SAFE τεύχος 8 by Etra Publishing

SAFE Τεύχος 8 • Απρίλιος - Μάιος 2010 • www.safemagazine.gr

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΣΙΩΠΗΜΕΝΑ ΝΕΑ ΥΓΕΙΑΣ & ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

FREE PRESS



Έκδοση της Holistic Life 

Διανέμεται Δωρεάν

IMPORTANT Αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις για τον καρκίνο

Κατασκευάζοντας την κατάθλιψη: Η μυστική ιστορία μιας μοντέρνας ασθένειας

[Πάρκινσον] Αιτία τα φυτοφάρμακα; Μέθοδοι προφύλαξης

Codex Alimentarius THE FOOD IS OUT THERE

Δοκιμάζουμε υποκατάστατα γάλακτος

SAFE REPORT

Οι παλιές καλές εποχές της διατροφής... τελείωσαν;

Μπορούν τα «καλά» βακτήρια να προστατεύσουν την υγεία του στήθους σας;

[NutriSOS]

Έρευνα σε 20 Ελληνικά γιαούρτια: Πόσο “ζωντανά” είναι;

SAFE

Safe area

Τεύχος 8 Απρίλιος - Μάιος 2010

Περιοδικό για τα αποσιωπημένα νέα υγείας Εκδότης - Ιδιοκτήτης: Γεράσιμος Κατραμάδος - Etra Publishing Ευεργετών 7, Π. Φάληρο, 17563 Τηλ/Fax: 210 9811753 www.etra.gr e-mail: etra@hol.gr Υπεύθυνος έκδοσης: Γεράσιμος Κατραμάδος Υπεύθυνη ύλης - επιμέλεια: Βάλλυ Καλοζούμη Μετάφραση: Πόπη Τσίκη Δημοσιογραφοι: Νίκη Τσέκου Ιωάννα Χερμάρη Υπεύθυνη διαφήμισης: Ιωάννα Χερμάρη Δημιουργικό Etra Graphic Design Image banks shutterstock istock fotolia Συνεργάστηκαν Πάνος Αζακίδης Σοφία Παπαδοπούλου Νίκη Τσέκου Βασίλης Φρατζολάς Ομάδα tvxs.gr web: www.safemagazine.gr Το περιοδικό SAFE μπορείτε να το αποκτήσετε σε μορφή pdf εντελώς δωρεάν από το site: www.safemagazine.gr e-mail: safemagazine@yahoo.com Συνδρομή Εσωτερικού 25€ Οι απόψεις των αρθρογράφων δεν αποτελούν κατ’ανάγκη και θέσεις του ιδιοκτήτη, εκδότη και υπεύθυνου έκδοσης του περιοδικού. Οι πληροφορίες που παρέχονται δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη γνωμάτευση ιατρού ή άλλου ειδικού της υγείας.

Περιεχόμενα Editorial σελ. 4 Στα ψιλά γράμματα σελ. 6 Καρκίνος: Αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις σελ. 14 Μπορούν τα «καλά» βακτήρια να προστατεύσουν την υγεία του στήθους σας; σελ. 24 Codex Alimentarius: Οι παλιές καλές εποχές της διατροφής τελείωσαν; σελ. 26 Με αφορμή ένα λουκάνικο -

Φυσικοί τρόποι συντήρησης των τροφίμων σελ. 32 Πάρκινσον: Αιτία τα φυτοφάρμακα; σελ. 34 Τα Ελληνικά γιαούρτια: Πόσο “ζωντανά” είναι; σελ. 38 Υποκατάστατα γάλακτος: Είναι ίδιας αξίας σε καθημερινή χρήση; σελ. 40 Κατασκευάζοντας την κατάθλιψη: Η μυστική ιστορία μιας μοντέρνας ασθένειας σελ. 43

Safe product report Έρευνα αγοράς και δοκιμής σε 5 υποκατάστατα γάλακτος SAFE

Ημερολόγιο του SAFE 2010

Corega Ultra : Ο ΕΟΦ ενημερώνει τους καταναλωτές και τους

επαγγελματίες υγείας σχετικά με τον πιθανό κίνδυνο για την υγεία από τη μακροχρόνια υπερβολική χρήση της στερεωτικής κρέμας οδοντοστοιχιών Corega Ultra, η οποία περιέχει ψευδάργυρο. [Ε.Ο.Φ- 22/2/2010]

Βιοανιχνευτές εντοπίζουν όγκους απο το DNA τους. Αμερικανοί ερευνητές δημιούργησαν βιοανιχνευτές που εντοπίζουν τις διάφορες μορφές καρκίνου που παρουσιάζουν οι ασθενείς, χρησιμοποιώντας το DNA των καρκινικών όγκων, πράγμα το οποίο επιτρέπει την αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή τους, σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας που παρουσιάστηκε σήμερα στις ΗΠΑ. [ΑΠΕ -ΜΠΕ]

Editorial Πολιτισμός είναι ο ασταμάτητος πολλαπλασιασμός μη αναγκαίων αναγκών. Mark Twain

19/2: Εντοπίστηκαν

γονίδια που κάνουν τους ανθρώπους πιο ευάλωτους στους ιούς Ιταλοί επιστήμονες ανακάλυψαν νέα στοιχεία στα γονίδια του ανθρώπου, τα οποία επιβεβαιώνουν ότι οι ιοί έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πορεία της ανθρώπινης εξέλιξης. Παράλληλα, εντόπισαν γενετικές μεταλλάξεις που κάνουν τους ανθρώπους πιο ευάλωτους στις μολύνσεις από ιούς, μια ανακάλυψη η οποία μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη καλύτερων φαρμάκων και εμβολίων στο μέλλον. [Καθημερινή]

22/2: Προειδοποιούν για

τις τράπεζες βλαστοκυττάρων οι επιστήμονες Οι κλινικές που προσφέρουν υπηρεσίες «φύλαξης» βλαστοκυττάρων από τον ομφάλιο λώρο του νεογέννητου παιδιού τους, για μελλοντική χρήση τους σε περίπτωση ασθένειας, είναι απάτες, σύμφωνα με τη δήλωση Αμερικανού επιστήμονα, το περασμένο Σάββατο. Ο Ίρβινγκ Βάισμαν, διευθυντής του Ινστιτούτου Βλαστοκυτταρική Βιολογίας και Αναγεννητικής Ιατρικής του πανεπιστημίου Στάνφορντ SAFE

στην Καλιφόρνα, δήλωσε ότι οι καλές προθέσεις των γονέων γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τις τράπεζες βλαστοκυττάρων. [www.kathimerini.gr] [CODEX ;] 2/3: Η Επιτροπή ενέκρινε την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένης πατάτας Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι ενέκρινε την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένης πατάτας του γερμανικού ομίλου BASF, δίνοντας το πρώτο τέτοιου είδους πράσινο φως εδώ και δώδεκα χρόνια στην ΕΕ, όπου οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί (ΓΤΟ) προκαλούν έντονη αμφισβήτηση. [ΑΠΕ -ΜΠΕ]

22/3: Νανο-συσκευή

μετατρέπει σε πόσιμο το θαλασσινό νερό Επιστήμονες στις ΗΠΑ κατάφεραν, για πρώτη φορά, να κατασκευάσουν μια μικροσκοπική συσκευή που αφαιρεί το αλάτι από το θαλασσινό νερό, ανοίγοντας το δρόμο για τη δημιουργία φτηνών μικρής κλίμακας φορητών εγκαταστάσεων αφαλάτωσης, που θα μπορούν να δουλεύουν ακόμα και με μπαταρίες. Κάτι τέτοιο θα ήταν πολύτιμο για περιοχές που πλήττονται από ξηρασία ή σε περιπτώσεις καταστροφών του δικτύου ύδρευσης, κυρίως σε φτωχές χώρες. [Καθημερινή]

16/3: Τυφλός στρατιώτης

«βλέπει» με τη γλώσσα του Ένας 24χρονος βρετανός στρατιώτης που τυφλώθηκε από χειροβομβίδα στο Ιράκ, μπορεί να «δει» ξανά με τη βοήθεια της γλώσσας του, χάρη σε μια αμερικανική καινοτομική τεχνολογία, με την

ονομασία BrainPort, που του προσδίδει ένα είδος «γλωσσικής όρασης», η οποία του επιτρέπει να διαβάζει λέξεις, να διακρίνει σχήματα και να περπατά χωρίς βοήθεια. [Καθημερινή]

16/3: Νέα μέθοδος ταυτο-

ποίησης με τη βοήθεια των μικροβίων Οι ερευνητές στα εγκληματολογικά εργαστήρια θα έχουν σύντομα στη διάθεσή τους μια ακόμη… χείρα βοηθείας, καθώς Αμερικανοί επιστήμονες ανέπτυξαν μια νέα τεχνική ταυτοποίησης εγκληματιών και θυμάτων χάρη στην ανάλυση των ξεχωριστών ιχνών που αφήνουν τα μικρόβια στα χέρια κάθε ανθρώπου. [ΑΠΕ -ΜΠΕ] [CODEX ;] 29/3: Μόνο απο φαρμακεία τα συμπληρώματα διατροφής Η διάθεση των συμπληρωμάτων διατροφής πρέπει να γίνεται αποκλειστικά και μόνο από τα φαρμακεία για λόγους δημοσίου συμφέροντος που ανάγονται στην προστασία της ανθρώπινης υγείας. Αυτό έκρινε το Συμβούλιο της Επικρατείας με την υπ’αριθμόν 931/2010 απόφαση του... [Ελεύθερος]

1/4: Η έκθεση μιας γυναί-

κας σε χημικά μέχρι τα 35 της μπορεί να τριπλασιάσει τον κίνδυνο για καρκίνο Η έκθεση μίας γυναίκας σε συγκεκριμένα χημικά και ρυπαντικές ουσίες μέχρι τα 35 χρόνια της μπορεί να τριπλασιάσει τον κίνδυνο να εμφανίσει καρκίνο του μαστού μετά την εμμηνόπαυση, ανακοίνωσαν σήμερα καναδοί επιστήμονες. [Βρετανική ιατρική επιθεώρηση Occupational and Environmental Medicine]

Safe Στα ψιλά γράμματα...

Podophyllum peltatum L

Κοινό αγριόχορτο καταπολεμά τον καρκίνο, ανακαλύπτει η βιομηχανία φαρμάκων

να από τα μυστικά της βιομηχανίας του καρκίνου αποκαλύπτεται. Ένα κοινό ζιζάνιο που βρέθηκε σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να είναι το ενεργό συστατικό σε μια νέα γενιά ισχυρών φαρμάκων κατά του καρκίνου. Το αμερικανικό και το ινδικό κοινό αγριόχορτο mayapple πρόκειται να χρησιμοποιηθούν στην παραγωγή φαρμάκων για τον καρκίνο του πνεύμονα και των όρχεων, και για τους όγκους του εγκεφάλου. Το μαγικό συστατικό του ζιζάνιου αυτού είναι η ποδοφυλλοτοξίνη, ένα συστατικό που είναι αναγκαίο για την παραγωγή του αντικαρκινικού φαρμάκου etoposide. Επίσης

SAFE

χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της ψωρίασης και της ελονοσίας, και βρίσκονται σε εξέλιξη δοκιμές για να δούμε αν βοηθάει και στη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Ερευνητές από το πανεπιστήμιου της πολιτείας του Mississippi ανακάλυψαν την ιδιότητα του αγριόχορτου mayapple στην καταπολέμηση του καρκίνου όταν ένα άλλο φυτό που παράγει ποδοφυλλοτοξίνη στην Ασία, έφτασε σχεδόν σε εξαφάνιση μετά από την υπερσυγκομιδή του. Εξέτασαν τα φύλλα των ζιζανίων που είχαν συλλεχθεί από 18 πολιτείες στο ανατολικό τμήμα των ΗΠΑ. Πηγή: HortScience, 2009; 44: 349-53.

Safe Στα ψιλά γράμματα...

[Διαβήτης]

Τα συμπτώματα του διαβήτη αναστρέφονται από μόριο στο κόκκινο κρασί

να μόριο που βρέθηκε στη φλούδα των σταφυλιών και το κόκκινο κρασί θα μπορούσε να αντιστρέψει το διαβήτη, μειώνοντας τα επίπεδα ινσουλίνης, ακόμη και μεταξύ πασχόντων που ακολουθούν διατροφή υψηλή σε λιπαρά. Όπως ανακάλυψε εργαστηριακή μελέτη σε πειραματόζωα, το μόριο της ρεσβερατρόλης, ομαλοποιεί τα επίπεδα της ινσουλίνης μετά από χρήση πέντε εβδομάδων, ακόμα και όταν δεν υπήρχε καμία αλλαγή στη διατροφή ή το σωματικό βάρος. Ωστόσο, οι επιστήμονες προειδοποιούν τους διαβητικούς να μην βιαστούν για το κόκκινο κρασί. Τα πειράματα με τα ποντίκια περιλάμβαναν απευθείας ενέσεις ρεσβερατρόλης στον εγκέφαλό τους, και συνήθως το μόριο διασχίζει δύσκολα το φράγμα αίματος-εγκεφάλου. Φαίνεται ότι το ποσό του αλκοόλ που απαιτείται για κατανάλωση, ώστε να έχουν παρόμοιες επιπτώσεις θα είναι επιζήμιο για την υγεία ενός ατόμου. Πηγή: Endocrinology, 2009; doi: 10.1210/en.2009-0528.

[Καρκίνος μαστού]

Oι γυναίκες που υποβλήθηκαν σε θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης αύξησαν τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού

λες οι γυναίκες που υποβλήθηκαν σε θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης αυξάνουν την πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο στο στήθος. Στο παρελθόν, υπήρχε η άποψη ότι βρίσκονταν σε κίνδυνο μόνο εκείνες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου. Ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Rochester Medical Center στη Νέα SAFE

Υόρκη ανέτρεψαν αυτή την άποψη μετά την παρακολούθηση της υγείας 16.698 γυναικών που βρίσκονταν σε στάδιο μετά την εμμηνόπαυση, ηλικίας από 50-79 ετών, που είχαν πάρει είτε φάρμακα για θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης ή χάπια placebo μεταξύ του 1993 και του 2002. Μέσα σε αυτή την χρονική περίοδο, 349 γυναίκες εμφάνισαν καρκίνο του στήθους, αν και οι ερευνητές δεν μπορούσαν να τον συσχετίσουν με κάποια κληρονομικότητα λόγω οικογενειακού ιστορικού. Πηγή: Εpidemiology, 2009:doi:10.1097/ EDE.0b013e3181a71279.

Γενικά, τα παιδιά είναι πάνω από πέντε φορές πιο ευάλωτα από τους ενήλικες στα οργανοφωσφορικά των παρασιτοκτόνων. Η νέα μελέτη, που περιλάβανε 458 παιδιά που ζουν σε αγροτικές περιοχές, βρήκε ότι η δυνατότητα του σώματος να αποτοξινώνεται δεν έχει ολοκληρωθεί στην ηλικία των 7 ετών. Αυτά τα ευρήματα υποδεικνύουν ξεκάθαρα ότι υπάρχει ανάγκη για λεπτομερή επιθεώρηση των κανόνων ασφαλείας τόσο για τα παρασιτοκτόνα και τα εντομοκτόνα που επιτρέπονται για οικιακή χρήση όσο και για αυτά που χρησιμοποιούνται στη γεωργία. Επιπλέον, οι γιατροί πρέπει τώρα να μελετήσουν τις τοξίνες ως πιθανή αιτία προβλημάτων υγείας και αναπτυξιακών διαταραχών σε παιδιά ηλικίας πάνω από επτά ετών. Πηγή: UC Berckeley News press release http://berkeley.edu/news/media/ releases/2009/06/22_pesticide.shtml.

[Διατροφή] [Παρασιτοκτόνα]

Τα παρασιτοκτόνα ίσως είναι η αιτία προβλημάτων υγείας σε παιδιά

ν το παιδί σας έχει ένα πρόβλημα υγείας ή κάποια αναπτυξιακή διαταραχή, θα μπορούσε να οφείλεται στα παρασιτοκτόνα. Επιστήμονες ανακάλυψαν ότι αυτές οι ρυπαντικές ουσίες μπορούν να επηρεάσουν την υγεία των παιδιών μετά την ηλικία των 7 ετών- πέντε χρόνια μετά από ότι πίστευαν παλαιότερα. Στο παρελθόν, επιστήμονες συμβούλευαν τις κυβερνητικές επιτροπές ότι τα παιδιά πάνω από την ηλικία των 2 ετών έχουν ανοσοποιητικό σύστημα που είναι ικανό να ανταπεξέλθει στα παρασιτοκτόνα, όμως νέα έρευνα αποκάλυψε ότι πολλά παιδιά ηλικίας 7 ετών ήταν ακόμη ευαίσθητα σε αυτά.

H ξεθυμασμένη cola χειροτερεύει τις στομαχικές διαταραχές

ν έχετε στομαχικές διαταραχές, μην πίνετε ένα ποτήρι ξεθυμασμένης cola ή λεμονάδας – απλά θα το κάνει χειρότερο. Ειδικοί υγείας λένε ότι αυτό το «φάρμακο» δεν είναι παρά ένας μύθος και όποιος υποφέρει από στομαχικά προβλήματα θα έπρεπε αντί για αυτό να ενυδατώσει τον οργανισμό του με ένα ποτό χωρίς ζάχαρη. Οι γονείς πρέπει να έχουν το νου τους για σημάδια αφυδάτωσης αν τα παιδιά τους έχουν κάποιο στομαχικό πρόβλημα που οδηγεί σε εμετούς ή διάρροια. Τα συμπτώματα που μαρτυρούν μία τέτοια κατάσταση περιλαμβάνουν βυθισμένα μάτια, χλωμό ή διάστικτο δέρμα και κρύα άκρα κ.α. Πηγή: BBC, April 22, 2009; http://news. bbc.co.uk/2/hi/health/8010346.stm).

Safe Στα ψιλά γράμματα...

[Οστεοπόρωση]

«Μαγικό φυτό» δίνει ελπίδα για τους πάσχοντες από οστεοπόρωση

να φυτό που οι επιστήμονες τον 16ο αιώνα πίστευαν ότι είχε μαγικές δυνάμεις θα μπορούσε να αποδειχθεί μια αποτελεσματική θεραπεία για την οστεοπόρωση, την νόσο της αποδυνάμωσης των οστών. Γνωστό ως ‘Σκύθης αμνών’ (Cibotium Βarmoetz), αυτή η φτέρη εξακολουθεί να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην παραδοσιακή ιατρική του Βιετνάμ - και τώρα φαίνεται ότι μπορεί να βοηθήσει τους πάσχοντες από οστεοπόρωση στην ανάπτυξη ισχυρών οστών. Σύμφωνα με μια μελέτη, το φυτό μπλοκάρει τα κύτταρα που καταστρέφουν τα οστά χωρίς να βλάπτει άλλα κύτταρα. Αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που σε αυτό το φυτό δίνονται μαγικές ιδιότητες - τον 16ο και 17ο αιώνα, ένας δημοφιλής μύθος ισχυρίστηκε ότι ο καρπός της φτέρης μετατραπεί σε μικρό πρόβατο. Πηγή: Journal of Natural Products, 2009; 72: 1673.

σει σε καρδιακή ασθένεια ή ακόμη και ξαφνικό θάνατο ως αποτέλεσμα καρδιακής προσβολής. Ερευνητές στο ιατρικό κέντρο Chaim Sheba του Tel Hashomer στο Ισραήλ, μπόρεσαν να προσδιορίσουν πώς ο υψηλός γλυκαιμικός δείκτης επηρεάζει την υγεία των αρτηριών όταν έδωσαν διάφορες τροφές σε τέσσερις ομάδες εθελοντών. Στους συμμετέχοντες στην έρευνα δόθηκαν είτε cornflakes, ζάχαρη, bran flakes ή νερό (ως placebo) – και μόνο εκείνοι που ήπιαν το νερό έδειξαν στη συνέχεια φυσιολογική διαστολή αρτηριών. Οι άλλοι εθελοντές εμφάνισαν όλοι μειωμένη ελαστικότητα στις αρτηρίες που διήρκησε για αρκετές ώρες. Τέτοιο πρόβλημα στις αρτηρίες εμφανίστηκε κυρίως σε όσους έφαγαν corn flakes και ζάχαρη, που και τα δύο έχουν υψηλό γλυκαιμικό δείκτη. Πηγή: J Am Coll Cardiol, 2009;53:22837.

[Διατροφή]

Οι επιστήμονες ανακαλύπτουν τελικά πώς το λευκό ψωμί προκαλεί ασθένειες της καρδιάς

ο λευκό ψωμί, τα δημητριακά και άλλα τρόφιμα υψηλά σε υδατάνθρακες μπορούν να προκαλέσουν καρδιακές ασθένειες – και τώρα πια οι επιστήμονες γνωρίζουν γιατί συμβαίνει αυτό. Τα επεξεργασμένα «λευκά» τρόφιμα και ποτά όπως η σόδα έχουν ψηλό γλυκαιμικό δείκτη (GI) και επηρεάζουν τις αρτηρίες για πολλές ώρες μετά την κατανάλωσή τους. Με τον καιρό η ελαστικότητα των αρτηριών μειώνεται, κάτι που μπορεί να οδηγή10 SAFE

[Εξετάσεις]

Ένα στα τέσσερα ανησυχητικά αποτελέσματα σε ιατρικές εξετάσεις δεν αποκαλύπτεται στους ασθενείς.

ία μελέτη αποκάλυψε ότι πάνω από ένα στα τέσσερα αποτελέσματα σε ιατρικές εξετάσεις που δεν είναι φυσιολογικά, δεν συζητιόνται ποτέ με τον ασθενή και αγνοούνται από τους γιατρούς. “Η έλλειψη αναφοράς των μη φυσιολογικών αποτελεσμάτων σε μία εξέταση μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές, ακόμη και

μοιραίες συνέπειες για τον ασθενή”, αναφέρει ο Dr Laurence Casalino από το Weil Cornwell Medical College στη Νέα Υόρκη, οποίος πραγματοποίησε την έρευνα. Ο Dr Casalino και η ομάδα του ανέλυσαν 5434 ιστορικά ασθενών από 23 ιατρικά κέντρα στις ΗΠΑ και βρήκαν ότι ένα μεγάλο ποσοστό ανησυχητικών αποτελεσμάτων δεν λήφθηκε ποτέ υπόψη. Ο δείκτης μέσου όρου ήταν ένα στα 14 μη φυσιολογικά αποτελέσματα που συζητήθηκαν, ενώ ήταν υψηλός ως και ένα στα τέσσερα σε κάποια ιατρικά κέντρα. Πηγή: Arch Intern Med, 2009;69:1123-9.

[Εγκυμοσύνη]

Αντιβιοτικά προκαλούν εκ γενετής ανωμαλίες στο έμβρυο

ι έγκυες προειδοποιούνται ότι μερικά αντιβιοτικά μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές γενετικές ανωμαλίες. Η χρήση αντιβιοτικών είναι συχνή μεταξύ των εγκύων, και οι γιατροί είχαν πιστέψει ότι δεν επηρεάζεται το αναπτυσσόμενο έμβρυο, αλλά μια νέα μελέτη από το Κέντρο Ελέγχου Ασθενειών (CDC), ανακάλυψε ότι δύο είδη του φαρμάκου μπορούν να προκαλέσουν διάφορες σοβαρές γενετικές ανωμαλίες. Μια ομάδα αντιβιοτικών, τα nitrofurantoins, δίνονται τακτικά σε έγκυες γυναίκες που είναι ανθεκτικές σε άλλα αντιβιοτικά, και περιλαμβάνουν το φάρμακο Furadantin. Η άλλη ομάδα, οι σουλφοναμίδες, περιλαμβάνουν διουρητικά όπως Bumetanide και Clopamide, και παυσίπονα COX-2, όπως το celecoxib.Άλλα αντιβιοτικά, όπως η πενικιλίνη, συσχετίστηκαν επίσης με γενετικές ανωμαλίες, αλλά τα αποτελέσματα ήταν αμελητέα, λένε οι ερευνητές. Η ανακάλυψη έγινε μετά την ανάλυση των αρχείων 13.155 γυναικών που γέννησαν ένα παιδί με ένα ή περισσότερα προβλήματα. Πηγή: Archives of Pediatrics and Adolescent Medicine, 2009; 163: 978.

Safe Στα ψιλά γράμματα...

[Φάρμακα]

Αναλγητικό φάρμακό συνδέεται με άσθμα

να από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα αναλγητικά μπορεί να προκαλέσει άσθμα και συριγμό τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες, όπως αποκαλύπτει μια σημαντική νέα μελέτη. Το Tylenol (ακεταμινοφαίνη), το οποίο χρησιμοποιείται συνήθως για την ανακούφιση από τον πόνο και τη μείωση του πυρετού, διπλασιάζει σχεδόν τις πιθανότητες για άσθμα, όπως έχουν ανακαλύψει ερευνητές από το Πανεπιστήμιο British Columbia στο Βανκούβερ. Οι μετα-αναλύσεις σε 19 μελέτες, στις οποίες συμμετείχαν περισσότερα από 425.000 άτομα που εμφάνισαν άσθμα ή συριγμό, ανακάλυψαν σύνδεση με το φάρμακο. Πολλοί είχαν χρησιμοποιήσει Tylenol μέσα στο έτος πριν ξεκινήσει το άσθμα. Επίσης ανακάλυψαν ότι οι μη-

τέρες που χρησιμοποίησαν το φάρμακο ενώ ήταν έγκυες είχαν περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσουν παιδί που έχει αναπτύξει τη νόσο. Πηγή: CHEST, 2009; 36: 1316-23.

[Οικοπροστασία]

Πώς να αντιμετωπίζετε τους επικίνδυνους ατμοσφαιρικούς ρύπους στο σπίτι και το γραφείο σας

ρευνητές ανακάλυψαν ότι υπάρχει ένας πολύ απλός τρόπος που μπορείτε να αντιμετωπίσετε τους επικίνδυνους ατμοσφαιρικούς ρύπους στο σπίτι ή το γραφείο σας - και είναι τόσο αποτελεσματικός, που μπορεί να αφαιρέσει μέχρι και 90 τοις εκατό από αυτούς. Στην πραγματικότητα, οι γλάστρες με φυτά σε όλο το σπίτι ή το γραφείο σας

μπορούν να εξαλείψουν περισσότερες πτητικές οργανικές ενώσεις, οι οποίες εκπέμπονται από χρώματα, βερνίκια, κόλλες, έπιπλα, ενδύματα, διαλύτες, οικοδομικά υλικά, και ακόμη και από το νερό της βρύσης. Απίστευτο, όμως οι ρύποι των κλειστών χώρων σκοτώνουν περίπου 1,6 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο, όπως υπολογίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Τα πιο αποτελεσματικά φυτά είναι ο κόκκινος κισσός (Hemigraphis alternate), ο Αγγλικός κισσός (Hedera helix), η χόγια (Hoya Carnosa) και ο ασπάραγος (densiflons Asparagus), τα οποία εξάλειψαν το 90 τοις εκατό των πτητικών οργανικών ενώσεων, αν και οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Γεωργίας ανακάλυψαν ότι το σύνολο σχεδόν των υπό δοκιμή 28 φυτών ήταν σε θέση να απορροφήσουν πολλούς από τους ρύπους. Πηγή: HortScience, 2009? 44: 1377-81.

SAFE 11

Safe Στα ψιλά γράμματα...

[Τοξίνες]

2 εκατομμύρια επιβάτες αεροπορικών εταιρειών εκτίθενται σε τοξικές αναθυμιάσεις κάθε χρόνο

άνω από 2 εκατομμύρια επιβάτες αεροπορικών εταιρειών στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο ίσως εκτεθούν κάθε χρόνο σε τοξίνες και αναθυμιάσεις που μπορούν να προκαλέσουν νευρολογικές βλάβες. Οι αναθυμιάσεις από χημικά που προέρχονται από τα καυσαέρια του κινητήρα εισέρχονται στην καμπίνα – κάτι που συμβαίνει σε περίπου 14 πτήσεις την ημέρα στις ΗΠΑ, και σε τρεις στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτό σημαίνει ότι περίπου 200.000 επιβάτες από το Ηνωμένο Βασίλειο και περισσότεροι από 2 εκατομμύρια επιβάτες από τις ΗΠΑ εκτίθενται σε επιβλαβείς αναθυμιάσεις και τοξίνες κάθε χρόνο. Οι γιατροί ανακαλύπτουν ότι τα καυσαέρια αυτά αποτελούν κίνδυνο για τους πιλότους και το πλήρωμα του θαλάμου επιβατών, και πολλοί υποφέρουν από κόπωση, απώλεια μνήμης και μυϊκούς σπασμούς. Ο νευροφυσιολόγος Peter Julu από το Βασιλικό Νοσοκομείο του Λονδίνου εξέτασε 18 πιλότους από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, και εντόπισε νευρολογικές βλάβες που προκαλούνται από χημικές ουσίες, όπως το TCP / IP (tricresyl phosphate), ένα συστατικό που χρησιμοποιείται σε νευροτοξικές ουσίες και στα φυτοφάρμακα. Μία μελέτη που περιλάμβανε τρεις καναδικές εταιρείες το 2002 εκτιμά ότι τέσσερις στις 1.000 πτήσεις εμφανίζουν αυτό το φαινόμενο αναθυμιάσεων στην καμπίνα, ενώ η βρετανική επιτροπή για την τοξικότητα (UK’s Committee on Toxicity) αναφέρει ότι χειριστές ανέφεραν περιστατικά στο 1 τοις εκατό των πτήσεων. Αυτό θα σήμαινε ότι 28 πτήσεις την ημέρα στις ΗΠΑ υποφέρουν από αυτό το πρόβλημα. Οι γιατροί τονίζουν ότι σε μια τέτοια πτήση δεν σημαίνει ότι κάθε επιβά12 SAFE

της θα υποστεί νευρολογικές βλάβες. Εξαρτάται από το ανοσοποιητικό σύστημα του ατόμου, τα επίπεδα ενζύμων και το ιατρικό ιστορικό, συμπεριλαμβανομένων των φαρμακευτικών αγωγών. Πηγή: BBC, CNN.

άσκησης την εβδομάδα, ή τρέξιμο ή κολύμπι δύο φορές την εβδομάδα, ή περπάτημα κάθε μέρα. Η μελέτη περιλάμβανε την εξέταση της ζωής 1.861 ανθρώπων που είχε γεννηθεί το 1920 ή 1921, καθώς και του τρόπου ζωής τους σε σχέση με την υγεία και τη μακροζωία. Πηγή: Archives of Internal Medicine, 2009; 169: 1476-83.

[Καρκίνος]

Η εξέταση PSA κάνει «υπερδιάγνωση του καρκίνου του προστάτη»

Ο [Άσκηση]

Περπατήστε μια ώρα την ημέρα για να ζήσετε πολλά χρόνια με υγεία

ερπατήστε μια ώρα κάθε μέρα και όχι μόνο θα διορθώσετε τα περισσότερα προβλήματα υγείας αλλά και θα ζήσετε περισσότερο, επιβεβαιώνει μια νέα μελέτη. Αν και πολλές μελέτες πριν είχαν υπογραμμίσει τη σημασία της άσκησης, μια νέα μελέτη από το ιατρικό κέντρο του Εβραϊκού πανεπιστημίου δείχνει ότι δεν χρειάζεται πολλά για να ζει κανείς περισσότερο και υγιέστερα. Ακόμη και ένας περίπατος μόλις μια ώρα κάθε μέρα είναι αρκετός για να αυξήσει τις πιθανότητές σας να ζήσετε πολλά χρόνια. Η μελέτη διαπίστωσε ότι τα άτομα που παρέμεναν ενεργά είχαν 17 τοις εκατό περισσότερες πιθανότητες να φτάσουν την ώριμη ηλικία των 88, σε σύγκριση με εκείνα που ακολουθούσαν μία καθιστική ζωή. Συνολικά, σημείο κλειδί φαίνεται να είναι τέσσερις ώρες σωματικής

ι σύγχρονες τεχνικές ανίχνευσης είναι υπεύθυνες για υπερδιάγνωση του καρκίνου του προστάτη, που έχει οδηγήσει περισσότερους από 1 εκατομμύριο άνδρες να υποβάλλονται σε θεραπεία χωρίς λόγο. Η εξέταση PSA, έχει υπερδιαγνώσει περίπου 1,3 εκατομμύρια άτομα από το 1987. Ως αποτέλεσμα, “όλοι οι ασθενείς στους οποίους έγινε υπερδιάγνωση εκτίθενται άσκοπα στους παράγοντες ταλαιπωρίας της θεραπείας, τις οικονομικές συνέπειες της διάγνωσης, καθώς και τις αγωνίες ενός ασθενή με διαγνωσμένο καρκίνο”, αναφέρει ο ερευνητής H.Gilbert Welch, από το Ινστιτούτο πολιτικής της υγείας & κλινικής πρακτικής του Dartmouth. Από την εισαγωγή του PSA, ο αριθμός των ανδρών ηλικίας μεταξύ 50 και 59 στους οποίους έχει διαγνωστεί καρκίνος του προστάτη έχει τριπλασιαστεί, ενώ έχουν επίσης διαγνωστεί επτά φορές περισσότεροι άνδρες ηλικίας κάτω των 50. Ο Otis W Brawley, επικεφαλής ιατρόςσύμβουλος του Αμερικανικού σωματείου για τον καρκίνο (American Cancer Society), αναφέρει ότι η ανίχνευση του καρκίνου του προστάτη σημείωσε άνοδο κατά τα τελευταία 20 χρόνια, και όμως υπάρχουν λίγες ενδείξεις ότι όντως έσωσε ζωές. Πηγή: Journal of the National Cancer Institute, 2009.

Safe Στα ψιλά γράμματα...

[Υγεία της καρδιάς]

Η βιταμίνη C βοηθά στην αντιμετώπιση της υπέρτασης.

βιταμίνη C μπορεί να συμβάλει στη μείωση της υπέρτασης, σύμφωνα με νέα μελέτγ. Μία πρόσφατη μελέτη έχει δείξει ότι οι υπερτασικοί ασθενείς μπορεί να ωφεληθούν από τα συμπληρώματα με βιταμίνη C. Η τυχαιοποιημένη, διπλή-τυφλή, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο μελέτη διαπίστωσε ότι η αρτηριακή πίεση μειώθηκε σημαντικά μετά από συνεχή χορήγηση συμπληρώματος βιταμίνης C. Οι ασθενείς της μελέτης χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, η μία εκ των οποίων έλαβε μία αρχική δόση των 2g ασκορβικού οξέος και η άλλη εικονικό φάρμακο. Δύο ώρες μετά την αρχική δόση, οι μετρήσεις της μέσης διαστολικής και συστολικής πίεσης ήταν περίπου ίδιες και στις δύο ομάδες. Μετά την συμπλήρωση ενός μήνα με 500mg βιταμίνης C ημερησίως, η ομάδα θεραπείας παρουσίασε πτώση της μέσης αρτηριακής πίεσης κατά μέσο όρο από 110 έως 100 mmHg. Η συστολική πίεση μειώθηκε κατά μέσο όρο 155 με 142 mmHg και η διαστολική μειώθηκε από 85 έως 80 mmHg. Δεν παρατηρήθηκαν ανεπιθύμητες ενέργειες. Πηγή: Lancet, 354: 1999: 2048-9.

[Μακροζωία]

Βιταμίνη C για μακροζωία

κόμη και μια μικρή αύξηση στην ημερήσια πρόσληψη βιταμίνης C μπορεί να μειώσει σημαντικά τις πιθανότητες πρόωρου θανάτου από κάθε αιτία. Σε μια μελέτη στο Ηνωμένο Βασίλειο, ερευνητές συνέλεξαν στοιχεία για 19.496 άνδρες και γυναίκες, 45-79 ετών, και τους χώρισαν σε πέντε ομάδες συγκεκριμένου φύλου με βάση τις συγκεντρώσεις βιταμίνης C στο αίμα τους. Παρακολουθήθηκαν για περίπου τέσσερα χρόνια, ενώ γινόταν καταγραφή των αίτιων θανάτου. Τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες με τα υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης C στο αίμα τους, ο κίνδυνος θνησιμότητας από κάθε αιτία, καρδιαγγειακή και ισχαιμική καρδιοπάθεια ήταν περίπου 25 τοις εκατό χαμηλότερος από τον αντίστοιχο εκείνων με τα χαμηλότερα επίπεδα βιταμίνης C στο αίμα. Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι οι υψηλές συγκεντρώσεις βιταμίνης C οδήγησαν σε χαμηλότερα ποσοστά θανάτου από καρκίνο στους άνδρες, αν και δεν συνέβη το ίδιο στις γυναίκες. Συνολικά, βρήκαν μία μείωση κατά 20% όλων των κινδύνων θνησιμότητας με κάθε αύξηση των συγκεντρώσεων της βιταμίνης C στο αίμα από 20 mmol / L - που ισοδυναμεί με αύξηση της ημερήσιας πρόσληψης φρούτων και λαχανικών από περίπου 50g Πηγή: Lancet, 2001; 357: 657-63. SAFE 13

Safe Focus: Καρκίνος: Αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις / Bryan Hubbard, WDDTY

Καρκίνος: Αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις IMPORTANT Νέα χρηματοδότηση για τις ιατρικές δοκιμές πάνω σε εναλλακτικές μεθόδους που δίνουν νέες ελπίδες για τη θεραπεία του καρκίνου.

14 SAFE

Safe Focus

ο 2004, ο Δόκτωρ Άντριου Βίκερς υποστήριξε ότι οι εναλλακτικές μέθοδοι θεραπείας του καρκίνου έπαψαν να είναι αναπόδεικτες —μιας και αποδείχτηκαν ψευδείς. Η δήλωση αυτή, πραγματοποιήθηκε μετά από λεπτομερή εξέταση των κλινικών αποδείξεων μιας σειράς εναλλακτικών μέσων θεραπείας για τον καρκίνο, όπως είναι η βιταμίνη C, η θειική υδραζίνη, η λετρίνη και η αντινεοπλαστική θεραπεία. Ο Βίκερς, ερευνητής στο Αντικαρκινικό Κέντρο της Νέας Υόρκης, Μεμόριαλ Σλόαν Κέτερινγκ, έγραψε ότι υπήρχε ένας επαρκής αριθμός καλά-ελεγχόμενων δοκιμών που περιλάμβαναν μια σειρά εναλλακτικών θεραπειών κατά του καρκίνου και που μας επιτρέπει να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ο χαρακτηρισμός «αναπόδεικτες» είναι ακατάλληλος για τέτοιου είδους θεραπείες˙ είναι καιρός να αποδεχτούμε ότι πολλές εναλλακτικές θεραπείες είναι «αποδεδειγμένα ψευδείς» (CA Cancer J Clin, 2004; 54: 110-8). Παρόλα αυτά, το συμπέρασμά του τέθηκε υπό αμφισβήτηση τα τελευταία τέσσερα χρόνια μετά από νέες έρευνες για μια σειρά θεραπειών— συμπεριλαμβανομένων και αυτών που ερεύνησε ο Βίκερς— που ανακάλυψαν την ύπαρξη τρόπων θεραπείας του καρκίνου που προσφέρουν μια πραγματική και αποτελεσματική εναλλακτική επιλογή αντί των συμβατικών μεθόδων όπως η χημειοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία και οι χειρουργικές επεμβάσεις.

Αναθεώρηση της θεραπείας με βιταμίνη C

Παράδειγμα αποτελεί η χρήση της βιταμίνης C και του ασκορβικού για τη θεραπεία του καρκίνου. Κάθε δοκιμασία που διεξαγόταν μέχρι πριν από λίγα χρόνια χρησιμοποιούσε το ασκορβικό σε μορφή ταμπλέτας μόνο για κατάποση και σε αυτές συμπεριλαμβάνεται και μία δοκιμασία— στην οποία αναφέρεται και ο Βίκερς— που περιλαμβάνει 150 ασθενείς με καρκίνο σε προχωρημένο στάδιο. Στους

μισούς από αυτούς χορηγήθηκε βιταμίνη C, ενώ στους υπόλοιπους κάποιο placebo (ψευδοφάρμακο). Σχεδόν το 80% των συμμετεχόντων και στις δύο ομάδες πέθαναν μέσα σε 12 εβδομάδες (N Engl J Med, 1079; 301: 687-90). Παρόλα αυτά, μέσα στα τελευταία χρόνια οι ερευνητές συνειδητοποίησαν κάτι που ακόμα και ο Λάινους Πόλινγκ, ο οποίος άνοιξε το δρόμο για τη θεραπεία με βιταμίνη C δεν είχε καταλάβει— το γεγονός ότι η βιταμίνη C πρέπει να χορηγείται ενδοφλέβια για να είναι αποτελεσματική. Το σώμα δυσκολεύεται να απορροφήσει μεγάλες ποσότητες βιταμίνης C και είναι αδύνατο να προσλάβει τα υψηλά επίπεδα που απαιτούνται για τη θεραπεία, όταν η βιταμίνη λαμβάνεται στοματικά μέσω των τροφών ή των συμπληρωμάτων. «Όταν καταναλώνετε τροφές που περιέχουν περισσότερα από 200mg βιταμίνης C, την ημέρα —για παράδειγμα δύο πορτοκάλια και μια μερίδα μπρόκολο –το σώμα σας εμποδίζει τα επίπεδα του ασκορβικού στο αίμα να υπερβούν κάποια καθορισμένα όρια», υποστηρίζει ο Mαρκ Λέβιν, επικεφαλής του Τομέα Μοριακής και Κλινικής Διατροφής του Αμερικανικού Εθνικού Ινστιτούτου Διαβήτη και Νοσημάτων Πεπτικού Συστήματος και Νεφρών (NIDDK). «Δεν είχε γίνει κατανοητό εκείνη τη στιγμή το γεγονός ότι μόνο το ενέσιμο ασκορβικό θα μπορούσε να προσφέρει τις απαιτούμενες συγκεντρώσεις για να υπάρξει κάποιο θετικό αποτέλεσμα στη θεραπεία κατά του καρκίνου». Για την ακρίβεια, τώρα τελευταία έχουν αρχίσει οι επιστήμονες να καταλαβαίνουν τις διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα όταν η βιταμίνη C εισάγεται σε υψηλές δόσεις στον οργανισμό. Κανονικά, η βιταμίνη C αποτελεί ένα αντιοξειδωτικό που προστατεύει τα κύτταρα από την καταστροφή εξαιτίας των ελεύθερων ριζών. Παρόλα αυτά, ο Λέβιν και οι συνάδελφοί του, εξέτασαν και την υπόθεση ότι το ασκορβικό, όταν εισάγεται ενέσιμα σε υψηλές δόσεις, μπορεί να μετατραπεί

σε προοξειδωτικό. Πρόκειται για παράγοντα που προάγει τη δημιουργία ελεύθερων ριζών, αλλά επίσης παράγει υπεροξείδιο του υδρογόνου και έχει αντικαρκινικές ιδιότητες. Στις πρώτες εργαστηριακές δοκιμές με καρκινικά κύτταρα, που πραγματοποίησαν ο Λέβιν και η ομάδα του, ανακάλυψαν ότι οι υψηλές συγκεντρώσεις ασκορβικού εμφανίζουν αντικαρκινικές ιδιότητες σε ποσοστό 75% των περιπτώσεων, καθώς διαφυλάσσουν τα φυσιολογικά, υγιή κύτταρα. Επόμενο βήμα τους, ήταν η εισαγωγή δόσης ασκορβικού σε ποντίκια με ανεπάρκεια ανοσοποιητικού, που εμφάνιζαν όγκους στις ωοθήκες και το πάγκρεας καθώς επίσης και γλοιωβαστώματα (εγκεφαλικοί όγκοι). Το αποτέλεσμα ήταν η μείωση της ανάπτυξης των όγκων καθώς και του μεγέθους τους από 41 έως και 53%. «Αυτά τα δεδομένα αποτελούν την πρώτη σταθερή βάση για να στηριχτούμε και να προχωρήσουμε στην χρήση του ασκορβικού ως φάρμακο για τη θεραπεία του καρκίνου στους ανθρώπους», συμπέρανε ο Λέβιν (Proc Natl Acad Sci USA, 2008; 105: 11105-9). Βασιζόμενη στα ευρήματα του Λέβιν και στη νέα χρηματοδότηση μη φαρμακευτικής εταιρίας που δόθηκε εν τέλει στους ερευνητές, μπήκε στα άμεσα σχέδια η πραγματοποίηση πιο κατάλληλων κλινικών δοκιμασιών, που περιλαμβάνουν και ανθρώπους που πάσχουν από καρκίνο. Συνήθως, τα κονδύλια για έρευνες που αφορούσαν τον καρκίνο προέρχονταν είτε από τη βιομηχανία φαρμάκων, είτε από τον κόσμο που συμμετείχε γενναιόδωρα σε φιλανθρωπίες που πραγματοποιούσαν ιδρύματα και οργανώσεις όπως ο «Βρετανικός Οργανισμός κατά του καρκίνου». Δυστυχώς, τέτοιες οργανώσεις έχουν παραδοσιακά μια πιο συντηρητική στάση και χρηματοδοτούν μελέτες πάνω σε πιο συμβατικές μεθόδους θεραπείας. Παρόλα αυτά, καθώς βρέθηκαν νέοι χρηματοδότες, τώρα πια τα κονδύλια πηγαίνουν κατευθείαν στην έρευνα (Συνέχεια σελ. 17) SAFE 15

Safe Focus: Καρκίνος: Αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις

Προσέγγιση του καρκίνου από την ιατρική Ο

ειδικός στις καρκινοπάθειες, Τζορτζ Μαθέ είπε κάποτε: «Αν νοσούσα από καρκίνο, δεν υπήρχε περίπτωση να πάω σε κάποιο κλασσικό αντικαρκινικό κέντρο. Μόνο οι καρκινοπαθείς που ζουν μακριά από τέτοιου είδους κέντρα έχουν κάποια ελπίδα να σωθούν». Είναι απίστευτο, αλλά αυτή η άποψη είναι κοινή για τους περισσότερους ογκολόγους. Μια έρευνα για τους ειδικούς στον καρκίνο στον Καναδά, αποκάλυψε ότι οι περισσότεροι από αυτούς δε θα χρησιμοποιούσαν τη χημειοθεραπεία, καθώς τη θεωρούν ιδιαίτερα τοξική και αναποτελεσματική μέθοδο. Οι ειδικοί στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια υπογράμμισαν το γεγονός ότι οι συμβατικές θεραπείες για τον καρκίνο αποτυγχάνουν σε περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις (βλ. www.rosenthal. hs.columbia.edu/cancer/info/ctrials. html). Κάθε χρόνο, τα επίπεδα θνησιμότητας εξαιτίας καρκίνου αυξάνονται και σήμερα, ο καρκίνος ευθύνεται για το 13% του συνολικού αριθμού θανάτων (σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, Φεβρουάριος 2006 ˙ βλ. www.who.int/mediacentre/news/ releases/2006/pr06/en/index.html) – παρά την χορήγηση των 2τρις δολαρίων (2.000.000.000.000) που έχει δοθεί για την θεραπεία του καρκίνου από τότε που ο Νίξον, ως πρόεδρος των ΗΠΑ κήρυξε την έναρξη «πολέμου με τον καρκίνο» το 1971. Αν και υπάρχουν περίπου 200 διαφορετικές μορφές καρκίνου, η συμβατική ιατρική συνεχίζει να τις αντιμετωπίζει όλες με τρεις τρόπους: χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία και χειρουργική επέμβαση. Όλες του προσπαθούν να μειώσουν ή να εξαλείψουν τους όγκους. Παρόλο που η ιατρική επισημαίνει την επιτυχία της να ελέγξει και κάποιες φο16 SAFE

ρές ακόμα και να εξολοθρεύσει καρκίνους που βρίσκονται ακόμα σε πρώτο στάδιο καθώς και σπάνιες μορφές της ασθένειας, οι θεραπευτικές της μέθοδοι δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές όσον αφορά τη μελλοντική εξέλιξη των περισσότερων καρκινοπαθών. Ο αείμνηστος Δρ Χάρντιν Τζόουνς, του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϋ, είπε κάποτε: «υπάρχει πιθανότητα οι μέθοδοι θεραπείας να χειροτερεύουν την ήδη υπάρχουσα κατάσταση». Αμφιλεγόμενο είναι το γεγονός ότι μετά από μελέτες των στατιστικών δεδομένων και της κλίμακας επιβίωσης, που διήρκησαν για δεκαετίες, ανακοίνωσε ότι «οι ασθενείς είναι το ίδιο καλά ή και καλύτερα χωρίς θεραπεία». Παρόλο που αυτό ειπώθηκε το 1975, δεν έχει διαψευστεί μέσω της έρευνας μέχρι σήμερα. Το χειρουργείο για την αφαίρεση όγκων θεωρείται ως η λιγότερο αμφιλεγόμενη θεραπεία από τις τρεις παραπάνω. Επιπλέον, είναι πιθανό να αυξήσει τον κίνδυνο επανεμφάνισης καρκίνου και θανάτου (Lancet, 1996: 347: 260). Ο ερευνητής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, Δρ Τζούντα Φόκμαν ισχυρίστηκε ότι η αγγειογένεση— διαδικασία κατά την οποία σχηματίζονται τα καινούργια αιμαγγεία – επιτρέπει την εξάπλωση του καρκίνου, παρέχοντας «ένα σύστημα τροφοδότησης» στον όγκο. Καθώς η παραπάνω διαδικασία λαμβάνει χώρα κάθε φορά που το σώμα τραυματίζεται, είναι πιθανό ότι μια χειρουργική επέμβαση μπορεί ακόμα και να πυροδοτεί την ανάπτυξη του καρκίνου. Η Ακτινοθεραπεία έχει σαν αποτέλεσμα ο ασθενής να εκτίθεται σε υψηλές δόσεις ακτινοβολίας που υποτίθεται ότι κατευθύνονται μόνο στα καρκινικά κύτταρα. Δυστυχώς, η θεραπεία εκτείνεται

σε μεγαλύτερο κομμάτι του σώματος και έτσι, το 60% των γυναικών που ακτινοβολούνται για καρκίνο στο στήθος, εμφανίζουν κάποιες δεκαετίες αργότερα, καρκίνο στους πνεύμονες (Med Oncol, 1994; 11: 121-5). Η ακτινοθεραπεία μπορεί επίσης να προκαλέσει τη δημιουργία σπάνιων και επιθετικών μορφών καρκίνου, γνωστών ως «αγγειοσαρκώματα», τα οποία σχεδόν πάντα είναι θανατηφόρα (J Am Acad Dermatol, 2003; 49: 532-8). Έτσι κι αλλιώς, είναι πολύ πιθανό η ακτινοβολία τελικά να προκαλεί περισσότερο κακό, παρά καλό. Σε μια μελέτη σε ασθενείς με καρκίνο στον πνεύμονα, ο κίνδυνος θανάτου ήταν μεγαλύτερος κατά 21% σε εκείνους που χρησιμοποιούσαν την ακτινοθεραπεία ως μέθοδο κατά του καρκίνου (Cochrane Database Syst Rev, 2003; 1: CD002142). Η Χημειοθεραπεία χρησιμοποιεί φάρμακα που είναι σχεδιασμένα να καταστρέφουν όλα τα κύτταρα που βρίσκονται στη φάση της διαίρεσης (πολλαπλασιασμός). Τα αποτελέσματα αυτών των φαρμάκων, μπορούν να γίνουν τρομακτικά, σχεδόν αφόρητα— με πλεονεκτήματα που παραμένουν υπό αμφισβήτηση. Μια μελέτη ανακάλυψε ότι η χημειοθεραπεία, όταν χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την ακτινοθεραπεία δεν αυξάνει καθόλου το ποσοστό επιβίωσης των ασθενών. Ένα χρόνο αργότερα, ο ειδικός στον καρκίνο Δρ Ούλριχ ‘Ειμπελ, διεξήγαγε μια μετα-ανάλυση πάνω στα ποσοστά αποθεραπείας ασθενών με καρκινώματα σε προχωρημένα στάδια, στους οποίους εφαρμόστηκε η μέθοδος της χημειοθεραπείας και συμπέρανε ότι τα φάρμακα δεν παρατείνουν το διάστημα επιβίωσης (Biomed Pharmacother, 1992; 46: 439-52).

Safe Focus (Συνέχεια από σελ. 15)

για εναλλακτικές θεραπείες. Παράδειγμα αποτελεί το Αντικαρκινικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κάρολ Αν Σβάρτς, που πήρε το όνομά του από μια 56χρονη γυναίκα που πέθανε το 1994 από καρκίνο στους πνεύμονες αφότου ανακάλυψε –πλέον αργά— ότι υπήρχαν εναλλακτικές θεραπείες που θα μπορούσαν να την έχουν βοηθήσει. Το ίδρυμα, αυτή τη στιγμή, χρηματοδοτεί τρεις κλινικές δοκιμασίες που πραγματοποιούνται από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης και ασχολούνται με την αντινεοπλαστική θεραπεία, η οποία κατά τον Βίκερς θεωρείται «αναπόδεικτη»˙ το πρόγραμμα διατροφής για τον καρκίνο του παγκρέατος, του Δόκτορα Νίκολας Γκονζάλες˙ και τέλος, τη θεραπεία με χόνδρο οστών καρχαρία, για όγκους σε πνεύμονες, στήθος, παχύ έντερο, προστάτη, κύστη, εγκέφαλο καθώς και λεμφώματα, του Δόκτορα Τσαρλς Σιμόν. Αυτές οι νέες έρευνες είναι ζωτικής σημασίας αν θέλουμε να ανακαλύψουμε έναν πιο αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης του καρκίνου, ισχυρίζεται η Ντέμπορα Ντέιλι του Πανεπιστημίου Κολούμπια. «Μακροπρόθεσμα, οι μισοί περίπου καρκινοπαθείς είτε αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στις συμβατικές μεθόδους θεραπείας, είτε μετά από κάποια πρώτα, φαινομενικά θετικά αποτελέσματα, ξανανοσούν και τελικά πεθαίνουν εξαιτίας μετάστασης (εξάπλωσης) ή προχωρημένου σταδίου της ασθένειας.» Αλλά τώρα, χάρη σε αυτά τα μη φαρμακευτικά κονδύλια που πλέον χορηγούνται, οι ερευνητές «αφοσιώνονται στο στόχο τους και καταβάλλουν μεγαλύτερες προσπάθειες για την ανακάλυψη αποτελεσματικότερων μεθόδων θεραπείας του καρκίνου που θα είναι καλύτερες από τις ήδη υπάρχουσες».

Δοκιμές στο μέλλον

Ακολουθούν κάποιες από τις μελέτες που έχουν δημοσιευτεί μετά τη σύ-

νοψη των αποτελεσμάτων της ήδη υπάρχουσας έρευνας από τον Βίκερς το 2004 και όλες τους υποδεικνύουν ότι ένας καρκινοπαθής έχει περισσότερες επιλογές από αυτές που του προσφέρει η συμβατική ιατρική. Όλες αυτές οι δοκιμασίες, έχουν φτάσει στο στάδιο δοκιμής πάνω σε ζώα, κάτι που σημαίνει ότι έχουν περάσει με επιτυχία τις εργαστηριακές δοκιμές. Έχοντας αποδειχτεί ότι είναι αποτελεσματικές στη θεραπεία του καρκίνου σε ζωικά μοντέλα, το επόμενο στάδιο είναι η δοκιμή σε ανθρώπους. Παρόλα αυτά, υπάρχουν και κάποιες που έχουν ήδη αποδειχθεί επιτυχείς στις κλινικές δοκιμασίες σε καρκινοπαθείς.

Αμυγδαλίνη (λετρίνη) Λετρίνη ονομάζεται η πυκνή μορφή μιας φυσικής ουσίας, καθαρή από προσμίξεις, που λέγεται «αμυγδαλίνη» και προέρχεται από το κουκούτσι του βερίκοκου. Συνήθως χορηγείται ενδοφλέβια στα πρώτα στάδια θεραπείας του ασθενούς και έπειτα, ανάλογα με την ανταπόκριση, ξεκινάει η στοματική λήψη. Σε μια μελέτη που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο Ζουν Χι, της νότιας Κορέας, η αμυγδαλίνη κατέστρεψε τα καρκινικά κύτταρα σε ασθενείς με καρκίνο στον προστάτη. Οι ερευνητές την αποκάλεσαν «πολύτιμη επιλογή» για τη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη (Biol Pharm Bull, 2006; 29: 1597-602). Σε άλλη γενετική μελέτη σε δοκιμαστικό σωλήνα που πραγματοποιή-

θηκε από διαφορετική ομάδα, όμως διεξήχθη στο ίδιο κορεατικό πανεπιστήμιο, βρέθηκε ότι η αμυγδαλίνη καθυστερεί την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων στο κόλον. Αντινεοπλαστική θεραπεία Αυτή η πρωτοποριακή θεραπεία του Δρ Στανισλάβ Μπουρζίνσκι, ενός πολωνού παθολόγου και επιστήμονα, ο οποίος εργάζεται στο Χιούστον των ΗΠΑ, βασίζεται στην παρατήρηση ότι οι καρκινοπαθείς έχουν ελλείψεις σε ενώσεις αμινοξέων που ονομάζονται «πεπτίδια». Ο Μπουρζίνσκι ανακάλυψε μια τεχνολογία για την κατασκευή πεπτιδίων, τα οποία έπειτα εισάγονται σε καρκινοπαθείς με την πεποίθηση ότι αυτά τα πεπτίδια θα μετατρέψουν τα καρκινικά κύτταρα και πάλι σε φυσιολογικά. Σε μια μελέτη, το 74% των παιδιών με μικρού βαθμού γλοιώματα (εγκεφαλικοί όγκοι) παρουσίασαν φανερή βελτίωση της κατάστασής τους, ενώ το 91%των ασθενών με καρκίνο στο κόλον, οι οποίοι ακολούθησαν αυτή τη θεραπεία παρέμεναν ζωντανοί μετά από πέντε χρόνια συγκριτικά με το μόλις 39% αυτών που είχαν ακολουθήσει τη συνηθισμένη μέθοδο της χημειοθεραπείας (Integr Cancer Ther, 2004; 3: 47-58). Σε μια αναφορά περιστατικού, έχουμε ένα σαραντάχρονο άνδρα με εγκεφαλικό καρκίνο, του οποίου τα προγνωστικά δεν ήταν καθόλου ευνοϊκά. Συνέχισε να λαμβάνει αντινεοπλαστικά για 655 συνεχόμενες ημέρες, παρόλο που η απόκριση του οργανισμού του έγινε απόλυτα φανερή μετά από ένα χρόνο. Επιπλέον, τέσσερα χρόνια μετά το τέλος της θεραπείας, ο ασθενής δεν έχει παρουσιάσει κανέναν όγκο (Integr Cancer Ther, 2004; 3: 257-61). Ελλαγικό οξύ Το ελλαγικό οξύ αποτελεί μια σχετικά καινούργια μέθοδο θεραπείας του καρκίνου και προέρχεται από τα ρόδια και τα κόκκινα βατόμουρα. Σε μια μελέτη σε δοκιμαστικό σωλήνα, σε δοσολογίες από 10 έως 50mmol/L SAFE 17

Safe Focus: Καρκίνος: Αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις εξολόθρευσε τα καρκινικά κύτταρα που είχαν παρουσιαστεί στο πάγκρεας, ενώ σε δόσεις των 50mmol/L κατάφερε να καθυστερήσει την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων κατά 20 φορές (World J Gastroenterol, 2008; 14: 3672-80). Σε μια άλλη μελέτη για τον καρκίνο του προστάτη, στην οποία χρησιμοποιήθηκαν ποντίκια, το ελλαγικό οξύ του ροδιού σταμάτησε την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων (J Agric Food Chem, 2007; 55: 7732-7). Αυτά τα θετικά αποτελέσματα δικαιολογούν τις περεταίρω μελέτες για τον καρκίνο του προστάτη. Ηλεκτρονική θεραπεία Αυτή η μορφή θεραπείας έχει χρησιμοποιηθεί με διάφορους τρόπους για τη θεραπεία του καρκίνου, συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτροθεραπείας, του μαγνητικού συντονισμού, των ραδιοκυμάτων, της «γεννήτριας συχνοτήτων» (η οποία δημιουργήθηκε από τον Δρ Ρόγιαλ Ράιφ τη δεκαετία του 1930) και της ηλεκτρονικής κατασκευής «zapper» (Εκκαθαριστής), της Δρ Χούλντα Κλαρκ. Οι θεραπείες που χρησιμοποιούν εναλλακτικά ηλεκτρικά πεδία, όπως έχει αποδειχτεί σε εργαστηριακές μελέτες σε ζώα και ανθρώπους, καθυστερούν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων του εγκεφάλου. Σε μια μελέτη-πιλότο (προκαταρκτική), 10 ασθενείς με εγκεφαλικούς όγκους— και προγνωστικά επιβίωσης για 15 μήνες— ήταν ζωντανοί ακόμα και μετά από 70 μήνες. Η μοναδική παρενέργεια ήταν μια ελαφρά ως μέση δερματίτιδα (εξάνθημα) στο σημείο που είχαν τοποθετηθεί τα ηλεκτρόδια (Proc Natl Acad Sci USA, 2007; 104: 10152-7). Θεραπεία ενζύμων Η θεραπεία με ένζυμα συνήθως αποτελείται από δύο είδη: τα ένζυμα των τροφίμων και τα πρωτεολυτικά ένζυμα (πρωτεάσες). Και τα δύο βασίζονται στη θεωρία που αναπτύχθηκε από τους Τζον Μπιρντ, Ερνστ Κρεμπς και Ντιν Μπερκ, ότι ένα καρκινι18 SAFE

κό κύτταρο επικαλύπτεται από μια πρωτεΐνη που το προστατεύει από τις φυσικές άμυνες του οργανισμού. Παρόλα αυτά, κάποια συγκεκριμένα ένζυμα μπορούν να διαλύσουν αυτό το προστατευτικό κάλυμμα και έτσι να επιτρέψουν στα λευκοκύτταρα να καταστρέψουν τα καρκινικά. Το παρασκεύασμα Wobe-Mugos E (αποτελείται από έναν συνδυασμό ενζύμων, όπως βρομελαίνη, τρυψίνη, χυμοτρυψίνη και άλλα αντιοξειδωτικά φλαβονοειδή) αποτελεί τη μοναδική αναγνωρισμένη και εγκεκριμένη από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων, θεραπεία με ένζυμα και έχει αποδειχθεί ότι είναι αναποτελεσματικό όταν χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία (Strahlenther Onkol, 2007; 183: 121-7).

Λινέλαιο Η δίαιτα με λινέλαιο ξεκίνησε από την γερμανικής καταγωγής βιοχημικό Δρ Γιοχάνα Μπάντγουιγκ το 1951. Η δίαιτα αυτή περιλαμβάνει την προσθήκη δύο κουταλιών λινελαίου σε Ό του φλιτζανιού τυρί cottage με χαμηλά λιπαρά ή κάποια άλλη τροφή που περιέχει θειικά και είναι σχεδιασμένη για την τόνωση του ανοσοποιητικού συστήματος και την καθυστέρηση της ανάπτυξης των καρκινικών κυττάρων. Σύμφωνα με δύο πρόσφατες μελέτες, είναι μια στρατηγική που φαίνεται να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική. Στην μία, σε πειράματα που πραγματοποιήθηκαν σε ποντίκια, το λινέλαιο, όχι μόνο καθυστέρησε την ανάπτυξη του όγκου στο στήθος, αλλά επίσης

εξουδετέρωσε και τις καρκινογόνες αντιδράσεις της πρωτεΐνης της σόγιας (J Toxicol Environ Health A, 2007; 70: 1888-96). Η άλλη μελέτη, στην οποία και πάλι χρησιμοποιήθηκαν ποντίκια, έδειξε ότι το έλαιο καθυστέρησε την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων μέσω της αντιοιστρογονικής του δράσης σε καρκίνο του στήθους θετικό σε οιστρογονικούς υποδοχείς (Clin Cancer Res, 2007; 13: 1061-7). Iscador (παρασκεύασμα από Γκι) Το Iscador (Viscum album) είναι ένα φαρμακευτικό βότανο που θεωρείται ότι έχει αντικαρκινικές ιδιότητες, σύμφωνα με τη Σχολή Ανθρωποσοφικής Ιατρικής του Ρούντολφ Στάινερ. Συνήθως εισάγεται ενέσιμα. Παρόλα αυτά, καθώς η χρήση του παραμένει αμφιλεγόμενο θέμα, περιορίζεται σε ευρωπαϊκά και κυρίως γερμανικά κέντρα. Έχει απαγορευτεί στις ΗΠΑ, όπου ακόμα και η εισαγωγή του έχει διακοπεί. Το λιγότερο τρεις νέες μελέτες υποδεικνύουν ότι μπορεί να βοηθήσει στην καθυστέρηση της ανάπτυξης των καρκινικών κυττάρων, όπως ακριβώς προέβλεψε ο Στάινερ. Σε μια σειρά από τέσσερεις κλινικές μελέτες, όλες οι ασθενείς με καρκίνο στις ωοθήκες που χρησιμοποιούσαν Iscador επέζησαν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από τα αντίστοιχα υποκείμενα ελέγχου— άσχετα με το αν ο καρκίνος είχε εξαπλωθεί ή όχι (Arzneim Forsch, 2007; 57: 665-78). Το Iscador είχε παρόμοια προστατευτικά αποτελέσματα σε ασθενείς με καρκίνο στον τράχηλο (Forsch Komplementarmed, 2007; 14: 140-7). Τέλος, σε μια αναφορά περιστατικού ενός 68χρονου άνδρα με κακοήθες μελάνωμα, το Iscador ήταν το μοναδικό μέσο θεραπείας του από το 1999 και το 2002, ο καρκίνος που είχε εξαπλωθεί στο συκώτι του, εξαφανίστηκε εντελώς. Μάλιστα, δεν πραγματοποιήθηκε καμία μετάσταση από τότε (J Altern Complement Med, 2007; 13: 4435).

Safe Focus: Καρκίνος: Αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις Λάδι Κριλ Το λάδι κριλ (Krill oil) που προέρχεται από τα μικροσκοπικά καρκινοειδή θαλασσινά που αποτελούν την κύρια τροφή των φαλαινών, είναι πλούσιο σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και ειδικά σε δοσοεξανοικό οξύ, DHA. Οι υποστηρικτές του ισχυρίζονται ότι μπορεί να καθυστερήσει, ακόμα και να αναστρέψει, την παρουσία καρκίνου στο κόλον, ενώ βρίσκεται στα πρώτα του στάδια και μπορεί να επεκτείνει την διάρκεια ζωής ασθενών με καρκίνο στο στήθος. Σε μια μελέτη σε ποντίκια— και έτσι, ίσως να μη μπορεί να εφαρμοστεί σε ανθρώπους— καθυστέρησε επιτυχώς τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών

κυττάρων στο κόλον (Lipids health Dis, 2008; 7: 30).

Αληθές ή ψευδές;

Όταν ο Άντριου Βίκερς κατέληξε στο γεγονός ότι οι εναλλακτικές θεραπείες κατά του καρκίνου είναι αποδεδειγμένα ψευδείς, δεν ήταν ιδιαίτερα ακριβής. Στην προσωπική του αναφορά, δέχεται ότι το πρόγραμμα διατροφής του Νίκολας Γκονζάλες είχε θετικά αποτελέσματα— τόσα ώστε το επόμενο βήμα του ήταν η δοκιμασία σε στάδιο ΙΙΙ (εκτεταμένες ελεγχόμενες και μη, δοκιμασίες) σε ασθενείς. Ο Βίκερς επίσης δέχεται ότι κάποια κέντρα εναλλακτικών αντικαρκινικών μεθόδων έχουν κάποια βάσιμα κλινι-

Τι είναι ο καρκίνος;

νας λόγος για τις συνεχείς αποτυχίες της συμβατικής ιατρικής να κερδίσει τον πόλεμο ενάντια στον καρκίνο, θα μπορούσε να είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει την ασθένεια. Οι θεραπείες της επικεντρώνονται στους όγκους αυτούς καθαυτούς και δεν τους βλέπουν σαν εκδήλωση μιας γενικότερης διαδικασίας που συμβαίνει εκείνη τη στιγμή. Έτσι, ο καρκίνος συχνά επιστρέφει— και είναι πιο θανάσιμος από ποτέ. Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϋ, ανακάλυψαν ότι ο καρκίνος δεν αποτελεί γενετική ασθένεια, αλλά ασθένεια κατά την οποία παρουσιάζεται διαταραχή του φυσιολογικού κυτταρικού πολλαπλασιασμού από εξωτερικούς παράγοντες όπως είναι τα χημικά, η ακτινοβολία, το άγχος ή ο σύγχρονος τρόπος διατροφής που ακολουθούμε. Ο ερευνητής Μορίς Λ. Εμέκα, συγγραφέας του βιβλίου «Fear Cancer No More» (Μη φοβάστε πια τον καρκίνο) και του «Cancer’s Best Medicine» (H καλύτερη ιατρική για τον καρκίνο) περιγράφει τον καρκίνο ως μια δυσλειτουργική διαδικασία που οδηγεί σε έναν κακοήθη όγκο. Όπως το θέτει και ο ίδιος: «Σκεφτείτε τον κακοήθη όγκο έτσι όπως είναι: μια ένδειξη ότι κάτι πήγε στραβά. Με άλλα λόγια, ο όγκος είναι ένα ορατό σημάδι που δείχνει ότι ο μεταβολισμός του σώματος δεν λειτουργεί σωστά». Ο Λόθαρ Αιρνίζ, ιδρυτής και επικεφαλής του «Άνθρωποι Ενάντια στον Καρκίνο», στη Γερμανία, υποστηρίζει ότι το μεγαλύτερο σφάλμα της συμβατικής ιατρικής είναι η πεποίθηση ότι η κυτταρική προσαρμογή αποτελεί 20 SAFE

την αιτία του καρκίνου. Όπως περιγράφει, «Είναι σα να παίζεις ντόμινο και να υποστηρίζεις ότι το έβδομο ντόμινο έπεσε διότι έπεσε και το έκτο. Παρόλα αυτά, αλήθεια είναι ότι έπεσε διότι έπεσε το πέμπτο, κ.ο.κ. Στην αλλοπάθεια, αιτία όλων θεωρείται το έκτο ντόμινο και έτσι παράγοντες όπως γονίδια και τοξίνες θεωρείται ότι αποτελούν την αιτία του καρκίνου. Είναι μικρό αλλά σημαντικό εννοιολογικό λάθος που κοστίζει τη ζωή σε εκατοντάδες ανθρώπους καθημερινά. Οι αμέτρητες περιπτώσεις απρόσμενης απαλλαγής από τον καρκίνο, ίσως αποτελούν τη λύση για τη θεραπεία του και για πιο ολιστικές μεθόδους αντιμετώπισής του. Ο Βρετανός καθηγητής βιολογίας Μπράιαν Γκούντγουιν σχολιάζει: «Το φαινόμενο απαλλαγής από τον καρκίνο, όπου το άτομο θεραπεύεται από μόνο του, θα πρέπει να διερευνηθεί πιο λεπτομερώς. Τέτοιου είδος απαλλαγές μπορεί να συμβούν μετά από διάφορα ερεθίσματα, όπως είναι η αλλαγή της διατροφής ή του τρόπου ζωής, καθώς επίσης και άλλες αόριστες επιρροές που μπορεί να δεχόμαστε». Στην αναφορά του 1993 «Αυθόρμητη απαλλαγή: Βιβλιογραφία με σχόλια», που πραγματοποιήθηκε από τον ιατρικό ερευνητή Μπρένταν Ο’Ρέγκαν για το Ινστιτούτο Νοητικών Επιστημών, που βρίσκεται στο Σοσαλίτο, της Καλιφόρνια, καταγράφηκαν πάνω από 1000 περιστατικά ξαφνικής αποθεραπείας από καρκίνο, που δεν μπορούν να εξηγηθούν από κάποια ιατρική ή άλλου είδους παρέμβαση.

Safe Focus. κά στοιχεία, τα οποία θα μπορούσαν εύκολα να χρησιμοποιηθούν σε μια δοκιμασία αλλά, καθώς οι εναλλακτικοί ειδικοί συχνά δεν εμπιστεύονται τα κίνητρα των ερευνητών, αυτά τα πολύτιμα δεδομένα δεν έχουν φτάσει στους δεύτερους. Αυτό ίσως και να μην είναι τόσο παράξενο, αν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι οι περισσότερες δοκιμασίες χρηματοδοτούνται ή σχετίζονται με κάποιο άλλο τρόπο, με τις φαρμακευτικές εταιρίες. Παρόλα αυτά, τώρα που είναι διαθέσιμα κονδύλια από πιο αμερόληπτες πηγές, ίσως υπάρξει μια πιο θετική αντιμετώπιση των δοκιμών εναλλακτικής θεραπείας στο μέλλον. Αυτό που είναι φανερό, εδώ και καιρό, είναι ότι οι συμβατικές προσεγγίσεις δεν μπορούν να κερδίσουν τον πόλεμο ενάντια στον καρκίνο. Κάθε χρόνο, περίπου 7,6 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο πεθαίνουν εξαιτίας του καρκίνου και σίγουρα όλοι τους θα έχουν δεχτεί κάποια μορφή συμβατικής θεραπείας. Αυτό σημαίνει ότι, πέρα από την αποσιώπηση, την απαγόρευση και τη γελοιοποίηση κάθε εναλλακτικής προσέγγισης, επιβάλλεται να ανακαλύψουμε -με ανοιχτό μυαλό- το τι ακριβώς είναι ο καρκίνος και το πώς μπορούμε να τον θεραπεύσουμε αποτελεσματικά, ανεξάρτητα με το αν η απάντηση θα ωφελήσει ή όχι τις φαρμακευτικές εταιρίες.

Ποιοι ωφελούνται από την πώληση φαρμάκων

ν ο καρκινοπαθής δε βελτιώνεται μέσω της συμβατικής θεραπευτικής μεθόδου, σίγουρα υπάρχει κάποιος άλλος που επωφελείται: η βιομηχανία των φαρμάκων. Μέχρι το 2012, τα έσοδα της παγκόσμιας αγοράς που σχετίζεται με τον καρκίνο θα έχουν ξεπεράσει τα 65 δις δολάρια. Η Ρος, η γιγάντια φαρμακευτική που βρίσκεται στη Σουηδία, είναι από τους πιο επωφελημένους της αποκαλούμενης «βιομηχανίας του καρκίνου», όπως λέει ο βετεράνος στον τομέα της υγείας, Ραλφ Μος. Τα δυο φάρμακα που έχει για χημειοθεραπεία— το Avastin για τον καρκίνο του παχέος εντέρου και το Herceptin, για τον καρκίνο του στήθους— συνεισφέρουν σημαντικά, στην άνοδο των κερδών της εταιρίας που αγγίζει το 38% και στις πωλήσεις φαρμάκων που συνεχίζουν να αυξάνονται κατά 10% κάθε χρόνο. Επιπλέον, η αξία των ετησίων πωλήσεων του Avastin αγγίζει τα 2,3δις, μόνο στις ΗΠΑ. Παρόλο που η αύξηση των κερδών οφείλεται στην ευρύτερη χρήση τους, κυρίως είναι αποτέλεσμα του κλιμακούμενου κόστους των φαρμάκων. Μια συνταγή για Avastin μπορεί να κοστίσει από 4.400 δολάρια έως και 8.800 το μήνα και σύμφωνα με τις ειδήσεις του CBS, υπάρχει μια αύξηση 15% στην τιμή του από πέρυσι, κάτι που ακολουθεί την ίδια γραμμή με φάρμακα για χημειοθεραπεία άλλων εταιριών, τα οποία κοστίζουν γύρω στα 10.000 δολάρια. SAFE 21

Safe Focus: Καρκίνος: Αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις

H Αραβινοξυλάνη, μπορεί να αυξάνει τη δραστικότητα ενός αδύναμου ανοσιακού συστήματος.

22 SAFE

Αραβινοξυλάνη

νοσοθεραπεία σημαίνει να αντιμετωπίζεις τις ασθένειες, χρησιμοποιώντας τους ανοσολογικούς μηχανισμούς που ενεργοποιούν την ανοσία του οργανισμού. Τα nk-κύτταρα, είναι μια υποομάδα των λεμφοκυττάρων που παράγονται στο μυελό των οστών. Η παραγωγή αυτών των αμυντικών κυττάρων αυξάνονται από την παρουσία νεοπλασιακών κυττάρων. Από όλους τους μηχανισμούς του ανοσιακού μας συστήματος, τα nk-κύτταρα («nk»: «natural killers»: «φυσικοί φονείς»), είναι το πιο δυναμικά. Τα κύτταρα αυτά δεν έχουν καμιά ανοσολογική μνήμη και είναι μέρη του αρχέγονου ανοσιακού μας συστήματος. Είναι αυστηρώς προ-εντεταλμένα να δρουν καθαρά ενστικτωδώς, προγραμματισμένα να καταστρέφουν κάθε ξένο κύτταρο που εισέρχεται στον οργανισμό μας. Έχει παρατηρηθεί, πως ασθενείς με σοβαρές κακοήθειες, έχουν μειωμένη δράση nk-κυττάρων. Χαμηλή δράση τους, είναι συνδεδεμένη με ανάπτυξη μετάστασης. Σε ασθενείς με μεταστατικές ασθένειες, ο χρόνος επιβίωσής τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το επίπεδο ενεργοποίησης τους. H Αραβινοξυλάνη, είναι ένα φυσικό διατροφικό συμπλήρωμα φτιαγμένο από πίτουρο ρυζιού επεξεργασμένο από ένζυμα μανιταριού Shiitake. Μπορεί να αυξάνει τη δραστικότητα ενός αδύναμου ανοσιακού συστήματος. Ενεργοποιεί τη δραστικότητα των nk-κυττάρων μέσω της παραγωγή κυτοκινών - μορίων αγγελιοφόρων-, που ελέγχουν αυτή τη δραστικότητα του ανοσιακού συστήματος. Η δραστικότητα των nk-κυττάρων από την Αραβινοξυλάνη μετρήθηκε δείχνοντας ότι για την ομάδα μιας χαμηλής δόσης, περίπου διπλασιάζεται ένα μήνα μετά το ξεκίνημα της

λήψης ενώ σε άλλες ομάδες αυξάνεται περίπου τρεις φορές. Μετά από δύο μήνες, η μέση αύξηση φτάνει περίπου πέντε φορές. Ακόμη μετρήθηκε πως τα υγιή nkκύτταρα, αυξάνουν την παραγωγή ιντερφερόνης-γ, ουσίας που βελτιώνει την ικανότητα του σώματος να μάχεται τις επιμολύνσεις και τις ασθένειες. Βρέθηκε πως nk- κύτταρα που τους χορηγήθηκε Αραβινοξυλάνη, είχαν δύο με πέντε φορές περισσότερη αποτελεσματικότητα στο να μάχονται καρκινικά κύτταρα μόλις σε 16 ώρες από την στιγμή που ήρθαν σε επαφή μαζί τους. Η παραγωγή της ιντερφερόνης αυξήθηκε δέκα φορές. Οι μακροφάγοι, ο σημαντικότερος ίσως τύπος κυττάρων στο ανοσιακό σύστημα παράγουν μόρια που δρουν σαν κυτταρικοί ενδιάμεσοι. Μελέτη προσδιόρισε την αποτελεσματικότητα της Αραβινοξυλάνης στην κινητοποίηση των μακροφάγων να παράγουν αυτούς τους ενδιάμεσους. Δοκιμές επίσης ολοκληρώθηκαν με δύο παρόμοια αντικαρκινικά φάρμακα χημειοθεραπείας, το Cisplatin και το Adriamycin. Τα ποντίκια που πήραν τα φάρμακα μαζί με την Αραβινοξυλάνη πήραν περισσότερο σωματικό βάρος και είχαν ηπιότερα συμπτώματα. Η Αραβινοξυλάνη έχει καταταχθεί στα λειτουργικά τρόφιμα σαν διατροφικός ανοσοϋποκινητής. Επιπρόσθετα έρευνες δείχνουν πως το προϊόν έχει χρησιμοποιηθεί από τους γιατρούς για ένα αρκετά μεγαλύτερο εύρος λειτουργιών του όπως: αντιοξειδωτική εξουδετέρωση, βελτίωση εξισορρόπησης της γλυκόζης, αύξηση παγκρεατικής λειτουργίας, αύξηση ηπατικής λειτουργίας, μείωση των παρενεργειών της χημειοθεραπείας, βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Safe Health / Σοφία Παπαδοπούλου, Χημικός, Πρόεδρος Ayurveda Hellas A.E. , σε συνεργασία με το R&D της VRP

Μπορούν τα «καλά» βακτήρια να προστατεύσουν την υγεία του στήθους σας;

ύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, μία στις οκτώ γυναίκες θα νοσήσει από καρκίνο του μαστού σε κάποια φάση της ζωής της. Ωστόσο, από τη λίστα με τους γνωστούς παράγοντες κινδύνου, οι οποίοι κυμαίνονται από την ηλικία μέχρι την υπερκατανάλωση αλκοόλ, μία τουλάχιστον πιθανή αιτία συχνά παραβλέπεται, και η οποία, μάλιστα, ξεκινάει από το πιο ασυνήθιστο μέρος: τα έντερα. Έρευνες που έχουν γίνει σε ζώα έχουν συνδέσει την υψηλή σε λίπη διατροφή με την εμφάνιση όγκων του μαστού - για να μην αναφέρουμε τις δύο φορές συχνότερη εμφάνιση και αριθμό των πολλαπλών νεοπλασμάτων1. Ομοίως, οι έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες που καταναλώνουν πολύ λιπαρά τρόφιμα έχουν σχεδόν τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να τους διαγνωστεί καρκίνος του μαστού σε σύγκριση με τις γυναίκες που δεν ακολουθούν υπερβολικά λιπαρή διατροφή2. Όμως, δεν είναι μόνο αυτό: η έρευνα έχει επίσης δείξει ότι τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε λίπος μπορεί να μεταβάλλουν αρνητικά τη σύνθεση της εντερικής χλωρίδας – πράγμα το οποίο υποδηλώνει ενδεχόμενο μοιραίο συσχετισμό μεταξύ της υγείας του στήθους και της διαταραγμένης ισορροπίας της εντερικής χλωρίδας.3-5 Ένας άλλος εξαιρετικά κρίσιμος παράγοντας είναι ο μεταβολισμός των οιστρογόνων - μια ζωτική λειτουργία η οποία επίσης βασίζεται στο υγιές γαστρεντερικό περιβάλλον. Τα φιλικά εντερικά βακτήρια απομονώνουν τα χολικά οξέα με ορμονικό φορτίο και εξασφαλίζουν την σωστή απομάκρυνσή τους και την μη-επανεισαγωγή τους στην κυκλοφορία6-7. Και δεδομένου ότι η αυξημένη έκθεση στα οιστρογόνα αποτελεί έναν επίσης 24 SAFE

γνωστό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του μαστού, εύκολα μπορούμε να καταλάβουμε με ποιο τρόπο η ελαττωματική εντερική χλωρίδα μπορεί να προετοιμάσει το έδαφος για μια τέτοια δυσάρεστη διάγνωση. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν ενδείξεις ότι και οι δύο παραπάνω παράγοντες – διατροφή υψηλή σε λίπη και υψηλή έκθεση σε οιστρογόνα – μπορεί να συνδέονται άμεσα μεταξύ τους. Σε μια μελέτη για το συσχετισμό μεταξύ διατροφικού λίπους/φυτικών ινών και μεταβολισμού των οιστρογόνων, οι ερευνητές παρατήρησαν σημαντικά αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων στα ούρα γυναικών που ακολουθούσαν μια διατροφή με υψηλά λιπαρά και ανεπαρκείς ποσότητες φυτικών ινών – μια διαπίστωση την οποία συνέδεσαν με την αυξημένη επαναπορρόφηση των οιστρογόνων στο πεπτικό σύστημα, στην οποία συνέβαλε η υπερβολική πρόσληψη λίπους8. Φυσικά, όσο αφορά τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού, τα οιστρογόνα δεν αποτελούν τη μόνη ανησυχία: μεγάλο ρόλο παίζουν και διάφορες άλλες καρκινογόνες τοξίνες, πολλές από τις οποίες εισάγονται στον οργανισμό μέσω της πεπτικής οδού. Ευτυχώς, ωστόσο, στην περίπτωση αυτή μας προστατεύουν ορισμένα φιλικά βακτήρια, όπως τα δισχιδοβακτήρια (bifidobacteria) και οι γαλακτοβάκιλλοι (Lactobacillus rhamnosus GG). Η έρευνα δείχνει ότι αυτά τα προβιοτικά βακτήρια περιορίζουν τις λειτουργίες των ενζύμων που συμμετέχουν στη μεταβολική ενεργοποίηση ορισμένων χημικών μετατρέποντάς τα σε καρκινογόνα, και ότι εμποδίζουν την ανάπτυξη του καρκίνου, μειώνοντας ουσιαστικά τα επίπεδα αυτών των δυνητικά καρκινογόνων χημικών ουσιών στο έντερο9-10.

Εάν δεν παίρνετε ήδη προβιοτικά για την υγεία του γαστρεντερικού συστήματος, υπάρχει σοβαρός λόγος να ξεκινήσετε να το κάνετε αμέσως τώρα. Αναφορές:

1. Khalid S, Hwang D, Babichev Y, et al. Evidence for a tumor promoting effect of high-fat diet independent of insulin resistance in HER2/Neu mammary carcinogenesis. Breast Cancer Res Treat. 2009 Oct 23. Published Online Ahead of Print. 2. Kamarudin R, Shah SA, Hidayah N. Lifestyle factors and breast cancer: a case-control study in Kuala Lumpur, Malaysia. Asian Pac J Cancer Prev. 2006 Jan-Mar;7(1):51-4. 3. Mozes S, Bujnαkovα D, Sefcνkovα Z, et al. Developmental changes of gut microflora and enzyme activity in rat pups exposed to fat-rich diet. Obesity (Silver Spring). 2008 Dec;16(12):2610-5. 4. Hildebrandt MA, Hoffmann C, Sherrill-Mix SA, et al. High-fat diet determines the composition of the murine gut microbiome independently of obesity. Gastroenterology. 2009 Nov;137(5):171624.e1-2 5. Byrne J. Gut bacteria link to breast cancer probed. Available at: http://www.nutraingredients-usa.com/Research/Gut-bacteria-link-tobreast-cancer-probed. Accessed on: 01-10-10. 6. Ridlon JM, Kang DJ, Hylemon PB. Bile salt biotransformations by human intestinal bacteria. J Lipid Res. 2006 Feb;47(2):241-59. 7. Usman, Hosono A. Effect of administration of Lactobacillus gasseri on serum lipids and fecal steroids in hypercholesterolemic rats. J Dairy Sci. 2000 Aug;83(8):1705-11. 8. Aubertin-Leheudre M, Gorbach S, Woods M, et al. Fat/fiber intakes and sex hormones in healthy premenopausal women in USA. J Steroid Biochem Mol Biol. 2008 Nov;112(1-3):32-9. 9. Roberfroid MB. Prebiotics and probiotics: are they functional foods? Am J Clin Nutr. 2000;71:1682S-7S. 10. de Moreno de LeBlanc A, Matar C, Perdigσn G. The application of probiotics in cancer. Br J Nutr. 2007 Oct;98 Suppl 1:S105-10. 11. D’Argenio G, Mazzacca G. Short-chain fatty acid in the human colon. Relation to inflammatory bowel diseases and colon cancer. Adv Exp Med Biol. 1999;472:149-58. 12. Cherbut C, Aubι AC, Blottiθre HM, n et al. Effects of short-chain fatty acids on gastrointestinal motility. Scand J Gastroenterol Suppl. 1997;222:58-61. 13. Shimotoyodome A, Meguro S, Hase T, et al. Short chain fatty acids but not lactate or succinate stimulate mucus release in the rat colon. Comp Biochem Physiol A Mol Integr Physiol. 2000 Apr;125(4):525-31.

Safe Διατροφή / Αποσπάσματα από την ομιλία της Rima E. Laibow M.D.

Codex Alimentarius THE FOOD IS OUT THERE

Οι παλιές καλές εποχές της διατροφής... τελείωσαν;

τα πλαίσια της έρευνας που ξεκινήσαμε σχετικά με τον Codex Alimentarius, θεωρήσαμε απαραίτητο να σας μεταφέρουμε αποσπάσματα από την ομιλία της Rima E. Laibow M.D. (Natural Solutions Foundation, www.healthfreedomusa. org) με τον τίτλο «Codex and Nutricide», όπως είναι αναρτημένη στο αποκαλυπτικό video που κυκλοφορεί στο youtube [πηγή: http://www.youtube. com/watch?v=9RAxMZofQME]. Και αυτό γιατί στην προσπάθεια μας να ενημερωθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι συμπολίτες και καταναλωτές, θεωρήσαμε ότι το διαδίκτυο δεν είναι ακόμη στην χώρα μας μια από τις πρώτες πηγές ενημέρωσης. Η ομιλία διεξήχθη το 2005 στο συνέδριο της Εθνικής Ένωσης Επαγγελματιών Διατροφής (National Association of Nutrition Professionals [NANP], www. nanp.org). H Dr Rima E. Laibow λοιπόν, μεταξύ 26 SAFE

άλλων αναφέρει: “Ας μιλήσουμε για τον διατροφικό κώδικα. Επιτρέψτε μου να τον προσδιορίσω, να σας βοηθήσω να κατανοήσετε τον εχθρό. Και σας διαβεβαιώνω ότι σε τίποτα από αυτά που πρόκειται να σας αναφέρω… δεν υπάρχει η παραμικρή υπερβολή, διαστρέβλωση ή φαντασιοπληξία. Όλα όσα πρόκειται να σας πω είναι πιστοποιημένα με έγγραφα, τα περισσότερα από τα οποία μπορείτε να τα βρείτε και στην ιστοσελίδα μου: www.healthfreedomusa. org. Τα τελευταία δέκα περίπου χρόνια, παρακολουθώ τον κώδικα να υλοποιείται βήμα προς βήμα. Παρακολουθώ τις ψηφοφορίες στο Κογκρέσο, που υποτίθεται ότι είναι ο εγγυητής της υπεράσπισής μας και η προστασία μας ενάντια στον Διατροφικό Κώδικα (Δ.Κ.). Παρακολουθώ τις ψήφους που προασπίζονται την ελευθερία μας να λιγο-

στεύουν, ώσπου τελικά στο 109ο Κογκρέσο, δεν είχαμε τις ψήφους που θα μας προστάτευαν. Παρακολουθώντας τον Δ.Κ. να επιταχύνεται και να επεκτείνεται. ανησυχούσα όλο και περισσότερο. Ακούστε λοιπόν μια σύντομη περίληψη της ιστορίας του Δ.Κ.. Μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έγινε η Δίκη της Νυρεμβέργης στην οποία οι άνθρωποι που είχαν διαπράξει εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, κρίθηκαν από την παγκόσμια κοινότητα σε ένα δικαστήριο υπό τον έλεγχο των Η.Π.Α και της Αγγλίας. Καταδικάστηκαν σε φυλάκιση εφόσον κρίθηκαν ένοχοι. Ένας από εκείνους που κρίθηκαν ένοχοι για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας ήταν ο πρόεδρος μιας τεράστιας εταιρείας, της I.G.Farben, η οποία παρήγαγε το αέριο που χρησιμοποιούσαν στους θαλάμους αερίων. Παρήγαγε επίσης το ατσάλι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης για τις σιδηροδρομικές γραμμές…

Safe Διατροφή παρήγαγε πολεμοφόδια, χημικά και άλλα. Παρήγαγε και φαρμακευτικά προϊόντα… Ήταν μια πραγματικά τεράστια φαρμακευτική εταιρεία. Ο πρόεδρος της I.G. Farben καταδικάστηκε για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Ήταν σχετικά καλλιτεχνικός τύπος με δημιουργικότητα. Ήταν αυτός που είχε επινοήσει το σλόγκαν που έβλεπαν όσοι έμπαιναν στο Άουσβιτς, συνήθως για μια και τελευταία φορά: «Arbeit Macht Frei» («Η εργασία απελευθερώνει»). Καθώς λοιπόν βρισκόταν στη φυλακή, είπε: «Δεν τα καταφέραμε»… «τι άλλο θα μπορούσαμε να κάνουμε;». «Το βρήκα… Φαγητό»! «Όποιος ελέγχει το φαγητό ελέγχει όλο τον κόσμο.» Όταν λοιπόν αποφυλακίστηκε πήγε στους φίλους του στον Ο.Η.Ε. και τους είπε: «Σας έχω μια καταπληκτική ιδέα!» Αν ελέγξουμε το φαγητό παγκοσμίως… έχουμε εξουσία παγκοσμίως. Και οι φίλοι του είπαν… «φοβερή ιδέα»! Και δημιούργησαν μια επιτροπή εμπορίου. Πρέπει να το τονίσουμε: επιτροπή ΕΜΠΟΡΙΟΥ με το όνομα Codex Alimentarius (επιτροπή του Διατροφικού Κώδικα). Δεν είναι επιτροπή δημόσιας υγείας, δεν είναι επιτροπή προστασίας των καταναλωτών. Είναι μια επιτροπή εμπορίου. Και το εμπόριο έχει να κάνει με ένα πράγμα: το χρήμα! Το εμπόριο έχει να κάνει με το κέρδος. Από το 1962 είπαν λοιπόν ότι θα σχεδιάσουν την πλήρη εφαρμογή του (Δ.Κ) για τις 31 Δεκεμβρίου 2009. Μακροπρόθεσμο σχέδιο. Και δημιούργησαν μερικές επιτροπές, για τα ψάρια και την αλιεία, τα λιπαρά, τα έλαια, τα φρούτα και τα λαχανικά, τους καρπούς που βγαίνουν από τη γη, τη διατροφή και τα τρόφιμα για ειδικές διατροφικές χρήσεις κ.ο.κ. Αυτή τη στιγμή (ας μην ξεχνάμε ότι η ομιλία έχει γίνει το 2005) υπάρχουν περίπου 27 επιτροπές του (Δ.Κ.), υπάρχουν τοπικές επιτροπές, οργανισμοί, ομάδες επέμβασης κ.α. Πρόκειται για ένα… τεράστιο γραφειοκρατικό τερατούργημα. Ο (Δ.Κ.) έχει θεσπίσει πάνω από 4000 οδηγίες, ανώτατα όρια και ρυθμίσεις… καθορίζοντας τα πάντα, οποιοδήποτε είδος μπορεί κανείς να φάει… εκτός από φάρμακα. Αυτά δεν περιλαμβάνονται στον Κώδικα. Αυτό είναι σημαντικό. Τα επίπεδα που ορίζει ο (Δ.Κ.) δεν έχουν καμία νομική ισχύ. Απολύτως καμία. «Λοιπόν τι μας νοιάζει; Δεν είναι τίποτα περισσότερο από όρια». Πρόκειται λοιπόν για έναν οργανισμό που καθορίζεται από τους όρους των βιομηχανιών για τον οποίο δεν υπάρχει λόγος να ασχολούμαστε, εφόσον δεν έχει νομική υπόσταση. Έτσι δεν είναι; Αυτή είναι η ιστορία του (Δ.Κ.) πριν από το 1962. Η Αυστρο-ουγγρική αυτοκρατορία είπε: «Χρειαζόμαστε κανόνες, με βάση τους οποίους θα εκδικάζουμε υποθέσεις που έχουν να κάνουν με το φαγητό. Επομένως θα SAFE 27

Safe Διατροφή θεσπίσουμε νόμους και κανονισμούς που θα επιβάλλονται από τα δικαστήρια…» Έτσι τους επέβαλαν. Αυτό ονομάστηκε (Δ.Κ.), θεσπίστηκε το 1893 και διήρκεσε έως το τέλος της αυτοκρατορίας στον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Επομένως η ιδέα υπήρχε ήδη στη γερμανική παράδοση… «Χρειαζόμαστε κανόνες. Ας θέσουμε κανόνες για οτιδήποτε έχει να κάνει με το φαγητό». Ήταν λοιπόν φυσικό επόμενο για τους γερμανούς βιομήχανους να θελήσουν να επιστρέψουν στις παλιές καλές εποχές του (Δ.Κ.) που υπήρχε την εποχή της Αυστρο-ουγγρικής αυτοκρατορίας. Άρχισαν λοιπόν να θεσπίζουν νόμους και κανονισμούς, οι οποίοι ήταν προαιρετικοί σαν ένα είδος οδηγιών. Η επιτροπή του (Δ.Κ.) υπάγεται στον Ο.Η.Ε και τον F.A.O (Οργανισμό Αγροτικής Παραγωγής & Τροφίμων) οι οποίοι χρηματοδοτούν τον (Δ.Κ.) και τον διαχειρίζονται κατά τις επιθυμίες του Ο.Η.Ε. Είναι κάτι σαν μαμά και μπαμπάς του (Δ.Κ.). Και αυτό έχει μεγάλο ενδιαφέρον, γιατί υποτίθεται ότι έχουν να κάνουν με τη διατροφή και την υγεία παγκοσμίως, κάποιου είδους σύγκρουση συμφερόντων στην οποία όμως θα αναφερθούμε αργότερα. Ο κώδικας λοιπόν άρχισε να θεσπίζει νόμους και κανονισμούς και αυτό γίνεται ως εξής: Η επιτροπή επινοεί έναν κανονισμό, νόμο κ.λ.π και τον προωθούν στο λεγόμενο επίπεδο 8, το οποίο είναι το ανώτερο στάδιο της διαχειριστικής τους διαδικασίας. Στην συνέχεια τον παρουσιάζουν στην επιτροπή του κώδικα για επικύρωση. Αυτό συνέβη και με την οδηγία για τις βιταμίνες και τα μέταλλα, η οποία έφτασε στα χέρια της επιτροπής στις 4 Ιουλίου, το περασμένο καλοκαίρι. Επικυρώθηκε κατά πλειοψηφία και αντίθετα με τα όσα προπαγανδιστικά ίσως ακούσετε από τα ΜΜΕ – αν το ακούσετε ποτέ -, σήμερα είναι υποχρεωτικά σε όλα τα κράτη μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (Π.Ο.Ε.). Τι αρμοδιότητα έχουν αυτοί 28 SAFE

σε κάτι τέτοιο; Έχουν κάθε αρμοδιότητα! Βλέπετε όταν ο Π.Ο.Ε. δημιουργήθηκε το 1994, αποδέχτηκε τον (Δ.Κ.). Αναρωτήθηκαν πώς θα μπορούσαν να επιλύσουν τις εμπορικές διαφωνίες αναφορικά με τα τρόφιμα, αν δεν έχουν ένα νομικό πλαίσιο. Οπότε θα αποδεχτούμε τους κανόνες του (Δ.Κ.)! Και όλα τα μέλη του Π.Ο.Ε θα εναρμονιστούν (ένας όρος του Όργουελ)… με τα όρια που προτείνει ο (Δ.Κ.). Μια εναρμόνιση που θα βλάψει του πολίτες. Όταν όλοι θα έχουν εναρμονιστεί, αν τεθούν από τον ΠΟΕ σε διαδικασία επίλυσης διαφορών θα έχουν κάποιες πιθανότητες να κερδίσουν. Εάν δυο χώρες εισέλθουν στην διαδικασία επίλυσης διαφορών του ΠΟΕ και η μία από αυτές έχει εφαρμόσει τον (Δ.Κ.), ενώ η άλλη δεν το έχει κάνει, κερδίζει αυτόματα την προσφυγή η χώρα που έχει υπακούσει στις διατάξεις του (Δ.Κ.), άσχετα με το εάν έχει δίκιο ή άδικο. Χρησιμοποιούν την υποταγή στον (Δ.Κ.) σαν ένα είδος όπλου σε μια πολύ ευρύτερη οικονομική μάχη. Κάθε χώρα στο κόσμο τρέχει να συμβιβαστεί με τους όρους του κώδικα. Στις ΗΠΑ το ζήτημα έχει ως εξής: Πώς γίνεται να υπογράφουμε στον Κώδικα όταν έχουμε νόμους που μας προστατεύουν; Πρέπει να θυμόμαστε ότι ο Κώδικας δεν υπηρετεί την ευημερία των καταναλωτών. Δεν υπηρετεί την υγεία. Υπηρετεί τις πέντε μεγάλες βιομηχανίες, τις μεγάλες φαρμακευτικές, τις μεγάλες χημικές... τις μεγάλες βιοτεχνικές, τις μεγάλες αγρό-βιομηχανίες και το μεγάλο ιατρικό κατεστημένο. Εσείς κι εγώ,… οι απλοί πολίτες, δεν ωφελούμαστε από τον κώδικα ούτε στο ελάχιστο. Όμως τι ακριβώς κάνει ο Κώδικας; Μάλλον όλοι σας γνωρίζετε για την οδηγία για τις βιταμίνες και τα μέταλλα που επικυρώθηκε την 4η Ιουλίου. Ίσως όμως να μην γνωρίζετε ότι παρόλο που λέγεται ότι οι ρυθμίσεις, οι κανονισμοί και τα όρια του κώδικα που έχουν επικυρωθεί είναι προαιρετικά… στην πραγματικότητα δεν εί-

ναι. Αυτό είναι ψέμα. Οι κανονισμοί του κώδικα είναι υποχρεωτικοί. Όμως η υποχρεωτική τους εφαρμογή αρχίζει την 31 Δεκεμβρίου 2009. Είναι κατά κάποιο τρόπο, «λίγο υποχρεωτικοί» τώρα και θα γίνουν ολοκληρωτικά υποχρεωτικοί τότε. Τι κάνει λοιπόν ο κώδικας;. Γιατί ασχολήθηκα σε τέτοιο βαθμό με το ζήτημα αυτό ώστε να σταματήσω να εξασκώ την ιατρική; Ας μιλήσουμε όμως πρώτα για την οδηγία για τα μέταλλα. Το 1994 ψηφίστηκε στις ΗΠΑ το διάταγμα για την υγεία και την επιμόρφωση αναφορικά με τα διατροφικά συμπληρώματα, το οποίο κατηγοριοποιεί τα θρεπτικά στοιχεία και τα βότανα ως τρόφιμα. Ως τρόφιμα, δεν μπορείς να θέσεις σε αυτά ανώτατα όρια. Μας επιτρέπεται να πάρουμε όλα τα θρεπτικά στοιχεία που θέλουμε, επειδή – κι αυτό είναι πολύ σημαντικό - σύμφωνα με τον κανονισμό, οτιδήποτε δεν απαγορεύεται είναι νόμιμο. Αντίθετα ο κώδικας είναι Ναπολεόντειου τύπου νόμος. Σύμφωνα με τους νόμους αυτούς οτιδήποτε δεν επιτρέπεται είναι απαγορευμένο. Αυτό ονομάζεται «θετική λίστα». Λοιπόν, σχετικά με τις βιταμίνες και τα μέταλλα, το 1994, περάσαμε ένα νόμο ότι θα μπορούσαμε να τα παίρνουμε χωρίς περιορισμούς. Το 1994 ο κώδικας χωρίς την παραμικρή ανακοίνωση ή προειδοποίηση στη χώρα, ανακήρυξε τα θρεπτικά στοιχεία ως τοξίνες, επικίνδυνα βιομηχανικά δηλητήρια. Ως δηλητήρια πρέπει να προστατευόμαστε από αυτά. Και πώς το κάνεις αυτό; Χρησιμοποιείς την τοξικολογία. Χρησιμοποιείς μια πρακτική που αποκαλείται «Αξιολόγηση κινδύνου». Πρώτα παίρνεις μια δηλητηριώδη ουσία, την δίνεις σε ζώα και καθορίζεις τη δόση που σκοτώνει το 50% από αυτά. Αυτή η δόση αποκαλείται «Θανάσιμη Δόση 50». Και αναλογικά βρίσκεις ποια θα ήταν η Θ.Δ. 50 για τους ανθρώπους. Τότε πας στο άλλο άκρο της δοσολογίας και αρχίζεις να χορηγείς ελάχιστε δόσεις σε ζώα.. προσδιορίζοντας τη μεγαλύτερη δόση, το ανώτατο επι-

Safe Διατροφή τρεπτό όριο που μπορεί να δοθεί σε ζώο πριν να φανεί κάποια ευδιάκριτη επίδραση. Τότε διαιρείς τη δόση αυτή προς 100. Έτσι γίνεται η αξιολόγηση κινδύνου. Τώρα έχεις ένα όριο ασφαλείας. Αυτό είναι το 1/100 της ανώτερης δόσης που μπορεί να δοθεί χωρίς φανερή επίδραση. Τα θρεπτικά στοιχεία σύμφωνα με τον κώδικα, όχι μόνο περιορίζονται σε αυτά που αναφέρονται στη «θετική λίστα»,… φαίνεται ότι θα εγκριθούν 18 τέτοια στοιχεία στα οποία δεν θα περιλαμβάνεται η γλυκοσαμίνη, η θειϊκή χονδροϊτίνη. Περιλαμβάνουν ωστόσο το φθόριο το οποίο δεν προσφέρει κανένα απολύτως όφελος στην υγεία. Κάνει όμως τους ανθρώπους συγκαταβατικούς. Το φθόριο πρωτοχρησιμοποιήθηκε στα Γκούλαγκ, επειδή ανακαλύφθηκε ότι οι κρατούμενοι που έπιναν νερό με φθόριο, ήταν συγκαταβατικοί και μπορούσες να τους κάνεις ό,τι ήθελες. Ήταν εύκολοι στην χειραγώγηση. Έχουμε λοιπόν 18 μόνο θρεπτικά στοιχεία, έχουμε μικροσκοπικές, ελάχιστες, ανύπαρκτες δόσεις που είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι δεν έχουν καμία επίδραση σε οποιονδήποτε άνθρωπο. Στις ΗΠΑ θα πρέπει να ξεφορτωθούμε τη διάταξη για τα διατροφικά συμπληρώματα προκειμένου να «εναρμονιστούμε» με τον κώδικα. Αυτό λοιπόν που θα συμβεί, θα είναι να ξυπνήσουμε ένα πρωινό και να διαπιστώσουμε έκπληκτοι ότι υψηλής αποτελεσματικότητας, με θεραπευτική δράση και σημαντικότατα – από κλινική άποψη – θρεπτικά συστατικά, είναι πλέον ΠΑΡΑΝΟΜΑ, με τον ίδιο τρόπο που είναι παράνομη και η ηρωίνη. Τα θρεπτικά συστατικά δεν θα είναι διαθέσιμα ούτε με συνταγή ιατρού. Και αυτή είναι απλά η οδηγία για τις βιταμίνες και τα μέταλλα. Ας μιλήσουμε τώρα για το γάλα. Αυτή τη στιγμή έχουμε τη χρήση αυξητικής ορμόνης στα βοοειδή. Μπορούμε να επιλέξουμε την αγορά γάλακτος ή βουτύρου με ή χωρίς ορμόνες. Όχι όμως όταν εφαρμοστεί ο κώδικας, διότι σύμφωνα 30 SAFE

με τον κώδικα, κάθε αγελάδα που θα παράγει γάλα στον πλανήτη, θα πρέπει υποχρεωτικά να υφίσταται αγωγή με την αυξητική ορμόνη της εταιρείας Μοσάντο. Επίσης κάθε ζώο που θα χρησιμοποιείται για τροφή στον πλανήτη, ανεξαρτήτως αν έχει πτερύγια, πόδια ή φτερά, πρέπει να υφίσταται αγωγή με υποκλινικά αντιβιοτικά. Και πρέπει να του χορηγούνται εξωγενείς αυξητικές ορμόνες. Ο κώδικας απαιτεί για κάθε είδος τροφής να υφίσταται επεξεργασία με ακτινοβολία, εκτός και αν καταναλώνεται ωμό (φρέσκο) και σε τοπικό επίπεδο. Κάθε είδος τροφής, συμπεριλαμβανομένων, φυσικά και των βιολογικών προϊόντων.

Βιντεοσκοπημένη ομιλία της μαχητικής αυτής ιατρού (σε 5 μέρη) αναφορικά με τον Κώδικα Διατροφής στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.youtube.com/ watch?v=fTtW1Dm4ouw Μετά από αυτό θα συνεχίσουν άραγε να είναι βιολογικά; Φυσικά τα κριτήρια για να θεωρηθεί ένα προϊόν βιολογικό είναι υπερβολικά χαμηλά. Τα κριτήρια αυτά επιτρέπουν σε έναν παραγωγό να χρησιμοποιεί κτηνιατρικά φάρμακα συμπεριλαμβανομένων και αυξητικών ορμονών, αντιβιοτικών κλπ. σε ζώα τα οποία θα μπορεί αργότερα κατά το καπρίτσιο του να τα χαρακτηρίζει ως βιολογικά. Οι αγρότες όμως είναι φίλοι μας και δεν θα έκαναν ποτέ κάτι τέτοιο, έτσι δεν είναι; Ο κώδικας θέτει όρια στα επικίνδυνα βιομηχανικά χημικά που θα μπορούμε να έχουμε στην τροφή μας… και τα όρια αυτά είναι απίστευτα υψηλά (κάντε μια έρευνα μόνοι σας μπαίνοντας στο site του κώδικα- www.

codexalimentarius.net- και κοιτάξτε τα επίπεδα που αναφέρονται στις τοξίνες και τα κτηνιατρικά χημικά). Σύμφωνα με τα κοινά σχέδια του ΠΟΕ και του Οργανισμού Τροφίμων και Αγροτικής παραγωγής, αν υπολογίσετε τους αριθμούς σύμφωνα με τα σχέδια των δύο οργανισμών όσον αφορά στις επιδημιολογικές επιπτώσεις, θα δείτε ότι από μόνη της η οδηγία για τις Βιταμίνες και τα Μέταλλα όταν εφαρμοστεί παγκοσμίως θα επιφέρει τουλάχιστον 3 δισεκατομμύρια θανάτους. Το ένα δισεκατομμύριο από αυτούς θα οφείλεται σε απλή πείνα. Οι άνθρωποι αυτοί που θα πεθάνουν δεν είναι και τόσο επιτυχημένοι οικονομικά, όσον αφορά στις πολυεθνικές. Όταν λιμοκτονείς τι αξία έχεις για κάποιον που σε κρίνει με βάση την αγοραστική σου ικανότητα; Όμως τα επόμενα 2 δις θα πεθάνουν από ασθένειες που θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί, και οφείλονται στην υπο-διατροφή (έλλειψη θρεπτικών στοιχείων). Καρκίνος: η πλέον επικερδής (για το ιατρικό κατεστημένο) πάθηση που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα! Καρδιαγγειακές παθήσεις: κατέχουν επάξια τη δεύτερη θέση. Διαβήτης: Αρκετά καλός παραγωγός κερδών. Και ακολουθεί μια ολόκληρη ομάδα ασθενειών που θα μπορούσαν πλήρως να έχουν προληφθεί. «Ποιος θα πεθάνει;»…. κανείς δεν γνωρίζει. «Ποιος θα επιβιώσει;»… μάλλον όσοι είναι αρκετά πλούσιοι και ισχυροί ώστε να έχουν τους δικούς τους προμηθευτές καθαρής τροφής και θρεπτικών στοιχείων. Μιλάμε λοιπόν για ρυθμίσεις στον τομέα της διατροφής που αποτελούν ουσιαστικά τη νομιμοποίηση της επιβεβλημένης τοξικότητας και υποδιατροφής. Θα είναι παράνομο, αν υπάρχει ένας λιμός – όπου υπάρξει λιμός- να στείλουμε μπισκότα με υψηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικά στοιχεία. Ο Κώδικας δεν είναι άτρωτος. Το ζήτημα λοιπόν είναι να προστατέψουμε τον εαυτό μας και κατά την γνώμη μου πρέπει να ανακτήσουμε την εξουσία

Safe Διατροφή την οποία, σε παγκόσμιο επίπεδο, έχουμε χάσει, ξεπουλήσει, ή μας έχει κλαπεί. Τι ακριβώς σημαίνει η αποδοχή του Κώδικα; Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να υιοθετήσουμε αυτά που ορίζει ο κώδικας ως εθνικά κριτήρια και ανώτατα όρια. Όμως αυτό δεν ισχύει, ακριβώς όπως και το γεγονός ότι δεν είμαστε πραγματικά στον ΠΟΕ. Αυτό που σημαίνει, είναι ότι η μορφοποίηση, τα ζητήματα και τα θέματα που καλύπτονται από τις οδηγίες του Κώδικα, τα επίπεδα και τους κανονισμούς πρέπει να αναφέρονται στους αντίστοιχους κανονισμούς - οδηγίες και επίπεδα των επιμέρους χωρών. Έτσι λοιπόν τα μέλη του NNFA (Εθνικός Οργανισμός Διατροφής & Τροφίμων) δεν είναι απλώς καταστήματα υγιεινών τροφών και κατασκευαστές, αλλά περιλαμβάνουν και (φαρμακευτικές) εταιρίες τα ονόματα των οποίων ίσως να έχετε ακούσει: Pfizer,

Merck, Monsanto, Bayer, BASF, ADM, Chemit, Eastman Chemical, Glaxo… Γιατί ενέχονται αυτές οι εταιρείες; Γιατί αφού πέρασε το διάστημα με το οποίο οι Βιταμίνες εξομοιώνονταν με τα τρόφιμα και άνοιξε η αγορά για τα θρεπτικά στοιχεία, οι φαρμακευτικές εταιρίες είδαν ότι υπάρχει περιθώριο κέρδους στα σκευάσματα και εξαγόρασαν τα μέσα παραγωγής πολλών εταιρειών καθώς και τις ίδιες τις εταιρείες. Βρίσκονται λοιπόν στην αγορά των θρεπτικών στοιχείων.“ Η επικεφαλής του ιατρικού τμήματος της δρ. Ρίμα, έχει ήδη καταθέσει αγωγές εναντίον της Αμερικανικής Κυβέρνησης και αντιμάχεται την εφαρμογή του Κώδικα σε κάθε χώρα όπου πραγματοποιούνται οι τακτικές συνεδριάσεις της επιτροπής, ενημερώνοντας κοινό και εκλεγμένους αντιπροσώπους για τις ολέθριες επιπτώσεις.

Η άποψη του ΕΦΕΤ Ο Codex Alimentarius αποτελεί συλλογή διεθνώς υιοθετημένων προτύπων για τα τρόφιμα. Στόχος είναι η προστασία της υγείας του καταναλωτή και η διασφάλιση δίκαιων πρακτικών στο εμπόριο των τροφίμων. Ο Codex Alimentarius περιλαμβάνει επίσης διατάξεις συμβουλευτικής φύσης με τη μορφή κωδίκων πρακτικής, κατευθυντήριων γραμμών και άλλων μέτρων που μπορούν να βοηθήσουν στην επίτευξη των σκοπών του. Η δράση του δεν περιορίζεται μόνο στη δημιουργία προτύπων για τα τρόφιμα. Ένα άλλο πολύ σημαντικό επίτευγμα του Codex Alimentarius είναι η ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινότητας σχετικά με τους κινδύνους που προέρχονται από τα τρόφιμα. (Ο ΕΦΕΤ, με την ΚΥΑ 349 ΦΕΚ183/Β’/112-2005, ορίσθηκε ως Εθνικό Σημείο Επαφής του Codex Alimentarius) .

Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα ως μέλος του Codex Alimentarius Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα είναι μέλος του FAO από το 1991, και έπειτα από πολύχρονες διαπραγματεύσεις, τον Νοέμβριο του 2003 έγινε και μέλος του Codex (Απόφαση 2003/822/ΕΚ του Συμβουλίου). Σύμφωνα με την Απόφαση αυτή, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα αντιπροσωπεύει όλα τα κράτη-μέλη σε θέματα αρμοδιότητάς της. Με την ίδια απόφαση καθορίζεται και η κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ Ευρωπαϊκής Κοινότητας και κρατών μελών. Οι κοινοτικές και οι κοινές θέσεις όπως διαμορφώνονται για διάφορα θέματα των επιτροπών του Codex ανακοινώνονται στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. SAFE 31

Safe Voice / Γράφει η Νίκη Τσέκου, δημοσιογράφος - συγγραφέας

Με αφορμή ένα λουκάνικο

Φυσικοί τρόποι συντήρησης των τροφίμων

ροχτές μου έστειλε η μάνα μου σαντορινιό λουκάνικο. Δεν το έφαγα ακόμη γιατί αυτό τον καιρό δεν τρώω κρέας. Θα το φάω αργότερα, αν και είναι μεγάλος πειρασμός για μένα, αφού μου αρέσει πολύ! Το έβαλα στην κατάψυξη παρ’ όλο που δεν χρειάζεται και πολλή συντήρηση. Έχει φυσικά συντηρητικά αυτό το λουκάνικο, «εκ κατασκευής» όπως έλεγε ένας καθηγητής μου. Στη Σαντορίνη, παλιά, ήταν πανηγύρι η παρασκευή του λουκάνικου. Δεν αγοράζαμε το κρέας από το κρεοπωλείο. Κάθε σπίτι έτρεφε τουλάχιστον ένα γουρούνι για να εξασφαλίσει το κρέας της χρονιάς. Το εκτρεφόμενο κουνέλι ή το αγριοκούνελο, που έφερνε ο κυνηγός μπαμπάς, ήταν συχνά στο πιάτο μας. Τρώγαμε και αγριοπούλια που έκαναν στάση στο νησί μας ταξι32 SAFE

δεύοντας για την Αφρική το φθινόπωρο. Όταν έπιανε ο πατέρας μου πολλά πουλιά, ορτύκια κυρίως, τα πάστωνε η μάνα μου σε πήλινο κιούπι. Η κότα ή ο κόκορας της αυλής μας θυσιαζόταν σπάνια, όταν ήταν κανείς άρρωστος και του δίναμε το ζουμί τους, ή όταν ερχόταν κανένας υψηλός επισκέπτης, ή στην γιορτή του μπαμπά. Το αρνί ή το κατσίκι θυσιαζόταν το Πάσχα. Τον υπόλοιπο καιρό και κυρίως το χειμώνα, τρώγαμε το συντηρημένο κρέας του γουρουνιού. Όπως έλεγε και ο Ιπποκράτης, το χειμώνα μπορούμε να τρώμε κρέας γιατί κάνει κρύο και το καλοκαίρι να το αποφεύγουμε, αφού να τρώμε τα δροσιστικά καλοκαιρινά φρούτα και τα λαχανικά που μας προσφέρει η σοφία της φύσης. Για το σφάξιμο του γουρουνιού μαζευ-

όταν όλη η οικογένεια και οι γείτονες. Εμείς τα παιδιά καθόμαστε μακριά την ώρα της σφαγής. Αφού το καθάριζαν και το τοποθετούσαν στο μεγάλο ξύλινο τραπέζι μέσα στο σπίτι, η μάνα τηγάνιζε κομμάτια από τη συκωταριά του χοίρου, που τα βουτούσαμε σε ξύδι με αλατοπίπερο για να τα φάμε. Μασουλώντας το μεζέ οι άντρες, πίνοντας και καμιά γουλιά κρασί, άρχιζαν το κόψιμο του ζώου σε κομμάτια. Τα πειράγματα και τα αστεία, έδιναν και έπαιρναν. Έφτανε το βράδυ και έβρισκε τους άντρες μεθυσμένους να τραγουδάνε και τις γυναίκες να τηγανίζουν τα συκώτια που είχαν απομείνει, να τηγανίζουν και μεγάλα κομμάτια κρέατος που μέσα είχαν μπήξει σκόρδο και αλατοπίπερο. Μετά έλιωναν το λίπος του γουρουνιού και μέσα εκεί έχωναν τα τηγανισμένα μέρη του ζώου κι έτσι μπορούσαν να συντηρηθούν όλο το χειμώνα. Εμείς τα παιδιά αναλαμβάναμε να μοιράσουμε πιάτα με κομμάτια από κρέας και κυρίως τα κόκκαλα του ζώου σε όλα τα σπίτια του χωριού για να φτιάξουν μια σούπα. Το ίδιο έκαναν και οι συγχωριανοί μας όταν έσφαζαν το δικό τους γουρούνι. Επίσης βοηθούσαμε να κοπεί ένα μεγάλο μέρος του ψαχνού μαζί με λίγο λίπος σε μικρά κομματάκια. Τα ρίχναμε σε μεγάλη πήλινη λεκάνη και η μάνα μου τα ζύμωνε με μπόλικο ξύδι, θρούμπι, κανέλλα και αλατοπίπερο. Αυτά τα φυσικά συντηρητικά δεν επέτρεπαν στο κρέας να χαλάσει. Το άφηνε να το πιάσει το ξύδι για τα καλά για μια μέρα και μετά οι γυναίκες γέμιζαν τα καλοπλυμένα έντερα του χοίρου. Μετά τα κρεμούσαν στον ήλιο δυο-τρεις μέρες. Εμείς προσέχαμε μην πάει καμιά γάτα και αρπάξει κανένα λουκάνικο . Αφού στέγνωναν, τα έκοβε η μάνα μου κομμάτια τα περνούσε ελαφρά από το τηγάνι και τα έχωνε σε λιωμένο λίπος μέσα σε κιούπι. Το λουκάνικο με πατάτες τηγανητές και αυγά ήταν ένα εύκολο κολατσιό. Το ξύδι το θρούμπι, η κανέλλα και το αλατοπίπερο, εκτός από τη νοστιμιά που προσδίδουν στο σαντορινιό λουκάνικο, το συντηρούν κιόλας. Οι πα-

Safe Voice ραδοσιακές συνταγές είναι απόσταγμα εμπειρίας από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας. Εκτός από συντηρητικά τα καρυκεύματα αυτά έχουν και άλλες ιδιότητες. Το θρούμπι είναι χωνευτικό, βοηθά στη γαστρική ατονία και τη νευρική δυσπεψία. Έχει και άλλες θεραπευτικές ιδιότητες. Στο λουκάνικο όμως το πρόσθεταν και γιατί διώχνει τις τοξίνες. Τίποτα δεν είναι τυχαίο στις παραδοσιακές συνταγές. Η κανέλλα βοηθά επίσης την πέψη ,εμποδίζει την δημιουργία αερίων και όπως και το θρούμπι καταπολεμά τα παράσιτα των εντέρων. Μαζί τρώγαμε συνήθως βρασμένα άγρια χόρτα που υπήρχαν άφθονα. Τα ραδίκια αποτοξινώνουν. Καθαρίζουν το συκώτι, βοηθούν σε προβλήματα της χολής, σε δυσπεψία, το διαβήτη κ.α. Άλλες φορές το λουκάνικο το τρώγαμε με κάπαρη που είναι κατά της αρτηριοσκλήρωσης, καθαρίζει τα νεφρά κλπ. Εμείς δεν τα ξέραμε όλα αυτά. Εμείς τρώγαμε το νόστιμο μεζέ χωρίς να γνωρίζουμε τη ρήση του Ιπποκράτη ότι η τροφή μας είναι το φάρμακό μας. Αυτό το

λουκάνικο είχε συντηρητικά που ωφελούν τη υγεία, αντί να την βλάπτουν. Ακούω στις διαφημίσεις να τονίζουν το: «Χωρίς συντηρητικά». Προφανώς εννοούν: «Χωρίς επιβλαβή συντηρητικά», γιατί συντηρητικό από συντηρητικό έχει διαφορά. Συντηρητικό ήταν το αλάτι που έβαζε η μάνα μου και πάστωνε τα ψάρια για να έχουμε να τρώμε όταν οι φουρτούνες δεν επέτρεπαν στους ψαράδες να πάνε για ψάρεμα. Συντηρητικό και το λάδι που έβαζε μέσα τις λιαστές ντομάτες ή το ξύδι που έβαζε στην κάπαρη, τις μελιτζάνες και τα έκανε τουρσί. Στις μέρες μας, πολλά από τα βιομηχανοποιημένα τρόφιμα που αγοράζουμε περιέχουν συντηρητικά και άλλα πρόσθετα τα οποία όχι μόνο δεν ωφελούν, αλλά αντιθέτως έχουν κατηγορηθεί ότι προκαλούν διάφορες ασθένειες όπως υπερκινητικότητα στα παιδιά, αλλεργίες, άσθμα, ερυθήματα. Αυτά τα «Ε..» είναι υποχρεωτικό να αναγράφονται στην ετικέτα του προϊόντος. Όμως, για παράδειγμα, ποιος διαβάζει την ετικέτα της τσί-

χλας, της καραμέλας, της σοκολάτας ή του παγωτού; Έχει υπολογιστεί ότι καταναλώνουμε μέσω των βιομηχανοποιημένων τροφίμων περίπου 4-5 κιλά συντηρητικά και πρόσθετα το χρόνο!!! Το έλεγα αυτό σε μια φίλη μου τις προάλλες και το κοριτσάκι της με ρώτησε με αφέλεια: «Δηλαδή, με τα πολλά συντηρητικά γινόμαστε συντηρητικοί ή συντηρημένοι;» Χαμογέλασα και για να μην το τρομάξω, δεν του είπα ότι χωρίς να το συνειδητοποιούμε, μπουκώνουμε τον οργανισμό μας με ουσίες που έχουν κατηγορηθεί ότι προκαλούν καρκίνο, αλτσχάιμερ, πάρκινσον, ιλίγγους, ταχυπαλμίες, έλκη του εντέρου και άλλες όχι και τόσο ευχάριστες καταστάσεις. Του είπα γενικώς ότι πρέπει να τρώει σπιτικά φαγητά, φρέσκα φρούτα, κανένα παστέλι για γλυκό και άλλα τέτοια. Τι να πω του παιδιού; Να του πω ότι το βιομηχανοποιημένο τρόφιμο το τρως και σε τρώει, που λένε; Για όσους δεν προσέχουν τι τρώνε, η τροφή τους δεν είναι φάρμακο, αλλά φαρμάκι!

SAFE 33

Safe Περιβάλλον / Γράφει η Joanna Evans- WDDTY

Πάρκινσον: Αιτία τα φυτοφάρμακα;

νόσος του Πάρκινσον είναι μια εκφυλιστική ασθένεια του εγκεφάλου. Αν και συνδέεται με τα γηρατειά, νέα στοιχεία έρχονται στο φως για να δείξουν ότι κοινοί ρυπαντές του περιβάλλοντος, όπως τα φυτοφάρμακα, μπορεί να συνεισφέρουν σημαντικά στην εμφάνισή της. Σύμφωνα με μια νέα έρευνα που μας έρχεται από τις ΗΠΑ, σε περίπτωση που ζείτε στην εξοχή, έχετε τέσσερεις φορές περισσότερες πιθανότητες να νοσήσετε από Πάρκινσον. Φαίνεται πως το πρόβλημα είναι τα φυτοφάρμακα. Ερευνητές από την Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, στο Λος Άντζελες, ανακάλυψαν ότι οι άνθρωποι που ζουν μέσα σε ακτίνα 500 μέτρων από κάποιο κομμάτι γης που έχει ψεκαστεί με φυτοφάρμακα έχουν πιθανότητες αυ34 SAFE

ξημένες κατά 75% να παρουσιάσουν τη νόσο κάποια στιγμή στη ζωή τους. Όσο για εκείνους που εκτέθηκαν κατά τη διάρκεια της παιδικής ή εφηβικής τους ηλικίας, ο κίνδυνος είναι ακόμα μεγαλύτερος. Τα ευρήματα αυτά, βασίζονται σε στοιχεία για πάνω από 700 μόνιμους κατοίκους της Κεντρικής Κοιλάδας της Καλιφόρνια, μιας από τις μεγαλύτερες καλλιεργήσιμες εκτάσεις της Αμερικής. Με τη βοήθεια ενός συστήματος, που βασίζεται σε γεωγραφικά στοιχεία σε συνδυασμό με χάρτες των καλλιεργημένων εκτάσεων καθώς και δεδομένα αναφοράς για τη χρήση φυτοφαρμάκων, οι ερευνητές υπολόγισαν τη συνολική έκθεση σε δύο φυτοφάρμακα ευρείας χρήσης— τα Maneb και Paraquat—από το 1974 έως το 1999.

Ανακάλυψαν ότι η έκθεση στο κάθε ένα από αυτά, σχετιζόταν άμεσα με το Πάρκινσον. Οι άνθρωποι που εκτίθονταν σε ένα συνδυασμό και των δύο και κυρίως αυτοί που βρίσκονταν σε νεαρή ηλικία, κινδύνευαν περισσότερο από όλους - σχεδόν τέσσερεις φορές περισσότερο από αυτούς που δεν εκτίθονταν καθόλου (Am J Epidimiol, 2009; 169: 919-26). Τα αποτελέσματα σοκάρουν, αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που τα φυτοφάρμακα συνδέονται με τη νόσο του Πάρκινσον. Στην πραγματικότητα, παρόλο που το Πάρκινσον είναι ασθένεια των γηρατειών, υπάρχουν πλέον πειστικά στοιχεία που στηρίζουν την άποψη ότι η έκθεση σε φυτοφάρμακα μπορεί να αποτελεί την κύρια αιτία. Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι δεν εμπλέκονται μόνο τα

Safe Περιβάλλον γεωργικά φυτοφάρμακα. Διάφορες μελέτες δείχνουν ότι ακόμα και τα διάφορα ζιζανιοκτόνα που χρησιμοποιούμε στα σπίτια και τους κήπους μας, μπορούν να αυξήσουν σε μεγάλο βαθμό τις πιθανότητες να εμφανίζουμε τη νόσο.

Δηλητηριώδη φυτοφάρμακα

Ίσως τα πιο σημαντικά στοιχεία να προέρχονται από μια μελέτη πάνω στα μέλη μιας οικογένειας, που διεξήχθη από ερευνητές του Ιατρικού Κέντρου του Πανεπιστημίου Ντιουκ και της Ιατρικής Σχολής Μίλερ του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι. Οι περισσότερες μελέτες που εξέταζαν τη σχέση μεταξύ της έκθεσης σε φυτοφάρμακα και της νόσου του Πάρκινσον, πραγματοποιήθηκαν σε άτομα που δε σχετίζονταν μεταξύ τους, αλλά αυτή η πολυκεντρική μελέτη εστίασε στη σχέση μεταξύ ατόμων της ίδιας οικογένειας— μια ιδέα που καταρρίπτει εν μέρει την άποψη ότι κάποιοι παράγοντες που δε λήφθηκαν υπόψη θα μπορούσαν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα. Με τη βοήθεια τηλεφωνικών συνεντεύξεων, οι ερευνητές έκαναν ερωτήσεις σχετικά με τη χρήση φυτοφαρμάκων σε 310 άτομα με Πάρκινσον και έπειτα σύγκριναν τις απαντήσεις τους με εκείνες των 296 συγγενών τους και κάποιων άλλων σχετιζόμενων υποκειμένων ελέγχου, που δε είχαν τη νόσο. Βρήκαν ότι τα άτομα με Πάρκινσον ανέφεραν πιο συχνά τη χρήση φυτοφαρμάκων— είτε στο σπίτι, είτε στη δουλειά— σε σχέση με τους υγιείς συγγενείς τους. Γενικότερα, ο κίνδυνος αυξήθηκε κατά 60%, αλλά διέφερε σε βαθμό, ανάλογα με τη συχνότητα χρήσης του φυτοφαρμάκου και τη διάρκεια έκθεσης σε αυτό. Εκείνοι με τη μεγαλύτερη έκθεση, διέτρεχαν και τον υψηλότερο κίνδυνο, αλλά ακόμα και αυτοί, που ανήκαν στην κατηγορία χαμηλής έκθεσης είχαν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν Πάρκινσον. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι η χρήση προστατευτικού εξοπλισμού κατά τη διάρκεια του ψεκασμού δεν

είχε κανένα αποτέλεσμα (BMC Neurol, 2008; 8:6). Μια άλλη αμερικανική μελέτη ανέφερε παρόμοια ευρήματα. Ερευνητές του Επιστημονικού Κέντρου Υγείας του Πανεπιστημίου του Τέξας εξέτασαν την έκθεση σε ζιζανιοκτόνα ενός πληθυσμού στο ανατολικό Τέξας και ανακάλυψαν ότι οποιαδήποτε μορφή έκθεσης σχετιζόταν άμεσα με το Πάρκινσον. Παρόλα αυτά, η ομάδα ασχολήθηκε και με την οικιακή χρήση των φυτοφαρμάκων. Βρήκαν ότι εκείνοι που χρησιμοποιούσαν ροτενόνη ή άλλα φυτοφάρμακα στους κήπους τους, είχαν 10 φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν Πάρκινσον (J Agromedicine, 2008; 13: 37-48).

Τα ευρήματά τους ενισχύονται και από προηγούμενα στοιχεία που συνδέουν τα οικιακά φυτοφάρμακα με το Πάρκινσον. Ο Λόρενς Νέλσον και οι συνάδελφοί του στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ της Καλιφόρνια, ανέφεραν πριν από σχεδόν μια δεκαετία ότι η χρήση εντομοκτόνων και φυτοκτόνων στο σπίτι ή τον κήπο, μπορεί να διπλασιάσει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου (Lancet, 2000; 355:1701; http://news.bbc.co.uk/2/hi/ health/738020.stm). Η μελέτη τους περιλάμβανε περισσότερα από 1000 άτομα και ήταν η πρώτη που έδειξε ότι δεν κινδυνεύουν από Πάρκινσον μόνο εκείνοι που δουλεύουν με φυτοφάρμακα.

Στοιχεία από το ζωικό βασίλειο

Οι μελέτες αυτές, που πραγματοποιούνται σε ανθρώπους, αποτελούν

μόνο ένα μικρό δείγμα από τον πλούτο στοιχείων που συνδέουν τα φυτοφάρμακα με αυτή τη νευροεκφυλιστική διαταραχή. Μάλιστα, μια αναφορά του 2006, που διεξήγαγαν βρετανοί επιστήμονες, εντόπισε ένα σύνολο 40 μελετών που επικεντρώνονταν στη σχέση Πάρκινσον-φυτοφαρμάκων. Αυτές οι μελέτες προέρχονταν από ολόκληρο τον κόσμο και συνεχώς παρουσίαζαν τα φυτοφάρμακα ως σημαντικό παράγοντα κινδύνου για εμφάνιση Πάρκινσον (Environ Health Perspect, 2006; 114:156-64). Πέρα από τα στοιχεία που αφορούν τους ανθρώπους, υπάρχει επίσης και μια μεγάλη σειρά εργαστηριακών δεδομένων και στοιχείων που αφορούν ζώα και υποδεικνύουν ότι τα φυτοφάρμακα έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν τη νόσο αυτή. Αντικατοπτρίζοντας τα αποτελέσματα της πρόσφατης μελέτης του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, τόσο το maneb όσο και το paraquat, βρέθηκε ότι προκαλούν τοξικές επιδράσεις παρόμοιες με το Πάρκινσον στα ποντίκια (Eur J Neurosci, 2003; 18: 589600). Όπως παρατηρήθηκε στους ανθρώπους, η έκθεση και στα δύο αυτά φυτοφάρμακα μαζί, έχει μεγαλύτερη νευροτοξική επίδραση απ’ ότι στο καθένα ξεχωριστά (Environ Health Perspect, 2006; 114: 156-64). Επίσης, η χρονική διάρκεια της έκθεσης φαίνεται να είναι σημαντική. Μια μελέτη δεν σημείωσε καμιά άμεση αλλαγή σε ποντίκια που εκτέθηκαν είτε στο ένα, είτε στο άλλο από τα παραπάνω φυτοφάρμακα, όταν ήταν ακόμα μικρά. Παρόλα αυτά, όταν επανεκτέθηκαν στα φυτοφάρμακα, ως ενήλικες πλέον, ανέπτυξαν μόνιμη και προοδευτική απώλεια εγκεφαλικών κυττάρων, παρόμοια με εκείνη του Πάρκινσον. Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η αυξανόμενη έκθεση σε νευροτοξικές ουσίες, όπως είναι τα φυτοφάρμακα, μπορεί να πυροδοτεί τη δημιουργία νευροεκφυλιστικών διαταραχών, ακόμα και να τροποποιεί την κανονική διαδικασία γήρανσης (Neurotoxicology, 2002; 23: 621-33). SAFE 35

Safe Περιβάλλον Άλλα φυτοφάρμακα, συμπεριλαμβανομένης της ροτενόνης— ενός φυτοφαρμάκου φυσικής προέλευσης που χρησιμοποιείται ευρέως στην κηπουρική— έχει επίσης εμφανίσει νευροτοξική δράση που θα μπορούσε να παίξει κάποιο ρόλο στην εμφάνιση Πάρκινσον. Έχουν προταθεί διάφοροι αληθοφανείς βιολογικοί μηχανισμοί, αν και πρωταρχικά φαίνεται ότι τα φυτοφάρμακα μπορούν να προκαλέσουν επιλεκτική εκφύλιση των ντοπαμινεργικών νευρώνων της μέλαινας ουσίας (σκουρόχρωμη γκρίζα ουσία) στο μέσο του εγκεφάλου, ένα χαρακτηριστικό σημάδι της νόσου του Πάρκινσον (Environ Health Perspect, 2006; 114: 156-64; Nippon Yakurigaku Zasshi, 2002; 119: 15-20; Nature Neuroscience, 2000; 3: 1301-6). Αν και τέτοια εργαστηριακά δεδομένα μπορεί να μην αφορούν τους ανθρώπους, σε συνδυασμό με τις πολυάριθμες μελέτες που συνδέουν την έκθεση των ανθρώπων σε φυτοφάρμακα με

36 SAFE

το Πάρκινσον, υποδεικνύει ότι η αποφυγή τέτοιων τοξικών χημικών ουσιών μπορεί να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην παρεμπόδιση του Πάρκινσον— και πιθανότατα και σε άλλες νευροεκφυλιστικές διαταραχές.

Και άλλα χημικά είναι ένοχα

Η ιστορία μας όμως δεν τελειώνει εκεί. Εκτός από τα φυτοφάρμακα, μια σειρά άλλων ρυπαντών του περιβάλλοντος φαίνεται επίσης να σχετίζεται με την εμφάνιση του Πάρκινσον. Τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCBs), για παράδειγμα, είναι οργανικές ενώσεις, φτιαγμένες από τον άνθρωπο, που παλιότερα —και σε ευρεία κλίμακα— χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή ηλεκτρικού και υδραυλικού εξοπλισμού. Έχουν συνδεθεί με τη νόσο του Πάρκινσον σε δύο μελέτες για εργαζόμενους, που έρχονται από τις ΗΠΑ και δείχνουν ότι οι γυναίκες εργαζόμενες που εκτίθονταν σε αυτά, είχαν περίπου δύο με τρεις φορές περισσότερες πιθανότη-

τες να πεθάνουν από Πάρκινσον, συγκριτικά με τον υπόλοιπο πληθυσμό (Environ Health, 2006; 5: 13; Epidemiology, 2006; 17: 8-13). Επιπλέον, όσον αφορά τα φυτοφάρμακα, υπάρχουν επίσης πολλά στοιχεία και από τα ζώα αλλά και από εργαστηριακές δοκιμές, που ενισχύουν την άποψη αυτή. Φαίνεται πως ακόμα και χαμηλά επίπεδα έκθεσης σε PCB—όπως συμβαίνει με τον απλό κόσμο— μπορούν να διαταράξουν την κανονική λειτουργία των κυττάρων ντοπαμίνης του εγκεφάλου, κάτι το οποίο, σταδιακά, θα οδηγήσει σε Πάρκινσον (Toxicol Sci, 2006; 92: 4909). Εκτός από τα PCB, βαρέα μέταλλα, όπως ο μόλυβδος και το μαγγάνιο έχουν επίσης συσχετιστεί με το Πάρκινσον (Environ Health Perspect, 2006; 114: 1872-6). Σε μια μελέτη, εκείνοι με τη μεγαλύτερη έκθεση σε μόλυβδο κατά τη διάρκεια της ζωής τους, είχαν τις διπλάσιες πιθανότητες να παρουσιάσουν Πάρκινσον από τους υπό-

Safe Περιβάλλον λοιπους. Σε μια άλλη μελέτη, εργάτες με μακροχρόνια έκθεση σε μαγγάνιο, παρουσίασαν διάφορα σημάδια εκφύλισης των εγκεφαλικών κυττάρων, όπως φάνηκε σε μια σειρά τεστ για την εγκεφαλική λειτουργία (Environ Res, 1994; 64: 151-80). Άλλα μέταλλα, όπως το αλουμίνιο, ο υδράργυρος, ο χαλκός και ο σίδηρος, επίσης συνδέονται με το Πάρκινσον. Είναι πολύ πιθανό ότι, όπως τα φυτοφάρμακα, έτσι και τα βαρέα μέταλλα μπορούν να προκαλέσουν μόνιμες νευροτοξικές επιδράσεις που είναι πιθανό να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη της νόσου.

Γονίδια ή περιβάλλον;

Όλα αυτά τα στοιχεία μαζί, υπογραμμίζουν το σπουδαίο ρόλο που παίζει το περιβάλλον για τις νευρολογικές διαταραχές όπως είναι το Πάρκινσον. Οι ειδικοί, τώρα εκτιμούν ότι τα γονίδια από μόνα τους είναι υπεύθυνα για λιγότερο από το 10% των περιπτώσεων Πάρκινσον— και ακόμα και εκεί είναι πιθανό να σχετίζονται κάποιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες (Environ Health Perspect, 2009; 117: 117-21). Το πιο πιθανό σενάριο για τη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων Πάρκινσον είναι ότι περιβαλλοντικοί παράγοντες αλληλεπιδρούν με τη γενετική σύνθεση ενός ατόμου και έτσι εμφανίζεται το Πάρκινσον. Απαιτείται περισσότερη έρευνα για να διαπιστώσουμε τον ακριβή τρόπο με τον οποίο γίνεται όλο αυτό, αλλά είναι πιθανό ότι η έκθεση σε κάποια συγκεκριμένα περιβαλλοντικά τοξικά, όπως είναι τα φυτοφάρμακα— και κυρίως σε νεαρή ηλικία— παίζει σημαντικό και καθόλου ευνοϊκό για την υγεία ρόλο. Τελικά, όλα αυτά μας δείχνουν ότι το Πάρκινσον δεν είναι απλά μια ασθένεια των γηρατειών. Καθώς είναι μια περίπτωση με πολλές συνθήκες, είναι πιθανό ότι το Πάρκινσον, καθώς και άλλου είδους άνοιες θα μπορούσαν να εμποδιστούν καθαρίζοντας τον περιβάλλοντα χώρο μας και ζώντας στις λιγότερο, κατά το δυνατό, τοξικές συνθήκες.

Εμποδίστε το Πάρκινσον • Αποφεύγετε τα ζιζανιοκτόνα. Προτιμείστε κάποιες μεθόδους προφύλαξης από τα ζιζάνια ή εναλλακτικές μη-τοξικές λύσεις αντί για τα δηλητηριώδη ζιζανιοκτόνα. Για παράδειγμα μπορείτε να φτιάξετε ένα εντομοκτόνο σπρέι για όλες τις χρήσεις, αναμειγνύοντας μια σκελίδα σκόρδου, ένα κρεμμύδι, μια κουταλιά πιπέρι καγιέν και 4 φλιτζάνια νερό. Περνάτε το μίγμα από ένα φίλτρο του καφέ, έπειτα προσθέτετε μια κουταλιά υγρό σαπούνι και το βάζετε σε ένα μπουκάλι για σπρέι. • Περιορίστε την κατανάλωση λιπαρού κρέατος και ψαριών, τα οποία αποτελούν κύριες πηγές βαρέων μετάλλων και PCB. • Άσκηση. Μια αμερικανική μελέτη μεγάλης κλίμακας ανέφερε ότι τα υψηλά επίπεδα μέτριας-γρήγορης άσκησης— όπως το τρέξιμο, η ποδηλασία ή η αεροβική— σχετίζονταν με την ύπαρξη μικρότερου κινδύνου για εμφάνιση Πάρκινσον (Mov Disord, 2008; 23: 69-74). • Διατήρηση σωστού βάρους. Τα στοιχεία δείχνουν ότι άνθρωποι με μεγαλύτερο δείκτη μάζας σώματος, διατρέχουν και μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης Πάρκινσον (Neurology, 2006; 67: 1955-9). • Πίνετε τσάι. Στοιχεία για ανθρώπους και ζώα δείχνουν ότι η κατανάλωση τσαγιού μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης μιας σειράς νευρολογικών διαταραχών, συμπεριλαμβανομένου του Πάρκινσον, του Αλτσχάιμερ και άλλων μορφών άνοιας (CNS Neurosci Ther, 2008; 14: 352-65). • Περιορίστε την κατανάλωση γαλακτοκομικών. Η αυξημένη κατανάλωση γαλακτοκομικών σχεδόν διπλασίασε τον κίνδυνο εμφάνισης Πάρκινσον, ιδίως στους άνδρες (Ann Neurol, 2002; 52: 793-

801). Μια άλλη μελέτη ανέφερε παρόμοια αποτελέσματα και ανακάλυψε ότι και για στις γυναίκες ο κίνδυνος αυξάνεται ελαφρά (Am J Epidimiol, 2007; 165: 998-1006). • Χρησιμοποιείτε συμπληρώματα. Διάφορα θρεπτικά συστατικά φαίνεται να έχουν προστατευτικό ρόλο απέναντι στο Πάρκινσον, συμπεριλαμβανομένων των βιταμινών Ε και Β6 καθώς επίσης και του συνένζυμου Q10 (Lancet Neurol, 2005; 4: 362-5; Neurology, 2006; 67: 315-8; Nervenartz, 2007; 78: 137882). Συστήνεται προς όλες τις ομάδες υψηλού κινδύνου να λαμβάνουν ένα πολλαπλό αντιοξειδωτικό συμπλήρωμα— το οποίο δε θα πρέπει να περιέχει σίδηρο, χαλκό ή μαγγάνιο σε καμία περίπτωση. Στις ομάδες υψηλού κινδύνου ανήκουν τα άτομα άνω των 65 ετών, όσοι που έχουν υποστεί κάποιο εγκεφαλικό τραύμα, όσοι έχουν εκτεθεί σε υψηλά επίπεδα εντομοκτόνων ή φυτοκτόνων και όσοι έχουν τη νόσο του Πάρκινσον στο οικογενειακό τους ιστορικό (J Am Coll Nutr, 1999; 18: 413-23). SAFE 37

Safe Διατροφή / Γράφει ο Βασίλης Φραντζολάς, Food Policy M.Sc, Εκπρόσωπος Δικτύου Καταναλωτών NutriSOS

Τα Ελληνικά γιαούρτια: Πόσο “ζωντανά” είναι;

ο γιαούρτι μπορούμε να πούμε ότι είναι το πρώτο “λειτουργικό” τρόφιμο, όπως ονομάζουμε σήμερα τα τρόφιμα στα οποία αποδίδονται ειδικές ιδιότητες που ωφελούν την υγεία. Παρόλο που το γιαούρτι αναφέρεται ήδη από τον Ηρόδοτο και τον Γαληνό, έγινε στη Δύση ευρύτερα γνωστό από τον Ρώσο βιολόγο E. Metchnikov ο οποίος το 1908 έγραψε στο βιβλίο του “Η παράταση της ζωής” ότι η μακροζωία που παρατήρησε στους κατοίκους αυτών των περιοχών στα ρωσικά βουνά οφείλεται στο γιαούρτι που συστηματικά παρασκεύαζαν και κατανάλωναν. Τι αποκαλούμε όμως σήμερα “γιαούρτι”; Σύμφωνα με το πρότυπο ταυτότητας όπως έχει καθοριστεί από την Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), ονομάζονται τα γαλακτοκομικά προϊόντα που παρασκευάζονται 38 SAFE

από την καλλιέργεια βακτηρίων σε γάλα ή κρέμα ή αποβουτυρωμένο γάλα τα οποία περιέχουν οπωσδήποτε δύο συγκεκριμένα είδη βακτηρίων, τα Lactobacillus bulgaricus και Streptococcus thermophilus. Εκτός όμως από αυτά τα δύο συγκεκριμένα βακτήρια υπάρχουν και άλλα βακτήρια τα οποία εφόσον κρίνονται ασφαλή και κατάλληλα μπορεί και αυτά να προστεθούν από τον παρασκευαστή στα γιαούρτια που παρασκευάζει. Ο αριθμός των ενεργών βακτηρίων που υπάρχουν στο γιαούρτι όταν ολοκληρωθεί η παρασκευή του, είναι ίσως η σημαντικότερη παράμετρος που χαρακτηρίζει την ποιότητα ενός γιαουρτιού. Διεθνώς έχει επικρατήσει σαν ελάχιστος αποδεκτός αριθμός βακτηρίων το όριο των 100 εκατομμυρίων ανά γραμμάριο που έχει θέσει στην Αμερική η National Yogurt Association,

ενώ συνήθως ο αριθμός αυτός είναι μεγαλύτερος και κυμαίνεται μεταξύ 100 και 1.000 εκατομμυρίων (ένα δισεκατομμύριο) ανά γραμμάριο. Μόνο στην περίπτωση αυτή το γιαούρτι μπορεί να ισχυρίζεται στη συσκευασία του ότι περιέχει “ενεργά και ζωντανά βακτήρια”, κάτι βέβαια που ενδιαφέρει τον καταναλωτή εφόσον χαρακτηρίζει την ποιότητά του. Γιατί όμως ενδιαφέρει να είναι μεγάλος ο αριθμός των ζωντανών βακτηρίων; Το στομάχι είναι η πρώτη γραμμή άμυνας του οργανισμού κατά των πιθανών νοσογόνων οργανισμών. Τα υγρά του στομάχου με την υψηλή οξύτητα (χαμηλό pH) που τα χαρακτηρίζει δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου τα ξένα βακτήρια που μπαίνουν στον οργανισμό δεν μπορούν να παραμείνουν ενεργά μεταφερόμενα στη συνέχεια στο έντερο. Εάν αυτό δεν ήταν έτσι, θα είμασταν άρρωστοι πολύ πιο συχνά. Βεβαίως το στομάχι δεν μπορεί να διακρίνει τα φιλικά (π.χ. τα προερχόμενα από το γιαούρτι) από τα μη φιλικά (νοσογόνα) βακτήρια και έτσι από τα βακτήρια του γιαουρτιού ένα μικρό ποσοστό επιβιώνουν και διέρχονται το στομάχι. Έτσι, όσο περισσότερα ζωντανά βακτήρια υπάρχουν στο γιαούρτι τόσο περισσότερα επιβιώνουν και φθάνουν μέχρι το έντερο, συμβάλλοντας με την παρουσία και παραμονή τους στην καλύτερη υγεία του οργανισμού. Δεν πρέπει να παραλείψουμε να αναφέρουμε ότι το γιαούρτι όπως και το τυρί είναι δύο γαλακτοκομικά προϊόντα τα οποία μπορούν να καταναλωθούν από άτομα τα οποία έχουν δυσανεξία στην λακτόζη καθ΄ όσον τα βακτήριά τους διασπούν αμέσως τα ενζυμα της λακτάσης βοηθώντας στην χωρίς προβλήματα αφομοίωσή τους από τον οργανισμό. Ευεργετικές ιδιότητες του γιαουρτιού 1. Προβιοτική δράση. Είναι η ευεργετική παραμονή και δράση των ωφέλιμων βακτηρίων στον εντερικό σωλήνα, μεταβάλλοντας και ενισχύοντας την εντερική μικροβιακή χλωρί-

Επικοινωνία με το συντάκτη του άρθρου: nutrisos@gmail.com

Αποτελέσματα μετρήσεων

Streptococcus thermophilus και Lactobacillus bulgaricus

δα συμβάλλοντας στην ανοσολογική προστασία. 2. Αντικαρκινική δράση. Όσον αφορά την αντι-μεταλλαξιακή (αντικαρκινική δράση) του γιαουρτιού, αυτή οφείλεται στα προϊόντα του μεταβολισμού κατά τη διαδικασία της ζύμωσης των Streptococcus thermophilus και Lactobacillus bulgaricus και την επακόλουθη παραγωγή αμινοξέων από την καζεΐνη του γιαουρτιού. Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση καρκινογόνων ίσως να παίζει και η παραγωγή αντιοξειδωτικών κατά τη διάρκεια των γαλακτικών καλλιεργειών που λαμβάνουν χώρα κατά την διαδικασία της ζύμωσης μέχρι να παραχθεί το γιαούρτι. (Antimutagenic Activity of Milk Fermented by Streptococcus thermophilus and Lactobacillus bulgaricus, A.R. Bodana and D. R. Rαο Alabama,A&M University, 1992). Ειδικότερα για τον καρκίνο του στήθους σε μελέτη στην Ολλανδία το 1989 με τίτλο “Consumption of Fermented Milk Products and Breast Cancer: A Case-Control Study in the Netherlands” των Pieter van’t Veer et al, 1989 καταγράφηκε σημαντική μείωση περιστατικών καρκίνου του στήθους σε όσες γυναίκες κατανάλωναν συστηματικά τουλάχιστον 250 γραμμάρια γιαούρτι καθημερινά. 3. Μείωση της Χοληστερίνης. Πάρα

πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση γιαουρτιού συμβάλλει και στην πτώση της ολικής αλλά και στην άνοδο της καλής χοληστερίνης (αυτή είναι μία ιδιότητα του γιαουρτιού η οποία δεν είναι ευρύτερα γνωστή για ευνόητους λόγους). Η μελέτη των Kiessling G, Schneider J, Jahreis G. με τίτλο “Long-term consumption of fermented dairy products over 6 months increases HDL cholesterol” (Journal Εur J Clin Nutr. 2002 Sep;56(9):843-9) από το Friedrich Schiller University, Institute of Nutritional Science, Jena, Germany κατέγραψε σημαντική βελτίωση του αθηρωματικού δείκτη γυναικών κατά 23% μετά από κατανάλωση ζωντανού γιαουρτιού επί 21 εβδομάδες. O μηχανισμός που οδηγεί τελικά στην μείωση της χοληστερίνης βασίζεται στην δέσμευση χολικών υγρών από τις καλλιέργειες των δύο βασικών βακτηρίων του γιαουρτιού οδηγώντας τα σε έξοδο από τον οργανισμό. Μέτρηση 20 ελληνικών γιαουρτιών Όπως έχει ήδη ανακοινωθεί από το 5ο τεύχος, έρευνες που διεξάγονται σχετικά με την ποιότητα των τροφίμων από το “Δίκτυο Ενημέρωσης Καταναλωτών για την Διατροφή και την Υγεία NutriSOS” θα δημοσιεύονται στο SAFE προσφέροντας στους αναγνώ-

1. ΝΟΥΝΟΥ CLASSIC 5.600.000.000 2. ΔΕΛΤΑ LACTIVA ΑΓΕΛΑΔΟΣ 2% 3.400.000.000 3. ΝΟΥΝΟΥ WHITE 2% 1.300.000.000 4. ΟΛΥΜΠΟΣ ΠΝΟΗ 2% ΜΕ ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΑ 900.000.000 5. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΠΟ ΠΡΟΒΕΙΟ ΓΑΛΑ 840.000.000 6. ΝΑTURAL ΔΕΛΤΑ 680.000.000 7. ΟΛΥΜΠΟΣ ΑΓΕΛΑΔΟΣ 620.000.000 8. ΚΡΙ-ΚΡΙ ΣΕΡΡΩΝ ΓΙΑΟΥΡΤΙ ΑΓΕΛΑΔΟΣ 2% 570.000.000 9. ΜΕΒΓΑΛ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΑΓΕΛΑΔΟΣ 530.000.000 10. ΦΑΓΕ ΤΟTAL 520.000.000 11. BAΡΣΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΑΓΕΛΑΔΟΣ 460.000.000 12. ΣΤΑΜΟΥ ΓΙΑΟΥΡΤΙ ΑΓΕΛΆΔΟΣ 370.000.000 13. ΦΑΡΜΑ ΚΟΥΚΑΚΗ ΑΓΕΛΑΔΟΣ 350.000.000 14. ΒΑΡΣΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΠΡΟΒΕΙΟ 350.000.000 15. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΓΕΛΑΔΟΣ 3,5% 240.000.000 16. ACTIVIA DANONE 190.000.000 17. ΦΑΓΕ ΑΓΕΛΑΔΙΤΣΑ 160.000.000 18. Γ. ΒΑΛΚΑΝΙΩΤΗΣ ΠΡΟΒΕΙΟ 52.000.000 19. Η ΣΤΑΝΗ ΤΣΑΚΑΛΙΚΑΣ 36.000.000 20. ΕΡΙΦΙ 21.000.000

Safe Διατροφή στες του περιοδικού τη δυνατότητα να αξιολογούν καλύτερα τρόφιμα καθημερινής χρήσης. Σε αυτό το τεύχος δημοσιεύουμε τα αποτελέσματα των μετρήσεων που αφορούν τούς μύκητες των γιαουρτιών, Streptococcus thermophilus και Lactobacillus bulgaricus. Όλα τα γιαούρτια αγοράστηκαν από το supermarket Θανόπουλος στον σταθμό του τραίνου της Κηφισιάς στις 8/10/2009 και αφού επανατοποθετήθηκαν προσεκτικά σε αριθμημένα όμοια μικρά πλαστικά κύπελλα (για να τηρηθεί η ανωνυμία), μεταφέρθηκαν την ίδια μέρα συντηρημένα σε φορητό ψυγείο στο πιστοποιημένο εργαστήριο Sky-Lab Med στο Χαλάνδρι, όπου και παρέμειναν για καλλιέργεια των βακτηρίων μέχρι τις 15/10/2009. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων παραδόθηκαν στις 19/10/2009 στον Βασ. Φραντζολά, εκπρόσωπο του Δικτύου Καταναλωτών NutriSOS. Από τα αποτελέσματα που φαίνονται αναλυτικά στον Πίνακα είναι προφανές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των γιαουρτιών που εξετάστηκαν έχουν πολύ ικανοποιητικό αριθμό (μεγαλύτερο των 100.000.000/γραμμ μέχρι και 5,6 δισεκατομμύρια/γραμμ ) από τους δύο κύριους μύκητες Streptococcus thermophilus και Lactobacillus bulgaricus που θεωρούνται ότι είναι και οι πλέον επωφελείς για την υγεία. Τα δύο πρώτα γιαούρτια ξεχωρίζουν από όλα τα υπόλοιπα, με το NOYNOY CLASSIC να παίρνει με διαφορά τον τίτλο του καλύτερου γιαουρτιού από απόψεως αριθμού των δύο βασικών μυκήτων. Τα τρία τελευταία γιαούρτια φαίνεται ότι θα πρέπει να ενισχύσουν σημαντικά τους μύκητές τους καθόσον δεν πληρούν ούτε το ελάχιστο όριο των 100 εκατομμυρίων ανά γραμμάριο. Τέλος, πρέπει να διευκρινισθεί ότι οι μετρήσεις που έγιναν αφορούσαν αποκλειστικά τους δύο αυτούς βασικούς τύπους μυκήτων χωρίς να αποκλείεται να συνυπάρχουν και άλλοι εξειδικευμένοι μύκητες κυρίως στα γιαούρτια που έχουν ενισχυμένη προβιοτική δράση (π.χ. ACTIVIA DANONE). SAFE 39

Safe Product Report

Υποκατάστατα γάλακτος:

Safe Report: Δ

εν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που το γάλα θεωρήθηκε μια υγιεινή διατροφή και η καλύτερη πηγή ασβεστίου – υποστηρίζοντας ότι όσο περισσότερο έπινες, τόσο δυνατότερα δόντια και οστά είχες. Όμως σήμερα, γνωρίζουμε ότι ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων μπορεί να αποδοθεί στο γάλα και στα γαλακτοκομικά προϊόντα και, για πολλούς, η εξάλειψη ή ο περιορισμός των γαλακτοκομικών προϊόντων στη διατροφή μπορεί να είναι υγιεινή συνήθεια, με την προϋπόθεση ότι καταναλώνεται ακόμη η επαρκής ποσότητα ασβεστίου. Υπάρχουν δύο μεγάλα προβλήματα που συνδέονται με το γάλα - η δυσανεξία στη λακτόζη και η αλλεργία στο γάλα. Είναι σημαντικό να προσδιορίσετε σε ποια κατηγορία ανήκετε. Δυσανεξία στη λακτόζη Η λακτάση μεταβολίζει τη λακτόζη (σάκχαρο του γάλακτος) στο λεπτό 40 SAFE

E F A

UCT

Είναι ίδιας αξίας σε καθημερινή χρήση;

RE PO

Το SAFE συνεχίζει την ενότητα για την έρευνα και τη δοκιμή προϊόντων. Σε αυτό το τεύχος επιλέξαμε να δοκιμάσουμε 5 υποκατάστατα γάλακτος. έντερο, αλλά, σε ανθρώπους που δεν παράγουν το ένζυμο, η λακτόζη εισέρχεται αχώνευτη στο παχύ έντερο, όπου η ζύμωση από τα βακτήρια σε οργανικά οξέα και φυσικό αέριο, προκαλούν φούσκωμα, κράμπες και διάρροια. Για τη διάγνωση της δυσανεξίας στη λακτόζη, το άτομο παίρνει ένα μεγάλο μέρος της λακτόζης σε νερό και στη συνέχεια με την αναπνοή ελέγχεται η παρουσία υδρογόνου. Η δυσανεξία στη λακτόζη είναι πιο κοινή σε αυτούς της αφρικανικής ή ασιατικής καταγωγής, και σε άλλους μη-Ευρωπαίους. Μία μελέτη εκτιμά ότι το 79% των ιθαγενών Αμερικανών, το 75% των μαύρων, το 51% των Ισπανών και το 21% των Καυκάσιων έχουν αυτό το πρόβλημα. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι σε πολλούς είτε έγινε κακή διάγνωση είτε αυτο-διέγνωσαν το πρόβλημα, και μπορεί να φταίει τελικά το σύνδρομο ευερέθιστου

εντέρου ή άλλα πεπτικά προβλήματα. Όταν 30 άτομα που ανέφεραν σοβαρή δυσανεξία στη λακτόζη έλαβαν μέρος σε μία μελέτη, διαπιστώθηκε ότι συμπτώματα από το γαστρεντερικό τους δεν πρέπει τελικά να οφείλονταν σε δυσανεξία στη λακτόζη (Am J Clin Nutr, 1988; 48 [4 suppl]: 1079-159). Μερικά γαλακτοκομικά προϊόντα αφομοιώνονται πιο εύκολα από όσους έχουν πρόβλημα με τη λακτόζη. Το ελβετικό τυρί, η Μοτσαρέλα, το cheddar, το βούτυρο έχουν πολύ χαμηλότερη περιεκτικότητα σε λακτόζη από το γάλα. Εκείνοι που δεν είναι ιδιαίτερα ανεκτικοί πρέπει να εξετάζουν προσεκτικά τα συστατικά των επεξεργασμένων τροφίμων για να δουν αν έχει προστεθεί λακτόζη (μείγματα σε σκόνη, σάλτσες για σαλάτα, κέικ, μπισκότα, φάρμακα, και ακόμη και οι βιταμίνες και τα μέταλλα είναι κοινές πηγές).

Safe Product Report Για πολλούς η δυσανεξία στη λακτόζη είναι μια κατάσταση που χρειάζεται προσεκτική διαχείριση είτε μειώνοντας την ποσότητα του γάλακτος που καταναλώνεται ή κόβοντάς το με απόλυτο τρόπο. Εναλλακτικά, είναι διαθέσιμα από αξιόπιστους κατασκευαστές σταγόνες λακτάσης, κάψουλες και δισκία που μπορούν να ληφθούν με τα γαλακτοκομικά προϊόντα για να επιτρέψουν την πέψη της λακτόζης. Αλλεργία στο γάλα Το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι τα πιο πιθανά τρόφιμα για την πρόκληση αλλεργικών αντιδράσεων, αφού περίπου 20 ουσίες στο αγελαδινό γάλα είναι ανθρώπινα αλλεργιογόνα (Clin Ecol, 1985; 3: 50-4). Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι η κύρια πρωτεΐνη του γάλακτος, η καζεΐνη, είναι η κύρια αιτία των αλλεργιών στο γάλα (Allergy, 1996; 51: 412-6) Ακραία ευαισθησία στο γάλα αναπτύσσεται συνήθως όταν το αγελαδινό γάλα δοθεί σε ένα βρέφος (Allergy, 1990; 45: 587-96), το οποίο συνηγορεί επίσης υπέρ της άποψης ότι «το γάλα θηλασμού είναι καλύτερο». Συχνά υπάρχει οικογενειακό ιστορικό ατοπίας (JR Soc Med, 1997; 90 [Suppl 30]: 34-9), και άλλες καταστάσεις, όπως το αλλεργικό συνάχι και το έκζεμα. Στα περισσότερα βρέφη, η αλλεργία στο γάλα έχει φεύγει στην ηλικία των τριών ετών. Όμως, σε ορισμένα άτομα, μπορεί να οδηγήσει σε πιο σοβαρά συμπτώματα, ακόμη και στην παρεμπόδιση της σωστής ανάπτυξης του παιδιού. (Pediatr Allergy Immunol, 1994; 5 [5 Suppl]: 1-36). Τα παιδιά που τρέφονται με τυποποιημένο τεχνητό γάλα έχουν επτά φορές περισσότερες πιθανότητες να είναι αλλεργικά στο αγελαδινό (Lawrence R, Breastfeeding: A Guide for the Medical Profession, 4th edn. St Louis: Mosby, 1994), ενώ αυτά που θηλάζουν έχουν λιγότερες αλλεργίες τροφίμων ως την εφηβεία (Clin Pediatr, 1982; 21: 486-91). Αυτό συμβαίνει επειδή το μητρικό γάλα περνά αντισώματα από την μητέρα, και αυτό σημαίνει ότι το μωρό δεν είναι εκτεθειμένο σε

πιθανές αλλεργιογόνες ουσίες πριν το ανοσοποιητικό του σύστημα μπορεί να τις αντιμετωπίσει. Πήρατε ασβέστιο; Η συνιστώμενη ημερήσια δόση ασβεστίου είναι 600mg για ένα παιδί και 800mg για έναν ενήλικα (αν και αυτές είναι συντηρητικές δόσεις που προορίζονται απλώς για να αποφευχθεί η έλλειψη). Σε αυτούς που βασίζονται στα γαλακτοκομικά προϊόντα για το μεγαλύτερο μέρος του ασβεστίου τους, η εξαίρεσή τους μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη ασβεστίου, γι ‘αυτό είναι σκόπιμο να ληφθεί διατροφολογική ή ιατρική συμβουλή πριν από τη λήψη τέτοιων αποφάσεων. Τα υποκατάστατα γάλακτος δεν περιέχουν πάντα ασβέστιο και βιταμίνη D, που απαιτείται για την απορρόφηση του ασβεστίου. Αυτοί που πραγματικά δεν μπορούν να ανεχθούν το γάλα ίσως πρέπει να χρησιμοποιήσουν συμπληρώματα με ασβέστιο που περιέχει βιταμίνη D. Τα προϊόντα Το γάλα σόγιας και το γάλα ρυζιού είναι πλέον στα περισσότερα σούπερ μάρκετ, όμως άλλα υποκατάστατα γάλακτος που προέρχονται από φουντούκια, αμύγδαλα, ακόμα και από μπιζέλια είναι πιο πιθανό να βρείτε μόνο σε καταστήματα υγιεινών τροφών – βιολογικών προϊόντων. Από τεχνικής άποψης, τα γάλατα αυτά δεν είναι ακριβώς γάλατα, διότι δεν προέρχονται από άρμεγμα των ζώων. Επιλέξαμε τυπικά υποκατάστατα γάλακτος -χωρίς γαλακτοκομικά- από μία ευρεία γκάμα πηγών και ζητήσαμε από μέλη της ομάδας να τα χρησιμοποιήσουν όπως ακριβώς θα χρησιμοποιούσαν το γάλα. Τα προϊόντα κρίθηκαν με βάση τη συσκευασία και την παρουσίαση πληροφοριών, τα συστατικά, τη γεύση, την εμφάνιση και οσμή, και το αν θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο μαγείρεμα, σε ζεστά ροφήματα ή ποτά. Τέλος, ζητήθηκε να σημειώσουν οποιαδήποτε οφέλη για την υγεία από τη χρήση αυτών των προϊόντων. Οι απόψεις ποικίλλουν σε μεγάλο

βαθμό. Δύο μέλη της ομάδας εξέφρασαν τις ανησυχίες τους όσον αφορά την υπερκατανάλωση της σόγιας που έχει υποστεί ζύμωση και των πιθανών κινδύνων για την υγεία (όπως υπολειτουργικός θυρεοειδής και υπερβολικά πολλά φυτικά οιστρογόνα). Τα γάλατα από καρπούς φάνηκαν λιγότερο «ευέλικτα» από τα υπόλοιπα, ίσως λόγω της γλυκύτητάς τους και της έντονης γεύσης, αν και σε μερικούς άρεσαν για τα δημητριακά. Τα σχόλια κυμαίνονταν από “όμορφο” σε “εξαιρετικά επεξεργασμένο” και “αραιό και ωχρό ή γκρι“. Για τα οφέλη για την υγεία, υπήρχαν μόνο μία ή δύο θετικές απαντήσεις, αλλά αυτό μπορεί να οφείλεται στο σύντομο χρονικό διάστημα που χρησιμοποιήθηκε κάθε προϊόν. Τα περισσότερα προϊόντα σκόραραν λογικά όσον αφορά τη συσκευασία και τις πληροφορίες που αφορούσαν τα συστατικά. Οι δοκιμαστές ήταν εν γένει βέβαιοι για τα φυσικά συστατικά, αλλά υπήρχαν ερωτήσεις σχετικά με τα φυσικά «γλυκαντικά» που χρησιμοποιούνται, όπως τα agave syrup και μαλτοδεξτρίνη. Ένας γονέας, ωστόσο, προτείνει ότι οι μικρότερες συσκευασίες του γάλακτος από καρπούς θα μπορούσαν να είναι ένα καλό υποκατάστατο χυμού για το γεύμα των παιδιών στο σχολείο. Τα Οργανικά συστατικά και οι πιστοποιήσεις ενέπνευσαν εμπιστοσύνη. Σε σύγκριση με το πλήρες γάλα, τα περισσότερα από αυτά τα υποκατάστατα γάλακτος είχαν χαμηλότερη συνολική περιεκτικότητα σε λίπος, αν και μόνο το γάλα σόγιας είχε σημαντικά λιγότερες θερμίδες: 36/100mL έναντι 63/100mL. Όλα σχεδόν τα υποκατάστατα είχαν σημαντικά περισσότερους υδρογονάνθρακες/100mL από το πλήρες γάλα. Αν και σε κανένα προϊόν δεν αναφέρεται η περιεκτικότητα σε ασβέστιο στην ετικέτα - σε σύγκριση με το πλήρες γάλα, ωστόσο, πολλές από τις μάρκες που εξετάστηκαν έχουν προϊόντα εμπλουτισμένα με ασβέστιο. Όλα ήταν πολύ πιο ακριβά από το κανονικό βιολογικό γάλα. SAFE 41

Safe Product Report / Έρευνα αγοράς: Γεράσιμος Κατραμάδος

Alpro Soya Vanilla

Πληροφορίες: Leader A.E. (τηλ. 210-5580590) Τιμή: 2,90€ (1L) Το πακέτο γράφει ότι δεν περιέχει γενετικά τροποποιημένη σόγια. Στους μισούς από τους δοκιμαστές άρεσε σε πολλά διαφορετικά τρόφιμα και ποτά - τσάι, καφέ, δημητριακά, σάλτσες και μαγείρεμα - αλλά και άλλοι το περιέγραψαν ως «ήπιο», «φρέσκο» και «τεχνητό», και «μόνο αποδεκτό σε χυλό». Ανησυχίες σχετικά με τη σόγια που έχει υποστεί ζύμωση και τις πιθανές συνέπειες για την υγεία επηρέασαν δύο άτομα της ομάδας, λαμβάνοντας υπόψη ότι ένα είπε ότι βελτιώθηκε η καταρροή του, ενώ ένας άλλος είπε ότι τον έκανε να αισθάνεται ναυτία. Χωρίς συντηρητικά Χωρίς τεχνήτα χρώματα & αρώματα Χωρίς λακτόζη Κατάλληλο για χορτοφάγους Πιστοποιημένο βιολογικό προϊόν

EcoMil Almond

Πληροφορίες: Βιο-Υγεία Ε.Π.Ε. (τηλ. 210 2848522) Τιμή: 3,78€ (1L) Το αμύγδαλο είναι μια επίκτητη γεύση και είτε άρεσε στον δοκιμαστή είτε όχι. Ακόμη και μεταξύ εκείνων που το είχαν απολαύσει, υπήρχαν εκείνοι που πίστευαν ότι η γεύση ίσως να είναι πολύ δυνατή για να αποδεχθεί από τα παιδιά.

Χωρίς γλυκαντικές ουσίες Χωρίς γλουτένη Χωρίς λακτόζη Πιστοποιημένο βιολογικό προϊόν

Bio Rice Drink

Πληροφορίες: Φυσιοθεραπευτική (τηλ. 210 5155474) Τιμή: 2,92€ (1 L) Ορισμένοι το βρήκαν γλυκό αν και δεν περιέχονται γλυκαντικά. Δεν διαχωρίζεται στον καφέ ή το τσάι. Χωρίς πρόσθετα γλυκαντικά Χωρίς λακτόζη Πιστοποιημένο βιολογικό προϊόν

EcoMil Hazelnut

Πληροφορίες: Βιο-Υγεία Ε.Π.Ε. (τηλ. 210 2848522) Τιμή: 3,84€ (1 L) Οι γνώμες κυμαίνονται από “φρικτό στο τσάι”, “πολύ γλυκό”, “απαίσια γεύση και οσμή” και “υπερβολικά δυνατό για τον καφέ”, “καλό για τα γλυκά”, “υπέροχο σε κακάο”. Και πάλι, οι απόψεις αυτές φαίνεται ότι σε μεγάλο βαθμό εξαρτώνται από το αν στο δοκιμαστή άρεσε η γεύση του φουντουκιού ή όχι. Ένας δοκιμαστής πίστευε ότι είχε αυξημένη παραγωγή βλέννας. Γλυκαντικές ουσίες: σιρόπι αγάβης, μαλτοδεξτρίνη καλαμποκιού Χωρίς γλουτένη Χωρίς λακτόζη Πιστοποιημένο βιολογικό προϊόν

42 SAFE

Rice & Rice

Πληροφορίες: ΣΕΒΙΣΕ Α.Ε. (τηλ.: 8008003333) Τιμή: 2,92€ (1 L) Όπως και τα άλλα γάλατα ρυζιού, αυτό επαινέθηκε από μερικούς και αντιπαθήθηκε από άλλους. Ειδικότερα, ορισμένοι το βρήκαν πολύ γλυκό, αν και δεν περιέχονται γλυκαντικά. Έχει επικριθεί για γεύση όπως το ρύζι, ότι διαχωρίζεται στο τσάι και πήζει στα ζεστά ροφήματα και το μαγείρεμα. Για έναν δοκιμαστή όμως, είχε περιορίσει την παραγωγή βλέννας. Χωρίς γλυκαντικές ουσίες Χωρίς λακτόζη Χωρίς γλουτένη Πιστοποιημένο βιολογικό προϊόν

Απο την ομάδα του tvxs.gr Δημοσίευση στο tvxs στις 2/3/2010

Κατασκευάζοντας την κατάθλιψη: Η μυστική ιστορία μιας μοντέρνας ασθένειας

Φυσιοθεραπευτής και συγγραφέας Gary Greenberg διαπραγματεύεται στο νέο του βιβλίο με τίτλο «Manufacturing Depression: The Secret History of a Modern Disease», τη σύγχρονη ιστορία της κατάθλιψης ενώ θέτει ταυτόχρονα το ερώτημα για το αν η εν λόγω ασθένεια είναι κατασκευασμένη. Ο συγγραφέας στα πλαίσια της έρευνας για το βιβλίο του, έκανε διάφορα τεστ σε ειδικές κλινικές και διαπίστωσε πως τις περισσότερες φορές τα φάρμακα απέτυχαν να ξεπεράσουν τα placebos. Ο κ. Greenberg παραχώρησε συνέντευξη στο http://www.democracynow.org όπου μιλάει για το τελευταίο του βιβλίο. Δύο δεκαετίες μετά την διοχέτευση των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων στην αγορά, έχει γίνει στερεότυπη πλέον η άποψη πως η θλίψη μας είναι η ασθένεια της κατάθλιψης. Γύρω από αυτόν τον ιατρικό όρο έχει στηθεί η αγορά των αντικαταθλιπτικών η οποία εκτιμάται πως έχει ετήσιο τζίρο περίπου δέκα δισεκατομμύρια δολάρια. Ο κ. Greenberg πιστεύει πως η κατάθλιψη κατασκευάζεται κατά ένα μεγάλο μέρος από τους γιατρούς και τις φαρμακευτικές εταιρείες και την εμφανίζουν ως μια ασθένεια με βιολογική αιτία η οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί με φαρμακευτική αγωγή. Κατά τη διάρκεια των αρκετών εξετάσε-

ων που έκανε οι γιατροί του διέγνωσαν βαριά κατάθλιψη και του συνέστησαν να ακολουθήσει φαρμακευτική αγωγή η οποία φυσικά κόστιζε αρκετά χρήματα. Διαπίστωσε όμως πως τα καταπραϋντικά που έπαιρνε δεν είχαν μεγάλη διαφορά από τα λεγόμενα placebos (ψευδοφάρμακα). Στο βιβλίο ο συγγραφέας μοιράζεται τις εμπειρίες του επικεντρώνοντας τις προσπάθειές του στο να πληροφορήσει το αναγνωστικό κοινό για την ευκολία με την οποία οι γιατροί συνιστούν στους ασθενείς τη φαρμακευτική αγωγή προς όφελος τόσο των ίδιων όσο και των φαρμακευτικών εταιριών. Παράλληλα προτείνει σε οποιονδήποτε αισθάνεται συναισθήματα δυστυχίας να μη θεωρεί παράλληλα πως έχει κατάθλιψη. Πολλές φορές οι ιατροί προς προσωπικό τους όφελος λένε στον ασθενή πως πάσχει από κάποια βιοχημική ασθένεια που χρίζει αντιμετώπιση με φάρμακα χωρίς να είναι απόλυτα σίγουρο αυτό. Το «Manufacturing Depression: The Secret History of a Modern Disease» αποτελεί μια επιστημονική, ιατρική, ιστορική και πολιτιστική εξερεύνηση για την «επανάσταση των αντικαταθλιπτικών», η οποία ρίχνει φως σε πολλές άγνωστες πτυχές της «βιομηχανίας της κατάθλιψης» που έχει στηθεί τα τελευταία είκοσι χρόνια στις ΗΠΑ. SAFE 43

Products Details Ξεκινήστε δυναμικά την άνοιξη χωρίς κυτταρίτιδα! Άμεσα, ορατά και πάντα βιολογικά με τη δύναμη φρέσκων φύλλων σημύδας από την Weleda! Βοηθήστε το σώμα σας να απαλλαγεί από όσα ο χειμώνας το έχει επιβαρύνει τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Με τρία απλά βήματα, χυμός σημύδας για αποτοξίνωση, peeling σημύδας για λείανση και λάδι σημύδας για σύσφιξη. Mέσα σε 4 μόλις βδομάδες θα βιώσετε το αναζωογονητικό αποτέλεσμα της σημύδας στο σώμα σας. Ιδανική θεραπεία τόσο για πρόληψη όσο και για αντιμετώπιση της κυτταρίτιδας. Μέσα σε 28 μόλις μέρες παρατηρείται σύσφιξη του δέρματος κατά 22% και λείανση κατά 21%! Τα προϊόντα φέρουν την βιολογική πιστοποίηση του διεθνή Γερμανικού Οργανισμού Πιστοποιήσεων BDIH.

Πείτε ΑΝΤΙΟ στις μυρμηγκιές γρήγορα, φυσικά και ανώδυνα! Το «Αντίο Μυρμηγκιά!» είναι ένα καινοτόμο και πρωτοποριακό προϊόν σε μορφή κρέμας για την φυσική και ανώδυνη θεραπεία όλων των τύπων μυρμηγκιάς (συμπεριλαμβανομένης της μυρμηγκιάς του νερού). Δημιουργεί μια αδιάβροχη προστατευτική μεμβράνη επάνω από την μυρμηγκιά προστατεύοντας έτσι από τις αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις, αποτρέποντας την εκ νέου μόλυνση και ενθαρρύνοντας παράλληλα την γρήγορη θεραπεία. Τα φυσικά αιθέρια έλαια (αμυγδαλέλαιο, έλαιο γερανιού, έλαιο τσαγιόδενδρου, έλαιο λεμονιού και έλαιο θούγιας) με τις ενυδατικές και αντισηπτικές τους ιδιότητες συμβάλλουν και αυτά με τον δικό τους τρόπο στην εξάλειψη της μυρμηγκιάς.

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΕΛΟΒΑΡΗ &ΣΙΑ ΟΕ: Τηλ.:2310 856233

Dormatone από την Nature’s Answer

Ήπιο ηρεμιστικό, υπνωτικό, χαλαρωτικό. Η Βαλεριάνα παραδοσιακά έχει χρησιμοποιηθεί ως αγχολυτικό, ήπιο ηρεμιστικό, υπνωτικό και σπασμολυτικό. Ο Λυκίσκος, που δίνει το χαρακτηριστικό άρωμα στην μπύρα, παραδοσιακά χρησιμοποιείται ως υπνωτικό, ήπιο ηρεμιστικό, σπασμολυτικό και πικρό τονωτικό. Η Σκουτελάρια παραδοσιακά έχει χρησιμοποιηθεί ως τονωτικό του νευρικού συστήματος, σπασμολυτικό και ήπιο ηρεμιστικό. Η Πασιφλώρα έχει χρησιμοποιηθεί ως αγχολυτικό, σπασμολυτικό, ήπιο ηρεμιστικό και υπνωτικό.

GREENWAVE: Τηλ.:210 4823213 44 SAFE

Cell-Life Το συμπλήρωμα διατροφής Cell Life της Quest σχεδιάστηκε για να αποτελεί δραστικό συνδυασμό των κυριότερων υδατο- και λιπο-διαλυτών αντιοξειδωτικών θρεπτικών συστατικών. Ο συνδυασμός αυτός προστατεύει τα κύτταρα και τα όργανα από οξειδωτικές βλάβες που προκαλούνται από τοξίνες και από το περιβάλλον. Το Cell-Life είναι ιδανικό για καπνιστές, ανθρώπους με έντονη σωματική άσκηση, κατοίκους της πόλης και οποιονδήποτε δεν ακολουθεί μια ισορροπημένη διατροφή και έχει υψηλές απαι-

τήσεις σε αντιοξειδωτικά. Επίσης, προσφέρει αντιοξειδωτική προστασία για τα μάτια. Χαρακτηριστικά Σύνθεσης: - Περιέχει μέγιστα επίπεδα 12 αντιοξειδωτικών θρεπτικών συστατικών - Δραστικός συνδυασμός υδατο- και λιπο-διαλυτών αντιοξειδωτικών θρεπτικών συστατικών - Ο ψευδάργυρος, ο χαλκός και το μαγγάνιο συμβάλλουν στη δόμηση του αντιοξειδωτικού ενζύμου υπεροξειδική δισμουτάση - Περιέχει φυσική πηγή βιταμίνης E και μίγμα καροτενοειδών - Η συνεργιστική κερκετίνη προάγει την απορρόφηση και δραστηριότητα της βιταμίνης C - Η χηλική ένωση μετάλλων με αμινοξέα μεγιστοποιεί την απορρόφηση.

DOUNI Health Products: τηλ. 210 9916815

Για θέματα καρδιάς... Οmega 3 της Nordic Naturals

Η πολυαναμενόμενη διάθεση και στην ελληνική αγορά των Omega 3 της εταιρείας Nordic Naturals, είναι πια γεγονός. Το Nordic Naturals Omega-3, αποτελεί μια άριστη πηγή ωμέγα-3 λιπαρών οξέων. Πρόκειται για καθαρό ιχθυέλαιο βαθιάς θάλασσας από αντσούγιες και σαρδέλες. Δεν έχει βρεθεί κάποιο ανταγωνιστικό προϊόν που να συναγωνίζεται τη Nordic Naturals στη φρεσκάδα και τα επίπεδα καθαρότητας. Τα Omega-3 συμβάλλουν στην αποτελεσματική προστασία του καρδιαγγειακού συστήματος, αφού κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι - μειώνουν τον κίνδυνο της στεφανιαίας νόσου, - συμβάλλουν στη μείωση των λιπιδίων (μείωση των τριγλυκεριδίων και των επιπέδων της αρτηριακής πίεσης, με προοδευτική αύξηση της HDL -καλής -χοληστερόλης) και -αποτελούν ιδανικό σύμμαχο σε άτομα που έχουν υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου.

SUPER WHITE: Οδοντικός καλλωπισμός για λευκότερα δόντια

Ιατρικά δοκιμασμένο, βασισμένο σε φυτικά συστατικά.

Εμπιστευτείτε την ομορφιά και την υγεία των δοντιών σας, στον ευγενικό, αλλά αποτελεσματικό καθαρισμό που προσφέρει το SUPER ZAHNWEISS της NaturGut. Απαλλάσσει από τις επικαθίσεις στα δόντια, δίνοντάς σας αστραφτερή, λευκή οδοντοστοιχία, μέσα σε λίγες ημέρες. Τα υψηλής ποιότητας συστατικά του, είναι εντελώς ασφαλή, ενώ η αναζωογονητική του γεύση θα σας προσφέρει δροσερή και ευχάριστη αναπνοή. Περιέχει: Πυρίτιο, καολίνη, ανθρακικό ασβέστιο, αιθέριο έλαιο, λιμονένιο. (Συσκευασία για χρήση πλέον των 6 μηνών!)

ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ Herbal Products: τηλ. 2310 222156

BALANCE - ΝUTRICOSMETICS: Τηλ.:210 2692551

PlusKenkO

Αυτό το μοναδικό συμπλήρωμα διατροφής συνδιάζεται άριστα με τη γυμναστική και τα καλλυντικά σας για ομορφιά, σωματική και πνευματική υγεία. Το pluskenko είναι μια πηγή Ω-3 από μικρά ψάρια ανοικτής θαλάσσης, Ω-3 από το λάδι σπόρων του φυτού kiwi και γ-Λινολεϊκό οξύ (GLA) από το λάδι του (borage) μαζί με ψευδάργυρο για μέγιστη προστασία του δέρματος. Το μοναδικό αυτό καλλυντικό από το στόμα είναι ένα συμπλήρωμα διατροφής, που σας κάνει να νιώθετε υγιής εσωτερικά και όμορφη εξωτερικά. Μια κάψουλα περιέχει:•76% Omega-3 (595mg), 389 mg EPA, 120 mg DHA, 30 mg SDA, 15 mg ETA, 15mg ALA (Alpha Linolenic Acid) και 26 mg άλλα Ω-3. •11% Omega-6 (90mg), 44mg GLA(Gamma Linoleic Acid), 15mg AA(Arachidonic Acid) και 31mg άλλα Οmega-6, 0.3mg Omega-7, 9.5mg Omega-9 και extra 5mg ψευδάργυρος (Zinc). Αντιοξειδωτική προστασία:4mg μείγμα τοκοφερολών. Άρωμα: Φυσικό άρωμα πορτοκαλιού. ΤΜ

MINIAMI NUTRITION GREECE: Τηλ.: 210 5136008

Products Details BioHeel Foot Patches & Chi patches

ΣΤΕΒΙΑ αντί για ζάχαρη Κρατάει το ζάχαρο σε χαμηλά επίπεδα χωρίς να προσθέτει θερμίδες. Φιλικό για τα δόντια, μειώνει την τερηδόνα. Βοηθάει στην πέψη Είναι 150 έως και 300 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη, το ίδιο γλυκιά με τις συνθετικές γλυκαντικές ουσίες, αλλά με σχεδόν μηδέν θερμιδική περιεκτικότητα. Κυκλοφορεί σε: σε δισκία - 31gr (σε ατομικό κουτάκι) σε σταγόνες - 100ml σε κρυσταλλική σκόνη - 100gr ΓΚΡΟΥΒΙΑ (GROOVIA) σε μορφή ζάχαρης για ροφήματα και γλυκά, ενισχυμένο γλυκαντικό υψηλής σημασίας με πρόσθετη “erythritol” (γλυκαντική ουσία από φρούτα)

ΜΟΡΦΕΑΣ ΕΛΛΑΣ : Τηλ.: 210 2846948

Όνειρα γλυκά από τη SOLGAR To Sweetest Dreams από τη Solgar υπόσχεται όνειρα γλυκά και έναν ήσυχο και ξεκούραστο ύπνο, αφού παρέχει έναν μοναδικό συνδυασμό μελατονίνης και θεανίνης. Η μελατονίνη είναι μία ορμόνη την οποία παράγει ο οργανισμός προκείμενου να μεταφέρει σε κάθε κύτταρο μας το μήνυμα του σκοταδιού που είναι απαραίτητο για τον οργανισμό μας αφού αυτό δίνει το σήμα στα όργανα και στους ιστούς ότι είναι ώρα να ξεκουραστούν, να ηρεμήσουν και να αναδομηθούν. H θεανίνη είναι ένα αμινοξύ φυσικά ευρισκόμενο στο πράσινο τσάι. Περιορίζει δραστικά την ψυχολογική ένταση τονώνοντας το νευρικό σύστημα. Σε περιπτώσεις άγχους και ανησυχίας, η L – Θεανίνη έχει την δυνατότητα βελτίωσης της ποιότητας του ύπνου. Επίσης βοηθά την νοητική συγκέντρωση και απόδοση χωρίς να προκαλεί υπερδιέγερση ή υποτονικότητα . Το Sweetest Dreams από τη Solgar μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά σε περιπτώσεις αϋπνίας, ανήσυχου ύπνου, jet lag, ενώ παράλληλα συμβάλει θετικά στην βελτίωση της διάθεσης και σε μία ήρεμη ψυχολογική κατάσταση.

ISO PLUS: Τηλ.: 210 9579707

Αποτοξινωτικά επιθέματα με ευεργετικές ιδιότητες για την υγεία Τα αυθεντικά Κορεάτικα αποτοξινωτικά επιθέματα Chi και BioHeel που περιέχουν μόνο φυσικά συστατικά, εκπληρώνουν την υπόσχεσή τους και σας βοηθούν να απαλλαγείτε από πολλά δυσάρεστα συμπτώματα που έχουν σχέση με την υγεία σας. Με τη χρήση των επιθεμάτων Chi και BioHeel επιτυγχάνεται: 1. Απομάκρυνση τοξινών από τον οργανισμό, μέσω της απορρόφησής τους από το δέρμα 2. Μείωση σωματικών πόνων και πρηξιμάτων. 3. Βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος 4. Καθαρισμός του αίματος 5. Βελτίωση της ποιότητας του ύπνου 6. Επανάκτηση του αισθήματος ευεξίας. Θα τα βρείτε σε επιλεγμένα Φαρμακεία και καταστήματα βιολογικών προϊόντων .

HELLENIZE : Τηλ.: 210 7219320

Vita Force®

Πολυβιταμινούχο τονωτικό αποκατάστασης με μοναδική 100% φυσική σύνθεση

Σύμφωνα με τη συνταγή του διάσημου Ελβετού γιατρού A.Vogel, για γρήγορο ενεργειακό εφοδιασμό, κατάλληλο για ενήλικες και παιδιά. Συνδυάζει χυμό ιπποφαούς, φυτικά εκχυλίσματα βύνης, φυσικό μέλι, συμπυκνωμένο χυμό χουρμάδων, εκχύλισμα γύρης, φύτρα σιταριού, ζύμη μαγιάς, καρπούς άγριας τριανταφυλλιάς, χυμό του τροπικού φρούτου durian, φυσική βιταμίνη Ε και συμπυκνωμένο χυμό πορτοκαλιού. Παρασκευάζεται αποκλειστικά από φυτικές βιοδραστικές ουσίες και είναι απαλλαγμένο από τεχνητά πρόσθετα, χρωστικές και χημικά συντηρητικά. Κατά τη διαδικασία της σύνθεσής του προστατεύονται τα πολύτιμα και ευαίσθητα βιολογικά συστατικά του.

ICP - A.VOGEL: Τηλ.: 210 9408880

AYURVEDIC GREEN TEA

tο νέο προϊόν AYURVEDIC GREEN TEA περιέχει εκχύλισμα φύλλων πράσινου τσαγιού και το οποίο παρασκευάζεται με μια ειδική διεργασία που του επιτρέπει να διατηρεί την υψηλή συγκέντρωσή του σε πολυφαινόλες, ουσίες που έχουν ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Από τις πολυφαινόλες αυτές, σημαντικότερες είναι τα φλαβανοειδή και πιο συγκεκριμένα οι κατεχίνες, επιγαλλοκατεχίνες και επικατεχίνες, συστατικά που το καθιστούν ισχυρό αντιοξειδωτικό μέσο.

AYURVEDA HELLAS A.E: Τηλ.: 210 3632350 - 2310 887679

Γενική καθαριότητα (Χρήσεις εντός σπιτιού) Το πράσινο σαπούνι με ελαιόλαδο ήταν ο μόνος σύμμαχος στο νοικοκυριό της γιαγιάς. Με λίγη από την σοφία του παρελθόντος μπορούμε να βρεθούμε κοντά στις ανάγκες του σύγχρονου σπιτιού . Το πράσινο σαπούνι «Αρκάδι» είναι φυσικό προϊόν, οικονομικό και πάνω από όλα οικολογικό. Με μια πλάκα φυσικό σαπούνι «Αρκάδι» ή με λίγες φυσικές νιφάδες «Αρκάδι» έχουμε εκπληκτικά αποτελέσματα προστατεύοντας όλους αυτούς που αγαπάμε και το περιβάλλον που ζούμε. Τρίβοντας μια πλάκα πράσινο σαπούνι «Αρκάδι» στο σφουγγάρι πλένουμε τα φρούτα και τα λαχανικά. Μπορούμε να καθαρίσουμε όλα τα σκεύη του μωρού με ασφάλεια χωρίς να μένουν βλαβερά κατάλοιπα Με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να καθαρίσουμε και την κεραμική εστία της κουζίνας. Με διαλυμένες νιφάδες «Αρκάδι» στο νερό, φροντίζουμε όλες τις μαρμάρινες και ξύλινες επιφάνειες ακόμα και τα πατώματα. Τα πλακάκια και οι μπαταρίες της κουζίνας και του μπάνιου παραμένουν αστραφτερά χωρίς ίχνη από άλατα. Βάλτε μια πλάκα σαπούνι «Αρκάδι» στην ντουλάπα των ρούχων και ξενοιάστε με το φύλαγμά τους όλες τις εποχές. Τα μυστικά της γιαγιάς βρίσκουν εφαρμογές σε όλο το σύγχρονο νοικοκυριό και μας απαλλάσσουν από τον πονοκέφαλο των πολλών καθαριστικών. Δοκιμάστε τα! ΜΑΛΙΚΟΥΤΗΣ ΕΒΣ Α.Ε. Τηλ.: 210 3211057 SAFE 45

Σημεία διανομής

ΔΙΑΝΟΜΗ.  www.safemagazine.gr

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ (16):

ΑΤΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ: Ιανός, Σταδίου 24  Αιώνιος Ηνίοχος, Σόλωνος 97  Πύρινος Κόσμος, Ιπποκράτους & Σόλωνος  Πολιτεία: Ασκληπιού 1-3  Εκδόσεις «Κέδρος» Πεσμαζόγλου 5 & Σταδίου, Στοά βιβλίου ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ: Δαβάκη 3-5 ΚΗΦΙΣΙΑ: Ελευθερουδάκης, Κηφισίας 268 ΜΑΡΟΥΣΙ: Ιανός: Golden Hall, Λεωφόρος Κηφίσιας 37Α ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ : The Βook store, Μεσολογγίου 49 ΨΥΧΙΚΟ: Ελευθερουδάκης, Κηφισίας 294 ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑ: ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Ιανός, Πλατεία Αριστοτέλους 7  Ιανός: Μεταμορφώσεως 24, Καλαμαριά  Ιανός, Φιλιππουπόλεως 57, Αμπελόκηποι  Ιανός, 25ης Μαρτίου 45 Ντεπώ  Ιανός, Εμπορικό κέντρο ΜediteraneanCosmos Ψάρας, Φιλικής Εταιρείας 39

ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΑ (37)

ΑΤΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ: Life Up, Ιδρομενέως 112 ΑΓ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ:Power Gym Fitness Club, Ελ. Βενιζέλου 107 ΑΙΓΑΛΕΩ: Entasis, Κων/λεως 16:17 ΑΝΩ ΠΑΤΗΣΙΑ : Corpus Gym 2, Ιαλέμου 48 ΒΥΡΩΝΑΣ: Byron Gym, Χειμάρας 19 & Κολοκοτρώνη • Kouros Fitness Club, Αναλήψεως 48 ΓΛΥΦΑΔΑ: Iron Gym, Ανθέων 22 • Gym Tonic, Λεωφ. Βουλιαγμένης 96 • Planet world of fitness, Αθ. Διάκου 24 ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ: Champions Gym, Νυμφών 39 • Universal Ladies, Ρήγα Φεραίου 7 • Άθλος, Ηρούς Κωνσταντοπούλου 27 • Sports club, Ποσειδώνος 20 ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ: Καισάρειον, Δημαρχιακό Μέγαρο Καισαριανής, Βρυούλων & Κλαζομενών ΚΡΥΟΝΕΡΙ: Αίαντας Fitness Club, Λεωφ. Κρυονερίου 53 ΛΥΚΟΒΡΥΣΗ: Joe Weider, Γρηγορίου Λαμπράκη 39:41 ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ: Corpus Gym 1, Αγ. Σοφίας 13 & Πολυκάρπου • Shape Health Club, Eλ. Βενιζέλου 5Α • Contours Express 2, Σαράντα Εκκλησιών 1 & Αιγαίου • Center Gym, Ομήρου 24:26 • Aloe Fitness, Αιγαίου 77 • Studio, Ιωνίας 1 • Reflex gym, Διγενή Ακρίτα 37 • Εν σώματι, Αρτάκης 135 ΠΑΓΚΡΑΤΙ: Παγκράτιον Γυμναστήριο Ο.Ε, Υμηττού 271 ΠΑΛΑΙΟ ΦΑΛΗΡΟ: Υγεία & Διάπλαση, Μ. Μπότσαρη 26:28 • Life Line, Αγ. Βαρβάρας 102 • Peak Fitness, Ζησιμοπούλου 68 • Physical Gym, Ζησιμοπούλου 64 • Sportesse fitness club, Αγγελίδου 19 ΠΕΙΡΑΙΑΣ: Δίαθλον, Δεληγιάννη 50 ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ: Health & Fitness, Αγ. Ιεροθέου 46Β Α.ΠΑΤΗΣΙΑ:Corpus Gym 2, Ιαλέμου 48 ΧΑΛΑΝΔΡΙ: Head studio Καρβέλα, Εθν. Αντιστάσεως 84

CAFE -ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ- ΜΙΚΡΟΓΕΥΜΑΤΑ (47)

ΑΤΤΙΚΗ ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Lavmi, Ελβετίας 21 (Πλ. Αγ. Ιωάννου) ΑΘΗΝΑ: Everest, Μαρασλή 19-21 • Everest, Πειραιώς 141-143 • Ιφιγένεια μικρογεύματα, Πειραιώς 141-143 • Costa Coffee, Κοραή 4 & Σταδίου 30 • Bakaro, Σοφοκλέους 1 • Παραδοσιακό καφέ, Απ. Παύλου 29 • Καφέ Αλεξάνδρας, Λ. Αλεξάνδρας 221 • Βενζινάδικο Elin, Λ.Κηφισίας 205 • Γρηγόρης, Πανόρμου 74 • Flocafe, Πατησίων 27 & Καποδιστρίου ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ: T.G.I. Friday’s, Λ. Αλεξάνδρας 1-3 ΒΡΙΛΗΣΣΙΑ: Flocafe, Λ.Πεντέλης 112-114 ΓΚΑΖΙ: Millenium Gold, Βουτάδων 60 ΓΛΥΦΑΔΑ: Lis, Αγ. Μεταξά 30 & Ζησιμοπούλου ΕΞΑΡΧΕΙΑ: Floral, Θεμιστοκλέους 80 • Διπλό cafe, Θεμιστόκλεους 70 ΖΩΓΡΑΦΟΥ: Modo, Ηρώων Πολυτεχνείου 80 ΘΗΣΕΙΟ: Στάβλος, Ηρακλειδών 10 • Συν Αθήναι, Ηρακλειδών 12 ΙΛΙΟΝ: Flocafe, Λ.Δημοκρατίας (Escape Center) ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ: Οσονούπω, Πλατεία Αναγεννήσεως 2 ΚΗΦΙΣΙΑ: T.G.I. Friday’s, Κολοκοτρώνη 35 ΚΟΛΩΝΑΚΙ: Σκουφάκι, Σκουφά 47-49 • Εν Δελφοίς, Δελφών 5 • Costa Coffee, Ηροδότου 15 ΜΑΡΟΥΣΙ: Hooters, The Mall Athens • Ruby Tuesday, The Mall Athens • Atrina, Λ. Κηφισίας 32 • Καφέ Γρηγόρης, Κηφισίας 10-12 ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ: Φούρνος Στεργίου, Κλεισούρας 4 & Τατοΐου Ν.ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑ: Palmie: Δεκελείας 59 ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ: Everest, Λ. Τζώρτζ 28 ΠΑΓΚΡΑΤΙ: Τransit cafe, Υμμητού 7 • Caprice cafe, Υμμητού 101-103 ΠΑΠΑΓΟΥ: Piu Verde, Κορυτσάς & Πεντέλης (Άλσος) ΠΕΙΡΑΙΑΣ: Okio Cafe, Καραΐσκου 117 • Καφέ Χουρδάκης, Καραΐσκου 117 ΠΕΙΡΑΪΚΗ: Cafe Famous, Ακτή Θεμιστοκλέους 134 ΠΕΥΚΗ: Flocafe, Ελ.Βενιζέλου 15 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ: Cafe Βυζαντινό, 25η Μαρτίου 110 ΣΥΝΤΑΓΜΑ: Στυλ cafe, Ευαγγελιστρίας 1 ΦΙΛΟΘΕΗ: Παλιά Αγορά, Κεχαγιά 26 & Μ.Βενιέρη ΧΑΛΑΝΔΡΙ: Μικρός Κοραής, Παπάγου 7 & Αριστοφάνους • Warner, Στοά Ανδρέα Παπανδρέου ΧΟΛΑΡΓΟΣ: La Fee, Hobby Crafts, ΕΜΠ Χολαργού ΨΥΧΙΚΟ: Πατρόν, Δη. Βασιλείου 10

ΚΕΝΤΡΑ YOGA (39)

ΑΤΤΙΚΗ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ:Αnahat yoga center, Ολυμπίας 16 • ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ :Anima Soma, Αιόλου 7 • Cocoon Urban Spa, Σουλίου 9 • ΑΘΗΝΑ: Brahma Koumaris, Θάσου 12Α • Essennce Human Space, Παλλάδος 32, Πλατεία Ψυρρή • Iyangar Yoga Centre, Καλαμιώτου 12 • Nysy Studios, Νίκης 25 • Satyananda Yoga Centre Athens, Αγ. Δημητρίου 26, Πλ. Ηρώων • Studio Υγείας & Ευεξίας, Αριστοτέλους 67 • Studio Yoga Arhata, Λεωφ. Αλεξάνδρας & Βαρβάκη 10 ΑΝΩ ΠΑΤΗΣΙΑ : ΑΙΩΝ, Αγ. Λαύρας 21 ΑΝΟΙΞΗ : Raja Yoga Center, Ελαίας 99 ΒΥΡΩΝΑΣ :Α.Γ.Σ. Εμπεδοκλής, Αδ. Κοραή 44:46 ΔΑΦΝΗ : Βιοανέλιξη, Δημοσθένους 21 ΖΩΓΡΑΦΟΥ : Σύλλογος Vitality, Παπαδιαμαντοπούλου 52 ΚΗΦΙΣΙΑ : OmYoga 5Δ, Αιγίνης 47 • Λωτος, Μακεδονίας 14 ΚΟΡΩΠΙ : Samanti, Χαλκηδόνος & Πύργου, Καρελάς, ΜΑΡΟΥΣΙ : Prana Yoga, ΟΑΚΑ:Ανοικτό κολυμβητήριο, Κηφισίας 37 • Walk to the Sun, Επαλόφου 4 ΜΕΤΣ : Α.Γ.Σ.. Shakti Yoga Studio, Λάμπρου Φωτιάδου 17:19 ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ : Sitaram, Μίλωνος 14 ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ : Ιαθείην, Ορθοδ. Χριστ. Ενώσεως 12:14 & Δαρδανελίων 19 ΠΕΙΡΑΙΑΣ : Ομακοείο Πειραιώς, Μπουμπουλίνας 28 & Καραΐσκου 122 ΧΑΛΑΝΔΡΙ : Harantiniotis Konstantinos, Μπιζανίου 3 • Αρμονική Ζωή, Γρίβα 23 • Κέντρο εσωτέρας θεραπευτικής:Hatha Yoga,

46 SAFE

Το περιοδικό SAFE μπορείτε να βρείτε σε

379 σημεία

Κέας 22, Πλατ. Κέννεντυ • Shantom, Τριπόλεως 35α & Ευβοίας ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑ ΑΜΟΡΓΟΣ : Εναλλακτικό κέντρο Iris, Παραλία:Αιγιάλη ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ : Yoga place, Λ.Πετράκη 33 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ : Armonia Yoga Club, Κερκύρας 8 • Yoga arts, Πλατεία ΧΑΝΘ • Yoga Dhara, Εθν. Αμύνης 9 ΚΑΛΑΜΑΤΑ : Namaste, Αριστοδήμου 147 ΚΙΛΚΙΣ : Kinesis Gym, 25ης Μαρτίου & Τσιρογιάννη ΛΑΡΙΣΑ : My Gym, θυμάτων Κατοχής 19 ΜΥΤΙΛΗΝΗ : Κέντρο Ολιστικής Yoga Λέσβου, Δαμδούμη 12 ΠΑΤΡΑ : Asthanga Yoga:Agni Vinyasa Yoga, Μιλτιάδου 13 ΤΡΙΚΑΛΑ: Ομακοεία Τρικάλων & Θεσσαλονίκης, Αθ. Διάκου 32

ΣΥΛΛΟΓΟΙ - ΣΧΟΛΕΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ (26):

ΑΤΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ: Σύλλογος Ομοιοπαθητικών Ελλάδος, Αριστοτέλους 44  Ιπποκράτειο Κέντρο Κλασσικής Ομοιοπαθητικής, Αριστοτέλους 44  Κέντρο Έρευνας και Εφαρμογής Βελονισμού, Αλκμάνος 2 & Παπαδιαμαντοπούλου  Μαργαρίτα Παπαδημητρίου Boulenger, Ηροδότου 19  ΟΜ, Ερμού 86 ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ: Όλον, Κηφισίας 102 ΕΛΛΗΝΙΚΟ: Φ=1,618 : Αθ. Διάκου 26 ΚΑΛΛΙΘΕΑ: Φιλοσοφική ένωση Δράκος – Αετός, Σοφοκλέους 37 Κ. ΧΑΛΑΝΔΡΙ: Shantom, Τριπόλεως 35Α & Ευβοίας ΚΑΡΕΑΣ: Πολυχώρος Ομοιοπ/κης Αθηνών, Λεωφ. Καρέα & Σουλιωτών 1  ΚΗΦΙΣΙΑ: Ακαδημία Αρχαίας Ελληνικής & Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής, Σωκράτους 24 ΜΑΡΟΥΣΙ : Natural Helath Science:Χατζηιωάννου 14 & Δ. Ράλλη ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ: Νίκος Γεραμάνης, Δεληγιάννη 17 & Γ. Παπανδρέου ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ:Κασάνδρα Μουγιάκου, Λεωφ. Μεσογείων 259 ΠΕΝΤΕΛΗ: Γεώργιος Λουκάς, Παπαφλέσσα 14 Π. ΦΑΛΗΡΟ: Κέντρο Ρεφλεξολογίας & Έρευνας, Αμφιτρίτης 28  Natural Health Science, Πανδρόσου 31  Natural Health Science, Λεωφ. Αμφιθέας 78 & Ανδρομάχης 8• ΧΑΛΑΝΔΡΙ: Αρμονική Ζωή, Γρίβα 23. ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑ: ΒΟΛΟΣ: Β. Τριτάκης, Ροστώβ 56, Νέα Δημητριάς ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Life Therapy Academy : Αιγαίου 54 & Θερμαϊκού  Μπαρμπουνάκης: Αριστοτέλους 4 & Παπανικολάου 75 ΚΕΡΚΥΡΑ: Χρήστος Κόντης : Δελβινιώτη 6:8 ΛΕΣΒΟΣ: Κέντρο Υγείας: Πλωμάρι

ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ (75):

ΑΤΤΙΚΗ ΑΓ. ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ: Αν. Μαντζάκου Κεφαλληνίας 98  Δημ. Πανταζής, Νικ. Πλαστήρα 102  Δημ. Πανταζής, Νικ. Πλαστήρα 102 ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Aικ.Μουζά, Αγίας Τριάδας 21 ΑΓ. ΑΝΤΩΝΙΟΣ: Γ.Τσέρτου, Βασ. Αλεξάνδρου 4 ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ: Ευσ. Μήτσου, Παπάγου 43 ΑΓ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ: Στ. Κάγιος, Τσούντα 43 ΑΘΗΝΑ: Ηλ. Πετρογιάννης, Πανεπιστημίου 10  Μ. Σισμανόγλου, Διον. Αρεοπαγίτου 10, Ακρόπολη  Κ. Σπανίδου, Αχαρνών 189  I. Δρίβας, 3ης Σεπτεμβρίου 72  Μαρ. Ζήση, Σόλωνος 20  Ά.Χατζοπούλου-Σ.Νικολάου, Σόλωνος 54  Β. Καλύβα, Ηρακλείτου 4, Κολωνάκι  Α. Φιλίππου, Πατησίων 271  Γ. Κοντογιώργος, Μαρασλής 7 & Υψηλάντου, Ευαγγελισμός  Ζάγκος –Βαΐδάκη, Κλεισθένους 11, Ομόνοια  Ευγ. Πάλογλου, Πανεπιστημίου 16, & Αμερικής (Στοά)  Ν. Σακελάρης, Νίκης 3  Π. Στελλάκη, Πλ. Μητροπόλεως 16  Κ. Μακρή, Φιλελλήνων 20 & Κυδαθηναίων 15, Σύνταγμα  Ι. Καραμανώλης, Σωκράτους 46  Χ. Ερωτοκρίτου, Ευαλκίδου 4, Πλ. Αττικής  Ν. Κουτέλης, Λένορμαν 249 ΑΙΓΑΛΕΩ: Ασ. Μαύρου, Ν. Πλαστήρα 12  Δ. Διμελής & Σια Ο.Ε. Μεσογείων 5 ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑ: Γ. Σπανόπουλος, Ελ. Βενιζέλου 140 ΑΛΙΜΟΣ: Παπά – Προυτζοπούλου, Θουκιδίδου 29  Α. Καζαντζιάν, Θεμιστοκλέους 62 ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ: Καλογερογιάννης, Πανόρμου 71-73  Σ. Αποστολοπούλου, Μεσογείων 29 ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ: Ε.Καραμάνη - Σκαρπαθάκη, Κολοκοτρώνη 79 ΓΕΡΑΚΑΣ: Ειρ. Χονδρογιάννη, Ηγουμενίτσας 2 ΔΑΣΟΣ ΧΑΪΔΑΡΙΟΥ: Θ. Σακκόπουλος, Γ. Παπανδρέου 4 ΖΩΓΡΑΦΟΥ: Ευ. Χρονοπούλου, Γρ. Αυξεντίου 71 ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ: Στ. Κακαγιάνης, Αρχιμήδους 64 ΚΑΡΕΑΣ: Φ. Σταματάκη, Λ. Καρέα 74 ΚΗΦΙΣΙΑ: Γ. Παπαδημητρόπουλος, Αργυροπούλου 9 ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΣ: Π. Ντάβος, Δ. Διαμαντίδη 34 ΜΑΡΟΥΣΙ: Μ.Προβατά, Περικλέους 1 ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ: Γιάννα Περγαντά, Μεσολογγίου 46 ΝΕΑ ΜΑΚΡΗ: Π. Δημητροπούλου, Ν. Πλαστήρα & Σαράφη 19 ΠΑΓΚΡΑΤΙ: Ν. Ζαννάκης, Ερατοσθένους 22 Π. ΦΑΛΗΡΟ: Αθ. Σκούτζου, Αχιλλέως 31 ΧΑΛΑΝΔΡΙ: Αντ. Τζίφα, Αγ. Παρασκευής 77  Κ. Μπούρα, Λεωφ. Πεντέλης 77-79 ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑ ΕΥΒΟΙΑ: Ρουσοδήμου, Αβάντων 34, Ψαχνά ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Σαρδέλης, Φιλίππου 38, Περαία  Ειρ. Καχπάνη, Αλεξανδρίας 79  Σπ. Νικολαΐδης, 25ης Μαρτίου 66  Χ. Παντελίδης, Πλ. Δημοκρατίας 2, Σίνδος  Συλιγνάκης - Σταυρακάκης, Εγνατίας 142  Μ. Σιταρίδου, Καραβαγγέλη 11  Θ. Μεγαλίδου, Δ. Γούναρη 56  Α. Ραπτούλη, Β. Γεωργίου 9  Λ. Μαλαθονιάδου, Φιλιππουπόλεως 13, Αμπελόκηποι  Δ. Χριστοδούλου, Μ. Αλεξάνδρου 41, Αμπελόκηποι  Κ. Σουβατζίδης, Εγνατίας 114 ΘΗΒΑ: Σ. Βεΐζης, Μουρίκι ΚΑΛΥΜΝΟΣ: Κ. Πατέλη & ΣΙΑ ΟΕ, Μαξίμου 15 ΚΕΡΚΥΡΑ: Ν. Τριβιζάς, Ε. Βουλγάρεως 53  Χ. Πανδή, Σολωμού 2  Η. Μπουζούκη, Στ. Δεσύλλα 16  Ν. Μπουζούκης, Σαμάρα 7-9  Π. Σταύρου, Δ. Δημουλίτσα 20  Σ. Κοσκινάς, Ι. Ανδρεάδη 28  Μ. Γρίμα, Πλ. Θεοτόκη 29 ΚΙΑΤΟ: Φ. Σκαρμούτσου, Εθν. Αθηνών - Πατρών 20 ΛΑΡΙΣΑ: Π. Σταυρακάκης, Σκοπάδων 7 ΜΕΓΑΡΑ: Θ. Μπεκιάρης, 2 χλμ Λεωφ. Αλεποχωρίου ΠΑΤΡΑ: Π. Παπαδόπουλος, Γιαννιτσών 4  Μ. Αγγελοπούλου, Πανεπιστημίου 148 ΡΕΘΥΜΝΟ: Ελ. Καλοειδά Βαρδιάμπαση, Δημοκρατίας 9  Κ. Βαρδιάμπασης, Αγ. Ανδρέας Δ. Νικηφόρου Φωκά ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ: Θ. Αργυρού, Θήρα ΧΑΛΚΙΔΑ: Π. Δημητρίου, Ελ. Βενιζέλου 77  A.Αρτσίτα, Φύλλα Χαλκίδας.

ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓ. ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ (139)

ΑΤΤΙΚΗ ΑΛΙΜΟΣ: Τα δώρα της Φύσης, Πινδάρου 5 ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ: Προσγείων Γεύσεις, Αγαθουπόλεως 5 • Βανίλια:Κανέλα, Λ. Ριανκούρ 71:73 AΝΟΙΞΗ: Λωτός, Λεωφ. Μαραθωνος 49 ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Ναραγιενα, Αιγαίου Πελάγους 85 • Green Farm, Λεωφ. Μεσογείων 465 ΑΘΗΝΑ: Lena’s : Νίκης 11, Σύνταγμα  Κουτσουμάνη Ελένη, Αιόλου 102  Aura Vitae: Ιπποκράτους 2 • Τέσσερις Εποχές, Νίκης 30 • Health Food Store, Γέλωνος 1 & Δεινοκράτους, Κολωνάκι • Οικοζήν, Εμμανουήλ Μπενάκη 26 • Οικοζήν, Στουρνάρα 36 • Οικολόγοι Ελλάδας, Πανεπιστημίου 57 • Ακρίταμα, Μιχαήλ Νομικού 9 • Εστρέλα, Δημητρίου Σούτσου 18 • Έλληνες οικολόγοι χωρίς σύνορα, Σανταρόζα 3 • Αλόη, Παπαδιαμαντοπούλου 52 • Green Farm, Δημοκρίτου 13, Κολωνάκι • Άρκευθος, Γ Σεπτεμβρίου 83, Πλ. Βικτωρίας  Αyurveda Hellas, Σόλωνος 51 • Διατροφολογική, Πατησίων 24 Άντα, Ζήνωνος 18 ΒΟΥΛΑ Βιολογικό χωριό, Αγ. Ιωάννου 28 ΒΡΙΛΗΣΣΙΑ Αγνή Γη, Λεωφ. Πεντέλης 104 ΒΥΡΩΝΑΣ: Γεύσεις Ζωής, Παναγή Τσαλδάρη 15 & Κύπρου ΓΑΛΑΤΣΙ: Θησαυρός Υγείας, Παπαφλέσσα 26 & Τραλλεών ΓΕΡΑΚΑΣ: Αιθέριο, Λ. Μαραθώνος 176 ΓΛΥΦΑΔΑ: Βιοαγορά, Γούναρη 88 ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ: Στάση Ζωής, Αγ. Παντελεήμονος 59 ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ: Νέα Ζωή, Πρωτοπαπά 38  Lieke Peters, Μ. Αντύπα 84  Μυρσίνη, Σ. Βενιζέλου 145Α ΗΡΑΚΛΕΙΟ: Μορφέας,Αλεξ. Διάκου 11 (Ν. Ηράκλειο) ΙΛΙΣΙΑ: Αλόη, Παπαδιαμαντοπούλου 52 ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ: Περί ορέξεως, υψηλάντου 10 ΚΗΦΙΣΙΑ: Ηλιοσταλα, Βασιλ. Όθωνος 41 • Υγείας Χάριν, Γ. Δροσίνη 7 • Πράσινο Μήλο, Μακεδονίας 26 • Τα σκαλάκια, Αργυροπούλου 9  Αμάραντο, Ελαιών 15 ΚΟΡΥΔΑΛΟΣ: Αμάραντο, Καυκάσου 64 ΚΥΨΕΛΗ: Βιολογική Κυψέλη, Aγ. Ζώνης 40 • Bιοεποχή, Κυψέλης 82 • Μελισσάνθη, Καυκάσου 142 ΜΑΡΟΥΣΙ: Nature, Διονύσου 3 • Βιο-Υγεία, Πλ. Ευτέρπης 3 • Green Farm, Δ. Ράλλη 8 & Χατζηαντωνίου • Πανάγαθον, Ροδοδάφνης 52-54  Παν-άγαθον, Ροδοδάφνης 52-54, Πολύδροσο ΜΕΛΙΣΙΑ: Ραγιάν: Λεωφ. Δημοκρατίας 2 Ν.ΙΩΝΙΑ: Βιόπολις, Λ. Ηρακλείου 295 & Αγ. Σοφίας  Καρπός, Πλατεία Πανετωλείου 8, Αλσούπολη Ν. ΣΜΥΡΝΗ: Beauty Green, Σοφούλη 60 ΠΕΙΡΑΙΑΣ: Green Farm, Μπουμπουλίνας 30  Α Π. ΦΑΛΗΡΟ: Βιόκηπος, Αχιλλέως 72 & Λεωφ. Αμφιθέας ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ: Βιόκοσμος, Ορφέως 51 ΠΕΥΚΗ: Βιολογική γη, Πίνδου 38-40 ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ: Α.Δεμενούδη, Ί. Δραγούμη 7 ΒΟΛΟΣ: Υγεία, 28ης Οκτωβρίου 159 ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ: Κυλικείο 2ου Ενιαίου Λυκείου, Λαδοχώρι ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Βοτανοπωλείο ο Νίκος, Κομνηνών 32 • Το Ελληνικόν, Βατικιώτου 28 • Το Ελληνικόν, Σοφούλη 34, Καλαμαριά • Εντροπία, Παπαμάρκου 8, Πλ. Άθωνος • Το Βάλσαμο, Χαλκέων 16 • Ζωή & Υγεία, Τσιμισκή 120 • Ζωή & Υγεία, Καρδίτσας 8 • Botanica, Αλ. Σβώλου 46 • Tre Marie: Π.Π. Γερμανού 13  Drops my bioskin, Π. Ιωακείμ 10  Το Κρίταμο, Κλεισούρας 8  Επιστροφή στη φύση, Μεγ. Αλεξάνδρου 31, Εύοσμος • Βιο Θυσαυρός, Αν. Θράκης 44, Τούμπα  Εν Ζωή, Σόλωνος 36  Φρουτογέννεση, Π.Π. Γερμανού 30  Ανάσα Ζωής, Ν. Πλαστήρα 17, Αμπελόκηποι  Global Bionatura, Ελ. Βενιζέλου 104, Νεάπολη  Green House, Πόντου 91, Καλαμαριά  Selfish, Ταβάκη 6-8, Θέρμη  Βιολογικές νοστιμιές, Βυθηνίας 25, Καλαμαριά  Εκ φύσεως, Γεννηματά 49, Καλαμαριά  Αγορά βιοκαλλιεργητών, Δαβάκη 37, Καλαμαριά  Μοντε Φρούιτ, Δημοκρίτου 10, Καλαμαριά  Περί φύσεως, Επιδαύρου 9, Τούμπα  Οικολογία, Ζωή γεμάτη υγεία, Κανάρη 66, Κ. Τούμπα  Οι θυσαυροί της φύσης, Ναυπλίου 27, Κ. Τούμπα  Βιοδώρα, Αμπελοκήπων 21Α, Περαία  Ωμέγα 3, Αλ. Παραφεντίδου 13, Πυλαία  Καφές Ερκέκογλου, 28ης Οκτωβρίου 60, Καλοχώρι  Ψίθυρος, Καρακάση 27  Ζωτικότις, Αγ. Δημητρίου 160  Ισις, Αγ. Σοφίας 39  Flora mama, Αλ. Παπαδιαμάντη 14  Βio Cafe Magenta, Αλ Σβώλου 42  Βιο-πορεία, Αναλήψεως 17  Η δύναμη της φύσης, Αρχ. Μουσείου 35  Αμάλθεια, Βασ. Ηρακλείου 26  Φάρμα, Βενιζέλου 61  Από τον τόπο μας, Θ. Σοφούλη 34  Σουσάμι άνοιξε, Ιουστινιανού 33  Η πηγή, Ιωάννου Μιχαήλ 4  Λεβέντης, Κασσάνδρου 151  Μάνα Γη, Κίμωνος Βόγα 52  Εντελβάις, Λασσάνη 4  Βιο Βιο, Μητρ. Ιωσήφ 6  Βιολογικόν, Μιαούλη 27  Γαία, Π. Ιωακείμ 13  Ευζωϊα, Αλ. Σβώλου 6  Μάνα εξ ουρανού, Φιλιππουπόλεως 44, Αμπελόκηποι  Βιοπωλείον, Φιλίππου 37, Περαία  Ελιά από μέλι, Μιαούλη 4, Πλαγιάρι  Οικολογία, Ζωή γεμάτη υγεία, Μερκουρίου 10, Ντεπώ  Μ. Σαβίδου, Μαυρομιχάλη 59, Πολίχνη  Aqua Vero, Μακρυγιάννη 15, Ηλιούπολη  Βιο Ζωή, Καραολή & Δημητρίου 175Β, Εύοσμος  Το χοντρό μπιζέλι, Κ. Παλαμά 12Α, Φύλιρο  Green House, Iωνίας 9Α, Περαία  Βιοιδέα, Επ. οδός Ωραιοκάστρου Θεσσ/ κης 115Α  Το μαγαζάκι της Σοφίας, Εθν. Αντιστάσεως 88, Εύοσμος  Βοτανολόγιον, Εθν. Αντιστάσεως 27, Αμπελόκηποι  Βιοπωλείο, Γρηγ. Λαμπράκη 25, Α. Ηλιούπολη  Ελλήνων γεύσεις, Γ. Αγγέλου 5, Χαριλάου  Βιο-γη, Β. Κωνσταντίνου 40, Νεάπολη  Εστιατόριο Inn Roubino, Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης, Ασκληπιού 10, Πυλαία  Αyurveda Hellas, Β. Όλγας 159 • Ελοβάρη, Γ. Παράσχου 7  Lady Green, Ι. Ντέκα 7 ΚΑΒΑΛΑ: Bio bio, Βενιζέλου 45 ΚΑΛΑΜΑΤΑ: Βιόκοσμος, Φαρών 204  Πράσινος καρπός, Α. Σκιά 18  Βοτανοπωλείο Β.Βακάλης, Αριστομένους 109 ΚΑΡΔΙΤΣΑ: Το Βάλσαμο, Δημοτική Αγορά Ι7 ΚΡΗΤΗ: Διώνη, Σμύρνης 33, Ηράκλειο  Άρκευθος, Μ. Μουσούρου 11, Ρέθυμνο  Β. Πλεύρη, Ηγ. Γαβριήλ 26 , Ρέθυμνο  Biorythm, Κ. Γιαμπουδάκη 32, Ρέθυμνο  Κρητών Γη, Φουνταλίδου 29, Σητεία ΛΑΜΙΑ: Plus Bio, Παλαμά 5 ΛΑΡΙΣΑ: Πρόπολις, Παναγούλη 19  Σταυράκη Μ., Σκοπάδων 7, Νεράιδα ΜΥΤΙΛΗΝΗ: Μυρτιά, Αγ. Θεράποντος 22 ΠΑΤΡΑ: Botanica, Ρήγα Φεραίου 37 ΠΥΡΓΟΣ: 28ης Οκτωβρίου 50 • Βιόκυκλος, Κοκκίνου 15 ΣΥΡΟΣ: Ευεξία, Σταματίου Πρωΐου 51

Φάρμακα, εμβόλια, καρκίνος, πόλεμος κατά της φύσης και της υγείας, ψυχοδικτατορία και η ανάγκη για ένα νέο μοντέλο εξανθρωπισμένης ιατρικής