De gezone bedrijfkantine. Reorganisatie bedrijfkantine NS by Floor Hendriks

De Gezonde Bedrijfskantine

Adviesrapport aan cateraar Eurest voor een gezondere NS bedrijfkantine en een voedingsadvies voor een aantal medewerkers. Datum: 16 april 2013 Docent: Lucita Couto Gestal Projectgroep: VD-‐co-‐1B: Susanne Drienhuizen 12081353 Margarita Galibardova 12010707 Martina de Haan 12099147 Evelien van der Heiden 12076929 Anita Hellemons 12020044 Floor Hendriks 12089249 Maartje Hommeles 12103276

MANAGEMENT SAMENVATTING In dit adviesrapport wordt er antwoord gegeven op de vraag in hoeverre de bedrijfskantine van de NS, aangeboden door cateraar Eurest, verantwoord eten aanbiedt. We geven een aanbeveling voor de lunch, hiervoor hebben we het assortiment vergeleken met richtlijnen goede voeding (mede gebaseerd op het tegengaan van welvaartziekten). Wij hebben de voedingsmiddelen onderverdeeld in basisvoedingsmiddelen en niet basisvoedingsmiddelen. Wij hebben anamneses afgenomen maar die niet gebruikt voor de aanbevelingen. Daarnaast hebben we niet alleen naar het aanbod gekeken maar ook naar de afnames, deze geven een beter beeld van wat er werkelijk wordt gegeten. Aanbevelingen: v Het aanbod nbvm (niet-‐basisvoedingsmiddelen) verkleinen en een aantal producten vervangen door varianten die minder vet (of gezondere onverzadigde vetten) suiker en zout bevatten. v Een aantal producten van nbvm laten verschuiven naar bvm (basisvoedingsmiddelen) bijvoorbeeld een vissalade die nu op basis van mayonaise wordt aangeboden vervangen door verse vis. v Wat betreft de bvm een deel van het assortiment vervangen met magere en vezelrijkere producten. Hierdoor zal het aantal ‘bij uitzondering’ producten omlaag gaan en het aantal ‘bij voorkeur’ en ‘middenweg’ producten vergroten. v Het gezonde aanbod goed profileren waardoor het NS personeel bewuster wordt gemaakt van de gezondere voedingsmiddelen. v Het invoeren van een kleurensysteem dat aangeeft in welke categorie de aangeboden producten vallen; voorkeur(l), middenweg (l)en bij uitzondering(l). Dit kleurensysteem kan ondersteund worden met een duimpjes systeem. v De voedingswaarde vermelden op de kaartjes bij de aangeboden producten. v Deze maatregelen kunnen worden ondersteund door een placemat (die op de dienbladen kan worden gelegd) waar aandacht wordt gevraagd voor een gezonde leefstijl, Argumentatie: In de huidige situatie is het aanbod niet-‐basis voedingsmiddelen groter dan het aanbod basis voedingsmiddelen. Hierdoor wordt het NS personeel in de verleiding gebracht tot het maken van een ongezonde keuze. Het profileren van het gezondere aanbod zorgt ervoor dat het NS personeel bewust wordt gemaakt van de gezondere voedingskeuze. Dit zou kunnen door de snack van de week aanbieding te laten vervallen en deze te vervangen door een gezonde aanbieding van de week. Ook zouden basisvoedingsmiddelen meer vooraan geplaatst kunnen worden en aantrekkelijker gepresenteerd kunnen worden waardoor ze meer in het oog springen. Consequenties: v Het personeel dient geinformeerd te worden over een gezonde levensstijl. Hierdoor zal cateraar Eurest draagvlak vinden voor een gezonder aanbod. v Het assortiment zal aangepast moeten worden om het aanbod niet-‐basis voedingsmiddelen te verkleinen het aanbod basis-‐voedingsmiddelen te vergroten. v Wanneer het kleuren-‐duimpjessysteem ingevoerd wordt zal het noodzakelijk zijn de NS medewerkers te informeren over de betekenis van het kleurensysteem. v De kaartjes bij de aangeboden producten zullen aangepast moeten worden zodat de voedingswaarde van de producten hierop vermeld staat. v Er zal tijd geïnvesteerd moeten worden om de NS medewerkers te informeren over een gezonde levensstijl. v De kantine zal opnieuw ingericht moeten worden om het aanbod basis voedingsmiddelen beter te profileren. v Alle bovenstaande aanbevelingen zullen de nodige kosten met zich meebrengen.

INHOUD Management Samenvatting ............................................................................................................................................ 2 Inleiding ................................................................................................................................................................................... 4 Methode ................................................................................................................................................................................... 4 Het voedselaanbod ............................................................................................................................................................. 4 Basisvoedingsmiddel of niet basisvoedingsmiddel .................................................................................... 5 Productgroepen .......................................................................................................................................................... 5 Bij voorkeur, middenweg of bij uitzondering ............................................................................................... 6 Afname van de voedingsmiddelen ..................................................................................................................... 6 Ziektebeelden ........................................................................................................................................................................ 7 Obesitas ............................................................................................................................................................................... 7 Hypertensie ........................................................................................................................................................................ 7 Hypercholesterolemie .................................................................................................................................................... 8 Voedingsanamneses medewerkers ............................................................................................................................. 9 Advies en aanbevelingen .................................................................................................................................................. 9 Informering medewerkers ........................................................................................................................................... 11 Conlusie ................................................................................................................................................................................ 12 Discussie ............................................................................................................................................................................... 12 Bibliografie .......................................................................................................................................................................... 13 Bijlagen ................................................................................................................................................................................. 14 I voedingsmiddelen aanbod voor de analyse en de beoordeling ............................................................ 14 II basis-‐ en niet-‐basisvoedingsmiddelen ........................................................................................................... 20 III verdeling van voedingsmiddelen over productgroepen ...................................................................... 21 IV indeling voedingsmiddelen over indelingscriteria ................................................................................. 22 V Schema rationale voedingsmiddelenindeling ............................................................................................. 22 VI classificaties van overgewicht bij volwassenen ........................................................................................ 23 VII de aanbevelingen van voedingsmiddelen op de preventie van drie genoemde welvaartsziekten .......................................................................................................................................................... 24 VIII voedingsanamneses ........................................................................................................................................... 25 IX plan van informeren ............................................................................................................................................. 56 IIX afname producten ................................................................................................................................................ 58

INLEIDING Voor de integrale opdracht in blok 1.3 van de opleiding Voeding en Diëtetiek aan de Haagse Hogeschool hebben wij een voedingskundig adviesrapport geschreven over de bedrijfskantine van de Nederlandse Spoorwegen (NS), met als cateraar Eurest. Het rapport is geschreven voor het management team van Eurest en is aan hen gepresenteerd. Wij adviseren Eurest hoe zij het voedingsassortiment voor de lunch gezonder kunnen maken. Het doel van het adviesrapport is om de bedrijfskantine gezonder te maken. Daarnaast is er uitgewerkt hoe de medewerkers kunnen worden geinformeerd over een gezond voedingsaanbod en hoe ze kunnen worden gestimuleerd om hier ook werkelijk voor te kiezen en op een creatieve manier draagvlak te creëren voor het verbeterde aanbod. Binnen deze integrale opdracht heeft iedere student ook een individuele opdracht volbracht. Iedereen heeft een voedingsanamnese afgenomen bij een werknemer van de NS. Hierover heeft iedereen schriftelijk een voedingsadvies gegeven rekening houdend met eventuele risicofactoren als hart-‐ en vaatziekten, overgewicht en een te hoog cholesterol. De resultaten zijn vervolgens meegenomen in het adviesrapport voor het management team.

METHODE Bij het samenstellen van dit rapport is gebruik gemaakt van literatuuronderzoek en is door ieder groepslid een voedingsanamnese afgenomen. Het rapport bestaat uit: een analyse van het voedselaanbod van de bedrijfskantine waarbij een verdeling is gemaakt in basis en niet-‐ basisvoedingsmiddelen, productgroepen en bij voorkeur-‐, middenweg-‐ en bij uitzonderingproducten, afname van de producten, de ziektebeelden; obesitas, hypertensie en hypercholestrolemie, voedingsanamnese medewerkers, advies en aanbevelingen. We hebben gegevens ontvangen van Eurest over de inkopen, afnamen en menusamenstellingen. Hierdoor hebben we realistische cijfers ontvangen en hierop is het onderzoek deels gebaseerd. Bij het literatuuronderzoek over de ziektebeelden is gebruik gemaakt van websites, artikelen, passages uit vakliteratuur en het informatorium voor voeding en Diëtetiek, de nevotabellen, voorlichtingsartikelen voedingscentrum en literaire bronnen. De volgende zoektermen zijn in Google gebruikt: obesitas, hypertensie, hypercholesterolemie, voedingscentrum, richtlijnen goede voeding, aanbevolen dagelijkse hoeveelheden, welvaartsziektes en cateraar Eurest.

HET VOEDSELAANBOD Het voedselaanbod voor de lunch van de NS kantine te Rotterdam is geanalyseerd op het mogelijk bijdragen aan welvaartsziekten. Hiervoor hebben we gebruik gemaakt van de Richtlijnen goede voeding. Dit is een Evidence Based advies dat in december 2006 is uitgebracht door de gezondheidsraad ter ondersteuning van het overheidsbeleid en dient als basis voor de voedselvoorlichting in Nederland. In deze richtlijnen staat omschreven aan welke voedingskundige eisen een totaal voedingspakket moet voldoen om een adequate hoeveelheid nutriënten te leveren en zodoende een preventieve bijdrage te leveren aan voeding gerelateerde welvaartsziekten. (Voedingscentrum, 2011) Het assortiment van de NS-‐kantine is voor de analyse en beoordeling ondergebracht in een tabel (zie bijlage I) waarbij voor ieder voedingsmiddel wordt vermeld:

-‐ basisvoedingsmiddel (b.v.m, groene vakken) of niet basisvoedingsmiddel (n.b.v.m, blanco vakken) -‐ productgroep -‐ bij voorkeur (l), middenweg (l) of bij uitzondering (l) -‐ hoeveelheid calorieën per product Deze begrippen worden hierna verder toegelicht en met behulp van cirkeldiagrammen wordt de verdeling van de verschillende voedingsmiddelen in de NS-‐kantine weergegeven.

BASISVOEDINGSMIDDEL OF NIET BASISVOEDINGSMIDDEL De Richtlijnen goede voeding (Voedingscentrum, richtlijnen voedselkeuze, blz 35-‐40, 2011) adviseert om met de basisvoedingsmiddelen te zorgen dat de micro-‐ en macronutriëntenvoorziening gedekt is. Daarbij is de aanbeveling dat een totale dagvoeding voor ongeveer 85% uit basisvoedingsmiddelen bestaat en de resterende 15% komt uit niet basisvoedingsmiddelen. Basisvoedingsmiddelen zijn als volgt te omschrijven: v Voedingsmiddelen die van belang zijn in het voorzien van 5% of meer van essentiële nutriënten (vitamines en mineralen, essentiële vetzuren en vezel). v Voedingsmiddelen die van belang zijn voor het leveren van eiwitten en koolhydraten. vVoedingsmiddelen met een hoge nutriëntendichtheid per hoeveelheid energie. v Dranken voor de vochtvoorziening. Niet-‐basisvoedingsmiddelen leveren een minder belangrijke bijdrage aan een gezond voedings-‐ patroon en worden daarom in mindere mate aangeraden. Deze voedingsmiddelen zijn als volgt te karakteriseren: v Voedingsmiddelen met over het algemeen een lage nutriëntendichtheid en een hoge energie-‐ dichtheid. v Voedingsmiddelen die minder dan 5% bijdragen aan de voorziening van een enkel essentieel nutriënt. In het cirkeldiagram in bijlage II wordt de verdeling van het NS-‐aanbod weergegeven voor wat betreft basisvoedingsmiddel versus niet-‐basisvoedingsmiddel. In bijlage V vindt men een gegroepeerde indeling van het aangeboden assortiment wat is gemaakt met behulp van het programma Rationale.

PRODUCTGROEPEN Een groep voedingsmiddelen die qua herkomst, nutriëntensamenstelling en gebruik vergelijkbaar is, is ingedeeld in een productgroep. Over het algemeen zijn mensen bekend met deze indeling omdat deze ook bij de schijf van vijf wordt gehanteerd. Indien er onduidelijkheden zijn omtrent de indeling wordt de 70% regel gebruikt waarbij een product wordt ingedeeld bij de productgroep waarvoor het uit meer dan 70% bestaat. Indien dit niet werkt kan men de beslisboom gebruiken zoals die staat weergegeven in de richtlijnen voedselkeuze (Voedingscentrum, richtlijnen voedselkeuze, blz 35-‐40, 2011). Bij de samengestelde voedingsmiddelen (bv. een broodje kaas of sap op basis van vruchten) worden beiden productgroepen vermeld. De onderstaande tabellen geven de verschillende productgroepen aan. Daarnaast wordt in het circeldiagram in bijlage III de verdeling van het kantineaanbod over de productgroepen weergegeven. Tabel 1. Basisvoedingsmiddelen zitten in de volgende productgroepen:

Productgroep Groente en fruit

Bron van nutriënten Vitamine C, foliumzuur, mineralen (o.a. kalium), vezel, bioactieve stoffen Koolhydraten, eiwit, vezel, B-‐vitamines, mineralen (waaronder jodium) Eiwit, mineralen (o.a. calcium en ijzer), B-‐vitamines en visvetzuren

Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Smeer-‐ en bereidingsvetten Essentiële vetzuren, vitamine A, D en E Water Water (vocht) Tabel 2. Niet-‐basisvoedingsmiddelen zitten in de volgende productgroepen: Productgroep Bron van nutriënten Snacks n.v.t. Soepen n.v.t. Sauzen n.v.t. Broodbeleg, suiker, zoetjes n.v.t. (Fris)dranken n.v.t. Overig n.v.t.

BIJ VOORKEUR, MIDDENWEG OF BIJ UITZONDERING Per productgroep zijn er door het voedingscentrum indelingscriteria opgesteld om een gezonde(re) keuze te kunnen maken. Het assortiment van de kantine is ingedeeld in drie criteria; met behulp van de kleuren groen, geel en rood wordt in één oogopslag duidelijk wat de voedingskundige bijdrage is van het product (Voedingscentrum, richtlijnen voedselkeuze, blz 35-‐40, 2011). In de onderstaande tabel wordt aangegeven waar de indeling op is gebaseerd. Tabel 3. Verdeling van bij voorkeur-‐, middenweg-‐ en bij uitzonderingproducten driedeling criteria Bij v oorkeur deze producten hebben een positieve invloed op het realiseren van een voeding die is gericht op l l Middenweg l Bij uitzondering

de preventie van chronische-‐ en welvaartsziekten ziekten deze producten hebben een neutrale invloed op het realiseren van een voeding die is gericht op de preventie van chronische-‐ en welvaartsziekten ziekten deze producten hebben een negatieve invloed op het realiseren van een voeding die is gericht op de preventie van chronische-‐ en welvaartsziekten ziekten

In bijlage IV zie je het cirkeldiagram waarin wordt weergegeven wat het procentuele aanbod in de NS-‐kantine is voor de producten die een positieve, neutrale dan wel een negatieve invloed hebben op het realiseren van een voeding die is gericht op de preventie van chronische-‐ en welvaartsziekten ziekten.

AFNAME VAN DE VOEDINGSMIDDELEN De bedrijfskantine van Eurest/NS Rotterdam Centraal heeft een breed assortiment. Na evaluatie van de verkooplijsten blijkt dat onderstaande producten het meest worden verkocht: -‐ -‐ -‐

Heldere soep – 936 stuks per maand Frisdranken (alle soorten ook light) – 805 stuks per maand Gebonden soep – 679 stuks per maand

-‐ Halfvolle melk 0,250 l – 600 stuks per maand -‐ Karnemelk 0,250 l – 600 stuks per maand -‐ Zachte bol wit/bruin – 350 stuks per maand -‐ Frites – 300 stuks per maand -‐ Uitsmijter – 300 stuks per maand -‐ Boterham bruin/volkoren – 226 stuks per maand -‐ Kroket – 162 stuks per maand -‐ Frikadel – 162 stuks per maand Uit de opsomming hierboven blijkt dat er een grotere afname is van niet-‐basisvoedingsmiddelen. Alleen de basisvoedingsmiddelen karnemelk en halfvolle melk hebben hoge verkoopcijfers. Bij de verkoopcijfers van de frisdranken wordt geen onderscheid gemaakt tussen de suikerrijke-‐ en de light varianten. Hier kunnen dus geen conclusies aan worden verbonden. Het verse fruit en de salades (fruit, rauwkost, pasta, aardappel etc.) hebben lage verkoopcijfers. Dit kan worden toegeschreven aan het feit dat deze producten nog niet zo lang zijn opgenomen in het assortiment van de bedrijfskantine. De verkoopcijfers voor de belegde broodjes liggen ook laag. De reden hiervoor kan zijn dat het personeel van de NS personeelskorting krijgt in de nabij liggende ‘’Broodjeszaak ‘’ en ‘’La Place’’. Zie bijlage IIX voor de afname lijsten.

ZIEKTEBEELDEN Bij de beoordeling van het voedselaanbod in de bedrijfskantine hebben we rekening gehouden met drie welvaartsziekten; obesitas, hypertensie en hypercholesterolemie. Deze ziektebeelden zijn alledrie gerelateerd aan een ongezonde levensstijl. Dit zijn alle drie ziektebeelden gerelateerd aan een ongezonde levensstijl. Daarnaast blijkt ook dat 60 tot 70 % van de NS medewerkers overgewicht heeft. Dit ligt hoger dan het landelijke gemiddelde dat in 2008 op 45,9% lag. (ministerie van volksgezondheid) OBESITAS Wanneer men een grote toename heeft van lichaamsgewicht dat veroorzaakt wordt door een opstapeling van vetweefsel met een BMI hoger dan 25 spreken we van overgewicht. Wanneer men een BMI hoger heeft dan 30 spreken we van obesitas. Vet in de buikholte geeft een hoger risico op chronische aandoeningen dan vet op de billen of heupen. De BMI vormt het uitgangspunt voor de bepaling van wel of niet obesitas en in welke vorm, aanvullend wordt ook de buikomvang gemeten. Beide maten in combinatie voldoen goed, omdat over het algemeen geldt dat bij een gegeven lengte, meer lichaamsgewicht en een grotere buikomvang gepaard gaan met meer vetopslag (zie bijlage VI voor de classificaties van overgewicht bij volwassenen) (Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO, 2008). (Pijl, 2009) HYPERTENSIE De bloeddruk wordt bepaald door het bloedvolume, de kracht van de hartslag en de perifere weerstand. Een bloeddruk lager dan 140/90 mm Hg is een normale bloeddruk. Wanneer men een bloeddruk hoger dan 160/95mm Hg heeft spreekt men van een hoge bloeddruk, ook wel hypertensie genoemd (C.A. Bastiaanssen, 2007) (Dr. E.E. Van der Wall, 2008). Dit houdt in dat het hart het bloed met een te grote kracht door de slagaders pompt. Er zijn twee verschillende soorten hoge bloeddruk namelijk primaire hypertensie en secundaire hypertensie. Primaire hypertensie komt het meest voor.

Primaire hypertensie houdt in dat de arts geen oorzaak van de hoge bloeddruk heeft gevonden. Vaak zijn de vaatwanden stijf en zijn en vernauwde bloedvaten in handen en voeten. Men spreekt van secundaire hypertensie als de arts wel een oorzaak heeft gevonden. Er kunnen verschillende oorzaken zijn voor secundaire hypertensie o.a. van hormonale oorsprong, zwangerschap, een vernauwde aorta, renale-‐ en neurogene oorsprong. (Dr. E.E. Van der Wall, 2008) Er zijn verschillende risicofactoren die kunnen leiden tot een hoge bloeddruk; diabetes, overgewicht, roken, hoog cholesterol, overmatige alcohol consumptie en overmatige stress. Een te hoge bloeddruk kan schadelijke effecten hebben; de vaatwand van de slagaderen kan beschadigen en er kan slagaderverkalking optreden. (Dr. E.E. Van der Wall, 2008) (Kindersley, 2003) Er wordt bij hypertensie geadviseerd de natrium en kalium inname te matigen, te stoppen met roken en gewichtsreductie. Daarnaast dienen spanning en stress vermeden te worden(Kindersley, 2003). HYPERCHOLESTEROLEMIE Bij een te hoog cholesterol gehalte in bloed spreken we van hypercholesterolemie. Cholesterol is een bouwstof voor lichaamscellen en hormonen. De meeste cholesterol wordt aangemaakt in de lever en een klein deel komt rechtstreeks uit voeding. Cholesterol is net als andere vetten niet water oplosbaar. Tijdens het vervoer door het vasculaire systeem wordt het verpakt in eiwitten. Deze transporteurs noemen we lipoproteïnen. De belangrijkste twee zijn; low density lipoproteïn (LDL) en high density lipoproteïn (HDL). Wanneer men last heeft van hypercholesterolemie is de hoeveelheid LDL in het vasculaire systeem verhoogd. Hypercholesterolemie kan veroorzaakt worden door het gebruik van te veel verzadigde vetten en cholesterolrijke voedingsmiddelen. Daarnaast kunnen overgewicht, suikerziekte en een geringe werking van de schildklier een te hoog cholesterolgehalte veroorzaken (P. Kitslaar, 2007). Er vindt een verhoogde opslag van cholesterol in de lever plaats waardoor meer cholesterol terecht komt in de bloedbaan. Daarnaast kan men ook aanleg hebben voor deze aandoening, dit wordt familiare hypercholesterolemie genoemd (P. Daenens, 1999). Er wordt bij hypercholesterolemie geadviseerd dagelijks matig intensief te bewegen, stoppen met roken, minder verzadigd vet consumeren en gewichtsreductie (CVZ, 2013). In bijlage VII staan aanbevelingen ter preventie van de drie genoemde welvaartziektes.

VOEDINGSANAMNESES MEDEWERKERS Ieder groepslid heeft een voedingsanamnese afgenomen bij een medewerker van de NS. Om een goed beeld te krijgen van de normale individuele voedselinname van de medewerkers is de anamnese afgenomen met de dietary history-‐methodiek. De resultaten uit deze anamneses zijn echter niet representatief voor het gebruik van het aanbod uit de kantine. Er zijn namelijk te weinig mensen geïnterviewd om een volledig beeld te krijgen en niet alle werknemers met wie is gesproken maken gebruik van het aanbod in de kantine. Toch geven de anamneses wel een globaal beeld van deze werknemers. Eén anamnese wordt bij deze analyse buiten beschouwing gehouden omdat deze persoon een maagverkleining heeft ondergaan. In bijlage VIII zijn alle uitgewerkte anamneses toegevoegd. Samengevat komen uit zes van de zeven anamneses de volgende punten naar voren: § § §

§

§ § § § § § §

Gegevens over het cholesterol gehalte en de bloeddruk zijn niet bij alle werknemers bekend. Hier kunnen dus ook geen conclusies aan worden ontleend. Alle geïnterviewden eten voldoende groente (volgens de ADH) en eten gevarieerd. De aanbeveling voor fruit wordt slechts door de helft van de geïnterviewden gehaald, dit geldt eveneens voor de volkoren producten; de helft eet dit regelmatig, de rest te weinig of niet regelmatig. De meeste personen (vijf van de zes) krijgen voldoende beweging en hebben een vast eetpatroon. Een onregelmatig eetpatroon wordt ook veroorzaakt bij medewerkers die onregelmatige werktijden hebben. Vier van de zes personen krijgen voldoende melkproducten binnen, één persoon krijgt te weinig en één persoon krijgt niet regelmatig voldoende zuivel binnen. De meeste personen (vijf van de zes) krijgen voldoende vocht binnen. Ten aanzien van vetten krijgt één persoon teveel transvet en één persoon soms te veel transvet. De helft van de geïnterviewden krijgen te veel verzadigde vetten binnen. Drie (waarvan één soms) van de zes personen krijgen teveel natrium binnen. Twee (waarvan één soms) van de zes personen krijgen te veel suikers binnen. Door vier mensen wordt er regelmatig twee keer per week (vette) vis gegeten. Er wordt door twee geïnterviewden teveel gegeten, door één persoon soms. Toch hebben vier van de zes werknemers een te hoog BMI.

ADVIES EN AANBEVELINGEN Met de onderstaande aanbevelingen voor een gezonde lunch in de bedrijfskantine van de NS willen we een bijdrage leveren aan het voorkomen van de genoemde voedingsgerelateerde welvaartsziekten. Als het NS-‐personeel zich bewuster wordt van een gezonder voedingspatroon kunnen welvaartsziekten mogelijk worden voorkomen. Het aanbod van de NS-‐kantine bestaat voor 55% uit basisvoedingsmiddelen (bvm) en voor 45% uit niet-‐ basisvoedingsmiddelen (nbvm). De aanbeveling is dat een voeding voor ongeveer 85% uit bvm bestaat. Het advies is om een aantal nbvm in de kantine te vervangen door basisvoedingsmiddelen om op deze manier de verhouding recht te trekken. Ook is in bijlage 3 te zien dat de productgroep ‘snacks’, welke onder de nbvm valt, overheerst, daarentegen is de productgroep ‘groenten en fruit’ welke onder de bvm valt ondervertegenwoordigd. Er valt dus vooral veel winst te behalen door het aanbod aan zoete en hartige snacks (bijlage 3) te verkleinen en meer groente-‐ en fruitproducten aan

te bieden, hierdoor zal de verhouding beter worden. Het aanbieden van meer bvm kan voorkomen dat de werknemers in de verleiding komen om de nbvm te kiezen. In het cirkeldiagram van bijlage IV is te zien dat het assortiment van de NS-‐kantine voor 77% uit ‘bij uitzondering’ producten bestaat. Dit komt vooral door de grote hoeveelheden verzadigd vet, suiker en zout die erin voorkomen. Ons advies is: v wat betreft de nbvm het aanbod verkleinen en een aantal producten vervangen door varianten met minder vet of gezondere vetten (onverzadigde vetten), suiker en zout. v een aantal producten van nbvm laten verschuiven naar bvm zoals een vissalade die nu op basis van mayonaise wordt aangeboden vervangen door verse vis. v wat betreft de bvm een deel van het assortiment vervangen met magere en vezelrijkere producten. Hierdoor zal het aantal ‘bij uitzondering’ producten omlaag gaan en het aantal ‘bij voorkeur’ en ‘middenweg’ producten vergroten. Hieronder een aantal voorbeelden van adviezen op een rijtje; v De hoeveelheid zoete en hartige snacks is vertegenwoordigd met 31 producten; advies luidt om dit aanbod te halveren. v Vetarme snacks aanbieden, bv; olijven, dadels, zakje worteltjes/radijsjes (snack-‐groenten), gedroogde mango. v Minder zoute soep aanbieden; de kant en klaarsoepen bevatten zeer veel zout. v Suikerarme producten aanbieden; bv. Go!Greenbar, zakjes gemixte noten, stukjes kokos. v Meer groente en rauwkost salades aanbieden. v Meer variatie aanbrengen in het aanbieden van fruit salades. v Vissalades (op basis van mayonaise) vervangen door verse vis, bv. haring of een magere vissoort zoals een in de oven klaargemaakt stukje kabeljauw. v Meer magere melkproducten en varianten hierop aanbieden in plaats van de volle of halfvolle varianten; bv o.a. sojamelk, rijstmelk, amandelmelk. v Meer volkoren brood of speltbrood aanbieden in plaats van wit of bruin brood. v Minder frisdrank en voorverpakt fruitsap aanbieden; bv. -‐ Bereiding van maaltijden in gezonde vetten zoals kokosvet, vloeibare varianten. Door het gezondere aanbod goed te profileren kan het NS personeel bewuster worden gemaakt van een gezondere voedingskeuze en minder snel in de verleiding komen om te kiezen voor een ‘bij uitzondering’ product. Dit zou men op de volgende manieren kunnen doen; v De ‘snack van de week’ aanbieding laten vervallen. Aanbeveling is om niet meer dan twee keer per week een snack te eten. Men kan nog steeds kiezen voor een snack maar door dit niet te stimuleren komen mensen minder snel in de verleiding en zullen eerder voor een gezondere variant kiezen. v Een gezonde ‘aanbieding van de week’ aanbieden; dit zal mensen stimuleren om gezonder te eten en ze ook bewuster maken van gezond eten. v Voorkeursproducten en basisvoedingsmiddelen meer vooraan plaatsen; hierdoor springen ze meer in het oog en zal er eerder voor gekozen worden. v ‘kant en klaar’ bord klaar zetten met een gezonde lunch; bijvoorbeeld 3 volkoren boterhammen, mager plakje kaas, kipfilet en een kuipje appelstroop, daarbij een paar plakjes tomaat en komkommer, halvarine , een mager melkproduct en een stuk fruit; dit zal mensen bewuster maken van wat een gezonde lunch is.

INFORMERING MEDEWERKERS De doelgroep van de bedrijfskantine bestaat uit werknemers van NS. De doelgroep is breed qua leeftijd, de werknemers variëren in leeftijd van 20-‐65 jaar. Het aantal mannen en vrouwen is min of meer gelijk verdeeld. Deze doelgroepsamenstelling vraag dus ook om informatie die door een breed publiek wordt gedragen. Om de werknemers te informeren inzake de voedingswaarden van de aangeboden producten uit de kantine kunnen een aantal maatregelen worden genomen. Maatregelen voor de korte termijn maar ook inspiratie voor de toekomst die een nadere uitwerking verdienen. Maatregelen voor korte termijn: 1. Een kleurensysteem dat aangeeft welke aangeboden producten uit de kantine een voorkeurskeuze, middenweg dan wel een uitzonderingskeuze zijn. Dit kleurensysteem correspondeert met de voedingsmiddelen voor wat betreft voorkeur(l), middenweg (l)en bij uitzondering(l). Dit kan extra worden ondersteund door: 2. de voorkeurskeus te belonen met drie groene duimpjes, twee gele bij de keus voor de middenweg

en een rood duimpje omlaag voor de categorie bij uitzondering Hierdoor worden de medewerkers er extra op gewezen dat het product bij uitzondering kan worden gebruikt. Het systeem kan met een spaarkaart worden geïntroduceerd en aan het spaarsysteem moet uiteraard een prijs vastzitten bijvoorbeeld een gratis smoothie of een ander product wat lekker en gezond is of korting op een sportabonnement. 3. Vermelden van de voedingswaarden op kaartjes bij de aangeboden producten. Uit eigen ervaring (kantine Haagse Hogeschool is ook klant van Eurest) weten we dat het vermelden van de voedingswaarden op een extra kaartje een mogelijkheid is die door Eurest makkelijk kan worden geïmplementeerd. 4. Deze maatregelen kunnen worden ondersteund door een placemat (die op de dienbladen kan worden gelegd) waar aandacht wordt gevraagd voor een gezonde leefstijl, info over de schijf van vijf, energiebalans, uitleg van het kleurensysteem met de duimpjes etc. (bijlage XI diverse placemats) Inspiratie voor de toekomst: Om een gezonde leefstijl extra onder de aandacht te brengen met gezonde producten die in de kantine te verkrijgen zijn kan een themaweek worden geïntroduceerd waarin de gezonde leefstijl centraal staat. Met informatiestands over de bijdrage die de producten leveren aan een gezonde leefstijl, de leveranciers, kleine hapjes/drankjes om te proeven en mensen over de streep te trekken voor gezonde (en duurzaam gemaakte) producten te kiezen. In bijlage XI vindt men een voorbeeld van hoe een product zou kunnen worden gepresenteerd (Info Bagels & Beans, 2013) Het werken met themaweken zoals een italiaanse week is al bekend bij Eurest maar dit kan in het kader van een gezonde leefstijl verder gaan dan alleen wat extra producten bieden. Dit is ook iets om samen met de opdrachtgever (werkgever van de medewerkers) te overleggen, zij hebben immers het meeste baat bij gezonde medewerkers.

CONLUSIE We zien een stijgende aandacht voor een gezonde leefstijl, waaronder gezonde voeding. Bedrijfskantines moeten in een korte tijd voor een snelle afname kunnen zorgen. Na analyse van het voedingsaanbod van de bedrijfskantine van de NS blijkt dat bijna de helft van de voeding niet-‐basis voedingsmiddelen (45%) zijn. Met zo’n groot aanbod van nbvm is de verleiding groot en het schept tevens een scheef beeld voor de medewerkers. Het is echter wel mogelijk om met kleine aanpassingen het voedingsaanbod en de scheve verdeling van nbvm en bvm te veranderen. Om het voedselaanbod gezonder te maken voor de NS medewerkers is het van belang dat er enkele productgroepen inkrimpen. Bij voorkeur zijn dit: zoete en hartige snacks en frisdrank. De productgroepen die juist uitgebreid mogen worden zijn: groente en fruit, salades (zonder vette dressings), suikerarme producten en magere zuivelproducten. Om de medewerkers de ‘gezonde keuze’ makkelijker te laten maken zijn er enkele acties bedacht, met als doel de consument bewust te maken van hun voedingskeuze. Ook wordt een voorstel gedaan om de product-‐placement wat te veranderen en om vermelding van Kcal te vermelden. Daarnaast is een kleurensysteem bedacht waardoor de medewerkers in een oogopslag kunnen zien of ze een ‘bij voorkeur’, ‘middenweg’, of ‘bij uitzondering’ product kiezen. Met al deze signalen en een verandering van het aanbod hebben wij het vertrouwen dat de NS-‐ medewerker zich bewuster zal worden van een gezondere voeding en daardoor een gezondere keuze zal maken.

DISCUSSIE De uitkomsten van dit onderzoek zijn gebaseerd op bronnen verkregen van Eurest, het bedrijf waar we de opdracht voor uitvoeren. Van hen hebben we de benodigde informatie verkregen om het onderzoek op te baseren. Hieronder vallen afname productlijsten,bestellijsten, artikelenoverzicht, kopie van week menu, kopie van menu cyclus. We baseren onze bevindingen op de richtlijnen goede voeding, 2011 van het voedingscentrum (evidence based) en aan de hand van deze werkwijzen hebben we conclusies getrokken. Om de voedingsmiddelen zo duidelijk mogelijk in te delen hebben we in rationale schema’s gemaakt met basis en niet basisvoedingsmiddelen. Daarnaast hebben we het volledige assortiment van de NS kantine ingedeeld op basisvoedingsmiddelen en niet basisvoedingsmiddelen en gecodeerd met het kleurensysteem: groen; bij voorkeur, geel; middenweg en rood; bij uitzondering. Er zijn enkele kritische kanttekeningen te zetten wat betreft de voedingsanamnese die zijn afgenomen bij de medewerkers van de NS. Het zijn slechts zeven anamneses en niet iedereen van de ondervraagden eet in de bedrijfskantine. Ook was het lastig om de verdeling in Rationel te onderbouwen. Er zijn verschillende manieren hoe je producten op niveaus kan indelen. Daarnaast zijn er enkele kritische kanttekeningen te plaatsen bij het door ons opgezette literaire onderzoek. De betrouwbaarheid van enkele literaire bronnen is in twijfel te trekken. Een ander kritisch punt is de gedateerdheid van sommige informatie. Enkele gebruikte onderzoeken is van meer dan vijf jaar geleden. Het is de vraag in hoeverre deze informatie nog precies klopt. Er worden jaarlijks nieuwe ontdekkingen gedaan over deze ziektebeelden. Na het gesprek met Eurest kunnen we concluderen dat de keuze voor de producten die verkocht worden op aanvraag van de NS te koop zijn. Eurest kan wel gezonde producten leveren en caterd gezonde bedrijfskantines. Een voorbeeld hiervan is Ernst

en Young waar een ander assotiment verkocht wordt. De medewerkers van de NS hebben veel keuze aan voedingsmiddelen door de omliggende horeca, de NS volgt de vraag.

BIBLIOGRAFIE (n.d.). Retrieved 2013 йил april from http://cocacolanederland.nl: http://cocacolanederland.nl/Aquarius/Blue_Berry.aspx (n.d.). Retrieved 2013 йил april from https://mijn.voedingscentrum.nl: https://mijn.voedingscentrum.nl/nl/caloriechecker/ (n.d.). Retrieved 2013 йил april from http://www.calorielijst.nl: http://www.calorielijst.nl/?calorie=R CVZ. (2013). Lipidenverlagende middelen. Retrieved 2013 йил 28-‐februari from Het farmaceutisch kompas: http://www.fk.cvz.nl/Inleidendeteksten/I/inl%20lipidenverlagende%20middelen.asp?blPrint= True Info Bagels & Beans. (2013 йил 3-‐April). Retrieved 2013 йил 3-‐April from Bagels & Beans: http://www.bagelsbeans.nl/menukaart.asp Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO. (2008). Richtlijn Diagnostiek en behandeling van obesitas bij volwassenen en kinderen. Alphen aan den Rijn: Van Zuiden Communications B.V. ministerie van volksgezondheid, w. e. (n.d.). nationale atlas volksgezondheid. Retrieved 2013 йил april from http://www.zorgatlas.nl: http://www.zorgatlas.nl/beinvloedende-‐ factoren/lichamelijke-‐eigenschappen/overgewicht-‐2005-‐2008/ P. Daenens, H. D. (1999). Bijzondere voeding. Leuven: Garant Uitgevers. P. Kitslaar, M. C. (2007). Klinische zorg rondom de vaatpatiënt. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Pijl, H. (2009). Obesitas bij volwassenen. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Voedingscentrum. (2011). Richtlijnen voedselkeuze. Den Haag: Voedinsgcentrum. Voedingscentrum, richtlijnen voedselkeuze, blz 35-‐40. (2011 йил 1-‐maart). From www.voedingscentrum.nl.

BIJLAGEN I VOEDINGSMIDDELEN AANBOD VOOR DE ANALYSE EN DE BEOORDELING Overzicht van het NS-‐kantine voedingsmiddelen aanbod voor de analyse en beoordeling categorie basisvoedingsmiddel productgroep (bvm)/niet-‐ basisvoe-‐ dingsmiddel (nbvm) l lfrisdranken l red bull blik 250 ml nbvm (fris)dranken l fernandes blik 330 ml nbvm (fris)dranken l coca cola blik light nbvm (fris)dranken 330 ml l coca cola blik 330 ml nbvm (fris)dranken l aquarius pet 500 ml nbvm (fris)dranken l coca cola pet light 500 ml nbvm (fris)dranken l coca cola pet 500 ml nbvm (fris)dranken l sprite pet 500 ml nbvm (fris)dranken l chaudfontaine pet 500ml bvm water zuiveldranken l biologische halfvolle bvm Water + Melk(producten), kaas melk 250 ml en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers l nutricia chocomel (vol) bvm Water + Melk(producten), kaas blik 250 ml en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers l karnemelk 250 ml bvm Water + Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers l vifit drink 250 ml (met bvm Water + Melk(producten), kaas vruchten) en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers l optimel drink 250 ml bvm Water + Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers l vifit drink 500 ml bvm Water + Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers warme dranken l koffie zonder suiker bvm water (automaat) l thee zonder suiker bvm water (automaat) l Chocomel(automaat) bvm Water + Melk(producten), kaas automaatbeker 130 g en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers sap l vers sap (sinasappel) bvm Water + groente en fruit

kCal

113 155 0 139 142 0 210 205 0 115

220 (vol) 200(halfvol) 160(halfvol) 78

140

190

0 0 86

l l l

soep heldere soep 200 ml gebonden soep 200 ml soep crostini Soep crostini pesto, tomaat en kaas soepstengel karwijzaad brood: brood van de plank mais calebasse & boter

nbvm nbvm nbvm

soepen soepen overig

76 126 127

nbvm

overig

bvm

l

brood: brood&zo waldkornbroodje krabsalade

bvm + nbvm

l

Baguette wit(1/3) paté(50g)

bvm

l

Pistolet (wit) +salade (50g)

bvm + nbvm

l

krentenbol kaas (48+)

bvm

l

Tosti, ham-‐kaas

bvm

l

XL tosti mozarella-‐tomaat bvm

l l l

kaasbroodje (70g) saucijzenbroodje (70g) overige broodproducten boterham bruin/volkoren

nbvm nbvm bvm

l

boterham wit

bvm

l

zacht bolletje wit

bvm

l

zacht bolletje bruin

bvm

l

kaiserbroodje wit

bvm

Groente en fruit + Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten + Broodbeleg, suiker, zoetjes Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten + Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten + Broodbeleg, suiker, zoetjes Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten + Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten + Melk(producten) + vlees, gevogelte, ei, vleesver-‐vangers, vis Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten + Melk(producten) en vlees, gevogelte, ei, vleesvervangers, vis snacks snacks Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten

l l

273

138+182=320

269+180=449

124+125=249

134+74=208

410

469

231 275 82 92 131 129 111

l

meergranenbol

bvm

l

krentenbol/ rozijnenbol

bvm

l

croissant

bvm

l

pistolet wit

bvm

l

pistolet tarwe

bvm

l

Knäckebrod (volkoren)

bvm

l

roggebrood

bvm

l

brood: zoet appelflap gesuikerd (100g) Snacks: frituur Kipcorn (90g) portie frites (150g)

nvbm

Carrero (90g) Ribster (90 g) groente kroket (65g) loempia taugé kip (80g) Kroket (65 g) Frikandel (75g) Kaassoufflé (55g) kwekkeboom goulash/satékroket bamiblok (85g) Goulashkroket (65g) visnugget (75g)

nbvm nbvm nbvm nbvm nbvm nbvm nbvm nbvm

l

Snacks: hartig Gehaktbal half om half (100g)

bvm

l l l l l l

fruit Banaan (130g) Appel (135g) Sinaasappel (120 g) Kiwi (75g) Fruitsalade vers (125g) broodbeleg: kaas light kaas (20g)

bvm bvm bvm bvm bvm bvm

l l l l l l l l l l l l l

nbvm bvm

nbvm nbvm nbvm

Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten snacks

176

snacks Brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten snacks snacks snacks snacks snacks snacks snacks snacks

231 458

snacks snacks Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Groenten en fruit Groenten en fruit Groenten en fruit Groenten en fruit Groenten en fruit Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers

233 160 179

134 157 124 118 34 87 410

225 225 176 145 151 194 195 156

267

124 81 61 51 79 49

l

komijne kaas (20g)

bvm

Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers

l

belegen kaas(20g)

bvm

Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers

l

jonge kaas (20g)

bvm

Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers

l

oude kaas (20g)

bvm

Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers

l

extra belegen kaas (20g)

bvm

Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers

l

mosterd-‐kaas (20g)

bvm

Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers

l

cantadou (15g)

bvm

Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers

l

St. Moret (15g)

bvm

Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers

l

Slankie (15g)

bvm

Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers

l

broodbeleg: vleeswaren Achterham (20g)

bvm

l

Cervelaat (15g)

bvm

l

corned beef (15g)

bvm

l

Varkenslever (15g)

bvm

l

kipfilet tuinkruiden (15g)

bvm

l

Leverkaas (15g)

bvm

l

Salami (15g)

bvm

l

Roompaté (15g)

bvm

l

Rookvlees (10g)

bvm

l

paté cupje (15g)

bvm

l

filet americain (20g)

bvm

l

Ossenworst (20g)

bvm

l

saks mini worst (20g)

bvm

l l l l l *

broodbeleg: zoet hagelslag melk hagelslag puur jam chocopasta pindakaas broodbeleg: hartig (ei) gekookt ei

nbvm nbvm nbvm nbvm nbvm bvm

gebakken ei

bvm

Uitsmijter (2 eieren en ham)

bvm

Boerenomelet (van 1 ei)

bvm

l l l

smeersel: becel light (8g/cup) Roomboter (8g/cup) zuivel mona boordevol (150g/bakje)

bvm bvm bvm

l

polderland kwark (150g/bakje)

bvm

Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Broodbeleg, suiker, zoetjes Broodbeleg, suiker, zoetjes Broodbeleg, suiker, zoetjes Broodbeleg, suiker, zoetjes Broodbeleg, suiker, zoetjes Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Smeer-‐ en bereidingsvetten Smeer-‐ en bereidingsvetten Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers

Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers

222

68 67 36 85 99 68

110

482

144

505 22 59 165

l

zuivelhoeve yoghurt muesli (150g/bakje)

bvm

Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers

201

l

mondelice fruity low-‐fat (120g/bakje)

bvm

Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers

102

Salade op mayonnaise basis huzarenslaatje bakje (150g/bakje) kipkerrie salade (30g/cup) eiersalade cup (30g/cup) tonijn salade cup (30g/cup) saladebar kant en klaar rauw-‐kost mix (per 100g) Pasta-‐salade (1portie)

nbvm

248

nbvm

Broodbeleg, suiker, zoetjes

nbvm nbvm

Broodbeleg, suiker, zoetjes Broodbeleg, suiker, zoetjes

74 70

bvm

Groente & fruit

bvm

147

gemixte salade (tomaat en komkommer) Sauzen mayo mono sachet (13g) ketchup mono sachet (13g) mosterd mono sachet (13g) dressing cup heinz (28gr/cup) satésaus per portie (25ml) Zoete snacks candybars balisto muesli (1 verpakking) Bounty (1 verpakking) Kitkat (1 verpakking) Twix (1 verpakking) Mars (1 stuks) Snickers (1 stuks) Zoete snacks zakjes/rol Rolo (52g/rol) M&M’s pinda (45g/zakje) winegums (166g/zakje) mintnopjes (73g/zakje)) Schoolkrijt (152g/zakje) mentos mint (1rol) kauwgum

bvm

Brood, aardappelen, pasta, rijst en peulvruchten Groente & fruit

nbvm nbvm

sauzen sauzen

86 13

nbvm

sauzen

nbvm

sauzen

120

nbvm

sauzen

nbvm

snacks

214

nbvm nbvm nbvm nbvm nbvm nbvm nbvm nbvm nbvm nbvm nbvm

snacks snacks snacks snacks snacks snacks snacks snacks snacks snacks snacks snacks

243 264 277 267 299 249 231 339 285 593 144

l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l

l l l l

Zoete snacks koek stroopwafel kanjers (2 stuks/verpakking) liga evergreen (2 stuks/verpakking) Sultana (3 stuks/verpakking) snelle jelle kruidkoek (70gr)

nbvm

snacks

196

nbvm

snacks

165

nbvm

snacks

170

nbvm

snacks

215

* Gemiddelde consumptie van drie eieren per week past in een gevarieerd voedingspatroon.

II BASIS-‐ EN NIET-‐BASISVOEDINGSMIDDELEN

Verdeling van de voedingsmiddelen over basisvoedingsmiddelen en niet-‐basisvoedingsmiddelen

bvm

45% 55%

nbvm

Het aanbod van de NS-‐kantine bestaat voor 55% uit basisvoedingsmiddelen en voor 45% uit niet-‐ basisvoedingsmiddelen.

III VERDELING VAN VOEDINGSMIDDELEN OVER PRODUCTGROEPEN

Verdeling van de voedingsmiddelen over de productgroepen Groente en fruit Brood aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten

2% 6% 8%

6% 16%

Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers Smeer-‐ en bereidingsvesen Water

Snacks Soepen 24% Sauzen 34% 2% 2%

Broodbeleg, suiker, zoetjes (Fris)dranken Overig

Voedingsmiddelen die voorkomen in de productgroepen ‘Brood, aardappelen, pasta, rijst en peulvruchten’, Melk(producten), kaas en vlees(waren), vis, kip, eieren en vleesvervangers’ en ‘snacks’ zijn het meest vertegenwoordigd.

IV INDELING VOEDINGSMIDDELEN OVER INDELINGSCRITERIA

Verdeling van de voedingsmiddelen over de indelingscriteria

14% 9%

Bij voorkeur Middenweg

77%

Bij uitzondering

Met het cirkeldiagram is goed te zien dat de NS-‐kantine met name producten in het assortiment heeft die een negatieve invloed hebben op het realiseren van een voeding die is gericht op de preventie van chronische ziekten.

V SCHEMA RATIONALE VOEDINGSMIDDELENINDELING

VI CLASSIFICATIES VAN OVERGEWICHT BIJ VOLWASSENEN Bijlage 6 Classificatie van overgewicht bij volwassenen (WHO 2000) classificatie BMI (kg/m2) Risico op comorbiditeit Normaal gewicht 18,5-‐24,9 Gemiddeld Overgewicht 25-‐29,9 Verhoogd Obesitas -‐Niveau I 30-‐34,9 Matig -‐Niveau II 35-‐39,9 Ernstig -‐Niveau III ≥ 40 Zeer ernstig Buikomvang: De buikomvang hangt sterk samen met de hoeveelheid buikvet. De hoeveelheid visceraal buikvet (vet aanwezig in de buikholte,binnen het buikvlies, dichtbij, rondom en in de organen) is de belangrijkste risicofactor voor het optreden van diabetes mellitus type 2 en hart-‐ en vaatziekten. Bij een normale buikomvang is het risco bij:

-‐ Overgewicht 25,0-‐29,9 Verhoogd -‐ Obesitas I 30,0-‐34,9 Hoog -‐ Obesitas II 35,0-‐39,9 Zeer hoog -‐ Extreme obesitas 40 of hoger Extreem hoog -‐ Een verdere verhoging van het risico treedt op bij een buikomvang ≥ 102 cm bij mannen en ≥ 88 cm bij vrouwen. Het risico wordt dan: -‐ Overgewicht 25,0-‐29,9 Hoog -‐ Obesitas I 30,0-‐34,9 Zeer hoog -‐ Obesitas II 35,0-‐39,9 Zeer hoog -‐ Extreme obesitas 40 of hoger Extreem hoog

VII DE AANBEVELINGEN VAN VOEDINGSMIDDELEN OP DE PREVENTIE VAN DRIE GENOEMDE WELVAARTSZIEKTEN • -‐ -‐ -‐ -‐ -‐ -‐ • -‐ -‐ -‐

Aanbevelingen: eet voldoende groenten (zeker 2 ons) en fruit(2 stuks) eet voldoende vezelrijke producten, deze zorgen voor een verlaging van het cholesterol. eet zo weinig mogelijk verzadigd vet eet zo weinig mogelijk gehard vet (transvet) beperk de inname van cholesterolrijke producten, bijvoorbeeld: probeer 2 keer per week vis op het menu te zetten waarvan 1 keer vette vis (bijv. makreel, zalm, haring) Daarnaast betekent het gezonde leefstijl ook: probeer te stoppen met roken, roken verlaagd het “goede” HDL-‐cholesterolgehalte wat een ongunstig effect heeft op hart en bloedvaten. Beweeg dagelijks minimaal een half uur matig intensief, dit verlaagd het triglyceriden-‐gehalte en verhoogd het HDL-‐cholesterol (goede cholesterol) Matig het gebruik van alcohol, mannen max. 2 glazen per dag, vrouwen 1 glas, daarna is het gunstige effect van alcohol verdwenen en kan het weer slecht zijn voor hart-‐en bloedvaten.

• • • • • •

Minder goede producten zijn: Voedsel met een hoge energiedichtheid en arm aan micronutriënten. Zoals producten met veel vet, fastfood/snacks Producten met hoog suikergehalte (vaak in frisdranken) Mogelijk speelt voeding met een lage glykemische index ook een rol portiegroottes

VIII VOEDINGSANAMNESES Dietary History registratie (document voor bijlage) Anamnese afgenomen door: Floor Hendriks Persoonsgegevens: Naam: deze wordt niet genoemd in verband met privacy Geslacht: m Geboortedatum: 1962 Sociale gegevens: Leefsituatie: getrouwd Beroep: hoofdconducteur/ medewerker service en veiligheid Activiteit: werkt full-‐time en sport gemiddeld drie keer per week. Medische gegevens/ antropometrie (indien bekend): Lengte: 1.89 Gewicht: 98 BMI: 27 (BMI tussen de 25 en 30 = overgewicht) Cholesterol gehalte: geen waarde bekend Bloeddruk: -‐ Medicatie: -‐ Bijzonderheden: EET O P V ASTE M OMENTEN. E ET G EEN V ARKENSVLEES E N D RINKT GEEN A LCOHOL. E ET V AN G EKOOKT E I A LLEEN H ET E IWIT. Paramedische gegevens: Kauwproblemen: nee Regelmatig eetpatroon: ja Dieetgeschiedenis: nee Berekening energiebehoefte met de Harris en Benedict Formule: mannen: 66 + (13,7 x W) + (5,0 x H) – (6,8 x A) x 1 kcal of 4,2 kJ vrouwen: 655 + (9,6 x W) + (1,9 x H) – (4,7 x A) x 1 kcal of 4,2 kJ W = gewicht in kg (normale lichaamssamenstelling) Soms ook streefgewicht genoemd: QI 22,5 H = lengte in centimeters A = leeftijd in jaren

De energiebehoefte voor de cliënt is: 2007 Kcal of 8429 KJ Dagindeling: Cliënt staat iedere dag op tijd op. Ontbijt, Tijd: 7.00/8.00 uur gevarieerd. Hij eet brood in combinatie met kwark. Hij belegt gevarieerd van kaas 48+, kipfilet, zoet beleg; melk hagelslag, pindakaas, chocoladepasta tot eieren; gekookt of gebakken. (al het broodbeleg is ingevuld maar er wordt een keuze gemaakt tussen kaas, vlees, zoet)

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag Iedere dag Iedere dag afwisselend afwisselend

4 1 4 2 2

Bruin brood kwark Halvarine, boter, (becel) Kaas, 48+ Kipfilet

snee 150 ml 5 g 20 g 15 g

afwisselend Iedere dag Iedere dag Iedere dag

3 1 1 1

T1, Tijd:

15 g stuk 150 ml 125 ml

Hagelslag melk, pindakaas, chocoladepasta Ei, gekookt Multivitamine Cappuccino met zoetjes

9.00-‐13.00

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag Iedere dag 2 a 3 keer per week

1 1 1

thee Halfvolle melk Gevulde koek of croissant

250 ml 250 ml stuk

Lunch, Tijd: 13.00 is van huis meegenomen. Ongeveer 1 keer in de week gaat hij naar de Burger King voor een hamburger. Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

6 x per week

4 4 2 1 1

3 x per week 1x per week Iedere dag Iedere dag

stuk 5 g 20 g 15 g 15 g stuk

Boterham, bruin Halvarine, becel Kaas 48+ Kipfilet Hagelslag Omelet uit 2 eieren (ipv ander hartig beleg)

Maaltijd van de Burger King

1 1

250 ml 250 ml

Thee met zoetjes (2) Halfvolle melk of vruchtenkwark

T2, Tijd:

verdeeld tussen 14.00 en 17.30

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag Iedere dag

1 2

Thee met zoetjes Fruit appel, peer, mandarijn, banaan

250 ml stuk

Avondmaal, Tijd:

Aantal hoeveelheid

product

2 2 3 2 7

1 1 1 1 3/4

Soep: tomaten, groenten Vlees: rund (ongeveer 400 g) kip Vis, gebakken, varieert Groente, gevarieerd, gekookt

4 3

1 1

1 5 6

1 1 1

T3, Tijd: Keren per week

17.30-‐18.30

Keren per week

kop stuk stuk stuk Groentelepels (200g) Portie (35 g) Portie (50-‐100 g) Portie (135 g) Portie (110 g) Portie (60 g) Portie (50-‐100 ml)

Schaaltje rauwe groente met dressing, azijn of olie Frites Pasta, gekookt Zilvervliesrijst Peulvruchten zoals sperziebonen, kidneybonen, kikkererwten Magere kwark of fruitsalade

20.00-‐ 22.00 Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag Iedere dag 3 x per week 2 x per week 2 x per week 4 x per week 3 – 4 x per week

1 1 1

250 ml 150 ml 50 g

Thee met zoetjes (2) Halfvolle melk Stroopwafel, chocoladekoek

blokjes

melkchocolade

Portie (30 g)

Chips

stuk

Fruit; banana, appel, peer

Portie (30 g)

Noten; amandelen, pistach

Extra informatie: De producten zijn geregistreerd over een hele week. Hier volgen enkele vragen over inkopen en bereiding om een duidelijker beeld te krijgen van de regelmaat en de invloed van de cliënt op het avondmaal. Inkopen: samen met zijn partner Bereiding: meestal partner Maaltijdgebruik: thuis, indien niet thuis wordt een maaltijd van thuis meegenomen Elke dag warme maaltijd: ja Regelmatig eten: ja Weekend eten: zelfde als door de weeks Alcohol: geen alcohol gebruik Checklijst voor een gezond eetpatroon toelichting ja nee soms aanbeveling/opmerking Eet alle dagen uit de De cliënt eet heel erg Is het voedingspatroon schijf van 5 gevarieerd. Vooral voor het gevarieerd? X

Wordt er te veel gegeten?

Aan de hand van de ADH (zie de tabel onder aan)

Beweegt de cliënt genoeg?

Beweeg tenminste 30 minuten per dag 5 keer per week

Heeft de cliënt een vast eetpatroon?

Ontbijt, lunch, avondmaal, maximaal 7 eetmomenten op een dag

Bevat het voedingspatroon veel verzadigd vet?

diner, iedere week eet hij uit alle voedingsgroepen. Er worden alleen geen vleesvervangers gegeten. De cliënt eet redelijk veel. Hij komt overal aan de ADH waar dit belangrijk is (groente/fruit/peulvruchten bijvoorbeeld) Maar zou best mogen minderen in zuivelproducten, vlees, koolhydraat component, koek/chips, vette kaas. De cliënt sport drie keer per week. Dit is voldoende. Daarnaast heeft hij een beroep waarmee hij ook in beweging is. Ja de cliënt eet regelmatig en heeft een redelijk standaard eetpatroon, er zijn 6 eetmomenten per dag. Drie hoofdmaaltijden en drie tussendoortjes De cliënt eet drie keer in de week friet bij de hoofdmaaltijd, dit is veel. Daarnaast eet hij voor de lunch ook nog één keer per

Komen met name voor in snacks, gebak en koekjes Aanbeveling is max 6 gram keukenzout (=2,4 gram Natrium) per dag

Bevat het voedingspatroon veel suiker?

Bevat het voedingspatroon voldoende vocht?

Aanbeveling is 1,5 – 2 liter vocht binnen te krijgen

Bevat het voedingspatroon voldoende melkproducten?

Aanbeveling is 500 ml zuivel en 1,5 plak kaas (30g)

Eet de cliënt 200 gr groente?

Is gelijk aan 4 opscheplepels

Eet de cliënt 2 stuks fruit

Eet de cliënt volkoren producten?

Eet de cliënt twee keer per week vis, waarvan 1 keer per week vette vis? Bevat het voedingspatroon veel alcohol?

Zoals makreel, haring, zalm. Gefrituurde vis valt hier niet onder.

Aanbeveling is niet meer dan 2 glazen voor mannen en 1 glas voor vrouwen per dag, pas op voor gewenning, sla ook eens een dag over. Alcohol bevat veel calorieën

Bevat het voedingspatroon veel transvet? Bevat het voedingspatroon veel natrium?

week bij Burger King. Beide verschaffen de nodig portie verz. Vet. Chips en koek voor de tussendoortjes zorgen voor nog meer. De 48+ kaas is ook vet voor het brood. Geen overdreven porties. Iedere dag kleine hoeveelheid door koekje/chips. Alle supermarkt producten bevatten zout; chips, vleeswaren, kaas. De Burger King verwerkt een grote hoeveelheid. Soep kan ook zorgen voor een aardige hoeveelheid. Nee, alleen suikers in koek, toetjes. Verder wordt er geen suiker toegevoegd, wordt gebruik gemaakt van zoetstof. Er wordt bij iedere maaltijd thee gedronken. Het watergebruik is wel heel minimaal. Daarnaast wisselt cliënt af met sap of melk wat ook voor vloeibaar vocht zorgt. De cliënt drinkt/eet bij iedere maaltijd een zuivelproduct in de halfvolle of magere vorm. Daarnaast bij twee maaltijden kaas. Hierin mag de cliënt minderen. Ja, vaak combinatie van rauwe groente met gekookte of met peulvruchten. Vaak in de middag al en soms nog een stuk in de avond. Niet voldoende, er wordt bruinbrood geconsumeerd, witte pasta. De rijst is zilvervlies dus dat is goed. Ja, er worden ten minste bij twee hoofdmaaltijden vis gegeten Er wordt geen alcohol geconsumeerd

Advies aan de hand van de dietary history: Naar aanleiding van het gesprek heb ik voor u het volgende advies opgesteld. Een gezonde voeding dient te voorzien in onze dagelijkse behoefte water, eiwitten, vetten, suiker, vezel, vitaminen en mineralen voor het goed functioneren van ons lichaam. Daarbij is een gezond lichaamsgewicht van belang om minder risico te lopen op bepaalde ziekte of aandoeningen. U lichaamsgewicht van 98 Kilo is net wat te hoog. U heeft een verhoogd BMI. Een goed streven zou

zijn om richting 90 kilo te willen gaan. Als u drie keer in de week blijft sporten en u voedingspatroon hier en daar aanpast zou het een mooi streven zijn. Om u voeding te optimaliseren kan ik het volgende adviseren: 8 kilo afvallen is het doel. Bij het ontbijt of de lunch het bruinbrood vervangen door volkorenbrood, speltbrood of zuurdesembrood. Deze varianten bevatten meer vezel en zijn goed voor u darmen. (neem in plaats van 4 boterhammen met kwark 3 of 2 boterhammen) De kaas vervangen door een 30+ of 40+ kaas met iets minder verzadigde vetten. (andere alternatieven zijn geitenkaas of hüttenkäse) Bij de avondmaaltijd minder vaak friet eten. Beperk dit tot 1 keer per week en eet de andere keren bijvoorbeeld gekookte aardappelen. Eén of twee keer per week een kip of rundvlees dag vervangen door een vleesvervanger op basis van soja. Zo wordt u eetpatroon nog gevarieerder. Eén maaltijd (meest ideaal laatste tussendoortje na avondmaaltijd) beker melk vervangen door water of kokoswater. Probeer de laatste snack wat kleiner te houden of thee met koekje of thee met stuk fruit. Over het algemeen iets meer water tussendoor drinken. Ik hoop u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben, mocht u nog vragen hebben hoor ik het graag. Met vriendelijke groet, Floor Hendriks Floorhendriks88@gmail.com Dietary History registratie: Anamnese afgenomen door: Margarita Galibardova Persoonsgegevens: Naam: deze wordt niet genoemd in verband met privacy Geslacht: v Geboortedatum: 1952 Sociale gegevens: Leefsituatie: getrouwd, geen inwonende kinderen Beroep: facilitair medewerker Activiteit: zittende werk, geen sport activiteiten Medische gegevens/ antropometrie (indien bekend): Lengte: 1,67m Gewicht: 93,8 kg BMI: 33,7 (BMI tussen de 25 en 30 = overgewicht, tussen 30-‐35 = obesitas) Cholesterol gehalte: is normaal, geen waarde bekend Bloeddruk: normaal Medicatie: geen Bijzonderheden: Ze werkt onregelmatig, vroege diensten of late diensten en zowel doordeweeks als in het weekend. Is in de afgelopen zeven weken 6kg afgevallen. Ze wilt haar gewicht met nog 15-‐25kg verminderen. Paramedische gegevens: Kauwproblemen: nee

Regelmatig eetpatroon: ja Dieetgeschiedenis: ja Berekening energiebehoefte met de Harris en Benedict Formule x de PAL in kcal: vrouwen: 655 + (9,6 x W) + (1,9 x H) -‐ (4,7 x A) x 1 kcal of 4,2 kJ W = gewicht in kg (normale lichaamssamenstelling) Soms ook streefgewicht genoemd: QI 22,5= 89kg(huidige gewicht) H = lengte in centimeters=178cm A = leeftijd in jaren= 56 PAL(personal activity level)= 1,6 aangehouden (zittend werk afgewisseld met rondlopen met weinig of geen beweging in vrije tijd

Energiebehoefte met huidig gewicht (93,8 kg): 2550 kcal/per dag Energiebehoefte met 15 kg (79kg) lichter (BMI = 28): 2289 kcal/per dag Energiebehoefte met 25 kg (69kg) lichter (BMI = 25): 2135 kcal/per dag Dagindeling: Werktijden -‐ onregelmatig Ontbijt, Tijd: 8.00 ontbijt Keren per week

Aantal Hoeveelheid

Product

Iedere dag Iedere dag Iedere dag

1 1 1

Zoetstof Euroshopper AH Brinta Magere melk

T1, Tijd:

5 ml 35 g 200 ml

9.00-‐13.00

Keren per week

Aantal Hoeveelheid

Product

Iedere dag Ieder dag Ieder dag

1 1 1

Cappuccino zonder suiker Volkoren boterham kaas/vleeswaren Becel dieet

250 ml 15 5

Lunch, Tijd: 13.00 wordt meestal van huis meegenomen Keren per week

Aantal Hoeveelheid

Product

7 x per week 7 x per week

Boterham

Volkoren

Kaas 30+/ rookvlees/gerookte zalm/rosbief

Iedere dag Iedere dag 2 x per week 1 x per week 4 x per week 7 x per week

1 2 1

Plak 250 ml 10 Boterham

Stuk

Gebakken ei

Blikje

Groentesap

Stuk

Fruit – appel/ peer/ mandarijn

T2, Tijd:

magere melk Becel dieet Halvajam

verdeeld tussen 14.00 en 17.30

Keren per week

Aantal Hoeveelheid

Product

Iedere dag

thee zonder suiker

250 ml

1-‐3 x per week

Stuk

Sultana

Avondmaal, Tijd: 17.30-‐18.00 thuis, of wordt meegenomen naar werk en opgewarmd in magnetron Keren per week

Aantal Hoeveelheid

Product

1 x per week Ieder dag 2 x per week 3-‐4 x per week 2-‐3 keer per week Ieder dag Ieder dag 2 x per week 1-‐2 x per week 2 x per week 1 x per 2 weken

Soepkom

1 1

75 g 75 g

Soep, zelf gemaakt met bouillonblokjes, kippenvlees en soms met groenten Biefstuk, gebakken in Becel Gebakken kipfilet

75 g

Gebakken vis – zalm, kabeljauw, tilapia of roodbaars

15 g

Saus, gemaakt van ½ lepel maggi met water

2 1 2

Opscheplepels Opscheplepels Opscheplepels

Groenten, gekookt Gekookte aardappels Pasta, volkoren

Opscheplepels

Zilvervlies rijst

Blikje

Fanta light

Blikje

Bruine bonen of andere peulgruchten

T3, Tijd:

19.00-‐ 2.00

Keren per week

Aantal Hoeveelheid

Product

Iedere dag Iedere dag Iedere dag Iedere dag

2 1 1 1

Thee zonder suiker Fruit mandarijn, kiwi of peer Volkoren ontbijtkoek Magere yoghurt

250 ml Stuk 25 g 250 ml

Extra informatie: De producten zijn geregistreerd over een hele week. Hier volgen enkele vragen over inkopen en bereiding om een duidelijker beeld te krijgen van de regelmaat en de invloed van de cliënt op het avondmaal. Inkopen: zelf Bereiding: zelf Maaltijdgebruik: thuis, indien niet thuis wordt een maaltijd van thuis meegenomen Elke dag warme maaltijd: ja Regelmatig eten: ja Weekend eten: zelfde als door de weeks. Soms wordt er een uitzondering gemaakt met een blikje frisdrank, koek, gebak of nootjes Alcohol: geen Checklijst voor een gezond eetpatroon Toelichting ja nee soms aanbeveling/opmerking Eet a lle d agen u it d e Meer variaties in groenten Is het voedingspatroon schijf v an 5 nodig gevarieerd? X

Wordt er te veel gegeten?

Aan de hand van de ADH (zie de tabel onder aan)

Beweegt de cliënt genoeg?

Beweeg tenminste 30 minuten per dag 5 keer per week Ontbijt, lunch, avondmaal, maximaal 7 eetmomenten op een dag De inname van vet is gesteld op 20-‐40en% en bij overgewicht 20-‐ 35en% waarvan max hooguit 10% er van mag bestaan uit verzadigd vet Komen vooral voor in snacks, gebak en koekjes Aanbeveling is max 6 gram keukenzout (=2,4 gram Natrium) per dag

Bevat het voedingspatroon veel suiker?

Bevat het voedingspatroon voldoende vocht?

Aanbeveling is 1,5 – 2 liter vocht binnen te krijgen Aanbeveling is 500 ml zuivel en 1,5 plak kaas (30g) Is gelijk aan 4 opscheplepels

X X

Zoals makreel, haring, zalm. Gefrituurde vis valt hier niet onder.

Ja, 4 keer per week. Meestal

Aanbeveling is niet meer dan 2 glazen voor mannen en 1 glas voor vrouwen per dag, pas op voor gewenning, sla ook eens een dag over. Alcohol bevat veel calorieën

Geen consumptie van alcohol

Heeft de cliënt een vast eetpatroon? Bevat het voedingspatroon veel verzadigd vet?

Bevat het voedingspatroon veel transvet? Bevat het voedingspatroon veel natrium?

Bevat het voedingspatroon voldoende melkproducten? Eet de cliënt 200 gr groente?

Eet de cliënt 2 stuks fruit Eet de cliënt volkoren producten? Eet de cliënt twee keer per week vis, waarvan 1 keer per week vette vis? Bevat het voedingspatroon veel alcohol?

De cliënt is al bezig met afvallen en uit de anamnese komt naar voren dat de porties per dag liggen in aanbevolen hoeveelheiden Meer bewegen is aan te bevelen. Het ontbijt is altijd op een vaste tijd, lunch en avondeten niet altijd mogelijk door onregelmatige werktijden De cliënt gebruikt weinig verzadigde vetten. Het wordt goed rekening gehouden met productenkeuze.

Snacks, koekjes en gebak worden per uitzondering gebruikt. Er worden weinig kant-‐en-‐ klaar producten gebruikt. Af en toe een bouillon blokje voor de soep, saus van ½ lepel Maggi met water en blikje van natriumarm groentesap. Nee. Als zoetstof wordt er gebruikt het zoetstof Euroshopper van AH. Af en toe een blikje fanta light. Het voedingspatroon bevat voldoende vocht. Met name uit melk en thee. Ja, 3-‐ 4 bekers magere melk en 1-‐2 plakken kaas per dag Ja, er worden genoeg groenten per dag geconsumeerd. Kan meer variaties. Ja, heel goed. Ja, keurig

Advies aan de hand van de dietary history: Geachte cliënt,

Gezonde voeding dient te voorzien in onze dagelijkse behoefte aan water, vezels, vetten, suikers, eiwitten, vitaminen en mineralen voor het optimaal functioneren van het menselijk lichaam. Verder is een gezonde voeding een belangrijke factor voor preventie van bepaalde ziektes en aandoeningen. Na aanleiding van ons gesprek op 28 februari waarbij ik u gevraagd heb naar u voedingspatroon, heb ik voor u het onderstaande advies opgesteld: uw gewicht nog meer verminderen. U geeft aan dat u in de afgelopen zeven weken zes kilo’s afgevallen bent. Voor een persoon van uw leeftijd met lengte 162 cm. is een gewicht tussen 65-‐ 69 kg. aanbevolen. Meer variaties in groenten – gevarieerd eten is nodig om je lichaam gezond te houden. Eet je steeds hetzelfde, dan is het lastig om alle benodigde voedingsstoffen binnen te krijgen. Meer bewegen -‐ beweging heeft een positief effect op de gezondheid, zowel op lange als korte termijn. Door te bewegen worden spieren en bloedsomloop gestimuleerd. Uw lichaam krijgt meer zuurstof binnen waardoor u zich beter zult voelen. Het zorgt ervoor dat uw bloedvaten en hart in conditie blijven. Door regelmatig te bewegen wordt u fitter en krijgt u meer energie. Bewegen is ook een goed middel tegen overgewicht. Indien u wilt gaan sporten om gewicht te verliezen kunt u het best kiezen voor minder zware sporten, zoals wandelen, zwemmen, fitness, fietsen, dansen en gymnastiek. Bij deze sporten wordt de afbraak van het vetweefsel meer gestimuleerd. Meer vocht innemen – extra water drinken is belangrijk bij afvallen. Het ook belangrijk bij de opname van voedingsstoffen in de darm, het transport van voedings-‐ en afvalstoffen in het lichaam. Ik hoop u zo voldoende geïnformeerd te hebben, mocht u nog vragen hebben dan hoor ik het graag. Ik wens u heel veel succes met afvallen! Met vriendelijke groet, Margarita Galibardova e-‐mail: galibardova@hotmail.com Dietary History registratie (deze cliënt heeft een maagverkleining gehad.) Anamnese afgenomen door: Maartje Hommeles Persoonsgegevens: Naam: deze wordt niet genoemd in verband met privacy Geslacht: v Geboortedatum: 1965 Sociale gegevens: Leefsituatie: samenwonend met partner Beroep: buitengewoon opsporingsambtenaar Service&Veiligheid NS Activiteit: Veel lopen op het werk. Lopend van en naar het werk: 3 keer per week in totaal een half uur. Gemiddeld 2 à 3 keer per week naar de sportschool, ongeveer 1 à 1,5 uur sporten. Medische gegevens/ antropometrie (indien bekend): Lengte: 1,63m Gewicht: 77 kg BMI: 29,0 (BMI tussen de 25 en 30 = overgewicht) Cholesterol gehalte: onbekend Bloeddruk: onbekend

Medicatie: geen Bijzonderheden: 2,5 jaar geleden een maagverkleining gehad. Toen zwaar overgewicht en van alles geprobeerd om af te vallen, zoals sporten en verschillende diëten, maar zonder resultaat. De huisarts heeft een maagverkleining voorgesteld en hiermee is zij akkoord gegaan. Sindsdien 55 kg afgevallen en wordt in de gaten gehouden door de huisarts. Ze werkt onregelmatig, vroege diensten of late diensten en zowel doordeweeks als in het weekend. Ze moet erg veel rekening houden met alles wat zij eet, omdat ze niet veel meer kán eten. Ook kan ze niet drinken tijdens het eten. Paramedische gegevens: Kauwproblemen: nee Regelmatig eetpatroon: ja Dieetgeschiedenis: ja Berekening dagelijkse energiebehoefte met de Harris en Benedict Formule x de PAL waarde in kcal: (655 + (9,6 x W) + (1,9 x H) -‐ (4,7 x A)) x PAL waarde Energiebehoefte met huidige gewicht= 2669 kcal/dag Energiebehoefte met 10 kg lichter= 2497 kcal/dag W = gewicht in kg (normale lichaamssamenstelling) Soms ook streefgewicht genoemd: QI 22,5 (huidig gewicht 77kg) H = lengte in centimeters (163cm) A = leeftijd in jaren (47jaar) PAL = factor welke activiteit aangeeft (PAL waarde bij staand werk= 1,8)

Dagindeling: Cliënt staat niet elke dag op dezelfde tijd op, dit is afhankelijk van haar dienstrooster Ontbijt, Tijd: tussen 08:00 uur en 09:30 uur Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

3 keer 4 keer Iedere dag Iedere dag

1 1 1 1 1 1

Volkoren brood Voorgesneden plak milner 30+ kaas Becel light smeerboter Goede morgen drinkontbijt Supradyn multivitamine Vitamine D

T1, Tijd:

snee 30 g 5 g 150 ml tablet tablet

tussen 09:30 uur en 12:00 uur

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag Iedere dag

1 2

Fruit (appel, peer, banaan of mango) Thee zonder suiker

stuk 150 ml

Lunch, Tijd: tussen 12:00 uur en 14:00 uur Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag

Magere yoghurt

T2, Tijd:

150 ml

tussen 14:00 uur en 18:00 uur

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag 5 keer 1 keer 1 keer

1 1 1 1

Halfvolle melk (1 uur na de lunch) Volkoren cracker Soep (tomaat zonder balletjes of kip) Snoepje (zoals zuurtje of dropje of stukje chocolade)

150 ml 20 g 150 ml 5 g

Avondmaal, Tijd: na 18:00 uur, maar altijd vóór 20:00 uur. Er zit veel variatie in en wordt vaak op het werk genuttigd. Neemt ze mee van thuis Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

2 keer

75 g

2 keer 4 keer 2 keer 1 keer 4 keer

1 1 1 2 2

75 g 10 ml 100 g 75 g 75 g

3 keer

40 g

In de oven gestoomde vis (pangasius, kabeljauw of zalm) Vlees van de grill, mager vlees zoals kipfilet of rund Olijfolie of becel light vloeibaar Salade van tomaat, komkommer en sla met dressing Pasta met mager gehakt en tomatensaus Gekookte groente (spinazie, spitskool, witlof). Op smaak gebracht met aromat Halve gekookte aardappel

T3, Tijd:

Na 20:00 uur

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

2 keer 3 keer

1 1

Cola light Thee zonder suiker

150 ml 150 ml

Extra informatie: De producten zijn geregistreerd over een hele week. Hier volgen enkele vragen over inkopen en bereiding om een duidelijker beeld te krijgen van de regelmaat en de invloed van de cliënt op het avondmaal. Inkopen: 50/50 zelf of partner Bereiding: 50/50 zelf of partner Maaltijdgebruik: thuis, indien niet thuis wordt een maaltijd van thuis meegenomen Elke dag warme maaltijd: nee Regelmatig eten: ja Weekend eten: zelfde als door de weeks Alcohol: nee Checklijst voor een gezond eetpatroon toelichting ja nee soms aanbeveling/opmerking Eet alle dagen uit de Ze eet wel gevarieerd, echter Is het voedingspatroon schijf van 5 wel zeer weinig waardoor ze gevarieerd? X Aan de hand van de ADH (zie de tabel onder aan) Beweeg tenminste 30 minuten per dag 5 keer per week Ontbijt, lunch, avondmaal, maximaal 7 eetmomenten op een dag

Bevat het voedingspatroon veel verzadigd vet?

Bevat het voedingspatroon veel transvet?

Komen met name voor in snacks, gebak en koekjes

Wordt er te veel gegeten? Beweegt de cliënt genoeg? Heeft de cliënt een vast eetpatroon?

niet voldoet aan de ADH Zij eet juist zeer weinig

Ja, cliënt loopt heel veel tijdens het werk en gaat 2 à 3 keer per week sporten Ja, 3x grote maaltijd: ontbijt, lunch en avondeten. En 2 of 3 keer een tussendoortje Nee, ze let keurig op gezonde keuzes. Zoals 30+ kaas en ze gebruikt bij de bereiding olijfolie, ze kiest voor magere vleessoorten en magere of halfvolle zuivel. Nee, ze kan naar eigen zeggen ook geen producten meer eten die veel vet bevatten

Bevat het voedingspatroon veel natrium?

Aanbeveling is max 6 gram keukenzout (=2,4 gram Natrium) per dag

Bevat het voedingspatroon veel suiker?

Bevat het voedingspatroon voldoende vocht?

Aanbeveling is 1,5 – 2 liter vocht binnen te krijgen

Bevat het voedingspatroon voldoende melkproducten?

Aanbeveling is 500 ml zuivel en 1,5 plak kaas (30g) Is gelijk aan 4 opscheplepels

Eet de cliënt 2 stuks fruit

Eet de cliënt volkoren producten?

Eet de cliënt twee keer per week vis, waarvan 1 keer per week vette vis? Bevat het voedingspatroon veel alcohol?

Zoals makreel, haring, zalm. Gefrituurde vis valt hier niet onder.

Aanbeveling is niet meer dan 2 glazen voor mannen en 1 glas voor vrouwen per dag, pas op voor gewenning, sla ook eens een dag over. Alcohol bevat veel calorieën

Eet de cliënt 200 gr groente?

Nee, ze eet dusdanig weinig dat ze netjes binnen deze aanbeveling blijft Nee, ze snoept maar heel soms en gebruikt verder weinig tot geen suiker Ze geeft aan niet te kunnen drinken terwijl ze ook eet. Ze drinkt tussendoor wel, maar komt niet aan de aanbeveling Nee, niet iedere dag. Maar ze eet wel zuivel, echter in kleine porties Nee, ze eet wel vaak groente maar de porties zijn klein Ze eet dagelijks 1 stuk fruit (varieert wel in soort fruit) Ze eet niet veel, maar als ze brood of crackers eet pakt zij altijd de volkoren variant Ja, ze eet bewust twee keer in de week vis en varieert ook in soort (witvis en zalm) Ze gebruikt nooit alcohol

Advies aan de hand van de dietary history: Geachte cliënt, Naar aanleiding van ons gesprek op 29 maart j.l., waarbij ik u gevraagd heb naar u voedingspatroon heb ik voor u het onderstaande advies opgesteld. Een gezonde voeding dient te voorzien in onze dagelijkse behoefte aan water, eiwitten, vetten, suikers, vezels, vitaminen en mineralen voor het goed functioneren van ons lichaam. Daarbij is een gezond lichaamsgewicht van belang om minder risico te lopen op bepaalde ziektes of aandoeningen. In ons gesprek heeft u mij verteld over de maagverkleining die u nu ongeveer 2,5 jaar geleden heeft gehad. Daarvoor had u last van overgewicht en als gevolg daarvan had u gezondheidsklachten. U heeft er toen in overleg met de huisarts voor gekozen een operatie te laten uitvoeren. Sindsdien bent u 55 kg afgevallen en nu zit u alweer een jaar op een stabiel gewicht. U vertelde mij dat u ten gevolge van deze operatie altijd moet opletten op wat u eet en de hoeveelheid daarvan en dat u ook een aantal voedingsmiddelen niet meer kunt eten. Hiervoor heeft u gesproken met een diëtist en weet u zelf erg goed wat gezond en goed voor u is. Wat mij opvalt aan de zogenaamde ‘dietary history’ is de hoeveelheid voeding die u inneemt. Deze is zeer laag in vergelijking tot de ‘aanbevolen soorten en hoeveelheden voedingsmiddelen per dag, volgens richtlijnen goede voeding’, deze tabel zal ik meesturen. Echter gebruikt u netjes 3 hoofdmaaltijden; ontbijt, lunch en avondeten en 2 à 3 keer een klein tussendoortje. U bent sinds de operatie erg bewust met uw gezondheid bezig en komt ook

regelmatig bij de huisarts voor controle. Daarbij geeft u aan ook niet meer te kunnen eten, omdat u daar anders last van krijgt. In ons gesprek heb ik u al aangegeven dat ik u geen advies kan geven, omdat mijn kennis op medisch gebied hiervoor ontoereikend is. Derhalve wil ik u bedankt voor uw openheid in ons gesprek en mocht u nog vragen hebben dan hoor ik het uiteraard graag. Ik hoop u voldoende geïnformeerd te hebben. Met vriendelijke groet, Maartje Hommeles m_hommeles@hotmail.com Dietary History registratie Anamnese afgenomen door: Evelien van der Heiden Persoonsgegevens: Geslacht: m Leeftijd: 28 Sociale gegevens: Leefsituatie: alleenstaand Beroep: teammanager, werktijden variëren tussen 7.00 uur en 22.00 uur. Activiteit: 2 maal in de week sporten, 1x cardio, 1x krachttraining, fietst naar werk iedere dag gemiddeld 6 kilometer. Medische gegevens/ antropometrie (indien bekend): Lengte: 1,76m Gewicht: 74 kg BMI: 23,8 Cholesterol gehalte: geen waarde bekend Bloeddruk: geen gegevens bekend Medicatie: gebruikt geen medicatie Paramedische gegevens: Kauwproblemen: nee Regelmatig eetpatroon: ja Dieetgeschiedenis: nee Bijzonderheden: geen Berekening energiebehoefte met de Harris en Benedict Formule: mannen: 66 + (13,7 x 74) + (5,0 x 176) -‐ (6,8 x 28) x 1 kcal of 4,2 kJ = 2150 kcal of 9031 Kj. W = gewicht in kg,74 kg H = lengte in centimeters, 176 cm A = leeftijd in jaren, 28 jaar

Dit vermenigvuldigd met een PAL-‐waarde van 2,0 (cliënt heeft afwisselend zittend werk en loopt rond, fietst naar het werk (6 km per dag) en sport 2x per week, heeft dus redelijk veel inspanning tijdens werk en vrije tijd) Dus 2150 kcal x 2,0= 4300 Kcal of 9031 Kj x 2,0 18062 Kj Dagindeling: Cliënt staat iedere dag op om ca 8.00 Ontbijt, Tijd: 8.00 uur

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Bijna iedere dag Bijna iedere dag Bijna iedere dag Iedere dag Soms Soms

35 g

Bruin brood of meergranen

5 g

Becel light

Milner Kaas kant en klare plakken

1 1 1

100 ml 40 g 250 ml(schaaltje)

Kamillethee met 1 schepje suiker Cruesli met noten Melk, halfvolle

T1, Tijd:

9.00-‐11.00

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag

Water

200 ml

Lunch, Tijd: 11.00-‐12.00 uur, lunch wordt meestal van huis meegenomen Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Bijna iedere dag Bijna iedere dag Bijna iedere dag Bijna iedere dag Soms Soms 1 keer per 2 weken

35 g (snee)

Bruin brood of meergranen

5 g

Becel Light

15 g

Pindakaas

1 1 1

15 g 15 g 200 ml

Jam Hagelslag Water

500 ml

Vifit rode vruchten (pakje) Mandarijn Lunch buiten de deur bijv. panini of wrap o.i.d.

T2, Tijd:

verdeeld tussen 13.00 en 17.00

Keren per week

Aantal

hoeveelheid

product

Iedere dag Bijna iedere dag Soms Soms Gem. 1x per 2 weken

2/3 ¼ pakje

200 ml

Water Zoutsticks (zoute stokjes)

1 1 1

Donut Broodje kroket of tosti Gebak (als er iemand trakteert)

Avondmaal, Tijd:

18.00 uur

Keren per week

Aantal

hoeveelheid

product

6x per week

1 bord

Maaltijd die bestaat uit Rundsgehakt of kipfilet. Af en toe vis (1x per 2 weken zalm) met Pasta (normaal) of witte rijst en groentemix (bestaande uit meerdere soorten groenten) of losse groenten bijv. sperzieboontjes

1x per week 3x per week Iedere dag Soms

250 ml

Aangevuld met een maaltijdmix bijv. lasagnette van Knorr Uitgebreidere maaltijd bijv. pannenkoeken of hamburgers (zelf gemaakt) Vanilleyoghurt

200 mk Schaaltje

Water Salade met oliedressing

T3, Tijd:

19.00-‐ 22.00

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag Iedere dag

1 2

100 ml 200 ml

Soms Soms

¼ 3 à 4

Pakje Stuk

Thee met een schepje suiker Coolbest drank of perensap aangevuld met water (dan is het niet zo zoet) Zoutsticks (zoute stokjes) of Pindakoekje

Extra informatie: De producten zijn geregistreerd over een hele week. Hier volgen enkele vragen over inkopen en bereiding om een duidelijker beeld te krijgen van de regelmaat en de invloed van de cliënt op het avondmaal. Inkopen: Zelf Bereiding: Zelf Maaltijdgebruik: Meestal thuis, gemiddeld 1x per week buiten de deur Elke dag warme maaltijd: ja Regelmatig eten: nee Weekend eten: Lunchen vaker buiten de deur. Ook uit eten in het weekend komt Voor soms in combinatie met op stap gaan. Alcohol: Met stappen (gem. 2x per maand) 3 à 4 whisky en bij het uit eten gaan 2x glas zoete witte wijn Checklijst voor een gezond eetpatroon toelichting ja nee soms aanbeveling/opmerking Eet alle dagen uit de Meer fruit, iedere dag 2 stuks Is het voedingspatroon schijf v an 5 wordt niet gehaald. Meer gevarieerd? X melkproducten op regelmatige basis. Vaker vis Avondmaaltijd normaal en ontbijt en lunch is wat aan de lage kant (5 sneetjes) Perfect, 2x p.w. sporten en op de fiets naar het werk.

Aan de hand van de ADH (zie de tabel onder aan) Beweeg tenminste 30 minuten per dag 5 keer per week Ontbijt, lunch, avondmaal, maximaal 7 eetmomenten op een dag

Bevat het voedingspatroon veel verzadigd vet?

Bevat het voedingspatroon veel transvet?

Komen met name voor in snacks, gebak en koekjes Aanbeveling is max 6

Mager vlees wordt afgewisseld met iets vetter vlees, calorierijke snacks etc. komen af en toe voor. Koekjes en gebak worden niet met grote regelmaat genuttigd De zoutsticks bevatten veel

Wordt er te veel gegeten? Beweegt de cliënt genoeg? Heeft de cliënt een vast eetpatroon?

Bevat het voedingspatroon

veel natrium?

gram keukenzout (=2,4 gram Natrium) per dag

Bevat het voedingspatroon veel suiker?

Bevat het voedingspatroon voldoende vocht?

Aanbeveling is 1,5 – 2 liter vocht binnen te krijgen Aanbeveling is 500 ml zuivel en 1,5 plak kaas (30g) Is gelijk aan 4 opscheplepels

Eet de cliënt 2 stuks fruit

Eet de cliënt volkoren producten?

Eet de cliënt twee keer per week vis, waarvan 1 keer per week vette vis? Bevat het voedingspatroon veel alcohol?

Zoals makreel, haring, zalm. Gefrituurde vis valt hier niet onder.

Aanbeveling is niet meer dan 2 glazen voor mannen en 1 glas voor vrouwen per dag, pas op voor gewenning, sla ook eens een dag over. Alcohol bevat veel calorieën

Bevat het voedingspatroon voldoende melkproducten? Eet de cliënt 200 gr groente?

zout en hiermee krijgt men gauw teveel binnen, de zoutsticks worden ook regelmatig geconsumeerd. Gebruikt wel suiker in de thee maar de hoeveelheid thee is niet zo groot Geen probleem!

Meer niet dan wel, dit zou met een grotere regelmaat kunnen worden ingenomen Gemiddeld komt dat wel op 200 gram 2 stuks per dag worden niet gehaald Soms wel in brood maar soms niet, de pasta en rijst zijn niet van een volkoren variant Gemiddeld 1x per 2 weken dan wel zalm Alcohol wordt geconsumeerd met uitgaan (komt ong. 2x p.maand voor

Advies aan de hand van de dietary history: Het advies wat uit bovenstaande tabel kan worden opgemaakt: Probeer meer fruit te eten, zeker 2 stuks per dag. Probeer wat regelmatiger melkproducten te gebruiken (bijvoorbeeld een glas melk bij de lunch en altijd een schaaltje yoghurt als toetje) Je zou meer (het liefst volkoren)brood mogen eten, dit om te voorkomen dat je later in de middag trek krijgt en dan de zoutsticks of calorierijke producten zoals de tosti of broodje kroket gaat nemen. Probeer wat vaker vis op het menu te zetten, vis kun je ook makkelijk verwerken in een eenpansgerecht met pasta en rijst dus leef je uit!! Let op met het gebruik van de kant en klare maaltijdmixen, ze bevatten onnodig veel zout. Vaak bestaan deze mixen uit een vast kruidenmengsel wat je zelf zo kunt namaken (zonder het zout uiteraard). Wat ook interessant is om te vermelden dat deze cliënt weinig of niet van de bedrijfskantine gebruik maakt en de soep te zout vindt! Anamnese afgenomen door: Susanne Drienhuizen Persoonsgegevens: Naam: deze wordt niet genoemd in verband met privacy Geslacht: Man Geboortedatum: 06-‐09-‐1959 Sociale gegevens: Leefsituatie: getrouwd en heeft twee kinderen. Deze twee kinderen zijn reeds uit huis.

Beroep: machinist/conducteur/luister-‐is medewerker Activiteit: Doet aan skiën, ook indoor op de baan. Daarnaast werkt hij graag aan de tuin en wandelt met zijn vrouw. Wanneer het weer goed is gaat hij graag op de fiets naar zijn werk. Dit is circa 20 á 25 minuten fietsen, en gebeurd zo een drie keer per week. Medische gegevens/ antropometrie (indien bekend): Lengte: 1,80m Gewicht: 81,5 kg BMI: 25 Cholesterol gehalte: Normaal Bloeddruk: Normaal Medicatie: geen Bijzonderheden: Doordat hij op hogere leeftijd is heeft hij regelmatige werktijden gekregen. Dit houdt in dat hij vier dagen in de week een dienst draait van 14:00 tot 21:00. Hierdoor is er meer regelmaat gecreërd. Paramedische gegevens: Kauwproblemen: nee Regelmatig eetpatroon: ja Dieetgeschiedenis: Sober eten. Af en toe wanneer hij meer dan 85 kg weegt stopt hij met het eten van tussendoortjes. Tot dat het gewenste gewicht is bereikt. Vervolgens wordt het normale eetpatroon weer opgepakt. Berekening energiebehoefte met de Harris en Benedict Formule: mannen: 66 + (13,7 x W) + (5,0 x H) -‐ (6,8 x A) x PAL waarde (1,7) PAL waarde = zittend werk afgewisseld met rondlopen met weinig of geen beweging in vrije tijd. Dit is gelijk aan de gewenste PAL waarde voor de leeftijdscategorie 51-‐70 jaar. Energiebehoefte huidige gewicht en beweging: 2819,3 Dagindeling: Cliënt staat iedere dag op om ca 8.30 (ook in het weekend, de hond moet dan uit) Ontbijt, Tijd: 09:30 Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag Iedere dag Iedere dag Iedere dag

3 1 3 3

Volkoren brood Versgeperste jus d’orange Pindakaas Hagelslag

150 ml

Lunch, Tijd: T2, Tijd: 14:00 Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag Iedere dag

2 1

Koffie Grote koek (variërend in gevulde koek, roze koek, mergpijp, etc)

T3, Tijd:

250 ml stuk

16:00-‐ 20:00

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag Iedere dag

2 1

Koffie Zak snoepjes of chocolade reep

250 ml stuk

Avondmaal, Tijd:

17.00-‐19:00

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Bijna iedere dag

Aardappelen

150ml

2 keer per week 1 keer per week

Groente Vlees / vis Saus over groente Dessert, variërend van yoghurt tot vla (altijd op basis van zuivel) + schaaltje salade met zelfgemaakte dressing

Vis (variërend van zalm tot witvis)

Diner buiten de deur, afwisselend pizza tot een uitgebreid 3 gangen diner. Pasta, variërend van bolognese saus tot zalm.

T4, Tijd:

19.00-‐ 2.00

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag Iedere dag 1 keer per week

2 1 1

Koffie Grote koek (gevulde koek, roze koek, mergpijp etc.) Frikandel/kroket/bamischijf/kaassoufle

250 ml stuk

Extra informatie: De producten zijn geregistreerd over een hele week. Hier volgen enkele vragen over inkopen en bereiding om een duidelijker beeld te krijgen van de regelmaat en de invloed van de cliënt op het avondmaal. Inkopen: partner Bereiding: Afwisselend. Houdt zelf erg van koken, waardoor in het weekend en op vrije dagen gekookt wordt. Op werkdagen hangt de bereiding af van diegene die het meeste tijd heeft. Maaltijdgebruik: thuis, indien niet thuis wordt een maaltijd van thuis meegenomen Elke dag warme maaltijd: ja Regelmatig eten: ja Weekend eten: In het weekend wordt er vaak zelf taart gebakken of een andere zoetigheid klaar gemaakt. Dit kan variëren van chocoladetaart tot magere cake. Daarnaast gaat de cliënt minimaal één keer per week uit eten met zijn echtgenote. Dit kan variëren van pizza tot een drie-‐gangen-‐diner. Alcohol: 2 wijn/ wit bier per week. Wordt vaak genuttigd wanneer de cliënt uit eten gaat. Checklijst voor een gezond eetpatroon toelichting ja nee soms aanbeveling/opmerking Eet a lle d agen u it d e Is het voedingspatroon schijf v an 5 gevarieerd? X Aan d e h and v an d e Wordt er te veel gegeten? X Beweegt de cliënt genoeg? Heeft de cliënt een vast

ADH (zie de tabel onder aan) Beweeg tenminste 30 minuten per dag 5 keer per week Ontbijt, lunch,

Skiën, fietsen, wandelen en werkzaamheden in de tuin.

Gebruikt nooit lunch en mist

eetpatroon?

avondmaal, maximaal 7 eetmomenten op een dag

Bevat het voedingspatroon veel verzadigd vet?

Bevat het voedingspatroon veel transvet?

Komen met name voor in snacks, gebak en koekjes

Bevat het voedingspatroon veel natrium?

Aanbeveling is max 6 gram keukenzout (=2,4 gram Natrium) per dag

Bevat het voedingspatroon veel suiker? Bevat het voedingspatroon voldoende vocht?

Aanbeveling is 1,5 – 2 liter vocht binnen te krijgen Aanbeveling is 500 ml zuivel en 1,5 plak kaas (30g) Is gelijk aan 4 opscheplepels

Vocht wordt met name gehaald uit koffie en water.

Eet de cliënt 2 stuks fruit

Eet de cliënt volkoren producten?

Eet de cliënt twee keer per week vis, waarvan 1 keer per week vette vis?

Zoals makreel, haring, zalm. Gefrituurde vis valt hier niet onder.

Bevat het voedingspatroon veel alcohol?

Aanbeveling is niet meer dan 2 glazen voor mannen en 1 glas voor vrouwen per dag, pas op voor gewenning, sla ook eens een dag over. Alcohol bevat veel calorieën

Zuivel wordt in de huidige situatie alleen gehaald uit een dessert na het eten. Eet elke dag voldoende groente (veel diversiteit in keuze) en daarnaast wordt een aantal maal per week een salade met zelfgemaakte dressing bij het eten genuttigd naast de groente. Elke ochtend wordt de dag begonnen met een glas verse jus d’orange. Heeft een voorkeur voor volkoren brood / meergranen brood boven wit brood. Twee maal per week wordt ’s avonds vis gegeten. De cliënt houdt erg van afwisseling en kiest dan ook vaak voor diverse soorten vis. Alcohol wordt alleen genuttigd wanneer er buiten de deur wordt gegeten

Bevat het voedingspatroon voldoende melkproducten? Eet de cliënt 200 gr groente?

dit ook niet. De rest van de eetmomenten zijn regelmatig. Ook in het weekend is dit zo. Veel zoetige tussendoortjes worden genuttigd die veel verzadigd vet en suiker bevatten. Veel zoete tussendoortjes, de grote koeken die twee maal daags genuttigd worden bevatten veel transvetten. Cliënt is bewust bezig tijdens het koken door weinig natrium te gebruiken. Mist dit ook niet door het gebruik van kruiden en specerijen. Grote dagelijkse inname van koek en snoep.

Advies aan de hand van de dietary history: Ermelo, 3 april ’13 Geachte cliënt, Naar aanleiding van ons gesprek op 28 maart waarbij ik u gevraagd heb naar u voedingspatroon heb ik voor u het onderstaande advies opgesteld.

Een gezonde voeding dient te voorzien in onze dagelijkse behoefte aan water, eiwitten, vetten, suikers, vezels, vitaminen en mineralen voor het goed functioneren van ons lichaam. Daarbij is een gezond lichaamsgewicht van belang om minder risico te lopen op bepaalde ziektes of aandoeningen. Uw lichaamsgewicht van 81.5 kg is een gezond gewicht voor een man van uw leeftijd en lengte. Tijdens ons gesprek is duidelijk naar voren gekomen dat u bewust bezig met met uw gewicht. U vindt het belangrijk om gezond te leven en een gewicht boven de 85 kg ervaart u als onprettig. Naar uw werk neemt u een zelf gekookte maaltijd mee die u opwarmd in de magnetron. Het wordt aangeraden dit te blijven doen omdat de maaltijd die u zelf bereid bestaat uit verse producten en weinig natrium. Deze maaltijd bevat hierdoor meer voedingsstoffen dan kant-‐ en klare producten. Wat mij met name opviel tijdens ons gesprek is uw grote behoefte aan zoetigheid. Elke ochtend begint u de dag met drie volkoren boterhammen belegd met hagelslag en pindakaas. Door elke dag te beginnen met zoet beleg wordt de zoete trek versterkt. Ik zou uw adviseren om één van de drie boterhammen te beleggen met iets hartigs (kaas of vleeswaren) en te kijken of dit u zoete trek beïnvloed. De lunch wordt nooit gebruikt, opvallend is dat daardoor wel elke dag een grote koek wordt genuttigd rond lunch tijd. Op deze momenten is er behoefte aan iets zoets. Er wordt aangeraden ee een volkoren boterham te nemen met zoet beleg/ hartig beleg of een banaan in plaats van deze koek. Door toch een kleine lunch te nemen wordt deze zoete trek minder en daarnaast wordt er onvoldoende brood genuttigd voor een man in uw leeftijdscategorie. Over de gehele dag genomen worden er ook te weinig melkproducten genuttigd.Er wordt aangeraden om tussen de middag of tussendoor een glas melk te drinken om zo aan een voldoende calcium inname te komen (het advies is 500ml). Elke dag wordt er naar het werk een zak snoep of chocolade reep meegenomen. Er wordt aangeraden ook deze zoete trek te vervangen door een gezondere variant. Probeer een zoet stuk fruit tussendoor te nemen of een plakje ontbijtkoek. In de loop van de avond wordt weer een grote koek genuttigd door een behoefte aan zoetigheid. Probeer deze te vervangen door een kleine zoete koek of een gezondere variant zoals een plakje ontbijtkoek. U beweegt elke dag voldoende en het wordt aangeraden om hier mee door te gaan. Ik hoop u voldoende geïnformeerd te hebben, mocht u nog vragen hebben dan hoor ik het graag. Met vriendelijke groet, Susanne Drienhuizen (susannedrienhuizen@hotmail.com) Dietary History registratie (document voor bijlage) Anamnese afgenomen door: Anita Hellemons Persoonsgegevens: Naam: deze wordt niet genoemd in verband met privacy Geslacht: m Geboortedatum: 1958 Sociale gegevens: Leefsituatie: samenwonend, twee tieners

Beroep: logistiek medewerker Activiteit: vijf dagen in de week zwaar fysiek werk, geen sportactiviteiten. Medische gegevens/ antropometrie (indien bekend): Lengte: 1,81m Gewicht: 104 kg BMI: 31,7 (BMI tussen de 30 en 35 = obesitas I, doordat de cliënt vijf dagen in de week zwaar fysieke arbeid verricht is er ook veel spiermassa, mijn inschatting is dat de cliënt hierdoor overgewicht heeft en geen obesitas I ) Cholesterol gehalte: 4.9 (4-‐5 jaar geleden) Bloeddruk: 60-‐120 (3 maanden geleden gemeten) Medicatie: geen Bijzonderheden: -‐ laatste jaar last van brandend maagzuur, een paar uur na het eten, cliënt gebruikt hiervoor Rennies, die helpen -‐ sterke zoetbehoefte na het eten -‐ cliënt heeft geen rem wanneer hij bijv. koekjes eet Paramedische gegevens: Kauwproblemen: nee Regelmatig eetpatroon: ontbijt en avondeten regelmatig, lunch onregelmatig Dieetgeschiedenis: nee, weegt laatste tien jaar tussen 102-‐105 kg (20-‐30 jaar geleden 72kg, over de jaren heen steeds aangekomen) Berekening dagelijkse energiebehoefte met de Harris en Benedict Formule x de PAL waarde in kcal: (66 + (13,7 x W) + (5,0 x H) -‐ (6,8 x A)) x PAL waarde Energiebehoefte met huidige gewicht= 3639 kcal/dag Energiebehoefte met 10 kg lichter= 3393 kcal/dag W = gewicht in kg (normale lichaamssamenstelling) Soms ook streefgewicht genoemd: QI 22,5 (74kg) H = lengte in centimeters (181cm) A = leeftijd in jaren (55jaar) PAL = factor welke activiteit aangeeft (PAL waarde bij staand werk= 1,8)

Dagindeling: Werktijden van de cliënt; meestal tussen 7.00u en 15.00u Ontbijt, Tijd: meestal om 6.00h ontbijt (weekend later) Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag Iedere dag Iedere dag Iedere dag

2 2 2 1

Geroosterde zuurdesem boterham Roomkaas, bv. St.Moret Tomaten (Half)volle melk

T1, Tijd:

snee 10g stuks 220ml

in de ochtend

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag

1 à 2

Koffie met een scheut melk en soms suiker

150 ml

Lunch, Tijd: onregelmatige tijden

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Vijk keer per week

stuk

Kom

Bruine panini met sla en tonijnsalade (op mayonaise basis) (van La Place) Soep (gevarieerd; helder of gebonden)

T2, Tijd:

onregelmatige tijden

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

5 Iedere dag

0 à 3x 1

Spa rood, soms sinas, in de zomer meer Fruit; gevarieerde soorten

T3, Tijd:

200ml stuk

rond 16.00u thuis

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Bruine of zuurdesem boterham met plak oude kaas, tomaat, mayonaise en een uitje, zonder boter

snee

Avondmaal, Tijd:

rond 18.00u

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

5 1 à 2

2 4

Eten; de maaltijd bestaat uit; Puree

1 à 2

1x per mnd

5 5 1 à 2 5

1 4 1 4

Iedere dag Soms op zondag Meteen na het eten; Iedere dag Iedere dag

1 1

Grote borden Grote opscheplepels Grote opscheplepels Grote opscheplepels Grote opscheplepels Grote opscheplepels Grote opscheplepels 2 ons juslepels 2 ons Grote opscheplepels 220 ml Plank

1 2 à 3

100 ml Snee

Of Of

2 à 3 1-‐10

Snee Stuks

Espresso (met een beetje opgeklopte melk) Witte boterhammen met appelstroop (af en toe met zoutloze roomboter) Krentenbrood Chocoladekoekjes

T4, Tijd:

Gekookte aardappelen Friet Pasta rijst bami Vlees Jus Vis Groenten; gevarieerd Water Tapas; salami, tzatziki, olijven, uitjes (dit als maaltijd)

rond 21.00u

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

2 à 3 2

Volle boeren yoghurt met twee theelepels suiker In het weekend zoutjes en bier

250 ml

Maaltijdgebruik: Elke dag warme maaltijd: Regelmatig eten: Weekend eten: Alcohol:

thuis (lunch wordt op het werk gekocht) vijf keer per week, twee keer per week anders (bv. soep of haring) ontbijt en avondeten regelmatig hetzelfde als door de week vier keer per week meestal twee flesjes bier soms twee glazen wijn, in het weekend meer flesjes bier (10-‐15 flesjes; 1x per maand een krat)

Checklijst voor een gezond eetpatroon toelichting Eet alle dagen uit de Is het voedingspatroon schijf van 5 gevarieerd? Aan de hand van de Wordt er te veel gegeten?

ja X X

nee soms aanbeveling/opmerking Ja

Beweeg tenminste 30 minuten per dag 5 keer per week Ontbijt, lunch, avondmaal, maximaal 7 eetmomenten op een dag

Bevat het voedingspatroon veel verzadigd vet?

Bevat het voedingspatroon veel transvet?

Komen met name voor in snacks, gebak en koekjes Aanbeveling is max 6 gram keukenzout (=2,4 gram Natrium) per dag

Bevat het voedingspatroon veel suiker?

Bevat het voedingspatroon voldoende vocht?

Aanbeveling is 1,5 – 2 liter vocht binnen te krijgen

ADH (zie de tabel onder aan)

Beweegt de cliënt genoeg? Heeft de cliënt een vast eetpatroon?

Bevat het voedingspatroon veel natrium?

Ja, cliënt heeft overgewicht. De voedingsmiddelen die hier aan bijdragen zijn het overmatig gebruik van alcohol, grote portie vlees, de extra boterhammen of koekjes na het avondeten Ja, de cliënt heeft een fysiek zware baan Redelijk, beter om de lunch op een vast tijdstip te nuttigen waardoor het vier uur eetmoment beperkt kan blijven met een stuk fruit en wat drinken Ja, verzadigde vetten komen voor in kaas (48+), worst, vet vlees, jus, volle melk-‐ producten, koek, snacks en zoutjes. Beter om de volle melkproducten te vervangen door magere producten en de lunch te vervangen door volkoren brood belegd met mager vlees (zoals kip). Probeer ook matig te zijn met worst Koekjes bevatten veel transvet, probeer het bij twee koekjes te houden Kant en klare soep (uit de kantine, uit blik of een pakje) bevat zeer veel zout, ook kaas, worst, vlees, salades. Probeer verse soep te eten en de hoeveelheid vlees en worst te beperken Probeer de hoeveelheid zoetigheid na het eten te beperken, probeer ook zo min mogelijk frisdrank te nemen, maar houdt het bij spa rood of kraanwater Met de drie glazen spa rood per dag en de soep erbij is het net voldoende. (Alcohol is niet mee gerekend).

Aanbeveling is 500 ml zuivel en 1,5 plak kaas (30g) Is gelijk aan 4 opscheplepels

Ja, keurig

Eet de cliënt 2 stuks fruit

Eet de cliënt volkoren producten?

Eet de cliënt twee keer per week vis, waarvan 1 keer per week vette vis? Bevat het voedingspatroon veel alcohol?

Zoals makreel, haring, zalm. Gefrituurde vis valt hier niet onder.

Heel goed, veel groenten en gevarieerd Indien mogelijk nog een stuk fruit per dag erbij, bijv. bij de lunch of na het avondeten een stuk fruit i.p.v. de boter-‐ hammen (fruit is ook zoet) Zuurdesembrood bevat veel vezels, dus prima, ik weet niet of de panini volkoren is, advies is om de panini te vervangen door volkorenbrood met daarop vetarmer beleg. Keurig

Aanbeveling is niet meer dan 2 glazen voor mannen en 1 glas voor vrouwen per dag, pas op voor gewenning, sla ook eens een dag over. Alcohol bevat veel calorieën

Bevat het voedingspatroon voldoende melkproducten? Eet de cliënt 200 gr groente?

Een aantal keer per week wordt teveel alcohol gebruikt, probeer het bij 2 glazen per dag te houden. Alcohol bevat veel calorieën en kan ook een oorzaak zijn, samen met vet eten, van het maagzuur

Advies aan de hand van de dietary history: Geachte cliënt, Naar aanleiding van ons gesprek op 25 februari jl., waarbij ik u gevraagd heb naar uw voedingspatroon, heb ik voor u het onderstaande advies opgesteld. Een gezonde voeding dient te voorzien in onze dagelijkse behoefte aan water, eiwitten, vetten, suikers, vezels, vitaminen en mineralen voor het goed functioneren van ons lichaam. Daarbij is een gezond lichaamsgewicht van belang om minder risico te lopen op bepaalde ziektes of aandoeningen. Uw lichaamsgewicht van 104 kg bevindt zich ruim boven een gezond gewicht. U vertelde ook last te hebben van brandend maagzuur. Mijn advies luidt om een afspraak te maken met uw huisarts zodat onderzocht kan worden wat de oorzaak van het brandend maagzuur is. Mogelijk kan uw huisarts u tevens doorverwijzen naar een diëtist om uw lichaamsgewicht omlaag te brengen . Hierbij kan ik dan het volgende adviseren : In het komende half jaar 10 kg afvallen (met uw huidige gewicht en uw arbeidsintensieve baan heeft u per dag 3600 kcal nodig; door uw inname te verlagen naar 3000 kcal per dag zal uw gewicht 1 kg per twee weken afnemen) Dit kan bereikt worden door; -‐ Alcoholgebruik te beperken tot 2 glazen per dag. Alcohol bevat veel calorieën en kan een oorzaak van brandend maagzuur zijn (10 flesjes bier = 1500kcal). -‐ Bij de lunch zuurdesem-‐ of volkorenbrood (bevat veel vezels, goed voor uw darmen) te eten met mager beleg (bv. kipfilet). -‐ Bij het avondeten minder vlees te eten (125 g vlees per dag is de aanbeveling, vlees kan veel vet bevatten). -‐ Na het avondeten i.p.v. het brood of de koekjes een stuk fruit te eten, hiermee kunt u toegeven aan uw zoetbehoefte na het eten, beperkt u de calorie-‐inname en krijgt u tevens iets gezonds binnen (vitaminen en mineralen).

-‐ De volle melkproducten te vervangen door magere melkproducten. Door op een rustig tempo (1 kg per twee weken) af te vallen zult u geen hongergevoel krijgen en het daardoor langer volhouden. Om uw nieuwe gewicht straks te kunnen handhaven is het nodig om uw huidige voedingspatroon aan te passen aan een patroon met minder vet en alcohol. Ik hoop u voldoende geïnformeerd te hebben, mocht u nog vragen hebben dan hoor ik het graag. Met vriendelijke groet, Anita Hellemons j.c.g.m.hellemons@umcutrecht.nl Dietary History registratie (document voor bijlage) Anamnese afgenomen door: Martina de Haan Persoonsgegevens: Naam: deze wordt niet genoemd in verband met privacy Geslacht: m Geboortedatum: 1957 Sociale gegevens: Leefsituatie: getrouwd, geen inwonende kinderen Beroep: machinist Activiteit: voorheen 3 a 4 keer per week sporten door beenbreuk gestopt, wil weer opstarten met sporten. Iedere dag wandelen met de hond ca 30 minuten. Medische gegevens/ antropometrie (indien bekend): Lengte: 1,78m Gewicht: 89 kg BMI: 28,1 (BMI tussen de 25 en 30 = overgewicht) Cholesterol gehalte: is laag, geen waarde bekend Bloeddruk: iets boven normaal Medicatie: gebruikt asacol (voor chronische darmontsteking) bijzonderheden: chronische ontsteking aan de dikke darm (colitis u lcerosa) v anaf 1990 a l d eze s ymptomen. w erkt d aarom m et m eer regelmaat d an a ndere m achinisten. aanvang d iensten n a 1 3.00 e n e inde d iensten u iterlijk 2 .00 u ur e et o p v aste m omenten, n iet op d e ingeroosterde s chafttijden eet ca 5 jaar op deze manier, is daarmee ca 10 kg afgevallen (vrouw werkt bij sportschool, is bewust bezig met voedsel. bert moest hier in eerste instantie aan wennen, maar voelt zich nu fitter, slaapt beter) Paramedische gegevens: Kauwproblemen: nee Regelmatig eetpatroon: ja Dieetgeschiedenis: nee Berekening energiebehoefte met de Harris en Benedict Formule: (66 + (13,7 x W) + (5,0 x H) -‐ (6,8 x A)) x PAL Energiebehoefte met huidig gewicht (89 kg): 3051 kcal/per dag Energiebehoefte met 10 kg (79kg) lichter (BMI = 25): 2818 kcal/per dag W = gewicht in kg (normale lichaamssamenstelling) Soms ook streefgewicht genoemd: QI 22,5= 89kg(huidige gewicht) H = lengte in centimeters=178cm A = leeftijd in jaren= 56 PAL= 1,7aangehouden (zittend werk afgewisseld met rondlopen met weinig of geen beweging in vrije tijd)

Dagindeling: Cliënt staat iedere dag op om ca 8.30 (ook in het weekend, de hond moet dan uit) Ontbijt, Tijd: 8-‐30 koffie -‐9.00 ontbijt Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag Iedere dag Iedere dag

1 1 1

Koffie met stevia brinta Halfvolle melk

T1, Tijd:

250 ml 35 g 250 ml

9.00-‐13.00

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag

Koffie met stevia

250 ml

Lunch, Tijd: 13.00 is warme maaltijd, thuis of wordt meegenomen naar werk en opgewarmd in magnetron Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

6 x per week

Maaltijd bestaande uit: Pasta of rijst (volkoren pasta, penne met spelt, risotto, pandanrijst of zilvervliesrijst) Koffie met stevia roergebakken (in olijfolie) gemengde groenten (courgette, paprika, tomaten, aubergine vleesvervangers (valess of falafel) of kipfilet en rundvlees af en toe vis (tonijn op water, gerookte zalm, pangiasfilet) Aangevuld met: pecorino bij pasta en risotto

1 x per week

Iedere dag Iedere dag

1 1

T2, Tijd:

1 diep bord vol (200 g groente en 200 g pasta of rijst 1 maaltijd ca 600 kcal met kaas ed)

3 eetlepels (45g) 25 g 25 ml 50 mg Diep bord Snackbar portie Diep bord 250 ml 150 g

verdeeld tussen 14.00 en 17.30

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag Iedere dag

2 1

Koffie of thee met stevia Fruit minneola, appel of peer

Avondmaal, Tijd:

pesto bij pastasauzen mix voor woksaus en ketjap bij kipgerechten roomkaas bij zalmgerechten maaltijdsoep met brood of patat oorlog met frikandel speciaal of stamppot met ???????? Halfvolle melk Vla, kwark

250 ml stuk

17.30-‐18.00 meestal onderweg, is een broodmaaltijd

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Bijna iedere dag

snee

Meergranen brood of zuurdesem

4 1

5 g 30 g

Halfvolle roomboter Geitenkaas voorgesneden plak verdeeld over twee boterhammen

15 g

1 keer per week Ca 1 keer per maand

15 g

T3, Tijd:

Magere vleeswaren zoals rosbief, kalkoen filet of kipfilet. Corned beef ipv magere vleeswaren Pannenkoeken met kaas (milner) gebakken in margarine of tosti met kaas en salami gebakken in tosti ijzer

19.00-‐ 2.00

Keren per week

Aantal hoeveelheid

product

Iedere dag Iedere dag Iedere dag Iedere dag

2 1 1 1

Koffie met stevia Fruit minneola, appel of peer peperkoek rivella

250 ml stuk 25 g 220 ml

De producten zijn geregistreerd over een hele week. Hier volgen enkele vragen over inkopen en bereiding om een duidelijker beeld te krijgen van de regelmaat en de invloed van de cliënt op het avondmaal. Inkopen: partner Bereiding: meestal partner Maaltijdgebruik: thuis, indien niet thuis wordt een maaltijd van thuis meegenomen Elke dag warme maaltijd: ja REGELMATIG E TEN: NEE Weekend eten: zelfde als door de weeks Alleen op vrije avonden in het weekend wordt er een uitzondering gemaakt met nootjes, chips, appelgebak, cakejes ed (komt 40% van de weekenden voor 2 keer in de vijf weken) Alcohol: 2 keer in de 5 weken één flesje speciaal bier Checklijst voor een gezond eetpatroon toelichting ja nee soms aanbeveling/opmerking Eet a lle d agen u it d e Ja er wordt afwisselend Is het voedingspatroon schijf v an 5 gegeten, ook wordt er gevarieerd? X Wordt er te veel gegeten?

Aan de hand van de ADH (zie de tabel onder aan)

Beweegt de cliënt genoeg?

Beweeg tenminste 30 minuten per dag 5 keer per week Ontbijt, lunch, avondmaal, maximaal 7 eetmomenten op een dag

De inname van vet is gesteld op 20-‐40en% en bij overgewicht 20-‐

Heeft de cliënt een vast eetpatroon?

Bevat het voedingspatroon veel verzadigd vet?

afgewisseld tussen vlees en vegetarische producten Uit de anamnese komt naar voren dat er over het algemeen niet teveel wordt gegeten, Echter de cliënt heeft wel overgewicht. Het is niet helemaal duidelijk hoe vol het diepe bord wordt geschept. Voor het overige wordt er alleen in de weekenden waar in niet wordt gewerkt uit de band gesprongen. Er wordt gewandeld met de hond, er wordt op dit moment niet gesport De cliënt nuttigt de hoofd maaltijden op vaste tijden, de tijden van de tussendoortjes zijn afhankelijk van het dienstrooster Hoeveel verzadigd vet zit in: 1 plak Peperkoek 0 g 30 gKipfilet beleg: 0,3g

35en% waarvan max hooguit 10% er van mag bestaan uit verzadigd vet (bij een bmi van 25 is dit max 282 kcal zijn of 31 g)

Komen met name voor in snacks, gebak en koekjes Aanbeveling is max 6 gram keukenzout (=2,4 gram Natrium) per dag

Bevat het voedingspatroon veel suiker?

Bevat het voedingspatroon voldoende vocht?

Aanbeveling is 1,5 – 2 liter vocht binnen te krijgen

Bevat het voedingspatroon voldoende melkproducten?

Aanbeveling is 500 ml zuivel en 1,5 plak kaas (30g)

Eet de cliënt 200 gr groente?

Is gelijk aan 4 opscheplepels

Eet de cliënt 2 stuks fruit

Bevat het voedingspatroon veel transvet? Bevat het voedingspatroon veel natrium?

Cornedbeef: 1,5 g 100g kipfilet: 1 g 30 g geitenkaas: 6,6 g 250ml melk: 2,5 g 4 boterhammen met halfvolle roomboter: 4,4g 3 eetl Peccerino: 8,2 g Niet alles wordt tegelijk gegeten, er wordt goed rekening gehouden met de keuze van producten Nee er worden weinig snacks gegeten en bijna geen koekjes Er wordt geen natrium toegevoegd bij de bereiding en weinig gebruik gemaakt van kant en klare producten of instant poeders. Roerbakmixen en bouillonblokjes kunnen ook nog veel zout bevatten. Het is niet duidelijk hoeveel de cliënt hier van gebruikt Er worden bijna geen zoete snacks gegeten en geen suikerrijke frisdranken of sapjes gedronken. Als zoetmiddel wordt stevia gebruikt Ja er wordt over de hele dag voldoende gedronken. Vooral veel koffie (soms 7 grote koppen op een dag) Tijdens werktijden is de hoeveelheid vocht afhankelijk van de tijd die er is op stations. Dit kunnen dus ook twee koppen minder zijn, maar dan wordt er nog steeds voldoende gedronken. Een algemene waarschuwing voor cafeïne geldt voor personen met oa hart-‐ en vaatziekten. Volwassenen die gevoelig zijn voor cafeïne wordt aangeraden zich te beperken tot ongeveer 400 mg cafeïne per dag. Dat komt neer op ca. 5 kopjes koffie. Ja, de brinta wordt met melk bereid, tijdens de lunch wordt er melk gedronkenen als toetje een schaaltje zuivel. Er wordt kaas gegeten volgens de aanbeveling. Dit is niet helemaal duidelijk, maar ik schat in van wel, er wordt vaak met meerdere groenten gekookt.

Eet de cliënt volkoren producten?

Eet de cliënt twee keer per week vis, waarvan 1 keer per week vette vis?

Zoals makreel, haring, zalm. Gefrituurde vis valt hier niet onder.

Bevat het voedingspatroon veel alcohol?

Aanbeveling is niet meer dan 2 glazen voor mannen en 1 glas voor vrouwen per dag, pas op voor gewenning, sla ook eens een dag over. Alcohol bevat veel calorieën

Er wordt meestal voor de volkoren producten gekozen. De dag wordt gestart met Brinta, dat ook veel vezels bevat Er wordt ca 1 keer per week vis gegeten, maar weinig vette vis. Vis bevat Omega-‐3-‐ vetzuren Er zijn sterke aanwijzingen dat vette vis, extra bescherming geeft tegen hart-‐ en vaatziekten. Vis kan ook goed worden gegeten bij de broodmaaltijd.

Advies aan de hand van de dietary history: Geachte cliënt, Naar aanleiding van ons gesprek over uw voedingspatroon op 20 maart 2013 heb ik voor u het volgende advies opgesteld. Gezond eten draagt bij aan een goede gezondheid. Gezonde voeding bevat voldoende eiwitten, vetten, koolhydraten, vezels, vitaminen, mineralen en vocht. U bent een bewuste eter, dit mede dankzij uw echtgenote en u eet gezond en gevarieerd. Uw gewicht is echter wel te hoog. De berekening voor de energiebehoefte geeft aan dat u op dit moment een energiebehoefte hebt van 3051 kcal/per dag, hiermee wordt uw huidige gewicht in stand gehouden. Om op een beter gewicht uit te komen passend bij uw lengte zou het verstandig zijn om 10 kg af te vallen. Hiervoor volstaat een energiebehoefte van 2818 kcal/per dag (met de huidige activiteit). Ook kwam tijdens het gesprek naar voren dat u wel vis eet, maar niet zo vaak als dat het voedingscentrum adviseert namelijk: twee keer per week vis waarvan 1 keer per week vette vis. u hebt al gedurende een lange tijd een chronische ontsteking aan de dikke darm (colitis ulcerosa). h iervoor h ebt u a l v eel a rtsen e n s pecialisten g eraadpleegd . w ellicht k unt u in overleg m et u w h uisarts toch n og e en a fspraak m et e en d iëtist m aken o m te k ijken o f e r m et behulp v an a anpassingen in u w v oeding iets a an d e k lachten k an w orden g edaan. Naar aanleiding van bovenstaande adviseer ik u het volgende: Verlaag uw gewicht. Doordat u uw voedingspatroon en bewegingspatroon is aangepast bent u al afgevallen. U bent gestopt met sporten omdat u een gebroken been had. Om weer af te vallen is het verstandig om weer te gaan sporten. Hierdoor neemt u energiebehoefte weer toe. Ten aanzien van uw voeding kunt u nog de volgende afwegingen maken. Halvarine in plaats van halfvolle roomboter 30+ kaas in plaats van geitenkaas Als er kaas wordt gegeten bij de warme maaltijd, sla dit dan over bij de broodmaaltijd

Magere yoghurt in plaats van vla Eet twee keer per week vis waarvan 1 keer per week vette vis. Ik hoop u zo voldoende geïnformeerd te hebben, mocht u nog vragen hebben dan hoor ik het graag. Met vriendelijke groet, Martina de Haan mail@martinadehaan.nl Aanbevolen soorten en hoeveelheden voedingsmiddelen per dag, volgens richtlijnen goede voeding. productgroep groenten

fruit brood aardappelen, rijst, pasta, peulvruchten

melk(producten) kaas vleeswaren, vis kip, eieren en vleesvervangers halvarine bereidingsvetten dranken

mannen

vrouwen

19-‐50jr 200 g 4 opschep-‐ lepels 200 g 2 stuks 245 g 7 sneetjes 250 g 5 aard-‐ appelen/ opschep-‐ lepels 450 ml 1,5 plak 30g 100-‐125g

51-‐70jr

19-‐50jr

51-‐70jr

zwanger

lacterend

200 g 4 opschep-‐ lepels 200 g 2stuks 210 g 6 sneetjes 200 g 4 aard-‐ appelen/ opschep-‐ lepels 500 ml 1,5 plak 30g 100-‐125g

200 g 4 opschep-‐ lepels 200 g 2stuks 210 g 6 sneetjes 200 g 4 aard-‐ appelen/ opschep-‐ lepels 450 ml 1,5 plak 30g 100-‐125g

200 g 4 opschep-‐ lepels 200 g 2stuks 175 g 5 sneetjes 150 g 3 aard-‐ appelen/ opschep-‐ lepels 550 ml 1,5 plak 30g 100-‐125g

200 g 4 opschep-‐ lepels 200 g 2stuks 210 g 6 sneetjes 200 g 4 aard-‐ appelen/ opschep-‐ lepels 450 ml 1,5 plak 30g 125-‐150g

200 g 4 opschep-‐ lepels 300 g 3stuks 280 g 8 sneetjes 250 g 5 aard-‐ appelen/ opschep-‐ lepels 450 ml 1,5 plak 30g 125-‐150g

35 g 5g/sneetje 15 g 1 eetlepel 1,5-‐2 liter

30 g 5g/sneetje 15 g 1 eetlepel 1,5-‐2 liter

25 g 5g/sneetje 15 g 1 eetlepel 1,5-‐2 liter

30 g 5g/sneetje 15 g 1 eetlepel 1,5-‐2 liter

40 g 5g/sneetje 15 g 1 eetlepel 2-‐2,5 liter

Referentiegewichten en -‐lengtes Leeftijdsgroep referentiegewic categorie ht, kg jongens/manne n 14 t/m 18 jaar 65 19 t/m 30 jaar 75 31 t/m 50 jaar 72 51 t/m 70 jaar 74 71 jaar en 74 ouder Zwangere -‐ vrouwen

referentiegewic ht, kg meisjes/vrouwe n 59 64 62 64 63

referentielengte , cm jongens/manne n 178 182 179 176 172

referentielengte , cm meisjes/vrouwe n 169 168 166 163 159

-‐

167

Lacterende -‐ 64 -‐ 167 vrouwen Bron: Voedingsnormen energie, eiwitten, vetten en verteerbare koolhydraten, p. 38, Gezondheidsraad 2001

IX PLAN VAN INFORMEREN Voorbeelden van placemats

Voorbeelden van hoe een product kan worden gepromoot in de kantine tijdens themaweek

IIX AFNAME PRODUCTEN Product

Gemiddelde afname per maand

Product

Gemiddelde afname per maand

Drank

Frisdranken

Coca cola/fanta/sprite blik 330 ml.

Coca cola/fanta/sprite pet 300 500 ml.

Aquarius pet 500 ml. Fernandes blik 330 ml. Zuivel Biologische halfvolle melk 250 ml Karnemelk halfvolle 250 ml Chocomel blik Optimel 250 ml. Optimel 500 ml. Sappen vers Sinassappelsap vers 250 ml. Eten Soepen Luxe gebondensoep Soep helder Brood Brood van de plank Boterham wit Zachte bol wit/bruin Ciabatta Krenten/rozijnen bol Meergranenbol Knackerbrood Belegde broodjes Belegde broodjes hartig Waldkornbroodje krabsalade Pistolet salade Saucijzijnbroodje Crosstini's Tosti Baguette van de dag Pistolet kaas Belgde broodjes zoet

9 Red bull blik 330 ml.

150

300 Chaudfontain 500 ml.

60 600 14 91 23

Biologische karnemelk 250 ml. Melk halfvolle 250 ml. Vifit 250 ml. Vifit 500 ml.

58 600 36 23

Soep gebonden Boterham bruin/volkoren Keizerbroodje Croissant Pistolet wit bruin Roggenbrood Baguette pate Krentenbol kaas Kaasbroodje Panini mozarella/tomaat Pistolet ham/kaas

23 170 936 152 41 350 10 30 5 4 5 30 76 146 56 40 120

679 226 10 17 189 4 4 30 59 30 120

Appelflap Warme snacks Kipcorn Carrero Groentenkroket Kroket gewoon Kaassoufle Bamiblok Gebakken ei Uitsmijter Fruit Banaan Sinaasappel Fruitsalade vers Broodbeleg Broodbeleg hartig Kaas light Kaas belegen Kaas oud Mosterd-‐kaas Slankie Cervelaat Varkenslever Leverkaas Roompate Gekookte ei Pate cupje Ossenworst Broodbeleg zoet Hagelslag melk jam Pindakaas Broodbeleg boter Roomboter Zuivel Mona boordelvol Zuivelhoeve muesli yoghurt Broodsalades Huzarensalade Eiersalade Rauwkost vers Gemixte salade Pasta salade Sauzen Mayonaise Kerrieketchup Dressing cup heinz Candybars en snoep

30 150 Frites 60 Ribster 4 Loempia kip 162 Frikandel 162 Goulash/satekroket 3 Kibbeling/visnuggets 20 Boerenomelet 300 Gehaktbal 5 Appel 3 Kiwi 18 3 Komijnen kaas 18 Kaas jong 10 Kaas extra belegen 3 Cantadou St.Moret 3 Achterham 3 Corned beef 1 Kipfilet/kipfilet tuinkruiden 11 Salami 2 Rookvlees 131 9 Filet americain 16 Saks mini worst 1 Hagelslag melk 10 Chocopasta 27 Becel light 30 Polderland kwark 9 Mondelice fruity low-‐fat 12 Kipkerrie salade 16 Tonijnsalade 30 Rauwkost mix 30 Tomaat per stuk 300 Ketchup 0 Mosterd 2 Satesaus per portie

300 0 8 162 10 6 0 155 6 4 15 44 2 4 12 11 52 14 26 26 2 1 0 64 1 18 10 13 50 40 0 47 120

Balisto Kitkat Mars Rolo Winegums Schoolkrijt Kauwgum Liga evergreen Snelle jelle kruidkoek Product Drank Frisdranken Coca cola/fanta/sprite blik 330 ml. Aquarius pet 500 ml. Fernandes blik 330 ml. Zuivel Biologische halfvolle melk 250 ml Karnemelk halfvolle 250 ml Chocomel blik Optimel 250 ml. Optimel 500 ml. Sappen vers Sinassappelsap vers 250 ml. Eten Soepen Luxe gebondensoep Soep helder Brood Brood van de plank Boterham wit Zachte bol wit/bruin Ciabatta Krenten/rozijnen bol Meergranenbol Knackerbrood Belegde broodjes Belegde broodjes hartig Waldkornbroodje krabsalade Pistolet salade Saucijzijnbroodje Crosstini's Tosti Baguette van de dag Pistolet kaas

2 2 3 4 1 2 2 9 4 Gemiddeld per maand 300 9 300 60 600 14 91 23 23 170 936 152 41 350 10 30 5 4 5 30 76 146 56 40 120

Bounty Twix Snickers M&M Mintdropjes Mentos mint Stroopwafel kanjer Sultana Product Coca cola/fanta/sprite pet 500 ml. Red bull blik 330 ml. Chaudfontain 500 ml. Biologische karnemelk 250 ml. Melk halfvolle 250 ml. Vifit 250 ml. Vifit 500 ml.

3 6 3 4 4 3 3 9 Gemiddeld per maand 46 150 16 58 600 36 23

Soep gebonden Boterham bruin/volkoren Keizerbroodje Croissant Pistolet wit bruin Roggenbrood Baguette pate Krentenbol kaas Kaasbroodje Panini mozarella/tomaat Pistolet ham/kaas

679 226 10 17 189 4 4 30 59 30 120

Belgde broodjes zoet Appelflap Warme snacks Kipcorn Carrero Groentenkroket Kroket gewoon Kaassoufle Bamiblok Gebakken ei Uitsmijter Fruit Banaan Sinaasappel Fruitsalade vers Broodbeleg Broodbeleg hartig Kaas light Kaas belegen Kaas oud Mosterd-‐kaas Slankie Cervelaat Varkenslever Leverkaas Roompate Gekookte ei Pate cupje Ossenworst Broodbeleg zoet Hagelslag melk jam Pindakaas Broodbeleg boter Roomboter Zuivel Mona boordelvol Zuivelhoeve muesli yoghurt Broodsalades Huzarensalade Eiersalade Rauwkost vers Gemixte salade Pasta salade Sauzen Mayonaise

30 150 60 4 162 162 3 20 300 5 3 18 3 18 10 3 3 3 1 11 2 131 9 16 1 10 27 30 9 12 16 30 30 300

Frites Ribster Loempia kip Frikandel Goulash/satekroket Kibbeling/visnuggets Boerenomelet Gehaktbal Appel Kiwi Komijnen kaas Kaas jong Kaas extra belegen Cantadou St.Moret Achterham Corned beef Kipfilet/kipfilet tuinkruiden Salami Rookvlees Filet americain Saks mini worst Hagelslag melk Chocopasta Becel light Polderland kwark Mondelice fruity low-‐fat Kipkerrie salade Tonijnsalade Rauwkost mix Tomaat per stuk Ketchup

300 0 8 162 10 6 0 155 6 4 15 44 2 4 12 11 52 14 26 26 2 1 0 64 1 18 10 13 50 40 0

Kerrieketchup Dressing cup heinz Candybars en snoep Balisto Kitkat Mars Rolo Winegums Schoolkrijt Kauwgum Liga evergreen Snelle jelle kruidkoek

0 2 2 2 3 4 1 2 2 9 4

Mosterd Satesaus per portie Bounty Twix Snickers M&M Mintdropjes Mentos mint Stroopwafel kanjer Sultana

47 120 3 6 3 4 4 3 3 9