ئەم رێککەوتنەی ئەنجامدا؟!‬ ‫گرنگی کۆریای باکوور لە چیدایە؟!‬ ‫چیتر داعش و جەنگ‬ ‫لەدژی تیرۆر‪ ،‬لە کارە‬ ‫سەرەکییەکانی ئەمریکا‬ ‫نین‪ ،‬بگرە ئەمریکا زیاتر‬ ‫بۆ رووبەڕووبونەوەی‬ ‫چین و روسیا‪ ،‬خۆی‬ ‫ئامادە دەکات‬

‫ئەردەاڵن عەبدوڵاڵ‬ ‫پێش جامی تۆپێ پێ جیهانی لە روسیا‪،‬‬ ‫ت��ەواوی جیهان بە دی��دارە مێژووییەکەی‬ ‫دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا و کیم‬ ‫ج��ۆن��گ ئ���اون س��ەرۆک��ی ک��ۆری��ای ب��اک��وور‬ ‫سەرقاڵ بوو‪ ،‬ت��ەواوی میدیاکانی جیهان‪،‬‬ ‫خەریکی شرۆڤەکردن و لێکدانەوەی ئەم‬ ‫دیدارە مێژووییە بوون‪ .‬رۆژێک پێش ئەو‬ ‫دی��دارە‪ ،‬ترەمپ لە کەنەدا لەگەڵ سەرانی‬ ‫گرووپی حەوت‪ ،‬بەتایبەتی ئەوروپییەکان‬ ‫کە نزیکترین دۆستی ئەمریکان‪ ،‬شەڕێکی‬ ‫گ���ەورەی ن��ای��ەوە‪ ،‬کەچی پ��اش��ان س��واری‬ ‫فرۆکە بوو‪ ،‬هات لە سینگاپورە لەگەڵ کیم‬ ‫جۆنگ ئاونی سەرۆکی کۆریای باکووری «‬ ‫دوژمنی سەرسەختی ئەمریکا» رێکەوتنی‬ ‫ئاشتی مۆرکرد‪.‬‬ ‫تۆ بڵێیت ئەمریکا لە دۆستە دێرین و‬ ‫تەقلیدییەکانی بێزاربووبێت و ب��ەدوای‬ ‫دۆستی نوێدا بگەڕێت؟ ئەو فاکتەر و خاڵە‬ ‫بەهێزانە چین کە وایکردووە‪ ،‬ترەمپێکی‬ ‫کەپوو بڵند‪ ،‬بێت لەگەڵ سەرۆکی واڵتێکی‬ ‫پەراوێزخراو کۆمۆنیست و گۆشەگیردا‬ ‫رێکەوتنی ئاشتی مۆر بکات‪.‬‬ ‫لێرەدا هەوڵ دەدەین وەاڵمی ئەو پرسیارەو‬ ‫گرنگی ئەم دیدارە بخەینە روو‪.‬‬ ‫گرنگی کۆریای باکوور بۆ ئەمریکا‬ ‫کاتێک سەیری نەخشەی جیهان دەکەین‪،‬‬ ‫کۆریای باکوور هێندە گرنگی وای نییە‪،‬‬ ‫چ��ون��ک��ە ل���ەالی���ەک���ەوە ه��ێ��ن��دە ژم����ارەی‬ ‫دانیشتوانی زۆرنییە و ناگاتە ‪ 25‬ملیۆن‬ ‫ک���ەس‪ .‬واڵت��ێ��ک��ی هێندە گ����ەورەش نییە‬ ‫ک��ۆی گشتی ‪ 120‬ه��ەزا ک��م چوارگۆشەیە‪،‬‬ ‫واتە واڵتێکی هێندە مەزنی جیهان نییە‪،‬‬ ‫ه��ەت��اوەک��و ئەمریکا م��ام��ەڵ��ەی زلهێزی‬ ‫جیهانی لەگەڵ بکات‪ .‬لێ ئەم واڵتە گرنگی‬ ‫تری هەیە‪ .‬لێرەدا هەوڵ دەدەین بە کورتی‬ ‫باسی ئەو گرنگیانە بکەم‪.‬‬ ‫پێگەی جوگرافی‬ ‫کۆریای باکوور دەکەوێتە نێوان سێ زلهێزی‬ ‫ئابوورییەوە کەئەوانیش بریتین لە « چین‬ ‫کە دووەمین زلهێزی ئابووری جیهانە‪ .‬ژاپۆن‬ ‫کە سێهەمین زلهێزی ئ��اب��ووری جیهانە‪.‬‬ ‫کۆریای باشوور کە ئەویش یەکێکە لە دە‬ ‫دەوڵەتە زلهیزە ئابوورییەکەی جیهان‪.‬‬ ‫کۆریای باشوور و ژاپۆن‪ ،‬لەالیەن ئەمریکاوە‬ ‫دەپارێزرێن‪ ،‬پاراستنی ئەم دوو دەوڵەتە‬ ‫دەوڵ��ەم��ەن��دەش کارێکی وا ئ��اس��ان نییە‪،‬‬ ‫هەربۆیە دەبێت ئەمریکا لەگەڵ کۆریای‬ ‫باکوور دابنیشێت و دانوستان بکات‪.‬‬ ‫لە باکووری واڵتیشەوە‪ ،‬دراوسێی روسیایە‪،‬‬ ‫کەئەویش یەکێکە لەزلهێزە سەربازییەکانی‬ ‫جیهان و لە ئێستادا لەگەڵ ئەمریکا لە‬ ‫شەڕێکی ساردی گەورەدایە‪.‬‬ ‫گۆڕینی ستراتیژی سیاسی و‬ ‫سەربازی ئەمریکا‬ ‫خاڵێکی گرنگی تر پەیوەندی بە گۆڕینی‬ ‫ستراتیژی ئەمریکاوەیە لە جیهاندا‪ .‬هیالری‬ ‫کلینتۆن وەزیری پێشووی دەرەوەی ئەمریکا‬ ‫لە کتێبی «بڕیارە قورسەکان» دا دەڵێت‪:‬‬

‫کۆبونەوەی لوتکەی دۆناڵد ترەمپ و کیم جۆن ئون‬ ‫سیاسەتی نوێی ئەمریکا بریتییە لە تەرکیز‬ ‫کردنە سەر ئاسیا‪ ،‬چونکە ئاسیا مێژوویی‬ ‫سەدەی بیست و یەک دەنووسێتەوە‪ .‬ئەمەش‬ ‫لەگەڵ دەستبەکاربوونی ب��اراک ئۆبامادا‪،‬‬ ‫کاری بۆ کراوە بۆئەوەی سیاسەتی ئەمریکا‬ ‫لە کیشوەری ئاسیادا بەهێزبکەن‪.‬‬ ‫لەم کیشوەرەشدا دوو زلهێزی گەورە دژی‬ ‫ئەمریکا دەوەس��ت��ن��ەوە‪ ،‬بەپلەی یەکەم‬ ‫«چین» بە پلەی دووەمیش «روسیا»‪.‬‬ ‫لەالیەکی ترەوە ئەمساڵ وەزارەتی بەرگری‬ ‫ئەمریکا لە نوێترین راپۆرتیدا لە بارەی‬ ‫ستراتیژی نوێی سەربازی ئەمریکا دەڵێت‪:‬‬ ‫چیتر داعش و جەنگ لەدژی تیرۆر‪ ،‬لە‬ ‫ک��ارە سەرەکیەکانی ئەمریکا نین‪ ،‬بگرە‬ ‫ئەمریکا زیاتر بۆ رووبەڕووبونەوەی چین‬ ‫و روسیا‪ ،‬خۆی ئامادە دەکات‪.‬‬ ‫ترس لە بەکارهێنانی کۆریای باکوور‬ ‫لەالیەن روسیا و چینەوە‬ ‫لێرەدا ترسی گەورەی ئەمریکا لەوەدایە‬ ‫کە دوو نەیارە گ��ەورەک��ەی ئەمریکا کە‬ ‫بریتین لە روسیا و چین‪ ،‬کۆریای باکوور‬ ‫لە دژی ئەمریکا بەکاربهێنن‪ .‬هەرئەمەش‬ ‫بۆتە خاڵی بەهێز و گرنگی ئەم واڵتە و‬ ‫وایکردووە کە ئەمریکا حسابێکی گەورەی‬ ‫بۆ بکات‪.‬‬ ‫هێزێکی سەربازی گەورە‬ ‫ئەمریکا هیچ کاتێک نەیدەتوانی دژی‬ ‫ک��ۆری��ای ب��اک��وور سەرکێشییەکی گ��ەورە‬ ‫بکات و پەالماری بدات‪ ،‬چونکە ئەم واڵتە‬ ‫خاوەنی سووپایەکی بەهێزە‪ ،‬کە چەکی‬ ‫ئەتۆمیی و موشەکەی بالیستی بەهێزی‬ ‫ه��ەی��ە‪ ،‬ک��ە دەت��وان��ێ��ت گ���ورزی ب��اش لە‬ ‫ئەمریکا بوەشێنێت‪ ،‬ئەمە جگە لەوەی‬ ‫کە بەباشی دەتوانێت پەالماری دۆستە‬ ‫نزیکەکانی ئەمریکا لەناوچەکە بدات واتە‬ ‫ژاپۆنو کۆریای باشوور‪.‬‬ ‫ه��ەرب��ۆی��ە ئ����ەوەی زی���ات���ر ک��ە ترسی‬ ‫لێنیشتبوو کۆریای باشوور و ژاپۆن بوو‪،‬‬ ‫چونکە ئەوان دەیانزانی کەئەوان لە شەڕی‬ ‫ئەمریکا و کۆریای باکوور‪ ،‬زەرەرمەندی‬ ‫یەکەمن‪.‬‬

‫سوودمەند و زەرەرمەند‬ ‫وەکو هەموو رووداوێکی سیاسی جیهانی‪،‬‬ ‫رێکەوتنی سیاسی ئەمریکا و ک��ۆری��ای‬ ‫باکوور‪ ،‬کاریگەری باش و خراپی بەسەر‬ ‫ناوچەکەو جیهان دەبێت‪ ،‬لەهەمانکاتیشدا‬ ‫سوودمەند و زەرەرمەندیش لەم رێکەوتنە‬ ‫ه��ەی��ە‪ .‬س��وودم��ەن��دی س��ەرەک��ی��ش ل��ەم‬ ‫رێککەوتنە ئەمریکا و کۆریای باکوورن‪.‬‬ ‫سوودەکانی ئەمریکا‬ ‫ئەمریکا ل��ەالی��ەک��ەوە ت��وان��ی دوژمنێکی‬ ‫س��ەرس��ەخ��ت و خ���اوەن چ��ەک��ی ئەتۆمی‬ ‫لەخۆی دووربخاتەوە‪ ،‬راستە هەروا ئاسان‬ ‫نییە بیکاتە دۆستی خ��ۆی‪ ،‬ب��ەاڵم توانی‬

‫ئەمریکا نەیدەتوانی دژی‬ ‫کۆریای باکوور سەرکێشیی‬ ‫بکات و پەالماری بدات‪،‬‬ ‫چونکە ئەم واڵتە خاوەنی‬ ‫سووپایەکی بەهێزە‪،‬‬ ‫کە چەکی ئەتۆمیی‬ ‫و موشەکەی بالیستی‬ ‫بەهێزی هەیە‬ ‫لە ریزبەندی لیستی دوژمنانی ئەمریکا‬ ‫دەری��ب��ک��ات‪ ،‬ه��ەروەه��ا نەشهێڵێت چین و‬ ‫روس��ی��ا ل���ەدژی بەکاریبهێنن‪ .‬ب��ەاڵم زۆر‬ ‫ئەستەمە ئەم واڵتە لەژێر هەژمونی چین‬ ‫و روسیا دەری بکات‪ ،‬چونکە هەروا ئاسان‬ ‫نییە کە پیوینگ یانگ واز لە پەکین و‬ ‫مۆسکۆ بهێنێت و بە واشنتۆن بیگۆڕێتەوە‪،‬‬

‫ئەم بژاردەیە جارێک زۆر دوورە‪.‬‬ ‫لەالیەکی تریشەوە ئەمریکا توانی بەرنامە‬ ‫ئەتۆمییەکەی کۆریای باکوور بخاتە ژێر‬ ‫کۆنترۆڵی ئاژانسی وزەی نێودەوڵەتییەوە‪،‬‬ ‫ئەمەش سەرکەوتنێکی ترە بۆ ئەمریکا‪،‬‬ ‫چونکە م���اوەی چەندین س��اڵ��ە‪ ،‬پیونگ‬ ‫یانگ دژی ئەو سیاسەتە بوو‪ ،‬کە بەرنامە‬ ‫ئەتۆمییەکەی بخاتە ژێر رکێفی ئاژانسی‬ ‫وزەی نێودەوڵەتییەوە‪.‬‬ ‫سوودەکانی کۆریای باکوور‬ ‫زۆرێ���ک ل��ە میدیاکانی جیهان باسیان‬ ‫ل��ەوەک��رد‪ ،‬کۆبوونەوەکە خ��ۆی لە خۆیدا‬ ‫سەرکەوتنی گەورە بوو بۆ کیم جۆنگ ئاون‪،‬‬ ‫چونکە ترەمپ مامەڵەی سەرۆکی زلهێزێکی‬ ‫جیهانی بۆکرد‪ ،‬بەدڵنیاییشەوە کیم جۆنگ‬ ‫ئاون لەناوخۆی واڵتیشدا زۆر بەباشی توانی‬ ‫ئەم دی��دارە بۆ بەهێزبوونی پێگەی خۆی‬ ‫بەکاربهێنێت و پەردە بەسەر زۆر کێشەی‬ ‫ناوخۆیی بهێنێت‪.‬‬ ‫هەر لەپاش تەواوبوونی کۆبوونەوەکەش‬ ‫کیم جۆنگ ئاون بە میدیاکانی راگەیاند‪:‬‬ ‫ئامانجی سەرەکیمان باشکردنی رەوش��ی‬ ‫ئابووری واڵت و راکشێانی سەرمایەگوزاری‬ ‫بیانییە‪.‬‬ ‫لێرەوە لە ئامانجە سەرەکییەکەی کۆریای‬ ‫باکوور تێدەگەین‪ ،‬کەئامانجی سەرەکی‬ ‫دەتسکەوتی ئابووریە‪ ،‬پێدەچێت ترەمپیش‬ ‫بەڵێنی باشی پێدابێت‪.‬‬ ‫جێگەی ئاماژەیە م��اوەی چەندین ساڵە‬ ‫کۆریای باکوور لەالیەن جیهانەوە وەکو‬ ‫دەوڵ��ەت��ێ��ک��ی گ��ۆش��ەگ��ی��ر و دی��ک��ت��ات��ۆرو‬ ‫پ���ەراوێ���زخ���راو س���ەی���ری دەک���رێ���ت‪ ،‬لە‬ ‫پ��اش ئ��ەم رێکەوتنە ئ��ەو گ��ەم��ارۆ و سزا‬ ‫نێودەوڵەتییانەی لەسەر الدەبرێت‪ ،‬ئەمەش‬ ‫ل��ەرووی سیاسیی و ئابوورییەوە بۆ ئەم‬ ‫واڵتە گرنگە‪.‬‬ ‫ژاپۆن و کۆریای باشوور‬ ‫گەرچی ژاپۆن و کۆریا باشووریش توانیان‬ ‫شەڕێکی گەورە لە نزیک ماڵەکانیان دوور‬ ‫ب��خ��ەن��ەوە‪ ،‬چونکە موشەکە بالیستی و‬ ‫بۆمبە ئەتۆمییەکانی بیونگ یانگ‪ ،‬خەوی‬

‫لێ زڕاندبوون‪ .‬دەتوانم بڵێم ئەوانیش لەم‬ ‫رێککەوتنە سوودمەند بوون‪.‬‬ ‫چین و روسیا‬ ‫ه���ەرچ���ەن���دە س���ەران���ی چ��ی��ن و روس��ی��ا‬ ‫بەشێوەیەکی فەرمی خۆشحاڵی خۆیان‬ ‫دەربڕی ‪ ،‬بەاڵم بەدڵنیاییەوە ئەوان خۆشحاڵ‬ ‫ن��ەب��وون ب��ەم رێکەوتنە‪ ،‬چونکە چەندە‬ ‫ئەمریکا دوژمنی زۆرتر بێت‪ ،‬بۆئەوان بە‬ ‫سوود دەگەڕێتەوە‪ ،‬بەپێچەوانەشەوە راستە‪.‬‬ ‫ه��ەم��ی��ش��ە ک���ۆری���ای ب��اک��ووری��ش‪ ،‬وەک��و‬ ‫دوژمنێکی سەرکێش پیشانی ئەمریکاییەکان‬ ‫دراوە‪ ،‬دوژم��ن��ێ��ک ک��ە خ��اوەن��ی بۆمبی‬ ‫ئەتۆمیی و موشەکی بالیستییە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بۆ ئ��ەوان وەک��و جۆکەرێکی گ��ەورە وابوو‬ ‫بەدەستیانەوە‪ ،‬بەاڵم لە پاش ئەم رێکەوتنە‬ ‫‪ ،‬چیتر ناتواننن ئەو یارییەی جاران لە دژی‬ ‫ئەمریکا بکەن‪.‬‬ ‫ئێران ترسی لێنیشتووە‬ ‫گەرچی زۆرێک لە چاودێرانی سیاسی پێیان‬ ‫وای���ە‪ ،‬ل��ە پ��اش ئ��ەم رێککەوتنە‪ ،‬ترەمپ‬ ‫دەستی بەتاڵ دەبێت بۆ ئێران و هەق و‬ ‫حسابێکی توندی لەگەڵ دەک��ات‪ ،‬لێ من‬ ‫هیچ کاتێک لەو ب��اوەڕەدا نیم کەئەمریکا‬ ‫بە شێوەیەکی راستەوخۆ پەالماری ئێران‬ ‫ب��دات‪ ،‬چونکە ئێران ه��ەروا پاروویەکی‬ ‫ئاسان نییە بۆ ئەمریکا‪ ،‬بەاڵم پێدەچێت‬ ‫ئەمریکا فشارەکانی بۆ سەر ئێران زیاتر‬ ‫بکات‪ ،‬بە پێچەوانەوە من لەو ب��اوەڕەدام‪،‬‬ ‫کە ئەم رێکەوتنە دەرفەتی باش دەدات بە‬ ‫هەردووال تاوەکو رێکەوتنێکی نوێ ئەنجام‬ ‫بددەن‪.‬‬ ‫دەرئەنجام‬ ‫بە بڕوای من ئەم رێکەوتنە کاریگەری باشی‬ ‫بۆ جیهان دەبێت‪ ،‬ب��ەالی کەمەوە‪ ،‬توانی‬ ‫شەڕێکی ماڵوێرانی گ��ەورە و کارەساتێکی‬ ‫م��رۆی��ی ل��ە ک���ۆڵ ج��ی��ه��ان ب��ک��ات��ەوە‪ ،‬لە‬ ‫کاتێدا جیهانی ئەمڕۆ پڕیەتی لە کێشە و‬ ‫کارەساتی گەورە‪ ،‬جیهان بەرگەی شەڕێکی‬ ‫ئەتۆمی نەدەگرت‪.‬‬ ‫لە الیەکی تریشەوە‪ ،‬ئ��ەوەی زۆر گرنگە‬ ‫ئەوەیە ‪ ،‬کە ئەم رێککەوتنە جارێکی تر‬ ‫هیوایەکی بۆ دیپلۆماتی گەڕاندەوە‪ ،‬ئەمە‬ ‫لەکاتێکدا کە زمانی هێز و شەرەنگێزی‬ ‫بەسەر جیهانی ئەمرۆدا زاڵە‪.‬‬ ‫بەدڵنییایەوە رۆژانی داهاتووش‪ ،‬کاریگەرییە‬ ‫باشەکانی زیاتر بۆ جیهان دەردەکەوێت‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪:‬‬ ‫* سایتی بی بی سی‪ .‬عربی‬ ‫* ‪www.auswaertiges-amt.de‬‬ ‫* ‪Hillary Rodham Clinton.‬‬ ‫‪Entscheidungen. Droemer Verlag.‬‬ ‫‪.2014 München‬‬

‫ژماره (‪ )1759‬چوارشهممه ‪2018/6/20‬‬

‫بیروڕا‬

‫‪15‬‬

‫سیناریۆکانى رۆژانى داهاتوو لەعێراق‬

‫یاسین تەها‬

‫هەڵبژاردنە پەرلەمانییەکەى ‪ ١٢‬ئایارى‬ ‫‪ ٢٠١٨‬بەکۆمەڵێک گومان و تانەو کێشمەکێش‬ ‫کۆتاییهات کە تارمایی بەسەر پرۆسەى‬ ‫سیاسی و ئایندەى عێراقەوە رۆژ بەرۆژ‬ ‫گەورەتر دەبێت‪ .‬لەالیەک هیچ لیستێک‬ ‫زۆری��ن��ەی��ەک��ى ئ��ەوت��ۆى بەدەستنەهێنا‬ ‫کە رابەرایەتى دانوستانەکان بکات بۆ‬ ‫پێکهێنانى حکومەت و لەالکەیتر هەوڵى‬ ‫ن��اڕازی��ی��ەک��ان لەئەنجامەکان لەشێوەى‬ ‫ب��ەرێ��وەچ��وون��ى ه��ەڵ��ب��ژاردن ه��ەم��وارى‬ ‫سێیەمى یاساى هەڵبژاردنى لێ بەرهەمهات‬ ‫کە پەسەندکردنى ئەنجامەکانى راگرت‪.‬‬ ‫بەپێى هەموارى سێیەم کە حاڵەتێکى بێ‬

‫پێشینەیە پەرلەمان یاسایەکى تایبەت‬ ‫ب��ۆ بەسەرهاتێکى تایبەت دەرب��ک��ات و‬ ‫س��ەرۆک��ای��ەت��ى ک��ۆم��اری��ش تێپەرێنێت‬ ‫لەجێبەجێکردنیدا‪ ،‬دەنگەکان دەبێت‬ ‫ب��ەدەس��ت ئ��ەژم��ار ب��ک��رێ��ن��ەوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫ب��ەڕاى ش��ارەزای��ان لەنێوان ی��ەک مانگ‬ ‫ت��ا دوو مانگ کاتى پێویستە‪ ،‬بەهۆى‬ ‫ئاڵۆزى پرۆسەکە و نەبوونى ئامادەکاریی‬ ‫پێشوەخت بۆ ئەنجامدانى بژاردنەوەى‬ ‫دەس��ت��ى‪ ،‬لەکاتێکدا کۆتایی ئ��ەم مانگە‬ ‫تەمەنى دەستوری پەرلەمان کۆتاییدێت و‬ ‫لە سەرەتاى تەمموزەوە واڵت دەچێتە ناو‬ ‫بۆشاییەکى یاسایی و دەستوری‪ ،‬پەڕلەمانى‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژێ��ردراوى ن��وێ��ش لەهیچ کوێوە‬ ‫سۆراغى نییەو ڕوون نییە کەى لەالیەن‬ ‫دادوەران��ى سەرپەرشتیارى کۆمسیۆنەوە‬ ‫ئەندامەکانى رادەگەیەنرێت و تانەدان و‬ ‫پێداچونەوەى سکااڵکان کۆتایی دێت‪.‬‬ ‫ب��ۆ چ��ارەس��ەرک��ردن��ى ئ��ەم ب��ارودۆخ��ەش‬ ‫ه��ەن��دێ��ک‪ ،‬پێشنیازى درێ��ژک��ردن��ەوەى‬ ‫ت��ەم��ەن��ى پ��ەرل��ەم��ان دەک����ەن‪ ،‬ئ��ەم��ەش‬ ‫ب��ی��دع��ەی��ەک��ى ی��اس��ای��ی ب��ێ پێشینەیە‬ ‫لەعێراقى پ��اش س��ەدام حوسێن و هەر‬ ‫ه��ەوڵ��ێ��ک ل��ەم��ج��ۆرە ئاستەنگى زۆرى‬ ‫دێ��ت��ەپ��ێ��ش ب��ەوپ��ێ��ی��ەى زی��ات��ر ل��ە ‪%٧٠‬‬

‫تائێستا شیعەکان کۆک‬ ‫نین لەسەر چۆنیەتى‬ ‫پێکهێنانى گەورەترین‬ ‫لیستى پەرلەمان و‬ ‫چۆنییەتى دیاریکردنى‬ ‫کاندیدى سەرۆکایەتى‬ ‫وەزیران‪ ،‬جگە لە‬ ‫هاوپەیمانێتى سەدرو‬ ‫حەشد‬ ‫پەرلەمانتارانى ئێستا یان دەنگى پێویست‬ ‫بەدەستنەهێناوە‪ ،‬ی��ان کاندید نەبوون‬ ‫بۆ خولى نوێ‪ ،‬ئەگەر تەمەنى خۆشیان‬ ‫درێ��ژ بکەنەوە‪ ،‬ئ��ەوە تۆمەتبارکردنیان‬

‫بە درێ��ژک��ردن��ەوەى دەسەاڵتى خۆیان و‬ ‫دەستگرتن بەکورسییەکانیان تۆختر‬ ‫دەب��ێ��ت��ەوە‪ ،‬دەرفەتیش دەڕەخسێت بۆ‬ ‫کێشمەکێشێکى سیاسى ق��ووڵ لەنێوان‬ ‫ب���راوەى ن��وێ و دۆڕاوى ک��ۆن و لەپاڵ‬ ‫گومانەکانى یاسایی بوونى خودى پرۆسەى‬ ‫درێژکردنەوە‪.‬‬ ‫هەموارى سێیەمى یاساى هەڵبژاردن تەنها‬ ‫کێشەى لەکاتدا نییە‪ ،‬بەڵکو هەموارەکە‬ ‫ل��ەالی��ەن س��ەرۆک��ای��ەت��ى ک��ۆم��ارو پارتى‬ ‫دی��م��وک��رات��ى ک��وردس��ت��ان و کۆمسیۆنى‬ ‫هەڵبژاردنەوە تانەى ل��ێ��دراوەو دادگ��اى‬ ‫ب��ااڵى فیدراڵیش کۆتایی ئ��ەم هەفتەى‬ ‫دان���اوە ب��ۆ دادب��ی��ن��ى ئاشکرا ک��ە رەنگە‬ ‫حوکمى تێدا دەربکات و دەشێت دادبینى‬ ‫درێ���ژ ب��ک��ات��ەوە ب��ۆ کاتێکیتر‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بەواتاى ناڕوونى ئەوسەرى ئەو تونێلە‬ ‫تاریکەیە کە ئەنجامەکانى هەڵبژاردنى‬ ‫تێکەوتووە‪.‬‬ ‫هاوکات لەگەڵ ئەو الیەنانەى کە بەفەرمى‬ ‫تانەیان داوە‪ ،‬لیستى فەتحى حەشدى‬ ‫شەعبى (‪ ٤٧‬کورسی) و لیستى سائیرونى‬ ‫سەدر کە براوەى یەکەمە (‪ ٥٤‬کورسی)‪ ،‬دژى‬ ‫ژماردنەوەى دەستیی هەموو دەنگەکانن و‬ ‫س��ەرۆک وەزی��ران حەیدەر عەبادیش کە‬

‫لەپلەى سێیەمدایە (‪ ٤٢‬کورسی) جۆرێک‬ ‫لەپاشەکشەى پێوە دیارە لەرەتکردنەوەى‬ ‫ت��ەواوەت��ى ئەنجامەکانى ه��ەڵ��ب��ژاردن و‬ ‫بەخواستى خۆى بێت یان گوشارى دەرەکى‬ ‫دووبارەکردنەوەى هەڵبژاردن بەدوور و‬ ‫نەگونجاو دەزانێت‪.‬‬ ‫ل��ەپ��اڵ ئ���ەم کێشمە کێشە س��ی��اس��ى و‬ ‫قەزاییەى کە ئێستا لەگۆڕەپانى عێراق‬ ‫دەگوزەرێت تا ئێستا شیعەکان کۆک نین‬ ‫لەسەر چۆنیەتى پێکهێنانى گەورەترین‬ ‫لیستى پەڕلەمان و چۆنیەتى دیاریکردنى‬ ‫کاندیدى سەرۆکایەتى وەزی��ران‪ ،‬جگە لە‬ ‫هاوپەیمانێتى سەدرو حەشد‪ ،‬عەبادیش‬ ‫الى خ���ۆی���ەوە خ��ەری��ک��ى ک���ردن���ەوەى‬ ‫ب��ەرەی��ەک��ى ن��وێ��ى سیاسییە‪ .‬لەهەموو‬ ‫ئەمانەش مەترسیداتر ئەگەرى خزانى‬ ‫عێراقە بۆ ناو بۆشاییەکى ئەمنى گەورە‬ ‫لەگەڵ کۆتاییهاتنى تەمەنى حکومەت‪،‬‬ ‫ب��ەه��ۆى ب��وون��ى چ��ەک��ى زۆرو ئاسانى‬ ‫ساختەکردنى ناسنامەى هێزە ئەمنییەکان‬ ‫و بوونى چەندە گروپ و هێزو میلیشیاى‬ ‫ج��ۆراوج��ۆرى پ��اش��م��اوەى دواى جەنگى‬ ‫داعش و لەسایەى کزبوونى شەرعیەتى‬ ‫حکومەت لەسەرەتاى تەمموز ئەوان دەبنە‬ ‫بەهێزترین الیەنى سەر ئەرزى واقیع‪.‬‬

‫هەڵبژاردنێکی بێ هاوشێوە لە مێژووی تورکیادا‬

‫بەکر شوانی‬

‫ڕۆژی ی��ەک��ش��ەم��ەی داه���ات���وو‪،٢٠١٨/٦/٢٤ ،‬‬ ‫لە تورکیا هەڵبژاردنی س��ەرۆک کۆمار و‬ ‫ئەندامانی ئەنجوومەنی گ��ەورەی میللەتی‬ ‫ت��ورک «پ��ەرل��ەم��ان» ب��ەڕێ��وە دەچ��ێ��ت‪ .‬لەم‬ ‫هەڵبژاردنەدا دوو بەرەی سەرەکی کێبەرکێ‬ ‫دەک��ەن‪ :‬بەرەی پشتیوانیکەر لە ئەردۆغان‬ ‫بۆ چەسپاندنی سیستەمی سەرۆکایەتی و‬ ‫بەرەی هەوڵدەر بۆ بە دۆڕاندانی ئەردۆغان‬ ‫یان بە دەستهێنانی زۆرینەی پەرلەمانتاری‪.‬‬ ‫شرۆڤەکاران و چاودێرانی سیاسیش پێیان‬ ‫وای��ە پارتی دیموکراتیی گ��ەالن (هەدەپە)‬ ‫سەنگی مەحەکی هەڵبژاردنەکانە و دەنگی‬ ‫دەنگدەرانی ئەم پارتە ئەنجامەکان یەکالیی‬ ‫دەکاتەوە‪ .‬بە شێوەیەکی گشتی هەڵبژاردنە‬ ‫پێشوەختەکەی تورکیا کۆمەڵێک پێشهات و‬ ‫پێدراوی هێناوەتە ئاراوە کە جاری یەکەمە‬ ‫لە مێژووی کۆماری تورکیادا ڕوودەدەن‪ ،‬بە‬ ‫تایبەتیش پێکهێنانی هاوپەیمانی لە نێوان‬ ‫حزبەکاندا لە قۆناغی پێش ئەنجامدانی‬ ‫هەڵبژاردندا‪.‬‬ ‫پەرلەمانی تورکیا لە مانگی ئاداری ڕابردوودا‬ ‫پ���رۆژە یاسایەکی هاوبەشی پارتی داد و‬

‫گەشەپێدان (ئاکەپە) و پارتی گەلی میللیی‬ ‫نەتەوەپەرست (مەهەپە)ی پەسەند کرد‬ ‫کە تایبەت بوو بە مۆڵەتدان بۆ پێکهێنانی‬ ‫هاوپەیمانی لە نێوان حزبەکاندا ب��ەر لە‬ ‫ئەنجامدانی هەڵبژاردن‪ .‬بەپێی ئەو یاسایە‪،‬‬ ‫حزبەکان بۆیان هەیە وەک هاوپەیمان بچنە‬ ‫هەڵبژاردنەوە‪ ،‬بەاڵم ناوی هەر حزبێک وەک‬ ‫خۆی لەسەر پسوولەی دەنگدان دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫وەک چاودێران لە تورکیا و دنیای ڕۆژئاوا‬ ‫بۆی دەچن‪ ،‬ئەم یاسایە بۆی هەیە دواڕۆژی‬ ‫تورکیا بە شێوەیەکی جیاواز لەوەی کە هەیە‪،‬‬ ‫دابڕێژێتەوە‪.‬‬ ‫گ��ەورەت��ری��ن ت���ەگ���ەرەی ن���او سیستەمی‬ ‫هەڵبژاردنەکانی تورکیا ک��ە م��ەرج��ی بە‬ ‫دەستهێنانی ‪%١٠‬ی دەنگەکان و بەرەو سەرەوەیە‬ ‫بۆ گەیشتن بە پەرلەمان‪ ،‬وەکو خۆی ماوەتەوە‬ ‫و ئەمەش وەک هەمیشە مایەی ڕەخنەی‬ ‫توندی پارتەکانی ئۆپۆزسیۆنە‪ .‬ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫تورکی کە پارتی کۆماریی گەل (جەهەپە)‬ ‫ڕابەرایەتیی دەک��ات‪ ،‬چاوی لەوە بڕیوە کە‬ ‫هەدەپە بتوانێت بەربەستی ‪ %١٠‬تێپەڕێنێت‪،‬‬ ‫ئەگەرچی ئامادە نەبوو هاوپەیمانیی لەگەڵدا‬ ‫دابمەزرێنێت‪ .‬هۆکاری خۆ بەدوورگرتنی‬ ‫جەهەپە لە هەدەپە دەگەڕێتەوە بۆ نەبوونی‬ ‫بەرنامە و ستراتیژییەکی ڕوون و بەرچاو الی‬ ‫جەهەپە بۆ چارەسەرکردنی پرسی کورد لە‬ ‫باکوری کوردستان‪.‬‬ ‫دەس��ت��پ��ێ��ش��خ��ەری ی��ەک��ەم و س��ەرەک��ی بۆ‬ ‫ئەنجامدانی گۆڕانکارییەکانی سیستەمی‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن دەوڵ���ەت باخچەلیی سەرۆکی‬ ‫مەهەپە بوو کە تا دوو ساڵ لەمەوبەریش‬ ‫دژبەرێکی سەرسەختی ئەردۆغان و ئاکەپە‬ ‫بوو‪ ،‬بەجۆرێک جاری وا هەبوو ئەردۆغان‬ ‫و باخچەلی لە ناوهێنانی یەکدیدا جنێوی‬

‫خاوەن ئیمتیازو سەرنوسەر‪:‬‬ ‫تارق فاتیح‬

‫بازاڕییان بە یەک دەدا‪ ،‬بەاڵم باخچەلی لە‬ ‫کودەتاکەی ساڵی ‪٢٠١٦‬دا پشتی ئەردۆغان و‬ ‫ئاکەپەی گرت و لە ڕیفراندۆمەکەی نیسانی‬ ‫ساڵی ڕابردوویشدا پشتیوانێکی گەورە بوو بۆ‬ ‫گۆڕینی سیستەمی بەڕێوەبردنی دەوڵەت لە‬ ‫پەرلەمانییەوە بۆ سەرۆکایەتی‪ .‬تەگەرەیەکی‬ ‫گەورە کە لەم کاتەدا ڕووب��ەڕووی مەهەپە‪،‬‬ ‫ج��ی��اب��وون��ەوەی گرووپێک پەرلەمانتاری‬ ‫م��ەه��ەپ��ە ب��وو ب��ە س��ەرۆک��ای��ەت��ی��ی مێراک‬ ‫ئاکشێنەر کە پارتێکی تری نەتەوەپەرستیان‬ ‫بە ناوی «ئیی پارتی – پارتی باش» دامەزراند‬ ‫و ئەم هەنگاوە مەهەپەی هێنایە سەر ئەو‬ ‫ب��اوەڕەی کە ڕێ��ژەی دەنگەکانی دادەبەزێت‬ ‫ب��ۆ ژێ��ر ‪ .%١٢‬ه��ەر ب��ۆی��ە باخچەلی هیچ‬ ‫دوودڵییەکی نەنواند بۆ سازدانی هاوپەیمانی‬ ‫لەگەڵ ئەردۆغان و ئاکەپەی دوژمنی دوێنێ‬ ‫و دۆس��ت��ی ئ��ەم��ڕۆی��دا‪ .‬باخچەلی س��ەرەت��ا‬ ‫ڕایگەیاندبوو کە پارتەکەی ئەو پاڵێوراو بۆ‬ ‫پۆستی س��ەرۆک کۆمار دەستنیشان ناکات‪،‬‬ ‫بەاڵم لەبەرامبەر ئەوەدا مەرجی ئەنجامدانی‬ ‫گۆڕانکاریی لە یاسای هەڵبژاردندا خستبووە‬ ‫ب���ەردەم ئاکەپە‪ .‬بە چاوگێڕان بە وت��ار و‬ ‫شرۆڤەکانی ڕۆژنامەنووسان و چاودێرانی‬ ‫تورکیادا بۆمان دەردەکەوێت کە بە ڕوونی‬ ‫نازانرێت داخۆ نزیکبوونەوەی باخچەلی لە‬ ‫ئەردۆغان تاکتیکە یان ستراتیژ‪ ،‬بەاڵم ئاکەپە‬ ‫لە دۆخێکدایە کە ناچار ب��ووە بە سنگی‬ ‫فراوانەوە پێشوازی لە هاوپەیمانی لەگەڵ‬ ‫ئاکەپەدا بکات‪.‬‬ ‫لە ڕیفراندۆمی هەموارکردنی دەستووردا‬ ‫کە ساڵی ڕابردوو ئەنجام درا‪ ،‬تەنیا ‪%٥١،٣‬ی‬ ‫دەنگدەران دەنگی «بەڵێ»یان دا و ئەمەش‬ ‫بە ڕای چاودێران بەشی ئەوە ناکات کورسیی‬ ‫سەرۆکایەتیی کۆمار بۆ ئ��ەردۆغ��ان زامن‬

‫بکات‪ .‬هاوکات سازدانی هاوپەیمانی لەگەڵ‬ ‫مەهەپە بە شێوەیەکی خۆبەخۆ ڕێ خۆش‬ ‫دەک��ات بۆ ئ��ەوەی کە ئاکەپە ڕێژەیەک لە‬ ‫دەنگی دەن��گ��دەران��ی کۆنەپارێزی باکوری‬ ‫ک��وردس��ت��ان ل��ە دەس���ت ب���دات‪ .‬هەڵوێستی‬ ‫دوژمنکارانەی مەهەپە و باخچەلی لەمەڕ‬ ‫پرسی ک��ورد لە باکور و پارچەکانی تری‬ ‫کوردستان ناسراوە‪ .‬باخچەلی لە سەروبەندی‬ ‫شەڕی داگیرکردنی عەفریندا داوای دەکرد‬ ‫«یان شارەکە بە تەواوی وێران بکرێت‪ ،‬یان‬ ‫تیرۆریستان تیایدا بسووتێنرێن»‪ ،‬چونکە‬ ‫وەک دەزان���رێ���ت‪ ،‬ب��ە ب���ڕوای باخچەلی و‬ ‫دەوڵەتی تورک‪ ،‬پارتی یەکێتیی دیموکراتی‬ ‫(یەپەگە) لە ڕۆژئاوای کوردستان درێژکراوەی‬ ‫پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)یە و‬ ‫ئەمەش‪ ،‬بەپێی بۆچوونی ئانکارا‪ ،‬هەڕەشە‬ ‫بۆ سەر ئاسایشی تورکیا پێکدەهێنێت‪ .‬هەر‬ ‫ئەم خاڵەش‪ ،‬واتە هەڕەشە لە تورکیا‪ ،‬خاڵی‬ ‫سەرەکیی کۆکەرەوەی هەردوو پارتی ئاکەپە‬ ‫و مەهەپەیە لە هاوپەیمانییەکدا بەناوی‬ ‫«هاوپەیمانیی گەل» کە هەردوو الیان بە تاکە‬ ‫چارەسەری دەزان��ن بۆ تورکیا و دژبەرانی‬ ‫خۆیانیش ل��ە هێزەکانی ئۆپۆزسیۆن بە‬ ‫خزمەتکردنی «بەرژەوەندییەکانی دوژمنان»‬ ‫تاوانبار دەکەن‪.‬‬ ‫خاڵێکی تری سەرنجڕاکێش ئەوە بوو حزبی‬ ‫سەعادەتی ئیسالمی بانگەوازی «هاوپەیمانیی‬ ‫گ����ەل»ی ڕەت ک�����ردەوە و چ���ووە ب���ەرەی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنەوە‪ .‬ئەم حزبە گرفتی تێپەڕاندنی‬ ‫بەربەستی بەدەەستهێنانی ‪%١٠‬ی دەنگەکانی‬ ‫هەیە و لەبەر ئ��ەو هۆیەش لە پەرلەمان‬ ‫نوێنەری نییە‪ ،‬بۆیە چاوی لەوەیە دەنگی‬ ‫ئەو دەنگدەرە دیندارانە بە دەست بهێنێت کە‬ ‫لە ئاکەپە تووڕە و بێزارن‪ .‬حزبی سەعادەت‬

‫ناونیشان‪ :‬شەقامی سالم ‪ -‬نزیك بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫پەروەردە‪ ،‬باڵەخانەی نازناز ‪ -‬شوقەی ‪٨‬‬

‫ماوەیەک هاوکاری جەهەپە و پارتی باشی کرد‬ ‫بۆ دەستنیشانکردنی پاڵێوراوێکی هاوبەش بۆ‬ ‫پۆستی سەرۆک کۆمار‪ ،‬بەاڵم بە هۆی کەمیی‬ ‫کات و سازش نەکردن لەسەر هەندێک خاڵ بۆ‬ ‫یەکدی‪ ،‬لەو هەنگاوەدا سەرکەوتوو نەبوون‪،‬‬ ‫وەل��ێ توانییان گردبوونەوەیەک بە ناوی‬ ‫«هاوپەیمانیی نەتەوە» پێک بهێنن‪ .‬هەرچی‬ ‫میدیا و ناوەندە سیاسییەکانی ئاکەپەیە‪،‬‬ ‫«هاوپەیمانیی ن��ەت��ەوە»ی ئۆپۆزسیۆن بە‬ ‫«هاوپەیمانیی تووڕەیی» ناو دەبەن و پێیان‬ ‫وای���ە تاکە ئامانجی ب���ەرەی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫دژایەتیکردنی ئ��ەردۆغ��ان��ە‪ .‬گەورەترین‬ ‫کێشەی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ه��ەب��وون��ی زی���اد لە‬ ‫پاڵێوراوێکە بۆ پۆستی سەرۆکایەتیی کۆمار‬ ‫کە ئەمەش وا دەکات پاڵێوراوەکان نەک هەر‬ ‫دژی ئەردۆغان‪ ،‬بەڵکو پێویستە دژی یەکدیش‬ ‫بێنە مەیدان و ئەمەش ئەگەری گەیشتنیان‬ ‫بە خوولی دووەم���ی هەڵبژاردنی س��ەرۆک‬ ‫کۆمار الواز دەک��ات‪ .‬بەاڵم ئۆپۆزسیۆن بیر‬ ‫لەوە دەکاتەوە ئەگەر پۆستی سەرۆکایەتیی‬ ‫کۆماریش بەدەست نەهێنێت‪ ،‬ئ��ەوا هەوڵ‬ ‫دەدات زۆرینەی پەرلەمان بەدەست بخات‪.‬‬ ‫بەڕای چاودێران‪ ،‬هەموو ئەو سیناریۆیانە‬ ‫پەیوەستە بە ئەنجامەکانی هەدەپەوە کە‬ ‫ئەگەر وەک هەڵبژاردنەکانی ‪ ٢٠١٥‬بەربەستی‬ ‫‪%١٠‬ی دەنگەکان تێپەڕێنێت کە ئەمەش بەپێی‬ ‫ڕاپرسییەکان ئەگەرێکی بەهێزە‪ ،‬ئەوا ئاکەپە‬ ‫کێشەی زۆرینەی پەرلەمانتاریی دەبێت‪ .‬بە‬ ‫هەرحاڵ ئێوارەی ڕۆژی یەکشەمەی داهاتوو‬ ‫ڕوون دەبێتەوە داخ��ۆ خ��ۆری ئەردۆغان و‬ ‫ئاکەپە بۆ چەند ساڵێکی تریش بە ئاسمانی‬ ‫سیاسەتی تورکیاوە دەدرەوشێتەوە‪ ،‬یان ڕوو‬ ‫لە ئاوابوون دەکات!‬

‫تەلەفۆن‪0533188045 :‬‬

‫ ئاگاداریی سهرجهم فۆتۆگرافهر و هاواڵتیان و رۆژنامهنووسان‬ ‫رۆژنامهى‬ ‫ بینێرن‬،‫ ههر وێنهیهکى جوان یان ڤیدیۆیهکى سهرنج راکێشتان لهال ههیه‬،‫دهکاتهوه‬  ‫ پاش باڵوبوونهوهى له رۆژنامهو سایت و فهیسبووکى‬، ‫بۆ ناونیشانهکانى‬ ‫ خاوهنهکهى پاداشت دهکرێت بهمهرجێک پێشتر له‬،‫له تۆڕى کۆمهاڵیهتى فهیسبووک‬ .‫ دهگهڕێتهوه‬ ‫هیچ شوێنێکى دیکه باڵونهبووبێتهوه و خاوهندارییهکهى بۆ‬

‫لە فەیسبوک الیکمان بکەن‬

HawlatiNews

:‫ له فهیسبوک‬ ‫ناونیشانى پهیجى‬ )HawlatiNews(

çŽíÐóÜóm@òŠbàˆ

çb“ïäìbä

Šb’@õìbä

07702264447

 ‫ى‬‫ﯾ‬ ‫ﯿ‬  ‫ى‬



07502201001 07504478312@ 07826002676

 ‫ى‬‫رد‬‫رو‬ ‫ر‬‫را‬ ‫راس‬ /‫ن‬ ‫ى‬

‫و‬‫ه‬

 ‫و‬‫ر‬‫را‬  ‫ى‬ / 

‫و‬‫ه‬

07702111044

‫ ه‬‫وا‬‫ر‬ ‫ﯿ‬  /‫دى‬ ‫ى‬

‫ه‬

07501786818

‫ر‬‫ﯾ‬  ‫و‬ ‫ﯿ‬  /‫د‬ ‫ى‬

‫دق‬‫ﯾ‬

07508769848

‫ن‬ ‫ر‬‫را‬  ‫ﯾ‬ ‫رو‬ ‫زاڕى‬/‫ر‬ ‫ى‬



07701581018

‫ﯾ‬‫ء ا‬‫ﯿ‬ ‫و‬ ‫ﯿ‬ ‫ى‬ 30 .1 ‫ر‬ /‫ن‬‫ى ڕ‬ ‫ﯾ‬ ‫هﯿ‬ ‫ى‬ ‫ر‬‫را‬ ‫زاڕ‬‫و‬.2 ‫ر‬

‫ن‬‫ﯾ‬‫ر‬‫د‬

07701266914

‫ت‬‫ﯿ‬ ‫ى‬‫ﯾ‬ ‫روو‬ ‫ن‬‫ﯿ‬  ‫زاڕ‬‫و‬ / ‫ى‬

‫ر‬

07701203475

‫زاڕ‬‫و‬ ‫رى‬ ‫ى‬

‫ى‬

07701536973@ 07501536973

 /‫ى زا‬‫ڕاو‬ ‫و‬

‫ڕ‬‫ار‬

07701568263

  ‫ر‬‫را‬  /‫ﯾ‬ ‫ى ا‬

‫ﯿ‬‫ڕا‬

07701511065

‫ن‬‫ر‬ ‫ى‬ ‫ر‬‫را‬  ‫و‬ ‫ى ژﯾ‬

‫دز‬

07701549050@

‫ن‬‫اﯾ‬ ‫ى‬ ‫ر‬‫ا‬   / ‫ژار‬‫ى ه‬

‫ﯾ‬

‫بۆ باڵوکردنەوەی‬ ‫ئاگاداری و بانگەوازەکانتان‬

 ‫لە رۆژنامەی‬ ‫پەیوەندی بەم‬ ‫ناونیشانانە بکەن‬