Gebaretaal

Gebaretaal is net allinnich foar minsken dy’t dôf binne. It kin ek hiel goed brûkt wurde by babys en jonge bern dy’t noch net (goed) prate. Karin de Jong, fan Taal foar lytskes, jout les yn gebaretaal. Dat docht se ek yn it Frysk en dêrmei is se de iennichste. ‘It is sa’n moai momint ast in gebaar weromkrijst fan dyn bern! En dat yn dyn memmetaal.’

Karin hat sels trije jonges fan respektyflik 4,5 jier, 3 jier en 1,5 jier. Sy is no twa jier dwaande mei gebaretaal en hat in Nederlânsktalige dosinte-oplieding “Baby- en Kindgebaren” dien. ‘Mar ik woe graach trochgean yn it Frysk.’ De gebaren dy’t Karin brûkt, komme út de Nederlânske gebaretaal. ‘Dus ien dy’t gebaren yn it Nederlânsk docht, begrypt my ek en oarsom.’

Poep

Karin fertelt: ‘Us âldste wie 2,5 jier doe’t ik begûn mei gebaretaal. Hy koe al wurden achterelkoar sizze, mar kaam der net út as hy yn ien kear wat fertelle woe. Gebaretaal holp him dêrby. Us twadde wie doe tsien moanne. By him seach ik nei in pear moannen de earste gebaren al werom. Op in bepaald stuit wie hy better te ferstean as syn âldere broer, troch de ûndersteuning fan gebaren.’ Ek de jongste soan brûkt al gebaren. ‘Hiel handich: as hy poept hat, makket er it gebaar foar poep. Dan wit ik wat der gebeure moat!’

Motoryk

Gebaretaal is in goeie ûndersteuning by de spraak- en taalûntwikkeling fan bern. ‘Bern binne fisueel ynsteld. Asto in wurd seist en dêr in gebaar by makkest, ha sy in byld by dat wurd. By bern komt de motoryk earder op gong as de spraak: troch gebaren te brûken, kinne se harren uterje foardat se prate kinne. Bern dy’t yn ’e holle al in hiel soad witte, kinne sa dúdlik meitsje wat se wolle. Dat skeelt in protte frustraasje.’

Kommunikaasje

Minsken freegje Karin wolris oft har bern dôf binne, as se sjogge dat Karin gebaretaal brûkt. ‘Dan lis ik it graach út. Kommunikaasje is folle mear as taal allinnich. Watsto dochst mei dyn lichem is like belangryk. Asto in gebaar makkest, sjogge bern dat hiel goed. It is sa’n moai momint as dyn bern sels in gebaar werom makket! By ús jongste seach ik mei fiif moanne dat hy it gebaar foar “mear” makke: hy woe mear drinke. Soms gie it hiel hurd: learde hy yn in pear wiken tiid in soad gebaren derby. It is krekt as mei krûpen en rinnen: elk docht dat op syn eigen tiid.’

Konsekwint

Ast begjint mei gebaretaal is it belangryk om dat konsekwint te dwaan. ‘Leafst de hiele dei troch: meitsje der in gewoante fan. Do hoechst echt net alles watst seist, yn gebaren te dwaan. Meitsje by belangrike dingen, dy’t faak foarkomme, it gebaar derby. Sa as: drinke, ite, sliepe, heit, mem en auto. Op in bepaald stuit giet it fansels, dan tinkst der net iens mear by nei.’ Ek by it boekjelêzen of it sjongen fan ferskes kinst gebaren brûke. ‘Ek dan hoechst net elk wurd mei in gebaar te ûndersteunen. Brûk in pear gebaren, bygelyks as it haadûnderwerp fan it ferhaal of it ferske foarbykomt. Bygelyks in bist, of in trekker of sokssawat.’

Begjin dit jier hat Karin nei twa gastâlders west om út te lizzen hoe’t sy wurket. ‘Sy fûnen it hiel nijsgjirrich en ha fan my leard hoe’t sy gebaretaal yn it Frysk brûke kinne mei de bern.’ Dy bern nimme dat fansels ek mei nei hûs. ‘Ik soe it moai fine as it gewoaner wurdt om neist taal ek gebaren te brûken. Der is eins gjin bern dat de gebaren nét oppakt: se brûke it allegear ast it se oanlearst. Do dochst it noait foar neat!’

Zie ook www.taalfoarlytskes.nl taal_foar_lytskes

Gruttere wurdskat

Yn Amearika is ûndersyk dien mei twahûndert bern yn twa groepen. De iene groep krige allinne taal te hearren, de oare groep krige taal én gebaretaal. ‘Doe’t de bern achttjin moanne âld wienen, hienen de bern yn de earste groep in wurdskat fan gemiddeld 50 wurden. De bern yn de twadde groep hienen in wurdskat fan wol 104 wurden. Ek koenen se al 70 gebaren werkenne.’

Op iedere school binnen Adenium zijn teams bezig met het (leren) herkennen en signaleren van kinderen die meer kunnen dan het reguliere lesprogramma aanbiedt: de meer- en hoogbegaafde kinderen. Inclusief onderwijs geldt ook voor deze groep.

Anne komt thuis en gooit, met veel lawaai, de tas in de gang en stampt verder naar binnen. In de kamer zit Robin te spelen. Anne loopt langs en gooit de blokkentoren omver.

Moeder kijkt naar Anne en ziet de frustratie in de ogen, in het hele gezicht. ‘Hoe was het op school?’ 'Nou wat denk je? Saai!' Het komt steeds vaker voor, een boze en bovenal gefrustreerde Anne.

De leerkracht ziet in Anne een kind dat mooie resultaten haalt. Geen frustratie, geen te makkelijk werk, gewoon een kind dat lekker gaat, maar ook zeker nog dingen te leren heeft.

En Anne zelf? De hele dag door hoort en ziet Anne alles wat er gebeurt in de klas. Bij alles gaan de radertjes aan: Wat weet ik hier al van? Wat wil ik nog weten? Door al deze vragen en dit denken is Anne soms de draad een beetje kwijt. Het werk in de klas weet Anne allemaal meteen. Maar dat komt zo eigenwijs over, dus steekt Anne maar niet te veel de vinger op.

Samen met school gaan Anne en de ouders in gesprek. Vanuit de 3-hoek kind-ouders-school wordt gekeken naar wat een leerling nodig heeft om zo optimaal mogelijk te groeien en zich te ontwikkelen. Er wordt, samen met een bovenschools specialist hoogbegaafdheid, gekeken naar: hoe herken je deze kinderen, ook als ze onderpresteren of 'lastig’ gedrag laten zien? Hoe ga je compacten en verrijken? Welke opdrachten zijn geschikt, welke vragen kun je stellen? Zo krijgen leerkrachten handvatten om in de klas met de kinderen aan de slag te gaan, ze erbij te houden en te laten groeien in hun eigen tempo en passend bij wat ze kunnen.

Daarnaast hebben we binnen Adenium een bovenschoolse plusklas waar deze kinderen welkom zijn. Hier vinden ze gelijkgestemden, uitdagingen in zowel het leren leren, het leren leven en leren denken.

We blijven binnen Adenium op zoek naar kennis over hoe we deze leerlingen zo goed mogelijk kunnen begeleiden. Daarom doen we mee met POINT-NN, een kenniswerkplaats waarbinnen samen met onderzoekers van Windesheim en de Rijksuniversiteit Groningen vragen uit de praktijk worden onderzocht. Want we vinden het belangrijk om vanuit theorie en onderzoek ons onderwijs vorm te geven, steeds op zoek naar een passende vertaling voor onze leerlingen. Omdat we werken aan het laten groeien en floreren van alle leerlingen: groeikracht voor iedereen, ook voor Anne!

Sa prate wy thús: Pyt en Mariann

Pyt (65) en Mariann (45) Kloosterman wenje mei harren dochter Csenge (3) yn Drachten. Heit Pyt praat Frysk mei Csenge en anya (mem) Mariann brûkt har memmetaal Hongaarsk mei Csenge. Underling prate Pyt en Mariann Nederlânsk.

Pyt en Mariann troffen elkoar yn Oekraïne, dêr’t Pyt oan it wurk wie foar de organisaasje ‘World Servants’. ‘Wy bouden dêr in weeshûs, Mariann wie tolk.’ De fiertaal tusken Pyt en Mariann wie doe noch Ingelsk, mar doe’t sy letter mei-inoar yn Drachten wennen, waard de fiertaal stadichoan Nederlânsk. Mariann moast wol bot wenne oan har nije libben hjir. ‘Alles was anders: het eten, de mensen, de verjaardagen… Ik voelde me net een baby, ik moest alles opnieuw leren.’

Gelokkich fielt Mariann har hjir no nei acht jier hielendal thús, en in echte Fries. ‘Als ik buiten Friesland ben, dan voel ik me heel trots op Friesland en dat ik de Friese taal versta.’ Dat Mariann har hjir no hielendal thúsfielt, komt ek troch harren dochter Csenge Marije fan 3 jier. Csenge hat sawol de Nederlânske as de Hongaarske nasjonaliteit. Pyt: ‘Dat wy beide ús eigen taal mei har prate soene, wie foar ús hiel fanselssprekkend.’ Mariann leit út: ‘Kinderen kunnen makkelijk meerdere talen leren, dat is goed voor de hersenen. Ik vind het heel vreemd dat sommige mensen hier er niet voor kiezen de Friese taal door te geven. Er zitten eigenlijk alleen maar voordelen aan meertalig opgroeien.’ Sa genietsje sy der bygelyks allegear o sa fan dat Csenge no hûndert út prate kin mei har ‘papa en mama’ (pake en beppe yn it Hongaarsk). ‘Wij videobellen elke dag met elkaar’, fertelt Mariann. ‘Csenge vindt dat ook fijn, want naast mij komt ze hier niet veel Hongaarssprekende mensen tegen.’ Se besykje twa kear yn it jier de lange reis nei Hongarije te meitsjen. Wylst se yn de auto sitte, lústerje se nei ‘Sjolle sjauffeur’, ‘Yn ’e moanneskyn’ en oare Fryske berneferskes . Pyt: ‘Wy steane der fersteld fan hoe’t sy al dy ferskes ûnthâlde en meisjonge kin.’

Pyt en Mariann binne beide aardich konsekwint yn it praten fan harren eigen taal. Mariann: ‘Dat heb ik wel tegen Pyt gezegd: als je wilt dat Csenge later ook in het Fries gaat bidden, dan moet je nu ook in het Fries bidden.’ Sûnttiid bidt Pyt yn it Frysk mei Csenge. ‘En wy lêze in hiel soad mei har, Tomke en oare Fryske boekjes.’ Mariann giet om de trije wike nei de biblioteek en nimt dan nije boekjes en fansels in heit&mem mei. As Mariann sels foarlêst, set sy de boekjes yn it Hongaarsk oer. Dy konsekwinte oanpak soarget derfoar dat Csenge harsels al hiel bewust is fan de ferskillende talen. Pyt laket: ‘Dan seit se tsjin Mariann: sa sizze wy dat yn it Frysk!’