Berlin 2017

BERLIN 10-13 mei 2017 5EA - 5EB - 5LE - 5TE

Inhoudsopgave 3 Praktische info 5 Checklist 6 Programma 10 Afspraken en reiscode 11 Alexanderplatz 14 Berlin-Mitte (Oost-Berlijn) 18 Overblijfselen van de Muur 20 Potsdamer Platz 21 Reichstag 23 Voormalige Stasi gevangenis en gedenkplaats Hohenschรถnhausen 26 Concentratiekamp Sachsenhausen 27 Berlin 1230-2017 29 Geschiedenis van Berlijn en Duitsland

1

Beste ouders en beste leerling(e) De tijd vordert snel en over enkele weken vatten wij onze vierdaagse reis naar ‘Berlijn’ aan. Hieronder vind je een overzicht van het programma en een korte beschrijving van de te bezoeken bezienswaardigheden.

2

PRAKTISCHE INFO Jeugdherberg

wombat’s CITY HOSTEL Alte Schönhauser Str. 2 10119 Berlin Duitsland, +49 30 84710820 U2 halte Rosa-Luxemburg-Platz

Vlucht woensdag 10 mei 2017: FR 163 (vertrek 08.20 uur) zaterdag 13 mei 2017: FR 164 (vertrek 11.05 uur)

Begeleiders >> >> >> >> >>

R. Carels A. Spranger D. Vanneste J. Versyck K. Devlaminck

+32 495 76 50 47 +32 474 57 25 78 +32 472 99 33 59 +32 479 33 18 27 +32 479 39 33 67

Bij vragen of problemen kunnen de ouders het best contact opnemen via de school: 056 60 17 07

3

Jüdisches Museum 4

CHECKLIST >>

(geldige!) identiteitskaart en een kopie (ook op OneDrive)

>>

Europese ziekteverzekeringskaart

>>

dit boekje samen met een balpen

>>

Budget voor eten en drinken tijdens de dagactiviteiten (+/- 25 euro per dag).

Dit is voor de maaltijden ’s middags, een snack zaterdag op de luchthaven en kleine extra’s onderweg.

>>

regenjas, warme trui en stevige wandelschoenen

>>

handdoeken (lakens zijn wel voorzien in de jeugdherberg)

>>

Valies of rugzak, conform het vereiste formaat. Alleen handbagage is toegelaten: deze mag niet groter zijn dan 55x40x20cm, inclusief handvatten en wielen. Het gewicht mag ook niet meer zijn dan 10kg. Denk ook aan een rugzakje/handtasje voor overdag, maar stop dit best al bij je handbagage.

>>

Vloeistoffen bevinden zich in een verpakking met een volume van maximaal 100ml. Alle verpakkingen met vloeistoffen samen moeten in een doorzichtige, hersluitbare plastic zak van 1 liter en maximaal 20x20cm passen. Deze plastic zak moet uit de handbagage genomen worden en afzonderlijk aan de beveiliging op de luchthaven getoond worden. Zorg er dus voor dat deze zich niet helemaal onderaan je koffer bevindt. Alle vloeistoffen die niet aan deze eisen voldoen, worden weggegooid! (Tip: Bij bv.

Kruidvat vind je handige miniverpakkingen douchegel, tandpasta, deo, enz.)

5

PROGRAMMA

dag 1: woensdag 10 mei 2017 4.45 uur

Afspraak op de parking aan het kerkhof in de Olmstraat.

5 uur

De bus vertrekt stipt naar Zaventem.

6.45 uur

We checken samen in. Zorg ervoor dat alles in orde is wat bagage en identiteitskaart betreft, zo kunnen we problemen (en oponthoud!) vermijden.

8.20 uur

Vertrek vlucht FR 163 naar Berlijn

9.45 uur

Landing in Berlijn Schönefeld

11 uur

Aankomst in de jeugdherberg en opsplitsen in 5 groepen.

12 - 13.45 uur

Interviews en lunch in mensa Humboldt-Universität, Unter den Linden 6

14 - 15-45 uur

Verkenning in groepjes van Dom, Bebelplatz, Neue Wache, Gendarmenmarkt

15.45 - 17 uur

Bezoek Pergamonmuseum

17.30 - 19 uur

bezoek Hackescher Markt, Alexanderplatz en wandeling langs East Side Gallery (restant van de muur)

19.30 uur

Avondeten Pirates Mühlenstraße 78-80, 10243 Berlin, Duitsland

6

dag 2: donderdag 11 mei 2017 7 - 7.30 uur

Ontbijt in de jeugdherberg

7.40 uur

korte briefing. De groep wordt in twee opgesplitst.

Groep 1

Concentratiekamp Sachsenhausen

10 - 12 uur

bezoek Gedenkstätte Sachsenhausen

13.30 - 15.30 uur

lunch en vrije tijd Oranienburgerstraße of Hackescher Markt

16.15 - 17.15 uur

Gedenkstätte Berliner Mauer Bernauerstraße

18 - 19.30 uur

bezoek Gedächtniskirche en vrije tijd Kurfürstendamm

Groep 2

Stasigefängnis Hohenschönhausen

8 - 9.30 uur

verkenning Nikolaiviertel en Alexanderplatz (Fernsehturm en Weltuhr)

10.45 - 12.15 uur

Stasigefängnis Hohenschönhausen, Genslerstraße 66

13 - 14.30 uur

lunch en vrije tijd Oranienburgerstraße of Hackescher Markt

15 - 16 uur

Gedenkstätte Berliner Mauer Bernauerstraße

17 - 19.30 uur

bezoek Gedächtniskirche en vrije tijd Kurfürstendamm

Groep 1+2 20 uur

avondeten in restaurant Lindenbräu Potsdamerplatz / Sony Center

7

dag 3: vrijdag 12 mei 2017 8 - 8.30 uur

ontbijt in de jeugdherberg

8.40 uur

korte briefing en vertrek

Groep 1

Stasigefängnis en Jüdisches Museum

10.30 - 12 uur

bezoek Stasigefängnis Hohenschönhausen, Genslerstraße 66

13 - 15 uur

lunch, bezoek Nikolaiviertel, Alexanderplatz (Weltuhr, Fernsehturm) en vrije tijd

15.30 - 17.30 uur

Jüdisches Museum

18 - 19 uur

Checkpoint Charlie en vrije tijd aan Sony Center Potsdamerplatz

19 uur

Denkmal für die ermordeten Juden Europas (Holocaust Mahnmal)

Groep 2

Jüdisches Museum en Sachsenhausen

9 uur

Checkpoint Charlie

9.30 - 11.30 uur

bezoek Jüdisches Museum (Lindenstraße 9-14)

12 - 13 uur

lunch in Jüdisches Museum

15.30 - 17.30 uur

bezoek concentratiekamp Sachsenhausen

Groep 1+2 19.30 uur

avondeten in Nolle, S-Bahnbogen 203, Georgenstraße.

Hier serveert men typische Duitse keuken in een Jugendstilgebouw onder een boog van het metrostation Friedrichstraße.

21.30 - 23 uur

bezoek Brandenburger Tor en Reichstag

8

dag 4: zaterdag 13 mei 2017 7 uur

ontbijt in de jeugdherberg

7.30 uur

vertrek naar de luchthaven

9 uur

inchecken

11.05 uur

vlucht naar Zaventem

12.35 uur

aankomst Zaventem en bus naar Waregem

14 uur

aankomst in Waregem

9

AFSPRAKEN EN REISCODE Deze reiscode is belangrijk om een vlotte en aangename reis te garanderen.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Deze excursie kadert binnen de leerplannen Duits en geschiedenis en is bijgevolg een schooluitstap.

Het schoolreglement blijft van toepassing, aangevuld met onderstaande afspraken.

Wie meegaat, heeft respect voor de begeleiders. Dit houdt ook in dat je luistert wanneer er uitleg gegeven wordt.

Gsm’s zijn toegelaten en nuttig voor de opdrachten en voor wie verdwaald raakt. Uiteraard zet je je GSM op stil, zeker als er uitleg gegeven wordt.

We organiseren alle activiteiten in groep. Soms is er wat vrije tijd, maar je gaat in geen geval alleen op stap.

Respecteer de timing en de afspraken. Je bent altijd stipt (5’ te vroeg) op de plaats die door de begeleider wordt meegedeeld.

Wees aandachtig als er uitleg gegeven wordt en afspraken gemaakt worden. In de metro vorm je 1 lijn zodat iedereen vlot kan instappen. Zorg ervoor dat je weet bij welke halte afgestapt wordt.

Niemand verlaat de jeugdherberg zonder toestemming van de begeleiders. Je hebt geen toestemming om ’s nachts de jeugdherberg op eigen houtje te

7.

8.

9.

10.

verlaten. Doe je dit toch, dan is dit op je eigen verantwoordelijkheid en zijn hier consequenties aan verbonden. Hetzelfde geldt als je de nachtrust van je medeleerlingen, begeleiders en andere gasten niet respecteert.

Vanaf een met de reisleiding afgesproken uur gaan we naar onze kamer en blijven daar ook tot ‘s morgens vroeg. Een meerdaagse excursie is vermoeiend: voldoende nachtrust is absoluut noodzakelijk.

Roken in de jeugdherberg is bij wet verboden. Als door jouw toedoen de rookdetectors in de jeugdherberg afgaan, ben je verantwoordelijk voor alle kosten die dit met zich meebrengt.

Respecteer de andere gasten in de jeugdherberg. Bouw dus geen feestjes en verloop ook niet van kamer na het afgesproken uur.

Wees ook attent ten opzichte van elkaar, andere mensen en jullie begeleidende leerkrachten.

Het niet naleven van deze regels zal achteraf altijd een sanctie tot gevolg hebben en wanneer nodig zullen de begeleiders deze al ter plaatse nemen. In bijzondere gevallen kunnen de ouders telefonisch op de hoogte gebracht worden en kan de leerling, op kosten van de ouders, naar huis gestuurd worden. Dit gebeurt na overleg met de directie.

10

ALEXANDERPLATZ Deze vroegere marktplaats, genoemd naar Tsaar Alexander I, wordt vaak omschreven als het kloppend hart van Berlijn. De herkenbaarheid van het plein en de centrale ligging zorgen ervoor dat dit dĂŠ ontmoetingsplaats is voor jongeren en voor toeristen.

Hier bevindt zich ook de Fernsehturm of televisietoren. Deze is met zijn 368 meter het hoogste gebouw van Duitsland.

11

12

13

BERLIN-MITTE (OOST-BERLIJN) Jullie verkennen deze wijk aan de hand van opdrachten waarbij jullie kennis Duits goed van pas zal komen. Daarbij doorkruisen jullie de stad van West naar Oost en maken kennis met: De imposante Brandenburger Tor, die in de DDR-tijd in het niemandsland rond de muur lag.

Carl Langhans bouwde de met een vierspan gekroonde poort tussen 1788 en 1791 met de propyleeën (de monumentale ingangen van een heiligdom) in Athene als inspiratie.

De Brandenburger Tor is een herkenningsteken van de stad en een symbool voor haar scheiding en hereniging.

De Pariser Platz kreeg zijn naam in 1813 na de overwinning op Napoleon. Je vindt er luxehotels en de ambassade van Frankrijk en de V.S. De historische flaneerboulevard Unter den Linden was een laan die lange tijd de praalweg was van de Pruisische koningen en de Duitse keizers. Het is dan ook niet verwonderlijk dat langs deze boulevard veel belangrijke bezienswaardigheden te zien zijn, waaronder de Humboldt-universiteit, het Pergamonmuseum, het Museumsinsel, de Bebelplatz en de Neue Wache met de Pieta van Käthe Kollwitz.

Het ‘Denkmal für die ermordeten Juden Europas’, ook bekend als 14

>

het ‘Holocaust-Mahnmal’, is een indrukwekkend monument van ruim 2700 betonblokken, ontworpen door de Amerikaanse architect Peter Eisenman ter herdenking van de Joodse overledenen tijdens de holocaust.

Checkpoint Charlie Van 1945 tot 1989 de meest bekende grensovergang tussen Oost- en WestBerlijn, die gecontroleerd werd door de V.S. en openstond voor buitenlandse toeristen, diplomaten en militairen van de V.S, Frankrijk en Engeland (NAVO).

Hackescher Markt Hackescher Markt is een van de mooiste locaties van de stad.

Hackesche Höfe Hackesche Höfe is een elegant en mooi gerestaureerd complex in industriële Jugendstil-architectuur.

Samen met de Oranienburger Straße vind je hier een grote keuze aan leuke winkels, gezellige restaurantjes en cafés.

Het Jüdische Museum Het Jüdische Museum trekt jaarlijks zo’n 750.000 bezoekers. Niet alleen de permanente tentoonstelling, maar evenzeer de architectuur van het gebouw van Daniel Libeskind is een zeer beklijvende ervaring.

Kaiser-Wilhelm-Gedächtsniskirche Kaiser-Wilhelm-Gedächtsniskirche, een kerk in romaanse stijl die tijdens WO II sterk beschadigd werd. Bij de renovatie/nieuwbouw 19571961 werd de torenruïne behouden 15

Kaiser-WilhelmGedächtsniskirche

als gedenkteken tegen ‘Krieg und Zerstörung’. De Berlijners noemen deze kerk ook ‘poederdoos en lippenstift’ of ‘holle kies’.

16

17

OVERBLIJFSELEN VAN DE MUUR 28 jaar lang (1961-1989) was de muur het macabere visitekaartje van de stad en het symbool van de Duitse tweedeling. Aan dit menselijk dieptepunt herinneren ons de volgende overblijfselen: De East Side Gallery is het langste nog resterende deel van de Berlijnse Muur. Na de val in 1989 hebben 118 kunstenaars de muur beschilderd, veelal met politieke boodschappen.

In de Bernauer Straße vind je ook een lang stuk Muur in originele staat, maar de focus ligt hier op de impact van de muur op de bevolking.

De ‘Gedenkstätte Berliner Mauer’ is een van de plekken waar je een zeer realistisch beeld krijgt van hoe de Muur en de bewaking eruit zagen van 1961 tot 1989.

18

19

POTSDAMER PLATZ Shoppen/vrije tijd in Berlijn In de jaren ’20 van de vorige eeuw was dit plein het centrum van de stad. Het werd plat gebombardeerd in WO II en daarna bleef het als braakliggend stuk grond liggen waarover de Muur liep. Nu is Potsdamer Platz een hypermodern plein met een futuristische overkoepeling, kortom een van de bekendste, grootste en drukste pleinen van Berlijn. Na de hereniging werd sterk geïnvesteerd in Potsdamer Platz om van het oude verkeersknooppunt opnieuw een dynamisch centrum te maken, met o.a. het Sonycenter als symbool voor het moderne Berlijn.

Een aanrader is een bezoek aan het Kaufhaus des Westens, beter bekend als KaDeWe (Tauentzienstraße 2124). Dit warenhuis is, na Harrods, het grootste in Europa. Interessant is ook de Kurfürstendamm, kort Ku’damm.

Dat is de bekendste ‘Einkaufsund Flaniermeile’ in het vroegere Westen. In het Ku’damm Karree (Kurfürstendamm 207-208) vind je ook het museum ‘Story of Berlin’. Daar kun je onder meer een ondergrondse atoomschuilkelder bezoeken, een relict uit de Koude Oorlog. Ticket 5 euro.

Denk bij het shoppen aan je budget en aan de beperking van je handbagage.

Verken Berlijn bovendien niet op je eentje, blijf in groep en zorg dat je op tijd aankomt op het punt van de afspraak!

20

REICHSTAG

De Reichstag vormt het geheugen van de Duitse geschiedenis van de voorbije anderhalve eeuw, met zowel pijnlijke momenten als dagen van hoop en vreugde. Vandaag is de Reichstag weer in zijn oorspronkelijke functie hersteld als vergaderplaats van het Duitse parlement, de Bundestag. De transparante koepel, ontworpen door de Britse architect Sir Norman Foster, kan heel laat bezocht worden en staat bij mooi weer garant voor een schitterend uitzicht over “Berlin by night�.

Platz der Republik 1 11011 Berlin Duitsland

21

22

VOORMALIGE STASI GEVANGENIS EN GEDENKPLAATS HOHENSCHÖNHAUSEN Er zijn zoveel herdenkingsplaatsen in Berlijn die herinneren aan de geschiedenis, maar de herdenkingsplaats van Hohenschönhausen is er eentje die je absoluut eens gezien moet hebben.

Het terrein trekt je uit je dagdagelijkse leven en je wordt even terug in de tijd gekatapulteerd, met de neus op de feiten van het duistere verleden van Duitsland ten tijde van de Koude Oorlog. Beklemmend, vervreemdend, maar ook verhelderend.

De Gedenkstätte Hohenschönhausen, een voormalige Stasigevangenis waar duizenden gevangenen hebben gezeten, is een plek waar niets van Ostalgie (nostalgie naar het Oosten) te bespeuren is. Hier geen nostalgie 23

naar de DDR. Er werden Oost-Duitsers opgesloten, omdat ze tegen de DDR waren. Alleen al de indruk wekken dat je niet achter de DDR-praktijken stond, was reden genoeg om opgepakt te worden en onder trieste omstandigheden in een cel te moeten overleven. Vooral veel schrijvers, journalisten en kunstenaars moesten het ontgelden.

De leefomstandigheden waren niet menswaardig, de gevangenen hadden totaal geen gevoel meer voor tijd en velen van hen probeerden zelfmoord te plegen. Nu is het een gedenkplaats voor de slachtoffers die zijn gevallen tijdens de DDR-dictatuur in Duitsland en worden er rondleidingen gegeven door ex-gedetineerden.

Gedenkstätte BerlinHohenschönhausen Genslerstraße 66 13055 Berlin Duitsland 24

25

CONCENTRATIEKAMP SACHSENHAUSEN (Oranienburg))

In dit concentratiekamp martelden zowel nazi’s (van 1936 tot 1945) als communisten (SU) joden, zigeuners of zogenaamde politieke tegenstanders. Velen die de nazi-terreur overleefd hadden en die niet gestorven waren van uitputting, honger of ziekte, werden gewantrouwd door Stalins paranoia en in dit kamp vastgehouden. Ook Belgische politici en verzetsstrijders werden verplicht dwangarbeid te verrichten in dit kamp. Ongeveer 30 000 mensen vonden hier de dood.

In 1949 werd het kamp opgeheven en sedert 1961 is het kamp ingericht als museum.

Sachsenhausen was ook de plaats waar massaal Britse ponden werden vervalst. Duitse piloten strooiden die uit over Engeland om een massale inflatie te creëren.

De film ‘Die Fälscher’ (van Stefan Ruzowitzky met Karl Markovics uit 2007) baseert zich op dit verhaal, ook bekend als ‘operatie Bernhard’.

De film werd in 2008 bekroond met een Oscar in de categorie beste buitenlandse film.

Str. der Nationen 22 16515 Oranienburg Duitsland 26

BERLIN 1230-2017 Algemeen: ‘ganz toll’ Berlijn (Duits: Berlin) : >> in het noordoosten van Duitsland, aan de rivier de Spree en wordt omsloten door de deelstaat Brandenburg, waarvan ze sinds 1920 geen deel meer uitmaakt. >> sedert 1920 stadstaat en dus deelstaat van de ‘Bundesrepublik Deutschland’. >> sedert 1990 opnieuw hoofdstad van de Bondsrepubliek Duitsland. >> met ongeveer 3 500 000 inwoners de grootste stad van het land. >> de tweede grootste stad van de Europese Unie, de grootste is Londen met bijna 8 miljoen inwoners. >> een metropool en in Europa één van de grootste culturele, politieke en wetenschappelijke centra. >> ook bekend vanwege het hoog ontwikkelde culturele leven (concerten, nachtleven, musea, kunsttentoonstellingen, filmfestival Berlinale, mode enz.), de liberale levensstijl en de moderne ‘Zeitgeist’. >> bovendien één van de groenste steden van Europa: 22 procent van Berlijn bestaat uit natuur en parken en 6 procent uit meren, rivieren en kanalen.

Van 1945 tot 1990 was Berlijn verdeeld: Oost-Berlijn was de hoofdstad van OostDuitsland (Duitse Democratische Republiek). West-Berlijn, een enclave (een gebied dat geheel wordt omsloten door grondgebied van één andere partij) in Oost-Duitsland, behoorde tot West-Duitsland (Bundesrepublik Deutschland).

Bonn was in die periode de hoofdstad van West-Duitsland (BRD).

De beer Het symbool van de stad is de beer. Dat is wellicht een hommage aan Albrecht (Der Bär), stichter van het markgraafschap van Brandenburg (1157). De naam Berlin is niet afgeleid van “Bär”. De etymologische oorsprong van “Berlijn” komt van het Slavische woord “Berl” dat een soort visnet is. De eerste kolonisten plaatsten er daar heel veel van in de Spree en kwamen zo bekend te staan als de “Berline”. De stad werd gesticht in 1230. Nikolaiviertel is de oudste wijk van de stad.

27

Belangrijke momenten 962-1648

1230 1417 15e-16e eeuw 1618

1640-1688

1701-1713

1740-1786

18/01/1871

Heilig Roomse Rijk (‘1e Duitse Rijk’) 962: kroning van Otto I: 1e keizer 1648: Vrede van Westfalen: feitelijke onafhankelijkheid van de vorstendommen Stichting van Berlin-Cölln Berlin: Slavisch: Berl = visnet

Frederik I van Hohenzollern, keurvorst van Brandenburg, maakt van Berlijn zijn residentie

Uitbreiding met graafschaffen Mark, Ravensberg, Ravenstein, Westfalen en Rijnland Personele unie Brandenburg-Pruisen

Frederik-Willem, de grote keurvorst: economische hervorming, efficiënt leger, beperking macht van de adel 1647: aanleg “Unter den Linden” van Hundenbrücke naar Tiergarten Soldatenkoning Frederik-Willem I: de 1e koning van Pruisen.

Brandenburg-Pruisen heet voortaan Pruisen met Berlijn als hoofdstad. Hij hervormt het leger en bouwt Charlottenburg, het wapenarsenaal en koninklijk paleis.

Onder Frederik de Grote (der alte Fritz), de beroemde verlichte despoot, wordt Berlijn een intellectueel centrum en groeit van 10.000 tot 150.000 inwoners! In het indrukwekkend koninklijk paleis, Sanssouci in Potsdam wordt over de nieuwe verlichtingsideeën gefilosofeerd.

Berlijn wordt hoofdstad van het Duitse keizerrijk (‘2e Duitse Rijk’)

1914-1918

WO I

juni 1948 mei 1949

Blokkade van Berlijn

1933-1945

1961-1989

3/10/1990

Nazidictatuur (na de Rijksdagbrand) en WO II (‘het 3de Duitse Rijk’) Conferentie van Potsdam (Cecilienhof): Duitsland en Berlijn worden opgedeeld in BRD en DDR (Oost-Berlijn hoofdstad)

Muur van Berlijn

Formele hereniging van Duitsland met Berlijn als hoofdstad

28

>

GESCHIEDENIS VAN BERLIJN EN DUITSLAND

Berlijn en Pruisen : militair en cultureel vertoon (1230-1870) Brandenburg-Pruisen was een van de vele vorstendommen van het Heilig Roomse Rijk. Berlijn, gesticht in 1230, was sedert 1417 de residentie van de keurvorst van Brandenburg.

De keurvorst van Brandenburg stelde samen met de andere keurvorsten de keizer van ‘het Heilig Roomse Rijk’ aan, meestal een zwak figuur met zo weinig mogelijk macht. Ze mispakten zich weleens: de matig getalenteerde Karel van de Nederlanden (1500 -1558) bleek veel sterker dan verwacht … Maar hij kon niet beletten dat Luther (1483-1546) de eenheid van de christelijke kerk verbrak. Brandenburg werd ook protestant en meer bepaald Luthers.

Omwille van de verdeeldheid van de Duitse vorstendommen, was het voor Louis XIV (1643-1715) niet moeilijk om gebied in te palmen (Elzas-Lotharingen bijvoorbeeld). Ook Napoleon zou in 1800 zonder veel moeite het Heilig Roomse Rijk bezetten. Alleen Pruisen bleek in staat om een vuist te maken tegen Napoleon. Von Blücher versloeg hem in 1815.

De ‘grote keurvorst’ Frederik-Willem (1640-1688), de ‘soldatenkoning’ Frederik-Willem I van Pruisen (17131740), en zijn zoon Frederik II de 29

Grote (1740-1786) legden de basis voor von Blüchers overwinning.

Zij moderniseerden het land en vormden een efficiënt leger waardoor Brandenburg-Pruisen een zeer belangrijk Duits vorstendom werd. De Soldatenkoning had een voorliefde voor militair vertoon en verzamelde de langste mannen in Europa, de ’Potsdamer Riesen’. Hij trok de Hollanders aan voor de handel. Zij vestigden zich in het ‘Holländes Viertel’ (1733-1740).

‘Alte Fritz’ (de verlichte despoot Frederik II de Grote van 1740-1786) maakte van Pruisen een militaire en culturele grootmacht. Hij pakte Silezië af van Maria-Theresia van Oostenrijk (1717-1780). Dankzij de steenkool van Silezië en het invoeren van de aardappel kon hij de levensomstandigheden voor de bevolking verbeteren. Zijn welvaartspolitiek kwam ook het onderwijs (waar jezuïeten aan meewerkten), de rechtspraak en de gezondheidszorg ten goede.

Frederik II woonde in Potsdam en gaf opdracht om de ‘Neuer Garten, Neues Palais en Marmorpaleis’ aan te leggen. De bekende Brandenburger Tor werd ook in zijn opdracht in 1788 gebouwd. Zijn paleis (Sanssouci) werd een internationale ontmoetingsplaats voor vele progressieve intellectuelen.

Hij verleende zelfs asiel aan de deïst (persoon die God als oorzaak van de natuurwetten ziet) Voltaire, die moest vluchten uit Frankrijk.

Dat Napoleon werd verslagen door Pruisen was geen verrassing. Na de nederlaag in Austerlitz hervormde Frederik-Willem III (1797-1840) het leger en von Blücher (1742-1819) werkte de klus af in 1815. Frederik-Willem III had hiervoor wel een coalitie gesloten met onder andere Alexander I (17771825), tsaar van Rusland. Naar hem is Alexanderplatz genoemd. Voor de Russische zangers in het Pruisische leger werd de wijk Alexandrowka en de Alexander-NewskiGedächtniskirche gebouwd.

Napoleons bezetting was eigenlijk een meevaller voor Pruisen. FrederikWillem kon – na de weliswaar vernederende nederlagen - zijn militair talent demonstreren, maar ook zijn diplomatiek verstand. De Pruisische koning, ‘die dacht voor allen’, vroeg op het congres van Wenen (1815) om de 40 vorstendommen van Napoleon te behouden (Napoleon had de 366 vorstendommen van het HRR verminderd naar 40) en gebiedsuitbreiding voor Pruisen in West-Duitsland om Frankrijk te ‘controleren’. Slim gezien! Pruisen en Oostenrijk-Hongarije waren nu de twee belangrijkste vorstendommen in het HRR. De koningen van Pruisen, die sedert de 15e eeuw voortdurend hun grondgebied vergrootten door oorlog of huwelijken, zetten nu hun zinnen op de 38 andere vorstendommen.

Oostenrijk-Hongarije moest hiervoor uitgeschakeld worden.

De eenmaking van Duitsland zou ongeveer 50 jaar later, in 1870,

gerealiseerd worden door koning Wilhelm I van Pruisen (1797-1880) maar vooral door zijn kanselier Otto von Bismarck (1815-1898).

Pruisen: leider van de eenmaking van Duitsland (1870) Getekend door de vernedering van Napoleons bezetting, besefte kanselier Bismarck (1815-1898) dat er maar één middel was om zich te beschermen tegen Frankrijk: de eenmaking van de Duitse vorstendommen. Die eenmaking kwam er in twee fasen: eerst Oostenrijk provoceren tot een oorlog en dan Frankrijk. Een aantal Duitse vorstendommen sloten zich bij Pruisen aan om Oostenrijk te verslaan. Later gebeurde precies hetzelfde tegen Frankrijk. Door sluwe manoeuvres, zoals bijvoorbeeld de Emscher Depêche, slaagde Bismarck erin Napoleon III (1808-1873) uit te dagen en een oorlog tegen Pruisen uit te lokken (1870). Het ‘slachtoffer’ Pruisen vroeg hulp aan de andere vorstendommen en versloeg Frankrijk in Parijs. Vermits de Duitse troepen toch in Parijs waren, riepen ze hun eenmaking uit in het paleis van Versailles. Berlijn werd hoofdstad van het Tweede Duitse Rijk (1871).

Wilhem I van Duitsland (1866-1888) wedijverde met enige vertraging met de andere Europese grootmachten om kolonies in Afrika te veroveren.

Op de conferentie van Berlijn (18841885) verdeelden ze de Afrikaanse landen. Duitsland verwierf Tanzania, Namibië, Kameroen en Togo. Wilhem I en zijn kanselier Bismarck (1815-1898) profiteerden van de gelegenheid om de hoofdstad te verfraaien. > 30

Die kolonies waren zeer belangrijk voor de opkomende industrie. Met AGFA, Bayer … werd Duitsland de leidende industriële natie van Europa en nam het de rol van Engeland over, pionier van de eerste industriële revolutie.

Berlijn werd de grootste industriestad van Europa (textiel en metaal). Tussen 1819 en 1840 groeide het inwonertal van 201 000 naar 328 000, waardoor nieuwe huisvesting nodig was. In 1905 telde Berlijn 2 miljoen inwoners!

WO 1 en de dolkstootlegende: een springplank voor de nazi’s De “realpoliticus” Bismarck (18151898) besloot de expansie te consolideren en Duitsland te versterken met bondgenoten. Niet alleen Engeland had moeite met de Duitse concurrentie. Vooral Frankrijk was nijdig omwille van het verlies van Elzas-Lotharingen (1870). Dat Frankrijk uit was op revanche was geen geheim. Het akkoord met Rusland, Oostenrijk-Hongarije en Italië (1882) moest Frankrijk beletten om zich te revancheren. Bismarck financierde in ruil voor een militair bijstandsverdrag de Russische spoorwegen. Toen keizer Wilhelm II (1859-1941) zijn oom opvolgde in 1888, zette hij alles in op een “Weltpolitik”, waar geen plaats was voor sponsoring aan Rusland.

Wilhelm II zag het allemaal zeer groot.

Voorbeelden van zijn megalomanie zijn bouwwerken als de KaiserWilhelm-Gedächtniskirche en de Dom. In het ‘Neues Palais’ verfraaide hij een gigantische zaal met parels uit 31

Indië om er met de familie kerstavond door te brengen. Bismarck werd ontslagen en zoals hij voorspeld had, grepen de Fransen deze unieke kans om uit hun isolement te komen. Een bondgenootschap tussen Rusland en Frankrijk was het gevolg (1907).

Engeland sloot zich bij hen aan omdat het zich bedreigd voelde door het Duits imperialisme (een staaltje van selectieve verontwaardiging?).

Wilhelm II (1859-1941) ging op zijn elan verder en viel 4 augustus 1914 België binnen. Het hardnekkig verzet van de Belgen dwarsboomde de Duitse strategie met de “Duitse furie” als gevolg, die in de kaart speelde van de Britse anti-Duitse propaganda.

Aan het front luisterden de soldaten naar ‘Lili Marleen’, vertolkt door de Berlijnse Marlene Dietrich. Na een statische loopgravenoorlog van 4 jaar verloor Duitsland de oorlog.

De balans was zwaar: ongeveer 10 miljoen doden, waarvan 2 miljoen Duitsers. De Berliner Peter Kollwitz sneuvelde in oktober 1914. Zijn moeder, de beeldhouwster Käte Kollwitz probeerde het overlijden van haar zoon te verwerken door het beeld ‘moeder en zoon’ (Pieta) te maken, dat te zien is in de ‘Neue Wache’.

Hoewel alle Europese landen verantwoordelijk waren, werd Duitsland als enige schuldige gestraft met het ‘Diktat von Versailles’.

Vele Duitsers konden dit verdict niet aanvaarden, net zomin als de capitulatie, die voor vele Duitse soldaten totaal onverwachts kwam.

Duitsland werd volgens hen niet

verslagen door de logica van de 2-frontenoorlog en de overmacht van Britse en Amerikaanse tanks en mijnen, maar door verraders in eigen rangen. In de “dolkstootlegende” kregen Joden en communisten (Karl Marx) de schuld van de nederlaag.

In feite had generaal Ludendorff de onvoorwaardelijke capitulatie aangeboden omdat de Duitse officieren beseften dat ze de oorlog zouden verliezen door de inbreng van de VS en omdat de soldaten aan het muiten sloegen. Het was ook Ludendorff die Wilhem II verplichtte af te treden!

Maar vele soldaten begrepen niet dat het Duitse leger verslagen was.

Verbitterd traden zij toe tot de “Freikorpsen”, die zich met geweld wreekten op “ links” (communisten en socialisten) en op de Joden. Dat de meeste Joden geassimileerd waren in Duitsland en meegevochten hadden in WO I deed blijkbaar niet ter zake.

Zo ontstond net zoals in Italië in Duitsland een soort van burgeroorlog tussen links en rechts! Berlijn was eerder een “linkse stad”: op 9 november 1918 riep de communist Karl Liebknecht de socialistische republiek Duitsland uit van op het balkon van het Stadtschloss.

In januari 1919 verkozen de Duitsers voor het eerst echt democratisch een nieuw parlement, dat in Weimar (286 km ten zuiden van Berlijn) zetelde (vandaar de ‘Weimarrepubliek). De socialistische regering van president Friedrich

Ebert werd snel geconfronteerd met opstanden en vechtpartijen tussen de communisten en de extreemrechtse partijen. De rechtse Freikorpsen (voorlopers van de Sturmabteilungen) vermoordden tijdens die opstanden de communistische leiders Karl Liebknecht en Rosa Luxemburg (“spartakisten”) in de Berlijnse Tiergarten. In Berlijn werden beide later vereerd met een straatnaam.

In 1922 vermoordden ze ook de Joodse minister van buitenlandse zaken Walther Rathenau. Die extreemrechtse Freikorpsen werden amper gestraft. De socialisten waren blij dat extreemrechts de communisten in elkaar sloeg. Zo was het privébezit, dat de communisten wilden afschaffen, beveiligd. Toen, in 1923 Hitler een staatsgreep pleegde, kwam hij weg met 5 jaar gevangeniscel waarvan hij uiteindelijk slechts 9 maanden zat. In zijn comfortabele cel schreef hij Mein Kampf, een blauwdruk van zijn darwinistische ideologie. Daarin kon je lezen dat mensen als dieren zijn en alleen de sterkste kan overleven.

Dus heeft elke Duitser het recht en de plicht om het Joods gevaar te elimineren…

De economische crisis van 1923 versterkte nog de politieke onrust! Een van de bepalingen van het Verdrag van Versailles was dat Duitsland steenkool aan Frankrijk en België moest leveren.

Toen die leveringen vertragingen opliepen, bezetten Franse en Belgische soldaten het Ruhrgebied en “treiterden” de bevolking. Het antwoord van de toenmalige Duitse > 32

Checkpoint Charlie 33

34

regering was het ‘passief verzet’ met een hyperinflatie en een verpaupering van de middenklasse als gevolg.

Uiteindelijk brachten het Amerikaanse plan Dawes Amerikaans kapitaal een economisch herstel en tijdelijke diplomatieke rust. Ook politiek was het weer rustig: de extreemrechtse NSDAP stelde in 1928 amper 2,6 procent voor. In München lokten de “bierkelderspeeches” van Hitler wel veel nieuwsgierigen. Sommigen, zoals Göring, waren enorm onder de indruk , anderen totaal niet.

Door de Amerikaanse hulp waren de tweede helft van de jaren ’20 “dolle jaren” met jazz, swing, champagne … Zeker in Berlijn, dat sedert 1920 een nieuw statuut had gekregen.

Meerdere steden en gebieden rond Berlijn werden geannexeerd conform de Groß-Berlin-Gesetz. Het nieuwe Groot-Berlijn telde toen bijna 4 miljoen inwoners. De stad was in deze periode een bruisende metropool, met een gevarieerd uitgaansleven waar plaats was voor uitbundig theater en experimentele cinematografie.

Zo maakte Fritz Lang in 1927 in de filmstudio’s van Babelsberg in Potsdam de duurste film van zijn tijd, Metropolis. Marlene Dietrich werd in 1930 internationaal bekend door haar hoofdrol in ‘Der Blaue Engel’ (Josef von Sternberg). Kort daarna verhuisde ze naar Hollywoord. Toen Hitler haar vroeg voor een rol in een propagandafilm, weigerde ze. Ze verafschuwde hem en het nazisme.

De nazi-terreur 35

Nadat Duitsland zich hersteld had van de gevolgen van de Ruhrbezetting, sloeg het noodlot in 1929 opnieuw toe: de ‘Börsenkrach von Wall Street’.

Duitsland, dat door Amerikaans kapitaal was gered, voelde als eerste in Europa de weerslag van de crisis.

Geruïneerd in 1923 en nog eens in 1930, sloeg de boodschap van Hitler nu wel aan. In 1930 behaalde de NSDAP 18 procent van de zetels (107). Het succes werd gevierd door het grootwarenhuis Wertheim, dat eigendom was van een Jood in Berlijn (Leipziger Strasse) te plunderen. Na de machtsovername door de nazi’s op 30 januari 1933 werd Wertheim slachtoffer van de boycot tegen de Joden. Hoewel hij zijn zaak geschonken had aan zijn niet-Joodse vrouw, werd hij toch onteigend door de nazi’s in 1937. (Na WO II, werd het Oost-Duits staatseigendom, in 1994 werd het overgenomen door Hertie… ). In Berlijn bevonden zich de ministeries waar ambtenaren nauwkeurig bijhielden wie opgepakt werd en naar de concentratiekampen werd afgevoerd. In 2005 werd het Denkmal für die ermordeten Juden Europas in Berlijn geopend om ons te herinneren aan de slachtoffers van de Jodenvervolging.

De benoeming van Hitler, op 30 januari 1933, tot rijkskanselier werd gevierd met een indrukwekkende fakkeltocht in Berlijn. Terwijl de massa de gedisciplineerde optocht met vlaggen, muziek en fakkels van de Sturmabteilungen (S.A.) bewonderde, werden de eerste tegenstanders in elkaar geslagen en opgepakt. In de hoop de volstrekte meerderheid te

halen, organiseerde Hitler nieuwe verkiezingen die zouden doorgaan op 3 maart 1933. Een week voordien, op 27 februari 1933, stak de zwakzinnige Nederlandse communist Marinus van der Lubbe de Rijksdag in brand.

Göring zou later op het proces van Nuerenberg (1945) beweren dat de SA de man wat geholpen had. De aanslag van de communist pakte helemaal anders uit: in plaats van een linkse revolte te ontketenen, werd de man gearresteerd en “gebruikte” Hitler deze brandstichting ‘om de bevolking te waarschuwen voor een communistische revolutie’. Ondanks de anti-communistische campagne behaalden de communisten nog 10 procent . Hitler was ontgoocheld: hij haalde maar 44 procent. Dat bleek toch voldoende om een meerderheid te overtuigen hem onbeperkte volmachten te geven.

De centrumpartijen gaven Hitler die meerderheid in de “Kroll Opera”. De tegenstanders werden vanaf dan afgevoerd naar concentratiekampen.

Dachau werd reeds in 1933 geopend.

Sachsenhausen, 30 km ten noorden van Berlijn, volgde in 1936.

Het beleid van de nazi’s bracht economisch herstel en Hitler werd razend populair. In tegenstelling tot de terreur van Stalin, waar niemand veilig was en zelfs de communistische top “tijdelijk” was, werd slechts een minderheid geviseerd door de naziterreur. De meerderheid van de bevolking stond achter Hitler, omdat hij de bevolking weer een “toekomst gegeven had”.

Een van Hitlers grote projecten waren de Olympische Zomerspelen in Berlijn (1936). Duitsland won de meeste medailles, maar het ‘Arische feest’ werd ontsierd door de zwarte atleet Jesse Owens , die 4 medailles won (100 m, 200 m, 4 x 100 m en verspringen; dat record werd geëvenaard door Carl Lewis in 1984). De legende dat Hitler weigerde Owens de medailles uit te reiken en de hand te schudden berust op een misverstand. Omdat de NSDAP de spelen misbruikte voor propagandadoeleinden, verbood het Olympisch Comité Hitler voortaan nog medailles uit te reiken. Het verbod ging toevallig in de dag dat Owens won. Owens had zijn overwinning voor een deel te danken aan de Duitse atleet Luz (Ludwig) Long. Toen Owens na twee afgekeurde sprongen, in zak en as zat, adviseerde Long hem om 10 centimeter voor de balk af te stoten.

Owens derde sprong was geldig en na een zeer spannende finale won Owens van Long, de recordhouder in het verspringen. Owens en Long liepen samen - hand in hand - de ereronde en lieten zich lachend fotograferen. “Owens said, “It took a lot of courage for him to befriend me in front of Hitler... You can melt down all the medals and cups I have and they wouldn’t be a plating on the twenty-four karat friendship that I felt for Luz Long at that moment”. De regisseur Leni Riefenstahl pikte deze vriendschap op in haar documentaire ‘Olympia - Fest der Völker’. Long sneuvelde in 1943. Vele Duitse atleten brachten de nazigroet op het podium, anderen niet. Dit voorbeeld illustreert > 36

de visie van de historici Kershaw en Rees dat niemand verplicht werd om Hitler te steunen. Hitler was zeer populair omdat hij de opinie van vele Duitsers over de Joden en de Duitse frustraties steunde. Wie duidelijk communist was, belandde in Dachau, maar wie ‘low profile’ bleef of zelfs een statement maakte, moest niet voor zijn leven vrezen. Luz Long heeft nooit problemen ondervonden omwille van zijn statement.

Er waren ook plannen om tegen 1950 Berlijn tot de “Welthauptstadt” van het Germaanse Rijk om te bouwen en te herdopen tot Germania.

WO 2: bombardementen!

Tijdens WO II werd Berlijn slachtoffer van de Britse bombardementen.

Nadat Duitsland Polen, Scandinavië en West-Europa bezet had, rekende Hitler op een vredesakkoord met de Britten. Hij bewonderde de Britten en wou net als hen een koloniaal rijk om te kunnen heersen over “Untermenschen”. Hitlers koloniaal rijk lag niet over zee maar in het Oosten (Oost-Europa en Rusland).

Maar nadat Hitler zijn woord gebroken had door TsjechIë binnen te vallen in maart 1939, gaven de Britten geen duimbreed meer toe.

Om Groot-Britannië te overtuigen een akkoord met hem te sluiten, besloot Hitler om de SU aan te vallen. Hij was ervan overtuigd dat tegen de herfst 1941 de SU verslagen zou zijn. Dan zou Groot-Britannië totaal geïsoleerd zijn en vrede met hem sluiten. Maar het pakte anders uit! De Britten, Russen en Amerikanen sloten een 37

monstercoalitie tegen Hitler. Vele militairen en nazi’s beseften eind 1942 reeds dat Duitsland zonder de grondstoffen van de SU totaal geen kans maakten tegen de “grote 3”.

In april 1945 vielen de troepen van de Sovjet-Unie Berlijn binnen. Straat voor straat moest de stad veroverd worden. Tienduizenden soldaten en burgers kwamen hierbij om het leven.

Adolf Hitler pleegde op 30 april 1945 zelfmoord in een bunker onder Berlijn.

Een paar dagen later capituleerde Duitsland.

De verwoestingen in de Slag om Berlijn aan het eind van de Tweede Wereldoorlog waren enorm. Door deze schade was de grandeur van de stad Berlijn verdwenen.

Na WO 2 : een verdeelde stad Berlijn werd na afloop van de Tweede Wereldoorlog bezet door de geallieerde troepen van Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Tijdens de Conferentie van Potsdam (Cecilienhof) in de zomer van 1945 werd Berlijn, net als de rest van Duitsland, in vier sectoren verdeeld: een Sovjet-, een Amerikaanse, een Britse en een Franse sector.

Op de conferentie van Potsdam in augustus 1945 kwam het tot een breuk tussen Stalin en de Amerikaanse president Truman. President Roosevelt, Trumans voorganger, had Stalin een gigantische gebiedsuitbreiding toegezegd (Baltische Staten, het

Oosten van Polen … gebied dat tot 1917 tot Rusland behoorde). Stalin had Roosevelt beloofd dat hij in OostEuropa (Hongarije, Tsjechoslawakije), dat door de Russen bevrijd was, democratische verkiezingen zou organiseren en het resultaat zou respecteren. Truman was verontwaardigd, omdat de Russen de niet-communistische leiders vermoord hadden en communistische dictaturen geïnstalleerd hadden.

Geschokt door Stalins terreur, weigerde Truman de nieuwe grenzen en de communistische machtsovernames in Oost-Europa te erkennen. Hij probeerde Stalin te intimideren met het nieuws over het Amerikaanse nieuwe wapen (de atoombom), maar Stalin was niet onder de indruk, want hij was door zijn spionnen reeds op de hoogte gebracht.

Door de “koude oorlog” was het eigenlijk onmogelijk om “met 4” Duitsland en Berlijn te besturen.

Stalin wou bovendien Duitsland laten doodbloeden, terwijl de Amerikanen het economisch wilden versterken. Economische welstand bij de Duitse bevolking zou succes van de communisten verhinderen!

Daarom werd in de 3 westerse zones een nieuwe Duitse mark ingevoerd.

Daardoor konden de Berliners van het Sovjetdeel niet meer shoppen in de westerse delen. Stalin beschouwde dit als een provocatie en een vorm van kapitalistische oorlogsvoering. Als reactie sloot hij op 24 juni 1948 de toegang van West-Duitsland tot Berlijn af! Hij hoopte het Westen hiermee naar de onderhandelingstafel te > 38

lokken om meer herstelbetalingen van Duitsland te krijgen. Hij bereikte een tegenovergesteld effect: het Westen verhardde en weigerde nog met Stalin te onderhandelen. Om de WestBerliners van voedsel te voorzien werd een luchtbrug ingesteld (3 vluchten per dag gedurende 11 maanden: 1398 vluchten). De dagelijkse westerse vluchten werden uiteindelijk een vernedering voor het communistisch regime. Stalin hoopte dat het Westen uiteindelijk de dure vluchten zouden stoppen maar het Westen gaf niet toe, ook al kostten die enorm veel voor de Britten die zo goed als failliet waren ten gevolge van de oorlog. Stalin verloor de prestigeslag: op 12 mei 1949 gaf hij de blokkade op!

Door Stalins provocaties werden de drie westerse sectoren verenigd in de Bondsrepubliek Duitsland (hoofdstad Bonn) op 8/5/1949 (Stunde 0). De Sovjetunie reageerde met de stichting van de Duitse Democratische Republiek (DDR) met Oost-Berlijn als hoofdstad. Na de stichting van de Bondsrepubliek nam West-Berlijn vrijwillig alle wetten over van de Bondsrepubliek en werd beschouwd als een deelstaat van de BRD ook al hadden de afgevaardigden geen stemrecht in de Bondsdag. Omdat de West-Berliners geen dienstplicht hadden in de Bundeswehr was het aantrekkelijk voor jonge mensen om in West-Berlijn te wonen. Tot 1962 had ook Oost-Berlijn een aparte status binnen de DDR. Vanaf dat jaar gold de dienstplicht van de DDR ook voor inwoners van Oost-Berlijn.

39

De muur Dankzij het Amerikaanse Marshallplan kende de BRD een zeer snel economisch herstel. West-Berlijn profiteerde hier ook van en werd een “Schaufenster des Westens”. Het Kaufhaus des Westens was symbool van de weelde in het Westen. De Ost-Berliners die deel uitmaakten van de veel minder welvarende communistische DDR, zagen dat er in de BRD veel meer kansen op materieel succes en individuele ontplooiing waren. Het Ministerium für Staatssicherheit, afgekort de Stasi, hield immers iedereen nauwlettend in het oog. Bijna 2 miljoen mensen vluchten via checkpoint Charlie (de grens tussen de sovjet- en Amerikaanse zone) naar het Westen.

Asiel verkrijgen was toen geen enkel probleem, wel integendeel: de Amerikanen afficheerden dagelijks het aantal vluchtelingen. Te veel, te jonge en te intelligente mensen vluchtten. De DDR dreigde een bejaardentehuis te worden. Om deze vluchtelingenstroom tegen te houden besloot de DDR in 1961 West-Berlijn te isoleren. In de nacht van 13 augustus 1961 werd een grens opgetrokken rondom West-Berlijn. Al snel werden deze prikkeldraadversperringen vervangen door een muur. De muur liep dwars door de Bernauerstraße.

De gevels van de huizen die uitkeken op West-Berlijn werden later dicht gemetst. Iedereen die probeerde vanuit Oost-Berlijn naar West-Berlijn

te vluchten, werd neergeschoten.

Men schat het aantal geslaagde vluchtpogingen op een 5000-tal en het aantal dodelijke slachtoffers op 125. Een bekend voorbeeld is Peter Fechter, die doodbloedde voor de ogen van grenssoldaten. Sommigen (hoeveel?) slaagden er wel in om na de bouw van de muur te vluchten, zoals Peter Fechters vriend, Helmut Kulbeik. Vanuit West-Berlijn werd door studenten (onder leiding van Hasso Herschel) een tunnel gegraven die uitkwam in een huis in Oost-Berlijn. 29 mensen slaagden erin langs die tunnel te vluchten. 5 mensen zwommen via de Spree naar het Westen.

Er waren slechts een paar grensposten aan de muur. Hiervan is Checkpoint Charlie de bekendste.

Op 26 juni 1963 bracht de Amerikaanse president John F. Kennedy een bezoek aan West-Berlijn, mede om de bewoners daar een hart onder de riem te steken. Hij hield er zijn wereldberoemd geworden toespraak “Ich bin ein Berliner!”

Dat Berlijn veel musea telt komt voor een deel omdat Berlijn alles dubbel had van 1945-1990. Zo ook, twee televisietorens. De hoogste is de Fernsehturm, die in Oost-Berlijn in 1965-1969 gebouwd werd. Hij stond bekend als ‘Heiliger Walter’ of ‘De wraak van de Paus’. Waarom?

Hereniging Aan de deling kwam een einde toen in 1989 de ontevredenheid in de DDR zo groot werd, dat het regime

er geen greep meer op had. Op 9 november 1989 kregen de burgers toestemming – per ongeluk - om ‘sofort’ naar West-Berlijn te gaan. In hun enthousiasme overmeesterden ze de grenswachters, stormden ze naar het Westen en braken stukken van de muur af. Hiermee hadden ze het recht op vrijheid afgedwongen. Zo verdween de grens tussen Oost- en West-Berlijn na jaren van scheiding.

Op 3 oktober 1990 werd Duitsland officieel herenigd. West-Berlijn en Oost-Berlijn werden samengevoegd tot één deelstaat en Berlijn werd opnieuw de hoofdstad van Duitsland.

In 1991 werd de beslissing genomen de regering naar Berlijn te verhuizen, wat in 1999 daadwerkelijk gebeurde.

Berlijn heeft tegenwoordig dus de titel Bondshoofdstad van Duitsland.

Niemand zag de val van de muur aankomen, niemand dacht dat de hereniging zo snel zou gebeuren.

Zowel Frankrijk als de SU vreesden een “herenigd sterk Duitsland”, maar kanselier Helmut Kohl had het fiat van de VS (Bush jr.). Hij “betaalde” de hereniging door miljoenen DM te schenken aan de SU, dat zo goed als failliet was.

In 1987 was de 18-jarige Duitse student en piloot Matthias Rust erin geslaagd van Hamburg naar Moskou te vliegen.

Hij cirkelde een paar keer boven het Rode Plein vooraleer te landen. Dat was eigenlijk al een teken aan de wand dat er iets mis was met de Sovjetunie.

40

41

42