In Fries om utens

Wêr komst wei en wêr wennest no?

Ik kom oarspronklik út Grou, mar wenje yntusken al hast fyftjin jier yn Spanje. De earste seis jier yn Barcelona en dêrnei binne wy ferhuze nei Terrassa. It binnenlân yn, op 30 minuten fan Barcelona. Ik wurkje hjir as freelancer en help Katalaanske ûndernimmers en bedriuwen mei de eksport fan harren produkten en tsjinsten op it gebiet fan tekstyl, moade, dekoraasje en lifestyle. Ek bin ik kontaktpersoan foar Nederlânske bedriuwen dy’t de Spaanske merk op wolle. We ha it hjir goed: meastal moai waar mei in soad sinne, de Katalaanske kust is skitterjend, yn ’e buert binne bergen dêr’t je moai (hurd)rinne kinne en yn ’e winter ha we skypystes op twa oerkes riden. Ik bin grut fan fan de Spaanske wyn en sil ek net gau nee sizze tsjin ergens in hapke ite.

Hoe bisto yn Spanje bedarre?

Nei myn stúdzje, International Business & Languages, ha ik in pear jier yn Ljouwert oan it wurk west. It aventoer om wer nei it bûtenlân te gean, lokke en fia fia krige ik de kâns om in simmerseizoen by de ANWB yn Barcelona te wurkjen. Under myn stúdzje hie ik al in jier yn Valencia wenne, dus Spanje wie my net frjemd. Ik kaam dy simmer yn oanrekking mei de kuorbalwrâld yn Kataluña, learde Sergio kennen en ha doe it beslút naam om wat langer te bliuwen…

Wat is dyn memmetaal?

Frysk is myn memmetaal. Thús, yn Grou, waard der Frysk praat. Frysk hat eins altyd sintraal stien yn it wurk fan ús mem: yn it ûnderwiis, by Omrop Fryslân. Je kinne wol sizze dat der by ús thús geef Frysk praat wurdt. Bryfkes op ’e keukentafel wiene en binne skreaun yn it Frysk. De radio en telefyzje steane altyd op Omrop Fryslân. Yn ’e boekekast steane in soad Fryske boeken. De Fryske taal hat altyd en oeral oanwêzich west.

Hokker taal/talen prate jimme thús?

Spaansk, Frysk en Katalaansk. Sergio, syn famylje en ús freonen hjir prate Spaansk tsjin ús bern. Op ’e kresj en aanst op skoalle is Katalaansk de fiertaal. Ik praat Frysk mei de bern. Sergio en ik prate Spaansk meielkoar.

Hoe belangryk is Fryslân en/of de Fryske taal foar dy?

Ik brûk it alle dagen. It praten mei Jan en Lys. Foarlêze: It ‘Tûzen wurden’-boek en ‘Pykje Fjouwer’ binne hjir favoryt. Audio’s en tekstberjochten fia WhatsApp nei freonen en famylje. De berneferskes op Spotify fan û.o. de Familie van der Meer en Janneke Brakels. Ik bin der grutsk op dat ik Frysk praat en skriuwe kin en fyn it in moaie taal. Ik wurkje in soad gear mei Katalaanske bedriuwen en de smalltalk by in earste gesprek giet faak oer myn namme en wêr’t ik wei kom. De oerienkomsten tusken it Frysk en it Katalaansk komme dan al gau op tafel. Al spilet it Katalaansk hjir in folle gruttere rol as it Frysk yn Fryslân; de taal op skoalle is Katalaansk, bern krije hjir in pear oerkes yn ’e wike Spaansk, krekt as Ingelsk. Ek yn supermerken binne de teksten yn it Katalaansk. En der binne noch altyd, foaral it binnenlân yn, in soad barkes en restaurants mei allinnich in Katalaanske menukaart.

Praat Jan ek al in bytsje Frysk?

Hy ferstiet alle trije talen prima. Mar syn omgongstaal is Spaansk, ek tsjin my. Ik bin de iennichste yn syn deistich libben dy’t Frysk praat, dus dat sil wol gewoan wêze. Ik bliuw moai Frysk praten, sjongen en foarlêzen en genietsje derfan at Jan Fryske wurden yn syn Spaanske sinnen brûkt, lykas: • Mem, ¿por qué tengo in brutsen earm? (mem, wêrom ha ik in brutsen earm?) • Mem, quiero ir a beppe y comer koeke. (mem, ik wol graach nei beppe en koeke ite) • Lys, tú eres mi suske. (Lys, do bist myn suske).

Ik kin hiel bot genietsje fan de taalûntwikkeling fan Jan. Taal is sa bysûnder. Ik praat sels ek meardere talen, mar de ûntwikkeling fan in bern is sa moai om te sjen en mei te meitsjen. Lûdsjes, earste wurdsjes, komplete sinnen, net op wurden komme kinne mar wol trochpraten bliuwe, it werheljen fan wurden fan oaren, dûbele betsjuttingen fan wurden (wyn, do, kin...). It soarget soms foar grappige situaasjes hjir thús. En Jan is noch mar trije, dus der komt ek noch fan alles. Ik soe it hiel moai fine at Jan en Lys oer in pear jier meielkoar yn it Frysk prate. Wa wit!

Al boartsjend kommunisearjen leare

Elske is in famke fan hast trije jier mei in Taalontwikkelingsstoornis (TOS). Se is drok dwaande yn it keukentsje. Mem sit dernjonken en sjocht nei har.

‘Mem!’ ropt Elske. ‘Ja Elske? Makkest wat lekkers?’ freget mem. ‘Jooo!’ ropt Elske. Se riert wakker yn in panne om. ‘Sil ik yn dizze panne riere?’ ‘Jo’, knikt Elske. Mem pakt ek in leppel en riert. ‘Is dat foar dy?’ wiist se. Elske skoddet de holle en seit: ‘Noo.’ Se wiist nei mem en stekt dan ien finger op. Se makket noch in lûdsje en wiist dan nei harsels mei twa fingers yn ’e loft. Mem docht de hânbewegingen nei en seit: ‘Krij ik ien hapke en do twa?’ Elske knikt. ‘Mhh lekker!’ seit mem. ‘Wat makkest?’ wol mem witte. ‘Noet!’ ropt Elske bliid. ‘Sop?’ freget mem. ‘Noo Noet!’ ropt Elske fel. ‘Patat?’ seit mem. Elske skoddet de holle en riert fierder yn de panne. ‘It is fêst hiel lekker’, seit mem. Elske is stil. Stoppet mei rieren. Mem lit har efkes gewurde, mar seit dan: ‘Sille we it opskeppe? Hast ek in board?’ Mem sprekt alle sinnen rêstich en stadich út. Elske dûkt daliks it keukentsje yn, op syk nei boarden.

Mem en Elske meie grutsk wêze op it petear dat sy krekt tegearre fierd hawwe. Jawis, mem ferstie Elske lang net altiten. Mar se hiene tegearre in echt petear. Hiel weardefol foar de bân tusken Elske en mem.