MELITIA

tekst Rick Meulensteen fotografie Linelle Deunk Melitia (48) is sinds vorig jaar niet moeder van vier, maar van vijf zonen. Haar zoon Jayden gaat nu door het leven als jongen. Een gesprek over een zoon die eindelijk zichzelf is, en over hoe leven met hiv het makkelijker maakt om daar open over te zijn.

“HET WAS CARNAVAL op de basisschool, en ik weet nog dat ik aan Jayden vroeg of ie verkleed wilde gaan als prinses. ‘Nee, ik wil een cowboy zijn’, zei hij. Ik zei: ‘Nee, je bedoelt een cowgirl!’ Nee-hee, herhaalde hij. En daar stond ie dan, alle meisjes verkleed als prinsesjes, en Jayden als cowboy, met hoed en pistool, helemaal gelukkig. Terugdenkend waren er meer van dit soort bepalende momenten. Zo herinner ik me nog een zomer, mijn kleindochter − die vier jaar jonger is dan Jayden − was op bezoek, en Jayden had een jurk aan. Begon ze te lachen. ‘Moet je kijken, hij heeft een jurk aan’, riep ze. En ik legde uit dat Jayden een meisje was, maar nee, mijn kleindochter vond van niet. Ik denk dat kinderen altijd al anders naar Jayden hebben gekeken.

“We moeten stoppen met labels plakken”

Wij volwassenen kijken naar een kind vanuit de geboorte, vanuit de sekse waarmee een kind geboren is, en plakken er dan gelijk een label op.”

Wachttijd

Het verhaal van Jayden en de realisatie dat hij niet als meisje,

maar als jongen door het leven wil gaan, was er een van geleidelijkheid. In het voorjaar van 2019, in groep 8 van de basisschool, vertelde Jayden het aan zijn moeder Melitia, hij was er definitief over uit. “Al jaren was het heen en weer gegaan. Dan voelde hij zich jongen, dan weer meisje. Het enige wat ik kon zeggen was: voor mij maakt het niet uit, zolang jij maar gelukkig bent.” Wat volgde was een gesprek met de huisarts. “Zij was bekend met Jaydens gevoelens, we hadden het al eerder besproken, ze complimenteerde Jayden ermee dat hij het nu zeker wist. Zij bracht ons vervolgens in contact met de genderpoli van het VU-ziekenhuis, om het traject van transitie van meisje naar jongen in gang te zetten.” Wat volgde was echter een domper. “We kregen bij aanmelding te horen dat de wachttijd lang is. 781 dagen.” Melitia heeft er gemengde gevoelens over. “Ik snap dat er niet genoeg deskundigheid is. Maar het is niet-gezond lang. Jayden is nu bijna 13, hij zit vol in de hormonen. Je kan tot je 16e hormoonremmers krijgen. Hij is nu pas aan de beurt als hij 14 is. Hebben die remmers dan nog genoeg effect?” De opening van twee nieuwe locaties elders in het land zou gevolgen kunnen hebben voor de wachtlijst. Maar corona gooit mogelijk wat roet in het eten. “Weet je ook waarom ik dit zo erg vind? Sommige kinderen kunnen geestelijk zoveel last hebben van dit wachten. Met misschien zelfs zelfmoord als gevolg.” In de tussentijd gaat Jayden al wel als jongen door het leven. En die overgang ging verbazingwekkend soepel. “Toen hij zich vorig jaar inschreef bij de middelbare school, onder zijn nieuwe naam Jayden en als jongen, was dat geen enkel probleem. Dat ging gewoon heel makkelijk. En ook bij de huisarts, of bij de tandarts, ze vinden het allemaal okay, hebben het gelijk geaccepteerd.” Zelf moest Melitia in het begin nog wel wennen aan het noemen van haar zoon bij zijn nieuwe naam. “Je hebt zijn naam gegeven bij zijn geboorte, je bent er zo aan gewend. Maar nu is het geen probleem meer. Mensen corrigeren zichzelf ook heel makkelijk. Soms erger ik me er wel aan, als mensen het eerst verkeerd zeggen, maar dat mag niet. Ze weten het soms niet. En als ze dan even sorry zeggen, dan vindt Jayden het ook echt geen probleem.”

Jayden heeft vier oudere broers. Ook zij reageerden positief op het nieuws. “Ze vonden het heel gewoon. ‘Het maakt ons niet uit’, zeiden ze. De jongste broer wil zich nog weleens vergissen, en het blijft soms wel lastig om het aan anderen uit te leggen. Maar dat geldt soms ook voor mij. Laatst nog een vrouw die verbaasd zei: ‘Maar je had toch een dochter?’ Op dat moment heb ik er dan even geen zin in om het uit te leggen.” Van afkeuring merkt ze gelukkig weinig. “Voor iedereen om ons heen, die wij echt kennen, is Jayden nu gewoon Jayden. Wat dat betreft is er de afgelopen jaren veel veranderd, in de samenleving, als het gaat om acceptatie van transgenders. Alleen mensen met een sterke geloofsovertuiging zijn nog weleens afwijzend.” En tegenover de enkele afkeuring die er is, staan veel hartverwarmende reacties. “Toen ik het vertelde aan een van mijn beste vriendinnen, heeft ze gelijk aan Jayden een kaartje gestuurd, om hem te feliciteren en hem te vertellen hoe stoer en knap het is om dit te vertellen. Dat kaartje heeft ie nog steeds, toen ie het las had hij een glimlach van oor tot oor.”

Parallellen

Wat Melitia zeker hielp in haar eigen acceptatieproces van Jayden, was het feit dat ze zelf leeft met hiv. “Als ik niet zelf, in mijn eigen leven, geconfronteerd was met een taboe-onderwerp, dan had ik me ook niet goed kunnen voorstellen hoe het was voor Jayden om te laten zien wie hij echt is. Leven met hiv en transgender zijn, dat zijn natuurlijk twee hele verschillende dingen, maar voor beide geldt dat het belangrijk is om er open over te zijn. Er is niets om je voor te schamen. Het is niet iets waar je om gevraagd hebt, het is zo. Ik weet ook hoe moeilijk het kan zijn, dat je nieuwe mensen ontmoet en je al in je hoofd hebt: oh god, wat zal er gebeuren als ik dit hem of haar vertel? Hoe gaat die andere persoon over mij denken, op mij reageren?” Melitia realiseerde zich ook dat de reacties en daarmee het stigma vaak hetzelfde kunnen zijn bij een voorlichting van Transvisie. Transvisie is een organisatie die transgenders en familie bijstaat in het proces van transitie, acceptatie en meer. “Ik luisterde naar de voorlichter, Ruben, die vertelde over stigma. Het enige wat ik toen dacht was: dit is exact dezelfde voorlichting die ik zelf geef voor de Hiv Vereniging, waar ik vrijwilliger ben. Ik herkende heel veel dingen.” Zo gaf Ruben het voorbeeld van hoe je met kinderen over trans-zijn kan praten, waarbij Melitia veel parallellen zag met het praten over hiv. “Sommige kinderen vinden trans kinderen heel raar, en willen dan niet met zo’n kind praten. Ruben vertelde dan dat je kunt vertellen dat het kind gewoon zo is, en dat je aan kinderen kunt vragen om zich in te beelden wat ze zouden zeggen als het om hun broertje of zusje gaat. Weet je: je kunt de gedachten van mensen niet veranderen, maar je kunt ze wél leren om anders te gaan kijken naar bepaalde zaken, naar andere mensen. Stigma, of het nou gaat om hiv of om transgender personen, gaat over onwetendheid.”

Mezelf

“Ik weet nog dat ik jaren geleden dacht, bij de discussie over dat kleding en speelgoed genderneutraal zouden moeten zijn: rot op, maak gewoon een jongensafdeling, en meisjesafdeling en een genderneutrale afdeling. Ik eet die woorden nu op. Waarom moeten we iedereen in een hokje plaatsen? Ik wens en ik hoop dat we afscheid nemen van hokjes. Dat kinderen ook niet meer uit de kast hoeven te komen. Dat kinderen gewoon kunnen denken: vandaag ben ik mezelf. Je hoeft niet te kiezen of je man of vrouw bent. Je bent gewoon mens.”

PASPOORT

NAAM

Melitia Weekers

LEEFTIJD

48 jaar

INSPIRATIE

“Mijn moeder”

LEVENSMOTTO

"Het leven is soms niet makkelijk, maar die uitdaging geeft je de kans je kracht te laten zien”

TRANS ZICHTBAARHEID

Na het lezen van uiten zoals ze werkelijk is. “Ik zag ons magazine voelt het leven in Caracas als kans om mijn vrouwelijke kant te ontwikRosalía (30) zich kelen, ik genoot er enorm van om tekst geïnspireerd om haar mezelf te kleden als vrouw”. De immense schaamte die ze eerder Inês Brito verhaal te vertellen. heeft, begint te vervagen. In travesfotografie Bram Tackenberg Gedurende haar leven tie gaat ze naar clubs en de straat op, als sekswerker. Tijdens het werk werd zij misbruikt worden Rosalía en haar collega’s en gediscrimineerd vaak achtervolgd door de politie. De heftige manier waarop de agenvanwege het feit dat ten op hen reageren, ziet Rosalía ze transgender is. als woede. Geweld is aan de orde van de dag, met name tegen transZe leeft met hiv en gender personen. De politie ziet woont sinds juli 2019 hen niet als normaal. Bij een van de confrontaties met de politie wordt in Nederland, in Rosalía zo hard in elkaar geslagen afwachting van een dat ze voor een schouderoperatie naar het ziekenhuis moet worden asielprocedure. gebracht. Ze blijft een week in het ziekenhuis en moet nog een maand lang thuis herstellen. In die tijd gelooft Rosalía dat dit Gods straf is. De automatische innerlijke stem die zegt: ‘Je doet het verkeerd, je doet het verkeerd’ achtervolgt Rosalía nog steeds, maar ze volTypisch hardt in haar zoektocht naar haar vrouwelijke identiteit. Geen verrassing Terwijl de politieke situatie in Venezuela verslechtert, besluit Rosalía in 2016 naar de Dominicaanse Republiek te emigreren. Ze krijgt een vaste baan bij een bedrijf dat een pretpark runt. Ze ‘GECOMPLICEERD’ IS HET woord dat geniet van haar werk en wordt Rosalía vaak gebruikt wanneer ze erkend voor haar inzet. Maar, zoals verwijst naar haar familie, opvoe- Rosalía het zegt: “Ik heb ook mijn ding en geboorteplaats Maracay, extra’s gedaan.” In haar vrije tijd Venezuela. Ze vertelt dat ze is opge- gaat ze weer aan het slag als groeid in een zeer christelijk gezin sekswerker, deze keer als man. waar thema’s als homoseksualiteit In 2018, tijdens een medische en transgender niet bespreekbaar controle, hoort Rosalía dat ze hiv waren. “Ik was nogal een vrouwe- heeft. Het is moeilijk om te horen, lijke jongen, maar ik leerde al snel maar het komt voor haar niet als mijn gevoelens te verbergen, omdat verrassing. Door haar werk en de transgender zijn niet door God zou risico’s die ze soms neemt, weet worden goedgekeurd”. Ze voelt zich ze dat het kan gebeuren. “Ik moest altijd anders; pas later begint ze te de gevolgen aanvaarden, het was ervaren waar ze zich goed bij voelt. mijn verantwoordelijkheid”, erAls jongvolwassene van 22 jaar be- kent Rosalía. De kennis die ze over sluit Rosalía naar de Venezolaanse de ziekte heeft, is meer dan gemidhoofdstad Caracas te verhuizen en deld voor mensen uit de regio: voelt ze zich vrijer om zich te gaan hoewel de meeste mensen een

Limburg

“Ik vind de bevolking hier in het zuiden charismatischer dan in de rest van het land”

positieve diagnose als doodvonnis zouden zien, zowel in Venezuela als in de Dominicaanse Republiek, weet Rosalía dat haar levensverwachting goed kan zijn. Rosalía begint met haar hiv-medicatie, maar die heeft aanvankelijk veel bijwerkingen. Ze is lichamelijk ziek en besluit haar status bekend te maken aan de personeelsafdeling van haar bedrijf, zodat ze misschien kan overstappen naar een andere functie. Maar haar collega’s reageren niet erg medelevend en Rosalía wordt ontslagen.

Opnieuw geboren

Nadat het beter gaat met haar medicatie wil Rosalía, nu zonder werk en inkomen, haar verblijf formeel regelen. Hoewel ze ook zonder papieren mag verblijven en werken, besluit ze met de hulp van een advocaat een verblijfsvergunning aan te vragen. Deze is optimistisch over haar perspectieven. Rosalía krijgt een lange lijst met vragen voorgelegd waarop ze in alle eerlijkheid antwoordt. Als de advocaat van haar hiv hoort, verdwijnt zijn enthousiasme: de Dominicaanse Republiek verleent geen verblijfsvergunning aan mensen met hiv. Kort hierna begint Rosalía haar zoektocht naar een alternatieve bestemming. Ze komt op het idee om naar Nederland te vluchten. Het spreekt haar aan dat volgens de wet iedereen gelijk behandeld wordt. Om het geld voor haar ticket bijeen te sprokkelen, werkt Rosalía negen maanden lang bijna elke dag van 14.00 uur tot 2.00 uur ’s nachts in een restaurant. Het is fysiek zwaar, maar ze slaagt erin om het geld bijeen te sparen dat ze nodig heeft om naar Nederland te vliegen. “Het was een uitdaging toen ik hier aankwam. Ik kende niemand en mijn Engels is vrij beperkt. Ondanks alle uitdagingen die voor me zouden liggen, voelde ik me, zodra ik in Amsterdam was geland, opnieuw geboren”. Na een paar dagen in Nederland reist ze zelf naar de Immigratiedienst in Ter Apel, waar ze heel goed wordt ontvangen. Na een nacht in Ter Apel te hebben doorgebracht, wordt ze overgeplaatst naar Budel. Rosalía woont nu in Sweikhuizen, in Limburg, waar ze een kamer deelt met een Colombiaanse man. Ze voelt zich gerespecteerd en als ze op straat loopt, wordt ze begroet door de mensen die langslopen. “Het is iets typisch Limburgs, geloof ik. Ik vind de bevolking hier in het zuiden charismatischer dan in de rest van het land”. Rosalía ziet Nederland als een zeer georganiseerd en schoon land. Ze vindt iedereen uiterst beleefd. “Hier voel ik alle vrijheid om een man of een vrouw te zijn.” In Limburg is Rosalía blij met het landschap, met name de natuur en alle bossen. De provincie heeft haar geïnspireerd tot haar nieuwe achternaam: Rosalía de Limburg.

Vlekkeloos

De medische behandeling van Rosalía verloopt vlekkeloos. Na een eerste bezoek aan de hiv-kliniek besluit haar internist dat ze moet overstappen op een andere combinatie van medicijnen. “Dat ging gewoon fantastisch”, zegt Rosalía. Na de eerste slaap- en een maagprobleem zijn alle bijwerkingen verdwenen. Ook is ze open over haar hiv-status: “Ik moet toegeven dat het niet altijd gemakkelijk is, want ik kom uit een regio waar een positieve hiv-status voor iedereen als rampzalig zou worden gezien. Maar hier voel ik dat iedereen om me heen mij als een gezond persoon ziet, in staat om een normaal leven te leiden.” Rosalía wacht, nu al meer dan een jaar, op het moment waarop ze haar asielprocedure in gang kan zetten. Ze heeft al wel officieel bescherming van de Nederlandse regering, en recht op levensonderhoud en gezondheidszorg. De corona-pandemie lijkt het proces nog meer te gaan vertragen. Maar de enorme wachttijd lijkt Rosalía niet te deren. Ze wil de tijd gebruiken om te studeren. Het zijn grote plannen voor de toekomst en Rosalía is vastberaden deze te verwezenlijken.

PASPOORT

NAAM

Rosalía de Limburg

LEEFTIJD

30 jaar

INSPIRATIE

“De constructie van een moderne vrouw, ongeacht haar geslacht”

LEVENSMOTTO

“Een vrouw wordt niet geboren, ze maakt zichzelf”