Hivos magazine nr 4 2014

Jaargang 20 | Nummer 4, december 2014 | www.hivos.nl

Upcycling in Oeganda Opboksen tegen multinationals

Investeren in vrouwen loont

Zairah Khan ‘Banken hebben nog een blinde vlek voor vrouwen’

Inhoud

Sandra Suubi ‘Jullie hebben in Nederland geweldig afval!’

6

7

Frank la Rue ‘Straffeloos­ heid belemmert de opbouw van een democratische samenleving’

Zakhele Mbhele ‘Mensen zijn minder kwetsbaar als ze meer te besteden hebben’

13

12

Colofon Hivos Magazine, Jaargang 20/nummer 4/december 2014 Hivos Magazine verschijnt elk kwartaal, en wordt toegezonden aan donateurs en overige geïnteresseerden.

Aan dit nummer werkten mee: Ilse Ambachtsheer, Roman Baatenburg de Jong, Gerdien ten Cate, Willy Douma, Thiemo van Es, Sabina Gietema, Yvonne Gispen, Hapee de Groot, Mark van Hemert, Merit Hindriks, Vera Kleine Staarman, Sofie Ovaa, Evedien Tukkers, Jorrit Visser, Francis Vollebregt Redactie: Global Village Media, Amsterdam Tekst: Roman Baatenburg de Jong, Margreet van der Hel, Edwin Huizing, Selma Kers, Marjolein van Rotterdam, Marianne Wilschut Fotografie: Gerdien ten Cate, Nicolas Fauqué, Hivos, Hollandse Hoogte, Sas Schilten, Marjolein van Rotterdam Cover: Sas Schilten Vormgeving: Groep merkcreatie en communicatie, Utrecht Druk: Zwaan Printmedia, Wormerveer ISSN: 0169-0337

2

Samen met maatschappelijke organisaties in ontwikkelingslanden werkt Hivos aan een vrije, eerlijke en duurzame wereld.

Daarin hebben vrouwen, mannen en kinderen gelijke toegang tot middelen en kansen voor ontwikkeling. Onze projecten hebben tot doel mensen actief en gelijkwaardig te laten deelnemen aan de besluitvorming die bepalend is voor hun leven en hun samenleving. Zo geeft Hivos mensen een stem.

Hivos Postbus 85565 2508 CG Den Haag tel: 070 376 55 00 fax: 070 362 46 00 info@hivos.nl www.hivos.nl IBAN nummer: NL11RABO0133133133

Het werk van Hivos wordt mede mogelijk gemaakt door de deelnemers van de Nationale Postcode Loterij.

#4 2014

Column Edwin Huizing

Feryal al-Kaabi ‘De vrijheid om de straat op te gaan is er ook voor jullie!’

Algemeen directeur

4 Amal Whyte ‘Sumba duurzaam maken is een geweldig idee’

15

Laatste nummer Hivos Magazine gaat ruimte maken voor iets nieuws. In dit laatste nummer geven we u alvast een kleine voorproef van wat u volgend jaar van ons kunt verwachten: inspirerende, ronde verhalen die de identiteit van Hivos weerspiegelen. Zoals het verhaal van Feryal al-Kaabi (p4), de Irakese vrouwenrechtenactiviste die zich kranig en met een twinkeling in de ogen blijft verzetten tegen onrecht. We blijven zoeken naar veranderkrachten die onconventioneel te werk gaan, zoals de Oegandese Sandra Suubi (cover, p7).

Blijven samenwerken met frontrunners zoals Feryal en Sandra kan niet zonder uw steun, waarvoor wij u hartelijk bedanken.

Volg ons OP

twitter.com/hivos

#4 2014

facebook.com/hivos

Mantra van de minister Handel en hulp, de woorden die verbonden zijn aan minister Lilianne Ploumen voor Ontwikkelingssamenwerking en Buiten­ landse Handel. Ik schreef deze laatste column voor Hivos Magazine in de week dat de Tweede Kamer haar begroting behandelde.

In het politieke debat ging het uiteraard weer om die combinatie van begrippen, handel en hulp. De VVD zou graag zien dat er nog méér geld wordt vrijgemaakt voor ‘handel’, zoals dat dan heet.

De oppositie ziet dat anders, en wat de PvdA vindt is niet helemaal duidelijk. Feit is dat in deze begroting meer geld is vrijgemaakt voor bedrijven dan voor de versterking van civil society, kritische maatschappelijke krachten, burgerbewegingen, vakbonden, onafhankelijke media.

Minister Ploumen redeneert graag zo: handel geeft een impuls aan economische ontwikkeling, hetgeen banen schept voor mensen die zichzelf daarmee staande kunnen houden. Ze gaan belasting betalen waarmee de overheid vervolgens publieke diensten kan leveren. Een mooie redenering, maar de realiteit is altijd weer­barstiger dan de theorie. Heel veel nieuwe banen in Afrika leveren te weinig op om van te kunnen leven. Economische ontwikkeling in Afrika zorgt zonder checks en balances niet zelden voor een almaar rijker wordende elite in plaats van meer welvaart voor armen. Kijk naar landen als Angola en Ethiopië, maar ook Burkina Faso. Stuk voor stuk landen die de afgelopen tien jaar mooie groeicijfers noteerden. Ook landen met respectievelijk onwaarschijnlijke sociale tweedeling, uitbuiting en onderdrukking, en armoede en corruptie.

Gaan bedrijven een bijdrage leveren aan de oplossing van zulke problemen? Ze kijken wel uit om zich met politieke kwesties te bemoeien. Daarom moet de minister oppassen dat haar beleid geen mantra wordt die elite’s faciliteert en aan de onderkant van de samenleving weinig verbetert.

“ Heel veel nieuwe banen in Afrika leveren te weinig op om van te kunnen leven.”

3

Vrouwenrechten

Women on the Frontline De idealen van de Arabische opstanden zijn niet uitgedoofd. Women on the Frontline werkt met organisaties in Syrië, Irak, Bahrein, Jemen, Egypte, Libië en Tunesië aan gelijkwaardige participatie van vrouwen, gesteund door het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Oerconservatief in Irak Wat trekken we aan vandaag? Als Feryal al-Kaabi de straat op ging, hoefde ze nooit lang na te denken. Haar outfit bestond steevast uit een zwarte pij, een abaya, en een hoofdoek natuurlijk, de hijab.

Niet dat ze verplicht waren voor vrouwen in het Irak van Saddam Hussein, maar je droeg die dingen gewoon. Zeker in het conservatieve Diwaniyyah, honderdvijftig kilometer ten zuiden van Bagdad, waar vrouwenrechtenactiviste Feryal woont.

Vrijheid kent vele smaken Na 2003 kwam daar rap verandering in. Met de verdrijving van Saddam deden satellietschotels op grote schaal hun intrede tussen de Eufraat en de Tigris. Net als voor miljoenen andere Irakezen opende de buitenwereld zich voor Feryal via televisiezenders. Ze keken naar BBC, CNN en Fox movies. Geïnspi­reerd door de Amerikaanse beelden begonnen vrouwen zich prompt fleuriger te kleden.

Plotseling konden mensen zich ook openlijk uiten, een welhaast onwezenlijke gewaarwording na decennia van harde repressie.

4

Maar net als vrijheid kent repressie vele smaken. Zo zijn vrouwen in sommige oerconservatieve buitenwijken van Diwaniyyah nog altijd aan huis gekluisterd.

Van hun echtgenoten mogen ze het huis niet verlaten. Stel je voor dat iemand je vrouw op straat ziet! De schande die dit met zich meebrengen zou!

Vrouwenrechten Feryal, civiel ingenieur van beroep, trekt in haar eentje die wijken in. Zonder de abaya maar met een gestreept jasje. Afkeurende blikken en dito geluiden vallen haar ten deel. Maar de activiste en bestuurslid van de vrouwenrechtenorganisatie Awan, geeft onverstoorbaar en met zichtbare pret haar boodschap af aan de vrouwen die opgesloten thuis zitten: de vrijheid om de straat op te gaan is er ook voor jullie!

‘Huisarrest’ is een van de vele misstanden waarmee Iraakse vrouwen dagelijks worden geconfronteerd. Het extreme geweld in de samenleving, aangewakkerd door de bloedige strijd tegen IS, eerwraak,

huiselijk geweld. Ja, volgens de wet (artikel 41 uit het wetboek van strafrecht) is het de man zelfs toegestaan zijn vrouw te slaan. Met de vrouwenrechten in Irak is het misschien wel nog nooit zo beroerd gesteld geweest als nu.

Wetten veranderen Daarom richt Feryal zich op datgene wat moet worden gedaan: wetten veranderen en zorgen voor een betere representatie van vrouwen in de politiek. In haar campagne trekt ze op met andere NGO’s, juristen en activisten. Samen identificeren ze wetsartikelen die van tafel moeten omdat ze rechten van vrouwen inperken.

Na de identificatie volgt de gang naar het parlement. De lobby zorgde ervoor dat er een quotum werd ingesteld: minimaal 25 procent van de volksver­ tegenwoordigers dient vrouw te zijn.

Een beetje dwang is nodig, zeker als het gaat om het veranderen van politieke cultuur. Die satellietschotels kwamen er ook niet vanzelf. #4 2014

Feryal al-Kaabi

Intisar el-Saeed

Een brief aan God in Egypte De welzijnswerkers waren lief voor haar, gaven haar chocolade en leuke computerspelletjes. Maar niets hielp, praten wilde ze niet. De negenjarige ‘Sarah’ was met haar moeder uit het straatarme Asyut in het zuiden van Egypte gevlucht naar Caïro.

In de hoofdstad klopten ze aan bij een welzijnsorganisatie voor acute rechtshulp.

Het was daar dat de medewerkers Sarah’s schoolschrift zagen. Een vlekkeloos meisjeshandschrift, een brief aan God, in opperste wanhoop geschreven.

van de jonge Egyptische advocate Intisar el-Saeed, van het Caïro Centrum voor Ontwikkeling (CCD). Intisar won het nodige bewijsmateriaal in, waaronder een doktersrapport waarin bevestigd werd dat Sarah ‘meer dan eens’ was verkracht. Maar wie schetste haar verbazing, de ‘Forensische Medische Autoriteit’ van het minis­ terie van Volksgezondheid kwam met een geheel eigen lezing. Sarah was weliswaar verkracht, zo stelde deze autoriteit, maar had haar maagdelijkheid niet verloren.

Verkracht Uiteindelijk kwam het hoge woord uit moeders mond. Sarah was seksueel misbruikt door een oom, tientallen keren.

De familie en met name de grootouders van vaders kant hadden geweigerd het verhaal te geloven. Later was er evenwel een schikkingsvoorstel: “We bouwen een huis voor je, en oom, die verlaat het land.” Alles om maar een schandaal te voorkomen.

Sarah’s zaak belandde op het bureau

Rechtsbijstand aan vrouwen Volgens de wet had de dader vijftien jaar kunnen krijgen maar bij verstek is hij tot vijf jaar veroordeeld. Zelfs na de rechterlijke uitspraak werd Intisar bedreigd door de familie, ‘we branden je huis plat!’

Ondertussen is de oom ondergedoken en woont Sarah met haar moeder in Caïro.

Het CCD geeft rechtsbijstand aan vrouwen, voert campagne voor vrouwenrechten en behandelt zo’n 200 rechtszaken per jaar. Verkrachtingen, aanrandingen,

#4 2014

mishandelingen van vrouwen, huiselijk geweld, ontvoeringszaken. Egypte heeft een belabberde reputatie waar het de bejegening van vrouwen betreft.

De advocate komt handen tekort.

Bescherming tegen geweld Artikel 11 van ‘s lands Grondwet stelt dat de staat vrouwen zal beschermen tegen alle vormen van geweld. Maar de realiteit is dat diezelfde staat er veel aan doet om de Intisars van deze wereld het werken steeds moeilijker te maken. De advocate is bezorgd over de vraag of CCD straks nog wel een werkvergunning krijgt.

Bezorgd over het algehele repressieve politieke klimaat in haar land. “De autoriteiten voeren een harde campagne tegen mensenrechtenorganisaties.”

De zaak ‘Sarah’ trok in Egypte veel media-aandacht. Kranten schreven erover en de advocate kreeg airtime op een goed bekeken nationale tv-zender. “Het verhaal heeft heel wat losgemaakt, mensen zijn eindelijk gaan nadenken.” ■

5

Bridge the Gap

Zairah Khan

‘ Banken hebben nog een blinde vlek voor vrouwen’ In opkomende markten zijn vrouwen de snelst groeiende groep ondernemers.

Toch blijven de investeringen in vrouwelijke ondernemers fors achter. Zairah Khan van Vive Invest wil met Bridge the Gap deze kloof dichten.

“De boodschap dat investeren in vrouwen loont, kennen we inmiddels”, zegt Zairah Khan, directeur van Vive Invest. Maar meestal denken banken en andere geldschieters dan alleen aan microkredieten, de vrouwelijke ondernemers in het middenen kleinbedrijf (mkb) worden vergeten.”

Met name in opkomende markten zijn vrouwen de snelst groeiende groep van ondernemers. In Kenia bijvoorbeeld is 48 procent van de bedrijfseigenaren vrouw. Toch ontvangen vrouwelijke ondernemers daar maar 7 procent van de formele kredieten.

Geldschieters Kenia is geen uitzondering. Er is een wereldwijd financierings­ tekort onder vrouwelijke ondernemers van 300 miljard dollar.

Khan: “Zowel voor de vrouwen als voor de economie is dit een gemiste kans. Vrouwelijke mkb’ers hebben daardoor namelijk minder mogelijkheden om hun bedrijf te laten groeien en nieuw personeel aan te nemen. Toch steken Nederlandse financiers maar weinig geld in vrouwen, ook in Nederland. ‘We kunnen ze niet vinden’, is het argument. Maar vaak zoeken ze niet goed of beperken ze zich tot stereotypen zoals het organiseren van een dag over parfum en mode voor vrouwelijke ondernemers.”

Om de blinde vlek van geldschieters voor vrouwen weg te nemen, organiseerde Khan onlangs met steun van Hivos het evenement Bridge the Gap, dat zich met name op opkomende markten richtte. “De oorzaken voor de kloof zijn heel divers”,

6

legt ze uit. “Soms is het een kwestie van onderpand. Vrouwen hebben wereldwijd minder eigendom, waardoor ze geen geschikt onderpand hebben voor een lening. Maar soms hebben vrouwen ook koudwatervrees om bij een bank aan te kloppen, en is van de bank een proactievere aanpak vereist.”

Investeren in opbouw Op Bridge the Gap waren dergelijke voorbeelden van hoe het Old Boys Network zich opent voor vrouwen ook te horen.

“Access Bank in Nigeria bijvoorbeeld gaat zelf actief op zoek naar netwerken van vrouwelijke ondernemers. Dat doen ze niet uit idealisme maar omdat vrouwen goede klanten blijken te zijn.

Mannen hebben eerder de neiging om rond te shoppen, terwijl vrouwen, als ze tevreden zijn over de dienstverlening, vaak behalve een krediet ook andere bankdiensten afnemen zoals een creditcard of een spaarrekening. Het loont dus om te investeren in het opbouwen van relaties met vrouwen, bijvoorbeeld door ze te adviseren bij het opstellen van hun business plan.”

Tijdens Bridge the Gap hebben onder andere Triodos Investment Management, het Inclusiveness Fund Rabobank en Hivos een verklaring ondertekend waarmee ze aangeven dat ze meer werk gaan maken van vrouwelijke ondernemers. Kahn gaat ze helpen de link te leggen naar organisaties die het al goed doen.

“Zo kunnen we van elkaar leren. Concurrentie is niet nodig, want het financieringsgat is groot genoeg voor iedereen.” ■ #4 2014

Dutch Design Week

Sandra Suubi

‘ Jullie hebben in Nederland geweldig afval!’

Door plastic afval te upcyclen, onder andere in muziekinstrumenten, wil de Oegandese ontwerpster Sandra Suubi creativiteit stimuleren. Ze was een van de kunstenaars die door Hivos was uitgenodigd voor het project Age of Wonderland.

“Jullie hebben in Nederland geweldig afval! Ik snap niet waarom er naast ieder afvalbrengstation niet ook een kunste­naarsatelier staat.” Afgedankt plastic is het belangrijkste materiaal waarmee de Oegandese ontwerpster Sandra Suubi (24) werkt. Ze maakt onder andere muziek­instrumenten en bouwt festivaldecors. Suubi is een van de zes ontwerpers en kunstenaars uit Afrika, Azië en Zuid-Amerika die dit jaar meededen aan het project Age of Wonderland. Dit initiatief van Hivos en Baltan Laboratories bood hen de gelegenheid om in designstad Eindhoven met ontwerpers en mensen uit het bedrijfsleven ideeën uit te wisselen.

Tijdens de Dutch Design Week van 18 tot en met 26 oktober konden de jonge artiesten hun werk aan het publiek tonen.

Droomlab Ter voorbereiding daarop bracht Suubi veel tijd door bij het Eindhovense afvalbrengstation. “Een fantastische plek! Jullie #4 2014

Nederlanders zamelen plastic afval apart in en daardoor was er zoveel materiaal waar ik wat mee kon. Vooral de plastic doosjes die jullie gebruiken om vlees en ander voedsel in te verpakken had ik nog nooit eerder gezien.” Na een grondige wasbeurt speelden die lege vleesverpakkingen een belangrijke rol in haar Ebilooto-project.

Ebilooto betekent droom in het Luganda, één van de talen die wordt gesproken in Oeganda. In het Natlab op het oude Philips industrieterrein bouwde ze een droomlab in de vorm van een nest met eieren. Kinderen konden daar hun dromen delen. “Veel kinderen willen voetballer worden, of danser en een enkeling dokter.

Die dromen legde ik vast en sloeg ik op in eieren gemaakt van die vleesdoosjes, zodat de bezoekers ze konden beluisteren.”

Grondstoffen schaarste “Iedereen heeft dromen, maar vaak vervliegen ze. Dat is jammer. Door kinderen te laten vertellen over hun passies, wil ik die geest levend houden. Een van de

belangrijkste redenen dat ik met afval werk, is dat ik creativiteit en verbeeldingskracht wil stimuleren. De mogelijkheden om plastic te bewerken en hergebruiken zijn immers eindeloos. Die bezieling wil ik overbrengen, onder andere in workshops muziekinstrumenten maken. Ik zing ook en wil de brug slaan tussen beeldende kunst en muziek.” Thuis in Kampala helpt de hele familie Suubi mee om lege flessen, jerrycans en emmers in te zamelen.

“Mijn vader is helemaal fanatiek. Hij is bouwkundige en vindt het leuk om met mij mee te denken.” Ontwerpers kunnen volgens haar een rol spelen bij het vinden van oplossingen voor problemen als vervuiling en het schaarser worden van grondstoffen. “Al is het maar omdat ze grote bedrijven inspireren anders naar hun materialen te kijken. Het is daarom goed dat we bij elkaar komen om ideeën uit te wisselen.” ■ Meer informatie > www.ageofwonderland.nl

7

Korte berichten

Hivos Tiger Awards op IFFR Tijdens de 44ste editie van International Film Festival Rotterdam (IFFR) maakt aanstormend regietalent met een eerste of tweede film kans op de felbegeerde Hivos Tiger Awards. Als hoofdsponsor van IFFR verleent Hivos haar naam aan deze prestigieuze competitie: uit vijftien genomineerde filmmakers kiest een onafhankelijke internationale jury drie gelijkwaardige winnaars. Zij ontvangen een trofee én een geldprijs van 15.000 euro. Minstens zo belangrijk is de internationale erkenning en belangstelling die een Hivos Tiger Award-nominatie met zich meebrengt. Naast de competitie ondersteunt Hivos ook al vele jaren het Hubert Bals Fonds van IFFR, dat vernieuwende en getalenteerde jonge filmmakers uit ontwikkelingslanden hulp biedt bij het realiseren van een filmproject.

In memoriam: Paul Brickhill

Met de nieuwe Hivos Social Innovation Award competitie worden individuen, organisaties en bedrijven uit Azië, Afrika en LatijnsAmerika uitgedaagd om innovatieve oplossingen te bedenken voor een vrijere, meer democratische en duurzame wereld. Er zijn twee wedstrijdcategorieën. Eén prijs gaat naar een veelbelovend innovatief idee dat nog in de praktijk moet worden gebracht.

Een tweede prijs gaat naar een bewezen aanpak, die steun nodig heeft om een grotere impact te realiseren. Tot 10 november meldden bijna 400 kandidaten zich aan. Na een online stemming door een wereldwijd publiek waarbij meer dan 145.00 stemmen werden uitgebracht bleven er twintig halve finalisten over, die momenteel interactieve coaching krijgen om hun voorstel verder uit te werken. Begin januari selecteert een jury per categorie de beste drie kandidaten. Op 5 februari 2015 pitchen de zes finalisten hun innovatieve idee in Amsterdam, waarna de Social Innovation Award wordt uitgereikt. Het prijzengeld van 15.000 euro moeten de winnaars investeren in de verdere ontwikkeling van hun innovatie.

Zie ook > www.hivossocialinnovationaward.org

8

Op 3 oktober overleed kunsticoon en vrijheidsstrijder Paul Brickhill (56) aan de gevolgen van kanker. Hij was oprichter van het wereldberoemde Book Café in Harare, een van de belangrijkste ontmoetings­ plekken voor kunstenaars en artiesten in Zimbabwe. Ongeveer twee jaar geleden moest deze culturele vrijplaats, onder druk van de overheid, haar thuishaven verlaten. Toch wist Brickhill samen met zijn team een nieuw podium op te richten voor lokale artiesten. Voor zijn bijzondere werk voor vrijheid van expressie in Zimbabwe ontving hij de Prins Claus Prijs en de National Arts Merit Award. Op 24 september jl. nam Brickhill’s zoon de Artwatch Africa Lifetime Achievement Award in ontvangst voor zijn zieke vader. Hivos steunt al ruim tien jaar het programma van Pamberi Trust, de moederorganisatie die culturele vrijplaatsen als het Book Café mede mogelijk maakt.

Met korting naar ‘Proef het Festival-dag’ Hivos biedt deelnemers van de Postcode Loterij 25% korting op een IFFR ‘Proef het Festival-dag’. U bezoekt twee films en krijgt een lunch inclusief drankje in de Doelen, het festivalhart.

Een ticket kost normaal 30 euro p.p. Met de voordeelbon van de Postcode Loterij betaalt u 22,50 euro (maximaal 2 personen per bon). De actie loopt tot en met 13 januari 2015, zolang de voorraad strekt. Koop een Proef het Festival-ticket via > www.filmfestivalrotterdam.com/proef IFFR vindt plaats van 21 januari tot en met 1 februari 2015.

Meer festivalinformatie > www.iffr.com

#4 2014

Winnaar online fotowedstrijd In samenwerking met reismagazine Columbus ging het Sumba-campagneteam van Hivos op zoek naar de meest ‘duurzame foto’. Zij organiseerden een online fotowedstrijd, die 265 inzendingen opleverde. Winnaar John Mulders fotografeerde een fantastische sterrenhemel boven het EcoCamp, een verzameling duurzame koepeltenten voor reizigers middenin het Argentijnse nationaal park Torres del Paine.

Uit het juryrapport: ‘Het idee van het EcoCamp sluit mooi aan bij de ambitie die ontwikkelingsorganisatie Hivos heeft voor het Indonesische eiland Sumba.

Op dit eiland wordt – met respect voor de natuur en oog voor ontwikkeling van de bewoners – gewerkt aan 100% duurzame energie voor alle Sumbanezen.’

Meest duurzame foto!

Steun Sumba via > www.supportsumba.nl

Open Government Partnership Het Open Government Partnership (OGP) is een ambitieus initiatief dat landen wereldwijd aanzet om transparant en ‘afrekenbaar’ te zijn, burgers mondiger maakt, corruptie bestrijdt, en nieuwe technologieën inzet om goed bestuur te stimuleren. Hivos is een van de internationale organisaties die het in september 2011 gestarte initiatief ondersteunen, met name bij het informeren en actief betrekken van maatschappelijke organisaties binnen OGP. Op 24 september vond de derde OGPjaarvergadering plaats bij de Verenigde Naties in New York. Hierbij was onder meer VS-president Barack Obama aanwezig, die met nog tien staatshoofden, meer dan dertig ministers en driehonderd maatschappelijke organisaties hernieuwde steun aan OGP toezegde. De republiek Bosnië en Herzegovina trad toe als 65e OGP-lid.

Hivos steunt het initiatief de komende jaren met een bijdrage van 3,4 miljoen Amerikaanse dollar (ruim 2,7 miljoen euro).

Zie ook > www.opengovpartnership.org

Webshops duurzaam?

Online winkelen neemt nog steeds toe, zeker in een feestmaand als december.

Maar hoe duurzaam is de bedrijfs­ voering van webwinkels, en dus de aanschaf van online producten? Rank a Brand, de grootste duurzame merkenvergelijkingssite van Europa, gaat voor Hivos verschillende webshops onder de loep nemen. Hun duurzaamheidsbeleid wordt beoordeeld op basis van een aantal criteria, zoals milieu, klimaat en arbeidsomstandigheden. Wat is bijvoorbeeld het terugstuurbeleid (om transport van en naar de consument te verminderen), is er klantenvoorlichting over het groene gehalte van merken?

Deze ranking van webshops maakt het beleid en de prestaties voor duurzaamheid openbaar. Zo willen Rank a Brand en Hivos consumenten helpen om een duurzame keuze te maken bij e-shoppen.

Lees meer op > www.rankabrand.nl

Vrijheid in de liefde

Met de campagne FREE TO BE ME vraagt Hivos aandacht voor de rechten van lesbiennes, homo’s, biseksuelen, trans­ genders en interseksuelen (LHBTI’s) wereldwijd. Meer dan 8000 mensen spraken zich dit jaar uit voor vrijheid in de liefde op freetobeme.nl. Ook ontvingen we vele giften en aanvragen voor ons actiepakket. De steunbetuigingen zijn op International Coming Out Day overgedragen aan voorvechters van LHBTI-rechten in Azië, Afrika en Latijns-Amerika. Anno 2014 is homoseksualiteit strafbaar in 78 landen.

En in 5 landen staat er zelfs de doodstraf op. Hivos steunt meer dan 100 LHBTI organisaties in hun dappere strijd voor gelijke rechten en tegen discriminatie.

Geef een gift voor vrijheid in de liefde en ontvang het Hivos Liefdesslot > www.freetobeme.nl Volg de campagne op Facebook > www.facebook.com/HivosLGBT

#4 2014

9

Stop Kinderarbeid

Sofie Ovaa

‘ Ieder kind hoort op school’ In oktober kwamen afgevaardigden uit de hele wereld samen voor de aftrap van een nieuw programma van de Stop Kinderarbeid coalitie (SKA). Met vereende krachten zullen in India, Afrika en Midden-Amerika nog meer kinderarbeidvrije zones worden gecreëerd. Daarbij kunnen bedrijven echt het verschil maken voor kinderen en hun families.

“We gaan met z’n allen iets geweldigs neerzetten. Alle betrokkenen zijn enorm gemotiveerd om hard te werken aan het versterken en uitbreiden van kinderarbeidvrije zones.” Sofie Ovaa, global campaign coördinator Stop Kinderarbeid, keerde zeer geïnspireerd terug uit Segou, Mali. Hier vond de officiële start plaats van het programma ‘Out of Work into School: Joint Efforts Towards Child Labour Free Zones’. Dankzij financiering van het ministerie van Buitenlandse Zaken kan Stop Kinderarbeid in de periode 20142017 haar succesvolle activiteiten voortzetten. “Een mooie nieuwe kans. We zullen het waarmaken, samen met Nederlandse en lokale partners wereldwijd.”

Kracht vanuit de gemeenschap De gebiedsgerichte aanpak om te komen tot kinderarbeidvrije zones, floreert.

Eerst in India, nu ook in Afrika. Ovaa: “De kracht komt vanuit de gemeenschap zelf.

Ouders hebben het vurige verlangen om

10

hun kinderen een betere toekomst te geven. Ook leerkrachten, lokale autoriteiten, vakbonden en werkgevers zijn doordrongen geraakt van de norm. ‘kinderarbeid is níet acceptabel en ieder kind hoort op school’. Vanuit deze over­ tuiging maakt iedereen zich binnen een geografisch gebied hard voor het welzijn van de kinderen.” Het succes verspreidt zich als een olievlek. “Stop Kinderarbeid nodigt landelijke politici uit voor veld­ bezoeken aan kinderarbeidvrije zones.

Zo zien zij dat het echt kán. Dit inspireert de overheid om het lokale voorbeeld na te volgen.” Tijdens haar verblijf in Mali bezocht Ovaa kinderarbeidvrije zones in de buurt van Segou, met alle deelnemers van de meeting in Segou.

Actieve rol voor bedrijven Bij het nieuwe SKA-programma zijn de volgende landen en sectoren betrokken: India (natuursteen, textiel en leer), Zimbabwe (thee), Oeganda (koffie),

Mali (kleinschalige landbouw en goud), Nicaragua (natuursteen) en Turkije (hazelnoten). “Enerzijds werken we dáár in het veld met lokale partners aan oplos­ singen om kinderarbeid uit te bannen.

Tegelijkertijd sporen we (inter)nationale bedrijven aan om actief hun verantwoordelijkheid te nemen. Zij moeten dwars door de productieketen heen zorgen dat er geen kinderarbeid in zit.” Ofwel: verder kijken dan de arbeidsomstandigheden in de fabriek die kleding, koffie of thee aanlevert. “Nieuw is dat wij bedrijven gaan benaderen om hun productiegebieden te bezoeken”, zegt Ovaa. “Stel dat er een kind in een katoenveld blijkt te werken.

Zo’n kind wegsturen kan van kwaad tot erger leiden; het belandt morgen op een theeplantage, in de mijn of de prostitutie.

In samenwerking met onze ervaren lokale partners kan het betrokken bedrijf zorgen dat dit kind terug naar school wordt begeleid. Dan maak je echt het verschil, en help je ook zijn familie.” ■ #4 2014

Naar schatting gaat bijna de helft van de kinderen tussen de 7 en 14 jaar in Mali niet naar school. Lokale SKA-partner EndaMali werkt aan de opzet en uitbreiding van kinderarbeidvrije zones, zoals in Sibila. In deze zones is iedereen ervan overtuigd dat

kinderen horen te leren en te spelen in plaats van te werken. Alle betrokkenen - ouders, leerkrachten, dorpsleiders, inwoners, lokale overheden, werkgevers, vakbonden en kinderen zelf - zetten zich samen in om alle kinderen naar school te brengen en daar te houden.

Doyowana Coulibaly

Barma Coulibaly

Maryame Conga

Leeftijd: onbekend (ca. 12-13 jaar) Paste op de ossen van zijn ouders, maar wilde graag naar school en dat is hem gelukt! Zijn droom voor later is “een gelukkig leven”, niet meer en niet minder.

Leeftijd: onbekend (ca. 12-13 jaar) Gaat graag naar school, want vindt het leuk om te leren - en om te voetballen in de schoolpauze. Wil later een leuke baan, maar wat precies, dat weet hij nog niet.

Leeftijd: onbekend (ca. 10-11 jaar) Hielp haar tante met het huishouden (vloer vegen, schoonmaken), maar gaat nu naar school. Houdt van liedjes zingen en spelletjes spelen. Wil ooit een gezin en een leuke baan - maar nu nog even niet.

Meer informatie

Kadiatou Juindo

Mme Kadia Berthi

Leeftijd: 13 jaar Hielp in de huishouding, maar gaat nu naar school. Het allerleukst vindt ze het vervoegen van werkwoorden. Ook is ze goed in rekenen. Volgend jaar gaat ze naar secondary school. Voetbal is Kadia’s grootste hobby. Ze droomt van een carrière als keeper.

Juf van 5e klas Is al tien jaar leerkracht en sinds kort voorzitter van het Leerkrachten Forum in Sibila. Zet zich samen met alle andere leerkrachten in om de kinderen op school te houden en ze daar een goede tijd te geven.

#4 2014

De coalitie ‘Stop Kinderarbeid – School, de beste werkplaats’ (SKA) wordt gecoördineerd door Hivos. Zij werkt samen met lokale organisaties in Azië, Afrika en Latijns-Amerika en roept consumenten, bedrijven, overheden en internationale organisaties op om deel uit te maken van de oplossing. > www.stopkinderarbeid.nl

11

LHBTI activist

Zakhele Mbhele

‘ Mensen zijn minder kwetsbaar als ze meer te besteden hebben’ Hij is dertig jaar, zwart, openlijk homoseksueel en sinds dit voorjaar lid van het Zuid-Afrikaanse parlement. Ex-Hivos-medewerker Zakhele Mbhele zag zijn droom uitkomen.

Homoseksueel zijn in Afrika is niet gemakkelijk. De anti-homowetgeving in verschillende landen is stuitend en homoseksualiteit wordt door velen als ‘on-Afrikaans’ en ‘westers’ beschouwd.

In dat licht bezien staat vast dat Zak Mbhele nu al geschiedenis heeft geschreven. Op de website Mamba Online zegt de jonge Afrikaan: “Ik besef dat mijn verkiezing een historische mijlpaal is, maar ik ben amper bezig met de gedachte dat ik de eerste zwarte, openlijk homoseksuele volksvertegenwoordiger van heel Afrika ben. Al hoop ik natuurlijk dat mijn nieuwe positie LHBTI-jongeren zal inspireren om in zichzelf te geloven en het vertrouwen te hebben dat zij hun dromen kunnen waarmaken.”

In hoeverre maakt het uit voor je werk als parlementslid dat je zwart en homoseksueel bent?

“Ik zal altijd een subtiel bewustzijn hebben voor alles wat buiten het ‘normale’ valt. Dat ik zelf homoseksueel ben, scherpt mijn gevoeligheid om zaken vanuit mensenrechtenperspectief te beschouwen. Mensen worden beïnvloed door hun eigen sociale achtergrond. Zij zijn blind voor de normen die zij vanzelfsprekend vinden, voor hun eigen patriarchale houding, en voor de economische nadelen waar minderbedeelden onder lijden.

Zulke verborgen dimensies wil ik hardop benoemen.”

Met welke onderwerpen hou je je als volksvertegenwoordiger vooral bezig?

“Ik wilde graag de politie in mijn portefeuille en dat is gelukt.

Zo kan ik binnen de politie homofobie en haatmisdrijven tegen andersdenkenden op de agenda zetten. Ook wil ik me inzetten voor een snelle en eerlijke rechtspraak voor slachtoffers van

12

geweld. Ik wil de LHBTI-gemeenschap bijstaan en de wettelijke gelijkheid verder aanscherpen. Naar mijn mening had Zuid-Afrika zich destijds bijvoorbeeld veel scherper moeten uitspreken tegen de anti-homowetgeving in Oeganda en Nigeria en deze wetten vanuit een mensenrechtenstandpunt sterk moeten veroordelen.”

Wat neem je mee uit de tijd dat je bij Hivos hebt gewerkt (tot 2011)?

“Een belangrijke les die mij is bijgebleven is hoe kwetsbaarheid is gerelateerd aan armoede. Of het nou om LHBTI’s, landarbeiders, migranten en vluchtelingen of slachtoffers van seksueel geweld gaat: mensenrechtenschendingen hebben in grote mate een socio-economische dimensie. Simpel gezegd, het zijn vooral problemen van de armen. Mensen zijn minder kwetsbaar naarmate ze meer te besteden hebben.” ■

Homorechten Afrika Niet alleen homo’s en lesbiennes in Afrika hebben te maken met agressie. Ook mensen van wie vermoed wordt dat ze LHBTI zijn, worden om die reden soms gediscrimineerd of mishandeld. De Afrikaanse Commissie voor Mensenrechten spreekt van ‘imputed sexual orientation or gender identity’, oftewel de aan iemand toegedichte seksuele oriëntatie.

De Commissie nam eerder dit jaar in Angola resolutie 275 aan die specifiek dit type geweld veroordeelt en regeringen oproept om hiertegen op te treden.

#4 2014

Mensenrechtentulp

Frank la Rue

‘ Straffeloosheid belemmert de opbouw van een democratische samenleving’ De Guatemalteek Frank la Rue, mensenrechtenactivist en voormalig VN-rapporteur voor de vrijheid van meningsuiting, is dit jaar de juryvoorzitter van de mensenrechtentulp. ‘Deze prijs is een eerbetoon aan al die activisten die in stilte en met gevaar voor eigen leven hun werk doen.’

“In repressie en mensenrechtenschendingen zijn trends te ontdekken”, weet mensenrechtenadvocaat en voormalig VN-rapporteur voor de vrijheid van meningsuiting Frank La Rue (Guatemala, 1952). “Mede door de Arabische Lente zijn regimes bang geworden voor de mobiliserende kracht van internet en sociale media, vandaar dat de repressie tegen bloggers en mensen die op de bres staan voor onze privacy op internet, momenteel toeneemt. Ook worden wereldwijd steeds meer journalisten en mensen die corruptie bestrijden geliquideerd.”

Eerbetoon aan activisten Doordat regeringen geweld tegen jour­ nalisten onbestraft laten, geven ze mensenrechtenschenders een vrijbrief, vindt La Rue. “Straffeloosheid belemmert de opbouw van een democratische samen­ leving. Prijzen zoals de mensenrechtentulp zijn daarom belangrijk. Het geeft regeringen het signaal dat ze geweld tegen activisten niet zomaar kunnen wegmoffelen. Voor die activisten zelf is het een geweldige erkenning van hun werk en een impuls om weer door te gaan. Vaak doen zij hun werk in stilte en met gevaar voor eigen leven. Deze prijs is daarom ook een eerbetoon aan al die andere activisten die niet in de prijzen zijn gevallen.”

Zelf heeft La Rue een lange staat van dienst op het gebied van de mensenrechten. Voor zijn werk als vakbondsjurist moest hij in de jaren ’80 zelfs een tijd in ballingschap in de Verenigde Staten.

“Vanuit daar stond ik dissidente land­ genoten zoals Nobelprijswinnares #4 2014

Rigoberta Menchú bij met juridisch advies.” Terug in Guatemala richtte hij CALDH op, een juridisch centrum voor mensenrechten dat steun krijgt van Hivos.

Dit centrum heeft zich jarenlang hard gemaakt voor het bestraffen van de daders van de genocide van duizenden Maya’s tijdens het militaire bewind. De veroordeling van generaal Efraín Rios Montt in 2013 was een tijdelijk succes. Een week later haalde het hooggerechtshof er om procedurele redenen een streep door.

Verantwoording voor misdaden “Enorm frustrerend”, zegt La Rue, die vermoedt dat de regering er achter zit.

“Het is het zoveelste voorbeeld van hoe de Guatemalteekse regering alles wat krom is,

recht probeert te praten. Het is ook wel erg toevallig dat vooruitstrevende rechters en de openbaar aanklager Claudia Paz y Paz niet zijn herbenoemd op hun posities. De overheid weigert om verantwoordelijkheid af te leggen voor de misdaden die in het verleden zijn begaan. Deze straffeloosheid houdt een cultuur van geweld in stand.

Het is niet voor niets dat Midden-Amerika wordt ontwricht door bendes en drugskartels. Tegelijkertijd was het een belangrijke overwinning dat de slachtoffers in verhoren die op radio en tv werden uitgezonden hun verhaal konden doen. Iedereen die die hartverscheurende verhalen heeft gehoord, kan het leed wat de inheemse bevolking is aangedaan niet langer ontkennen en dat is ook een vorm van gerechtigheid.” ■

13

Patenteren van zaden

Willy Douma

‘ Landbouwzaden moeten vrij verkrijgbaar blijven’ Tien agrobedrijven hebben circa driekwart van de wereldmarkt in zaden in handen.

Hivos signaleert dat ons voedselsysteem in handen dreigt te komen van enkele machtige partijen. Willy Douma, ‘groen’-expert van Hivos, legt uit waarom dit gevaarlijk is.

Waarom maakt Hivos zich zorgen over deze ontwikkeling?

“Grote agrobedrijven als Monsanto en Syngenta streven geen diversiteit na, maar winstmaximalisatie. Zij zijn vooral geïnteresseerd in zaden die het op de markt goed doen. Van oudsher ontwikkelen en produceren boeren hun eigen zaaigoed en dragen daarmee in hoge mate bij aan de huidige diversiteit. Ook nu nog ontwikkelen zij vele malen meer nieuwe variëteiten dan bedrijven. Dat is belangrijk want genetische variatie binnen gewassen biedt de beste kans om plagen of klimaatverandering te overleven. Die innovatiecapaciteit mag niet verloren gaan.”

In Colombia nam de overheid drie jaar terug ruim 1 miljoen kilo zaaigoed van boeren in beslag omdat zij de patentwet zouden hebben overtreden. Komt Hivos dat soort situaties tegen in de praktijk?

“In Tanzania staat een strenge patentwet in de steigers die boeren straks verbiedt om zelf zaden te verkopen of uit te wisselen met collega’s. De Tanzaniaanse overheid wil de landbouwopbrengsten verhogen en denkt dat te doen door gepatenteerde landbouwzaden binnen te halen. Steun voor 90 procent van de boeren die werken met boerenzaden is er

14

echter niet. Onze partnerorganisaties komen hiertegen in het geweer, maar moeten opboksen tegen de lobby van de multinationals.”

Bedrijven patenteren steeds meer landbouwzaden om hun greep op de markt verder te versterken. Kan deze ontwikkeling nog gestopt worden?

“We doen ons best om daar iets tegenover te zetten. Momenteel wordt in verschillende landen geëxperimenteerd met open uitwisselingssystemen van zaaigoed. In India is een netwerk opgericht van boeren die hun nieuwe variëteiten beschikbaar stellen aan andere boeren. Zelfs in de Verenigde Staten experimenteren mensen met dit zogeheten ‘open source seeds system’ (zie kader).”

Wat is de rol van Hivos hierbij?

“Hivos staat voor humanistische waarden als autonomie en keuzevrijheid, juist ook van boeren die ons voedsel produceren.

Hivos heeft veel ervaring met biodiversiteitsprogramma’s, én met de ontwikkeling van open systemen in bijvoorbeeld de ICT-sector. Wij combineren deze expertise op alle niveaus om de vrije verkrijgbaarheid van landbouwzaden te waarborgen.” ■

Grote bedrijven aan de macht.

Of niet?

Hapee de Groot, ICT-deskundige van Hivos: “Tien jaar geleden waren grote softwarebedrijven aan de macht. Zij ontwikkelden de softwareprogramma’s die op elke computer te vinden waren.

Maar anno 2014 hebben we de keus of we Internet Explorer willen gebruiken of Firefox, Google of toch liever Ixquick. Die keus hebben we te danken aan onafhankelijke softwareontwikkelaars die de eenzijdige macht van bedrijven als Microsoft hebben doorbroken. Zij ontwikkelden ‘open source software’, vrij verkrijgbare software zonder welke internet inmiddels niet meer kan draaien. Deze ervaring is nuttig bij de ontwikkeling van vrije uitwisselingssystemen van zaden.”

#4 2014

Donateurs aan het woord

‘ Sumba duurzaam maken is een geweldig idee’ Ze haalde net niet de laatste ronde van de Hivos actie Expeditie Sumba, maar ging door met crowdfunding.

Dat komt, vertelt ANWB-marketeer Amal Whyte, omdat ze zo betrokken is geraakt bij het project.

100 mensen schreven zich in voor de actie Expeditie Sumba, een crowdfundingproject van Hivos om het eiland in 10 jaar tijd 100% duurzaam te maken. De vier kandidaten met de beste plannen mochten op expeditie naar Sumba. Amal Whyte viel nét buiten de boot voor die hoofdprijs.

Het weerhield haar er niet van door te zetten. “Ik was zó betrokken geraakt bij het project dat ik niet wilde stoppen. Na de presentaties stapte ik naar de jury en stelde voor door te gaan met crowdfunding.”

Goed plan, vond de jury, en zo zit Amal op het moment van het gesprek midden in de voorbereidingen van een benefietdiner in het Tropeninstituut (28 november). Amal: “Het gaat super. Binnen een maand had ik

een locatie, een DJ met gevoel voor duurzaamheid, een Indonesische topkok, Agus Hermawan, en een leverancier van de ingrediënten. Ook is de helft van het aantal plaatsen al verkocht. Omdat ik in dicht bij huis geloof, ben ik bij mijn eigen bedrijf begonnen. Die zeiden meteen ja.

De oorspronkelijke limiet van 5.000 euro is al overschreden, ik ga nu voor 10.000 euro, en wellicht door naar 15.000 euro.”

Amal buffelt voor haar diner omdat ze gelooft in het doel. “Sumba duurzaam maken is een geweldig idee. Dankzij dit project krijgen de Sumbanezen niet alleen biogasinstallaties en zonne- en windenergie, maar ook een kans op een toekomst.”

‘ Het mocht wel een keer structureel worden!’

Jeanine en Erik-Jan Houwing gaven al jaren aan goede doelen toen ze ‘periodieke schenkers’ werden. Dat bleek heel eenvoudig te zijn.

#4 2014

“Het geven heb ik meegekregen van mijn opa”, vertelt Jeanine Houwing. “Die gaf zijn leven lang 10% van zijn inkomen aan goede doelen, ook toen hij een klein pensioen had. Zo veel halen wij niet, maar geven is voor ons wel iets gewoons. Nooit anders gedaan! We geven aan verschillende goede doelen. Mensenrechten en natuur zijn daarbij vaste prik. Hivos zit er al bij sinds onze studententijd.” Sinds een jaar of acht geven Erik-Jan en Jeanine via een notariële akte (heet nu een periodieke schenkingsovereenkomst). “Je schenkt dan belastingvrij, waardoor je meer kunt geven zonder dat het je meer kost. En zo krijgen de begunstigden méér. Het was eenvoudig te regelen, het bleek zelfs via het internet te kunnen.” “Toen Jeanine erover begon was ik meteen vóór”, zegt echtgenoot Erik-Jan. “Ons geven mocht wel een keer structureel worden. Bovendien weet je met

een akte precies wat je geeft, en hebben organisaties er meer aan als giften structureel zijn. Het enige waar we het even over hebben gehad is: kunnen we dit volhouden? Stel dat er iets mis gaat, financieel.

Maar je kunt na vijf jaar veranderen, dus lang hebben we niet getwijfeld. ”Hivos is één van de zes goede doelen uit de akte van Jeanine en Erik-Jan, het doel waarvan ze allebei zeker weten dat het nooit zal afvallen. “Hivos blijft”, zegt Jeanine.

“Hivos is prettig klein, en de projecten die ze steunen gaan over mensenrechten.” ■ Schenken met belastingvoordeel is nu nog eenvoudiger: sinds dit jaar kan zonder tussenkomst van een notaris een periodieke schenkingsovereenkomst opgemaakt worden. Kijk voor meer informatie in het hart van dit magazine.

Of ga naar www.hivos.nl/schenken.

15

Hivos Hivos bedankt bedankt de Nationale Nationale Postcode Postcode Loterij Loterij In Mali kunnen steeds meer kinderenzoals zoalsKadia Kadiaen enSidi Sidinaar naar In Mali kunnen steeds meer kinderen school door programma ‘StopKinderarbeid Kinderarbeid––School, School,de debeste beste school door hethet programma ‘Stop werkplaats’ . Een programma van Hivosenenhaar haarpartners, partners,mede mede werkplaats’ . Een programma van Hivos mogelijk gemaakt door NationalePostcode PostcodeLoterij.

Loterij.Daarom Daaromook ook mogelijk gemaakt door dede Nationale deelnemers van PostcodeLoterij: Loterij:bedankt! bedankt!UUmaakt maaktdeze deze aanaan de de deelnemers van dede Postcode financiële steun aan Hivos en 89 andere organisaties mogelijk. financiële steun aan Hivos en 89 andere organisaties mogelijk.

In Azië, Azië, Afrika Afrika en van (lokale) In en Latijns-Amerika Latijns-Amerikacreëren creërenHivos Hivosenentaltal van (lokale) organisaties ‘kinderarbeidvrije . Binnen is is iedereen organisaties ‘kinderarbeidvrijezones’ zones’ . Binnenzo’n zo’nzone zone iedereen ervan overtuigd overtuigd dat naar ervan dat kinderen kinderenniet niethoren horentetewerken, werken,maar maar naar school moeten. moeten. Ouders, school Ouders,leraren, leraren,werkgevers werkgeversenenoverheidsinstanties overheidsinstanties allemaal werken te te -- allemaal werken ze zesamen samenom omkinderen kindereninindedeschoolbanken schoolbanken krijgen. Met elkaar kunnen we het verschil maken en dat willen we krijgen. Met elkaar kunnen we het verschil maken en dat willen we de komende jaren blijven doen. Voor een betere, duurzame en de komende jaren blijven doen. Voor een betere, duurzame en rechtvaardige wereld: postcodeloterij.nl rechtvaardige wereld: postcodeloterij.nl