ﺗﺮﻛﻴﺎ ٦ :ﻟريات • أوروﺑﺎ ٣,٥ :ﻳﻮرو • أﻣﺮﻳﻜﺎ ٥ :دوﻻر
ﺍﻟﺠﻨﺎﻥ ﺃﻧﺴﺎﻡ ِ
28
ﺗﻬﺐ... ﻣﻦ اﻟﺠﻨﺎن أﻧﺴﺎم ﱡ ﺗﻀﻮع، ﺑﻬﺎ اﻟﻜﻌﺒﺔ ّ اﻷﻧﺴﺎم ﻳﺴﺘﻨﺸﻘﻮن، واﻟﻄﻮاﻓﻮن ﻫﺬﻩ َ ّ ﺴﺤﺮون وﻳُﺬ َﻫﻠﻮن ،وﻣﻦ أﺷﻮاﻗﻬﻢ ﺣﻮﻟﻬﺎ ﻳﺪورون، ﻓﻴُ َ وﻧﻮرﻫﺎ ﻳﺴﺘﺸﺮﻓﻮن... َ ﱠ وﻛﻤﺎ اﻟﻔﺮاﺷﺔ ﻟﻠﻨﻮر ﻋﺸﺎﻗﺔ، ﻫﻜﺬا اﻟﺠﻤﻮع ﱢ ﻟﺮب اﻟﻨﻮر ﻣﺸﺘﺎﻗﺔ... ***
ﺃﺑﺤﺮ ﻓﻲ ﻣﻮﻗﻊ ﺣﺮﺍﺀ ﻓﻲ ﺣﻠﺘﻪ ﺍﻟﺠﺪﻳﺪﺓ ﺗﺼﻔﺢ ﺣﺮﺍﺀ ﺍﻟﺮﻗﻤﻴﺔ ﺍﺳﺘﻤﻊ ﺇﻟﻰ ﺣﺮﺍﺀ ﺍﻟﺼﻮﺗﻴﺔ ﺳﺎﻫﻢ ﻓﻲ ﺣﺮﺍﺀ ﺍﻷﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﺔ ﻭﺍﺑﻖ ﻣﻌﻨﺎ ﻋﻠﻰ ﺍﺗﺼﺎﻝ...
اﻟﺘﺼﻮر اﻟﻌﺎم
• ﺣﺮاء ﳎﻠﺔ ﻋﻠﻤﻴﺔ ﻓﻜﺮﻳﺔ ﺛﻘﺎﻓﻴﺔ ﺗﻌﲎ ﺑﺎﻟﻌﻠﻮم اﻟﻄﺒﻴﻌﻴﺔ واﻹﻧﺴﺎﻧﻴﺔ واﻻﺟﺘﻤﺎﻋﻴﺔ وﲢﺎور أﺳﺮار اﻟﻨﻔﺲ اﻟﺒﺸﺮﻳﺔ وآﻓﺎق اﻟﻜﻮن اﻟﺸﺎﺳﻌﺔ ﺑﺎﳌﻨﻈﻮر اﻟﻘﺮآﱐ اﻹﳝﺎﱐ ﰲ ﺗﺂﻟﻒ وﺗﻨﺎﺳﺐ ﺑﲔ اﻟﻌﻠﻢ واﻹﳝﺎن ،واﻟﻌﻘﻞ واﻟﻘﻠﺐ ،واﻟﻔﻜﺮ واﻟﻮاﻗﻊ. • ﲡﻤﻊ ﺑﲔ اﻷﺻﺎﻟﺔ واﳌﻌﺎﺻﺮة وﺗﻌﺘﻤﺪ اﻟﻮﺳﻄﻴﺔ ﰲ ﻓﻬﻢ اﻹﺳﻼم وﻓﻬﻢ اﻟﻮاﻗﻊ ،ﻣﻊ اﻟﺒﻌﺪ ﻋﻦ اﻹﻓﺮاط واﻟﺘﻔﺮﻳﻂ. • ﺗﺆﻣﻦ ﺑﺎﻻﻧﻔﺘﺎح ﻋﻠﻰ اﻵﺧﺮ ،واﳊﻮار اﻟﺒﻨﺎء واﳍﺎدئ ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺼﺐ ﻟﺼﺎﱀ اﻹﻧﺴﺎﻧﻴﺔ. • ﺗﺴﻌﻰ إﱃ اﳌﻮازﻧﺔ ﺑﲔ اﻟﻌﻠﻤﻴﺔ ﰲ اﳌﻀﻤﻮن واﳉﻤﺎﻟﻴﺔ ﰲ اﻟﺸﻜﻞ وأﺳﻠﻮب اﻟﻌﺮض ،وﻣﻦ ﰒ ﺗﺪﻋﻮ إﱃ ﻣﻌﺎﳉﺔ اﳌﻮاد ﲟﻬﻨﻴﺔ ﻋﺎﻟﻴﺔ ﻣﻊ اﻟﺘﺒﺴﻴﻂ وﻣﺮاﻋﺎة اﳉﻮاﻧﺐ اﻷدﺑﻴﺔ واﳉﻤﺎﻟﻴﺔ ﰲ اﻟﻜﺘﺎﺑﺔ.
ﺷﺮوط اﻟﻨﺸﺮ
• أن ﻳﻜﻮن اﻟﻨﺺ اﳌﺮﺳﻞ ﺟﺪﻳﺪا ﱂ ﻳﺴﺒﻖ ﻧﺸﺮﻩ. • أﻻ ﻳﺰﻳﺪ ﺣﺠﻢ اﻟﻨﺺ ﻋﻠﻰ ٢٠٠٠ﻛﻠﻤﺔ ﻛﺤﺪ أﻗﺼﻰ ،وﻟﻠﻤﺠﻠﺔ أن ﺗﻠﺨﺺ أو ﲣﺘﺼﺮ اﻟﻨﺼﻮص اﻟﱵ ﺗﺘﺠﺎوز اﳊﺪ اﳌﻄﻠﻮب. • ﻳﺮﺟﻰ ﻣﻦ اﻟﻜﺎﺗﺐ اﻟﺬي ﱂ ﻳﺴﺒﻖ ﻟﻪ اﻟﻨﺸﺮ ﰲ اﺠﻤﻟﻠﺔ إرﺳﺎل ﻧﺒﺬة ﳐﺘﺼﺮة ﻋﻦ ﺳﲑﺗﻪ اﻟﺬاﺗﻴﺔ. • ﲣﻀﻊ اﻷﻋﻤﺎل اﳌﻌﺮوﺿﺔ ﻟﻠﻨﺸﺮ ﳌﻮاﻓﻘﺔ ﻫﻴﺌﺔ اﻟﺘﺤﺮﻳﺮ ،وﳍﻴﺌﺔ اﻟﺘﺤﺮﻳﺮ أن ﺗﻄﻠﺐ ﻣﻦ اﻟﻜﺎﺗﺐ إﺟﺮاء أي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻋﻠﻰ اﳌﺎدة اﳌﻘﺪﻣﺔ ﻗﺒﻞ إﺟﺎز ﺎ ﻟﻠﻨﺸﺮ. • اﺠﻤﻟﻠﺔ ﻏﲑ ﻣﻠﺰﻣﺔ ﺑﺈﻋﺎدة اﻟﻨﺼﻮص إﱃ أﺻﺤﺎ ﺎ ﻧﺸﺮت أم ﱂ ﺗﻨﺸﺮ ،وﺗﻠﺘﺰم ﺑﺈﺑﻼغ أﺻﺤﺎ ﺎ ﺑﻘﺒﻮل اﻟﻨﺸﺮ ،وﻻ ﺗﻠﺘﺰم ﺑﺈﺑﺪاء أﺳﺒﺎب ﻋﺪم اﻟﻨﺸﺮ. • ﲢﺘﻔﻆ اﺠﻤﻟﻠﺔ ﲝﻘﻬﺎ ﰲ ﻧﺸﺮ اﻟﻨﺼﻮص وﻓﻖ ﺧﻄﺔ اﻟﺘﺤﺮﻳﺮ وﺣﺴﺐ اﻟﺘﻮﻗﻴﺖ اﻟﺬي ﺗﺮاﻩ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎ. ﺗﻌﱪ ﺑﺎﻟﻀﺮورة ﻋﻦ رأي اﺠﻤﻟﻠﺔ. ﺗﻌﱪ ﻋﻦ آراء ﻛﺘّﺎ ﺎ ،وﻻ ﱢ • اﻟﻨﺼﻮص اﻟﱵ ﺗﻨﺸﺮ ﰲ اﺠﻤﻟﻠﺔ ﱢ ً ﲨﺎ إﱃ أي ﻟﻐﺔ أﺧﺮى، ﻣﱰ أو اﻷﺻﻠﻴﺔ ﺑﻠﻐﺘﻪ اﻟﺒﺤﻮث، ﻣﻦ ﳎﻤﻮﻋﺔ ﺿﻤﻦ أو ﻣﻨﻔﺼﻼ • ﻟﻠﻤﺠﻠﺔ ﺣﻖ إﻋﺎدة ﻧﺸﺮ اﻟﻨﺺ ً دون ﺣﺎﺟﺔ إﱃ اﺳﺘﺌﺬان ﺻﺎﺣﺐ اﻟﻨﺺ. • ﳎﻠﺔ ﺣﺮاء ﻻ ﲤﺎﻧﻊ ﰲ اﻟﻨﻘﻞ أو اﻻﻗﺘﺒﺎس ﻋﻨﻬﺎ ﺷﺮﻳﻄﺔ ذﻛﺮ اﳌﺼﺪر. ﻳﺮﺟﻰ إرﺳﺎل ﲨﻴﻊ اﳌﺸﺎرﻛﺎت إﱃ ﻫﻴﺌﺔ ﲢﺮﻳﺮ اﺠﻤﻟﻠﺔ ﻋﻠﻰ اﻟﻌﻨﻮان اﻵﰐ:
hira@hiramagazine.com YEMEN دار اﻟﻨﺸﺮ ﻟﻠﺠﺎﻣﻌﺎت اﻟﺠﻤﻬﻮرﻳﺔ اﻟﻴﻤﻨﻴﺔ ،ﺻﻨﻌﺎء ،اﻟﺨﻂ اﻟﺪاﺋﺮي اﻟﻐﺮﺑﻲ، أﻣﺎم اﻟﺠﺎﻣﻌﺔ اﻟﻘﺪﻳﻤﺔ Phone: +967 1 440144 GSM: +967 711518611 ALGERIA Bois des Cars 1 Villa Nº68 Dely Brahim GSM: +213 770 26 00 27 hira.cezayir@yahoo.com SUDAN ﻣﺮﻛﺰ دار اﻟﻨﻴﻞ ،ﻣﻜﺘﺐ اﳋﺮﻃﻮم ﻣﺮﺑﻊ ٤٨رﻗﻢ ٣١أرﻛﺎوﻳﺖ -اﳋﺮﻃﻮم -اﻟﺴﻮدان Phone: 0024 991 367 91 86 JORDAN GSM: +962 776 113862 UNITED ARAB EMIRATES دار اﻟﻔﻘﻴﻪ ﻟﻠﻨﺸﺮ واﻟﺘﻮزﻳﻊ ص.ب 6677 .أﺑﻮ ﻇﺒﻲ Phone: +971 266 789920 MAURITANIA Phone: +2223014264
USA Tughra Books 345 Clifton Ave., Clifton, NJ, 07011, USA Phone:+1 732 868 0210 Fax:+1 732 868 0211 SAUDI ARABIA اﻟﻮﻃﻨﻴﺔ ﻟﻠﺘﻮزﻳﻊ Phone: +966 1 4871414 اﳌﻜﺘﺐ اﻟﺮﺋﻴﺴﻲ :ﺷﺎرع اﻟﺘﺨﺼﺼﻲ ﻣﻊ ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺷﺎرع اﻷﻣﲑ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﻳﺰ ﻋﻤﺎرة ﻓﻴﺼﻞ اﻟﺴﻴﺎر ص.ب 68761 :اﻟﺮﻳﺎض11537 : اﳉﻮال00966504358213 : saudia@hiramagazine.com abdallahi7@hotmail.com Phone-Fax: +966 1 2815226 MOROCCO اﻟﺪار اﻟﺒﻴﻀﺎء ٧٠زﻧﻘﺔ ﺳﺠﻠﻤﺎﺳﺔ Société Arabo-Africaine de Distribution, )d'Edition et de Presse (Sapress 70, rue de Sijilmassa, 20300 Casablanca / Morocco Phone: +212 22 24 92 00
ﳎﻠﺔ ﻋﻠﻤﻴﺔ ﻓﻜﺮﻳﺔ ﺛﻘﺎﻓﻴﺔ ﺗﺼﺪر ﻛﻞ ﺷﻬﺮﻳﻦ ﻋﻦ: Işık Yayıncılık Ticaret A.Ş İstanbul / Türkiye
ﺻﺎﺣﺐ اﻻﻣﺘﻴﺎز
ﻣﺼﻄﻔﻰ ﻃﻠﻌﺖ ﻗﺎﻃﲑﺟﻲ أوﻏﻠﻮ
اﳌﺸﺮف اﻟﻌﺎم ﻧﻮزاد ﺻﻮاش
nsavas@hiramagazine.com
رﺋﻴﺲ اﻟﺘﺤﺮﻳﺮ ﻫﺎﻧﺊ رﺳﻼن
hraslan@hiramagazine.com
ﻣﺪﻳﺮ اﻟﺘﺤﺮﻳﺮ أﺟﲑ إﺷﻴﻮك
eisiyok@hiramagazine.com
اﳌﺨﺮج اﻟﻔﲏ ﻣﺮاد ﻋﺮﺑﺎﺟﻲ
marabaci@hiramagazine.com
اﳌﺮﻛﺰ اﻟﺮﺋﻴﺲ HIRA MAGAZINE Kısıklı Mah. Meltem Sok. No:5 34676 Üsküdar İstanbul / Turkey Phone: +902163186011 Fax: +902164224140 hira@hiramagazine.com
ﻣﺮﻛﺰ اﻟﺘﻮزﻳﻊ ٧ش اﻟﱪاﻣﻜﺔ -اﳊﻲ اﻟﺴﺎﺑﻊ -م.ﻧﺼﺮ/اﻟﻘﺎﻫﺮة ﺗﻠﻴﻔﻮن وﻓﺎﻛﺲ+20222631551 : اﳍﺎﺗﻒ اﳉﻮال +20100780831 : ﲨﻬﻮرﻳﺔ ﻣﺼﺮ اﻟﻌﺮﺑﻴﺔ
ﻧﻮع اﻟﻨﺸﺮ ﳎﻠﺔ دورﻳﺔ دوﻟﻴﺔ
Yayın Türü Yaygın Süreli
اﻟﻄﺒﺎﻋﺔ رﻗﻢ اﻹﻳﺪاع
١٨٧٩-١٣٠٦
ﻟﻼﺷﱰاك ﻣﻦ ﻛﻞ أﳓﺎء اﻟﻌﺎﱂ pr@hiramagazine.com
SYRIA GSM: +963 955 411 990
• اﳌﻤﻠﻜﺔ اﻟﻌﺮﺑﻴﺔ اﻟﺴﻌﻮدﻳﺔ ١٢ :رﻳﺎل ﺳﻌﻮدي • اﻟﻴﻤﻦ ٣٥٠ :رﻳﺎل ميﻨﻲ • اﳌﻐﺮب ٢٠ :درﻫﻢ • اﻟﺠﺰاﺋﺮ ٢٥٠ :دﻳﻨﺎر
ﻣﺤﻄﺎﺕ ﻋﻠﻤﻴﺔ
ﺧﺒﺮﺍﺀ ﺍﻷﻧﻔﺎﻕ أ ـــאق ـــ م ا ـــאت "ا ُ َ ـــ " ا ـــ ا אق ا א، ـــ ـــ א زل أو ا ات ا ر و
ة ف
ا אر أ ً ا.. أ ـــ أ اع ا ر ًة אر ـــ ُ ا ُ َ ا אق و אئ א ،إذ א ا אدة ،و אر ًة ا אق، א و ى א אر ا ه ا ف دا ا ...م ا أ دة אت כ ا אق ـــ ،و ا אق ا وج ا אت כ א א אلَ אت ا وج ـــ م ـــ ، ا ، ـــ ا ـــאق ـــ ـــ ـــ رات ا ـــ ه ،ـــ ب ا سأ כ ة .إ ا אح ا ـــ א و ـــ ا ـــ ل ا ا ارة ا א إ ا אع ، ا א אت ا ا אل ـــכ אا ـــ ه ا אق ـــ א .٪٢٥ ا א ا א ٪٧٥و ا ا א ح אت ،ـــ כ כ ـــ ه ا ـــ وا ـــ אر אرج ا אق ا ا ـــאض إ אا ُ َ آ ـــ ه و ـــ ـــ א ا رض ..إ و هإ כ أ ، ا אض ق א ـــ ا و ا ا ا אرج ..א ً א ا אءات. إ אن ا ،و א ا ـــ ا ا او ،و ا אدي ا ي ةا ا אدة ،و א ا ا ٧٥ رأ ـــ .. أ ٢٠כ .و أ ً א أن ـــ ا אه إ أن ـــ ،ووز א ا אث א -زم ُأ َّ א א ى ا אة אر ا ُ َ - ى. ا א אئ ت و אر وإن כ ت وأ )*( כא
وא
כ .
٦٣
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ﻣﺤﻄﺎﺕ ﺣﻀﺎﺭﻳﺔ ﻧﻮﺭ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﺻﻮﺍﺵ*
ﺍﻟﻈﻞ ﺍﻟﻤﺼ ﹼﻠﻲ
ﺃﻋﺠﻮﺑﺔ ﻫﻨﺪﺳﻴﺔ ﻓﻲ ﻣﺴﺠﺪ ﺩﻳﻔﺮﻳﻐﻲ ﺍﻟﻜﺒﻴﺮ ح روح ا אن ا ا אء ى ا ر ا אء ا ا يأ ع ا و ـــא إ כאئ ـــ א ..ا و و ِّ " ن ـــ ا " ّ م ـــאه ـــאري ا ـــ ا כ م" و א ـــ ً ا و ـــ ح". وأ א כ אب إ אن אك" ـــאه" أ إ ـــאرة " ـــ אم ١٢٢٨م أ "أ ا א ل ـــ אن אه، אن ـــ و ا ـــ وا ـــא ً א ..و ـــ م ا ـــ כ ـــאء ـــ .. ها " אري " ّ م ـــאه ا ا כ وا م ا אء.. ـــאب ا ا أ א ـــ כא ،אم " م و درا ـــ כ ا ـــ ـــ ا ـــ .. ا כאن ا ي ـــ ـــאه" ا ، ا و ـــ ا ـــ ـــ ً ا أ ـــ وا ا ـــ אع أن اوج ا אدة א א ؛ َ َ وزاو ا ش و ً א او ا اف ا ـــ ا ـــ و ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
٦٢
لو إ אر "
ـــ ط أ ـــ א ا ـــ ا ـــ ي כّ أر ـــ ـــ ا ـــ و ةا ا אء ":כ ا ل أو אء ا ـــאن ـــ و ً א أ אم و ا ـــ ي ـــ ج إ ا ـــ د אر אر و א
ًא، ـــא ا ا אب إ ـــאن ـــ " أ ـــאر ،و ـــ אئ ً א . כ ، ا אن ،و א وز ـــאرف ا ا ح ة و ـــא אت د د ". א א
ة
أ א اכ ا ـــ د إ כ א ...ا ـــ ـــ اس ـــ ا א د אئ ا اث ا א כ ا ا ي أد ـــ ى ا ـــ ـــ ـــאم ...١٩٨٥إ ـــ ـــ د ـــ ى ،وأ ق ـــאن ذ ـــכ ا ـــ وا ا א وه ا ي א ا אم ا אء.
ـــאوز ا אن ـــא ً و ا ا ً ـــא ،و כ ـــא ا " ، وا א وا אا א و ي ـــא ُ و ـــ ُ " ،و ا ـــ "؛ " ـــ َ ز ـــ وا ـــ ة" " אم ً -א و א ًא -إ .و رك ا ا ـــא و َ وا אن. رب ا ا رب ا אن وا כאن ،وا אه ُّ אه ُّ ة وا ـــ م ـــ " ـــאرب ا אن ـــ ا و ـــ أ ـــ ـــא כ ـــ ـــאر א"" ،و כـــ ا وا ـــכאن ،و ـــ و א אرب ا אن" ،ـــ ر ـــ ل ا إ א ـــ ا م ى א" ،و ما ُ ث " ُّ ِ כ .و אئ ًّא ا א ـــ َ ا אرات ذ כ ،و ـــ أ ض ض آ َ َ ْ ُ ﴿ :أ ْ ِ ُכ ِ َ ْ ِ َ ْ ً א َو َ َ ًّ ا ِإ َّ ـــאء ا ُ َو َ ْ ُכ ْ ـــ ُ َأ ْ َ ُ ا ْ َ ْ َ َ ْ ـــ َ ْכ َ ْ ُت ِ َ ا ْ َ ْ ِ َو َ א َא َ َ َ َّ ِ ا ُّ ُء إ ِْن َأ َא ِإ َّ َ ِ ٌ َو َ ِ ٌ ِ َ ْ ٍم ُ ْ ِ ُ َن﴾)ا اف(١٨٨:؛ َ ،ذ ـــכ أن ض َّ ـــ ا ـــ ل إن ا ـــ ا ك ،و ا إ ﴿ ِإ َّ َ א َ َאء ا ُ﴾ ا ًاء ،و ا لا ا وا . ـــאء ،و ذ ـــכ ا ـــ ،و כـــ َّ ا א ـــ ا َ אس، ا ا ـــ إذا أراد ،ـــ ة وا ـــ م ٌ ـــ ،ـــ م ا א إ ـــ ا א . ـــאن ا ٌ و ِ ـــ آ אر ا ا אوز ـــ אن ا ـــאن وا כאن ا َ ـــ א آن ،כ ن "أ ـــכאم ا א ا ـــ آن و ـــ ا ـــ " ـــאوز ًة ،وכـــ ا أ ـــ ُل ا אئ وا ـــ ق، و א ـــא ا ُّـــ وا ـــ ُّ ل ،و א ـــ و אت وا א אت ...و َ َ َ א כאر وا وات ،و אد ا ـــ ي َ א ،و ـــ َّ ه َّא א ،و ُ َّ א אن ا ـــ ا ا כ ن ا אئ ا ا وا أن ً ...وا אل أ ً א وإ אد ًة و ُ א أن אכ א َ ،وا ـــ د ،وا אوز، א ا روح وا ـــ ة ،و ِّ ـــ " .و ا אل وا ...أ א أ َّ ارة " א ا وا ـــ ا ا ،ن ا אل :أ א ة وا ـــ م" : ا ،أ ِّ د א وأ א" )رواه ا אم أ (. ا ُ ،ا אم وا א
ﺟﻤﺎﻟﻴﺔ اﻟﻜﻮن
א ا כ ن، وا ـــ ـــ כ " ا כ ـــ " א ـــ אدرا ،وأ א ًא أ ى " א ً א" ،وأ א ًא כ ن أ א ًא " َّ ً" ً "כאئ ًـــא ـــ م و ـــ " و ـــ ت ،و ذ ـــכ ـــ و ى... " وأو א ـــ " ـــ ا لإ و ُ
وأ ا ... כ כא
،و
אرع ،و
"
أ َّ ـــא
أو אئ ة أو آ
ـــ ا אس א
כאن،
" ال
ا
،و ،
ا
اا
ا
א
אم ا
א א אل وا
ء
ـــ
ل "
אن إ
ا
ً ا" ،و ُ ز אن وو " ،و ـــ س،
ـــ ا
ا
אل وا
ـــא " ،و
ه" ،وإذا ار
" َّ ـــ ا ز
و
لإ
" ـــ
أي ِّ ...
אج إ
"ا
و
،כ
ـــ ا "ا
"
" ـــ
אج إ
א" ذכ
" ع
א
ـــ ا
ًא
ِّ ف
" ً ا و ـــ ًא ا א " ...و כ ن "ا د ا אن دواء و א ً א ا " :ا ر " ا " ً ت". ِّ כ ا ا ـــ دون أن ـــ ـــ و ـــ ا ـــאس " "،
ا ا ـــ ... ء
ون "ا
א
א
و
ن
ـــ
ـــא
ـــ אئכ ا ا
ً ا ،ـــ
אب ،א ة
و ـــ
وا
أ
أ
ا
ف ـــ
اا
אدي
א
ا
إ
. ـــ ا ا
אا
،و ا ـــ א א
ةا
א ...
ـــ - ا
א
א
ـــאن
א אت ا
א
אة
"כ א ًא ـــ ق ا אن" ،و
ـــ "،
ز
رب ا ِّ
،و
اا
ـــ ق ا אن و
ًّ ا
א אدة ا א
א ًא ،إذ إن ا ي
ت،
א
ـــאل -إ أ ـــא
אذ "
"
ا כ
ا א ؛ "ا آن ا כ
ا כ ؛"
أ
"
ُ
כه " ،وأ ة وأ
ا
ًّـــא " َر ا ا ـــ ،و ـــ ذ ـــכ و ه أود ـــא را ًא ـــא أ ـــ אئ ا א، א ـــ " ،و ا ـــ َّ ،و َّ
ا
ق ،و
و ،وا
،و כ ...
ّ ا אن وا ـــכאن ،وز ـــ و َّ ا א و ً א כ א أر א ،وأور ا ك ،و ا א ،و כ א وا ـــכאن، "ا ـــ א אم ،و )*(
כ
ا
ا
و
א ر ـــ ل ا ". א ا א
،ا
א
ـــ ا ا
כ َّ ـــ א
א
/ا
ائ ا א ا
א ،وا
א
כ
لا ".
: َا ا
ائ . ا א
،
...و ُ ـــ ا אن
ـــ ا ا و
٦١
وا
،א
إ א
و "
أ ل כ ا
א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
א ـــ ي " ـــאوز ا ـــ " و ـــ א " ق ا ـــאن" ،ا א ـــ ه אن أو כאن"، ا ي" כ א א ـــ -א א وا אو ُ ـــ ي " ـــ ا ـــ " ،و ـــ ا א ـــ ـــ -ـ" ـــ ح ا ـــכאن"، ـــא ـــ ا ـــ ر ـــ ا ُّ א ٌّ ِّ א ،و -א -إذا أراد و ًئא أن ل "כ " " ،כ ن" .و آن ـــכ כ ن כ م ا א ،أي ا ُ ا כ ،و א ـــ ـــ כ ٍ َّ أ אئـــ ا ـــ رة -أن ـــ ف -כ ن َّ ،و כ כ ُّ א אوزة ذ כ ا אن.
روح اﻟﻘﺮآن
"" " " """ " " " ""
ُّ ه ز ـــאن و َ " ،إن و ـــ ـــ ن "روح ا ـــ آن "כ א ـــאخ ق ،כ َّ ذات ا ا ـــ و ِ כ َّ و כא و ب أ ـــ اط ا ـــא و و ـــ ّ م ـــ ا אئ ا آن כא م ا و "آ ا אن" כ א אدق، ،ا ـــ ا כا א ـــ כ ا ـــ אء" .و ُ ةכ ةو א و وق ،إ أن ِّ ر أن "ا آن ا ُ אوز כ ا ز وا כ ". א ا آن، "ا א ا ا א وإ א م" ،و א م أو כאن ا א " .و ـــ ّ ا א" כ ر و ـــא ا ـــ ادث ا א ده قا כ ـــ ا א أن ا ـــ آن ا ئ ـــ ار ـــ ا ـــ ا א ن ،وإ ـــא כ ُّ وح ا س د: ا ور א ا א أ ُ ة أ ـــ ا ـــ ُ ،وا ـــ ل ا כـــ م ـــ ٌ ر ـــ ا ، ـــאرت رو وأزכـــ ا ـــ م ،وכ ُّ ُ ،כ ا א ا אא כ م ا א ا ائ ـــ ا ـــ وام وا ـــאوز وا א ... ـــ و ده כ ـــ ـــ ق ـــא آ ـــאد ا ـــאن وا ـــכאن ـــ وإن "ا ـــ آن ب ـــ ا أروا א" اج ا ـــ و ـــכאد ـــ ات و ا ر ن، אا ـــ ا رواح א ًא ،ـــ ٍ ا א ا ي ا א ـــ وإ ـــא ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
٦٠
أود ـــא ـــ ـــכ ـــ وا ـــ ،א ﴿ُ ِ ِ ِ ِ ـــאت َر ِّـــ ـــ َ ًادا َכ َ ـــאت َر ِّـــ َأ ْن َ ْ َ ـــ َ َכ ِ َ ُ َ َ ًدا﴾)ا כ .(١٠٩:
اﻟﺤﻘﻴﻘﺔ اﻷﺣﻤﺪﻳﺔ
أ ـــ ك ا ز ـــ ْ َ ـــ ْ َכ َ אن ا ْ َ ْ ُ َ َ ِ ـــ َ ا ْ َ ْ ـــ ُ َ ْ َ َو َ ِ ْئ َـــא ِ ِ ْ ِ ِ ْ
ا و א إذ ل :إن ا ـــ כ " ـــ ا " ا ـــ ُّ وا אح ـــ وا ـــ وا ـــ ،و ـــ أو א " ُ ا " א ـــ אئ ً َ ،و א א - ـــ כ َّ ـــא، ـــ و ـــ -و ـــ ا َّ ..وإن و ـــ כَّ א ه ا א "ا ـــאرة א ـــ ل" ا כ م ُ َ ـــא ـــ ا ـــ ا ـــ ًاء ،כ א ل ا אن ،وا " ى ا כ ن وا אن" أن ُ ة وا ـــ م ـــ ر ـــ ً א ـــ ا ـــ ا ّ ،وإ א ر ـــ ل إ ذכا ،כ א وا ا אء. ا زل إ ا כ ا ئ ا ـــ َّ ا ـــ ،و אر ا ات ،و وأ َّ א و כאن َّ ،א أر ة ا " أر כ ُّ " ا ي אم ا ـــא " .ور א ا אس כא אن وا ـــכאن" ،و " ـــ ا אن وا ـــ أ ـــ ا ا כـــ ن وا כאئ אت د ،و وا כאن ،و ـــאرح ـــ ا ري" ،و ا ن " ى أ ا ا אرכ ا ا ر ،ـــאوز ا כאن وا אن و ـــ إ א" ،وإ א ـــא ـــ ـــ ِّ ش َ ًّ א ًّא ،وا ً א א ً א، ـــ ا ذ ـــאت و د אت ،و ا אل א ُ َ ْ َ َ ﴿ :ا َأ ْ َ ا َ ُכ ْ אزا. َ ْ َق َ ْ ِت ا َّ ِ ِ ﴾ ً ً ّ َّ "ا ارة أن ، ل اا و َ ا ـــאن כ ئـــ م ـــ ا ا ـــ ات وا رض" ،و ـــ כ أن م " ـــ وراء ا אن وا כאن ،و ى ، ما ات ر وآ א ا א ة" ،و ا ِ " ،ل ا أة أ "و و ـــ ُ ـــא أ ل ر אح ر ـــ ا ـــ ،و " :أر ُ ـــ أ א ، ـــ ، ا ـــ أ ا أة أ إ א رأى و ـــ ذ כ ـــآ ا ذا ل" ،و
ﻗﻀﺎﻳﺎ ﻓﻜﺮﻳﺔ
ﺃ.ﺩ .ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﺑﺎﻋﻤﻲ*
ﺍﻟﺰﻣﻦ ﳲ ﻣﻨﻈﻮﺭ
ﺍﻷﺳﺘﺎﺫ ﻓﺘﺢ ﺍﷲ ﻛﻮﻟﻦ
ـــכ "ا َّ ـــכ כ ـــ " ّ ُّ ـــ وا ـــ א ٍ אرة ةو " إ "ا " ،و" אوز ا ـــ ذ ـــכ ـــ إ ـــ ـــ و"ا ـــ "؛ אا ،وأ ـــ و و ًاء و כ ًرا. أ
ا
ا אذ " " ُّ ه ً ـــ ًّא ،ـــאوِ ًزا، ـــ ٌ وا ،و ٌو "ا زل" ودة؛ "، " אرج ا ـــ َّ "ا ا ـــ " ،و ـــ "ا ث" و א و א א ر ـــ ا א ،
٥٩
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
نا כ ر ـــ אء ا א כ ،و א وا ة ا ـــ ا א א
ا ا אئ ـــ " .و ل ا ا ـــ א" :إن ا ـــ ة ا ـــ واء ا א وا ـــ وا ـــ وا أ ـــ اض ا ـــא ا ه ا ـــ اض... وث כ ا א ـــ ت ا ـــ و ـــ ك כ א". و ر ـــ ـــ ا ـــ وا ـــאن ،כـــ ه ـــ ا و ـــ ا ـــ وا אن. ا ر ـــאط ا ا ـــ ا ـــא ة כ " ل إر ـــ أدو " " :א כ لا כ را אت ،אء ذات م َ ّ ة ا ًא إ ىا أ אم رد א ،و أن ـــ خ ـــכ אوزت ا ـــ ـــ ا ر ا ج أدرכ ة و ا ـــ أ א م ـــ ات ا أ ت א إ א أ אم ـــ ا ـــ אء ،و ـــ .ئ ا ـــ א ـــ אء ـــאدر ًئـــא ـــא ـــ א ـــאرت ا ـــ ة أن ـــ ك ـــ ق ا ـــ ذي ا ـــ ت، א א ...و ر א أن ج כ ا ـــ ة و ـــא כئ א، إ ـــא و ن أر و ـــ . אئ א ا א إ ،و אد א ا א ا وכאن ـــאح ا م ا א א أن א أ א ـــ أ ا אدة، ز ـــאرة ا כئ أن )وا א( ا אح إ ا ل א א א، ا ُ א ـــ ًئא א אل כ א ـــא. ـــ رت -א אق אأ א א א ًא وأ و כ ـــא ا ة .و כ ـــ ا ا אإ أ ـــ زو ـــא -أن ا ـــ ذ כ، ـــא אت ز .و א ـــ ل א رأ ـــ ...כא ـــ אف ا ـــ ة ا ا وح. أ א אت ،و ا أة ـــאم رد ـــא و כ ـــא א إ ـــא ـــ ـــ כ ـــ ٍ אو دون وى أن أ م א أ א. ا כ אرٍ و ـــאئ ا ـــ אف و כ دون ـــ وى .إن أ ـــא כ ـــ אئ א כ ا א ـــאت و ا א و ا ئאم א ـــ ر ا אء. ا אم ،و כ ا ...و א אع ا
اﻟﻄﺎﻗﺔ اﻟﺮوﺣﻴﺔ
א رك כ ا ث ا אن
و
ـــ ا
ا א
-ا
ا כא ـــ אء ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ا اض ـــא
٥٨
אن و
ا ا
، .
ـــא ـــ
ـــא
ا و ـــ ا א
اد
ًא ـــאول ا ا אء א
ا
و ـــ أ
ت
ً ـــא ـــ
ـــ ا
ا אس א
ة ـــ أ -ر ًّא -כא ًא א ـــאء ـــ ا א כ ـــ
ا وا ـــ
ا دو ا ا
إ
אب ي و
و ـــ
د
ا
כ إ
و
א رو
א ا
ه.
אإ
ر
ـــא أ ـــ ا
א ا ا
ا כ ـــ ي א ـــ ا و
،
د ـــ ل ا
ـــ ا
ا ا
أ אت ا
ض"... ا ً א
כ ا ـــאر و א ه ،و כ א
وا
ا
ـــ ال أن ا
ـــ
ا
אء" " :כ ا ـــ ا وא
أول ا وائ ،إ ـــ ا ّ ".
ـــ و ـــ אرة
ـــ
إ ـــ אق
אء"" :
ـــ
אء
ـــ ق ا ب
ا כ تا
ا א א
א
א ـــ إ ،و
ا כ ـــ ى ...و وا
ا
ـــ
أول כـــ ـــ وآ ه ،و א א ًا
،
ـــאن وا ـــ ى وا ـــ رع وا
א
ـــ כ
و אئ ـــ
ا
ا ق
أא
نا
ـــ .و ز א را
ـــ ،و
כ אب "
اا
و ًא
،
א ـــ
ا
א
ا ي أ ـــ
כ אب "ا ـــ ك ا ً
أ و
ا
وا ـــ ى ..و ـــ ا ا
دور ا از
אء ا
ـــ ة ...ـــכאن ا
إ ا
ـــ أن ا
א
ـــ ا א
اض ،و
ـــ
رة ا وح و אر
אل כ
ـــ أن
ـــ ،و
ا
ا ـــ
ـــ
ـــ ى أ ـــאء ا ب وا ـــ ق اכ
אئ ة
ا א
אا
ـــאء وا ـــ واء ،و כـــ ـــ כ
ـــ و
א ا و ـــ
،
א
ه ا ح".
ـــ د وا ـــ ـــ ا
ـــ وا
وا ة
ا א
ها כ ةا
ـــ ن :ـــ
وا
ـــ ا ـــ אء ،و א ـــ إذا כאن ا ـــ ج
ها אت ،و
ل آ אت ر
اכ ا
ـــאن ،وإ ـــ ،وإ ًدا א
כ ا
אل ءכ
ا وام...
ـــאل א ﴿ :ا َّ ِ ي َ َ َ ِ َ ُ ـــ َ َ ْ ِ ِ َوا َّ ِ ي ُ َ ُ ْ ِ ُ ِ َو َ ْ ِ ِ َو ِإذَا َ ِ ْ ُ َ ُ َ َ ْ ِ ِ ﴾)ا اء.(٨٠-٧٨: )*(
א
ا را אت ا
وا
אز /ا
ائ .
ـــ ـــ ه ا אث ـــ إ ـــאل ة אة ا אن. א رأى ـــ ج ـــ و ـــ وا ـــ ان ـــאك أز ـــ ا ـــ ا ن ا אت و א و א ،و ا ـــ ي ا ـــ ي ـــ ـــ ق ـــ ا ا و ـــ ف -و ر ً א و ـــאك ،و وا ـــ אدة ر ـــ כ ـــ ه ا ـــ ات ـــ ا כאم وا ـــאء ورو ـــא- א ا אد ـــ ا אئ ـــ .إ ـــ ـــ أن אك ...א ي ا א وا .وכ ـــ ض אل ا ـــ ـــ ، ـــ ـــאر ـــא ى وا ـــ ا אة ا ـــ ،إ א אون א ـــ כـــ ـــכ د ـــ ه ا ز .وإ כ ـــ אئ ـــ وا כ ـــ ، د ـــ ا ـــ اض ا ء وا ار ا אت ا ـــ أو ً כ א ـــאن ًא ا ق وا ب ا رض א و ا א وإ ا א. ا כ ر ـــ اء ،و أ ز א ه ـــ א ـــ ا ـــ ا ي "أ כ ـــ כאر " ا ـــ رة ا ـــאن ا ـــא ا כא ـــ כ א "ا אن ه درا ا وا وا وا ا א ل" ،ود א ـــא إ ذ ـــכ ا ات ا אرات ا כ م ا ـــ ي .وا وح ،כ ة א כ ـــ א وإ از כـــ ة أ ى ـــאرة ا ا כ א ا אدة أو ا ـــ ا ودة وا إن ـــ ـــ ه ا ز ـــ ـــ أن כ ـــא درس ا ـــאن ا وا א إ ا ارس ا ا אل ا ب. ًא ا ـــ ي ا ـــ ـــ ا ـــ ّ ه ،و א ـــ ـــ א ـــ א أ א א زا ، א ـــא را ـــ ،ـــ כאن ا ـــאء ـــ ون ـــ ًّ ا כ א وا ـــ وا ـــ ا ً ـــ ف ا א "כאرل ل ـــא ا ـــ رة ا ـــאن ا ذ כ أن א א وآراؤ ،وا ـــ אر ـــ ـــ ا دراك، א ـــ ز" ) :(Karl Jaspersإ ـــא ـــ ة ا ـــאل כ א ا אدة ،را ا אدة ا ًّا אئ ً ا ـــ م ،و כـــ
כא م ا
ا
أ אم
ـــ ه ا
درا אت א ا אدة. ها ز ا א ا
ـــ ا
أز ا ـــ ود ـــ ا ـــ
ـــ
ا ـــ
ـــ د و ـــ ه...
ا
ا
،כ ـــ ن أכ ا ً א
ـــ ا ا
אن
אن ا
وا إ
אئ
،وأ ا ارس
أوﻻً :أ
ـــאء ا
ر ـــ ن
כ אت
אت ا א א
أة،
ا وا
ا אئ ا
ه ا را אכ ـــ
ا
ئ أن
ءا ي
. ـــ
ا را ـــ ا
،أ א ا را ـــ ا و
א
ـــ א ـــ ي
ا
א را ـــ ا אد وا أو
א ،
ا
أن
.وכאن
ا
אت ـــ
ًّ ا وכ
ع כא ،
ـــ وا و
،و כـــ ا א
ـــ ا و ـــ ـــ ا ـــ .
و א
ﺛﺎﻧﻴً ـ ـ ــﺎ :إن ا را ـــאت وا
כ ا
כ אب وا
ج ا ي رس ة אث ـــ
א اا
ه ا אدة
آ . ـــאل ،כ א
ـــ "כאر ـــ " ـــ ا ـــ .وכ ـــא ـــ ـــ ،א כ ورا ا אل وا אء وا אؤل وأداء ا ـــאن ا ي ا א ًא ا ا ـــאدي وا ا ا ـــאدات وا أ ، א إ ا ة ا ـــ ،כ א ـــ ـ ا ـــ دور ا ج ا و ـــ -א ـــ ا ـــאرب ا ا اض. אء כ ع- وا א رادة وا ا אء إ اء ا אرات ،ؤ א ث ـــ ع وכ אئ إ ـــ כ ا כ ـــ ات ا ـــ ا م ا אن ة وا ـــ ع ا ا אئ ا و . ا
اﻟﺼﻼة واﻟﺸﻔﺎء ﻣﻦ اﻷﻣﺮاض
وأ ـــ ا ـــאرب א ـــ ا ـــ ة ـــ ا ـــ ا ـــ اض כ א ل ا כ ـــ ر כאر " :ا א ا .و إ ة אط א ِ ـــ ا א ًـــא -כ ً ا ا ً ا و ـــ ً א ،د ـــ ا ر ـــ ا
٥٧
ا
ا א
-ا
אء ـــ כ ة أ رأ - ، ة أ د )٢٠١٢ (٢٨
א
ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻨﻔﺲ
ﺍﻟﻌﻄﺮﻱ ﺑﻦ ﻋﺰﻭﺯ*
ﺍﻟﻄﺎﻗﺔ ﺍﻟﺸﻔﺎﺋﻴﺔ ﻓﻲ ﺍﻹﻳﻤﺎﻥ ـــ
ا ـــ ا ـــ أ
ا א
ا
ة ا ر ـــאط אر ـــ
ـــ
،
و"כ אب ا ـــ אء" ا
"ا אوي
ـــ א א "و א
و
ـــ ..و ـــ ا כ
ا
را
ا
ـــ
" כ אب
ا
ـــ
כ אب "ا כ אت ـــ " ،و כ ا ا
ـــ ه ا ا
ا א
אل
א
ـــ ا ،و ـــ
אق
وإذا כאن כ ـــא ـــ :ا אدر إ ا
כ ـــאب "ا א ن ـــ ا ا
ا
-ا
ـــ אء ا
אت ا כ ة
" وכ אب "
ء و
ا
ا
אء
م
،وأ
وا
ا ورو
ـــ وا
כ ا ازي א
وا
ا
.و ـــ ا
אت ،وا ر ـــ
.
ا
ـــ أ ً א
א ـــ إ ـــ ر ـــ خ إ א
ـــ ا ا
ا כ وا
ـــ ف ـــ أ ـــ
כא ا أ אء و א
ـــאل ا ـــ
و
אن اﻟﻄﺐ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﺎدي واﻟﻤﻌﻨﻮي
ود
د )٢٠١٢ (٢٨
כ أن
ض
כ ي
؛ ٌّ אدي ـــ ا ا وا א ،و ٌّ ـــ ـــ ا ـــ وا رادة ا אز ـــ إ ـــ ا ـــ ع وا כ
ا
و
ة ـــ ا ـــ אد א ـــכ ـــ
و
را ـــ
.
ـــ ا
ا כאر ،وا ـــ אد ا כ ـــ ر ز
وا
ـــא
اכ
ا آن ا כ
"أ כ ـــ
כאر ـــ "
ا
٥٦
ا
אن؛ أن ا
ا
ان و
ا د אن،
ـــ ـــ لا
אر
درا ـــ ا כאر و א ات
ـــ ا א ـــ ة وا א
.כ אا ّ
ـــ ا
ا وا
ـــאن، ا
م
ـــ ا אت
אد أ ً א ،ا ا
ـــ
اح
ـــ ج א כ ـــ ،
ً א رؤ
ﻣ ـ ـ ــﻮﻻي ﻣﻐﻔ ـ ـ ــﺮة ﻣﻨ ـ ـ ــﻚ ﻋﺰاﺋ ـ ـ ــﻲ وإن ﺑﻨ ـ ـ ــﻮر وﺟﻬ ـ ـ ــﻚ أﺣﺘﻤ ـ ـ ــﻲ ﻣ ـ ـ ــﻦ اﻟﻨﻈﺮا ﻣﻮﻻي ﺧﺬ ﺑﻴﺪي واﻣﺢ اﻟﺸ ـ ـ ــﻘﺎء وﻳﺴـ ﻣﻮﻻي ﻧﺤﻦ اﻟﻀﻌ ـ ـ ــﺎف ﻓﻴﻚ ﻳﺠﻤﻌﻨﺎ ﻻ ﺗﺤﺮﻣﻨ ـ ـ ــﺎ ﺛﺒ ـ ـ ــﺎت اﻟﻤﺨﻠﺼﻴ ـ ـ ــﻦ وأﺟـ ﻟﻴ ـ ـ ــﻞ اﻟﻮاﺻﻠﻴ ـ ـ ــﻦ أﻧﻴ ـ ـ ــﺲ اﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ وﻟﻴـ
ﺿﺎﻗﺖ ﺑ ـ ـ ــﻚ اﻟﺪﻧﻴﺎ وﺳ ـ ـ ــﺎﻣﻨﻲ اﻟﻀﺮر ت ﻣﻨ ـ ـ ــﻚ ﻏﻀﺒﻰ وأﻧ ـ ـ ــﺖ أﻣﺮك اﻟﻘﺪر ﺳ ـ ـ ــﺮ ﻟﻲ ﻃﺮﻳﻖ اﻟﻬﺪى ﻣﻦ أﻣﺮك اﻟﻴﺴﺮ ﻣﻮاﺿﻊ اﻟﺴ ـ ـ ــﺠﺪات واﻟﻬﺪى اﻟﻨﻀﺮ ـ ـ ـ ــﺮ اﻟﻔﺎﺗﺤﻴ ـ ـ ــﻦ وﻣ ـ ـ ــﻦ ﻟﻠﻤﻌﺎﺻﻲ ﻫﺠﺮ ـ ـ ـ ــﻞ اﻟﻐﺎﻓﻠﻴﻦ وﺷ ـ ـ ــﻴﻚ ﻣﺴ ـ ـ ــﻪ اﻟﺨﻄﺮ
ﺍﻟﺮﺣﻴﻢ ﻗﺮﻳﺐ
أﻳﻀﻴﻖ ﺻﺪرك واﻟﺮﺣﻴﻢ ﻗﺮﻳﺐ أﻳَﻤﻮج ﻫﻢ اﻟﻔﺆاد وﻧﻮرﻩ ﺑﺒﺆس ٍ ﻫﻞ ﺗَﻘﻨَ َﻄ ﱠﻦ ِ ﻗﺎﺗﻞ ﻳﺄس ٍ ﺲ اﻟﻐﺮﻳﻖ دﻋﺎؤﻧﺎ وﻧﺪاؤﻧﺎ ﻧَـ َﻔ ُ ﻓﻲ ٍ ﻟﻬﻒ ﻧﺎداك ﻋﺒ ُﺪك ﺿﺎرًﻋﺎ ﺑﺎب اﻟﺮﺟﺎ ِء ﻃﺮﻗﺘ ُﻪ ﻓﻲ ُﺳ ْﺤ َﺮٍة وﺗﻨﺎﺛﺮت ﻣﻨﱢﻲ اﻟﺪﻣﻮع ﺑﻔﺮﺣﺔ ْ
ﻣﺼﻄﻔﻰ ﺣﻤﺰﺓ :ﺷﺎﻋﺮ ﺳﻮﺭﻱ.
ﻣﺠﻴﺐ؟ أﻳﻀﻴﻖ ﺻﺪرك واﻟﺮؤوف ُ ﻣﺎﺟﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﺪ اﻟﺪﻋﺎء ﻗﻠﻮب َ اﺣﻢ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﻣﻨﻚ ﻗﺮﻳﺐ واﻟﺮ ُ ﻗﻠﺒﻲ اﻟﻤﻜﺮوب ﻧﺎداك رﺑﻲ َ ِ داﻋﻴﻚ ﱠ َ ﻳﺨﻴﺐ رب اﻟﻜﻮن ﻟﻴﺲ ُ ﻏﻴﻮب ْ ﻟﺴﺮي ﻓﻲ اﻟﻐﻴﻮب ُ ﻓﺒﺪت ّ ٌ وﻃﺒﻴﺐ أﻣﻞ ﻳﺸ ﱡﻊ ورﺣﻤﺔ ُ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪ ﺍﷲ ﺍﻟﺤﺴﻮ :ﺷﺎﻋﺮ ﻋﺮﺍﻗﻲ.
٥٥
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ﺷﻌﺮ
ﺍﻟﻠﻴﻞ ﻣﺤﺮﺍﺏ ﺍﻟﻌﺎﺭﻓﻴﻦ
أرﻋ ـ ـ ــﻰ اﻟﻨﺠ ـ ـ ــﻮم وﻟﻴﻠﻲ ﻗﻠ ـ ـ ــﺐ ﻧﺠﻤﻪ أﺷ ـ ـ ــﻜﻮ إﻟ ـ ـ ــﻰ اﷲ ﺑﺜ ـ ـ ــﻲ ﺿﺎرﻋ ـ ـ ــﺎ ﻋﻠﻪ وﺗ ـ ـ ــﺎرة ﻳﺸ ـ ـ ــﺮق اﻟﻨﺠﻢ ﻓﺘﺴ ـ ـ ــﺮي إﻟﻰ ﻣﻨﺎﺟﻴ ـ ـ ــﺎ أرﺗﺠ ـ ـ ــﻲ وﺻ ـ ـ ــﻼ ﻣﻌﺬﺑﺘ ـ ـ ــﻲ أﻻ ﻟﻘ ـ ـ ــﺎء ﻳﻀﻤﻨ ـ ـ ــﺎ ﻧﺠ ـ ـ ــﺪد ﻋﻬ ـ ـ ـ ـ ﻓ ـ ـ ــﻲ روﺿﺔ ﻣ ـ ـ ــﻦ رﻳ ـ ـ ــﺎض اﷲ ﻧﻌﻤﺮﻫﺎ أﻳ ـ ـ ــﺎم ﻛﻨ ـ ـ ــﺎ ﻧ ـ ـ ــﺮود ﻣﺴ ـ ـ ــﺠﺪا ﺣﻠﻘ ـ ـ ــﺎ ﻣﻨﺎﻫ ـ ـ ــﻞ ﻣ ـ ـ ــﻦ ﻣﻌﻴ ـ ـ ــﻦ اﻟﻮﺣ ـ ـ ــﻲ رﻳﺎﻫ ـ ـ ــﺎ ﻣﻦ ﻓﻴﻀﻬﺎ ﺷﺮب اﻟﻔﺆاد ﺑﻌﺾ اﻟﻬﻮى إﻳ ـ ـ ــﻪ ﻣﺮاﺗﻌﻨ ـ ـ ــﺎ أﻳ ـ ـ ــﻦ اﻟﻤﺠﺎﻟ ـ ـ ــﺲ ﻣ ـ ـ ــﻦ أﻳﻦ اﻟﻤﺮاﻗ ـ ـ ــﻲ؟ وأﻳﻦ اﻟﺴ ـ ـ ــﺎﺑﻘﻮن ﺑﻬﻢ اﻟﺴ ـ ـ ــﺎﻟﻜﻮن إﻟ ـ ـ ــﻰ اﷲ ﻋﻠ ـ ـ ــﻰ رﺷ ـ ـ ــﺪ ﺑﻞ أﻳﻦ ﻓ ـ ـ ــﻲ اﻟﻜﻮن دﻳﻨﻨ ـ ـ ــﺎ ودﻋﻮﺗﻨﺎ؟ ﻓﻲ ﺳﺮج اﻟﺪﻫﺮ ﺑﺎﺗﻮا؟ أم ﻧﺄوا ﻋﻦ ﺳﻔﺎ ﻧﺤﻮ اﻟﺠﻨﺎن وأﺳ ـ ـ ــﺮﺟﻮا ﺧﻴﻮل اﻟﻬﺪى ﻫﺎﻧ ـ ـ ــﺖ ﻋﺰاﺋﻤﻨ ـ ـ ــﺎ وﻓ ـ ـ ــﻲ دروب اﻟﺪﻧﻰ إﻳ ـ ـ ــﻪ ﻣﺮاﺗﻌﻨ ـ ـ ــﺎ! أﻳ ـ ـ ــﻦ اﻷﺣﺒ ـ ـ ــﺔ إﺧـ ـ ـ ـ ـ إﻧ ـ ـ ــﻲ أرى ﻓ ـ ـ ــﻲ ﺳ ـ ـ ــﻤﺎء اﻟﻮاﺻﻠﻴﻦ ﺗﻜﺎ ﺑﺎﻟﺼﺎﻟﺤ ـ ـ ــﺎت ﺗﻀ ـ ـ ــﻲء اﻟﻈﻠﻤﺎت ﻫﻢ ﻫﺬا اﻟﺴ ـ ـ ــﺒﻴﻞ ﺳ ـ ـ ــﻠﻜﻨﺎﻩ ﻣﻌ ـ ـ ــﺎ ﻓﻤﻀﻰ رﻛ ـ ـ ــﺐ ﻣﻀﻰ ﻳﻘﺘﻔﻲ آﺛ ـ ـ ــﺎر ﺻﺤﺐ إذا ﻛﺎﻟﻨﺨﻞ ﻣﻬﻤﺎ ﺗﻜﺎﻟﺒ ـ ـ ــﺖ ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟﻈﻨﻮ ﺑﺎﻟﺨﻴ ـ ـ ــﺮ ﻳﺠ ـ ـ ــﺮي ﺳ ـ ـ ــﺤﺎﺑﻨﺎ ﻓﻴﻐﻤﺮ رو وﻛﻠﻤ ـ ـ ــﺎ ﻋﺼﻔ ـ ـ ــﺖ ﻳ ـ ـ ــﺪ اﻟﻈ ـ ـ ــﻼم ﻣﺮو أﺣﺒﺘ ـ ـ ــﻲ ﻫ ـ ـ ــﺬي رﻳﺎﺿﻜ ـ ـ ــﻢ ﺑﻜ ـ ـ ــﺮ ﻟﻜﻨﻬ ـ ـ ــﺎ اﻟﻌﻠﻴ ـ ـ ــﺎء ﺗﺠﺘﺒ ـ ـ ــﻲ ﻛﻞ ﻣ ـ ـ ــﻦ أرﻋ ـ ـ ــﻰ اﻟﻨﺠ ـ ـ ــﻮم وﻟﻴﻠ ـ ـ ــﻲ ﻟﻠﻤﻐﻴﺐ دﻧﺎ ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
٥٤
ﻳﺨﺒ ـ ـ ــﻮ ﻓﺘﻈﻠ ـ ـ ــﻢ ﻧﻔﺴ ـ ـ ــﻲ إﻧ ـ ـ ــﻪ اﻟﻘﺒ ـ ـ ــﺮ ﻳﺒ ـ ـ ــﺰغ ﻓﺠ ـ ـ ــﺮ ﻓ ـ ـ ــﻼ ﻫ ـ ـ ــﻢ وﻻ ﻛ ـ ـ ــﺪر اﻟﻌﻠﻴ ـ ـ ــﺎء روﺣ ـ ـ ــﻲ وﻳﺤﻠﻮ ﻣﻌﻪ اﻟﺴ ـ ـ ــﻤﺮ أﺣﺒ ـ ـ ــﺔ ﺣ ـ ـ ــﺎل دون ﺷ ـ ـ ــﻤﻠﻨﺎ اﻟﻘ ـ ـ ــﺪر ـ ـ ـ ــﺪا ﺳ ـ ـ ــﺎﻟﻔﺎ ﻃﻴ ـ ـ ــﺐ ﻣ ـ ـ ــﻮردﻩ واﻷﺛ ـ ـ ــﺮ ﻧﺴ ـ ـ ــﺘﻨﺰل اﻟﺮﺣﻤ ـ ـ ــﺔ اﻟﻔﻀﻠ ـ ـ ــﻰ وﻧﻌﺘﺒﺮ ﻛﺄﻧﻬ ـ ـ ــﺎ ﻣ ـ ـ ــﻦ ﺟﻨ ـ ـ ــﺎن اﷲ ﻣﺨﺘﺼ ـ ـ ــﺮ اﻟﺤﻠ ـ ـ ــﻢ واﻟﻌﻠ ـ ـ ــﻢ واﻟﻴﻘﻴ ـ ـ ــﻦ واﻟﻨﻈ ـ ـ ــﺮ ﻫ ـ ـ ــﺬا اﻟﺤﻨﻴ ـ ـ ــﻦ ﻟﺬﻳ ـ ـ ــﺎك اﻟﻬ ـ ـ ــﻮى أﺛﺮ ﻓﻘ ـ ـ ــﻪ ﻧﺪارﺳ ـ ـ ــﻪ واﻟ ـ ـ ــﺮوح واﻟﻔﻜ ـ ـ ــﺮ ﻧﺴ ـ ـ ــﻤﻮ وأرواﺣﻨ ـ ـ ــﺎ ﺗﺼﻔ ـ ـ ــﻮ وﺗﺰدﻫ ـ ـ ــﺮ ﻣﺸ ـ ـ ــﺎﻋﻞ اﻟﻨﻮر وإن ﻏﺎﺑﻮا وإن ﺣﻀﺮوا أﻳ ـ ـ ــﻦ اﻟﻔ ـ ـ ــﻮارس واﻟﺮاﻳ ـ ـ ــﺎت واﻟﻀﻤﺮ ﺳ ـ ـ ــﻒ اﻟﺤﻴ ـ ـ ــﺎة ﺗﺴ ـ ـ ــﺎﻣﻰ ﺑﻬ ـ ـ ــﻢ اﻟﻘﺪر وﻧﺤ ـ ـ ــﻦ ﻓ ـ ـ ــﻲ اﻟﺒﻴ ـ ـ ــﺪاء ﻣﺴ ـ ـ ــﻨﺎ ﺧﻄﺮ ﺗﻬﻨﺎ ﻓﻀ ـ ـ ــﺎع اﻟﻌ ـ ـ ــﺰ واﻟﻬ ـ ـ ــﺪى اﻟﻨﻀﺮ ـ ـ ـ ــﻮان اﻟﺼﻔ ـ ـ ــﺎ واﻟﻨﻘﺎ واﻷﻧﺠ ـ ـ ــﻢ اﻟﺰﻫﺮ ﺛ ـ ـ ــﺮت ﻧﺠ ـ ـ ــﻮم وﻓ ـ ـ ــﻲ ﺳ ـ ـ ــﻤﺎﺋﻨﺎ ﻛ ـ ـ ــﺪر اﻟﺸ ـ ـ ــﻬﻴﺪ واﻟﻔ ـ ـ ــﺎرس اﻟﻤﻐ ـ ـ ــﻮار واﻟﺪرر ﺑﺎﻟﻌ ـ ـ ــﺰ ﺳ ـ ـ ــﺎﺑﻘﻨﺎ وﻧﺤ ـ ـ ــﻦ ﻧﻨﺘﻈ ـ ـ ــﺮ ﺷ ـ ـ ــﺢ اﻟﺰﻣ ـ ـ ــﺎن ﻟﻬ ـ ـ ــﻢ ﻓ ـ ـ ــﻲ ﺑﻴﺪﻧ ـ ـ ــﺎ أﺛﺮ ن ﺗﺒﺘ ـ ـ ــﺪي وﺻﻠﻬ ـ ـ ــﺎ وﻳﻐ ـ ـ ــﺪق اﻟﺜﻤ ـ ـ ــﺮ ﺿﻨ ـ ـ ــﺎ ﻧﺪاﻫ ـ ـ ــﺎ وﻳﺤﻨﻮ اﻟﻈﻞ واﻟﺸ ـ ـ ــﺠﺮ ﺟﻨﺎ ﺗﺠ ـ ـ ــﺪد ﻋﺸ ـ ـ ــﺐ وﻧﻤ ـ ـ ــﺎ اﻟﺨﻀﺮ ﻣ ـ ـ ــﺎ ﻣﺴ ـ ـ ــﻬﺎ ﻇﺎﻟ ـ ـ ــﻢ وﻻ دﻧ ـ ـ ــﺎ اﻟﺨﻄﺮ ﺗﺼﻔ ـ ـ ــﻮ ﺳـ ـ ـ ـﺮﻳﺮﺗﻪ واﻟﻤﻮﻋ ـ ـ ــﺪ اﻟﻜﻮﺛ ـ ـ ــﺮ ﻓﺸ ـ ـ ــﻤﺮي ﻳ ـ ـ ــﺎ ﻧﻔ ـ ـ ــﺲ ﺑﻮرك اﻟﺴ ـ ـ ــﺤﺮ
ا
،א
ا
ا כ אس
إ
ا כ
دراك
א אئכ ا
ا زق א ـــכ
ائ ر
א ،
כا ة ،ود ٌ َ -א رب -دوام
ُّ ـــ
..وإذا
ا
ا אت
ـــ ي ،כ
زق
وا ـــ وراءه ً ـــא ـــ ا ـــכ ا ـــ ـــ ا ـــ ر ا رادي ا א ـــ أن ـــ م א ـــכ ا
ﻧﻌﻤﺔ اﻟﺸﻜﺮ
أدرכ ُ أن ا ـــכ א ـــכ رك
ائ ر
ا ـــ رة وا أ
ا
وا
أ ـــ א
ام
אا
ـــ و ةأ
ا إ
!أ
إ
أن أ
ـــ ي ،وכ
ـــ ِ
،وכ
ر آ אر ...إ כ...
ّف
أو إرادة כ...
أ
،وכ
،وכ !
ـــא
ا כ ـــ ة
א א
و
دא
א
כ ،כ ن .
ـــ د א
א
ا
،
ج
ـــ אئـــ
و را ،
כ
-א ا -إرادة أ
أ
أرى إ ا
א
و أ أ إ כ אب ا כאئ אت.
وأ ّ -א رب- وأذ ـــאي ـــ ا اردات ـــ وأ א ـــ
א
אء
إ أ ـــ כ ً א א ً א أؤدي ة اכ אف أ ل و ا
،
ا
أن أ ها
ـــ و ...ا
א-
أ אאכ
ى
ـــכ .وا א ـــ
-ا
إ כ أن
כ א
ـــ
ام
إ כ ،وا
כ ك،
א
א ـــ כ،
א כ ،و
ـــא ـــ أ ـــכ ،و
ـــ ى
ت
َ ٍق
ج
أ ـــ ِ ك ،وأ ّ -א ا -כ ن ذ כ وا אت ا ـــ و אء ـــ ك ا ُ ً ـــא ـــ ي أ ـــאل ر ـــאك ...إ !
وכ
ـــ ،
ار
وא
ك
ة
ٍ ة
ل ،و
א ـــ رز כ
،وכ
ّ إدراك أن ذ כ כ אح א و ور
أر כ إ
ـــ ّ ر
أ أر
אئ ا
و
א
ا
م
כ أن
ا ـــ
א ام
כ َ ِ א ٍء و
ِ ـــ ،وכ
ا
כ
ـــא و َ ...א أن ـــ ّد כ. כ وا אכ
ا اכ
أ ـــ
ة و ة.
،وכ
ـــ
כ،
כ ..أ ـــכ ك ا ،و
إ
د
ف ا ـــ
أ א
א
ف -כ כ -ا
כو
ـــ أ ـــ ّ ى ـــא ،وכ כِ ـــ ،وכ
إ ـــאن
ـــכ ا ،و
إ ـــ ! ـــ כ
وإراد ٍة כ
.
ا
ا
א כ ،و
כا
أ
أ
ف ا ـــ
اכ
وכ כ
ـــ
ذ כ و ـــאك ،ور ـــא
כ ،إ
ـــ َ ّא ﻣﺮﺿﺎة اﷲ
ـــ ا
! ـــ כ ا
ا ـــכ
א أ ـــ אر ا
و
ـــ
א !ا ن
כ כ! إذ
כ..
כ
ـــ ا
א כ ...ا
א ـــ א ،و ـــא א
و ـــ
ا
אن
אء
א
ا א ون ،ا ُ ُכ ככ ـــא و ك א ـــ داد ـــ ر
و ـــא
ا
ف
א כ،
אء،
כ א
...א
ّـــא ـــא زوا א ،وارز א ا ـــכ
ـــ إ
ا
ـــ ،وارز א ا ـــ ف א ـــא أر
כ ا ا
رأس
ـــכ وإراد כ؟! כ א
)*(
א
ا כ :
٩أ ل /כ א .ا
٥٣
ا
ا א
ة. -ا
،
د )٢٠١٢ (٢٨
.
ة
ا
ِ ـــ َ ف وأ ـــאل ا
د ـــ
אز ا
ـــ رز ـــ .ـــ
ورة إ
ـــ
ا כ ـــא אت وا
ـــאءات ا ـــ .وا כ ـــ
א ـــ ع א
ا ـــאت وا ا כאئ ـــאت ،כ
ـــ
א א و رכ א آ אر א وا أود َ א ا א ـــ ا ـــכ ا رزاق .و ـــכ כא ـــ ا א אت ا א ـــ و אت ا
ـــ
ا
ـــ ا א ـــ ا
ا
اء ،א
ب
دور א א ...و
أي אم.
א א )ا
אز ا
) אز ا ا
ـــא،
إ
( ،و
כ
أ ا א و אول
א ) אز ا وران(،
ا
اق إ
و
ـــ أ אل ا
ا א
ة،
،و ا א
א
ًאء ،و
ّ َא א ا א אت.
ـــ ا ـــכ م ،و ا א
א
أن כ وا
اس وا אم
ـــאئ ا
ـــא
ـــא ا و א
כ ا
כ
و ـــ َ ا ـــ زق ـــ א אت ا ذכ א א ...أ א ا زق، وا وات وا اכ وا ـــ ا
ـــאة
ـــ
ـــ ا אت א ً ـــא ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ا ًّא و
٥٢
ـــ
...إ
!
ـــ ه ا
אئ
א ـــ
ا אت
ا
א وأ ا א. כ ًّـــא،
כ ّ
ا ـــאت ا
ـــא
א
ا ـــאت و ـــ
א رة
ـــ رز ـــא ...ـــ ا و
ُ ـــ ا כ ن وا כאئ אت ـــ إ א ـــ و ا א
د א ،و כא
ـــ ؛ אا
َ א،
-א
... ـــ ود ،כ
ـــאرا ر ـــא -أ ًّـــא ا ـــאء כא ً ا وا ً ـــ ازن ئ ى و ده א ـــאء ا ـــ أ אس ا زق.
م
أت -א إ ـــ -א ُ
ـــ
إ
ـــ ء
ا כ כ ،و
أ אء ذ כ כא
أوراق ا ةأ
رأ
أ אول - ا
ـــ ا
ا
إ
ـــכ
أ
א א
ا ـــ د
ـــ ة
ا ـــ ة
َـــ א ًא כ
-
ْ ـــא ـــ ه ا
أ
وا
ا
إن ا ـــכ ا ي ّل إ
ا
ا
أ ى אب
اء وا اب
ي א ـــ אر أ ُ أن ّ ل ا ـــ -إ
ـــ א אء وا اب اء،
ا
-ا
ه،
אت...
...כאن
ُ
..א ر إ
ا
ـــ ة
אء
ا ـــ ة ّ ًّא وأ ف ـــ ه ا
ا כ وا
أ
ا
ا
أ ـــ אذي أن أ
ا ـــ م
א א ـــ
ازن
َ א ـــא ًא و رة ا ـــאت ،وو َ א
ً و ـــא ـــא כ و כ- כ ـــכ ،و ّ ـــא ـــ ات ـــ ورو ـــ ،و אئـــ
وا
ا א ـــאت وا
א
ا ـــ אر א
א و א אء
ا כ ـــ وراء ـــא أ ا ـــ اس وا رة َ َ ـــ ا ا אت ا ـــכ א כ ،כ א أ ّ أ א، .. و א כ ،إ
ـــ
כ ـــא ا
א א א ،و א و
ـــא رز ـــא א ً ا ّ ً ا ـــא .و כـــ ا وا ـــ اب ـــ
ا ازن ا ئ ،כ
أ
ـــ ة ا
ان
ح
دا ا
ـــ
اﻟﺸﻜﺮ ﻋﻠﻰ أﺟﻬﺰة اﻟﺤﺮﻛﺔ أ
ح
ا ـــאرج ) אز
ت( ...ه ا ا א ُ א א א ا ز . ل א א أ
אدة
ق א אو אه א وכ ـــ ا
ـــ ت ا ـــ
ا א ـــ ا
ا
(،
،ـــ
اכ
ا
ـــכّ
أ ـــ
َ ْ ـــא א אز ا כ أو ً ،إ وا
ـــאن ا א ة .أ א ا
ـــאن ا ي
ـــ ا ائ
א
و ّ َ
אز ا
ا
כـــ ن
ا
א دائـــ ة ا
ـــא ـ"ا
ـــ ا
א،
ـــ " ،وכ א ـــ ب ـــא ُة ا
و ـــכ و ـــ ح ا
כـــ ،
ا
ـــ ة ا ـــ
؛ وכ א אر ـــ ُ ـــ ـــ َ ا ـــ اع ورو ا כ אل، و כא ،ـــכ وا ة א ازر ا ـــא أ ّ ق ـــ ا رات ا ـــא ،ـــ ـــאئ ا ـــ ار ا כ ـــ ،و
א
א ـــ ا
ا وائـــ
אئ ا وائ و ا כאئ ـــאت
َ ا ـــ ا
و أ ـــ אؤك ا
ـــ
אة -א إ
א ا
אء
ا
ـــ
ـــאء .إذ إن
نو
אء ..و
ـــ " ن ا
ـــאل
ـــ
ا
ن ..כ أ
ـــ ن و ـــאة ا ـــ
א ًא
دوا
כ "ا
ـــא..
" ،وو
א
ـــ ك ا و
أ ا ا ا
אئ ـــ
ا
א
ًא آ
אل ا א
ـــ ا
אئ ا
م אأ
و
ا ـــ زق و
ا ـــ
א
ة،
ا
ـــ
אئ
لإ
أ
כ ا
אئ
אة و
אت
ا
ـــ
אة
ـــ אء
..ـــ إن أ אئ ُ ْ و ً א ة وا أن ا .و ا إ
ـــכ أ ـــאء ُّ ـــכ ا כ ـــא أن
ـــ ا
را ـــאز ا
ـــכ أي
ا
ن ـــאول ا כ
אء أ ـــ
ا אز ا
ا ا
אء ا ّ ، ـــ ا כאئ ـــאت ا -إ
ىأ א-
ـــ
אا
אك א אت وا
ـــ ر ...ـــ ل ا אس
و ا
אز
و אئ
אة و
ـــ
ور א. ل
-ور
כ כ ا כאئ אت א א ـــ א
و ـــ ات ا أ
ـــ
أن
א ...و א א
ـــ وا ـــ ورة ا
-
ـــ ا ـــ اء؛ ًءا
ـــ ا
ـــ ع
ء
אء א،
وا ـــ وع א א،
ا
و
-ـــא إ
-
ا ا زق
ـــ و
א
ا
.
رب وإ ! أدرכ ُ -أ ً א- ّ ا زق ـــ أ ـــ ً ا ؛ أ כ כـــ ا כאئ ـــאت ...ـــכ ا ـــ
ـــא כא د
ىا
ا כ
آ א ً ـــא
ـــאة ،وا
اﻟﺸﻜﺮ ﻋﻠﻰ اﻟﺮزق
א כא
ة -و
إ
ل
ا زق ،وأ א
ر ـــא ـــ و כ א ـــ ،ـــ أن و ك ـــ ـــ ا כאئ אت-
אئכ
ـــ ...ر א ـــ دي כ
כه כ א
وا ـــ ر وا رادة وا ـــא
אة ـــא
א
ـــאل
ـــ ً ا
כ ،وا
ـــ
وا
ـــאة ـــא ذכ ـــא ا ـــ כ "ا ـــא " ن
כ ـــכ و ـــ دك ا ـــ ي ا ـــ
ـــ
א
ىا
َ ا כאئ אت ا رأس ـــ ه ا כאئ אت، ـــ ا ـــ أ
אا ّ
כ ا כאئ אت ،وأ ت
א
כ א
אئ
ه
دائـــ ة
-
ـــאة ـــא أدرכ ـــא ا ـــ כ "ا ـــאء ..و ـــ
ـــ
ىو م
رِ כـــ .א
ـــ ـــא ً ا כ ا ـــ رة وا ة أن أ ـــ ئ
ا ـــכ ا
ـــאة כـــ ّ ن ا ر ـــ ا و א ـــכ ا א .ـــ ا
ا
أא א
آ א ـــכ وا
אة.
ا ـــ כ "ا زاق" ن ا زق ا
אا
ا راد ـــ ا و ـــ ا
ه ا وائ ،أدرכ ُ אك دائـــ ة أ َ ّ
ا ا ـــ إذا ا رت ا
אز ا
ـــ ي ـــ أ
א ـــ
ا
إ
أرزا א ..و
ا
ـــאن ا
כ
ا ا ـــ ،
ـــא א و כ א ،و
ا ا ـــ
אرات אئ ـــ ،و א כאن د
٥١
כ ا
ا ـــ ا ا א
-ا
،
م أن
אة أ د )٢٠١٢ (٢٨
אب
ﻋﻠﻮﻡ
ﺃ.ﺩ .ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻳﻠﻤﺎﺯ*
ﻓﻈﻨﻨﺖ ﺑﺎﳌﺆﻣﻨني ٍّ َ َ ْ ﻓﻈﻨﻨﺖ اﻹﺳﺎءة ﻣﻨﻬﻢ إﻟﻴﻚ ﺗﺄيت.. وﻏﻠﻈﺖ روﺣﻚ ﴍا، ﻗﺴﺎ ﻗﻠﺒﻚ إذا ﻛﺎن ﻫﺬا اﻋﺘﻘﺎدك ﻓﺄﻳﻦ ﻇﻨ َﱡﻚ ﺑﺎﳌﺆﻣﻨني ﺧ ًريا؟ اﺷﺤ ْﺬ ﻋﻘﻠﻚ ،وﺗﺨﻠﺺ ﻣﻦ وﺳﻮاس ﻧﻔﺴﻚ، وأزح ﺛﻘﻞ روﺣﻚ ،واﻟﺘﻤﺲ ﻟﻚ رﺑﺎﻧ ٍّﻴﺎ ﻳﻬ ﱡﺰ ﻗﻠﺒﻚ وﻳﺴﻴﻞ دﻣﻌﻚ. ْ ***
ﻋﺒﺪ ﺍﷲ ﻳﺸﻜﺮ ﺍﻟﺨﺎﻟﻖ أ
أ ـــכ ك א رب أن ... و ّ ًא وأ אء ا إ ـــ ا ـــ ات وأ א أ ـــ א א وو אئ א ا כא إ א א، و ـــכ .أ ك أ ـــ ار ر כ و כ ّ َ ـــא א ،כ ـــ אأ أ ً أدرכ ُ ـــ כ ـــ ا ـــ و ان ان. ر א ـــ אت ،ـــ اءى أ א כ ـــא أ ـــ ُّ أ ـــאم إ ى ا ـــ أ א ـــ ـــ ون ـــ כ ـــ أو כ ـــ ... ـــ ر ا ـــ אء ا م ور ا ة ا ـــ إ ا ـــ ر ا א ـــ אء وأن ز أن و א ..ـــ כ ا ى ا אة... وا א ا ائ ا
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
٥٠
ـــ
ﻣﺮﻛﺰ اﻟﻜﺎﺋﻨﺎت
אء ا ـــ أود א دا إ א ـــ إ ا ـــ أدرכ ـــ ت כ ا כאئ אت، ـــ َ أ כ أو ـــ ت ا אة אت ـــ ن دي ـــא ،ـــ َت ـــ ا כ ـــ ء ه ا אة ...א ـــ אت دائ א ـــ ار دور א أو ـــ כא ا ـــ ا م، ا ر ـــ و ـــא ـــכ א ا ـــ رات وا ئאت ا ـــ ه ا وائـــ ـــ ـــא ا א ـــ ،و ـــ ور ـــא ـــכ ا ئـــאت ا אכ و ا א אت א ا אت ...כ دائ ة و ـــא ا ا ا א .ا אة -إ إ اد ا ائ ة ا א ـــ אت ؛ כא و אت وا ا ئאت ا و ـــ א وا روכ אت وا ـــ ن ،دائ ة ا اد ا כ ّ ن ا
.
ا א ا א א ا و درا ـــ أ ى ،ا ـــ وس ـــ )ا و ـــ ( ـــ ا ـــ ت ا א ا أن إ א ض ا כא ـــ وا وس ا אري، وس ـــאت ـــ إ ـــ /ـــ ( ا ـــ )٣٠٠ ـــ ا אري ظ ا ا כא ـــ ،أدى إ א ا ا وث ا وى כא .כ א ا ـــ م ا אر ا ن ا א ـــ ا ـــ ا ،وأ ت אس ا ا وس א אئ ا ا ـــ أ ـــ أ ا ا אئـــ أن ١٠٠/١ـــ כ ـــ .وכאن אئ ا أ ا وث ـــ ا אري כא ا ـــ وا ً א ًّ ا ا ا ـــ وى ـــ א ـــאت ـــ א وכ ـــ ن ) (٣٠-وכ ـــכ وس ا אري. אط ا و ة אت و م ه ا אئ כ ـــאدة ـــאدة وس ض ا כא ـــ ،و ـــ أ ً א إ כ ـــאر אد ـــ وإ כא ـــ أ ـــ ـــ ا ا ـــ ا א ً را ـــ ه ـــ وس ـــ ض ا כא ـــ ،א ـــ ىا ا אدة כ אد و ـــ ـــ د ا و ـــאت ا ا אن. א ا א ا אت ا כ א أن وس ا כא ـــ ا ـــאري ،أ ت כ אכ ـــ ا א ـــ א א ه ا כ אכ אن ل ا אت . وا ا
أﺛﺮ ﻣﺨﻔﺾ ﻟﻤﺴﺘﻮى اﻟﺴﻜﺮ ﺑﺎﻟﺪم
دة .ـــ درس ـــ ه ـــכ ا م ًا أن أ ً ا כ א، اכ ، مو כ ا ـــכ أ אم
ـــ ا ـــ כ ـــ ة و ـــ وأ ـــ ـــ وا ـــ اة ،و ـــ ا ئـــ ان ا و כ ـــ ا כ وأ ً א כ ـــאد ً א ـــ ى ا ـــכ א ـــ ًאو א ًא ودا ـــא وإن כאن ـــ ً ا را وا אث. אت؛ כ אد ا أ ًא א و אر ،وإن ـــ ا ا أ ـــ ا ـــאرب כ אءة ـــ ا כ ا ـــ ،و اوح أ אوت ً א אو ـــ / إ ٣٠ ا ـــ / ١٠ از כ . ا
ـــ ا ل إن ـــ أ ـــ
أ
ـــ
ـــ ء
א
ـــ و ًدا
و א ـــ
ـــ ا ـــ ،כ ـــא أ إذا ا ـــ و
ـــ
ـــא ـــא אدات כ ـــ وق و
و אو
א ،و
ا א
ـــ ا אء ـــא ا
א
ا
ا مכ
ا
ا
)*( أ אذ ا א
ـــ כ א ـــ ا
و
ـــ ر
א
ا
رو ـــכ
،و
ت ـــ אدات
ـــ ة א اכ
א
...
ه ا ائ ا א
،
إ א
כ اء ـــ ج
وכ ـــא ر ـــא "ا
ا
אب ا כ ي ا
أ ـــ ة"
ا
ج
כ و ـــאت ،و א
ثا
א
א אت ،א
،و داد א
ن ،وأ ً א
ـــ אن
ا ـــ
ئـــאم ا ـــ وح ،כ ـــא أ
ا
ـــ ا
אض ا
م وا
ا
אء א
ا ـــ اض ا
اد א ـــ ،و
ـــ
ا
دة،
ا
ـــאذا כ م ا ،אرك ا أ
ـــ ـــ ا א
. א
ث
כ ا
٤٩
ا
ا א ة/ ا א
-ا
،
. د )٢٠١٢ (٢٨
ه إ
ا ا
وا أن وا ا
ا
א א ـــ ،و ـــאز ا א ـــ ا ي ا اء ا و ا اس؛ و ء ا ا ا ـــ א وا ا אت ..و א ـــ وث ا ـــ ه ا אدة ـــא ا א כ ـــאت وة א .
أﻋﻠﻰ ﻛﻔﺎءة ﻟﻠﺠﻬﺎز اﻟﻤﻨﺎﻋﻲ
روي ـــ ًئא إ
و ا
ا
ًא
ا
ر
אأ :
ـــ ً إ ا
ري אل :אء ر
ا
כ
.و
ـــ
أ
אل :إن أ
ا ـــ
אه،
אءه אل :إ
ً א ،אل ده إ ا ـــ ـــ ـــ ً ـــ ً " ،אل: אل" :ا ـــ אء ا ا ً א ،אل " :ق ا وכ ب إ ا ـــ
ث ات
،אل ا
ـــ ل" :ا
א
أ .وכ כ
ً"
ا אכ
ب
ا אك ،כאن ا ج أ ً א א אت و ـــ ت ائ ا
ـــ ا
ا
ـــאث ا
و א
ـــ
אدة ا و
ـــ א ـــ
و אن
ا
ا ا
ا ـــ ا ـــ
ا
ـــ ا
ا ا א
-ا
ـــ
ا
אا
אت ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ا وا כ
ا ا ـــ ا
ا
ـــ כ
ـــ أو ا
اص ا ـــ
א
ل
ل،
אو ـــא ا
،כ א ـــ
،و ـــ ا ـــ ق ،و
٤٨
ـــ
אدة
ـــא از ـــא
لا
אث
אت
.و אدة ا و ـــ
ـــ
ل ا ،أي أ א
ـــ
ائ א
م ـــ א ا ـــ אر ،و ـــ م
أ כ"
אه
.
ـــ ،وأ ً ـــא ا אئ ا ُ
ـــ
ده
ن א
א
ـــ ه ا אدة ـــ אء ،כ א ـــ م أ ً א ، ا א ون إ ا ًא اء دائ ً א א כ ن أכ ا ئ ان ، ـــאرج ا ا و ا اء ا ، أ ـــ ا ث א ؛ و ـــאت وا כ א ا אدة כ אءة ا אز א ـــ ً א ـــ
د
ث ا א ة، ا כ ا و أ ، אت ا אو أ ىا ا ا אث ا ا א ـــ ا א ا ـــ و ـــא ـــ درس ز אدة وزن ا כ אכ أ ت ا אئ כ אכ ، ز אدة وزن أ ع ،כ א ا ا א א ا ً ١٤א ـــ ا א ا ـــ ة ا ا زات ـــ ا אل ،א ـــ ز ـــאدة ـــ ً ا ـــ א כ ز אدة ا ر ـــ و . ا ا כ אכ ا א ا אا כ ـــאط כ ـــאءة ا و אن وا ً א أن أ ا א ،وכ כ ـــ ا ما ا ـــ כ אכ رة אو ا ـــא ا ل ـــאط ا ر ز אدة ي. ا ا כ אכ ا א ي ا ـــ ا ل درا ـــ א ـــ وأ رة ـــ ا א ا ـــ ،א ب ـــ ا ـــ ي ا اد ا א ودر ـــ ا ـــ ، ةا ـــ ا א ـــ ا א ا ـــא ا ـــאز و ـــ ا כ ـــ כوא ـــ ـــאح ا כא ـــ ،وأ ً ـــא ا ـــ ات כ אכ ـــ ا אو . ـــאء ا ث ـــ وزن ا כ אכ ووزن ا ا ـــ را ـــ ا و ، ـــא אئ وأ ـــ ت ا אئـــ ـــ أ ـــ ت ـــ ـــאم ز ـــאدة ـــ وزن ا כ אכ ـــ ا . ا وا א כـــ ا ل ،ـــ ن و ـــ אئـــ א ـــ ا را ـــ כ אכ ا א ـــ ا א ا ـــ ا ـــ ي أ כ אءة כ א כא ـــ ،وأ כ ا ـــ ام ا ا
و ـــ اء ا ـــכאت ا
وف ـ"ا ـــ ا
وا ـــ ،כ א כـــ ن ـــאدة ا
ب ا אح و
ائ ـــ
א
ا כ " و ـــ ا
ـــ .وכ
א ـــ ا
ا א ،
آ ـــאت
ـــ ا
ا آن ا כ א أو ـــ ا
אز
ا ائ ا
א א
ـــ م
ا
אت ا
ـــ
وא
אب ،و
ه ا אت؛
ا
ًא
כ
א
م.
ﺑﺪﻳﻊ ﺻﻨﻊ اﷲ
وا
أ دؤو
א ـــ כ ا
א،
ـــ ات
א ا
ا
،א ـــכ א
ـــ ـــ أ ـــאل כ ة ـــ
ا
و
و ا ا
و ـــ
ا
כ ا
ـــ ر و ا ـــ ،ا
و כ ـــא و אو ـــא ـــ ز ئ ـــא כא ـــ
ا
ا ائ وا ؤوب ،
ا
ا
رة כ
د
א؛
د وا
א א
ـــ ا
ا
כ
و ـــ
، ـــ
כ
وإن و
ـــ ا
ا ا
ذכ כ
ـــ ء
ـــ و
ـــ ا ـــ ج أو ،و
ا
ها
ا
ا
.
ـــ ؛
ا
ر
ا א ا א
ـــ ا כ ،وإ אدة ا
أي ّ
"ا
ا أر و
،وز אدة ا
وا ـــ אب،
ـــ א " ًא
ـــ
د ائ ا
ا ي أ ـــאر إ ا אن.
אت ا
ا
ا א
ا ـــ
،ذכ
أن
ا
ا ء" ،כ א ورد أ ً א " :כ א ـــ אء :ا ـــ و א وا آن" )رواه ا א ( .כ א أ
أכ م
ا ـــ
ًא،
אء
ا ـــ
ام ا
ـــ ،
כאن ة אئ ة
و
אا
ة؛
ائ ،
א
ا
כאن ا
א
اء
ـــ
ىإ
א ـــ ث
ا
وات כ
،و
אل :أ ي
ـــ ،وأ ـــ ت ـــאل" :
ـــ
ـــ ا
ة " :
ـــאت وأدوات ا
ا
ـــ כ ن
ء
ـــ
ذכ
:
א
א
ا ر
ل" :إن כאن
ا
א אل:
ـــ ء ـــ أدو כ ؛ أو
أدو כ אر ا
ـــ
ًـــ ـــא ر ـــ ل ا أزداد أ ى؟
א
ا ـــ
ًא
ـــ
ـــ ،
אدة אل :ـــ
أ
ل
" .وכ א ورد ـــ ا
ـــ ؛ أو
رة ا
ا
אت ا
ـــ ّא ً א إ
ـــ ،وכ כ و
أدو
ج כ א א
ـــ ا ي כ
ا
אاכ
ات
אد أو א א.
כ אدة א دوائ ا א כאن ا
أ
و
ي כ א א
ا
( .و
ً ـــאت ا
ا
א اه ا م
ا
אئ
ـــ
ـــ ،إن أכ
א" )رواه ا
.وا
وا
אز
א ر ـــ ل ا
،כ א أ ـــ
ا
ا
אכ
אل " :ـــ ا
ـــ
رﺳﻮل اﷲ ﻛﺎن ﺳﺒّﺎ ًﻗﺎ ا
اا
אإ אط و
و
زع
كا
ا
أو
،כ
.כ א
أ ار أو أو אخ ...وכ
כ
فاכ
כ
ها א
ـــ א ا
ا
א אع ،و
א ـــאم وا א ـــ ا א ،
אم
وا
אء وا
אا
א א
ـــ آ אت
אم
ـــ
ا
آ
ا ي
وة א
ا
،وا
כאن أن ا ـــ
ا
ها
ـــ אر.
ـــ ة
.א ـــאم ا אو اد
ـــ و
أכ
ـــאرات
ـــ ه ا
ث دا
ـــאر ا
،כ א أن ا
ر ـــ ا ز ـــאر وا
א
؛ أو ا اء ،و א أ
٤٧
ا
ا א
أن أכ ي" .و -ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ﻋﻠﻮﻡ
ﺩ .ﺃﺣﻤﺪ ﺣﺠﺎﺯﻱ *
ﺍﻹﻋﺠﺎﺯ ﺍﻟﻌﻠﻤﻲ
ﻓﻲ ﺍﻟﻨﺤﻞ ﻭﺍﻟﻌﺴﻞ א אا ا
אت،
وا כ כ و ـــ )ا
א
ة، اء כא
ـــא وا
ـــ ات ا
א
אن ا
כو
)ا
ـــאت وا
ـــ
و אت
و ـــ ادم ا ـــ אرات و ـــא ـــא ـــ ر ـــאص وا
اد ا
ـــאت أ ً ا
ً ـــא
ـــ ( ،و ـــ ث כ
وا
ا ي
ا א כ
ا ووز
ا و ـــ ا
א ـــ ،
ا א ـــ ا و ا
ا ـــ ا
، א وا ا
ا ا
ا א
-ا
إ
אز ا
ر ـــ ا א
دورا א ًّ א ـــ ا ـــ اء ً ـــאن .و أ ـــ א ا ـــ اء؛ ا א
א
ا א ـــ ،وأ ً א כ .
ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ـــ
٤٦
אدة ـــאم ا א
اد
ـــ
אدة כ אء و א
ـــ
،
و
ا א
כ
אو א ،و
ـــ
אت.
אا ـــ
ا
ـــ
ـــאت( أو ـــ
و כ ـــ אت ا
ـــ ه ا
و
ـــ وا ائ
אج ا
ا
ا
.و
א
ث אأ
ةا
ا כאئ ا אن
ها
כ ما ا
اد ـــ اء כא
،وכ א כא
اد، ا ،
اد ذات أ أ
دة و
ا
اد؛
אا
ـــ و
ا
אت
ـــ ات،
﴿و َأ ْو َ אل א َ : ً א َو ِ َ ا َّ َ ِ َو ِ َّ א ُ ِכ ُ ُ َ َر ِّ ِכ ُذ ُ ً אس إ َِّن ِ ِ ِ َ ٌאء ِ َّ ِ
ا آن ا כ رة א َِ ِ ِ ِ ِ ِ َر ُّ َכ ِإ َ ا َّ ْ ِ أن ا َّ ي َ ا ْ َאل ُ ُ َ ْ ِ ُ ـــ َن ُ ُכ ِ ِ ِ ات َ א ْ َّ ْ ُכ ِّ ا َّ َ َ اب ُ ْ َ ِ ٌ َأ ْ ا ُ ُ ِ ِ َ ْ ُ ُج ِ ْ ُ ُ َ א َ َ ٌ َ ون﴾)ا .(٦٩-٦٨: َذ ِ َכ َ َ ً ِ َ ْ ٍم َ َ َ َّכ ُ َ نا ا א أن ج إ ـــ ا
ار.
אدر ا
دون ـــ اه
ائ أو
وف ـ"ا و
ًدا
"
ـــ
ه אو
א
وذ כ
ل
כא ـــ رة ا
ـــ ا
و א ـــא
ُد
ـــ א ن ا
א ًא
ورة ا
אل
א.
ـــ ..
ـــ
ًא א
ًא
ـــ ا
ـــ
אء א
ذن ر א ا ي אرك א ن
-ـــ زوا א כ ـــ ة-
ـــ אذ زاد ـــ ا
ـــ
اش )ا
ـــ
ـــ ا כ ا ي
ـــ ا
ا
א ـــ ا ـــ أ ـــ
،
،כ
اء(
ـــ ان "ا
ـــ إ ـــאن ا
وا
אح وا
ـــ ـــ ا ا
إ
א ا ي
ـــא
אري ،وכ
إ
ـــ ا
أن
ا ا
ـــאن ،כ ـــ ن ا
ـــ
א ـــאرات ا א ـــ ة ـــ
ا אرات وا
.أ א
اج ا ـــ
ـــא و ـــאك،
ُ ّ
ا אح ا و ه
ا ـــא
כ
א
א
כאن.
ة أن
ـــ ور
ـــ
ا
أرا א
אه
ص
ا כ
אن ه
ـــ ا ـــאم ا אم ا ـــ ي أ ه ا ـــ ل ا כا ا
ـــאن
כ
ـــא ـــ
إذ אا ا ُ
أن אن ا
אة
ا אء ا ي
כ ـــ
﴿و ُכ ٌّ ِ ـــ א َ : א أن
،כ ٍّ ٌכ ـــכ ه ـــ ،إ א
א ـــ
ا אح ا א ٍ אت ُ ِّ ه
ا ا כـــ ن ،وا ي
َ َ ٍכ َ ْ ـــ َ ُ َن﴾) (٤٠:؛ כ ا رض و ا رض
أن
" :و (.
אر א
אذج
א ً א ،כ א ،א
ذا اج ا ـــ
.ذا כ ،وא א
ور أ ً ا ـــ אت ـــ ه و ـــ
، אرة
ردة أن
כ إ ا
כ א אل ر א :
כ
כ ا אح ا ُ َ אء﴾)ا ﴿ َ َ َّ א ا َّ َ ُ َ َ ْ َ ُ ً ا א ا ي ا ا
.(١٧:أ א أ ـــאس إ أ اج
אري، ا ـــאء ا ا אع ا ُ ِّ ـــ אدن ا אة ا اכ ة ا ـــאرة إ ا ،כ א ـــ ـــ
ذ ـــכ واردة ـــ
ـــ
א
ـــאس َ َ ْ ُכ ُ ا ـــ َ : ﴿و َأ َّ ـــא َ א َ ْ َ ـــ ُ ا َّ َ ض﴾)ا ـــ .(١٧:ـــכ ا رض ِ ـــ ا َ ْر ِ
ا ـــ إن َ ُ ـــ ـــא ـــ ا ا ي ـــ
ُכـــ
ـــ أن
إذا
ـــ ا ـــאس، ـــא כ ا ـــ ا א
ـــ رت و ـــ
אؤ ـــא
ـــכאن
ـــ ذا َ ـــ ـــ ه ا ؤ ـــ و ّ ـــאء أن م أرض ا ا ـــ ،
﴿إ َِّن ا َ َ ُ َ ِّ ُ َ א ِ َ ْ ٍم ـــאء ا ، ـــ ن כ ا ا َ َّ ُ َ ِّ ُ وا َ א ِ َ ْ ُ ِ ـــ ِ ْ ﴾)ا .(١١:ذا א وا ـــאن ا ي ـــ ا כ אن ا ا ا אرج،
כ
אء
א כ ّم ا و אل א
ن" )إذا ا
ـــ ا כ
ـــ ي
أ ـــאس ا אء ا ا
ّـــ
رכـــ ت ا
را
כ א אل
א ُد ـــ َ כ ً כ ك" (٣).و
َ
أ
ـــ ب ـــ
ـــ ا
ا
ه ا אכ
ود ا ئ
ـــ ا ـــ اج ا א ـــ ة ـــ ا ـــאع ـــאري" ـــ ا
כאن
ا ض
ـــ ف ا ـــאم
כ אأ
ر ـــ ا " :ـــכ ٍّ ـــ ا כ ـــ ً ا ،כ أ ًا ك، ا ـــ ـــ כ
אري.
ا رض و ـــ
و ـــ ا ـــא رأ
ا ـــ
ا
أכ א כ
ـــ א ًא
אء.
ـــ ّ א ا אء ا
ـــ
כא ،
ذ כ ا אرف א أ
ًא.
قا ا
ه .و אء ـــ ً א ا و ـــ ً ا ﴿و ُأ ْ َ ى ُ ِ ُّ َ َ א َ ْ ٌ ِ َ ا ِ َو َ ْ ٌ َ ِ ٌ َو َ ِّ ِـــ אلَ : ا ْ ُ ْ ِ ِ َ ﴾)ا .(١٣: )*( כ
ا
م ،א
اﻟﻬﻮاﻣﺶ:
) (١ا כـــ ا
ا
دار ا כ ا )(٢
/ا
אئ ،ـــ ح و
ا
א
ب. ا כ ر
،٢٠٠١ ،
ـــ
وت ،אن ،ج ،١ :ص.١٦٦-١٥٦:
אح ) ،(٢٠٠٦ج ا אه
ا آ ، ) (٣إ ـــאد ا
ا ـــ
ا
אن ،ا ردن،
ـــ إ אظ ا
ا כ ـــ
د ،٥٥:ر
)ت ١٢٦٦ـ( ،دار ا כ ا
ا ا א
ا
وا
،١٤٢٧ص.١٥-١٢:
ـــ ح ا כ ،
٤٥
ر
ـــאن ا
.
אرف ـــא أ ،٢٠٠٩ ،
-ا
وت.
د )٢٠١٢ (٢٨
ا כ ـــ ن، ٍ אل أ ـــ
כـــ ن إ إذا ـــ إ
ا إ
١٥٠כ
ـــ כ
ا ـــ
،
א
أن ا אس وره -כ
-
ـــ
أن
כ
כـــ ن ـــ ا א ا ا ـــ כ ا אئ א ًא א כ ـــ ـــ
ا
ج ها
ر ،و
ـــאق
و כـــ ا א ا ـــ
ا
ـــ
ـــ ،إ ـــא
ـــ ا ـــ ذج ا א ـــ
ـــ ـــ
כאن ا
ا ـــ ـــ
ات ا כאن ،وا اص ا
ت أر ا א
-ا
א
ًئـــא دا
ـــ زت
.
ا אن
اﻻﻧﺪﻓﺎن
و ا
ـــכ ن
وا زد אر
ا
أ אق ـــ א
أن
ار.
ـــ ن כ כאئ
ا אت إ ـــ أن ـــ
ا
وا
ا ا
ـــ إ د ًא
ان إ ـــ ا
ـــאء ا ات ..وذ כ
د ا
ها
ـــאن..
אن ا ـــ م ا אن ا
ـــ
כ א
أ اده כ א א ـــכ ا ى
א ا
אري،
ـــ א ـــכ
إ ازات ـــאכ ا
ـــ د ت ه ا אط ا ،ا -כ א رأ אّ - אو ـــ א ،א ً א כ א כאن أ א ا א ـــ ا אرئ ا ـــאن ـــ ُ ا ـــ ي أ ه ا א ـــ א ذ ـــכ ا אء ا ي א .ـــ ـــא ه ـــ ه ُ ـــ ار כאئ א א و ـــ א א .ئ ل ـــ א ـــ أرض ا ـــכ ا כאئ אت ا د ـــ ّ ل ف ا ـــאر وا ـــ ل .وכ א أن א ـــ م ـــ أ א א ح ا א
אن כא و
َ ا כאئ אت ا د )٢٠١٢ (٢٨
ـــ כ ن ا אس אد ) (Cratonsا
ا رض،
אت ا
כאئ ـــאت ا
ر ذرا ـــ د
أ אض ا אرات ا
א
ـــ
אر ،أي א אدل
ـــ
ـــ ات ا ـــכאن ،وכאن ا אس
ـــ د ـــ ـــ ا رض .و ـــ ا ا رض، ـــ ا ا ١٢٠ أ ـــאق ا رض ـــ إ
ـــ ة ،ا ـــ ا ـــ
ا
ا
ـــאج ذرا
אن
و ُ
א
כ
ـــ
ا
٤٤
א ًא
ّت א
ُ א ًא ـــכ ا ـــאل ا ـــ ح ا ـــ ا ي
ا
א א دام
אت .ذا
א ـــאر ًא
אئـــ ا אن ،כ ـــכ
אة
ار ه
כ ا وا
כ אت ذ כ ا ـــ .ا ـــ ء ا ي ـــ ـــ ـــ و ـــ ـــ .و ـــ ا ا ا א א א ا ار כאئ א ا إא وا ـــ ار ا כאئ אت ا א ا ر א ،כ א أ א כـــ أن ـــ א ـــ ا אرات ا אئ ـــ ا ا אع ـــ أ א .و ـــ ه ا ا ا ـــ ا .و ا אرة وכ כ ارة ر א ـــכ א ا ـــ إ ازات כאئ ـــאت ـــ إ د ه ا ئאت ا ء ا כאئ אت ل א א وכ כ ا ه ا אت ،ـــא د أ ـــכאل ا אع ا .و א אم ذا א ،وا ـــ כ כ ا ام أي ـــכ כ ا כ אت ا א ا ى. ق א أن כאئ אت ا ـــ ا ر ـــ و ـــ א ـــ ـــאت ـــ ه ا אئ َ א ـــ و ـــ ـــ ا ا ـــאس ،א و ـــאط ا א. ـــ א ا ـــ ور ا א אت ا אن ،و وا ا כ א أن ا אت א א أز ا ا אت ا وف ا ئ ـــ ، ـــאن ـــ אت ا ،ا ـــ اص ه ا ـــ ا כאئ אت ا ّ أي ـــאرئ א ـــ أכ ـــ א א ا אء. روا وأد .و ا ـــא أدرכ ُ אن ُ א ا אل درا ـــ ﺑﻴﺌﺔ اﻟﻠﺆﻟﺆ واﻟﻤﺮﺟﺎن ،ـــ إ אر إ אدة ر ـــאن( ـــ ان )ا ـــ وا ـــ ان ا ـــא ئ ـــ ح ا א ـــ ا ـــ כא ـــ ا ا و ـــאط ـــא أن כـــ א ب لا ا ـــ ا ـــ ا ـــ ات ـــ ـــ ا ا ا ا را ـــ ا و ـــ )أي ـــ ا אرات و ث ا אر ا ـــ ه ا א ١٢٥ـــ ن ـــ (. א אن در א ا ات، א כ ّن ـــ ا و ـــ ُت أن ا ا ي כ אت ا ا ـــ ار א ـــ כ ـــ ـــ ـــ ا ا ـــ .أ א כ ا و ـــאط ـــ اع א א אت כ و א כא ـــ ـــ ـــ ا ـــ ة ،ا ـــ ا )(Polypiers Lamellaires א ـــ ا ـــא ا אئ כ ـــ ة ا ات ـــ لا ام وا כ ا وا כ אئ ـــ כא א ـــ ا ـــא ا כ . ـــא ا אر ـــ ا ـــאر أو ـــ ـــ ـــ ـــא و ـــ ا د ـــ ا ـــ ات ا אر ـــ ا ـــ ى، ، ـــ ا ا ء אئـــ כ ا א ـــ ى ا כאئ אت ا א ـــ ا ـــ أ א ـــ ـــ أن ا ـــאء ا ا وا ـــ א ـــא כ دا ـــ ـــ אت א ـــ .إ أن אن ا כي א و אك. و א ا אت ا ا אج א ،כ ا ا ها כא אن ّ ب إ ى ئـــאت ا وج ا و ـــ ا א א ُـــ ا אرات ا אئ ا א ، ا כ ـــ ا כ و אئ ، ـــאه ا ـــ ا ـــא ـــאه ا ـــ ا א ـــ אن ـــ א أن כ ـــ ا אن ) (Endobenthiqueכאد כ ن אك و ا אت ا ـــ ا ا ـــ ُ أن ه ا ـــא ـــ א ـــ .و כـــ ا א ـــאم ا و ـــ ا )(٢ ـــ ا ـــאئ . إ ا ًّא ء ا כאئ إ د ذا ـــ ، ا ا ، כא ـــ אن ا ـــ ا ا ـــ اع ا ا ـــ اره .و أن כ ه ا و ـــאط א ـــ ذي ا א אت אر و כ ـــ ا ـــאت ا أכ א ّכ ا כאئ אت ا ، ا اا اء ا כ . ـــ ـــ ه ا אכ ا ـــ ا ـــ ات ا ـــ أن ـــ ات، ـــאف ا ها א א ـــ إ ـــ ات ـــא ـــ ات ا ـــ وا .ـــאك ا ـــ ا ذرات ا אت ا אس -ا ي أ ـــ א -أ ً א כ ـــא ا אت ـــ ـــ ـــ ـــ ا ـــ ا
٤٣
ا
ا א
-ا
ـــ ًא
د )٢٠١٢ (٢٨
ـــכ
ا ـــ ب ا ا و א ـــ ا ـــ ي א ـــ ا אدي ،إ أن אء ا ـــ م א אا و إ א ـــאن ا ـــ ا ـــאد ا כ ن ا ار ا כ ـــאل ا ـــ ي .ـــכאن ذ ـــכ إ ا ًـــא א ـــאح ا ـــאن أ ـــ ار א، ـــ أ ار א ا ا و ـــאت ا إ אر ا א א ا אر ا כ ا ـــ ار ا אכאة אذ א. ،א و ـــ ـــ ه ا אذج ا ـــ אة ـــ ا ئـــאت ا ص א א א ـــ ا ا ـــ د ت ـــ ُ ـــ أ اع ا ـــ כאت ا ـــ . ا כאئ אت ا أ אط אر ـــ ا ا אل، ُ א و ـــ ا אذج ا إن ا ـــ א אت وأ ـــ ار إذا ا ـــא א ي ـــ אئ ـــא ـــא ا ـــאن -و א ال- ق ا א ـــ و א א ـــ ـــ ا כ אل ا ،و א ـــ أن ـــ أ א ُ . אء ا ا ـــכ ري -ر ـــ ا -إ ى ـــ ل ا ـــ א כ ـــ " :اد ـــ و دك ـــ أرض ا ـــ ل ..ـــא אا ـــ כ א ـــ " (١).و ـــ ـــ ا ي ـــ ـــ ل ا ـــאء ا א ـــ ل؛ ، د ـــא إ ـــ ا رض و א ـــ א و כא ـــ א ـــ ا أن א ا אن و َده .ا ل ا رض ا أن ى כ ه، ده و ـــ ا ـــאن אء وا אرات إ ا و ـــאط اء و ا ا ـــ א ا ـــכ ..כ ا رة ـــ א ا وء و ا א ا א א א -أن כא ا ر א א ،و ا رض ا א ة ا ـــאכ ـــ أرض א א ا ة ا ل ا אر و ا אح ا ار ا א ـــ א אت כ א أن ُ ـــ ي ا ـــ و ـــ ا ار. ل ا ات، د ا כ لا א و א ـــכ א ـــ ل ا ـــ ا ـــ ي ـــ و כـــ כ ةا و ا כ، ا و اره ذن ر א .و א כ א א و ا כאئ אت إ כ ا ي ا أ ا אد . ا ئאت ا ا ا כאئ אت ا אئ ة أو ا א أو ا אر فا ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
٤٢
אرة
ا
ـــ ا ـــ א
ا أو أن ا ـــ ا ا
ا ا א ار ،ن ا ا ا כאئ ـــאت ا ور ًّـــא و ـــאط ا א -ـــ ـــ א ،و א ـــ כ ا ـــ ـــ ا ـــ وام ّ ا و ـــאط ا ات ا אه ا ـــ א ـــ א ـــ א ا اب أن ـــ ـــא .ه אئ א و א ا ـــ ا אت و אئ ، اا ار א א .و أ ا כאئ ـــאت د ا اا אن כ وا د. اا أ أ ار ا
أﺛﺮ اﻟﺨﻤﻮل واﻻﻧﺪﻓﺎن ﻋﻠﻰ ﺗﺄﻟﻖ اﻟﻠﺆﻟﺆ واﻟﻤﺮﺟﺎن
אن
ات ا ا ـــ وا אن ـــ أ ـــ ا ـــ وا وا ً א כא ا א ا ـــאن ،وذכ א ا א אا א א א ـــ ا אن .ـــ ه ا אئ ا א ـــ א ُ ـــ ج أ אق ا ، ر א و אل . ـــ وط א ـــ ا ـــ وف د و כـــ ن א أ ل ا כ אت א א כ ئאت ا כ אت ا כ אئ ت ـــ وط אئ وכ אئ إ إذا א כ ـــ ـــ ا ي أ א ً ـــא א ـــ ار ا و ا ا ي כ ن . ر أن ا ف ا ـــ ي، ـــ א ـــ כ ً א أכ כ ن ا כא م ا ي زه ا אر ل ا ف .و א زاو ـــ ـــ د ـــ أن ـــ ـــ אع ا ،إ إذا כ أن ـــ ا ا ف أو د א را ـــ כ ـــ ـــ ً ا א ًא כ و כ כא ا ا ـــ א ،و כ أن ا ـــ ر د ة أو ا ـــ .و כـــ ا א ا ـــ ات ا כ אئ ـــ وا ا ـــ ل ا א ـــ ، ئ. ة ا אرة ـــ د ًא ا ـــכ ـــאن أ ـــא ا ـــ ي א ـــכ ـــ כ אت ـــ ـــ آ ـــ ،و כـــ א ـــ وأ ت . ـــ ا אت א ـــ د ـــ אع ـــ ا أ ـــ ـــ ـــ أ ً ـــא إ ـــ از ـــכ אن א כ ّن ا وف אرة ا כ ا אر ا ا ئ وا אدئ כ د ر ا אر أو ًرا ا אه ا א ا
ﻗﻀﺎﻳﺎ ﻓﻜﺮﻳﺔ
ﺩ .ﻋﺒﺪ ﺍﻹﻟﻪ ﺑﻦ ﻣﺼﺒﺎﺡ*
ﺍﻹﻧﺴﺎﻥ
ﻭﺍﻟﺒﻨﺎﺀ ﺍﻟﺤﻀﺎﺭﻱ ا ئ ا א أ אس ا כ א א ..و ا ئ ـــאري و ـــא أن ا ـــאء ا ة، כ ا ـــ ائ ا ـــ אو ا ا כ ن -و َ ا ئאت ا إ إدراك ا ا אذج ا ـــ ن ا כאئ ا א ئـــ ا א ـــ ـــ א أن وا אح ا ار ا ات ا ا ة כ ا ا כאئ َאء ذا אء ـــ ً א ـــ ًّ ا از ًא ِّ אت. ا ا
اﻟﺒﻨﺎء اﻟﺤﻀﺎري واﻟﺒﻴﺌﺔ א ئ و اכ ن א אء ـــ ا אر ـــ
ح אم אري ،و אء ا אن. رأس ه ا כ אت ا ُ َ ـــ ُ ه ا ـــאن ا כא ـــ ،אءت ا כ אل، ا אن ًّא ًא א - ا ا כ אل. ا ـــאرات ا אر و إذن، ُده. أن ـــ ًא א و אك ،و ل כ א ق ـــ ًّא
ًא
ًّא
ر، אري ا ا אء ا כ אم ُ ،כ اا אء ا כ אل ا א .وכ אء َאد אرات ة ا אت .כאن دأب ا ام ا ر ا ودة راכ و ً א ـــ ا ا ا אء ا ـــ ،ا َ
٤١
ًא
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ـــ ا
ل
ـــא إ ر ـــאرا ـــ ا ـــ ع ً ه א אن. و ا ي ا ا واء ا و وا ا אن אذا ا אل א ـــ ا כ ـــ ا ي ـــ כ ا ـــ و رب ا ـــ אوات وا رض و א ا ـــ اء وا واء؟ אذا ؟ وכ אرا ه ة ً ـــ ع כ ِ ﴿ :إ َّ ُ َ ـــ ْ َ َّ ِ َو َ ْ ِ ْ َ َِّن أ ا عو ا َ َ ُ ِ ُـــ َأ ْ َ ا ْ ُ ْ ِ ِ َ ﴾) ـــ (٩٠:وכ ن ا אة כ א כ ـــ ا ى و ـــ ...وכ ـــ ـــ ور ـــ ا א כ ـــאت ا ا ـــ ا ـــאن وכ ا ل: אت ا כ ب א ـــ ا אن و أ ـــ ـــ ـــכ ِ ِ ْ ِع ا َّ ْ َ ِ ُ ـــא ِ ْ َ َ ِ ﴿و ُ ـــ ِّ ي ِإ َ ِ ـــכ ُر َ ًא َ ِ ًّא َ َ ْ ْ َ ُכ ِ َوا ْ َ ِ َو َ ِّ ي َ ْ ًא﴾) .(٢٦-٢٥: ا رواح ـــ כ ا ن ،ـــא ا ـــ ب و د ا ـــ وا ـــאء وا כ ه وا אق و را س א ا اכ א ا وا ور… و כ א اه כ א اه ،و כ ا ي ل إ ر אه. ًא כ ا ن ،א ا ان أ א א ...כ ـــ אء ـــ اض א ع ا אد ائ ـــ ا ـــ ة ا כאء ا א ـــ ،ن ـــאء ا وح א אء ا ض ،و ن כ אت ا ا را و . ا اء وإن ا أכ ًّא כאء אد ً א א ـــ ً א نا ـــ כ ً ـــ ا ا ،و ـــ ؛ ً ـــא ى א ن ا ذن أ ـــ ً ا ،و ا ا ـــ ي ـــ ـــא ور ا أ ً ا ،و ـــ ه ا ـــ ن ا ـــ ً ا ـــ ا ـــ א ...و ـــ ذاك אإ ـــ ـــא ـــ ا ا رض ...و . و ئ ا אذ أ ،ئ إ א ـــ כ ًא א ـــ ً א و ًא ـــכ אכ א ا כ ًאء و ًאء و ًאء ...وا א א כاכ و دك א أכ م ا כ .
)*( כא
وأد
ا
ا א
.
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
٤٠
ﻣﺨﺎﻃﺮ ﻭﺑﺮﺍﺀﺓ ﻣﻦ ﺣﻮﻟﻚ ﺻﺮاﻋﺎت، وإرادات ﻣﺘﻘﺎﺗﻼت... ُﱡ ﻳﺼﺮخُ ، واﻟﻜ ﱡﻞ ﻳَ ِﻀ ﱡﺞ.. واﻟﻜﻞ ُ ِ وأﻧﺖ ﺣﺎﻟﻤ ٌﺔ ﻛﺎﻟﺰﻫﺮ، ﻛﺎﻟﺸﺬى.. ﻃﺎﻫﺮٌة ﻛﺎﻟﻨﱠﺪى ،ﻋﺒِﻘ ٌﺔ ّ ِ ﻣﺸﺎﻋﺮك، وﻛﺼﻔﺎء اﻟﺠﺪول اﻟﺮﻗﺮاق ِ أﺣﻼﻣﻚ... وﻛﺎﻵﻓﺎق اﻟﻮردﻳﺔ ***
ﺃﺩﺏ
ﻟﻴﻠﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺍﻟﺴﺒﻴﻌﻲ*
ﺍﻟﺪﻭﺍﺀ ﺑﺎﻟﺒﻜﺎﺀ א
ـــ
ا כ ـــאت ا א
אر כ אء وا כא א ا
ر ،ـــא إ ـــ אإ
א ق
ة ًّא و
ا وا ـــ ا ـــ
ا ـــ " ـــ
ـــ ل א
אه" ـــ
ا
ب
و ـــ
نو
א
ا و
ا כ אئ .א
)رواه ا
ا
א ـــ و
ا ـــ
כ ً ىأ
א ذ
ـــ ا ـــ وح א
،و כ
ا ـــ
א
א
א ا אر، ـــ وا ً ا
ـــ إ
م
ة وا ـــ م" :ور אري(.
عا
رة ا و ً
ـــ ا ا
دة
א وأ ائ א.
ن ا א ـــ
ـــא أن כ ـــ ا ا
ا
אا
ة
א
ىا
وإ
أن כ ن وا א
ـــ ق ا وح
"
ذכ ا א
ع...
אن ا אء ًّא و ا א وإن כ כ
כ أن ـــ ة ا ور
א ًא
ًא إ .
ا ا ـــ ،
٣٩
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
א
ا
ـــ ا ـــ و ا ـــכ و א ـــ ه א و ـــ ـــאء ا ا ـــ و ـــ ا . أ אم ا ا אن ככ وى و إ א إزاء ع אب ا ـــ ا ـــאن أو ا ـــכאن. ا ـــ ـــ ـــ ز ا א وا ـــ ط وا ان כ אرة أو ر أو אم
ـــאء ا ا אم ا ـــ ي כ ا و א ـــ وإ כא א ...و ر ـــא ،ا ـــ وا אء ًא א ا ـــ وا א اا . אدة ا ـــ ح... و و د ا ح أو ا ن כ א د א ـــ إذن ار ـــ وا אכ ، ـــ أ כ ا א فכ א و א ـــא و א א و א א .
ا ا ـــ א و ـــ ة ا ؤ وכ א א ـــ א ـــ ل ـ" س رכ ـــאرت" ر ـــא ،و و ا اوج ـــ ا כ כא ـــ ا ـــ ا אن ا ا ا ـــ ـــ " ،و ـــ ز ا ،و رؤ ـــ ا ـــ ص وا אدة أداء ا אد و כ ه و א ا אة ا אن وا اث ا א ، ها ؤ ا כ أن . אت ا ا כא ا ا وا כ ،א دإ ا ا و א و ةا ؤ ل" :إن ى ـــ و ة ا כ ة ى " رכ אرت" ا אم ـــ " و ث و ـــאئ " :ا ا אن ا ـــ وכ כ ا כא ،و"ا אع" و כ ـــ ا ـــאم ا د א ـــ ،و"ا ـــ ء" א ـــ ـــ ا ـــכאن ـــ ـــאم ،و א ا ا ـــ ود و ـــ ـــכ أ ـــ ان ،و ـــ ا כא ـــא ـــ ". ا رإ ا ا כא א أو ر א ا ن ذ ـــ و ه ا ـــאئ ا ث و ـــכ وا ،כ א أ ا ـــ م ـــ ا אرة وا ا ـــ ا ـــ ود ا א ـــ ـــ ا ـــ وا ـــאة ،وכאن ا ـــ ـــ أ . و ا אم ي א (، ا و )ا ا ر א אا و ، ا ا ا ـــ אت ا أو א ـــ א אت ـــ وا אت ا ا و ا ورة א ا ا א . ا
نا
ا
،כאن
و ـــ ا כـــ
ر א
ا
ـــ و ـــ
ا
כ א وا ف
ا אر
ا
وا
وا
ـــ ،ا
،
כ
ا
را ها
، ـــ ل إ ـــ
ـــ ا
ـــ ن "ا وا אرة ،כ ع ـــ . ً אن
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
٣٨
ا
إن ـــ
،כא
و ا
אط א
و
אب أو ا אر. ا
أ אق ـــ אئ و ا
אق
א
א
،أي إن ا
و א وا א א ا
ـــכא
אت
دة
ـــ אء
ي
ـــ د א ـــכ و د ـــא כ א ت ا
إ אر و
د
ـــ
ا ا ـــ
ـــ دات ا ـــ ا
ـــ
وا ـــ ا
ا ـــ כ ا
ا
ا
ة وا כ ة وا
،
ا
א ًא
ـــ
ا اכ ة ا א
ـــ
ـــ
وا
ـــכ أن
א
ا
وا אر
نا ا
و
ا כـــ ي إ ـــ . ا
ا
اכ
א ا ـــכ ا
ا
א
ـــ ا
-
،
طا
אء ا ا כ ـــ
، ا
ـــכאل ا
ـــ
ر ا אن وا כאن ،و אر
א . أو أ ـــ ب
ً א.
כ
وا
כ ا ؤ ـــא ا אورائ ا א
و א כ ـــ
כ א ـــ ا
כ
א
ـــ ل ا ر
)*(
ـــא
،אد اכ ـــאف ا א ن ـــ
وا
ن
وا א .
و
ا
دون
،
ف כאن وز אن إ א א ،أو
وا א
א
ا ا
א أي
א אا
را
ـــ أ ـــאق
أ
ـــ ا ا אم ا
ـــ و ا ـــ ـــ ا
אر
أو ئـــכ ا
כ أن כ ن
א
أ
ـــ אت
ـــאدة
ـــאط رو
כ
إ ـــכא
ـــאئ ة
ـــ ا
ا ـــ
ـــ ا
،و وف
رإ
ـــ א اכـــ ة
ا وائـــ .כ ا ارث ا ا
ـــ و
ا ا
ـــ
ا
ا כ،
ا ـــ ر ا
אط ا
ـــאس أو أداة ،כא
ـــ ن ا
א
ً א وا ً ا.
אن ـــ ى ـــ ه و
ـــ و ـــ
כ ـــ ا
ـــ ا אورائ ـــ ا ـــ
أن כ ن כ زوا א א و د ا א و
وﺣﺪة اﻟﺮؤﻳﺔ
ا א
ـــכ أن ا ـــ ا
وراء
ز
ا
ـــ إ א ت دا ورة
א ـــכ
ـــ ا ـــ ا أ
ُ /אن.
ا ـــא ا
ا ـــ ـــ ا אن ا ا
ـــ
ـــכ إ
ه ا ـــ ن ،ا כא א ا . אوز ا כ وا
ﻟﻐﺔ اﻟﺸﻜﻞ وإﻳﻘﺎظ اﻟﻌﻴﻦ
א ـــא ،أ כ ا ن
ل
، د א ا ا אد א ا כ و و دة أي د ط وأ ان ـــ כا إ ط وا ان إ د כا ر، ا א ا ، أو ـــ أو א ـــכ א ـــ א " رو א وإن ت آ " ا ا כ ـــאن ا ،و ا وح" و"ا أ أو "ا . " כ א أورده ا ا أو ا ا ـــ ًادا כ ً ا ا ا ـــ ا ـــכ و ـــאظ ـــ ا ـــ ،ن ا ـــ رك א ـــ وا ـــ ة ،ـــ ا ـــ س א ـــ أو ا ـــ ا ـــאل ،و אو اء ـــ ا א وا אب ا אئ -כ و ـــ א א ،ـــא א أو ا ا ـــ أدت إ ـــ ائ أو ً . ل إ ا אن ככאئ ًא א ـــ ؛ أن כـــ ن א ـــ א א أن أ وإ ـــאظ ـــ ا ك وا א ـــ وا ـــ وا ـــ ن ا ـــ وا واכ אل ا ائ ة وכ ا אم ا ح و אت ا وا ـــאر ا א ـــ ،و א א ـــ أن أ ا ـــכ ا ـــ ي כـــ :כ ا ا ـــ ـــ ن .وا ـــ ال ا ي כ
ى؟ و :אذا ى؟ כ ا ؤ ره ـــ ا ا ـــ ـــ ع ا ؤ ،و א ـــ إ ا ـــ م ا ارس ـــ وا و ،ـــ اء ا ـــ وا א ا כ ا ـــ ا ا ول اء כא إذن ،ا ا دب أو ا .א א أو ا وق أو ا ...وا אل ا اءة أو ا ـــ א ـــ כ א أو أداة ا أو ا ـــ أداة ا ا ـــ ا ي כ ـــ ـــ ا ـــ ن ،إ ـــא ا ـــ ف ا و ـــ .و دات و ا ـــאن ככ ـــכ و و ـــא و ود و ـــאم ،כא وف ا ـــ ـــאت وا ز وا ا כ ـــאت وا ا ـــ وا אرات وا כאت ...وذ כ א ائ א אم אص כ
٣٧
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
א ة
أ ـــא دا ـــ ـــ כ ـــאت ـــכ ا ـــ ن ـــא ا א ،و ـــ א ا ـــ وو ـــאئ א ،כ ن و ـــ ـــ ا ف ـــ ا اض .أ א ا ـــ כאن כ ـــ ـــ ا ـــ ار ا א אت ـــ و ا ـــ ا א وا ـــאح و ـــ ا ـــ ا א ـــ .ـــכאن ر ـــ وا ـــ ي כ ن أ א ًـــא إ ً אِ ﴿ :إ َّن ا א ـــ ـــ ا ا א אت כאن ا א ً א َ ْ ـــ َ ا َّ ِّ ِإ ْ ٌ ﴾)ا ات .(١٢:ور כאن ،أ א ا ـــ אل ا ـــ ـــ ا ر ـــ ا ـــ ق. אن ا א ـــ ا אدئ ـــ כـــ ة ا و ـــ ـــ ا ا ـــאر אة ا ـــאن ا ـــ و כ ن و وا ا א ـــ ًّـــא و ًّـــא ،وا א ًّא ،و א ًّـــא .و ذ כ ل ـــ أ أ "رو وا אة ا כא אرودي"" :ا ا א כ ، وا ـــ ا ـــ א ا ـــ ا ". ةا ل ئ אا א و ا إ
اﻟﻤﺮﺋﻲ واﻟﻼﻣﺮﺋﻲ
ا و כ ـــ ا ا ـــ ا ـــכ وا כ אة ا אن ا ـــ ،ـــ ا אن وا כאن إ ـــ ا إ ـــא ت دا ـــ ـــ ا ـــ ا כ ي ا ـــ ي ا אر ا א ـــכ أن ،وا ي ا ـــ א א כ ًا ور ، א ا א ـــכ دا و ،و ـــ ك א כ ا ـــ اء ا ـــ اءة ا א ـــ ا ئ ا ئ ـــ و ا د ن א א ـــא ا כ ـــ ـــ ،و ـــ ذ כ ـــ اכ ـــאف ذ ـــכ ا ا ـــ ا ـــ ا אورائ وإ אدة ا ـــ ا ئ ،أي ا ـــ اء ا . ذכا ـــ ـــ ا אورائـــ إ ًّـــא ـــ و ـــא כאن ـــ ا ا ـــ א ـــ وا ل وا א ـــ .وإذا ر ـــ ،ـــ و ذ ـــכ ا אل ـــ و כ כא ـــ ا ـــ אت ا ذכا ا ـــ ي رכ ا اس ،ن ا ـــ م כ أو כ א ـــ ا ( )ا ـــאل ا ي رכـــ ا אن وا אء وا ى وا א وا כ م. ه
ا
ا א
-ا
ز ـــ
د )٢٠١٢ (٢٨
٣٦
ر
وا ـــ ا אم ا ا ـــ أن ذ כ ا אل ا ـــ ود א -ـــ إدراכ ـــ ا اس -כ א ـــ ة دون أن כـــ ا ـــ ،وإ ـــא رכ ا ا ـــ رכאت ا אر ـــ ـــ ـــ ذ כ ،ـــ ان. وا ا
اﻟﺠﻤﺎل اﻟﺤﺴﻲ واﻟﺠﻤﺎل اﻟﻌﻘﻠﻲ
،
رك א إ أو اس ن ة ا
، ة. : (
م :אل א أ ان إدراك ا אل ا وا ـــ رכ ا و ـــאل ـــ .ا ول رכ ا ـــאل ا ـــ ة ـــ وכ ـــ ا ـــאم ا ا ـــ ـــ )ا ا א ـــ "" ،ا "ا ـــ ة ا א ـــ أ ى ـــ ا أ إدراכא ا " ،و אل ا א ا رכ א أ ً إدراك אر .و ة ا ـــ ـــאل ا ر ا א ـــ ة ـــ .و כـــ ا و ا أ ى وأ ـــ ا ا ـــ ر ا אت ا ـــכ ا ذ כ ا ـــ ـــ ا ـــ ا ـــ א، א أو ا ا א وا ـــ אب ا أدت إ ـــ ائ أن כא כ ا כ אل ا ؤ ذ כ ا ـــ و ة، وا אع .א رك א ا ـــ ا אئ ا אل. س א أو ا ا אئ را ا و כ ا ر ا ا ـــ א ا و ـــ א ـــ .إ ا رة ا ء ا ن ا אن ا ن ا אن ا ،و ،أي أ ـــ ه أو ـــ ءآ ، ما ء ،وا ا ما إ ،أ ـــ ا اف ا א أي أن ا ـــ א ا כِ ِِ כ أن ـــ א﴿ : ا ٌء﴾)ا ـــ رىَ ﴿ ،(١١: אر﴾)ا אم.(١٠٣: אر َو ُ َ ُ ْ رِ كُ ا َ ْ َ َ ُ ْ رِ ُכ ُ ا َ ْ َ ُ ـــ أ ـــ כـــ ا ـــ ـــ ورأى ا ـــאن ا ـــ ا ا אن א ى ،وذ כ ا א ا وا כאن ا א אئ ـــ و ا אل ا .و ا א אت ا ا وا אرة وا כ
אرة ،وכאن ا ا و א כאن ا ـــ م ـــ כ ا ا ـــ ا ا ا ـــ م ،ا ـــ א وي ،و ي وا ـــ ا א ا ـــ אء ا ا ًرا ـــ ا د ـــ ـــ إ אر و و رכא א. א ًّ א ق ـــא ا א ا ـــ ـــכאن ا א ـــ ـــ ـــ إدراك ـــכ ا ـــאت وإدراك إرادة ا א ـــ ـــ כ ا رادة و ـــ א ًا و כ ،وכאن ا آن ا כ ـــ ا رض ،ن ه ا رض وا א ا ـــ ي أ א א אت ا ا ا אء ،و א ، כ א ًـــא א ً ـــ دراك وا א ـــ وا ا כـــ ن و ـــ ا אء و א א ا ـــ אل ا כ ن כ ـــ دع دا إدراك ه ا אء. כא א ا א אري ا ـــ م- ا ـــ -ا وכאن ـــ أ ا أ ـــ ب ـــ د ا ـــכ ا ـــ ي ـــ ـــ ا ـــאدئ ا כ ـــ ،و د כ כ ا אدئ ـــ א ـــ ا ـــאرة أو وا ها ن א دا ا כ א ا ن. ا כ وا ـــ ا ً ـــא ـــ ا ـــ כـــ ة ا ـــ ا إ ـــאن א א ،و א د ـــ ا ـــאة وا ؛ ا ي ا ـــ ا ،إزاء و ـــ ان و ا ـــ ا ـــ د ـــ כ ـــ ء َ َ ْ َ َ ﴿ :ـــא ُ َ ُّـــ ا َ َـــ َّ َو ْ ُ ا ِ﴾)ا ة َ ﴿ ،(١١٥:ـــ ُ ِ ِ ْ آ َא ِ َא ِ ا َ ِ אق َو ِ َأ ْ ُ ِ ِ ْ َ َّ ا אت ا כ َ َ َ َّـــ َ َ ُ ْ َأ َّ ُ ا ْ َ ُّ ﴾) ـــ ،(٥٣:وا إزاء دכ א ا אن وا כאن ،وا כ ا وأز وأ ا . و
ﻣﺒﺪأ اﻟﺠﻤﺎل
وأ ا ـــ ا إ ا
ـــ
ا
א
ا
ع ا ، אم ه ا ا ـــכ ،و ل إ ـــ ا أ ـــ ا ـــ ً ـــ ع .א אل ـــ ا ن ن أو ا ا ـــכ وا אح אت ا و א ا د א כا ـــ א ، ـــ א א و ر א ـــא ا ـــא ا ـــ س و א ا وح ـــ ة ا ـــ כ ـــ ر ا ـــאء إ ـــ ًא ا ـــ ت ا א، א ـــ א و אئ ـــ ا אة. ـــאت ـــ ،وا ا سا "" :إن و ة ا ل " אر " כ אب "ا ا
ـــ
ا أو א ، ا ـــ ـــ ا ا ـــ ا א ـــ و כـــ ار ا אد ا א ". : ا ا " א "ا وכ ـــ א אل، ـــ א ـــאت ،وا אت "ا ـــ ات ـــ ـــ ـــ א כـــ ان وا ـــאر ،ـــ وا ـــאل و ـــ ،و ا אل ر ا ـــאت אر ـــאع ً א. ًا ة ـــאر ا ـــ ا אت، ا אت م ا ـــאت ،و ا ـــאل م ا ات" )ا אت ا כ (. أ אم و ا ات ا ا ـــ א، ـــ אت ذ ـــכ ا ا إ ـــ ا א ،و א ا אن ا ـــ ً א إ ـــ ًّא א ًّא، ا ي ره. أ ا ا ل ذ ـــכ ا כ ار ا ي ا כ ـــא כـــ أو א א אت ـــ دة ـــ ـــ ا ـــאر ا رة ـــ ة .و כ ا ـــ ا ـــ ،إ ـــא ا ـــ ر א ،أو כ ر א وا ة اכ ،دائ ة، ًّـــא ،وا ـــאم כ כ ن أ ـــכא ً ً א، ً א، ور ه ا כאل ً אً ،א ...إ ، . ل اכ א ...إ א ا
ﻗﻮاﻋﺪ أﺳﺎﺳﻴﺔ
ا ـــ ع وا
د
ا ـــ ي ا א ـــ ا ـــ ً ـــא، ً ـــא وا ـــ ا ـــ . وا ة وا :ا أ א ـــ ا אم ة ا ن ا ـــ א
٣٥
ا
ـــא א ـــ
ا
ا א
-ا
نا
ـــ
ـــ
א
אدئ
د )٢٠١٢ (٢٨
אت
ﺛﻘﺎﻓﺔ ﻭﻓﻦ
ﺩ .ﺇﻳﺎﺩ ﺣﺴﻴﻦ ﻋﺒﺪ ﺍﷲ*
ﺍﻟﺘﻮﺣﻴﺪ ﻭﺍﻟﺘﺠﺮﻳﺪ ﻓﻲ ﺍﻟﻔﻦ ﺍﻹﺳﻼﻣﻲ ا ـــ ر ا ـــאة،
وا ـــ ذ כ ا ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
אن ا כ
٣٤
אرة ا
ـــ
ا
ـــ ـــ ا ؤ ا ـــ ـــ
ـــ ا א ـــ و
ـــ إرادة ا א و
א،
ها
כ ن ـــ و ـــא
اכ نا ي אة.
ه
א دام ا
ا ـــ "כ
ا ـــ אن؟! إن ا ـــ ا
אر " כאن ا כ ر " אو
" ،أ א ى "
כאن " אو ـــ "
.وכ כ ا א
כא א و א
ا כ "ا
ا
وم ى
ًّא أ אم " وادة" ،وا אر כאن א ًא ا ب ا ه ،وا م ِ ّ
ا אذ "؟! إن ا
ّ
אن ،כ أ ا ا ن وأ ا
"
ن؟! إ
أ
אردا כאن ً
ا
أ אض ا
א ـــ ..ـــ أ ـــאح כא آ א ـــא وأ ز
و ـــ
א
..أ ـــ ّ
כـــ ا ـــ دכ ّ وا ـــאرت ا و אع ا ا
اب
اء..
אا
وا א
ا
אرج
א ـــ أن ا
כא
ا ـــ ود،
אع ا
אر א.
אا
ـــ ال ون ..כא ـــ ا
أن
א أن
כ ا وا ا وا א
ا ـــ اج..
..و
،
ـــ ها א
أن אوم إ אئ א وإ א א أن ا א
א .وا
ـــא כ
אئ
ـــ אئ
،و ـــא ا א
כא ـــ ت ً א ..כ א א ـــ ً و א ا אئ כאء أ אم ُ ِ ا ا َب وا م ً א. ا א و ـــ ُ أن أ َـــ ا ـــ ا אء ،وأ ـــ ا ُّو أن َ ـــ َ أ א إ س.. ً א وכ א ا אء ..כאن ا אن ّ א و ـــ ـــ ـــ ا
ح ا כאء
אر .وإذ ـــ
א
ٌ ـــ ا ُّ اح :
ـــ ،و א
أ אب ا א
و
א
ا ُ אو وا ُ د ذرا ً א إ وا د ذرا ً א إ
ـــכ ا א א
ـــ ع وا
ا כو א ـــ ّ ا ـــآذن ر
א
א
رو
ا
،
כ
ء ،إ
ا
ه ا ئ ِ ) ...א ـــא א א ـــ .أ ـــ ، כ
ج
د
أن ا ،و
אرع أ
אכא
ا
ر
دوا ودوا ،إذا
ـــ
ت ـــ אؤ א
ار ا
א א .ـــ ذ כ כ ّ ائ ا אر ،وا م כ
ـــ أن
،
(
ا אض א ز אر ..כ أن وأ
א،
אء وا כ ار،
ا ـــכאء ..כ א ا אر
ـــ
ا אا
ما א
ن
..
א
أر ـــאء أرا
אر..
ـــ روائ ا و ا ـــ ُ ـــכאن א אث ـــ .إ א כ و ـــ رأ א أ ا ً א ا כـــ ُن وا ُ أ أز אء א אك ..و כ א ..و ا وأ
א ..وأ
א ..و
אض و אض אك...
ا رد.. ..أ אد א א אء ا א ُِ ّ ء ا أ אم אب ا ات ا ّ َ ى.. ا رد ّ ا ـــ אء ِ ِ ّف إ ا אرة ا כ ى " ..א ا ز אر א א ،وأ زت ا ردة ا ور א ،و ـــ أ אر ه ا ـــ
ّ אزا ـــא ـــ ل ،و ح ا ـــ ُ כ כאن .إ א ،إذ ئ אك ز אر ا ـــא ،و כא ـــ
ـــ ا ـــ אن .
ا
א ..
כ אل( ّ
د ان ـــאم ر א إ א ر אء ـــא
ـــאر ب א أو َ א א א.
ار
ا אر) ...ر
ـــכ..
ِ،
ا ا
ـــ
ٌم
اد أ אر ا כ ِ ،
!و
وا ُ ز כאئ אت و ـــא
ّ ـــ א
א
כ ر ـــ
ا אق
أ
أ א א. ـــ
ا א
ُ א أي يُّ ،
אرة
אك،
א א ـــא א .א
ـــ ر ،و
و ى أ אم أ
א
ث ا ـــאء ا א !..
כ כ ـــכ أ ً ا .إن ا ة ا ـــ و ـــ
ـــ
از ا ب و
ـــאدع أن
دכא ،و د אر א ًّ
أ ـــאم ا אؤل
א ـــ א א.
ل :א א و ـــ ا
אن
ذ ـــכ ا ـــ م ا ي ـــ أر ا ـــ ا ـــ زئ ً ا ـــ وي כ ،ـــ ا" ..آ ّـــא א ا وح ا ر ـــאء אئـــ ً " :ا آ א ـــא ،و א ا ـــ ة ا א ..آ ّא א ..آ ّא ـــא א .כ א
وا
אכ
א
ور א ـــ
ـــא و
ـــ ك ..ـــ ك أ َ ُ ،وا ـــ كُ ا ـــ ُ ا ئ ـــ .. אء ه ا ـــ
أن
ا כ
وا ِم
ي، ر א
إ َك
ا
ت
،و
ذ ل
ـــ א
َ א אة ـــ ا ـــא ،إذ إن ـــ ك א
ا
ا
وآ אق ا وح،
אء ُار א.
א כ،
ر א כ...
ـــ ء ..و ـــ א وراء آ אل א ـــא و ا
א א א ..ـــ א
)*( ا
ا כ :زاد
اش.
٣٣
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ﺍﻟﻤﻨﺸﻮﺭ
ﻓﺘﺢ ﺍﷲ ﻛﻮﻟﻦ
ﻃﻮﻳﻼ ﺑﻜﻴﻨﺎ أ ـــ و
ت وآ א ِ ـــא ا ا ـــ ا ي ِ ـــ ا ّ " ـــ " ُ " אت ا " ..إن ا כ
ا
א َ ا כאء כאء َر א ..א ا ُ إ א א ا ي אت، ..כ א و ا ـــא ا ـــ ي ّ م ،و َ ر א ا ـــ ي ا ُ ِ ، أوار א .إن ا ُ א ،و ـــ א ِ א ا א ُ אح א ـــא ،כאن ار א أن ـــ َ א כ .إ אت ذ כ ا م ا ي אس ا ت ًא و أن ِدي ا َ َ כ
ىا
..إ א א ا ي
أ
ا
ج
ق
،وإ א א
ا ا
א ًא ..إ א א ا א
ّ
ا ي
أي כ ـــ ء وأ כ כ د ءّ . ـــ כ ا وأي ا ـــ ي ز ـــ أ ٍ ـــאج ّ ، ـــ أ אئ א؟! ـــאت אتِ ... ـــ ٍ إ אع ا אة آ
כ أ
، ً ا ِ ف כ א א.
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
٣٢
ها
ّ אل ..ـــ ـــ ا
ـــא ،و ،و
ذاك
إ ،
ة.
ا ـــא ة "
א" وى إذا
أن
ـــ
א א
ي ًא
ذכ
"Medicinal Food ـــ ـــאرس ،٢٠١١أن ا אم ا אول ا אم ا ن ّ ـــ ا ـــ א ا ـــ ا ـــאء ا אت .وأכ ت درا أ ى ت " "European Journal of Clinical Nutritionـــאم ،٢٠٠٩أن ا ـــ ا כ وث ا ا כאن أ ا ا אم א אر ز دوار ا ز ـــ ا ـــ ن! و ـــ و ا א ـــ ن ـــ ذ כ إ ـــ أن در ه ـــ א ا ـــ اق ز ـــ ا ن أ ـــ ا ت.
ﻫﻞ ﻓﻲ أوراق ﺷﺠﺮة اﻟﺰﻳﺘﻮن ﻣﻦ ﻓﻮاﺋﺪ؟ א
א ً
ـــ
ً ا ـــ
ا
ائ ز
ا
ن
.
زﻳﺖ اﻟﺰﻳﺘﻮن ﻣﻠﻄﻒ ﻟﻠﺠﻠﺪ ﻋﻨﺪ اﻟﻮﻟﻴﺪﻳﻦ כ א ذכ ت درا
ت
ـــ أ
٢٠٠٨ائ ا ـــ
ام ز
ا
ّج ،
ـــ
و ز ـــ
ـــ ا ا
ا
" "Pediatr Dermatolا אدرة
و
نכ
ا ا
ت.
نכ ق ا ـــ
ام
ّج
ه
زﻳﺖ اﻟﺰﻳﺘﻮن وﻗﺎﻳﺔ ﻣﻦ ﺳﺮﻃﺎن اﻟﺠﻠﺪ اﻟﻘﺘﺎﻣﻲ
أכ ت درا ـــ
ت
""International Journal of Cancer
ـــ أ ـــ ٢٠١١أن ا د אن ا ـــ א
وا
אن ا
ا א
ض
ـــ
ـــ
و
ـــאري أ اض ا כ ا
ا
ات ا
ا כ د .
وث
).(Melanoma ز
أ
ا را ـــאت ا
ـــ
כـــ أن
أو ـــ ـــ ر ـــ ل ا ـــ أ ـــ ت درا ـــ
ـــ ن
/ا
ةا
ًّא
،כ أن
اﺳﺘﺨﺪام زﻳﺖ اﻟﺰﻳﺘﻮن ﻓﻲ ﻃﻬﻲ اﻟﻄﻌﺎم ـــאءل ا כ ون
ا
ا و א אرכ . כ ا ائ .. ًئא כ ا و ا אم ٢٠١٠ ""International Journal of Cancer ـــ ت ا א אن ا ًא أ ـــאر إ ا اص ا אدة أوراق ـــ ة ا ن .כ א أ אر אل " "Food Chem Toxicolـــ ـــאم ٢٠١١إ ـــ ا ـــ ور ا ا م وا ـــכ ي ار אع وراق ا ـــ ن ا א ا ـــ ا و א א .و ـــכ أن ذ כ وا ـــ אن و ا را אت. א إ ا א ـــ ـــ أ אث ل و ـــ ،ـــ ا אل ا א . ز ا ن ل ا ام ا ّ ق א אء ة ا אرכ ،و ات ه ا . ا آ אاכ و ا )*( ا
ن כ א -و
ز א
أ ـــ
اا
ـــ ا ـــ ت ـــ
ا
م
אم،
ا אرك ا ي ت ـــ ا ـــ
ق.
"Journal of
٣١
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
-
ة
وأ أن ا
ت درا
" "Epicor Studyا
אء ا ا
אو
ـــ
ز
٢٩,٦٨٩ا أة،
ا
ن وا
وث ض ـــ ا ز
و إ -
ناכ
ا
ا را אت ا
ا اכ
زﻳﺖ اﻟﺰﻳﺘﻮن وﻣﺮض اﻟﺰﻫﺎﻳﻤﺮ ـــ ا
و ـــ
כـــ أن
ا
ـــ ن
ا
א ـــ .ـــ أ
ـــ
ت درا ـــ
ـــ ز ـــ
ا
כـــ أن ـــ ا ـــ ا
ا
ـــא ا
א ـــ
أכ
כ
אول ز
و ـــ אن ا ي وا
ـــ
ـــאم ،٢٠١٠أن
ن وا
ا
ا א
٣٠
ـــ ر
ىا
ل
אض
وث
ت
ـــ ا
أ אرت درا ا
ذכ
אة. إ
ـ""DNA
أ ـــא
أن אول ز
ا
ـــאء ـــאول ٥٠ أ
ـــאء ام
ا
ا
ًّא،
ن
ـــ ا س، ز
ـــ ل إ
ـــ ن
ا
ـــ ا
ها
ة א
ًّא و
ة.
ا
ﻫﺸﺎﺷﺔ اﻟﻌﻈﺎم وزﻳﺖ اﻟﺰﻳﺘﻮن و
ت
درا ـــ
א ـــ ا א
ـــאم .כ ـــא א
ا
ـــ ر ـــ ل ا
ا
ي" :כ ا ا
ا
.
ـــא واد ّ ـــ ا
ت
ـــ ل
ز ـــ
ن
ا
دورا وا ً ا ا א ـــ ن أن ـــ ً ا س.
אم
"وا ّدﻫﻨﻮا ﺑﻪ"
ا
""Osteoporos Int.
،٢٠١١ـــ أن כ ـــאت ا
ا را ـــאت ا אم ٢٠١٠
غ وا ـــ
زﻳﺖ اﻟﺰﻳﺘﻮن ﻓﻲ ﺳﻦ اﻟﻴﺄس
א ـــ .
אم ،٢٠٠٩أن אك
""Nutrition Metabolism and Cardiovascular Diseases -ا
وزول
ـــ و ـــ ف ا
ة ،כ א أ אرت درا
د )٢٠١٢ (٢٨
"Nutrition
ـــ א ـــ ،ـــ ا
""Nutr Cancer
ا
ـــ إ ـــ أن ز
روכ ـــ
زﻳﺖ اﻟﺰﻳﺘﻮن واﻟﺴﺮﻃﺎن אل ـــ
ول ا
ـــ ت
ـــ م ـــ ا ـــ
.
ـــ ر ا اכـــ ة و ـــ ض
"Metabolism and Cardiovascular Disease
ن ا ـــ
،
ا ا
ن
إذا ـــא ـــ أ ـــאول ا
با
إن ا را ـــאت
ـــ
إ
ـــ .٪٤٤
ول ا אر
-
ـــ ،
وات ا ر ،
أن ا
ا
ا ـــ אن ،כ ن أ ـــ
ا ـــ
ا א
ا " א د אن ـــ
ائ ز ـــ
""Clin Dermatol
ـــ ا ن .و
ا ا
ن
أ
٢٠٠٩
ـــ دة ـــ ز ـــ ا ـــ ن ا כ ، ـــ ا ا ًّـــא כ ً ا د ن ا ـــ م ،وا א دورا ً ا כ ـــ ي ،و ـــ ات ا אب ،وو אئ ا و א ـــ ا א כ ـــאد إ א ـــ إ ـــ ا אم. ـــ ا ـــ ن، כ ـــא أن ـــ ا ا ـــ اء ا ـــ ـــ ار اض ـــ ا ا ا ا ـــ ا ئ א اب و ا ا م ،و ا مو ا م. وا ب ا כ ي و
زﻳﺖ اﻟﺰﻳﺘﻮن واﻟﻮﻗﺎﻳﺔ ﻣﻦ أﻣﺮاض اﻟﻘﻠﺐ
ـــ
ز
ا ب אت ا م،
ّ ـــ אع د ن ا אن،
ا
ن
ـــ ت
ًّא.
" "Journal Cardiovasc Pharmacolا אدرة
د
٢٠٠٩א ً ا
ـــ ا
أن ا ـــ
כאن ا
אت
ا
ـــ ا ـــ ا
،وכ ضا
ائ ز
ا
أ اض
ا
ـــ رة ا
وأכـــ ت درا ـــ ا
ن ـــכאن ض ا כאن أن ا وا ن أن ض ا ا ائ ، ا و ً א إ א א وإ ـــ א א و ـــא אور א א ا א ـــ أ ـــ ـــ ة .و و ـــ אل أورو ـــא وا אت ا ـــ ،و ا א ن ا אض ل وث أ اض ا ئ ًّא إ ا أ اع ا ـــ א אت دول ض ا اء ـــכאن ض כ ء ـــאول ز ا ـــ ن ا ء א ـــ ٥٠-٢٥ا ً א אول ـــ ، ا ـــ ا
و
ووث
אض
ـــ ،ر ـــ ار אع ـــ ض ـــ ا
ـــ ت ـــ
א ـــ ٢٠١١أن אك
ت
ا ول ا ورو ا
ا ئـــ
ا
ـــ ن ا
أدى إ ا
ا
ضا
ا
كز ،
ا
ن
ـــ
כ ـــ
ت .
ا ـــ ـــ
""Maturitas
ـــאول ز
ا
.
٢٩
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ن
"- "Dermatol Clinو ـــ أ ـــ اض ا
ـــ أ ـــ ـــ
ـــ -ـــ
ـــ ت ا א ـــ ـــ
ا
أ ـــ :٢٠٠٩
"Virgin Olive
Oil As A Fundamental Nutritional Component And Skin
"Protectorو ـــאه א
ـــ " :ز ـــ
ائ أ א ـــ وכ ٍ اق
ا
ـــ ل ـــא
،و
כא
ل إن ز
ا ـــ ي ا
ًא أن ز ـــ
ن
ّ
ا
ا א ا ي ـــ ن
א
ـــ ّ ا כـــ ن אرכ و وכ ـــ אل ـــ ا ـــ آن ا כ ـــ ﴿ :ا ُ ُ ُر ا ـــאدر ـــ ز ـــא ٍ אو ِ ات َوا َ ْر ِ אح ا َّ ـــ َ َ אح ا ْ ِ ْ َ ُ ض َ َ ُ ُ رِ ِه َכ ِ ْ َכאة ِ َ א ِ ْ َ ٌ ِ ُز َ א َ ٍ ا ُّ َ א َ ُ َכ َ َّ َ א َכ َכ ٌ ُدرِ ٌّي ُ َ ُ ِ ْ َ َ ٍة ُ אر َכ ٍ َ َ َ ّ ْ ِ ُء َو َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ ـــ ُ َز ْ ُ َ ٍ َ َ ـــ ْ ِ َّ ٍ َو َ َ ْ ِ َّ ٍ َ َכ ُאد َز ْ ُ َ א ُ ـــאء َو َ ْ ِ ُب ا ُ ـــאر ُـــ ٌر َ َ ـــ ُ ٍر َ ْ ـــ ِ ي ا ُ ِ ُـــ رِ ِه َ ْ َ َ ُ َ ٌ אس َوا ُ ُِכ ِّ َ ٍء َ ِ ٌ ﴾)ا ر.(٣٥: ا ََْ َ אل ِ َّ ِ ْ "ائ ا ا ل وا ة وا م ل :ائ אرכ " א ـــ واد ـــ ا ـــ ـــ ـــ ة رכ )رواه ا ـــ א ـــ ( .א ـــ ة אرכـــ ..وا ـــ א ن. ـــאرك ..و כ כ ـــ ً ا ا אس ـــאن، ـــ ا ـــ ن ـــ ا ـــ אء ــאن، ـــ ف ا ـــאء ً ـــא ـــ ائـــ ه ،وأدرك ا ـــ ا ودات ً -א ـــ ات ـــ ت- ان אل ـــ آ ـــ .وا ـــ أن ـــ ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
٢٨
ن ول
رة ا أن ز
ا
אر أ ّ כאن
אن.
ا
"Nutrition Metabolism and Cardiovascular
أכ
ن
ا
אء ا א
ًא
ا א
ا
،و
أ اض ا
ه
وا ـــ אن
ه. ءا א
ـــ ن כ ء
أ اض ـــ ا
ن ـــ
ا אم ا
ائـــ ،
و ا ات ا
ة ،وا
אل
وث
ـــ
،
ز ا ا م.
ت
"Journal of Molecular Sciences
أن אول ز ا
،وار אع א
ا
إ
ا ـــ ،وا ا ـــ ،وا
و ضا כ ياכ
ا
ا
.و
لز
و ـــ
ـــ ره א ر
כ
؛
ول ا م ،ذ כ ا
א ٢٠١٠
"Disease
ا
ـــ ض ا ا .و
اכ
و כ
أכ ـــ ـــ ١٤٠٠אم؟
ن ا
ت
و
" .أ
ا
א
ـــ ن ا כـــ כ ا א אء
ـــ ا ـــ ة وا ـــ م
"ﻛﻠﻮا اﻟﺰﻳﺖ" ا
ا
ـــ
"International
ا ٢٠١٠ا
אث
دور ا
כ אت
رכ ت ّ
ﻋﻠﻮﻡ
ﺃ.ﺩ .ﺣﺴﺎﻥ ﺷﻤﺴﻲ ﺑﺎﺷﺎ*
ﻣﻌﺠﺰﺓ ﺯﻳﺖ ﺍﻟﺰﻳﺘﻮﻥ أ ـــ ان
ـــאن
ـــ ، ـــאول ز ا
ا
ـــ ن،
ا
اכ
إن כא ا
أ
ض
اכ
ا
ا
١٩٨٥وا ـــ أ ـــ
ـــא أن ز
و
ـــ ن
כ ـــ وا ور ـــ
،כא ا
ن،
ّر ا
א כאن
ـــ ي" ا
אث כـــ ا
درا ـــ ا ـــ ة ا
ـــ ن א א أ ـــ ار
כ
אر אع ا
ا ا ـــ
כ ـــ وכ ـــ
כـــ ن ا ـــ ة אرכـــ و أ ـــ ا
ـــ ت אم
ـــ ول ا م،
ل ائ ز ـــ
ً ـــא
أ
؟ وا
א
د ن ا م.
و ـــא أن ـــ
ما
ـــ ا
אول ز
ـــא ا כ ـــ ر "
ا ـــ
ر ـــ ل ا
אء!
ـــ ا א
ا
א
ذכا
ول و
ا را ـــאت وا
)رواه ا
אا ـــ أ
ا
ي( .כ
ن و ـــ د
ا
ـــאم ١٩٨٥ـــ ول أو
ر ـــ ل ا " :כ ا ا ـــ ،واد
ـــ ة אرכ "
إ ـــ ا
ـــ ان
ا
ا
ن،
ا אرك ا ي
ة אرכ . א ـــ
א أو
ـــ - ا ف ا ر א- ﴿وا ِّ ِ ـــ א َ : َوا َّ ْ ُـــ ِن َو ُ ـــ رِ ِ ـــ ِ َ َو َ َ ا ا ْ َ َ ـــ ِ ا َ ِ ِ َ َ ـــ ْ َ َ ْ َא אن ِ َأ ْ َ ِ َ ْ ِ ٍ ﴾)ا .(٤-١: ا ِْ َ َ
٢٧
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ـــ دائ ً ـــא
ا ـــ ب و א
ـــ ،وأ ـــכאم ا
ةا
وا א ـــ ،وا واو ـــ כ ـــ ان ا ـــא ...وا ـــכ "ا
و
א ،و אدئ ا وو
اب -أو ا
اכ
ا ـــאء وا ا ا
وا
אرة وا
د وا
وا وا
،و
و
ـــ ،و
ما
م ،و
אؤ ـــא"
وا
ما
ً א כא ـــ ً ،و א م ا ،وإ ـــאء ا ـــא .و א
ـــא و אر أ
ـــאة وا א ـــ כא ـــ
ا ؤאو
وا أي א ـــ
ـــ ورة إ ـــאء ا ـــ م ا
אئ
ـــ אت و א ـــ ا
אؤ א "و
ـــא
ـــ ل ـــ م ا
א
א
م
وا
אش
م
א.
و כـــ ا أ א ـــ ا
ا
אכ وا را ـــ ،و
ـــאت وا
ا
אر-
ا אر ،وا
אئ ،وأ אت ا
ـــאب وا
אن ا
ـــאئ وا כ א وا ـــ
" وا ـــ وب و ا
،
، و
إ אل
ى ا כ אء ؤ ا כ ـــ
ـــ ل ا כ אب ا
ما
رأوا
ا أ ـــ ب ا כ ـــ ـــא
وا
א ً א،
א ّ رس
س .و ًא إ
ـــא ،و
א إ א
ـــ أ ـــא כא ،وأ ـــא כ א אدة ،ـــ כאن ا א -
ا ا
ا
،وإ
أ אذ ا إن כ כ
-
د" أ אذ ا
أ אذ ا כ אء وا
ا
ما
وا ا
ا ا
و
أو "
.
ل" ا
כא ًא
"
ما
ا אئ ،
אت ا
ـــ أ א ـــא إ
ـــאء دا ـــ
ـــ
ـــ م ا
א
ر
ـــאدة ا ا
وا כ ً א .إ א אت ا א ا
כ
ًאو
ا ـــ و
ـــ
ـــ
ـــ
ـــא أن ـــ م ا
و
،و
د אو
א
א ا )*( أ אذ ا אر ا
ا א
أ א אإ
ـــ م و
وا -ا
أو ا
ه ا ـــ ة
כ אرة ا د )٢٠١٢ (٢٨
ـــ
/
٢٦
ـــ א وا א
א- ورو
.
אد ا
א ،
إ ـــ ا אع و ـــ و
א
ة ا כ وا
אر ـــ
أي ا אدة ،أ אאء-
م
אل ا ة ا
وا כ ـــ وا و ـــ .إ ـــ و "ا
א
،
ـــ
ـــ אء" -
ة
ـــ
إ
.
دא
ﺗﻀﺮ ُﻉ َ َ ﻗﻠﻢ ﱡ ﱠ ﺗﻜﻠ ْﻢ ﻳﺎ ﻗﻠَﻢ، واﺻﺮخ ﻳﺎ ﻣﺪاد: أﻗﺴ ْﻤ َﺖ! "ﻳﺎ َﻣﻦ ﺑﺎﻟﻘﻠﻢ َ أﻋﻮذ ﺑﻚ أن ﺗﻠﻤﺴﻨﻲ ﻳَ ٌﺪ ﺟﺎﻓﻴﺔ، ﻏﺒﻲ، وﻳﺴﺘﺨﺪﻣﻨﻲ ﻋﻘﻞ ّ وروح ﺿﺎل... و َﻫ ْﺒﻨﻲ -ﻳﺎ ﱡ رب -إﻟﻰ َﻣﻦ إﻟﻴﻚ ﻳﻜﺘﺐ، وﻋﻠﻴﻚ ﻳ ُﺪ ّل"... ***
ا
ا َّ ْ ِ ﴾)ا ـــ ،(٥:و ـــ ا إ אت כ و ـــ ا رض א ر אأ م ذ ـــכ ا أ ـــא א ـــ ا .و ـــ إ ا ـــ ة وال ا ـــ ،أي ا א א אت. أכ ل درا אا ه ا ـــא ت ا ا ا ـــ و ـــא אف إ ـــ ا ـــאئ ة ـــ ا ا ـــאرة ا ـــא ،ر ـــ م ،و را ا ـــ وا ىا כ ": א ـــ م أ" .ـــ ن ا "ا ـــ ء ا ـــ ي ء ا ـــ ا ء إ أ ،وأن כ ء ا א א ا ـــ ا أ ـــ أ ً א وإن دق أ ً ا" .و ا . אا ع ا رة "أ ت آ א "
اﻟﻤﻠﻢ ﺑﻌﻠﻮم اﻟﺪﻳﻦ واﻟﺪﻧﻴﺎ اﺑﻦ ﺣﺰم اﻷﻧﺪﻟﺴﻲّ ، ـــ
ـــאت ا
ا
ـــ
ـــ "ا
"
ـــ أ
لا
ا
ا
כאم" ـــ أ
ا
ـــ
ا
ائ ا
ذ כ-
ا وس" ،و א ً א
ا
ا ب" و
אر
אت أ ّ ت ا ـــ ل
ا א
رخ
ا
ق وا ب
א
א ا و ما ـــ
م ـــ
כ ذכو "ا א "و
ا אن א
ـــאن
ا
زورا " ً
ا כ אب ا
"
" ،و م ا
ة وأو אت ا
اس ا مأ ًא
م
ـــ أ ـــ אذ א ا כ
ا ا
لا وא ض وأ ـــ ا ـــ اء ـــ ،و ا
ه
א ،
وا
" و"ا
ر ،و
ة أ אب
وا
ا دب ا
ا א
אز ً א
،و א
ا כ אب. כ א "ا
ـــאن כ و ـــ ا رض" و ـــ כ وا כ
ـــ
وأ
א
وכ اا ا
ا ا ذج ا ي م ذ ًאآ "ا ون" א אت : ا אو א ا ، ـــ أ ـــ ق ا ـــ ،و ّ ،و ّ ا ـــ ا
م "ا א ي" כ ا ا אכ " ا اا א ". ا ان ا אر ، أ א א، ا א ـــ أ ـــ ا ـــ و وأ ـــ ب א א ،و
ـــא" و" ـــ
כא "
ـــ ل כ א " ق ا
ل כ א "ا
ا
ا
אرة ا
ا ـــ ة"
ـــאء" و"ا
כ " :إ أروع כ אب درس ا
ا
"
ا
م .و
" ا
ـــ
אب
ا ـــ ري ا ي
و א ًـــא ،وذ כ
ا ـــ ي
כ
אئـــ ا ا
أ
ـــ .
כ א "ا
" ،و א ً א ـــ ا אر ـــ ا "أ אت ا و" ـــ ا داع" ،ور ـــא ـــ ا
ا
ل כ א ـــ "ا
" ،و א ً א
א ـــ " ،وכ א ـــ "
כאم
א ـــא " אر ا د אن"،
ـــ ا ا
اء وا
כ אب
אرن ،وכ אب "ا
لا
ـــ ا א ي ،א ـــ - وا
א
ـــ م )ت ٤٥٦ــــ( א
ائ ا כ ة
وا ـــ
אا
ا א يأ
اﺑﻦ ﺧﻠﺪون آﺛﺎرﻩ اﻟﻌﻠﻤﻴﺔ اﻟﺸﺎﻣﻠﺔ
ا رض ،و
"
ل :إن أ ـــ ً ا
ان أئ
אء ا آن כ
א
אر َ َ א َ ُ ﴿ :כ ِّ ُر ا َّ ْ ـــ َ َ َ ا َّ َ אرِ َو ُ َכ ِّ ُر ا َّ َ َ
٢٥
ا
،
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
إ
وا
ا
ا ـــ آن ا
ا
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
א
א
أو
"ا
ـــ ا
ة
د א
אر ،وا
ل
כ ـــ د
ئ
ا
א
ًا
ذכ
ذ ماכ نا
وا
رو
و
ا א ـــ وا כא
و
ا ـــ
د ـــ ا
زاכ ة وا
م ا אس ر
ة" ا ي
אء وا כ אء وا כ و
ا ...أ ـــ ل
א؟ إن
ا
وا
وا
"ا
ل".
وا
ا
اا
ا
ا
ـــ ،و
اوي و
ا ر ـــ و ـــ ا כ ـــ وا א "و
ـــ
ماכ ن
ـــאدرا ـــ رة ا כ ا א ـــ ـــכאد כ ن ً ـــ د دة ر א ا ـــ ا ـــ
ر
אري.
א א
ا ا
م ا آن
א .כ ..إن כ ذ כ ـــא
א
ًא
اכ ـــ א،
ـــ
ّ
אز
א ـــ ا آ ـــ
ـــ ،و
ـــא وازد אر ـــא ا כـــ ي،
و א ـــ "ا
ـــא ا ن "ا
ـــ
א ـــ أ
راء أو
ـــ ا آن א
ماכ نا
ـــא ،و ـــא ة ا
وا
אز -ا כ ـــאب
اכ ـــ
ا
ـــ
ـــ ر .و
إ
אت
ا ـــ
ا ي ـــ
ا
אا
ـــ ،أو
אر
ماכ نو ا ،
כ
إ
א
و ا ،و
ـــ ا آن و א
ـــ
א ا
ا
م ا ـــ
ـــ ...
א
اכ אف
ا
ن
ـــ ا אئ
،وا
ـــ ا ـــ آن" و א א ـــ ا
ـــ و
أ
ـــ
ا ـــ ،ـــ ً א ،أي - ـــאرف
اכ نو
ا
ا
ـــ ،وا
اا
ـــ م ا
כ
ن را
ـــ ا
ـــ إ אء
ـــאء ـــ ا
ً ا
א ا .
و ـــ
ـــ
ـــא
دכ
ـــ وا
ـــ ا
وا
ـــא ا א ـــ ة ا
ا אر "،
ا כ אب وا ـــ .
صا
ا ـــ ا ـــ
ـــ
"ا
אع" و"
ون" כ א
א ـــ ا ـــ م ،و ا
ـــ
"ا ـــ
ا ون"؛
وا אق،
א ـــ
ـــ وا
أن
ون" و ـــ م
ـــ אدة ا
ا
ن
ىا
ـــ אدة
אرة
ا
ـــא אء "ا
ا
٢٤
ا ً
ان ،و ما
א ا ـــ .و ـــ א כ أن أول א : אد ال آ אر ا م ا ا ي ـــ ا ا آن ا ا ـــ ا ا ؟ إ א ه أ ـــ אب אر ا כ ـــ ﴿ :إ َِّن ا َ َ ُ َ ِّ ُ َ א ا כ ـــ ا ـــ ّ ا ئ ر أن ِ َ ـــ ْ ٍم َ َّ ُ َ ِّـــ ُ وا َ א ِ َ ْ ُ ِ ـــ ِ ْ ﴾)ا .(١١:و ه ـــ أن כ ن ، ـــ ا ا أ ـــ إ א א כ א " ـــ وط ـــ ء ا אر כ א ـــ ل א כ ـــ دا ـــ " .و א -א -أن כ ا ه ـــ وإ א ـــ ـــ -أو א :ا ـــ أ ا آ ا ـــ ب ا כ ا אر ؟ א א: ا و ،כ א א א ا ا ؟ و ـــא ا ـــ أ ا א ، ـــאرة א א ا " أن ا ـــא " א כ أن ـــ -إ א ـــ ة ا ـــ ،و ـــ -כ ـــא ـــאرات أ ـــא ا אرة ـــ ا ـــ ـــ כ ا ـــ إ ـــ ـــ أ ـــאرة ا ـــ ي ـــא .א و א ً א ،أو ا אء כ ن אس رة و د ا אس ا -م أ ـــ א ـــ ـــ ق ا ـــאن أ ا אم ،כ א ّ ر ا א ه إ א وراء א אرة إ ا ـــ ا أا آ .وא ا ر ،ا א ـــ ة ا ـــ ب -ً - ا א ـــ ـــ ل :إ ـــ ا ـــ م أن اء وي ول ا آن إ ـــ כ א ،כ כא ا ا ًאء و ، إذا " راכ ة א . ؛ "ا אن" و"ا اب" و"ا ا ها א ا א ّ ا وح אر اء ،ت ة ،כ א و א כ ـــ ﴿ا ْ َ ْأ﴾ ا ـــאرة ا כ ّ ـــ כ و ـــ ا א . أد ـــ ا ا ـــ ،وأ אرت ح ا אر ، ا أ( و ا אئ ا ) ا
.
ا
و ـــ
ـــ
و ًא
א
ة ،و ده
ود، ا אن
א ـــ ر " ـــ ا
ـــ أ אل
وا ة ﴿ َ ْ َ ـــ ُ ُ ْ َ ِ ً א َو ُ ُ ُ ُ ْ َ َّ أ ـــא أ ـــאب ا ـــ כאت ا א ـــ ا ـــ
.(١٤:
﴾)ا
ـــ
" "
ـــ وا ا ـــ ّ ،و ـــ ا ا ـــ م و ـــ ً ًّא ،و ـــ ا و ان ا ـــ و ، א ًّא ِ ِ َ ا ـــ ا ـــ ل ا א َّ َ ﴿ :ـــא ا َّ َ ـــ ُ ُ ِ ِ ْ َز ْ ٌ َ َّ ِ ُ َن َ א َ َ ـــא َ َ ِ ْ ـــ ُ ا ْ ِ َ َאء ا ْ ِ ْ َ ِ َوا ْ ِ َ َאء َ ْ وِ ِ ِ َ ْ َو َ ـــא َ ْ َ ُ َ وِ َ ُ ِإ َّ ا ُ﴾)آل ان ،(٧:و ـــ ا
כא ا ا ا ـــ ا ﴿آ َّ א ِ ِ ُכ ٌّ ِ ْ ِ ْ ِ ر ِ َ א﴾)آل َ َّ
ا
ان.(٧:
أﺑﻮ ﺣﺎﻣﺪ اﻟﻐﺰاﻟﻲ واﺑﻦ ﺧﻠﺪون أ
و ـــ
א
ا ي
،و
ـــ ه.
ا
أ ـــ ا א ـــ ا אر ـــ
ا
.و
وا ـــ
ا
وا כ ـــ ،وا
ا ا
،و ا ـــ
ن
ا
ـــ ّ د
ـــ ّ
اغ
"إ אء
ما
ا
ـــ ) ٨٠٨ـ( ،ا ي ا ا ،כ
ما ي
ـــ ا ـــאس د ـــ ،و ـــ ق رؤ ـــ ،و ـــ إ ـــ
ة وا א ،و ـــ ـــ ا ا ـــ وا ـــ ،כ ـــ أ
א ـــ כ א ا ائ ا ـــ
ا
،وا ـــ اد ا
إ אر ا
ذכ
ًא
ا ـــ
رأى آכ أ
ن:
" .כאن ون ا
ـــא
כ א "ا
ه
ـــ أ
ود ان ا
أ وا
أ ـــאر ـــ ك ا ب وا
ـــ و
وا
א
ـــ ى ا رع أو ا ـــ
אئ
ا
ا
ا
ما
א.
אت، ا
وا
ى ...و כ ا כ أن
و ئـــ ران ـــ
لا
ا כ ـــ א ـــ و
،
ـــ ا א ـــ
ـــ
ل
ع ـــ ا
ران ـــ
ع
ـــא،
ـــא أ ـــ وا
ـــ م ا
ـــ " ـــ ض"
א
ط
ـــ ا אئ ت و כ ـــכ ا א
ـــ ا
ـــ א
و
أ אئ ـــ ،أ ّ وا
ا آن
ـــ ـــ "ر " ّ ا آن وا כ ـــאف ـــ ذوي ا ـــ אن ا כ " .وا ـــ ء ا ول כ א ا ا א " א "ا " אب ّ دة وا ون" ،ا ي ا אق وا ـــ وا כ ا أ ـــ ـــ أ ـــאت ا כ وروائـــ ا כـــ ا א ،ا ـــ ض ،و ا ـــ ا ـــ ى و ا ـــ ا ـــאر ـــ اط وأر ـــ إذ ار ـــ ـــא א ـــא إ در א أن ف ا א آ ، ـــ ن כ ـــא
وأ
"أر ـــ
א ـــ ا
ل ا ـــ رخ ا
ـــ " ا ـــ ي כאن ـــ أכ ـــ ا
אאا بو
אر
إن ا
ما
ا
.
ا
"ا
ـــ
ا ـــ آن ـــ رس
اﻟﺤﺎﺟﺔ ﻟﻌﻠﻮم اﻟﺪﻳﻦ وﻋﻠﻮم اﻟﺪﻧﻴﺎ אة "
وف
ـــא
א"
ك أ ـــ אب ا ـــ ض" ،و
ً א"
א ـــ وإ א
ما
כ ن -إذا
כـــ ا
ـــאز ـــ
אب أ ـــ אب ا ـــאق
ـــ )ا
أ ـــ ف وأزכ وأ ب إ
ا
ا
ا ي
ا אر ـــ ،ن
ـــ د ،ور ـــ إ ـــכאم( و ـــ ي و ما
ا ا
اכ ـــאف إ אز ا آن ا ا ـــ ت ـــא ا ـــאت ا א ـــ وا دوات ا ا ي ﴿ َ ْ ـــ ِ ي ِ َّ ِ ِ ـــ َأ ْ ُم﴾)ا م ا ـــ .א وا א ـــ ا ـــ - َ َ ا ا ا ـــ وا אد ،و א ـــ ا ـــ ان כ ن ـــאدرة
ي
ـــא، أ
ـــ اء(٩:
أ
٢٣
ا א
-ا
אز ي.
وا ة
א ر
ـــ א א אرج ا
ط" .و
ا و ، ا ا
ـــ وط د )٢٠١٢ (٢٨
א
ﻗﻀﺎﻳﺎ ﻓﻜﺮﻳﺔ
ﺃ.ﺩ .ﻋﺒﺪ ﺍﻟﺤﻠﻴﻢ ﻋﻮﻳﺲ*
ﺍﻟﻄﺮﻳﻖ ﺇﻟﻰ ﺇﺣﻴﺎﺀ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﻭﺍﻟﺪﻧﻴﺎ ﻣﻌﺎ כאن أ ـــ ا
כـــ
وأن א وا
ا
ـــאدرا א ـــ ً ا ات ،و
ـــ ل و
ة .א
ـــ
אا
אش א
ـــ ة،
وا
.و
כ אب " א ا
أن אش
ً ـــא و
ا א
ا -ا
در ـــאت ا
ال
כ א ـــ "ا
ـــ
ا אس.
"إ אء ة
ة
إذا
و
ا
ـــ ) ٤٥٠ـ( ،أي إ אا
ل ا ا
" ،وأ א א د )٢٠١٢ (٢٨
א ا ا ما
כ و د
أ
א
وا כ ن وا כ هو א
٢٢
ل وا ـــאدي إ
א
ل".
إن ا ـــ ن ا ـــ ي ـــאش ا ا ـــ כאن ـــ ن א
ا ـــאت כ
ا כ ـــ وا ـــאد ا
ات
،وأ ج
ـــ
ـــ
ذي ا ش وا
" ،و אت
د אא
ـــ ؛ ا ًא
א
ا ـــכ إ ـــ أ ـــ
ا
) ٥٠٥ـ( ك א ا
אر ـــ
ا
.
أ -ر
ـــ م وا
قاכ
ا -
أن
ا
ا ـــ ات ا ما
אت ا
ا
ـــ ق و
وج
ـــ وا
ـــ ف ا ا ـــ ي ّ وا א ا כאت ا א ن
ا ـــאع ا ي ا
א
כ رإ ا
د أورو א؛ ـــ
ن ،و
ا
אء .و ـــ ما
ن
،و
أدرכ ا
ى
ا أن
א
ا
إ ا ا، و" ازار" ّ ا ،و أ אم ا א ت ا ّا ًدا و א ون .إ א ة أ ًا ا ـــ أن כ ه ا ة ا ة، " ازار" أن ،ذ כ "أن ا ـــ م ا ا ـــ אا ـــ و כ ه אو ن أ ـــ ا ـــ " .و א א ا و ـــ ـــ و ، ول إ ا أ אس د אء ًא ا ـــ ، ًא أن כـــ ن ً אول أن ّ مو ه ا ...א ا وره ا رض إ ـــ ة" .و א אت א ـــ " ا א ـــ כ ـــ ا ـــ دة כ ً ا ،أن ا ـــ ا א ـــ ا ـــ اب ا ـــא ا ي א " ازار" " -ن ا כ אאد ـــאرة ا א وا אد ،و ن ا כא אت ا ا ا " ،و ا ون أ ول ا ا ـــ اכ אف أ כאل א א ذا ل " ـــ ن ا א ، ا ـــ ـــ روح ا ـــ وا אد ـــ أ ـــ ". ا אر ـــ ا ـــא א א أ ـــ و כـــ ن
ا
ﻣﻌﻀﻼت اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ اﻟﻤﻌﺎﺻﺮ
ا א ـــ ا ا
א،
دة إ
ق
ـــכ ن وا ـــ ن -כ ـــא כ " ـــ ازار"" - ا ـــ ر כ ـــ أن ا א ـــ ا ـــ وا ـــ ا اכ אت אدة אء ا א تا م" .و و أن "ا م ا א وإ אش أ א ا ا ـــ א אدة ـــאء ـــכ أ ـــ ا ـــאئ ا כ ـــ ا ـــ אر ،و ـــכ ـــ د ـــ ا و ـــ وا א ـــ وا و ـــ إ "أن ا ـــ م د " .ا " ازار" ا اك ا ا אول إ אد ودا א ، أن כ ن ـــא ا ـــאة ا و ا א ة ،و אت ـــ ًא ـــ ا א أر ـــ ـــכ ـــ א כ כ -رؤ ـــ أـــ ا ـــ ب، ،ر ا ً ا أن ا אن ا ا א نا و ، أ ا " .و כ " ازار" أن ر א ـــא ا ـــאم و ف أ אء ـــ א" وأن "أي אر أ אم ا ول ا ـــ ًّא" ،ا أن ّ وا ًאء "أ ا כ ا ا א ا ا ـــ م "أن أ ـــ ٌ א ،إ א و رة ا כ ا د כ א כאن ا ـــ ء: ا اכ ـــ ا אن". ا ّو
ا
ا אل-
ذכ
ا
ات "ا אر
حو "ا א ـــ ا
"ا
و ّ
ا
اכ " ا
إ ا כ
، ا
אك
א
ا
،
د ًא
ودا א
ًא
ا
ًא
ض
و ـــ ،وا
ا ـــ ي ـــ وا
-כ א
כ ا وع ا
-
א
ا
ل ـــ و
ـــ " ـــ ازار" إ ـــ ا ا
א ـــ د وا ـــכאن" .و ـــא כ ـــא
)*( כ
א ـــ ا ا
ا א ،
رة
ـــ ة ا אر
כـــ
ها
א" ا ـــ
ا داب ،א
"
ا
ق، ،وإ א ب
ا رض. כ ،
אوز ـــ אت ا ـــ م
ا ـــ כ
ه
ه دون ر
إذا
א אر
אث". ا
/ا اق.
٢١
ا
،
ةو כا
ل ا ـــ رة ا אر ا ـــ أ وا
א"
ا ا ـــ و כ ز
" ـــ ازار" أن
ا כ אت " :ـــ ف ا כّ
وأ אع ا د אن
ـــ م
ـــ "د
،
ا وع ا ائ إ
ـــ ّ د " ـــ ٍ ـــ ا אل ...ن وراء آت
אم
ا
ًא א ـــ ن ّ ب ا אل أو
א
ـــ م א إ
"ا ا א ـــ " ا
ـــ م ،و ا
ـــ م
"
ـــ ًئא،
ـــ " .א א
أن כـــ ن" ،כ
و
"
ـــ و
"ا
ّ ـــ و אوزي
".
ع
א ئـــאت ا
ا אخ ا
ذا ا
ـــ م
أن כ ن .إن ا
ـــ
ـــ
،
כאئ ،ـــ
א رد " ازار" כ
ن א אت ـــ
ـــא
א
ـــא
م
אدة כא
" א
ـــ
ّ ـــ ا ـــ כ "
ً א" .إن ا
א ا
ـــ م ا
ـــ
ئ " .و
א
ب ـــא
ا
ى ا وح أو
وا
أو ـــכ
و ـــ
ال ،وا
دائ .و א
ـــ " ـــ ازار" כ ا
أن ا
כאئ و א כ أن כ ن ،
دة
כ אب ا و כ
ا אدة ،ا ـــ אء وا رض ،ا א
ا
א " ازار" .وا
כ أن א
وا
ا
ات ،و ه -א כ -
ا א ة وا
ر
ب ،دون إ כאر -
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ًّא
ا
ة-
ا
ا
אظ
.إن ا
ا ا ـــ
ن
أכ א אس כא ،
ّ ،و
ا כ אف -ا
ـــאن،
ا
ا
وا ـــ ب
،وא
ـــ م א
ـــ ا ـــאدة ـــ אئ
אإ
أ
ا
وا ـــ
ـــ
ـــ ء כא אر ـــ
ـــא
ـــ
ن
א
ـــ ات
ا
ـــ ا
ا
ا ـــ אدا ـــ ا
اا
ـــ م
،و ـــ و
אئ
א
א
أ وا ا
ل
ـــכ ت ا
" ،و א א أ ب ـــ
ـــ ا
ة
א ـــ " :
-
ا ـــ ا ـــ ئ ـــ ـــ
ق
כ ن ا
ر ،כ
ا ـــ
ـــאن .و
ـــ ا א ـــ ا
"ا
وا ـــ رة ا
ا
א
ا
א
وا
ا א ...
א وأن
ا
ـــ ،
ا
ـــ إ ـــ إ כאر ًـــא
כ א
ا
م
ـــ ا
، אو
ي
و أي ـــ
ـــ ر ا
،
אرة ا ب ،כ
أن כ
א ـــ ا
ا ازن ا
يا
כ ا
ح ا אدي ا ي א ا
د ف
ا
م ،وإ א
"ر
وا
ا
א ـــ وأ ه ا א ـــ إ
أن
" رכ א ا
ف أن א
א ،وإ א اط. اا ً ـــא"،
אق ّر
אت ا و " ا
א
ء ن
ـــ
אل אم
و
آن ً א" ،و
رة א
إ
و
ـــ م ـــ
ـــ "
א
אرכ
א א"
أ ى
ا
،
ـــאن ذا ،כـــ
ودوره
أن
ـــא
ـــ
ا
" .و" ازار" א ا
ـــאرة "ا
وا
ي
إ
ـــ
ل
ا آن ا כ
ئ ،و א ـــ
ـــא
ـــ כ ـــאل
وإذ כ " ازار" א ـــ " ـــ
ا
אرة ا
وإ אد ا
ب،
إ אذ
א،
أي
ا א ـــ ،
ـــא و ا ـــא
ا
ا
إ ـــ " و
אة ا و " .و כ
د لا
ًא
כ ا
ـــ אت،
ـــ ا ـــ أن ا
أن
ـــ م إ
כ א ـــ
ـــ م ـــ ا ـــ وا כ
א ً ـــא ،ن ـــ ه ا ـــ ،ـــ إ ـــ ا
ـــ ة
כ
אة
אدي".
ر ـــא دا
ـــכ
אر وا
اء
أ
ً ـــא .إن ا א ا
و ـــ ا ا ر ـــאط ا
ا
م وا رة ا
א ،
ـــ א כ ً א
אة
ـــ و
ا
اد
و א ،أو א
ا
أ
ا
رات وا כא ـــאت ا
ـــ ا א ـــ وا
م ا אدي
ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ا ـــא
أ
" ازار" " :ض
ا
وا ا
ا
أכ ـــ أ א و
ا
ي، إ אن
ا
ـــ
و
ا
ـــ ـــ إ אر ـــאط
"أن إ ـــ م ا
ـــ م ،א أ
ا כ
٢٠
ًّא
ـــ و أ ً א
،وا
-ا
א א
وا
אء وا رض،
.
א א ،
ـــאط
ـــ ي،
أ ـــאم ا א وأ ـــאم ا ، ا א
ما
".
ا אدي
ـــ ا
ا
ا و
א
ـــ
ـــאرכ ا
و א
أ
ـــאط ا
אئ ا אئ אت .א
ا
اכ
ها ؤ ا
ـــ ة ا
ـــ إ ـــ ا
ـــ ا
ا
ا ازن ا ي
روح د اط
"ا
ـــא ـــ م إ
" .وأ
)ا
رة
دورا ـــ م "أن ـــ دي ً
א ـــ
ـــ " ـــ ازار"
ـــ إ
أن ا
ـــ ل
ا אدي ،כ
(و
א
ا
إن ـــ
ب
وا ـــ ة
אئ
אري ،إ ـــא אد ا ازن
ا
ّـــ
ا כـــ ...
تا א ا
כ ـــ و ـــ ه א
ـــ ا
ا א ـــ ا
وا
و
إ אر إ ـــ
ه א א
ـــ
ـــ د "
ـــאرכ أ א
ن -כ א כـــ ا
أن ا א
" ازار" أن
אن
ـــ " ،وأ ـــ " ـــ و أ ـــכאل ا כ
ا
ـــ
ّ وا ا وح وا
א
و ـــ ا א
م
ـــ ا
א " ،وا ا
ا
ا א
م.
ا
" ن
ـــא
ا
א ـــ ا
א
ـــ ا و ـــ ا כ ـــ ا א
و
ر
ا
إ ـــ
ا א ن
ا א ـــ ا
را
و
وا
ـــ ازار" ر
ا أ ى -أن
כ ـــ ا
و
אر ا
ل " אر ـــ
ن ص،
א א ـــאت ا
د إ ـــ ا
ا
אت
را ـــא .وا א ـــ ن ا
،وأن دم ا
إن ـــ ا ا ـــ כ א
ـــ وع
ها
ـــ ة و א ـــ ،כـــ أن אرس دور א ـــ אن و
إن " ـــ ازار"
ا
אا
אכ
ّ
اﻟﺪﻳﻨﻲ واﻟﺪﻧﻴﻮي
ـــ ،وإ ـــא و
ا ،و اف
ا א -
ـــ ا د
ـــ
اإ
א ؤ ـــ ا
א
أ ـــ
وا ـــ אد א وا
כ אأא
ا
אر ـــ ه ا
א وכ ـــ ـــ
إ ـــאن،
إدراك ا כא ـــאت ـــכ أ
ـــא ".
א ا ان ا
ـــא ا
ـــ
" ،و כ
כ ه، ها
ن אم ا دراك".
ـــ
"
ة ا
"
أن
ـــ ن ،و ـــ رؤا ـــ إ ـــ ج
ـــאن
ا
ـــ
أ
ـــ
ا ـــ زق .כ
ـــ ذ ـــכ ،و ـــ أي
ـــ ؟ إ ـــ
ـــ ن .و ا أ ـــ
ي إ ـــאن ـــ أ
ـــ
ـــאب ا
أو ئـــכ ا "
ـــ ا .כ ون
ـــ م ،وכ ـــ ون
ر ـــ ا ـــא أ
אت" و ا ـــ א أن
א
ـــ إ
أو
ي ا
-
رو א و
تا
ا
ـــא -وإ ـــ
ـــאن
ـــ إ א ا ة ةا ـــ ا ا ا א .א ًא ن ا ـــ م ا א ـــ ا م ،وا ـــ ل ا ص אن ا כ ـــ אت ـــ ،وا ـــ ى ا ا ـــ ًא ـــ ،وا ًא ا ـــאت وأ ـــ ًادا، دو ً و א ـــאت و ) ء( أ ًا ن وכ ـــ ا رض -ـــ ا ـــ א -ـــ א ـــ و ا ـــאن ا ي כ כ ا وا ،و אرة و ـــאة ا ـــ ً .و ا ـــאن ا א ـــ ة ـــ أ ـــא أ ، א و ،وا ـــ אء ـــ ا אب. وכאن
ّ ...
ـــ ا ا،
כא ـــא ا و א
ـــ أ ـــ م " ـــא א رو " ،و" אس ر" وا
اכ
و"ا ـــ
" و"
ـــ ا
ا
ا
אئ ،و"
ـــ " و
כ ون .ذ ـــכ أن ا
ـــ ،وا ا
אء א
ا
ا
ـــ
وإ ـــ
لا
ـــ
אرة ر
ـــ ا
ا
ا
א ـــ ة
א
ـــ
و روح כ ا ورؤ ـــ ا ـــ
ب ـــ ر
ه ا כ אت؟ ـــ ق .أو ً ن ـــ ه
ـــ ا
אر وا
ـــ
ـــאرات و
ه ا כ ـــ אت ا
אد ـــ ا א ـــ ،إذ
כ
ا
اا אا
و
ه
ا כ وا
.א ًـــא أن
כـــ ن وا
،ـــ
ّ
ـــ ر ـــ
ـــ ذا א
،و
כ אح .و
اﻟﻤﻜﺘﺴﺒﺎت اﻟﺤﻀﺎرﻳﺔ
أ ـــ
א
ـــ ال
ا
ـــ כ ا
ًא
ًّא، ض
ـــ م
ا כ אت
ا وا
ا إذا כ א
אرة ا
ـــ
ل م
ر א ـــ ا ؤ ا
א ،و ـــ أن ا
إن ـــ ا ً כ ـــ ا
،و אء ا ا
.
م وا
أ ز ـــ ا ا
م
ـــ ص ،ذ כ ا ي
وه
و אכ ـــ
ـــ
ً א وا ً ا
ة ،ذ כ
ا
ور
ا ـــ ر
ـــאت ...إن א ـــכ אء ا
"
ـــאرة ا
כ ًا وا
ـــא و إرادة
ـــ ،وإ א ا ي
أو ذاك، אة وا
ا
ا
ـــאن، א
ـــאن وإراد
آ ؛ إن ا ة،
ا ـــ
א ـــ ه
ﻣﺎرﺳﻴﻞ ﺑﻮازار
ا אن ،أو إن א א ا אن ا ئאت ا ر א ـــ وازدواج و ق و ـــ אء ى ا אة ا ا אت وا א ـــ ر ار ـــאع ـــ ورو ـــ و א ـــ وا ا ـــאل אك، ظ ا ـــאز ا ـــאدي ،أ ـــ ٌ ء أن ا ي כ و כ ه ـــ אدات ا כ ـــ وإ . א وا ا ا ا אح אء א ا אن، ا ـــ إن ا ا ـــאط ا א אه إ اءات ا ة وا ّ ،و اء ا א אت ا ا ـــ ا א אه כ א أ ـــ ،و وا و ـــ وا ـــ ات ـــ ل ا أ ـــ ـــ ا ـــ ك ا ـــ ي ،כـــ ا ـــאن و ـــ ح ـــ ـــ إ وا כ ـــ ف ا א ـــ ا ـــאن .إن إ ـــאج ا א ـــ ا ر ـــ وا رو ـــ ـــ ...إ ـــ ، ا כ אو ـــ وا و ـــ ،وا ـــ وا ـــ ـــכ وا ـــ ، ـــאت ا وا ـــ א א ـــ ا إذا כ أن ـــאق إ א ا ـــאن وا ا כאر ا א و ، ـــ أن أ ـــ م ا א א ـــ وا از ا ا ـــאن ا א ،ـــ ان. ا ة وا כ -دو ً א -כ ا אد ا
اﻟﻤﻌﺮﻓﺔ اﻟﻤﺆﻗﺘﺔ اإ
أن ا
ا
-
١٩
فا ا
ا א
-ا
ا د د )٢٠١٢ (٢٨
أو
ا
ـــאن
ا ـــ
ون
כ...
ت ـــא ر אل و
ـــ ا
ً א،
ا ـــ ا
ا يأ ز ا
אرة ا
ا
رائ ً ـــא
مأ
ـــאن ،و
ن
أ ًّא
،و
ةا
ا
ـــ ا
ـــ
م כא
אرة ا
ّض
ـــ
ً ـــא
ة :ا
א
ا
ا א
א
ا مإ
א ،ا ّر ا
ّق ،ا
ا
ا
ا
ا ن א
ا
ا כ ن وا
ئאت
ةو
ا ـــא ـــ وذ כ
ة
ر
آ
כ ة
ل
ا א
وا ا א
ض
ا إ
اا
-ا
ًא
ا
ـــ
אل ا ؛ إ א ـــ א
اכ
ا
.و
،
د )٢٠١٢ (٢٨
ا
١٨
إ
ا אة و
ـــ
א א،
ا
אم
אرة ا
ا ا :إ כـــ ع وا
אا
و
אث دائ
ًא ـــ
ا م ،و ـــ כ
ا ن כא אر ءر
أ ؟ا
אة
ـــ ت
ؤو א
אن
ً
ًא
ً ا
نا
ـــ ن ـــ أ אئ ـــ ،و
،כ ا
،و
ا
ًا
אم
ـــ وا א إذا ن
أد
إر ًـــא
ًא
ا
ز
... ن
". ا
ا
אء
إ א ًא .إ آ ،إ ا ً ا " :و إ אن و כ ـــ ا ـــאن כ א ـــ אء ا وح .ـــ و ا
אت
אد ا ب
אئ
ا ًא
ا
م
ن ،ـــ
،وأ ـــ ً ا
ا
א
אن و
ئ
! إ ـــא ا م
ي
ـــאق ،و
ـــ ن ا
ّق،
ا
وا
א ،ـــ
ا قا
ا
نا
،ـــ ـــ
אل
بو
ا אء ،إ א
ر أ ـــ وأ ـــ
" ...ـــ ف
نا
כ
ـــ ا
א ـــ ء
".
،و א ـــ א ا
אرة ا כא ا ي
ا
ا ا ـــכ
ـــ כ א ا
אت ا אر " .إن ا ـــ وا
ا אر ،
ـــ " .إن ا
ـــא ا אص و
ا אم ـــ ف
ا
כ אو ا א
אا
אا
.
אة ا
אة إ
ـــאل ،و
ـــ ر ا و
ا
وو
ا
ا א
وإ א ـــ ،
ـــ ،و
ا א ة
ًא
ق
אئ
כ
".
אة و
ـــ
א
ا
ا
אن .و ا
ـــכ א
אا
א
ف
ـــא و ـــ ده א
ـــ ّ ا
ا
،وإ
،وآ
ا ـــ وردم א ـــ
ًـــא ـــ ا ًـــא ـــ ا
אن
يا
ة
ر
-א ر -ر
ا
ا،
ـــאن و
إ
ا ا כ אل ا
ً א أن
אد א ا א
وذاك،
ا لا
א
ا אق ا ب وا
و
כ أد
כ
ـــאرة ا
و
،
ـــא ـــ ء أ ـــ
ـــ ه ا
כ ـــ ً ا
ا و
ـــא ،
א
وا د ـــ وا ـــ ع ة כ
ا
אرة،
ها ا
ا אم.
כ ن אو د
وا
ا ّـــ ،و ـــ ً ـــ إ א ا ا אر :ا ـــ
ـــא ،
א
ا
،وأن ا
ـــאن
אإ ا
ـــ رات ا
ا ا ،
را
אر ا כאئ ا
א
ـــ ،ا ا
ل ون
ا
،ا אد
ر ـــ ا
" ...إن
אه وأ אه
ا
ـــ
ًא
ن ـــ
א
ا
אة ،ا כ ار אر
ًא
ً
با
ـــ
ا א
دا
א ـــכ " ...إن אة ا
وا
א
ا د ،ا
ـــ ا א
כ إ ـــ ا
اﻟﺤﻀﺎرة اﻟﻤﻌﺎﺻﺮة
ـــ ـــ ا
ـــ ا ا א ا
ـــ ا ـــ
وا א
أ
ّر
ر
ً ـــא
ً
ا כא ئ
כ ـــ אت ـــ ون
ـــ ا ـــ ع ،ا ا
ا
اد ا
دي
إن
ا ّـــ .و ـــא אرة ا ا ا ا
ف
إ
وا א وا ـــ وا و ـــ ،وأ ّ ـــ ـــ روح ا ا ّ ـــאء و א א ا ـــ و
ـــ
ا يو
اا
ه
ا
ا
وأو ـــ أ ـــ ى ،ـــ ا
אة".
ا
ـــ
ـــאة ا א ـــ ،ا
אر ـــא ا
אرة و ّ ا אر ـــ ا ـــ ف إن ردم ـــ ه ا א ـــ ا א
.
اﻟﺤﻀﺎرة اﻵﻟﻴﺔ
إن ـــ
ـــאن
.و ّول ة ها ة وا
ـــ א
אن وا
ًא
ا
ـــאة
ا ـــ כ ن و ـــ
،
م إزاء
אن כ ا ،و
و
اب
أ א ً ـــא وأ ـــ ـــ ن- -أو כ ا
אءل ا
،
ا
اء
אره ـــ ا
إ כ א ً א
ن
ا א
إ ا
إذن -إذا אا
ا
ما
روا
ه ا رض ا ـــ
א ،
إن ا
و
ا
ًّא ،و כ
ـــאب
...إ
א ًא
אن،
ون
ـــ ا ـــ ً ا...
ً وا ً ا כ أن כ ن إ ـــא ًא". ها نإ א ن
ن ـــ ً ـــ وج ا ر . و وכ אئ وآ ـــא ً כ א ـــ أن " رو " א أ ـــ ؤ ـــ أد ـــ ،وا ـــ ؤ ـــ ه ،ـــאة ا ـــאن ا روا ؤ ـــ כـــ א ـــ دو ـــ ،وا א ـــ ،أ ـــ כא أم ا ـــ ا ـــכ رؤ ـــ אئـــ )View of ـــ ،إ أ -وכ א ى- ر. ـــ ا (Birdـــ ا א כ ي א ا أ ـــ א إدا ـــ ا ـــ ـــ ء و ـــ ف ـــ כ ـــ ـــא ا ـــאن آ وذرائ ا ـــ ـــ ـــאط ا ر ـــכאز ا א ـــ ى إ ا א وا اب. ا אر ـــ ،و ـــ ا ـــ ـــ ا ـــ ل إن א ًـــא ـــ ا دب ا ـــ ا م "" ّـــ ا אق وا ئ ـــאت .إ ـــא أز ـــ و א ـــ ا وا ـــ وا ـــا ـــאن ،א כאن ا وض أن ـــכ أ ـــ כ ـــ ى ـــ أ ـــ درا ـــ ت ث ا כ ،אذا؟ و ـــאرة ا ـــ ا א ـــ ة، ـــאدة ـــ ا א ـــ ا א ـــ - ـــ כـــ -ـــ ق ـــ و כ אئ و כ وכ א وأد אئ .و אرة ا ز ـــ ا ـــ א א ـــ ه ا ـــ د כ ا، ـــ ا ـــאل א ط ا א ـــ ا א א ا א وا دي ،وا ً א ،و ا ـــ ا כ אء ء אت ـــ أن א و ـــ .إن ردود ا ـــ ا ـــ ا ـــאن ا ح، ـــ ه ـــ و ـــ ا כ ،ن ـــא ّ ه אر ا ز ـــ ه ،و ا א ـــ ـــא ا ـــאن ا و م א ًא أ אب ا ج. אت ا ا وا אت وا دכ אن وا ﻛﻮﻧﺴﺘﺎﻧﺘﺎن ﺟﻴﻮروﺟﻴﻮ ا ز ، ـــ כ ـــא أد ـــאء و א ن כ ـــאر أدرכ ا ا روا ا כא ا و א "כ א אن رو "" :ا א ـــ اد א وכ א، وכ ـــ ـــ در א א ا ـــא ،و אس وا ـــאرة ا ا א ـــ وا ـــ ون" ،و أز ـــ ا ا م. אه ا وأ ـــא ا و ـــא أن و ـــ ـــאن ،إن آ ـــ א ض א כ א כ א ـــ ر ا ـــ ء ،و א א ـــ أن ـــ ـــ دوا א ـــ ة :ا ـــאن ا ـــ ي ـــ ـــ وأد ـــ ـــ ّ א ـــ ه ا داب وا ن ـــ ا وج؟ إن א ـــ وإراد ـــ آ ـــ א ـــ أ א إ ـــ "ر ـــ " وأ ة ا ـــאة ،أ ـــא ا ة ا و ـــ : ـــ ا
".
ا ا ـــ " ،ا
وا
ا ـــ ن" ا ـــ
אت
א
د ت כ إ כא
כ ع وا
،و אد رد ا
وا ا ـــ ارع ودور ا כ
כ
دي ،و א
א
כ ا אه
اع ،و א ا
אن
وا
ان
و
ـــאن .ا ـــ ا אر ا أو ت ـــ ً ا א ً א אت ،وا אد כ أכ ...ا اع أ ـــאن ،و
أ ـــ א ـــ ا أو أر ـــ ا إ ا
ـــ
ان ...כ ـــ
א אد ،إ
ـــ أ ـــ כ ا
ا ـــ ،
ـــ אرة ا
א
ـــא ة ة
و نا
-إذا ا ـــ
אض .ـــ رى
ـــ ،و خ
ا ًא
ـــ ه" :ا ن ـــ ـــ
א ة-
،ور א ً
אل أכ ف
أرى
،و ا ًא
ا ـــ ـــא ا א ـــ ا ـــ ا " ا إ א، أن ـــ و א ا ـــ ة ـــ ا أ א "ا כ אب". אذا "ا א ا א ـــ وا אت ا ا ال" :إن ا ـــאت א ً ـــא ...ا ا ـــ ي ـــ إن ا כאئـــ ا ـــ ي ـــ ا وا ـــ وا כ ـــ وا ا ا אء א ـــ م ا ت وا ا א أ א ...و כ ا ـــאن כ م
١٧
ا
ص ،ـــא ا " ،و ـــ ـــ أ אق أو ئـــכ ا
ء
א
ون"؟ " رو " ...إن ا ـــ ا א ... ـــ ا ا א ـــ ...إن ا و ا ه כ ـــ وا دارة ،כ ا אن ...إن ا ي... ا אق أن ـــ א ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ﻗﻀﺎﻳﺎ ﻓﻜﺮﻳﺔ
ﺃ.ﺩ .ﻋﻤﺎﺩ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﻠﻴﻞ*
أﻟﻄﺎف اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻚ ﺗﺘﻨـﺰل ،ورأﻓﺘﻪ ﺑﻚ ﺗﺤﻴﻂَ ،و ُو ﱡدﻩ ﻟﻚ ﺷﺎﻣﻞ ...ﻟﻴﺘﻚ ﻣﻨﻪ ﺗﻌﺎﱃ ﺗﺘﻌﻠﻢ ،وﻣﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﺘﻪ ﻟﻚ ﻴﺎﺳﺎ ...ﻓﺘﻌﺎﻣﻞ اﻟﻨﺎس ﻛﻤﻌﺎﻣﻠﺔ اﻟﻠﻪ ﻟﻚ ...إن ﻓﻌﻠﺖ ذﻟﻚ َ ﻛﻨﺖ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﻗﺮﻳ ًﺒﺎ ،وﺑﺎﻟﻨﺎس ﻟﺼﻴ ًﻘﺎ... ﺗﺘﺨﺬ ﻣ ْﻘ ً ومبﻌﻴﺔ اﻟﺤﻖ ،ﺗﺨﻮض ﻏامر اﻟﺨﻠﻖ ،ﻓﺘﻨﺠﻮ ﻣﻦ وﺣﺸﺘني؛ وﺣﺸﺔ وﺟ ْﻔﻮة ﻟﻠﺨﻠﻖ ،ووﺣﺸﺔ وﺟﻔﻮة ﻟﻠﺨﺎﻟﻖ.. ***
ﻣﻔﺎﺭﻗﺔ ﺍﻹﻧﺴﺎﻥ ﻭﺍﻟﺘﻘﺪﻡ ﺭﺅﻳﺔ ﻣﻘﺎﺭﻧﺔ )(١ ـــ زوا ـــא ـــ ث ،א ـــ כ ا و א ـــ "כ "ا א ـــ " אر
ا
ـــ א אن
ا א ازار"
وا
وا ـــ م .و א ـــא ـــאءل ا ـــ وا
ا ـــ م ا
رو ا
ا
ا א
-ا
ا א ن
ـــא
ا
ا
ول ،و
١٦
ًא إ
ـــאة
ـــאن
ـــ ا ا
ا ـــ
ا
כ
כـــ
ـــאئ ن :أ ـــא כאن
ـــ و כ ى ،وأن ـــ
د )٢٠١٢ (٢٨
روا
ـــ أن
م" ،وا ر
אر ا
ـــ أن כ ن
ـــ ًدا أ ـــ ا ا כאئ ا א
"
ون" ،ور
"إ ـــא
ـــ "ر ـــאئ ا ر" ،إ ـــכא ا
ـــ ا כא ـــ
و א א ـــ כא ...
ـــאن כאئ ًא ا
ا
ا " ـــ
أ ّ א
از ،
ّا
א ـــאن ة ،آ
مأ
ا
،
أ
أن
ة؟ ـــא ا ي
ث
ـــ ا ا א و ـــ
א
ـــ ا،
אة
ـــאن وا
ـــא ا
אت وا א ،و ّ د א ًئא ا ـــא و أ ا א ا ـــ و ـــ ،و
وا
ك ا אئכ ؟
رو ـــ " و" ـــ ازار" و"ا ر ـــ " ـــ ه ا א ة ـــ ا
ّ رة،
ـــ
نا
ـــ ن ـــ اء
ًئא
ـــ ً א،
را ـــא ا ا ،و ـــ ٍّ א، ـــ ر ا ـــ اءم إ ى را א א ا ـــאن אر ًא أي ا ـــ ر -כـــ نא ـــ ،ن ا ر وا ـــ ا ـــ وا כ ـــ وا א ـــ ء أن כ א ل ـــ ا ر ـــ -ـــאوي اذ כ כ ن. כ ن ،و أن כ ن ،وכ "أ אه"، ـــ ج " " و زا ـــ ـــ ه ا א إ כא ت ،א כ و ج إ כאل ، أ ار אر א ف ب ،و א ـــכ ا א ا א و ا אر . و כ ن ،و א אة ا أ ـــ أ ً ا ،وأ ى ـــ ه ا ار أ ـــאق ر ً ا أ אق ا رض وأ אق ا אء. א، ـــ ا כ ـــ ى א ـــכ ت ـــ ه ا اد א א ،وإ אء رو א إ ـــ אع ار א. إ אء אإ ـــ ا ـــא ا و وا ـــ ا ـــ ،إ ا ارة אر ا א ا ارة، אر ا כ ن ،כ أ כאر א و أ ا א .א ى ا و ا ـــ ، وا ـــ ـــא ا כـــ ن ا ـــכאن ا ر وا ن א א -ـــאءت أم أ -ـــ رة ه ا أن و א ل א ـــא ـــ ،א ا ـــ ا ـــאة ا ودة ودة ا אة، ، ا אة ا ا ان، ا ودة ا אر ، ودة ا כאر، ا ـــאق، ا כ . ة ا وح، ـــ ة ا כ א כ ـــ ا ا م، إ ـــא ز ـــא ، ا ون ا א כ ها ـــ ـــא אدر ا ّא إ ا اع وا כאر. أن כ ن ً ، ا ـــ ة وا א ـــ א כـــ ا و אئ אت ا א ة ـــ ه -א ً ا رכא א، ـــ ا כـــ ة ا ـــ إذا ـــ ا وح؛ א א ،وأ אء א א. و ّ د א א ،وأ אر א دون ـــ دون أ ـــ و ـــ اق ا ـــ وح ـــ ً א ..אح ـــ ك ا د ـــ ـــ א ، ـــא ،و ـــאرت ـــ א ًـــא إذا ـــ ت ا ـــ وح أ ا כـــ و ان ا כ ن. ا א و ا אإ اא ا أ ا وا ا אن و א א
ً ا א ًא ،و ًא א ًא ،و א ًא أ כ . אث א ا ـــא כ ا ،و
وا إ א ـــ אا
ـــ א א ذوا א،
إذا א
א ر אب
ئ א
אء ،و ن أ
א
أ اء
ا
اا
اره وأ כאره ا إن أ ـــאم ـــ ا ا ع
إ א
أ אل כ
ا
כ أن
وا ا
אق -
ه،
"ر אل ا ا ي
ى א ـــ
ا
إ و
ـــ
ً أ ـــ ى أ ى
ا
אن
ائ ه ،وإذا א
א
אذ
ـــ ،إ א
ا כ أ
ون
،ا ا
اا
.
ـــ ا ـــ ل و ا ـــ اق
א אت ا
כ
ل
،
ـــ ء ًة א כ ،و כ و ـــ אع
،وأ ـــ ا
א ،و אة أ ـــ ً ا،
)*( כא
ا ا
אء
ا כאر وا ذواق وا داب
ت כ ةا
وأد
כ أ
ـــ
א ـــ
א
و א
ذوي ا م وا رادة وا
ها ّ
ائ א
א ا אر .
ا א ،
ا ـــ وح ا
ا
כ כ أ
ـــ ن ـــ ه ا
إ ر אل
،ذا א
أن أن
"כ א ّ אع כ ة
ار
אن ...و אك
ا ـــ א א כ א ـــאر
ـــ د .وا ـــ
אل،
ـــאؤ ت ـــ ا ذ אن
،و א
،و
א ـــ ا
אن ،ود ئ ا
אق
اق ا وح وا
ـــאس ،و ـــ
-
ا אردة ،وأ כאر א ا ا
ـــ وا دراك...
ذ؟!
ك آ אت ا ا
د،
ا ا ـــ אع ا و א
رات ـــ ا ؤوس ،و ل ،و
إدراכ א. ـــ اء ا
ّ
ث أ אم
כ ـــא أ ـــא ـــ ز ى ا و
ا وا א
ة ذכאئ א و
ا
وا ـــ
ـــ אء و ـــ אء
ـــ אو כ ـــא،
ا ة
ا
א ،و ـــ א إ
ا א
قا
،و
ا א ة وا
אا
כ ًא
أ ا א ة أ ً ا ،אر ًة أ ً ا، وا را أ ً ا،
ـــ
...و אرت آة ما
א،
و כא
اده.
ا ..
١٥
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ﺃﺩﺏ
ﺃﺩﻳﺐ ﺇﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺍﻟﺪﺑﺎﻍ*
_|ÊÜ÷]<—]Áç ا
ا
ا
ا כ ـــ ،
ّ ا إ أن ـــא أن ا أ ـــ ا א ا و ـــ ،و
ـــא وإ א ـــא وا אذ א ا
אة و
ـــאن وا
ـــ اد
ل
أ ـــ اق ا وح و م ا ـــ אح א א
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ـــ
א
א ا אر .
وإذا כאن ا אة ا
ًא إ
وا
،أ ح
١٤
ًא وأ
ًّ ا.
ا ـــ و ّ را א ا אر א ا ق
،ن
א
א
ـــ ا رض
را ،و
ا و ـــ ا א ـــ
ذ כ ـــ ًא
ـــ
ً ـــא .و ـــ כ
ـــ "ا
ـــ " ا א ـــ
ـــ ي"
ا ـــ ان" ،إ ـــ أن ا
אء
ـــ
ًّא
כא ـــ ا
א
ـــ ن
ـــ ا ـــ ي
ا ـــכאن
כ
زرا ـــ ا رض دون ـــ ذ ـــכ
و ـــ ،و وإ א ا
ـــ ا ع
אرف و
و כ
ا א .
ـــ ان ا
ر אن أن ا
ـــ ر" و ـــ ـــ
ً ـــא
ـــ
د
ا را
ا
اول وا ع ،
ـــ ا ـــ ات -
אة "
ا
א א " ،כ א أ
ـــ ا ـــ
ل
א -א
אة
"כ אر ـــא" أ ـــ روا ا ـــ ات، א،
أ ـــ
כ
اد و ـــ
א
ـــ
ً א و ـــ ًאء ،و
ا
ات
أ ـــאر إ ـــ أن כ ا
ى ا אح
ود أ א אر ا
ـــ ى ـــאه ا ي אع
ـــ ذ כ אت ـــ
وכ ـــכ ا ـــ
ا
כ أن
ا را ـــ ا را
ه ا אه ـــ ًرا .و
כ " ـ"أ
ـــ " -أ
)ا כא ـــכא( -و
ـــ
אء را
وا
ا
،
إ ـــאرة إ أ ـــ ا ا
،و
כ ا
ه
כ א ا ـــ
ل ا ئـــ כ ا ـــ ر
ا
روا א
)*( رئ
)رواه ا
أن
م
א
אع א אء ،כ ،
אئ ث:
כאء
( .و ا
أن
ـــ أو
ـــא
،
ا
.وا כ ا א ـــ
أ ا אدة
ـــ ول
ا وا
ً
אدر ا אء
כ א
א
ا
ـــ
،
ا
.אل ر ل ا " :ا אس
ـــ ز
اع
ه،
إ إذا כ ا
ا
ا אء وا כ وا אر"
ا
"ا
ه אء
ا כאر و إ אد و
כ
"
.
כ א
ما اع
ـــאول ا ئ
ا ر
ه
أن ر ـــ ل ا אل" :
כا ئ כ
ا
ـــ
ا כ ".
אب ا ا
אאا
ة أن ر ل ا אل:
ـــ أن כ ن
כ
ـــאء
وا رس.
أ
و א رواه א כ
א ،وو
آ
ج
ـــ ام
ـــ ث ـــ ا
ور אئ
ا אء
ً
אم ا
ا
ا אء
ا ـــ
כ ا
ـــ ذ ـــכ א رواه ا אم א כ
ب אه ا ي .و
ـــ "
ا
ن
ا ـــאه ـــ ا ـــ ي ،כ ـــא ا ـــ ا
אא
ئـــ " ،وا
ـــ ي )ا א ـــ
ـــ
ـــכ ت ا ـــ
ًئא دون أن אو ه א
"
ا
ـــ
اﻟﻤﻴﺎﻩ ﻟﺠﻤﻴﻊ اﻟﺒﺸﺮ :ﻣﺒﺪأ إﺳﻼﻣﻲ
ا
د ـــ
א
אء ا
ا
ـــ
اد
دي(.
אא
אئ
ا ا ض.
ـــ ز אدة
ا
ا כ אن ا
ا
ـــ اع ـــ
إ ـــאن ا ـــ ن ا א ـــ
כ
و
א ا אل وا כ אن ا
و و
כא כ
ا
ر ـــ
،و כ
ا
ا כ אب ا
אء ا א ـــ
أي
ا כאن
ا
ـــ
אؤ א
ز
ا ـــאء ـــ أ א ـــ אن..
ـــא
أכ
ـــ " ـــ כ א ـــ " ـــ رة ا رض"
ـــ د ا ככ
ـــ ارع
.
و ـــ ث "ا ـــ ا
أ
ي א ،و
ـــ ا و אت .و ـــ אت
أن ـــ ا ا
ودرا א
ا אد
ـــ د و
ـــ
אم د
ئـــ
ًّـــא
ـــ
אه ا ـــ ي دون אئ ة .و و
א אه ..و ـــ ري
رأ
ـــ ب ا אء
א ـــ اع ا ـــ ي
ل ـــאه ـــ د ـــ ؛ ـــ ن أ ـــ ا
כ א ار
"
כ ـــאب "ا ـــ ان" و" א ـــ ت ا
"ا
ا
ا אء ا زم כ
لو
ا ًא א ل، ا
ا ذכو
א ول
ها כ . אع ،כ
ا
،א
١٣
ا
ا א
/ -ا
د )٢٠١٢ (٢٨
..
אب ا ِّ ﴿و ُ ْ ِ ُ ا َّ َ َ ا َ : ا כ ى ،כאن ا ها
אل﴾)ا َ َ
ـــ ا وران إذا ا
ا אء أو ر ،و
ا
و
ا א ا אء
ا ا
כ ا
اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻦ اﻹﺳﺮاف ﻓﻲ اﻟﻤﺎء כאن ا ـــ ا א ـــ
ا
ـــ ة ا
ا אء
أ
ـــ
ا
:כאن ا
إ
.(١٢:و א כא أن
אع
ا و
" ا
א ت
ا
)رواه ا
א
ام ا אء ا
(،
אده و
ا وا ـــ وة ا
ـــ
ًرا.
أ ج
إن ا
ـــ ،אل " :א إ اف؟ אل " :
ـــ א אع
ما
إ اف ا
ء أو ا أ
ـــ اف؟" אل :أ و
ا
ا
ء
אر" )رواه ا
א (،
א אء.
ـــ
أ اد أو
ًא
ًا כ و ـــ א כ
أو و ا
اف
ا
ص
و ا
ا
כ؛
ا
ا ـــ ا
אم ا
ذ כ.
ام ا אء ما
ـــאل ـــ ً ا،
א
אء ا ا
ا
ا ،א א و כ
)
ا
ا א
إ א ،כ א ا
ا
אل ا אء
א وا ـــ ا
إ ـــ وا ـــ
ل ا ـــאه ،ـــ ا ا ـــ ود وأ א ـــ ا ا
ئ أ
א
و ـــ ا ـــ
،و
دو א
ا
ا א
-ا
א ام ا אء. ،ا
ـــא ا
ا אر
ا
א را ـــ ر و ـــ ا
ـــ
أ אء و
أن
א ،ا
و م
ً א و ـــ ًאء. إ ح قا ي ا ـــאم و ة ا ـــ ر ـــ دو ـــ ا ـــ م،
ا
ا
א
ا
אن ا
א ب א
د )٢٠١٢ (٢٨
ا
ن ا ـــאم وا اق و
אכ
ء
أن כ ن أ ـــ .
ـــ أ ال
ا ـــ ات وا ع .و כ
ا
ر ل ا و אروا
ا
ها
م
אل ،وإذا כאن
اذכ
אدر ا אه و
א
(
ـــ
ا ـــ
ا
ا
ـــ
ء وا
ون
ـــ
ـــאل :כ כ
.
ا
ـــ اف
ا אص ّ א
١٢
وا
وروي أن ً ـــא ـــ ا א ـــ ً ا ـــאع ،ـــאل ر :א כ ـــ ،אل א ـــ :כאن כ
روى
و אص و
ا
اف
אل،
ا
.و
א أ א כא
إ אء وا
وا
ـــ اف
ل
،وإن כ
و כ כאن אل:
ـــ
ا
أن ر ل ا اا
אل
ـــ و
ز أن ا
אئ ـــ ر
.
ـــ
א ِّ ،و
او
أ اض ا
ص
روي
ارد ا אه
ـــ ل أول ـــ د א ا אس إ ك ا אء אل" :כ ا وا
אة
؛
ا
ا
א
أ اد. وا
אء
و ـــ
ا
ـــ ل א
أ
ا يأא أ
ا א ل.
أ ـــ أز ـــ ا ـــאء ،و אء وا
ا
اء ا ن؛
ـــ اس" رئ ـــ ا א
א כـــ ه כ
"إ ـــ ى" ا
א ـــ ل" :ا אء وة ا رض ـــ
ودة ،و ـــכאن
כא
ا ما ي
و
در
إ
כ
ـــ ود
ًא،
כ ا وة ب،
ا
أوا ـــ ا ن ا ا
כ ن
وا
إن
أوائ ". "" :
و ل "إ אس א
אإ
و
ا אء
ـــא ـــ
ا ـــ رد ا ول ا ـــ ي ا אد
א
ـــ ،٢٠٢٠ ا ـــאء
ا
כـــ
دو
قا و
ا
א ـــ
وכא ت ا
ـــאء وأ
أ ـــאر ا
ـــאف
ـــ ق إ
א ا ي ا ـــ
ـــ ة ـــ أن
ـــ ا
אر
ـــ
ـــ ق ا
ا ـــאت و
ا
ـــאن،
تا
ا
ـــ ا
ما
ف
أود ـــ ،و א ـــ ا ًـــא
ـــ
ـــ ا
ا ـــאء ـــ
را
א ،
فإ
ـــ ا و ة ـــ ات،
א
ـــ ر ا ئ ـــ
اء
وا א
ـــאة .و א زا
ـــא
" .و
ا א ـــ ا ا
א ـــ رك
אورة
ـــאכ ا א
ىأ
ـــ
ـــ ص .و כ و ا ـــאة א ـــ و אة ا ـــאن ـــ ل א ـــ ﴿و َ َ ْ َא ِ َ ا ْ َ א ِء ُכ َّ َ ـــ ٍء כ א ا כ ـــ َ : ْ َ ٍ َأ َ َ ُ ْ ِ ُ َن﴾)ا אء.(٣٠: ّ
اﻟﻤﺎء ﻣﺼﺪر اﻟﺤﻴﺎة و אل ا
ـــ ون :إن א
אة כ ا אء
ء
ا כ ن ا אم
ها
اכ
ا رض .و أ כ
א ً א כאن أم כ כאئ َأ ْ َ َل ِ َ ا َّ ـــ َ א ِء َ ًאء َ َ ْ َ ْ َא ا ئ כ وا ـــאء ا َّ ِ ي َ َّ َ ا ْ َ ْ َ ِ َ ْ ُכ ُ ا ِ ْ ُ َ
،
أن ا אء ا
אا
ـــ
ـــ ي وإن כאن ـــ ً ا أو
و ـــ وردت כ و ـــ
ا אء
ـــ ة ،وورد
ـــ :ا و
وا
ذכ
ا
و א ـــ وכ
ا آن
א ـــא
وا
ا אر وا
אر
ـــ "ا
אة وا
ـــאة إ
أن
،و و ة ا אء אدة ا ﴿و ُ َ ا َّ ِ ي ا ًא ،אل א َ : אت ُכ ِّ َ ـــ ٍء﴾)ا אم.(٩٩: ِِ ََ َ ْ אت وا כאئ אت ا َ : ﴿و ُ َ ْ ً א َ ِ ًّא﴾)ا ،(١٤:أي
ًא
ى.
ورود ـــא
ـــ ورة
ـــ ً ا.
"،
ـــאء وا ا رض
ـــ ، ـــא
ـــ وا و ،
ـــ
ـــאن ،و ل :
﴿ ُأ ِ َّ َ ُכـــ ْ َ ْ ُ ا ْ َ ْ ـــ ِ َو َ َ א ُ ُ َ َא ً א ِ د אر ِة﴾)ا אئ ة ،(٩٦ :وا َ ُכـــ ْ َو َّ ـــ َّ َ ه ا :כ אء א ـــ
ا ـــ ، אئـــ
ـــאة ا
ى
ـــ م ا
ةا
ا
ا
ا ـــאد ـــ ارد ا ـــאه
ـــ و
و
א ـــ
"أ ـــ
א ـــ
ـــאء ا
د
ًزا ،و ـــ أن כא ـــ ـــאء ﴿و َ ـــ َ ى ا َ ْر َ ض َ א ِ ـــ َ ًة َ ـــ ِ َذا َأ ْ َ ْ َـــא َ َ ْ َ ـــא ا ْ َ َ و ـــ عَ : ا ْ َـــ َّ ْت َو َر َـــ ْ َو َأ ْ َ َـــ ْ ِ ـــ ْ ُכ ِّ َز ْو ٍج َ ِ ٍ ﴾)ا ـــ ،(٥:و ـــ ـــ ج כ אت ا رض ـــא ى ـــ ام ا ـــאة ا ـــ ـــ ا رض כ א ـــ ا ـــ ان وا ـــאن ـــאء َ ُכ ْ ِ ْ ُ أراد ـــא ا א ـــ َ ُ ﴿ :ا َّ ِ ي َأ ْ َ َل ِ َ ا َّ ـــ َ א ِء َ ً اب َو ِ ْ ُ َ َ ٌ ِ ِ ُ ِ ُ َن ُ ْ ِ ُ َ ُכ ْ ِ ِ ا َّ ْر َع َوا َّ ْ ُ َن َ َ ٌ אب َو ِ ْ ُכ ِّ ا َّ ـــ ِ ات إ َِّن ِ َذ ِ َכ َ َ ً ِ َ ْ ٍم َوا َّ ِ ـــ َ َوا َ ْ َ َ َ َ כ دا : أ ام ا אة ون﴾)ا ـــ ،(١١-١٠:و َ َ َ َّכ ُ َ ﴿وا ُ َ َ ـــ َ ُכ َّ َدا َّـــ ٍ ِ ـــ ْ َ א ٍء﴾)ا ـــ ر (٤٥:و כ א ـــ ة َ ا אن و ائ وכ אئ و א . و ـــא כאن
ـــאء ـــ ه ا
ـــ ا
و ـــ ه ا כ ـــ ً ا ـــ ـــאل א َ ﴿ :أ َ َ َأ ْ ُـــ ُ ا ْ َ َאء ا َّ ِ ي َ ِ ـــ َ ا ْ ُ ـــ ْ ِن َأ ْم َ ْ ُ ا ْ ُ ْ ِ ُ َن َ ْ َ ون﴾)ا ا .(٧٠-٦٨: َ ْ ُכ ُ َ
ى ،ـــ
ا א
א
ـــכ א ،وأ ْ ـــ َ ُ َن َأ َأ ْ ُ ْ َأ ْ َ ْ ُ ُ ُه ـــאء َ َ ْ َ ُאه ُأ َ א ً א َ َ ْ َ َ ُ
כ ـــא ـــ ى ا ُ אدر َאده ا ـــ َ אؤ ُכ ْ َ ْ ًرا اا ل َ ْ ُ ﴿ :أ َر َأ ْ ُ ْ إ ِْن َأ ْ َ َ َ ُ َ َ ـــ ْ َ ْ ِ ُכ ْ ِ َ א ٍء َ ِ ٍ ﴾)ا כ .(٣٠:وإذا ا ـــ אع ا ـــאن أن ـــ أو ً أ כـــ ـــ و إ ال ا ـــ و כא ، אء ا
אب ا ي
ه،
١١
ـــ وا
ئ ا
ا א
م وإ א أ -ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ه
ﺛﻘﺎﻓﺔ ﻭﻓﻦ
ﺃ.ﺩ .ﺑﺮﻛﺎﺕ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮﺍﺩ*
ﺍﻟﻤﺎﺀ ﻭﺍﻟﺤﻴﺎﺓ
ﻓﻲ ﺣﻀﺎﺭﺓ ﺍﻹﺳﻼﻡ אم ا א ا ي
ا ـــ ا ا א ـــאن
ا
ا א
ـــא ا
ا
ـــ
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
ـــא و ا ـــ در
א ـــ " ا
اכ
ـــאن ا כ אن
ـــ م כ ـــ ا
١٠
ا ـــ ارة
אم ـــ
אز א
א ـــא ا ئ أ ى ـــ
آכ ا وزون
ا ـــאخ ا א
،أو א ـــ ة "ا
أכ ـــ ا כ ـــ ن ا ـــ
ا א א
אت ا رض.
،وכ א
أ ـــ
ـــ ا ئ ا و ،
ا نا א و إ כ ـــ ـــ ه ا אئـــ ا را אا ا رة وا و اد ا أכ د א ا آن ا כ ا ه ا אئ ا
ا
إ ِْن ُ َ ِإ َّ َو ْ ٌ ُ َ
﴾)ا
כ اכ و א
ا א
،و אت أر
.(٤-٣:
אت
ا
אت و א
ا
אت ا
אض ا
ا כ
و
ة כ ـــאت ا و و رو . ﴿و َ א َ ْ ِ ُ َ ِ ا ْ َ َ ى ة ًא ،כ َ :
را
אت ا א ا
و
כא
ًّא ،و
ا رة.
اا ر أ . فا ـــ ف ـــ دا ا رة ا ا أ כ ـــ ة ا اد ا ا ن אل ا אت وا .وا ا א ي ا אم ا و ،و أ ا ل ا אت ا ا ر ا ـــ ب ) ،(Phase du Métabolismeو ا ا אت أ א ً א د ً ـــ ا ـــ אل ا ا אت، ا ِ ُ ُ ْ َ ﴿ :א ُّ ْ ِ ﴾. אز ا آ وا אدة أ ى ،و ا ا و כ א )*(
א
ا ول ،כ
ا
م-و
ة/ا
ب.
٩
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
אت وا
را
و כ،ره
و
رد لا ا
כ אت ا وا و
אل ا
כ אت ا כ .
ﻃﻮر إﻧﺒﺎﺗﻲ إ א
ﺑﺪاﻳﺔ
را
Apparition de boutons floraux
ا
د
را ا
Floraison
. آ
أ אم٢٥-٢٠
אرس
و
أ אم٢٣-١٨
א إ
אي و
Fructification Développement des fruits
ا א
ا
ر ا اכ
ا
أ
Début de maturation
אج
ا ا
Maturation complète
إ אج
د
ر
ها
ا و אت
ً
،ب
ا
ا
وات ا
כ ذכا
اﻷﻋﺮاض ء
أو
אط إ א
ا
رو ة
אج
ا
ان אء
ا اכ
إ אت اء و
ان
از ار
Fleurs ouvertes et bien apparentes, pollinisation et fécondation
.
Chute des pétales, hécatombe précoce des fleurs et des fruits
أ אم٢٥-٧
ا اة
ا اכ
א א،אف
ون ا
أ אم٧
أ א٤-٣
Durcissement du noyau Croissance des fruits
א
אت ا رة و א اﻟﻤﺮاﺣﻞ
ا
١٠
ا ز אر
ا
أ٣-١
ا
ا ـ ئ אف ا
אل ا
א א א אا،
اﻟﻤﺪة
و
ز ي אت
ا
وا
٢-١,٥
Fruits petits mais bien apparents Fin de la formation des fruits devenant résistants à la coupe et à la section. Augmentation considérable de la taille des fruits et apparition des lenticelles.
إ
أכ
.
Au moins la moitié de la surface du fruit vire du vert au rouge violacé
إ
أכ
.
Fruits avec une coloration uniforme violette à noire
اﻟﻤﺨﺰون اﻟﺪﻫﻨﻲ
٨
٢٠١٢ (٢٨) د
ا-
ا א
ا
ِ ات رِ ْز ً א َ ُכ ْ َو َ ـــ َّ َ َ ُכ ُ ا ْ ُ ْ َכ ِ َ ْ ِ َي ِ ا ْ َ ْ ِ ِ َ ْ ِ ِه ا َّ َ َ ﴿و ُ َ ا َّ ِ ي َأ ْ َ َل ِ َ ا َّ َ א ِء אر﴾)إ ا َ ،(٣٢: َو َ ـــ َّ َ َ ُכ ُ ا َ ْ َ َ َ ًאء َ َ ْ َ ْ َא ِ ِ َ َ َ אت ُכ ِّ َ ْ ٍء َ َ ْ َ ْ َא ِ ْ ُ َ ِ ً ا ُ ْ ِ ُج ِ ْ ُ ان َدا ِ ـــ ٌ َو َ َّ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ אت ِ ْ َ ًّـــא ُ َ َ اכ ًـــא َو َ ا َّ ْ ِ ـــ ْ َ ْ َ א ْ َ ٌ َ אن ُ ْ َ ِ ً א َو َ ْ َ ُ َ َ א ِ ٍ ا ْ ُ ُ وا ِإ َ َ َ ِ ِه َأ ْ َ ٍ אب َوا َّ ْ ُ َن َوا ُّ َّ َ ِإ َذا َأ ْ ـــ َو َ ْ ِ ـــ ِ إ َِّن ِ َذ ِ ُכ َ َ ٍ אت ِ َ ـــ ْ ٍم ُ ْ ِ ُ َن﴾)ا אم،(٩٩: ْ َ َ ِ ِ ِ ِ َ أ ا ذ إ ر ي ا אح ا ي ِ ِ ﴿و ُ َ ا َّ َّ َ َ ْ ُ ْ ُ ّ َ َ ُ ْ ً َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َّ َ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ َ َ َ َ א ًא َ א ً ُ ْ َ ُאه َ َ َ ِّ َ ْ َ ْ َא ِ ا ْ َ َאء َ ْ َ ْ َא ِ ْ ُכ ِّ ِ ون﴾)ا اف.(٥٧: ات َכ َ ِ َכ ُ ْ ِ ُج ا ْ َ ْ َ َ َ َّ ُכ ْ َ َ َّכ ُ َ ا َّ َ َ ـــ ا כ ؛ ا أכ أﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﻤﺎء ﺑﻘﺪر ـــ .إ ا ا אء و אده ،و ه ا אزات ا א و א כ أ ا ا אء ر ،أي ـــ ا אت ،ن ا א ـــ כ א ا כ ا כ ـــ ى ه ا ـــאت ا כ رة ن ا ـــאت א אء و و ـــ ا אت أن ا אأ ا ـ" ر" .و ا ف ا رة، وا אص ا ـــאء ةو أ א ـــ אة ـــ ،א אة ئ ًّ ا إ ـــא ـــא ، א و أ ا ج ا אء. أا رو כ نا و ة ةو و כ و כ ا إن و ّ أن وج ا ى ،א و ة ا ـــא ـــ ، ـــ ا ـــ رة ـــ ا ف ا ـــ ي אا ا ائ ا ـــ ات ا ـــ .و ـــ اء وا ـــ כـــ ن ـــא ه ا ـــ ة ،כ ـــ א ًא ـــ ا ف ا ي وا ر אت. وا אت ا אرا ا
ﻣﺮاﺣﻞ اﻹﻧﺒﺎن واﻷﻃﻮار اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﺔ ﻟﻺﻧﺒﺎت
إ אت ا ور، )(Imbibition؛ و ا ر ا را .أ א و ـــ أن כ ـــ ون ـــ ا ا ر א א، ا رة وا ـــ وري כ ـــ ا אء ـــ ـــ رة ،و ـــ ه ا ـــאرب ـــ ـــ ور ا ـــ ن ا و אئ ـــא ا ا ـــ ،ـــ ـــ ى ـــ ا ا ر ـــאط .ـــ رة ذات ا ـــ ون ا ـــ أو ا ـــ ٪١٥٠ ،ـــ ار אع ا زن ـــאت .ا א ا ـــ وري ا ـــ ي ـــ رة ،א ـــ ـــ ـــ אئ ـــ ـــא أو و כ ـــא ا ـــ אج أن כ ه ا ـــ ـــאء ) ،(Limiteو כـــ ا ـــאت إذا א כـــ أ ا א ا ، أو ا ـــ ر ا ـــאء
ا א ـــ ا
א
ا ائ ـــ ا
ـــ ا
ائ
)Point de
.(Flétrissement Permanent Initial ،ـــ ا אء إ ـــאز و ـــ ر ـــ ا ـــ ا כ אت ،و وا אت ،א אء ـــ ط وري وأ א كإ و ات ة ا ا ور أو ا ة؛ ـــ ا ا א ا ـــאء ،أ ا أن ـــ ل ا ب وا ور ق ا אأ א א ا אت ا أ ن رכ ن أ ا ـــ א אء ،و ...و א ا אت وا כ אء ا ـــאت ا ا א ًا ا ـــ كَ ،أن م ىا ها ء . و אء כ أ אب ا ا אء ا رة أو ا ، ذا ـــ ا אء אت אت ا אئ ى ا ـــ ب وا ى ا ـــ ز ،وا א وا ـــ ة ،وا כאن ذات ا ا ـــ ا א ـــ ا ب ا را ـــאت א زا א أ אء درا ـــ א ،وا ف ر א ...و ا ه ا ى ا א אء، ة ا رة ،ذا כאن ا ف أو ا ا אت. أو ا رة دا ا ا אء إ ا ـــ و ـــ א ـــ ُ ْ َ ﴿ :ـــ ُ ِא ُّ ْ ِ ﴾)ا ـــ ن(٢٠:؛ : ـــ ا כ ـــ ُ ْ َ ﴿ ،ـــ ُ ِא ُّ ْ ـــ ِ ﴾ ـــ ـــ ا ا آ ا ي ﴾ ُ ُ ْ َ ﴿ :ا .وا ـــ ا . ها א ا ا و﴿ ِא ُّ ْ ِ ﴾ ا ،א א אئ و ها א ـــ . ءا ـــ ـــ ا א ـــ ـــ ـــאت ا ا ـــ ن" ـــ ل ا ُ ْ َ ﴿ :ـــ ُ ِא ُّ ْ ِ ﴾؛ أي ـــ ـــ رة "ا אت .و ه א ـــ ون ا ـــ ـــ ا ن و ـــ ا ـــאم ١٩٦٥م، ـــ ـــ א א أ ـــ ا ـــאء ـــ ا ا כ ـــ وم )(Glyoxysome ُّ ـــ א ـــ وا ـــ ،ن ا ،و ذ ـــכ ا ا ـــ ا ـــ ،ـــ כ اכ ـــ אت אت ا ن ،و ر א ها ا ا אم ١٩٦٥م .
اﻹﻧﺒﺎت ﻋﻨﺪ اﻟﻤﺰﻳﻮﺗﺎت ـــ ه ا ور
ا ا ا زن ا ي. ا إن دل
ا אت
אت ـــ ي ، ٢٥٠أي א ل
ء
٧
ا
ا כ א ـــאوي ٪٧٠ أن
ا א
-ا
ون
ه ا א אت ذات د )٢٠١٢ (٢٨
ﻋﻠﻮﻡ
ﺃ.ﺩ .ﻋﺒﺪ ﺍﻟﻤﺠﻴﺪ ﺑﻠﻌﺎﺑﺪ*
ﴎ ْت اﻟﴩور ﻣﻨﻬﺎ إﻟﻴﻚ ،وإﱃ اﻵﺧﺮﻳﻦ َﺟ َﺮ ْت، ﻋﲆ ﻧﻔﺴﻚ أﺑﻮا ًﺑﺎ ﻻ ﺗﻔﺘﺢَ ...ﻓ َﻐ ْﻠ ُﻘﻬﺎ إن اﺳﺘﻌﴡ ﻋﻠﻴﻚَ ، متﺾ ...اﺳﺘﴩ اﻟﻌﺎرﻓني مبﺴﺎﻟﻚ اﻟﻄﺮﻳﻖ، وإﻟﻴﻬﻢ ﺑﺎﻷذى أﴎﻋﺖ ...ﻏﺎﻓ ًﻼ ﻻ ﺗﻜﻦ ،وراء ﺧﻴﺎﻻﺗﻚ ﻻ ِ َ اﺳﺘﻔﺰزت اﻟﺜﻌﺎﺑني ،ﻓﺘﻨ ّﺒ ْ ﻬﺖ وﻣﻦ ﺟﺤﻮرﻫﺎ ﺧﺮﺟﺖ ...وﺑﻠﺪﻏﺎﺗﻬﺎ ﺗﺴﻘﻂ ﴏﻳ ًﻌﺎ ،وﻋﻦ اﻟﺮﻛﺐ ﺗﺘﺨﻠﻒ، وإﻻ َ وﻋﻦ اﻟﻘﺎﻓﻠﺔ ﺗﺘﺄﺧﺮَ ... ﻋﺮﻓﺖ ﺑﺎﻹﺷﻜﺎل ﻧﻔﺴﻪ ﻳ َﻘﻌﻮن. ﻟﺴﺖ وﺣﺪك ﻫﻜﺬا ﺳﺘﻜﻮن ،ﺑﻞ ُﻛ ْ ٌرث ِﻣ ﱠﻤﻦْ ***
ﻣﻦ ﺍﻹﻧﺒﺎﺕ ﺇﻟﻰ ﺍﻟﻨﺒﺎﺕ ﺁﻳﺔ ﻟﻠﺜﺒﺎﺕ ـــ ق ـــ ا ا ـــאل إ ـــ ا כ ـــאء ا ـــ ـــא ا א ـــ ـــ ا ـــ رة ،و אول وا ا א אت دورة ا ـــאة ا ر وا ـــ א ذات ا و ) ،(Les Plantes Vasculairesوכ כ אء ) (Physiologie des Plantesا ر אط ا و אئـــ ا ورا א ر ـــ ا ا ـــ ا ـــאت إ ا ،ـــ ً ـــ و ًـــא א ز ـــ ار ،وכـــ ا ـــ و و ا ـــ ا ـــאب وإ אج ا ـــא ـــ ا ـــ ـــ ا وا ق ا ورة ور א ور ،وا ا ـــאر ـــא א ا א אت ذات ا ز אر ).(Plantes à Fleurs ا أول כ د ـــ ، ـــ ا ق إ ـــ ه ا ا כ ء א أن ّ ف כ " ِ رة" :و כ ا إ אئ ا ـــ وط ا אر ـــ ا ئ ،أن ـــ ر أو رع .و ا ـــ ور ) ،(Grainesوا ر אت כ ـــ ا ا ـــ ) ،(Tuberculesوا اכـــ ا א ـــ ) ،(Fruits Secsوا ـــ כـــ ن אج ،وا در אت ا در ا ـــ ا א و ا אس وا اع. ة ، ـــאء أو ا א ا اﻹﻧﺒﺎت ـــ א و אئ ا ) (Radiculeأو ا رة ا وج ا رة ا ـــ ر ـــ א ـــ ،أ ـــא ا א ـــ ـــ ـــ ا ـــ ـــ ا ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
٦
ا ا وراق وا ـــ ع ـــ ـــ ِ ا ـــ وا ر ـــ ﴿و َ َّ ْ َא ِ َ ا ـــ א ِء َ ًאء ُ ـــאر ًכא َ َ ْ ْ َא ِ ِ َ َّ ٍ אت وار א א َ ... َ َ َّ َ َ אو ِ ض َو َأ ْ َ َل ات َوا َ ْر َ َو َ َّ ا ْ َ ِ ِ ﴾)قَ ﴿ ،(٩:أ َّ ْ َ َ َ ا َّ َ َ ات َ ْ َ ٍ َ א َכ َ َ ُכـــ ْ ِ َ ا َّ ـــ َ א ِء َ ًאء َ َ ْ َ ْ َא ِ ِ َ َ ا ِئـــ َ َذ َ אن َ ُכ ْ َأ ْن ُ ْ ِ ُـــ ا َ ـــ َ َ َ א َأ ِئ َ ٌ َ َ ا ِ َ ْ ُ ْ َ ـــ ْ ٌم َ ْ ِ ُ َن﴾)ا ،(٦٠: ات ِ َ ِ َ ٍ َ ْو َ َ א َو َأ ْ َ ِ ا َ رض روا ِ אو ِ ﴿ َ َ َ ا َّ َ َ ْ َ َ ْ ِ َ َ َ َأ ْن َ ِ ـــ َ ُِכـــ ْ َو َـــ َّ ِ َ א ِ ـــ ْ ُכ ِّ َدا َّ ٍ َو َأ ْ َ ْ َא ِ َ ا َّ ـــ َ א ِء َ ًאء َ َ ْ َ ْ َא ِ َ א ِ ْ ُכ ِّ َز ْو ٍج َכ ِ ٍ ﴾) אن.(١٠: ـــ ا رض ر ا א אت ا اﻹﺧﺮاج، ا و ـــ ل إن ا ـــ ار ـــ ) ،(Semence Lèveـــ ه ا م ،و כـــ ن ا ذا ـــ ا כـــ ن א ا ـــ ا ـــ و ا אق أو ـــ وز ا ار ا ـــ ر؛ ـــ א ا آن ا כ ) ،(Emergence de la Semenceو א ًא ا اج" א ا آ א ـــ ذات ا ـــ ـ"ا ا אتَ ﴿ :أ َو َ ْ َ َ ْوا َأ َّא َ ُ ـــ ُق ا ْ َ َאء ا א و ا ِ َ ْ ِ َ ِإ َ ا َ ْر ِ ض ا ْ ُ ُ زِ َ ُ ْ ِ ُج ِ َز ْر ً א َ ُכ ُ ْ ُ أ ْ َ א ُ ُ ْ َوأ ْ ُ ُ ُ ْ ض ِ َ ا ً ـــא َأ َ ـــ َ ُ ْ ِ ُ َ ون﴾)ا ـــ ة﴿ ،(٢٧:ا َّ ِ ي َ َ َ َ ُכ ُ ا َ ْر َ ِ ِ ِ ِ ِ َ َ ات رِ ْز ً א َوا َّ َ َאء ِ َ ًאء َوأ ْ َ َل َ ا َّ َ אء َ ًאء َ ْ َ َج ِ َ ا َّ َ َ َ ُכ ْ َ َ َ ْ َ ُ ا ِ ِ َأ ْ َ ًادا َو َأ ْ ُ ْ َ ْ َ ُ َن﴾)ا ة﴿ ،(٢٢:ا ُ ا َّ ِ ي אو ِ ات َوا َ ْر َ ض َو َأ ْ َ َل ِ َ ا َّ َ א ِء َ ًאء َ َ ْ َ َج ِ ِ ِ َ َ َ َ ا َّ َ َ
ا
و ـــ ـــ ا
ذ ـــכ ،ن ـــכ ا رواح ا אئ ث א
ا
א
כ ً ا وכ ا ، אز ا
،
אم ا وح أ ـــ ً ا ا وام ،و ُ ذ כ ـــ ى ا כ وا ب وا م وا ون
وا אم ،و إن כ ًّ ا
ـــאن
وا
ـــ
אن وا ا
ا
ِا
،و ع
ـــאن א כ ن כ ،و َ ـــא،
ـــ ـــ ّ ا כ ة وآ כ ـــ " ّ " ا
ـــ
כ س.
وا כ ا
ا
ـــאن وا وو
ِّ ل
روح
ـــ ا ا ـــ א
אَ إ
ـــ إ ـــ ا ا ـــ ود ُة א ـــאل ا و ـــ ق ـــ א إ כ أ אء ا א
أن כ وا ا
أ
ا
أو أ ،
أא ا
ـــ
א ،ن כا ـــ ا
ـــאل
أ א
ا
ـــ
ـــ ا
و و ا
א
ـــ و
ـــ إ أن ـــא و
כ
כ قا
و א آ ـــאق "ا
אل
ا
أو א وا
)ت ١٦٨٢م( ا ي ذכ أن א
ا
،راد أن אدي" :ا ً ا" :ا
وا
א
אد،
.
אد ـــ و
א
"ا ودة ا
.
اﻟﻬﻮاﻣﺶ:
ا
...
اا א ،و א ن
ا כ :
) (١إ ـــאرة إ
ـــ و אر
ان أروا
"ا אدة" ا
ء
ـــ ا
ـــ
ـــ ن ا
وف و
ا ـــ راء ...و
ا ـــ
دون
اכ א ت ا
إ ا
כ
ن ًى אو )*( ا
أ
وإن כ
כ ـــ
ـــ ي כ
אل
ـــ ا ا اد،
ا כ ًّא
ة وا אه. ا ر אء א ع ا
ـــ
ا
و
א ،و
א. א ،
ـــ ي .أ ـــ ،إن כ ًّ ـــ ا
َ
כ ًא
د و
ة ا
وا
ًا
ا
ن
כאك
س
א ر ل ا !" ا
د
رخ ا כ ا ـــ
إ א
ر
ر
رؤ א رأى
א
א
א ،כ
אل
ا ؤא א
א ّ ُ ،
א ر ل ا !" א א) .ا
(
" َأ ْو ِ אء
َ "
إ
ﺍﻟﻨﻈﺎﺭﺓ ﺍﻟﺴﻮﺩﺍﺀ ﱠ ﻧﻈّﺎرﺗﻚ اﻟﺴﻮداء، ﻫﻤﺎ وﺣﺰﻧًﺎ أور ْﺛﺘﻚ، ًّ ﻋﺎﻟ ًَﻤﺎ أﺳﻮَد أرﺗﻚ... ﺳﻌﺪت، وإن أﻧﺖ أﺑﺪﻟﺘﻬﺎ، ْ َ وﻋﺎﻟَ ًـﻤﺎ ﻣﺸﺮﻗًﺎ رأﻳﺖ، ﺷﻬﺪت... ودﻧﻴﺎ ﺑﺰاﻫﻲ اﻷﻟﻮان َ *** ٥
ا
ا א
-ا
د )٢٠١٢ (٢٨
َ ُ َّ َ َ ُכ ُـــ ا أ ْ َא َ ُכ ْ ا ا د ،כ َ َ ْ א א ـ ول َّ ب. إ ا א
َ ْ ً ـــא َ ْ َ ُכ ْ כ ةأ ى ا אذج
﴾)
א
و ـــ ا
ـــאل ي ـــ ن ا
ـــ ا אت ا כ ـــ
وأ
و َ ـــ ّ أ א א א ا ا
אء ،ا
أ ـــ زه ـــ
ل
إ א
و ئכ
ا
ا ـــ
دؤوب
ا
د ذا א
ـــ
إ א א ،
ـــ ا ا א ؛ א ا
وا כ و ـــ ،وا ـــ ُ ـــ ا مإ אن و
ا
ي
أن ـــ ا
.
א وو א א ا ـــ
ا ـــ
وا
ا؛
لأ א
او
ا ـــ ب ا ن א وا כ ا ِ ًא
ـــ א ـــ אل
ي ّ
אه א
ًא
ى
ـــ ...وا כـــ
أ ـــ أ א
כ
ا א ا ًא
ـــ ري
َ ًא ا ، ـــ -אت כ אت ا أي ا אم ا ا .ور
ـــ
ـــא כ ه و
ـــ
فا
ـــ
ا
א ـــ
ـــ ،
أ
ًא
ً ـــא إزاء
א
إذن ـــ َ ْع ـــ ا ا א ـــ ا ـــ اغ وا כ ئـــאب ا ي ـــ ذ כ ا א
ا ّـــ
א
א
ا
ا
ا א
-ا
َ
دا כ
א ـــ وا כ ا
ـــאة ا
אء و
د )٢٠١٢ (٢٨
ىا ا ا
אئ
٤
א
وا
ـــ
ًאإ و
ـــא أن א
ـــאئ ا
ً א.
א ،ر
اء א
ق ،و ْכ ا ه... ،أو ُ ـــ ود אن و
ـــ ا א כ ن
ره א
أروا
"،
ل
ر
א
إذا א
.ن ب
א ا א
د
ر
ة.
وا
، ل ا
ّ
ـــאن وا و א
. آ אق
،وأن כ ّ ـــ ـــ ا ـــאدة و
ـــ ا
ارכ אل
ا ن ،وأن
ـــ כ ر وכ ،وأن ـــ ض أ
ود ًّ ا ـــא وأ َ ـــ ـــ ً ا َ ،نو א ً א إ אوراء ا אق ا ى
א
ـــ א ،و
اءة ا
ؤون כ א ًא أو א ض כا ؤ ا אذ
و
ي ،ن כ ا ور ا
אء ا
ـــ
ا ،
ـــאن"،
ـــ ،وכ ا
ئ ـــ وا
،
ـــ ا
وا כאئ אت ئ وذ א ًא
ا ـــ أر ـــ ـــא
ـــ
ا و
ًدا ورد
وا כ إ
ا אق כ
ا ي
א ر ل ا !".
ـــ ر "ا
אت ا ر
م
أر אء ا א כ א،
ه
إن أ
ـــאن
אا و
ـــ א ائـــ وا ذواق هإ
ـــאة
אل
ـــ
ا ا اد ا
ص
)(١
ا وام وכ ـــ ذا أ
أ ا
َ
م
ا ود
روح ا
ـــ ه ا
دواء و ـــ ه ً
אدح
آ אق ا
ا
ـــ ا כـــ ا
ـــ ء
ًא و
ًא
أن ـــ
ا ا ـــ
":
ت ا م وح ا אدة
ا א .
أ א ـــ .و כ ،א أ
ا
،
ـــ אره
ً א..
اا א
ـــ
أ
وا
د
אئ ً " :ا
د ـــ
א
ـــא ا ا
אت ا
أن
אن אرة أ ى ،و
ـ"ا ـــאوراء"
إ ـــ ا ف وا ـــ وا ـــ ات
إن ا ا א אول أن ُ ـــ أ א ًـــא ،وأن ُ ـــ ِّ ي وا כ أن أ ًّא א ا أ א ًא أ ى ،כ ر ا ـــאء وا ـــ אدة دائ أ ً ا و أ
وا
ح ،وا
و א
ـــ א َ ات ا א ـــ وة وا ف
ا
و
ا
وכ ًّ ا،
ا
ا ـــ
-و
ـــ
ع ،و إ
ا
ـــ إراد ـــ
،و אت
ح أن ـــ ا ا א -
أن
אد
כאن
ـــ ذا ووا ا
ا نإ
ا אدة
ا א ـــ ،א
ـــ ر ـــ ة رو ـــ ا ي
أ אض א با
ـــ
ـــא ـــ
א ـــ
ا ـــ
ـــ د َ ْ אر ـــ ..وأ
وإن ا وإن
ً ـــא
ـــאت
א
اכ ـــא
א ـــ اد .א
ـــ دائ ً ـــא
وا
א
دة إ ـــ رو א
ا אد ،
-
א ـــ و ـــכ
ـــא א ا ي
ا ب -و א ال َ -ا أ ا ا وب ا אرات وأ א ا ا ؛
ـــ ء א
ة ا ـــ
א
ـــ ق ـــאرم
و כ و אت .وإ
ا
א
َ ـــ
ـــ أ ـــ
وכ כ
ـــ ،
وا ـــ و َ כ ـــ ر א ـــ ا ا ـــ
ا א
ون
ـــ
ا
ا ا ـــ ـــכ أ ـــ َع ـــ ً ا وأدق ا א .ن إ א א ا ي ا אد أن
א .أ אا
ا
ًא
ـــ
ه
ـــ ال
ـــא و َّ ـــכאن ا א ـــ ا א ّ
،و
ا ـــ
سا
אظ
ـــא ا ا
اد
א ذ אب وا
،ـــ ا
ا
...(٣٨:و
ـــ
آ אت
أ ى
ا وح وا
أ
...
א אث
א ذכ
.
و ـــ أن ا رواح ا ـــ ـــ ـــ كُ א ا ْ َ ،ر أ ًا ـــ وا
ـــאن وا
ـــ
ا כ ت.
ا
ل أ א ًא أ ى .أ ،إن א כא ـــ ّ ،م אئ ٍ
ـــאل وا
ا אن א ٍ ـــאت ـــ ز ر ا אئ ـــ أ ى
ـــאم ا د אر ،و ـــ ذروة إ
ذروة
أ ـــ
א
ت أ ـــ أ ى
أن
ـــ
ة
א ،و ـــ כא
כ א
ت أ ـــ
ز
ـــ ـــ
ا ـــ ون ا
وا ـــ ة؛ ا ن כ ـــא
ـــ
ُ َ ـــ ّ
אء ،כ א
ـــא وا ـــ م ا ـــ ي
ا כ
אت א
ًرا و ًאء ـــ ،إن ا
و ًـــא
َُ ّ
او ا אر
ـــא ئـــ
ـــ א ـــ
ـــא כאد
כـــ ن
ـــ ا ر אء إ
وا ـــ ة و ا م؛
ا ن ا אدي وا
ـــ
ـــ ا
أ ـــאء ا א ا
כ כ
א و
لا
ـــ
ـــ
ار ا
ل כ
ـــ
اء
أن أ א -
ا אل ا א ئ
אا ـــ ا
ة ،أت ّف אئ אت ا
ا ل
ا א ـــ ،א
אכ ـــ و א ُ َ ر ا כא ـــ אر ،ا آ .ن أ אل ا م ا ـــאئ َة ا ا يأ א א وا وا ي אم אز ا ا
ل
ءو
א، כ
ـــ כ ي א و ـــ כ ن א ا א
و
ـــאن ا
وا א ـــ
ـــא
أ א ـــ ا ا
א
ـــכ أو ـــ ّ ا ون ات
ا
ا א
א ـــ ة.
وا ـــ ا
إ ـــ و
ـــ إ أ إ
وا
א
ا ا
ت
ه ا אل و ـــ
،وأ ـــ ت א ر
א أدى إ
ا ي כאن
ا ن ،כאن
ا
ـــאر وا
ض
א ـــא ا م ،أن ُ َ ع ـــ ر ا ازن ا و
א
ـــא ا ا .
إ א
ا َم وا
غ ا ـــ َ ْ َ ،ا أ א אا م اا .أ ،
אر :إ א ـــ א
ـــ
ـــ دي و ًאء
ف م
ـــ
א א ـــ
א
ًא
س َ
م א ً א -إ
ة.
أ
אا א
إن ـــ כ
أ ـــ
ـــ ا ي
دون ـــ ر
ا
ا ُّ ر، ا ا א ٍ .إن ـــ ا ا ٍ
،و
ا ن ا אدي
א ـــ ا
א َ א َ َ ً ـــא ر ـــאء ا ـــ א א ا .
אد א
א
ا
ـــ
.
ا
כ ـــ ة
א
ىا כ ي
وأ ائـــ ا و ـــ
א ا
ـــ وأ כאر
ّ
ا
ـــאس ا
ا א ـــאت
ـــ ى ـــאرات د
اا
אب
ـــאث" ا
اه ا م
אة
ِ َ َم אر َّ ـــא ا ـــ
ا ـــ وا ـــ ي ُ َ ـــ ّ ن ،إ ـــא و ر ـــא ا
ـــא َ َ ت آ ا ـــ ص وا
دول ا א ا א
ـــ ا
ا א.
و ا "ا
ـــ ر ا ـــ
.
أن ـــ ا
،
ا رض وכ א כ إداري
ان أ ى أ أ ا ل
أوا א ،وإذا א
ـــ ة "ا א ً א"
כ و
-ـــ
ا
ـــ ف
אر א
א
ـــ ات
ـــ
ـــ ب
و ـــאوزوا
ـــא،
ان دائ ً א
ًא
א ـــ ا
ـــ ائ
ازن ا و ،
א -ـــ כ ن א ـــ
ا כ ا
و ُ אم و
ا ـــאل ا ي
א ت إ א وأ ى
א
אط
ا َ َ ،وأ ى َ ٌم ف ا ـــאء أ אء أ ى َ َّ و س ِئـــ ّ و ً א ا ـــ ِ א ا ـــ ـــ .و ـــ ـــ ا כ
ـــא ا ـــ م ،א زا ٍ روث ـــ آ ف ا ـــ ا
אرة
אرف
أ
ـــאرات و
ا ـــ ُّ رى א و ـــאك ،و
.وכ כ
ل؛
آ ...و
وا
ـــ وا כـــ ا
ـــ
אدر ة
אت
ازد אر وا
ـــ وا
ا
و
ا ائ
ـــ ا ا
ا
ُ
.
َ ـــא.. وذاك ،و ـــ
و
""
ـــאل ،و
.
ور ـــא
ـــ ا وإن ا ـــ
ـــאن وا ـــ م وا אت
א ـــאث ...وإ א
ـــ تا
د
ي. ض
وا آن ا כ כ ً ا א ـــ " כـــ ن أو כـــ ن" ..و א ِ אظ وا א ،ل א ﴿ :إ ِْن َ َ ْ ُ ْ ِ َ ْ ٍ َ ِ ٍ ﴾)إ ا ﴿ ،(١٩:إ ِْن َ َ ْ ُ ْ ِ ْ ُכ ْ َو َ ْ ِت ﴿وإ ِْن َ َ َو َ א َذ ِ َכ َ َ ا ِ ِ َ ِ ٍ ﴾) א َ ،(١٧-١٦:
٣
ر
ا
א
ا א
ها
-ا
.. ا ات ِ ْ ُכ ْ َو َ ْ ِت ِ َ ْ ٍ َ ِ ٍ َ َّ ْ ا َ ْ َ ْ ِ ْل
د )٢٠١٢ (٢٨
ﺍﻟﻤﻘﺎﻝ ﺍﻟﺮﺋﻴﺲ ﻓﺘﺢ ﺍﷲ ﻛﻮﻟﻦ
ﻧﺤﻮ ﺳﻠﻄﻨﺔ ﺍﻟﻘﻠﻮﺏ אدت أ
ة ـــ ً ا
أ א ًـــא
ًא
أر אء ا
ا אن
א ا ازن ا و .و َ א אا رؤ א ا א و
ري ،ر א
ُأ
رة ،وכא כ ةأ א א
ـــ א ا א . אر و ة وכ א ٍ אرات وا ـــ وכ כ כ ـــ אن -א אر א ـــ ً ا وا ـــאن وا ـــ כא ـــ رو ـــא و ٍ ٍ راق م و ًא ا ز אرف ا ا ـــ ا אم ،أ א ً ـــא ا אه ا ا . آ א ا ازن ا و ، ًا אرات ة א אره
و ـــ ا ا ر ـــאء إ ـــ ا ِ وا כ د وا ة ،
ا
ة ،و
ءا
آ ون אؤوا
אء ا رض אدل ا ا
وا رى ا ي ـــ
ا א
-ا
א
د )٢٠١٢ (٢٨
ل وا
ا
٢
ا אر
و א ز א ـــ ه
وا َاو ب أو
ـــ ح ا אر ، אر
ا ن،
ا
ة כ رة .א ا
ا
وا وا ً ا
وا ُّ َرى
אن ا אر أ א ًא ،وا د ُ
ُ
اﻟﻤﺤﺘﻮﻳﺎت
ﻧﺤﻮ ﺳﻠﻄﻨﺔ اﻟﻘﻠﻮب /ﻓﺘﺢ اﷲ ﻛﻮﻟﻦ )اﳌﻘﺎل اﻟﺮﺋﻴﺲ(
ﱠ اﻟﻨﻈﺎرة اﻟﺴﻮداء /ﺣﺮاء )أﻟﻮان وﻇﻼل( ﻣﻦ اﻹﻧﺒﺎت إﻟﻰ اﻟﻨﺒﺎت آﻳﺔ ﻟﻠﺜﺒﺎت /أ.د .ﻋﺒﺪ اﺠﻤﻟﻴﺪ ﺑﻠﻌﺎﺑﺪ )ﻋﻠﻮم( اﻟﻤﺎء واﻟﺤﻴﺎة ﻓﻲ ﺣﻀﺎرة اﻹﺳﻼم /أ.د .ﺑﺮﻛﺎت ﳏﻤﺪ ﻣﺮاد )ﺛﻘﺎﻓﺔ وﻓﻦ( أﺷﻮاق اﻟﺮوح /أدﻳﺐ إﺑﺮاﻫﻴﻢ اﻟﺪﺑﺎغ )أدب( ﻣﻔﺎرﻗﺔ اﻹﻧﺴﺎن واﻟﺘﻘﺪم ،رؤﻳﺔ ﻣﻘﺎرﻧﺔ ) / (١أ.د .ﻋﻤﺎد اﻟﺪﻳﻦ ﺧﻠﻴﻞ )ﻗﻀﺎﻳﺎ ﻓﻜﺮﻳﺔ( اﻟﻄﺮﻳﻖ إﻟﻰ إﺣﻴﺎء ﻋﻠﻮم اﻟﺪﻳﻦ واﻟﺪﻧﻴﺎ ﻣﻌﺎ /أ.د .ﻋﺒﺪ اﳊﻠﻴﻢ ﻋﻮﻳﺲ )ﻗﻀﺎﻳﺎ ﻓﻜﺮﻳﺔ( ﺗﻀ ﱡﺮ ُع ﻗ َﻠﻢ /ﺣﺮاء )أﻟﻮان وﻇﻼل( ﻣﻌﺠﺰة زﻳﺖ اﻟﺰﻳﺘﻮن /أ.د .ﺣﺴﺎن ﴰﺴﻲ ﺑﺎﺷﺎ )ﻋﻠﻮم( ﻃﻮﻳﻼ ﺑﻜﻴﻨﺎ /ﻓﺘﺢ اﷲ ﻛﻮﻟﻦ )اﳌﻨﺸﻮر( اﻟﺘﻮﺣﻴﺪ واﻟﺘﺠﺮﻳﺪ ﻓﻲ اﻟﻔﻦ اﻹﺳﻼﻣﻲ /د .إﻳﺎد ﺣﺴﲔ ﻋﺒﺪ اﷲ )ﺛﻘﺎﻓﺔ وﻓﻦ( اﻟﺪواء ﺑﺎﻟﺒﻜﺎء /ﻟﻴﻠﻰ ﳏﻤﺪ اﻟﺴﺒﻴﻌﻲ )أدب( ﻣﺨﺎﻃﺮ وﺑﺮاءة /ﺣﺮاء )أﻟﻮان وﻇﻼل( اﻹﻧﺴﺎن واﻟﺒﻨﺎء اﻟﺤﻀﺎري /د .ﻋﺒﺪ اﻹﻟﻪ ﺑﻦ ﻣﺼﺒﺎح )ﻗﻀﺎﻳﺎ ﻓﻜﺮﻳﺔ( اﻹﻋﺠﺎز اﻟﻌﻠﻤﻲ ﻓﻲ اﻟﻨﺤﻞ واﻟﻌﺴﻞ /د .أﲪﺪ ﺣﺠﺎزي )ﻋﻠﻮم( ﻋﺒﺪ اﷲ ﻳﺸﻜﺮ اﻟﺨﺎﻟﻖ /أ.د .ﻋﺮﻓﺎن ﻳﻠﻤﺎز )ﻋﻠﻮم( اﻟﻠﻴﻞ ﻣﺤﺮاب اﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ /ﻣﺼﻄﻔﻰ ﲪﺰة )ﺷﻌﺮ( اﻟﺮﺣﻴﻢ ﻗﺮﻳﺐ /ﳏﻤﺪ ﻋﺒﺪ اﷲ اﳊﺴﻮ )ﺷﻌﺮ( اﻟﻄﺎﻗﺔ اﻟﺸﻔﺎﺋﻴﺔ ﻓﻲ اﻹﻳﻤﺎن /اﻟﻌﻄﺮي ﺑﻦ ﻋﺰوز )ﻋﻠﻢ اﻟﻨﻔﺲ( اﻟﺰﻣﻦ ﻓﻲ ﻣﻨﻈﻮر اﻷﺳﺘﺎذ ﻓﺘﺢ اﷲ ﻛﻮﻟﻦ /أ.د .ﳏﻤﺪ ﺑﺎﺑﺎﻋﻤﻲ )ﻗﻀﺎﻳﺎ ﻓﻜﺮﻳﺔ( اﻟﻈﻞ اﻟﻤﺼ ّﻠﻲ /ﻧﻮر اﻟﺪﻳﻦ ﺻﻮاش )ﳏﻄﺎت ﻋﻠﻤﻴﺔ وﺣﻀﺎرﻳﺔ(
٢ ٥ ٦ ١٠ ١٤ ١٦ ٢٢ ٢٦ ٢٧ ٣٢ ٣٤ ٣٩ ٤٠ ٤١ ٤٦ ٥٠ ٥٤ ٥٥ ٥٦ ٥٩ ٦٢
اﻻﻓﺘﺘﺎﺣﻴﺔ ﺻﺎﻧﻊ اﻟﺤﻀﺎرات
اﻟﻌﺪد٢٨: اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺴﺎﺑﻌﺔ )ﻳﻨﺎﻳﺮ -ﻓﺒﺮاﻳﺮ( ٢٠١٢
אرات ا دوار ..א א ا ـــא ..א כ א وכ ا כאر، ّאت ورا ا ا ا " כ سا א رو ي ـــ ا אرف א و ـــ ّ
ـــאرات أ ـــ ر وا ا ـــ ي" ـــ ا ـــ "ا و ـــ א وا ـــ ا א ا א و ـــא ـــאس ا ا اا ا אت وا ـــ وا ـــ وا دب وا وכ ا אرات و א א ا ا . اا روا م أن ى ا ـــ אذ " ـــ ا כ ا א אت... إ ـــ أ ا ـــ ورة أن כ ن ا ـــ د ـــ " ـــ اء" ،כ م ا ر אء אدرا ـــ ّ אة ا ـــאن ،כ כ ن ً א . ا ا ّف ا אن כ אا א ا אت ا وا وا א " " ـــ ا אت ـــ ـــ و ّـــ ـــ و م ـــכ ه ..אل ا ـــ אذ " ا א ..و ـــ و אز ا אذج ا إ ـــ ا אت" ـــ إ ـــ وا אءت ا א اכ ىا "أ ـــ اق ا وح" כ ا ـــ אذ "أد ا אغ" وכ א א ـــ ـــ ـــאل ا ـــ אذ " ا כ ـــ "ً ،א أن ـــכ ت ه ا " כ א ..وا ـــ אذ " אد ا رو א إ ـــ אع ـــ ورة إ אف ـــ ً ا ـــ آراء כ ي ا ب " אر ـــ ا ـــאن وا م" אد אت ا אة ا א ..و ا ـــ אذ " ر ا ـــ ـــאرة ا ـــ ا "إ אء م ا " כ ا ،כ א ما وا א ً א" و כ ـــ כ ـــאب ا ا "إ אء م ا " ..و "ز ـــ ا ن" و ائ ه ا אح" אرة כ ا ـــ אذ " ا ـــ א א" ..و ا ا ـــ אذ " אن ا אري" ..وا אذ " אن אز" أن ا "ا אن وا אء ا אن ا כ " כ " ا ا ن ه" ا " ا ي ..ا ا ـــאن ا ي ـــכ כ אر إ א ًא ا א ا ا ـــכ وا אن ..و ـــ ا אن وآ אره ـــ آ אت ا א ار ـــ آ ـــ وز" ـــ ً א ـــ אدات " כ "ا ي ا ـــ אئ ،כ א ر ذ כ " ا ا ا ن.. אر אص ،و أ אء ا اכ ا ن ائ א إ ـــ و א، ر א و א אئ " اء" و א و ا אذ ا ا " א ا אכא وا ً ا ا واد ا وائ ا وا ا אل.. אא م ا " ا ي وا אه ا ا ي ا ـــ ا ي ا "ا ـــ ا ـــ אذ "أ ـــ ا כ א אت " اء" ـــא ا כ א א כאن أ ً א ،ا כ ّאب ا وائ ا א . وأ כ א ا ا אا أ اد א ا و ..
اﻟﻌﺪد / ٢٨ :اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺴﺎﺑﻌﺔ ) /ﻳﻨﺎﻳﺮ -ﻓﱪاﻳﺮ( ٢٠١٢ ﻣﺠﻠﺔ ﻋﻠﻤﻴﺔ ﻓﻜﺮﻳﺔ ﺛﻘﺎﻓﻴﺔ ﺗﺼﺪر ﻛﻞ ﺷﻬﺮﻳﻦ ﻣﻦ إﺳﻄﻨﺒﻮل
www.hiramagazine.com
ﻋﺎﺷﻖ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﺔ ﻳﺎ ﻋﺎﺷﻖ اﻟﺤﻘﻴﻘﺔ، َﻋ ْﺰَﻣﻚ َﻗ ﱢﺪ ْم ،وﺑﺈﻳﻤﺎﻧﻚ ﺗﺄﻟﱠﻖ، َﺠ ْﺮ... وﻓﻜﺮك ﻧَ ﱢﻈ ْﻢ ،وﻗﻮاك ﻓ ﱢ َ ﻓﺈذا ﺣﺎن اﻟﺤﻴﻦ ،وﻧﻀﺞ اﻟﺜﻤﺮ اﻟﻤﻜﻨﻮن، ﺣﺪث اﻻﻧﺒﻌﺎث ،وﺗ ﱠﻢ اﻟﻨﻬﻮض، وﺟﺎءﺗﻚ اﻟﺤﻴﺎة ﺗﺴﻌﻰ، ووﺿﻌﺖ ﻣﻔﺎﺗﻴﺤﻬﺎ ﺑﻴﻦ ﻳﺪﻳﻚ... ْ ***
ﻧﺤﻮ ﺳﻠﻄﻨﺔ اﻟﻘﻠﻮب
ﻣﻔﺎرﻗﺔ اﻹﻧﺴﺎن واﻟﺘﻘﺪم
اﻹﻧﺴﺎن واﻟﺒﻨﺎء اﻟﺤﻀﺎري