HİJYA POPÜLER SAĞLIK BÜLTENİ Mart – Nisan’18
Sayı:74
ERİŞKİNLİK DÖNEMİ AŞILARI ÜZERİNE TAVSİYELER Merhaba, bu ayki bültenimizde size sık sık gündeme gelen erişkin aşılarından bahsetmek istiyoruz. Erişkinlik dönemi insanın en sağlıklı olduğu yaşam dönemi olarak kabul edilir. Bu yaş grubunda bulaşıcı hastalıklar, diğer yaş gruplarına kıyasla daha seyrek görülmektedir. Bununla beraber, çocukluk döneminde yapılan bazı aşıların koruyuculuklarının ömür boyu sürmemesi, çalışma ve sosyal yaşam ortamlarında var olan hastalık riskleri, erişkin ve yaşlılık döneminde de bağışıklama hizmetlerinin devam etmesini gerektirmektedir. Çünkü aşılama,
bulaşıcı hastalıkları önleme ve bulaşıcı hastalıklardan korunmada en etkili ve güvenli koruyucu sağlık hizmetlerinden biridir.
Erişkin aşılamaları Difteri ve Tetanoz; çocukluk ve okul aşıları ile oluşan bağışıklığın ileri yaşlarda azalması nedeniyle gerekebilir. Erişkinler için primer aşılama üç dozdur: Dört hafta ara ile iki doz, ikinci dozdan 6–12 ay sonra üçüncü doz difteri tetanoz (Td) aşısı yapılmalıdır. Gebelikte 27-36. haftalarda başlanır ve 5 dozluk bir tablo ve 10’ar yıl ara ile 1
tekrar dozları yapılarak ömür boyu koruyuculuk sağlanır.
tüm bireylere önerilmektedir. Kronik hastalığı olanlar (KBY, diabetes mellitus, romatoid artrit, KOAH) huzurevinde kalanlar zona açısından artmış riske sahip olacaklarından aşılanması önerilmektedir. Tek doz olarak uygulanır.
Hepatit A aşısı: Hedef nüfus; hastalığın yüksek ya da orta derecede salgın olduğu yerlere seyahat eden kişiler, uyuşturucu bağımlıları, mesleki olarak enfeksiyon riski artmış kişiler (hastane, kreş, yaşlı bakımevi, kanalizasyon işçileri, hijyen uyumunun zayıf olduğu temizlik işçileri ve gıda hazırlama işinde çalışanlar). Hepatit A aşıları 2 doz olarak uygulanır, ikinci doz ilk dozdan altı ay sonra yapılmalıdır. Eğer ikinci doz 6.ayda uygulanamazsa 18.aya kadar uygulanabilir.
Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak aşıları: Kızamık aşısı (1980 yılından sonra doğanlar için) veya kızamıkçık aşısı olup olmadığına dair kayıtlı bilgisi ve güvenilir öyküsü olmayan veya hastalığı geçirdiğine dair kayıt olmayan yetişkinlere en az 1 doz KKK aşısı yapılmalıdır. Meningokok aşısı 55 yaş ve altındaki herhangi bir erişkine herhangi bir gerekçe olmasa da uygulanabilir.
Hepatit B aşısı: Yaygın görülmesi ve kronik karaciğer hastalıklarına sebep olması nedeniyle isteyen her erişkin yaptırabilir. Hepatit B aşısı 0, 1, 6. aylarda olmak üzere 3 doz şeklinde uygulanır. (0. ay ilk dozun yapıldığı ay olarak anlaşılmalıdır.)
Human Papilloma Virüs (HPV) aşısı genital siğil, kanser öncesi genital lezyonlar ve rahim ağzı kanserini önlemeye yönelik olarak geliştirilen aşıdır. 9-13 yaş arası kız çocuklarına yapılan HPV aşılaması serviks kanserinin önlenmesinde maliyetsiz ve etkin halk sağlığı korunma önlemi olarak yer almaktadır. Seksüel aktivite öncesi aşılama daha etkin olmakla birlikte her yaş kadın aşılanabilir. 2 ya da 3 lü aşı şeması mevcuttur.
Suçiçeği aşısı: Suçiçeğine karşı bağışıklığı olmayan bütün erişkinler aşılanabilir. Suçiçeği aşısı bir ay arayla iki doz olarak uygulanmalıdır. Herpes Zoster (Zona) aşısı: Daha önce suçiçeği ve zona zoster geçirip geçirmemiş olmasına bakılmaksızın 60 yaş üzerindeki 2
Kuduz aşısı: Ülkemizde kuduz hastalığını bulaştırıcılık açısından riskli olan hayvan türleri arasında köpek, kedi, sığır, koyun, keçi, at, eşek gibi evcil hayvanlar ile kurt, tilki, çakal, domuz, ayı, sansar, kokarca, gelincik gibi yabani hayvanlar sayılabilir. Köpeklerin hastalandıktan sonra ortalama 3, maksimum 8 gün içinde öldüğü belirlenmiştir. Dolayısıyla bilinen ve halen sağ olan bir kedi ya da köpek tarafından 10 günden daha önce ısırılmış bireylerde aşılama gerekmez. Veteriner hekimler, hayvan bakıcıları, hayvan barınaklarında çalışan personel, mağara araştırmacıları, Yaban hayat ile temas riski yüksek olan doğa sporları yapanlar, Köpek kuduzu görülme oranının yüksek olduğu ve riskli temas halinde uygun tıbbi yaklaşımın verilemeyeceği bölgelere seyahat edenler aşılanmalıdır. Temas öncesi profilakside, 0. gün ilk aşı dozunun uygulandığı gün olmak üzere, 0, 7 ve 21 ya da 28. günlerde birer doz olmak üzere toplam 3 doz aşı uygulanır. Temas sonrası aşı uygulamalarında temas edilen hayvanın aşı durumu, gözlem süresi ve sağlık durumuna göre 4 veya 5 dozluk aşı şemaları düzenlenmektedir.
Yaşlılık Aşılama
Döneminde
Yaşlılık döneminde özellikle yapılması önerilen üç aşı pnömokok, influenza ve herpes zoster aşılarıdır.
Seyahat Aşılaması Hepatit A, seyahatten bir ay önce yapılması gerekmekle birlikte on dört güne kadar yapılabilmektedir. Hepatit B, seyahat öncesi klasik aşı çizelgesinin tamamlanmasına yeterli zaman yoksa 0, 7, 21. gün ve 12. ay gibi hızlandırılmış şemalar önerilebilir. Çocuk Felci (Polio) aşısı, temel aşılamayı (üç doz) tamamlamış turistlere endemik bölgelere gitmeden önce tek doz ağız yoluyla ya da enjeksiyon olarak yapılması yeterlidir. Daha önce aşılanmamış erişkinlerin ise 2 doz enjeksiyon ile temel aşılamayı tamamlamaları önerilmektedir. Difteri-tetanoz aşısı: Seyahat rapel doz için iyi bir fırsat olmaktadır. Yüksek riskli bir bölgeye gidilecekse aşılama aralığı beş yıla düşürülebilmektedir. Tifo aşısı, Hindistan, Mısır, Fas, Batı Afrika ve Peru hastalığın en çok 3
görüldüğü ülkelerdir. Meksika, Haiti, Kuzey Afrika ve İran ise orta riskli bölgelerin başlıcalarıdır. Riskli bölgelere gitmeden 10-14 gün önce uygulanmalıdır. Tüm aşıların koruyuculuğu yaklaşık %50-60’tır. Oral aşı ikişer gün aralarla üç kez verilir. Enjektabl aşı 2 yaş üzerindekilerde tek doz kas içine uygulanabilir. Gerekli durumlarda oral aşı her yıl, enjektabl aşı 3 yılda bir yinelenmelidir. İnaktive tüm hücre aşısı dört hafta arayla 2 kez uygulanmakta, ancak ucuz olması nedeniyle bazı ülkelerde hala kullanılmasına karşın düşük etkinliği ve yüksek yan etki riski nedeniyle tercih edilmemektedir.
Asya, Hindistan, Nepal gibi tropikal Asya ülkelerinde yıl boyunca sıklığı çok değişmemektedir. Turistlerin bağışıklanması genelde önerilmemektedir. Ancak kırsal kesime gidecek turistler seyahatin hastalık sıklığının arttığı mevsimde olması ve hastalığın yoğun görüldüğü bir bölgede 30 günden uzun kalış durumlarında aşılanmalıdır.
İnfluenza ve pnömokok aşıları: Bağışıklanacak turistlerin o yılın aşısını seyahatten en az 10 gün önce yaptırması uygundur.
Kolera aşısı göçmen kampları gibi yerlerde uzun süre kalacaklara, mide rezeksiyonlu ya da antiasid kullanan hastalara önerilebilir. (Hindistan-Pakistan, KenyaTanzanya sınırları gibi bir kaç küçük bölgede aşı belgesi halen sorulabilmektedir.)
Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak, Suçiçeği aşıları, riskli bölgelere (sağlık, yardım organizasyonları, göçmen kampları vb) gidecek olan bağışıklığı olmayan kişilerin bağışıklanması önerilmektedir.
Japon Ensefaliti aşısı: Japon ensefaliti Asya’daki (Çin, Kore, Japonya,Güney Doğu Asya ve Hindistan’ın bazı bölgeleri) viral ensefalitlerin çoğundan sorumlu bulunmuştur. Enfeksiyon riski pirinç tarlaları gibi tarımsal kesimlerde artmaktadır. Hastalık Çin, Japonya ve Kore’de özellikle muson mevsiminde (Mayıs- Ekim arası) sık görülürken Güney Doğu
Kuduz aşısı, 0. gün ilk aşı dozunun uygulandığı gün olmak üzere, 0, 7 ve 21 ya da 28. günlerde birer doz olmak üzere toplam 3 doz aşı uygulanır. Hindistan, Nepal, Tayland ve Filipinler dünyadaki en riskli bölgelerdir. 4
Meningokok aşısı: Hastalık turistlerde seyrek görülmekle birlikte riskli bölgelere özellikle salgın zamanında gideceklerin bağışıklanması önerilmektedir. Aralık ile Haziran ayları arasında“Menenjit kuşağı” olarak adlandırılan sahra altı Afrika gibi ülkelere seyahat edecek kişilere erişkinde tek doz uygulanabilir. Meningokok aşısı, Suudi Arabistan hükümeti tarafından yıllık Hac döneminde Mekke’ye gidecek olan herkese yapılması zorunlu tutulmaktadır.
bölgelerde sağlık çalışanları ve göçmenler, riskli bölgelere uzun süreli seyahat edenler, aktif tüberkulozluyla yakın temasta olanlar ve tüberkulin cilt testi negatif olanlar aşılanmalıdır. Hazırlayan: Dr. Meltem Yavuzyılmaz
Kaynakça: Erişkin Bağışıklama Rehberi (2. Güncelleme 2016 )- Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği, Erişkin Bağışıklama Rehberi Çalışma Grubu
Sarı Humma aşısı: Sarı Humma Tropikal Afrika ve Amazon’da yaygın olup özellikle Nijerya ve Peru’da sık görülür. Riskli bölgelere gidecek dokuz aydan büyüklere uygulanır. Bağışıklık 10 gün sonra başlar ve 30 günde olguların %99’unda koruyuculuk gelişir. Ömür boyu koruyucu olduğu düşünülmesine karşın 10 yılda bir tekrarı önerilir.
Bülten hakkında görüş ve önerileriniz için: drmahmutsansal@gmail.com adresine e-posta yollayabilirsiniz.
Tüberküloz aşısı, tüberküloz bulaş olasılığının yüksek olduğu
“DAHA ETKİN HİZMET İÇİN SAĞLIKLI GÜNLER DİLERİZ.”
5