TROU TOT DIE DOOD TOE Genl Johan van der Merwe
Dr. Swart het my dringend ontbied toe hy hoor mev. Mandela is op Brandfort ingeperk. Hy was woedend omdat hy nie geraadpleeg is nie. Ek het verduidelik dat ons self van niks geweet het nie. Dr. Swart het mnr. John Vorster, wat toe Eerste Minister was, gebel en geëis dat mev. Mandela elders hervestig moet word. Mnr. Vorster het gesê hy sal kyk wat hy kan doen, maar het later laat weet dat die omstandighede in die land dit ongelukkig vereis. Brandfort sou nooit weer dieselfde wees nie. Mev. Mandela het die plek in ʼn ommesientjie op horings geneem. Sy het geweier om by enige plek die nie-blanke geriewe te gebruik. Gou het sy die hele swart gemeenskap agter haar geskaar. Sy het ʼn sterk persoonlikheid en charisma gehad en kon haar in enige geselskap laat geld. Van die vooraanstaande blanke vroue op Brandfort het haar vir tee genooi en dit het die atmosfeer verder vertroebel. Hoofkantoor was oortuig daarvan dat mev. Mandela ʼn belangrike rol gespeel het in die onluste wat in Soweto losgebars het. Volgens hulle was sy beslis die spil waarom talle ondergrondse bedrywighede gedraai het. Genl. Burger het my later vertel dat toe hulle vroeg die oggend van 16 Mei 1977 mev. Mandela by haar huis in Orlando-Wes gaan inlig dat sy na Brandfort verskuif word, hulle haar in die geselskap van Peter Magubane aangetref het. Hy was ook ʼn ingeperkte. Sowel hy as mev. Mandela
kon weens ʼn oortreding van hul inperkingsbevele vervolg word. Genl. Burger (toe kolonel) het Magubane egter bloot gewaarsku en hy het dankbaar die hasepad gekies. Sers. Gert Prinsloo het die minder aangename taak gehad om mev. Mandela se doen en late op Brandfort te monitor. Hy het informante, meeluistering en letterlik elke moontlike bron ingespan om vas te stel of sy nog politieke vure aanblaas. Hy het mettertyd inligting van informante ontvang wat daarop gedui het dat sy haar inperkingsbevele in verdagte omstandighede oortree het. Die destydse prokureur-generaal van die Vrystaat het besluit om haar op verskeie aanklagte te vervolg. Adv. George Bizos het haar verdedig en van ons getuies aan flarde geskeur. Sy is wel op een aanklag skuldig bevind, maar dit is by appèl ter syde gestel. In ’n stadium het ʼn dr. Chris Hattingh wat op Welkom gepraktiseer het, met mev. Mandela begin skakel en haar besoek. Aanvanklik was ons uiters
agterdogtig
en
elke
besoek
en
telefoongesprek is deeglik ontleed. Ons het egter gou agtergekom dat dr. Hattingh se belangstelling nie politiek van aard was nie en beslis nie met ondermynende bedrywighede verband gehou het nie. Dr. Hattingh het later genl. Johann Coetzee
NONGQAI VOL 12 NO 8 – NBS & SSVR
(Continued on page 125)
124
