SAFE τεύχος 9 by Etra Publishing

SAFE Τεύχος 9 • Ιούνιος - Ιούλιος 2010 • www.safemagazine.gr

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΣΙΩΠΗΜΕΝΑ ΝΕΑ ΥΓΕΙΑΣ & ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

[Aντηλιακα] Ποιές ουσίες & πόσο μας βλάπτουν;

Έκδοση της Holistic Life 

Διανέμεται Δωρεάν

Επικίνδυνα εντομοαπωθητικά; Καταπολεμήστε τα τσιμπήματα των εντόμων, φυσικά & με ασφάλεια

Ελέγχουμε την ασφάλεια των συστατικών σε 8 αποσμητικά προϊόντα



Οι συμβουλές του M. Pollan για σωστή διατροφή

SAFE REPORT

FREE PRESS



IMPORTANT

ÊÁÑÄÉÏÐÁÈÅÉÅÓ Ôé äåí óáò ëÝíå ïé ãéáôñïß

SAFE

Safe area

Τεύχος 9 Ιούνιος - Ιούλιος 2010

Περιοδικό για τα αποσιωπημένα νέα υγείας Εκδότης - Ιδιοκτήτης: Γεράσιμος Κατραμάδος - Etra Publishing Ευεργετών 7, Π. Φάληρο, 17563 Τηλ/Fax: 210 9811753 www.etra.gr e-mail: etra@hol.gr Υπεύθυνος έκδοσης: Γεράσιμος Κατραμάδος Υπεύθυνη ύλης - επιμέλεια: Βάλλυ Καλοζούμη Μετάφραση: Πόπη Τσίκη Δημοσιογραφοι: Νίκη Τσέκου Ιωάννα Χερμάρη Γεράσιμος Κατραμάδος

Περιεχόμενα

Υπεύθυνη διαφήμισης: Ιωάννα Χερμάρη

Αντι- editorial σελ. 4

Δημιουργικό Etra Graphic Design

Καρδιοπάθειες: Αίτια και αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις σελ. 14

Image banks shutterstock istock fotolia Συνεργάστηκαν Σοφία Παπαδοπούλου Νίκη Τσέκου Βασίλης Φρατζολάς Ομάδα tvxs.gr web: www.safemagazine.gr Το περιοδικό SAFE μπορείτε να το αποκτήσετε σε μορφή pdf εντελώς δωρεάν από το site: www.safemagazine.gr e-mail: safemagazine@yahoo.com Συνδρομή Εσωτερικού 25€ Οι απόψεις των αρθρογράφων δεν αποτελούν κατ’ανάγκη και θέσεις του ιδιοκτήτη, εκδότη και υπεύθυνου έκδοσης του περιοδικού. Οι πληροφορίες που παρέχονται δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη γνωμάτευση ιατρού ή άλλου ειδικού της υγείας.

Στα ψιλά γράμματα σελ. 6

Οι συμβουλές του Michael Pollan για σωστή διατροφή σελ. 30 Αποσμητικά: Είναι δυνατόν να προσφέρουν φρεσκάδα αλλά και ασφάλεια; σελ. 34

Αμηνόρροια - Αίτια και θεραπεία σελ. 24

Αντηλιακά: Πολλά από αυτά ίσως επιταχύνουν τον καρκίνο του δέρματος σελ. 40

Εντομοαπωθητικά: Καταπολεμήστε τα τσιμπήματα των εντόμων με ασφάλεια σελ. 26

Έκθεση παιδιών σε εντομοκτόνα αυξάνει τον κίνδυνο παρουσίασης συνδρόμου ADHD σελ. 43

Ελέγχουμε την ασφάλεια των συστατικών σε 8 αποσμητικά προϊόντα SAFE

Ημερολόγιο του SAFE 2010 αντί - Editorial 4 Ιουνίου

30/3: Ραγδαία ανάπτυξη για την

Έρευνα υπό αμοιβή: Αποκαλύψεις για τους επιστήμονες που συνέταξαν τις οδηγίες για τη νέα γρίπη!

οικονομία του DNA.

ακτινοβολιών κατά όγκων.

πό τις εταιρίες παραγωγής των εμβολίων αμείβονταν οι τρεις επιστήμονες που συνέταξαν τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την αντιμετώπιση πανδημιών γρίπης, όπως αυτής της νέας γρίπης H1N1 (γρίπης των χοίρων), συνιστώντας την προμήθεια μεγάλων ποσοτήτων αντιγριπικών φαρμάκων και εμβολίων. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύεται υπό την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης, οι επιστήμονες του Π.Ο.Υ. εργάζονταν για τις φαρμακευτικές εταιρείες Ρος και Γκλάξο Σμιθ Κλάιν, των σκευασμάτων Tamiflu και Relenza αντίστοιχα, αμειβόμενοι για το ερευνητικό και συμβουλευτικό τους έργο από τις εταιρείες παραγωγής των φαρμάκων αυτών. Υπολογίζεται ότι οι τεράστιες παραγγελίες των πανικόβλητων κυβερνήσεων απέφεραν στις φαρμακοβιομηχανίες το ποσό των 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Μέλος της επιτροπής Υγείας του Συμβουλίου της Ευρώπης έκανε λόγο για πρόκληση αδικαιολόγητου φόβου και άσκοπη σπατάλη τεραστίων ποσών δημοσίου χρήματος. Οι τρεις επιστήμονες είχαν δηλώσει εξαρχής στον Π.Ο.Υ. τη σύγκρουση συμφερόντων τους, κάτι που ο οργανισμός επέλεξε να μην δημοσιοποιήσει. (Guardian, Σκάϊ) SAFE

Εταιρίες, όπως οι Illumina και Life Technologies βρίσκονται ήδη στην πρωτοκαθεδρία της αγοράς του γονιδιώματος. Παρόλα αυτά, νέες και φιλόδοξες επιχειρήσεις του χώρου παρουσιάζουν σήμερα πρωτότυπες ιδέες με στόχο τον περιορισμό του κόστους αποκωδικοποίησης του γονιδιώματος. (Καθημερινή) 7/4: Γονίδιο «μειώνει» τη δράση Eντοπίστηκε από Βρετανούς ερευνητές ένα γονίδιο που παρεμποδίζει τη δράση της αντικαρκινικής θεραπείας με ακτινοβολίες. (BBC) 12/4: Ανακαλύφθηκαν γονίδια

που εξηγούν τις παθήσεις των νεφρών. (Καθημερινή)

15/4: Νέα καινοτομική τεχνική

υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ανοίγει το δρόμο για έμβρυα με ένα πατέρα και δύο μητέρες. Έμβρυα που περιέχουν γενετικό υλικό (DNA) από έναν άνδρα και δύο γυναίκες, δημιουργήθηκαν από βρετανούς επιστήμονες. (ΑΠΕ -ΜΠΕ)

22/4: Ανακαλύφθηκε γονίδιο που

βοηθά στην θεραπεία τραυμάτων του νωτιαίου μυελού.

Η απενεργοποίηση της λειτουργίας ενός και μόνο γονιδίου μπορεί να βοηθήσει στο μέλλον τους ασθενείς, που πάσχουν από τραύματα του νωτιαίου μυελού, να αποφύγουν την παράλυση, σύμφωνα με μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα, η οποία ανοίγει το δρόμο για νέες θεραπείες και για συντόμευση της χρονικής διάρκειας αποκατάστασης της ζημιάς. (ΑΠΕ-ΜΠΕ) 23/4: Ξεκινά η μεγαλύτερη στον

κόσμο έρευνα για τις μακρόχρονες επιπτώσεις της κινητής

τηλεφωνίας στην υγεία. (ΑΠΕ-ΜΠΕ)

19/5: Δημιουργήθηκε το «ψηφια-

κό γονιδίωμα».

Ευρωπαίοι επιστήμονες, αρχειοφύλακες και βιβλιοθηκάριοι, φοβούμενοι μήπως κάποτε οι μελλοντικές γενιές δεν μπορούν να διαβάσουν τις ψηφιακές πληροφορίες που θα είναι αποθηκευμένες σε ξεπερασμένες πια τεχνολογίες, έθαψαν σε ένα μυστικό υπόγειο οχυρό, βαθιά κάτω από τις ελβετικές Άλπεις, ένα «ψηφιακό γονιδίωμα» που θα επιτρέψει στους ανθρώπους του μέλλοντος, αν ποτέ το χρειαστούν, να «ξεκλειδώσουν» ένα τεράστιο όγκο πληροφοριών. (ΑΠΕ-ΜΠΕ) 21/5: Δημιουργήθηκε το πρώτο

συνθετικό ζωντανό κύτταρο.

Οι ερευνητές, υπό τον δρα Κρεγκ Βέντερ, ο οποίος είχε πρωτοστατήσει και στην ανάγνωση του ανθρωπίνου γονιδιώματος, ενώ το 2003 είχε δημιουργήσει τον πρώτο συνθετικό ιό, ανέπτυξαν τεχνητά το γενετικό “λογισμικό” (γονιδίωμα) ενός βακτηρίου και στη συνέχεια το εισήγαγαν σε ένα κύτταρο. Δημιουργήθηκε έτσι ένα μικρόβιο με συνθετικό DNA, που δεν αποτελεί ακόμα μια πλήρως τεχνητή ζωή, αλλά ανοίγει το δρόμο γι’ αυτήν στο μέλλον. (ΑΠΕ-ΜΠΕ) 21/5: Οι παρενέργειες των στατι-

νών που μειώνουν την χοληστερίνη, χρειάζονται προσοχή. 28/5: Δοκιμαστική γενετική

θεραπεία σώζει πειραματόζωα από τον θανατηφόρο ιό Έμπολα.

Αμερικανοί ερευνητές, με την χρηματοδοτική υποστήριξη του Πενταγώνου των ΗΠΑ, σημείωσαν για πρώτη φορά μια σημαντική πρόοδο στην καταπολέμηση του θανατηφόρου ιού Έμπολα, καθώς επέζησαν όλα τα πειραματόζωα στα οποία παρασχέθηκε μια πειραματική γενετική φόρμουλα και τα οποία προηγουμένως είχαν μολυνθεί με μεγάλες δόσεις από το πιο θανατηφόρο στέλεχος του ιού. (ΑΠΕ-ΜΠΕ)

Safe Στα ψιλά γράμματα...

Hyptis crenata (Brazilian Mint)

Παραδοσιακό γιατρικό αποδεικνύεται το ίδιο ισχυρό όσο και ένα φάρμακο

ι ερευνητές έχουν ανακαλύψει ότι ένα παραδοσιακό φάρμακο που χρησιμοποιείται στη Νότια Αμερική για χιλιάδες χρόνια, είναι εξίσου αποτελεσματικό με ένα παυσίπονο, ως φάρμακο. Όπως ανακάλυψαν ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Νιουκάστλ στη Μ.Βρετανία, η βραζιλιάνικη μέντα (Hyptis crenata), η οποία συνήθως πίνεται ως τσάι, είναι εξίσου αποτελεσματική με το βασισμένο στην ασπιρίνη παυσίπονο Indometacin, και χωρίς τις πιθανές παρενέργειες, όπως η αιμορραγία στο στομάχι. Η μέντα χρησιμοποιείται ευρέως στην Νότια Αμερική. Τα φύλλα της βράζονται σε νερό για 30 λεπτά και αφήνεται να κρυώσει, προτού χρησιμοποιηθεί ως αφέψημα όπως το τσάι. Πηγή: 2nd International Symposium on Medicinal and Nutraceutical Plants, New Delhi, India, November 24, 2009.

SAFE

Safe Στα ψιλά γράμματα...

[Ασπιρίνη]

Η ασπιρίνη αυξάνει τον κίνδυνο της νόσου του Crohn στο πενταπλάσιο

ι ερευνητές ανακάλυψαν ότι όσοι λαμβάνουν μια ασπιρίνη την ημέρα για περισσότερο από ένα έτος, για να αποφύγουν καρδιακά προβλήματα, αυξάνουν πέντε φορές τις πιθανότητές τους να αναπτύξουν τη νόσο του Crohn. Την ανακάλυψη έκανε μία ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο East Anglia, όταν παρακολούθησε 200.000 υγιείς εθελοντές στην Ευρώπη, ορισμένοι εκ των οποίων ανάπτυξαν νόσο του Crohn. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι τακτικοί χρήστες ασπιρίνης, που έπαιρναν το φάρμακο για ένα χρόνο ή και περισσότερο, είχαν πολύ περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν το πρόβλημα. Η νόσος του Crohn προκαλεί φλεγμονή και οίδημα σε τμήματα του πεπτικού συστήματος, και αυτό απαιτεί μακροχρόνια φαρμακευτική αγωγή˙ στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, η χειρουργική επέμβαση είναι απαραίτητη και κάποιοι πάσχοντες αναπτύσσουν καρκίνο του εντέρου. Πηγή: Digestive Disease Week conference, New Orleans, May 3, 2010

στρεντερικά προβλήματα, όπως διάρροια και δυσκοιλιότητα, και αυτό αυξάνεται καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν. Σε μια μελέτη στην οποία συμμετείχαν 1.185 αυτιστικά παιδιά, οι ερευνητές από το Autism Speaks’ Autism Treatment Network (ATN), ανακάλυψαν ότι το 45 τοις εκατό είχε γαστρεντερικά προβλήματα, αν και το ποσοστό αυξήθηκε στο 51 τοις εκατό σε παιδιά ηλικίας από επτά ετών και άνω. Τα παιδιά με γαστρεντερικά προβλήματα είχαν επίσης υψηλότερο ποσοστό προβλημάτων ύπνου, θέματα συμπεριφοράς και γενικά χαμηλότερο επίπεδο καλής υγείας. Η βρετανίδα γαστρεντερολόγος Δρ Andrew Wakefield ανακάλυψε ότι τα παιδιά στα οποία είχαν κάνει το εμβόλιο MMR είχαν περισσότερες πιθανότητες να υποφέρουν από προβλήματα του εντέρου και αυτισμό. Πηγή: The Pediatric Academic Societies’ annual meeting, Vancouver, British Columbia, May 2, 2010

πως έχει αποκαλύψει μία νέα έρευνα, τα αυτιστικά παιδιά έχουν σχεδόν πάντα γαστρεντερικά προβλήματα. Η ανακάλυψη αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο τα παιδικά εμβόλια, όπως το MMR (ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα), να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην επιδημία αυτισμού. Περίπου το 50% του συνόλου των αυτιστικών παιδιών έχουν γα SAFE

[HPV]

Οι γονείς αρνούνται τo εμβόλιο κατά του HPV για τις κόρες τους

[Eμβόλιο MMR]

Τα περισσότερα αυτιστικά παιδιά έχουν προβλήματα με το έντερο – μήπως το εμβόλιο MMR παίζει κάποιο ρόλο;

εκατό. Όμως όλα αυτά αφορούν την ανάπτυξη καλών συνηθειών και λήψης των συμπληρωμάτων κάθε μέρα, για λίγο. “Δεν υπάρχει ένα άμεσο αποτέλεσμα. Δεν παίρνετε μια βιταμίνη σήμερα και μειώνεται ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού αύριο”, δήλωσε ο Jaime Matta, ένας από τους ερευνητές της ιατρικής σχολής του Πουέρτο Ρίκο. Η ερευνητική ομάδα ανακάλυψε την αποτελεσματικότητα των βιταμινών, όταν σύγκρινε μία ομάδα 268 γυναικών με καρκίνο του μαστού με 457 υγιείς γυναίκες. Ανακάλυψαν ότι τα συμπληρώματα βοήθησαν στην επιδιόρθωση του DNA, μια σύνθετη βιολογική διαδικασία, με περισσότερες από 200 πρωτεΐνες οι οποίες, εάν υποστούν βλάβη, μπορεί να οδηγήσουν σε καρκίνο. Πηγή: American Association for Cancer Research, 101st annual meeting, 2010

[Καρκίνος μαστού] Βιταμίνες μειώνουν τον κίνδυνο

ι βιταμίνες και τα συμπληρώματα ασβεστίου μπορούν να μειώσουν δραματικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού - ακόμα και όταν τα παίρνετε σε κανονική ημερήσια δόση. Τα συμπληρώματα βιταμινών μειώνουν τον κίνδυνο κατά περίπου 30 τοις εκατό, και τα συμπληρώματα ασβεστίου, ακόμα καλύτερα, μειώνουν τον κίνδυνο κατά 40 τοις

έα έρευνα ανακαλύπτει ότι οι γονείς διστάζουν και δεν επιτρέπουν στις κόρες τους να κάνουν το αμφιλεγόμενο εμβόλιο κατά του HPV. Η κύρια ανησυχία είναι η ασφάλεια του εμβολίου και οι γονείς εξακολουθούν να είναι απρόθυμοι να εμβολιάσουν την κόρη τους, ακόμα και όταν αφαιρούνται τα άλλα εμπόδια, όπως το κόστος. Στην έρευνα όπου ρωτήθηκαν 2.025 γονείς 11χρονων κοριτσιών σε σχολείο του Καναδά, ανακαλύφθηκε ότι η αποδοχή ήταν 65 τοις εκατό μόλις, 20 τοις εκατό χαμηλότερα από ό, τι για τα άλλα εμβόλια, όπως της ηπατίτιδας Β και της μηνιγγίτιδας. Οι ερευνητές λένε ότι πρέπει να αντιμετωπιστούν τα θέματα ασφάλειας, προκειμένου να επιτευχθεί αποδοχή του εμβολίου σε λογικά επίπεδα. Πηγή: PLoS Medicine, 2010; 7: e 10000270. doi: 10.1371/journal.pmed. 1000270

Safe Στα ψιλά γράμματα... τητας λιπαρά γαλακτοκομικά προϊόντα, κόκκινο κρέας και βούτυρο, ενώ οι υγιείς συμμετέχοντες είχαν δίαιτες πλούσιες σε σαλάτες, ξηρούς καρπούς, ψάρια, ντομάτες, πουλερικά, φρούτα και σταυρανθή και σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά. Πηγή: Archives of Neurology, 2010: doi: 10.1001/archneurol.2010.84.

[Νόσος του Αλτσχάιμερ]

Αν τρώτε λαχανικά μειώνονται οι πιθανότητες να προσβληθείτε από την ασθένεια

ρώτε λαχανικά - θα σας βοηθήσουν να μειώσετε τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου του Αλτσχάιμερ σε μεγαλύτερη ηλικία. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι όσοι τρώνε ξηρούς καρπούς, ψάρια, πουλερικά, φρούτα και λαχανικά είναι πολύ λιγότερο πιθανό να πάσχουν από Αλτσχάιμερ και άνοια από εκείνους που έχουν μία διατροφή υψηλή σε λιπαρά γαλακτοκομικά προϊόντα και κόκκινο κρέας. Οι δύο δίαιτες ήταν η μόνη μεγάλη διαφορά μεταξύ των ανθρώπων που αναπτύσσουν Αλτσχάιμερ και εκείνων που δεν έχουν, σύμφωνα με μια νέα μεγάλη μελέτη από το ιατρικό κέντρο του πανεπιστήμιου Κολούμπια στη Νέα Υόρκη. Οι ερευνητές μελέτησαν 2.148 άτομα, από 65 ετών και άνω, τα οποία δεν είχαν άνοια στην αρχή της μελέτης. Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ετών της μελέτης, σε 253 από τους συμμετέχοντες αναπτύχθηκε Αλτσχάιμερ, και η σημαντικότερη διαφορά που φάνηκε να ξεχωρίζει τους συμμετέχοντες που παρέμειναν υγιείς ήταν η δίαιτά τους. Εκείνοι που ανέπτυξαν Αλτσχάιμερ ακολουθούσαν μια διατροφή που ήταν πλούσια σε υψηλής περιεκτικό10 SAFE

[Μητρικό γάλα]

Ίσως είναι ο μεγαλύτερος μαχητής κατά του καρκίνου

λοι γνωρίζουμε ότι το μητρικό γάλα είναι το καλύτερο - και οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι θα μπορούσε επίσης να είναι ένας από τους καλύτερους μαχητές κατά του καρκίνου. Το ανθρώπινο γάλα περιέχει μια φυσική ουσία που φαίνεται να σκοτώνει 40 διαφορετικά είδη καρκίνου.

Το μαγικό συστατικό είναι γνωστό ως Hamlet (Ηuman alpha-lactalbumin made lethal to tumour cells, δηλαδή ανθρώπινη α-λακταλβουμίνη γίνεται θανατηφόρος κατά του όγκου των κυττάρων). Σε μία δοκιμή, τα άτομα με καρκίνο της ουροδόχου κύστης άρχισαν να εκκρίνουν τα νεκρά κύτταρα του καρκίνου μετά τη λήψη της ουσίας, η οποία περιλαμβάνει μια πρωτεΐνη και λιπαρά οξέα. Όμως, οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Γκέτεμποργκ που έκαναν την ανακάλυψη δεν είναι σίγουροι αν η Hamlet βρίσκεται σε φυσική κατάσταση στο ίδιο το γάλα, ή αν παράγεται

όταν το γάλα αναμιγνύεται με το οξύ στο στομάχι του μωρού. Πηγή: PLoS ONE, 2010; 5: e9384

[Ρευματοειδής αρθρίτιδα]

Η έλλειψη ηλιοφάνειας είναι μια αιτία της

άν δεν παίρνετε αρκετό ηλιακό φως, αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Μια νέα μελέτη έχει διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι που ζουν σε βόρεια κλίματα - τα οποία έχουν λιγότερη ηλιοφάνεια - είναι πιο πιθανό, ως αποτέλεσμα, να πάσχουν από έλλειψη βιταμίνης D, και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ρευματοειδή αρθρίτιδα. Η μελέτη ανακάλυψε ότι τα υψηλότερα ποσοστά ρευματοειδούς αρθρίτιδας έχουν καταγραφεί μεταξύ των γυναικών στις βόρειοανατολικές πολιτείες της Αμερικής, όπως το Βέρμοντ, το Νιου Χαμσάιρ και νότιο Mέιν, οι οποίες έχουν λιγότερη ηλιοφάνεια από τις νοτιότερες πολιτείες. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μία από τις αυτοάνοσες ασθένειες που μπορεί να προκληθεί από έλλειψη βιταμίνης D, και ο ήλιος είναι μία από τις σημαντικότερες πηγές της βιταμίνης. Οι ερευνητές έκαναν την ανακάλυψη, όταν εξέτασαν 461 γυναίκες με ρευματοειδή αρθρίτιδα και τις σύγκριναν με 9.220 υγιείς. Η επικεφαλής της έρευνας Δρ Veronica Vieira, από τη σχολή δημόσιας υγείας του πανεπιστήμιου του Boston, δήλωσε: «Τα αποτελέσματα ήταν απρόσμενα. Πριν από την ανάλυση, ενδιαφερόμασταν περισσότερο για τη σχέση της ασθένειας με την ατμοσφαιρική ρύπανση. Δεν είχαμε δώσει μεγάλη σημασία στα γεωγραφικά πλάτη.» Παλαιότερες μελέτες έχουν επίσης ανακαλύψει μια σύνδεση μεταξύ της βιταμίνης D και της έλλειψης ηλιοφάνειας, με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα όπως η νόσος του Crohn και η σκλήρυνση κατά πλάκας. Πηγή: Environmental Health Perspectives, 2010; doi: 10.1289/ehp.0901861

Safe Στα ψιλά γράμματα...

[Αντιπηκτικά]

Γνωστό φάρμακο προκαλεί βλάβες του δέρματος, και όχι μόνο

ρευνητές ανακάλυψαν ότι ένα από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα φάρμακα στον κόσμο, μπορεί να προκαλέσει δερματικές βλάβες, και μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε μια απειλητική για τη ζωή μείωση των αιμοπεταλίων. Η ηπαρίνη, ένα αντιπηκτικό που χρησιμοποιείται για να εμποδίσει την αύξηση θρόμβων αίματος σε καταστάσεις όπως η DVT (βαθιά φλεβική θρόμβωση), η πνευμονική εμβολή (θρόμβοι αίματος στους πνεύμονες) και η στηθάγχη, τώρα έχει διαπιστωθεί ότι προκαλεί πολύ περισσότερες περιπτώσεις δερματικών βλαβών από όσες εκτιμήθηκαν αρχικά από τους παρασκευαστές της. Παρόλο που η ‘επίσημη’ τιμή για τις βλάβες του δέρματος που προκαλούνται από την ηπαρίνη είναι μόλις 2 τοις εκατό, οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει ότι το πραγματικό ποσοστό είναι πιο κοντά στο 8 τοις εκατό. Οι βλάβες θεωρούνται επίσης δείκτης της απειλητικής για τη ζωή μείωσης του αριθμού των αιμοπεταλίων στο αίμα, αν και οι περισσότερες από τις περιπτώσεις δεν προχωρούσαν πέρα από μια αλλεργική δερματική αντίδραση. Πηγή: Canadian Medical Association Journal, 2009; 181: 484-6.

[Καρκίνος]

Η θεραπεία με θερμότητα σκοτώνει τα καρκινικά κύτταρα

ον Φεβρουάριο του 2009, το WDDTY ανέφερε στους συνδρομητές του ότι η θεραπεία με θερμότητα είναι ένας αποδεδειγμένος τρόπος για να αντιμετωπιστεί ο καρκίνος - και τώρα οι ερευνητές το αποδεικνύουν με εργαστηριακές δοκιμές. Τα καρκινικά κύτταρα τροποποιούνταν σε μία 12 SAFE

θεραπεία που περιλάμβανε διαρκή θερμότητα 43 βαθμών Κελσίου για 30 λεπτά - και τα κύτταρα άρχισαν να πεθαίνουν όταν εκτέθηκαν σε θεραπεία θερμότητας 50 βαθμών Κελσίου για ένα έως δύο λεπτά. Σε αυτό το επίπεδο, υπήρχε μόνιμη βλάβη των ιστών σε όγκο του προστάτη, η οποία οδήγησε σε νέκρωση, ή κυτταρικό θάνατο. Τα εργαστηριακά πειράματα πραγματοποιήθηκαν στο Πανεπιστήμιο Hashemite στην Ιορδανία. Στην έκθεση του WDDTY, άλλα πειράματα έχουν δείξει ότι τα καρκινικά κύτταρα μπορούν να σκοτωθούν όταν εκτίθενται σε θερμοκρασίες από 42 έως 43 βαθμούς Κελσίου. Πηγή: AACR Dead Sea International Conference on Advances in Cancer Research, March 7-10, 2010

ανθρώπων. Η σύνδεση με καρδιακή νόσο διαπιστώθηκε από τους ερευνητές από την Ιατρική Σχολή του πανεπιστήμιου του Έξετερ, η οποία μελέτησε τα επίπεδα ΒΡΑ σε μια μεγάλη πληθυσμιακή μελέτη των ΗΠΑ για μια περίοδο τριών ετών. Η μελέτη παρέχει περαιτέρω αποδείξεις για την εκστρατεία για την πλήρη απαγόρευση της χημικής ουσίας. Αρκετές χώρες έχουν απαγορεύσει αυτό το χημικό προϊόν στα μπιμπερό και τα παιχνίδια, μετά τις ανησυχίες ότι θέτει σε κίνδυνο την υγεία των βρεφών. Ωστόσο, η βιομηχανία χημικών προϊόντων είναι πιθανό να πολεμήσει την πλήρη απαγόρευση. Είναι ένα από τα πιο υψηλής παραγωγής χημικά προϊόντα στον κόσμο, με πάνω από 2,2 εκατομμύρια τόνους (6400000000 λίρες), που κατασκευάζονται κάθε χρόνο. Πηγή: PLos ONE, 2010; 5: e8673

[Διατροφή]

Γιατί οι δίαιτες δεν έχουν αποτέλεσμα; Επηρεάζουν τα συναισθήματα;

[Πλαστικά]

Τα χημικά των πλαστικών προκαλούν καρδιαγγειακές παθήσεις

ι ερευνητές έχουν επιβεβαιώσει ότι μία χημική ουσία που βρέθηκε σε πλαστικές συσκευασίες φαγητών και ποτών προκαλεί καρδιαγγειακές παθήσεις. Μάλιστα ίχνη της χημικής ουσίας BPA (Biphenol Α), είναι ανιχνεύσιμα στο 90 τοις εκατό των

ιατί δεν «δουλεύουν» οι δίαιτες - ή, αν το κάνουν, γιατί είναι αποτελεσματικές μόνο για λίγο; Ο «παράγοντας Χ» στη δίαιτα φαίνεται να είναι το «τι υπάρχει στο νου», και ιδιαίτερα η συναισθηματική αντίδρασή μας σε τρόφιμα, όπως αποκαλύπτει η νέα έρευνα. Σχεδόν όλες οι δίαιτες επικεντρώνεται στο φαγητό που τρώμε, και την ποσότητα που καταναλώνουμε, αλλά χωρίς πραγματικά να αντιμετωπίζει τους συναισθηματικούς λόγους για τους οποίους αναζητάμε συνήθως μια μπάρα σοκολάτας ή κέικ. Οι επιστήμονες από ερευνητικό κέντρο για την παχυσαρκία στην Φιλαδέλφεια έχουν δημιουργήσει ένα πρόγραμμα που βοηθά να αναγνωρίζουμε τα εναύσματα, για να “σπάσει ο κύκλος της αναζήτησης φαγητού κάθε φορά που αισθανόμαστε ανία, ή είμαστε απογοητευμένοι, ή λυπη-

Safe Στα ψιλά γράμματα... μένοι», είπε η συμμετέχουσα στο πρόγραμμα, Janet Williams. Έχασε αρκετά κιλά σε 22 εβδομάδες, και έχει μάθει τεχνικές για να βοηθηθεί να κρατήσει το βάρος της σταθερό. . Πηγή: Τemple’s Center for Obesity Research. http://www.temple.edu/medicine/departments_centers/research/ Center_for_Obesity_current_studies. htm#loseweight.

[Ασθένειες ματιών] Παραδοσιακή κινεζική θεραπεία βελτιώνει την όραση

νας επιστήμονας από την Κίνα ανακάλυψε ότι ένα είδος μούρου μπορεί πραγματικά να συμβάλει στη βελτίωση της όρασης, και βελτιώνει την υγεία των ματιών. Ο ερευνητής Dingbo Lin από το κρατικό πανεπιστήμιο του Κάνσας, είχε μάθει από

τον πατέρα του, γιατρό της παραδοσιακής ιατρικής στην Κίνα, ότι το wolfberry (λύκιο) είναι ωφέλιμο για τα μάτια, καθώς και ενισχυτικό του ανοσοποιητικού συστήματος, ενώ επίσης θρέφει το ήπαρ και τα νεφρά. Σε μια σειρά από πειράματα με αποξηραμένους καρπούς wolfberry, ο Lin επιβεβαίωσε τη θεωρία από την παραδοσιακή ιατρική της χώρας του. Οι καρποί μπορούν να βελτιώσουν βλάβες στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, ιδίως ως συνέπεια του διαβήτη τύπου ΙΙ, και συμβάλλουν στη βελτίωση της όρασης που έχει ασθενήσει λόγω ηλικίας, ή λόγω εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. Ο Lin λέει ότι τα μούρα αυτά μπορούν να ληφθούν ως συμπλήρωμα, αλλά στη Δύση ίσως υπάρχει δυσκολία να τα προμηθευτεί κανείς. Μπορούν να βρεθούν σε κινεζικά σούπερ μάρκετ και καταστήματα, αλλά και στο διαδίκτυο. Πηγή: Kansas State University

[Άσκηση]

Παρατείνει τη ζωή σας, ακόμα και όταν έχετε καρκίνο του προστάτη

καρκίνος του προστάτη σίγουρα δεν είναι ποινή θανάτου - και οι άνδρες που πάσχουν, μπορούν να αυξήσουν τις πιθανότητές τους να ζήσουν κατά 35% περίπου, μόνο με τρέξιμο, κολύμπι, ποδήλατο κλπ για τρεις ή περισσότερες ώρες την εβδομάδα. Ακόμα και το περπάτημα προσφέρει οφέλη, και όσοι περπατούσαν τέσσερις ή περισσότερες ώρες κάθε εβδομάδα είχαν κατά 23% χαμηλότερο κίνδυνο. Η μελέτη, που πραγματοποιήθηκε από τη σχολή δημόσιας υγείας του Χάρβαρντ, βασίστηκε σε έρευνα που περιλάμβανε 2.686 ασθενείς. Πηγή: American Association for Cancer Research’s Frontiers. Cancer Prevention Research Conference, 8.12.2009.

SAFE 13

Safe Focus: Καρδιοπάθειες: Αίτια και αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις / Bryan Hubbard, WDDTY

Καρδιοπάθειες Αίτια και αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις Οι καρδιοπάθειες παραμένουν μία από τις κύριες αιτίες θανάτων στη Δύση, παρά τα τεράστια χρηματικά ποσά που ξοδεύονται κάθε χρόνο στις στατίνες και τις τροφές με χαμηλά λιπαρά. Αυτό δείχνει ότι ίσως τελικά η ιατρική να έχει μόνο μια μικρή εικόνα ή ακόμα και να μην έχει καν ιδέα για το τι ακριβώς συμβαίνει με τη χοληστερόλη. 14 SAFE

Safe Focus

καρδιαγγειακή νόσος οδηγεί στο θάνατο έναν άνθρωπο κάθε 37 δευτερόλεπτα, μόνο στις ΗΠΑ. Ο όρος καρδιαγγειακή νόσος καλύπτει ένα ευρύ φάσμα παθήσεων όπως η στεφανιαία νόσος, η καρδιακή προσβολή, η στηθάγχη, η καρδιακή ανεπάρκεια και το έμφραγμα και παραμένει η κύρια αιτία θανάτου στη Δύση καθώς είναι υπεύθυνη για σχεδόν το ένα τρίτο του συνολικού αριθμού θανάτων. Επιπλέον, είναι φανερό ότι η ανταπόκριση της ιατρικής στη μεγαλύτερη πρόκληση που της έγινε ποτέ είναι αξιοθρήνητα ανεπαρκής και μάλιστα, τελευταία η όλη κατάσταση έχει χειροτερέψει ακόμα περισσότερο. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα μιας νέας μελέτης, η ασπιρίνη -μία από τις σημαντικότερες θεραπείες για κάθε περίσταση, την οποία χρησιμοποιούν εκατομμύρια άνθρωποι σε καθημερινή βάση- δε μπορεί πλέον να θεωρείται ασφαλής λύση για άτομα που είναι ήδη καρδιοπαθείς (Lancet, 2009; 373: 1849-60). Όλο αυτό, σαφώς θα έχει σοβαρές συνέπειες, καθώς περίπου 37 δισεκατομμύρια ταμπλέτες ασπιρίνης το χρόνο, καταναλώνονται σε όλο τον κόσμο ως μέτρο προφύλαξης ή γιατρικό για κάθε περίπτωση λόγω των αντιπηκτικών της ιδιοτήτων. Βέβαια τα νέα δεν ήταν καλύτερα ούτε για το άλλο ισχυρό όπλο της ιατρικής ενάντια στις καρδιακές παθήσεις— τις στατίνες, που μειώνουν τη χοληστερόλη. Το ποσό από τις παγκόσμιες πωλήσεις τους για το 2008, άγγιξε τα 26 δις δολάρια στις ΗΠΑ, (www.bharatbook. com/Market-Research-Reports/StatinsThe-World-Market-2009-2024.html), αν και μια πρόσφατη μελέτη για το κορυφαίο προϊόν «Lipitor» (ατορβαστατίνη) αποκάλυψε ότι τo φάρμακo επηρεάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου και προκαλεί απώλεια μνήμης (Townsend Letter, 2009; 311: 64–70).

Η ιστορία της χοληστερόλης

Οι πωλήσεις αυτών των φαρμάκων αυξήθηκαν εξαιτίας της έντονης πε-

ποίθησης της ιατρικής ότι οι δύο κύριες αιτίες καρδιακών παθήσεων είναι είτε η αυξημένη ή υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση), είτε τα υψηλά επίπεδα LDL (χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη, πιο γνωστή και ως «κακή» χοληστερόλη) ή η υπεργλυκαιμία λόγω διαβήτη, καπνίσματος, κακής διατροφής, έλλειψης φυσικής δραστηριότητας, παχυσαρκίας, κατανάλωσης αλκοόλ καθώς και γενετικών παραγόντων (www.cdc.gov/heartDisease/risk_ factors.htm).

Βέβαια, το πιθανότερο είναι ότι η ιατρική έχει κάνει ένα μεγάλο λάθος σχετικά με τη χοληστερόλη. Όχι μόνο δεν είναι απαραίτητα η «κακιά της παρέας», αλλά στην πραγματικότητα μπορεί να παίζει και ρόλο ζωτικής σημασίας στην ανάρρωση μετά από τραυματισμό ή καρδιακή προσβολή. Επιπλέον, καθώς γερνάμε, η χοληστερόλη γίνεται ολοένα και σημαντικότερη στη διατήρηση τη καλής νοητικής λειτουργίας. Οπότε, ενώ οι στατίνες ρίχνουν τα επίπεδα χοληστερόλης και φαινομενικά αυτό είναι κάτι ωφέλιμο, στην πραγματικότητα μπορεί να προκαλούν επιδείνωση στη λειτουργία του εγκεφάλου, κάτι που οι ερευνητές πλέον παρατηρούν ολοένα και συχνότερα. Η ιατρική και οι φαρμακοβιομηχανίες προτιμούν να αγνοούν τα συνεχώς αυξανόμενα στοιχεία που φέρνει στο φως η έρευνα και υποστηρίζουν ότι κάποιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες αποτελούν τους καταλύτες σε πολλές

περιπτώσεις καρδιαγγειακών παθήσεων, ότι οι παθήσεις αυτές, ίσως είναι φλεγμονώδεις και όχι αποτέλεσμα της συσσώρευσης λίπους και ότι η διατροφή παίζει ρόλο-κλειδί τόσο στην ανάπτυξη κάποιας καρδιοπάθειας, όσο και στη θεραπείας της.

Ασπιρίνη και πονοκέφαλοι

Σύμφωνα με μια νέα μελέτη (Lancet, 2009; 373: 1849–60) εκατομμύρια άνθρωποι που παίρνουν ασπιρίνη για προστασία από καρδιοπάθειες, τώρα πια θα πρέπει να βρουν ένα νέο, διαφορετικό μέσο πρόληψης. Η ασπιρίνη εμποδίζει μεν τη συσσώρευση πλάκας αλλά οι αντιπηκτικές της ιδιότητες μπορούν να προκαλέσουν με τη σειρά τους έμφραγμα καθώς επίσης και σοβαρή αιμορραγία στο στομάχι. Σύμφωνα με έρευνες του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης (Anti-thrombotic Trialists’ (ATT) collaboration) το κυριότερο είναι ότι οι κίνδυνοι που ενέχει υπερτερούν των οποιωνδήποτε θετικών επιδράσεων που μπορεί να προσφέρει σε ένα υγιές άτομο. Οι ερευνητές έκαναν μια αναδρομή σε έξι κορυφαίες μελέτες που περιλάμβαναν περίπου 95.000 υγιείς συμμετέχοντες που έπαιρναν ασπιρίνη ως μέτρο προφύλαξης. Το φάρμακο βέβαια πέραν του ότι είχε ασήμαντη επίδραση στην προστασία από μια καρδιακή προβολή, αύξανε και τον κίνδυνο σοβαρής αιμορραγίας και στο στομάχι, αλλά και στον εγκέφαλο κατά το ένα τρίτο. Παρά το άγριο ξέσπασμα των ΜΜΕ για τη συγκεκριμένη μελέτη, τα ευρήματά της δεν έλεγαν και κάτι καινούργιο. Σε μια μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από το Βρετανικό Καρδιολογικό Ίδρυμα (British Heart Foundation) το 2001, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η ασπιρίνη αύξανε τον κίνδυνο αιμορραγίας κατά 70%. Ο επικεφαλής ερευνητής καθηγητής Larry Ramsay αμφισβήτησε τη χρήση της ασπιρίνης από υγιή άτομα ως προστατευτικό μέσο απέναντι στις καρδιοπάθειες (Heart, 2001; 85: 265–71). SAFE 15

Safe Focus: Καρδιοπάθειες: Αίτια και αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις

Οι κίνδυνοι που κρύβει η στατίνη

Η ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υγιείς άνθρωποι που έχουν λίγες πιθανότητες να εμφανίσουν κάποια καρδιοπάθεια είναι καλύτερο να παίρνουν μια στατίνη που μειώνει τη χοληστερόλη και μπορεί να μειώσει και τις πιθανότητες εμφάνισης «εμφράγματος του μυοκαρδίου (καρδιακή προσβολή) και ισχαιμικού επεισοδίου μικρού κινδύνου». Ωστόσο, και αντίθετα με τα παραπάνω, φέτος το Φεβρουάριο, δύο διαφορετικές μελέτες κατέληξαν στο ίδιο ακριβώς συμπέρασμα: οι στατίνες που μειώνουν τη χοληστερόλη— και ειδικά, το κορυφαίο προϊόν Lipitor (ατορβαστατίνη)— προκαλούν βλάβες στον εγκέφαλο, απώλεια μνήμης

και γενικότερα προβλήματα στη λειτουργία του εγκεφάλου. Παρόλο που αυτό είχε καταγραφεί και νωρίτερα ως μια πιθανή παρενέργεια ανάμεσα σε άλλες όπως ναυτία, εχθρικότητα, τάση για ανθρωποκτονία, νεφρική ανεπάρκεια, ακινησία, ηπατική βλάβη και μειωμένη ανάπτυξη των μυών— η έκταση του προβλήματος μπορεί είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ όσο πίστευαν οι παρασκευαστές των φαρμάκων. Στη μία από τις μελέτες, την οποία διεξήγαγαν οιDuan Graveline και Jay S. Cohen, ανακάλυψαν ότι το πρόβλημα ήταν τόσο εκτεταμένο που υπέθεσαν ότι οποιοσδήποτε παίρνει κάποια στατίνη επηρεάζεται, ακόμα και αν η γνωστική βλάβη είναι «υποκλινική»- δηλαδή όχι αρκετά σοβαρή ώστε να την αναλάβει κάποιος γιατρός (Townsend Letter, 2009; 311: 64–70).

Η πίεση μεγαλώνει

έρα από τη χοληστερόλη, η υπέρταση θεωρείται ως ένας ακόμα κύριος παράγοντας καρδιακών παθήσεων. Όπως η χοληστερόλη, έτσι και η υπέρταση περικυκλώνεται από ένα μύθο γεμάτο εικασίες και μισές αλήθειες. Η αρτηριακή πίεση είναι η δύναμη με την οποία το αίμα πιέζει τα τοιχώματα των αρτηριών και τα όριά της ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία. Περιγράφεται από δύο αριθμούς: ο πρώτος αναφέρεται στη συστολική πίεση (όταν η καρδιά χτυπάει) και ο δεύτερος στη διαστολική (όταν η καρδιά ξεκουράζεται, ανάμεσα στους παλμούς). Κατά μέσο όρο, η ιατρική θεωρεί ως φυσιολογικό επίπεδο τα 120/80mm Hg. Οποιαδήποτε τιμή κάτω από αυτή, σημαίνει πιθανή βλάβη στην καρδιά, τα αιμοφόρα αγγεία και τα νεφρά— ή τουλάχιστον έτσι υποστηρίζει αυτή η θεωρία. Το πρόβλημα είναι ότι η πίεση δεν έχει μια σταθερή τιμή. Είναι υψηλή το πρωί και αυξάνεται κάθε φορά που πάμε να τη μετρήσουμε σε κάποιο γιατρό, ένα φαινόμενο, γνωστό και ως «σύνδρομο της λευκής μπλούζας». Επίσης, όσο γερνάμε, τόσο πιο δύσκολα τη μετράμε. Μια μελέτη σε άνδρες ηλικίας 65 ετών και άνω ανακάλυψε ότι είχαν «ψευδοϋπέρταση», ένας λάθος συναγερμός από μια λάθος μέτρηση. Το πιεσόμετρο έδειχνε την τιμή 180/100 mmHg, τη στιγμή που η πραγματική τιμή ήταν μόνο 165/85 mmHg, κάτι φυσιολογικό για την ηλικία τους (N Engl J Med, 1985; 312: 1548–51). Και καθώς αναλύουμε τις καρδιοπάθειες, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η υψηλή αρτηριακή πίεση θα μπορούσε να είναι μια ακόμα φλεγμονώδης διαταραχή. Όταν οι ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ ανέλυσαν δείγματα αίματος από 20.525 συμμετέχουσες στην «Μελέτη για την Υγεία των Γυναικών» πριν και μετά τη διάγνωση υπέρτασης, ανακάλυψαν ότι συνολικά 5.365 γυναίκες εμφάνισαν αυξημένη αρτηριακή πίεση και ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των γυναικών είχαν υψηλά επίπεδα της C αντιδρώσας πρωτεΐνης στο αίμα τους, έναν αναγνωρίσιμο δείκτη φλεγμονής (JAMA, 2003; 290: 2945–51). 16 SAFE

Καθώς οι στατίνες μειώνουν τα επίπεδα χοληστερόλης, κάτι τέτοιο δεν αποτελεί έκπληξη. Στην άλλη μελέτη, ο Yeon-Kyun Shin, καθηγητής βιοφυσικής στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα, βρήκε ότι η χοληστερόλη, ενώ θεωρείται κακή για την υγεία της καρδιάς, είναι σημαντική για την καλή λειτουργία του εγκεφάλου. Η έλλειψή της μειώνει την ικανότητα σκέψης και μνήμης του εγκεφάλου. Ανέφερε μάλιστα: «Αν στερήσετε τη χοληστερόλη από τον εγκέφαλο, επηρεάζεται άμεσα και ο μηχανισμός που πυροδοτεί την κυκλοφορία των νευροδιαβιβαστών, οι οποίοι με τη σειρά τους πυροδοτούν τη λειτουργία της μνήμης και των δεδομένων ˙δηλαδή με άλλα λόγια, το πόσο έξυπνος είναι κάποιος και πόσο καλά μπορεί να θυμάται πράγματα» (Proc Natl Acad Sci USA, 2009; 106: 5141-6).

Ο γρίφος της χοληστερόλης

Πώς μπόρεσε η φύση να κάνει ένα τέτοιο λάθος και να δημιουργήσει ένα λιπίδιο ή λίπος που να είναι την ίδια στιγμή απαραίτητο για την καλή υγεία αλλά και η κύρια αιτία θανάτων στη Δύση; Δε μπόρεσε˙ η ιατρική είναι αυτή που μπόρεσε. Το συκώτι μας κανονικά παράγει περίπου 1000mg χοληστερόλης κάθε μέρα, το ένα τέταρτο της οποίας χρησιμεύει στον εγκέφαλο. Αυτή η ποσότητα είναι αρκετή για τις ανάγκες του σώματος και η συμβατική ιατρική υποστηρίζει ότι οποιαδήποτε υπερβολή εξαιτίας μιας δίαιτας υψηλής σε λιπαρά θα οδηγήσει σε πρόβλημα στις αρτηρίες, παρόλο που οι επικριτές ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει σχέση μεταξύ λίπους από τις τροφές και αυξημένων επιπέδων χοληστερόλης. Ωστόσο, το δεύτερο μέρος αυτού του ερωτήματος αποτέλεσε τη βάση της τεράστιας βιομηχανίας τροφίμων χαμηλών σε λιπαρά. Ο γιατρός σας σίγουρα θα θεωρούσε επικίνδυνα τα επίπεδα χοληστερόλης του αίματος που θα άγγιζαν τα 240 mg/dL και πάνω ή τα 160 mg/dL της LDL.

Safe Focus: Καρδιοπάθειες: Αίτια και αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις

“

Η ιατρική και οι φαρμακοβιομηχανίες προτιμούν να αγνοούν τα συνεχώς αυξανόμενα στοιχεία που φέρνει στο φως η έρευνα και υποστηρίζουν ότι κάποιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες αποτελούν τους καταλύτες σε πολλές περιπτώσεις καρδιαγγειακών παθήσεων, ότι οι παθήσεις αυτές, ίσως είναι φλεγμονώδεις και όχι αποτέλεσμα της συσσώρευσης λίπους και ότι η διατροφή παίζει ρόλο-κλειδί τόσο στην ανάπτυξη κάποιας καρδιοπάθειας, όσο και στη θεραπείας της.

”

18 SAFE

Αυτή είναι όμως μια ιδιαίτερα απλοποιημένη εικόνα. Ο καρδιολόγος Steven Sinatra, αναπληρωτής κλινικός καθηγητής της ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου του Κονέκτικατ, ξεκίνησε να αμφισβητεί τα παραπάνω όταν κάποιοι από τους ασθενείς του ενώ είχαν χαμηλά επίπεδα χοληστερόλης — κάποιοι μόλις 130mg/dL — εμφάνισαν καρδιακές παθήσεις. Όταν το συζήτησε με άλλους καρδιολόγους, ανακάλυψε ότι κι εκείνοι είχαν παρατηρήσει ακριβώς το ίδιο φαινόμενο. Η περαιτέρω έρευνα που διεξήγαγε πάνω στο θέμα, έδειξε ότι: -το σώμα συνθέτει τη χοληστερόλη που χρειάζεται, οπότε όταν τρώμε περισσότερο, εκείνο συνθέτει λιγότερη. -τα επίπεδα χοληστερόλης αυξομειώνονται συνεχώς κατά τη διάρκεια της ημέρας. -τα επίπεδα χοληστερόλης αυξάνονται το Χειμώνα και μειώνονται το Καλοκαίρι. -τα επίπεδα χοληστερόλης αυξάνονται μετά από κάποια εγχείρηση, όταν υπάρχει μία μόλυνση ή όταν απλά είμαστε αγχωμένοι. -τα επίπεδα χοληστερόλης αυξάνονται κατά τη διάρκεια και μετά από μια καρδιακή προσβολή. «Ένας λόγος για αυτές τις αυξομειώσεις είναι το γεγονός ότι η χοληστερόλη αποτελεί έναν θεραπευτικό παράγοντα. Το σώμα τη συνθέτει όταν υπάρχει κάποιο πρόβλημα που χρειάζεται θεραπεία», λέει ο ίδιος (Townsend Letter, 2009; 311: 61). Αυτό μπορεί να εξηγήσει και το λόγο που τα επίπεδα χοληστερόλης είναι υψηλά όταν οι άνθρωποι έχουν καρδιοπάθειες ή μετά από μια καρδιακή προσβολή. Έτσι ενώ είναι πάντα παρούσα σε τέτοιου είδους παθήσεις, θεωρήθηκε άδικα και ως ένοχη. Η χοληστερόλη δεν είναι μόνο θεραπευτικός παράγοντας. Καθώς γερνάμε, φαίνεται να έχει έναν ολοένα αυξανόμενο ρόλο στη διατήρηση της οξυδέρκειας και της μακροζωίας. Μια σκοτσέζικη μελέτη ανακάλυψε ότι άτομα ηλικίας 85 και άνω, ενώ είχαν υψηλά επίπεδα χοληστερόλης έζησαν περισσότερο.

Επίσης είχαν λιγότερες πιθανότητες να πεθάνουν από καρκίνο ή μόλυνση. Ο Sinatra πιστεύει ότι η χοληστερόλη μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο για την υγεία της καρδιάς και των αρτηριών μόνο όταν αγγίξει επίπεδα που φτάνουν στα 320mg/dL, σχεδόν ένα τρίτο υψηλότερα από τα επίπεδα που η σύγχρονη ιατρική επεμβαίνει. Η άποψή του ενισχύεται και από τα αποτελέσματα της «Μελέτης για την Καρδιά» της Κοπεγχάγης, που εξέτασε τα αρχεία 19.698 ατόμων που ζούσαν στην πόλη από το 1976 έως και το 1988. Σύμφωνα με αυτά, 693 είχαν πάθει καρδιακή προσβολή μέσα σε μια περίοδο πέντε ετών. Η χοληστερόλη βρέθηκε ότι σχετιζόταν άμεσα με αυτές τις προσβολές μόνο όταν τα επίπεδά της ήταν τόσο υψηλά που ανήκαν στο 5%όλων των συμμετεχόντων. (BMJ, 1994; 309: 11–5).

Άλλες αιτίες

Η ιατρική επικεντρώνεται στα επίπεδα της ολικής χοληστερόλης, των LDL και HDL (υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη, «καλή» χοληστερόλη) ως τις κύριες αιτίες των καρδιοπαθειών. Παρόλα αυτά, υπάρχουν και άλλες αιτίες που μπορεί να είναι εξίσου σημαντικές και αποδεικνύουν ότι τελικά οι καρδιαγγειακές παθήσεις είναι μια φλεγμονώδης διαδικασία. -Η αντιδρώσα πρωτεΐνη C: Αν οι καρδιακές παθήσεις είναι ασθένειες που προκαλούνται από τη συσσώρευση λιπιδίων, όπως υποστηρίζει και η παραπάνω υπόθεση σχετικά με τη χοληστερόλη, τότε τα επίπεδα της πρωτεΐνης C δεν μπορούν να προβλέψουν μελλοντικά καρδιακά προβλήματα— αν και τελικά μπορούν. Η πρωτεΐνη C αποτελεί αιτία αυξημένης φλεγμονής και έχει αποδειχτεί ότι είναι ένας εξαιρετικά ακριβής προάγγελος εμφραγμάτων, διαβήτη, καρδιακών προσβολών και θανάτων από καρδιαγγειακές παθήσεις (J Periodontol, 2008; 79: 1544–51). Οι στατίνες φαίνεται να έχουν, χωρίς να το επιδιώκουν, το πλεονέκτημα της μείωσης των επιπέδων της πρωτεΐνης C και ασθενείς με χα-

Safe Focus μηλά επίπεδα μπορούν και αναρρώνουν γρηγορότερα μετά από μία καρδιακή προσβολή— ακόμα και όταν οι στατίνες δε μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης. (N Engl J Med, 2005; 352: 20–8). -Ινωδογόνο: Είναι μια άλλη πρωτεΐνη που αποτελεί αιτία αυξημένης φλεγμονής. Το ινωδογόνο στο αίμα είναι ένας σημαντικός δείκτης καρδιακών παθήσεων και όσοι το έχουν σε υψηλά επίπεδα, έχουν και έξι φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρδιαγγειακές παθήσεις. Αντιθέτως, άτομα με χαμηλά επίπεδα ινωδογόνου σπάνια αναπτύσσουν καρδιοπάθειες, ακόμα και όταν τα επίπεδα της LDL είναι υψηλά.(Arterioscler Thromb, 1994; 14: 54–9). -Ομοκυστεΐνη: Το συγκεκριμένο αμινοξύ υπάρχει ως υποπροϊόν της κανονικής διάσπασης των πρωτεϊνών στο σώμα. Είναι προάγγελος αρτηριοπαθειών και καρδιακών προσβολών και τα υψηλά επίπεδα αυτού, θα αυξήσουν σημαντικά τον κίνδυνο ακόμα και όταν η χοληστερόλη είναι κανονική ή και χαμηλή (Eur J Cardiovasc Prev Rehabil, 2009; epub: March 16). Μάλιστα, τα αυξημένα επίπεδα ομοκυστεΐνης μπορούν να τετραπλασιάσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων (N Engl J Med, 1997; 337: 230–6). Η μεγαλύτερη καρδιολογική έρευνα που πραγματοποιήθηκε ποτέ, η αμερικανική καρδιολογική μελέτη «Framingham» αποκάλυψε ότι όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα ομοκυστεΐνης, τόσο μεγαλύτερος είναι και ο βαθμός στένωσης των καρωτίδων αρτηριών.(N Engl J Med, 1995; 332: 286–91).

Τοξικά αίτια

Ολοένα και περισσότερα στοιχεία έρχονται στο φως, τα οποία στηρίζουν την άποψη ότι ακόμα και περιβαλλοντικοί παράγοντες θα μπορούσαν να παίζουν κύριο ρόλο στην εμφάνιση καρδιακών παθήσεων. Αυτό είναι κάτι που η ιατρική, βέβαια, αγνοεί. Πέρα από τους πλέον καθιερωμένους παράγοντες όπως είναι το κάπνισμα, ο διαβήτης, το άγχος και η λαιμαργία, τα καρδιακά προβλήματα θα μπορούσαν να προκαλούνται και από περιβαλλοντικούς ρυπαντές και τοξικές ουσίες, όπως είναι τα βαρέα μέταλλα, τα διαλυτικά και το ΒΡΑ (δισφαινόλη Α). -Μόλυβδος: Έκθεση ακόμα και σε χαμηλά επίπεδα μολύβδου, μπορεί να προκαλέσει αύξηση της αρτηριακής πίεσης (J Toxicol Environ Health 1994; 43: 419–40). Οι περισσότεροι από εμάς εκτιθέμεθα σε μόλυβδο όταν πίνουμε νερό που έχει περάσει μέσα από παλιούς αγωγούς, όταν καταναλώνουμε τροφές που έχουν τοποθετηθεί σε παλιά κεραμικά πιάτα, όταν τον εισπνέουμε από τον αέρα και τέλος από τις βαφές μαλλιών και τα καλλυντικά. -Υδράργυρος: Ένα από τα όργανα που χτυπάει κατά κύριο λόγο ο μεθυλοϋδράργυρος είναι η καρδιά και μία από τις κυριότερες πηγές του είναι τα ψάρια που κολυμπούν σε μολυσμένα νερά. Μάλιστα, μια μελέτη κατάφερε να αποδείξει τη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης ψαSAFE 19

Safe Focus: Καρδιοπάθειες: Αίτια και αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις ριών και των καρδιακών προσβολών καθώς και της καρδιαγγειακής νόσου (Nutr Rev, 2004; 62: 68–72). -Αρσενικό: Το χημικό αυτό στοιχείο αποτελεί αιτία εμφράγματος, στεφανιαίας νόσου και αθηροσκλήρωσης ή σκλήρυνσης των αρτηριών (Am J Epidemiol, 2005; 162: 1037–49). Υπάρχει στο νερό που πίνουμε, τις τροφές (κυρίως κοτόπουλο), τα εντομοκτόνα, τα επεξεργασμένα ξύλα, τα φάρμακα και το γυαλί. -Δισφαινόλη Α: Αυξημένα επίπεδα ΒΡΑ οδηγούν σε στηθάγχη, καρδιακή προσβολή και στεφανιαία νόσο (JAMA, 2008; 300: 1303–10). Το οργανικό σύνθετο χρησιμοποιείται στα πλαστικά μπουκάλια, την εσωτερική επένδυση κονσερβών και τα οδοντικά σφραγίσματα. -Διαλυτικά: Αυτοί οι παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν αρρυθμίες ή αστάθεια στο ρυθμό της καρδιάς (Rom WN, ed. Environmental and Occupational Medicine, 2η έκδοση, Βοστώνη: Little, Brown & Co. 1992). Υπάρχουν σε βαφές μαλλιών, μπογιές, καλλυντικά, προϊόντα καθαρισμού, βιομηχανικά χημικά, χημικά στεγνού καθαρισμού, πετρελαιοειδή και χρώματα.

Θρεπτικά στοιχεία

Ελλείψεις σε θρεπτικά στοιχεία μπορεί να αποτελούν άμεσα την αιτία μιας καρδιοπάθειας ή το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας που μπορεί να οδηγήσει σε αυτή. Σε κάθε μια από τις δύο περιπτώσεις, η διόρθωση αυτής της έλλειψης μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην αναίρεση του κινδύνου εμφάνισης της πάθησης— ή ακόμα και της ίδιας της πάθησης. -Βιταμίνες της ομάδας Β: Οι βιταμίνες Β6, Β12 και το φολικό οξύ αποτελούν σημαντικές θρεπτικές ουσίες για μια υγιή καρδιά. Σε κάποια μελέτη βρέθηκε ότι ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιοπάθειας μειώθηκε κατά τα δύο τρίτα, σε όσους έπαιρναν συμπληρώματα των συγκεκριμένων βιταμινών (Irish J Med Sci, 1995; 164 Suppl 15: 51A). Σε μία άλλη μελέτη ακούσια ανακαλύφθηκε ότι 3000 ασθενείς με σύνδρομο 20 SAFE

του καρπιαίου σωλήνα που έπαιρναν βιταμίνη Β6 κατά τη θεραπεία τους, κινδύνευαν κατά 75% λιγότερο από ξαφνική καρδιακή προσβολή και ισχαιμία μετά από πέντε χρόνια αγωγής (Res Commun Mol Pathol Pharmacol, 1995; 89: 208–20).

-Χρώμιο: Αυτό το σημαντικό ιχνοστοιχείο δύσκολα βρίσκεται σε μια συνηθισμένη διατροφή καθώς αφαιρείται μετά από επεξεργασία από τις περισσότερες τροφές που φτάνουν στον καταναλωτή. Η σημασία του για μια καλή υγεία αναφέρθηκε σε μια μελέτη για ασθενείς με στεφανιαία νόσο, όλοι εκ των οποίων είχαν χαμηλά επίπεδα σε χρώμιο (Am Heart J, 1980; 99: 604–6). Συμπληρώματα χρωμίου βοηθούν εκτός των άλλων και στον έλεγχο των επιπέδων γλυκόζης σε άτομα με διαβήτη τύπου 2, που συχνά οδηγούν σε καρδιαγγειακή νόσο (Diabetes, 1997; 46: 1786–91). -Μαγνήσιο: Πρόκειται για ένα άλλο ιχνοστοιχείο που έχει αφαιρεθεί μέσω επεξεργασίας από τη δυτική διατροφή και άτομα με έλλειψη σε αυτό, έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιακής πάθησης (Magnes Bull, 1981; 3: 165–77).

-Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα: Ενώ οι στατίνες προσπαθούν να μειώσουν τα επίπεδα της «κακής» LDL χοληστερόλης, τα συμπληρώματα από ιχθυέλαιο αυξάνουν την «καλή» HDL χοληστερόλη. Σε κάποια μελέτη, τα συμπληρώματα με Ω-3 ήταν πολύ καλύτερα από τη στατίνη Crestor (ροσουβαστατίνη) στην παρεμπόδιση χρόνιων καρδιακών παθήσεων(Time Magazine, August 31, 2008). -Ναττοκινάση: Πρόκειται για ένα ένζυμο που προέρχεται από τη ζύμωση συγκεκριμένης ποικιλίας σπόρων της σόγιας και έχει αποδειχτεί ότι ενισχύει την καλή υγεία της καρδιάς. Σε μια δοκιμασία, η ναττοκινάση κατάφερε να μειώσει και τη συστολική αλλά και τη διαστολική πίεση σε ασθενείς με υπέρταση στα πρώτα της στάδια (Hypertens Res, 2008; 31: 1583–8). Επίσης δοκιμάστηκε και σε 204 ταξιδιώτες μετά από μακράς διάρκειας πτήση (7-8 ώρες), οι οποίοι είχαν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης. Παρόλα αυτά, κανείς από όσους είχαν πάρει ναττοκινάση δεν παρουσίασε θρόμβωση σε αντίθεση με το 5,4% εκείνων στους οποίους χορηγήθηκε κάποιο εικονικό φάρμακο (π.χ. ζαχαρίνη)(Angiology, 2003; 54: 531–9). -Σερραπεπτάση: Αν όντως η καρδιαγγειακή νόσος είναι μια φλεγμονώδης πάθηση, το συγκεκριμένο ένζυμο (που προέρχεται από το βακτήριο Serratia) θα μπορούσε να παίζει έναν σημαντικό ρόλο στην καταπολέμησή της. Αν και η έρευνα πάνω στις ιδιότητα της σερραπεπτάσης ως μέσο θεραπείας καρδιοπαθειών είναι περιορισμένη, ο αντιφλεγμονώδης χαρακτήρας της έχει καταγραφεί σε αρκετές μελέτες. Βοήθησε πολύ σε περιπτώσεις μετεγχειρητικών οιδημάτων και πόνων (Int J Oral Maxillofac Surg, 2008; 37: 264–8), καθώς και στη θεραπεία καταστάσεων που σχετίζονται με φλεγμονές όπως διαταραχές σε αυτιά, μύτη και λαιμό (J Int Med Res, 1990; 18: 379–88), σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα (J Assoc Physicians India, 1999; 47: 1170–2) και μυοσκελετικούς τραυ-

Safe Focus: Καρδιοπάθειες: Αίτια και αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις

Κάτι πλανάται στην ατμόσφαιρα...

ια νέα μελέτη ενίσχυσε την υποψία ότι η μόλυνση της ατμόσφαιρας αποτελεί μια ακόμα κύρια αιτία καρδιακών προβλημάτων. Σαράντα υγιείς εθελοντές εκτέθηκαν σε μολυσμένο αέρα μετά από προτροπή ερευνητών και έτσι ανακαλύφθηκε ότι ο καπνός του τσιγάρου και το λάδι μαγειρέματος μπορούν να αλλάξουν τον αέρα που αναπνέουμε, να αυξήσουν την αρτηριακή πίεση και να αλλάξουν το ρυθμό της καρδιάς ακόμα και μετά από σύντομη έκθεση. Τα αποτελέσματα ήταν δραματικά παρά το γεγονός ότι τα επίπεδα έκθεσης ήταν πολύ χαμηλά, ανέφεραν οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Κεντάκυ στην ετήσια συνέλευση της Αμερικανικής Κοινότητας Φυσιολογίας, που διεξήχθη στη Νέα Ορλεάνη τον Απρίλιο του 2009. Ο καπνός του τσιγάρου, ειδικά, περιέχει χαμηλά επίπεδα καδμίου, ενός πολύ τοξικού μετάλλου και της ανόργανης— και πιο τοξικής— μορφής αρσενικού. Ακόμα και το παθητικό κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο υπέρτασης στους μη καπνιστές (Am J Epidemiol, 2005; 162: 1037–49). Ο ίδιος ο αέρας περιέχει ένα μίγμα χημικών ουσιών, βαρέων μετάλλων, διαλυτικών, πολυκυκλικών υδρογονανθράκων, εντομοκτόνων και όζοντος. Όλα αυτά προέρχονται από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων, τα καύσιμα, τα εντομοκτόνα, τα βιομηχανικά απόβλητα και τα εργοστάσια. Όλες οι μορφές ατμοσφαιρικής ρύπανσης σχετίζονται με αυξημένη αρτηριακή πίεση, εγκεφαλικά, καρδιακές προσβολές, θρομβώσεις του αίματος και σκλήρυνση των αρτηριών (Rev Environ Health, 2007; 22: 115–37). Τέλος, ο αέρας που αναπνέουμε περιέχει αιωρούμενα σωματίδια, ένα μίγμα σωματιδίων και υγρών σταγονιδίων. Αποτελούν ένα μίγμα οξέων, όπως νιτρικά και θειικά, οργανικών ενώσεων, μετάλλων και σωματιδίων σκόνης και εδάφους. Τα αιωρούμενα σωματίδια μπορούν να επηρεάσουν καρδιά και πνεύμονες και να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα υγείας (www.epa.gov/air/ particlepollution/). Επίσης μπορούν να επιδεινώσουν την κατάσταση υγείας εκείνων που έχουν ήδη προβλήματα με την καρδιά τους και εκείνων που έχουν αυξημένους τους δείκτες φλεγμονής (Environ Health Perspect, 2006; 114: 992–8). 22 SAFE

ματισμούς (Fortschr Med, 1989; 107: 67–8). -Βρομελίνη: Πρόκειται για ένα ακόμα ένζυμο (προέρχεται από τον ανανά) με αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, για το οποίο έχουν γίνει πολυάριθμες μελέτες σχετικά με την αποτελεσματικότητά του στη θεραπεία καρδιακών παθήσεων. Έχει παρόμοια πλεονεκτήματα με την ασπιρίνη αλλά δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος αιμορραγίας. Μειώνει τον αριθμό και τη συγκέντρωση αιμοπεταλίων, δηλαδή τη μάζα που δημιουργούν όταν «κολλούν» το ένα πάνω στο άλλο (Platelets, 2006; 17: 37–41; Experientia, 1972; 28: 844–5), και μπορεί επίσης να μειώσει και την εμφάνιση στηθάγχης (Acta Med Empirica, 1978; 5: 274–8). Η βρομελίνη μπορεί να έχει θετική επίδραση ακόμα και σε βλάβη στα νεφρά εξαιτίας υπέρτασης— βέβαια μέχρι στιγμής το έχουμε διαπιστώσει μόνο σε ποντίκια, οπότε δεν είναι σίγουρο ότι ισχύει και για τους ανθρώπους (Am J Nephrol, 1998; 18: 570–6).

Συνοψίζοντας

Παρά τα δισεκατομμύρια δολάρια που ξοδεύονται για τις στατίνες, τις τροφές χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και την εκπαίδευση σε θέματα υγείας, οι καρδιακές παθήσεις παραμένουν η κυριότερη αιτία θανάτων στη δύση. Οι ειδικοί στον τομέα της υγείας παρηγορούνται από το γεγονός ότι ο αριθμός θανάτων από καρδιοπάθειες μειώνεται, ωστόσο συνεχίζει να αποτελεί το 40% του συνόλου θανάτων. Η ιατρική έχει τέτοια εμμονή με τη θεωρία ότι η αυξημένη χοληστερόλη είναι και η αιτία για τις παθήσεις της καρδιάς— όταν στην πραγματικότητα, κάνει αποδεδειγμένα περισσότερο καλό, παρά κακό— που έχει τυφλωθεί και δε μπορεί να εντοπίσει άλλες αιτίες της καρδιαγγειακής νόσου. Για παράδειγμα, υπάρχουν συνεχώς αυξανόμενα στοιχεία που υποστηρίζουν ότι τέτοιου είδους διαταραχές είναι αποτέλεσμα μιας φλεγμονώδους διαδικασίας και ότι η χοληστερόλη αποτελεί πρόβλημα μόνο όταν φτάνει σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα, πολύ πιο πάνω από αυτά που θεωρούνται επικίνδυνα σήμερα. Επιπλέον, η ιατρική πρέπει να συνυπολογίσει και τους περιβαλλοντικούς παράγοντες και να ανακαλύψει άλλους τρόπους για να αντιμετωπίσει τέτοιου είδους προκλήσεις. Μάλιστα, η καρδιακή νόσος αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα ότι η ιατρική βαδίζει τυφλά στο δρόμο των φαρμακευτικών χωρίς να μπορεί να κοιτάξει πουθενά αλλού γύρω της.

Safe Health / Σοφία Παπαδοπούλου, Χημικός, Πρόεδρος Ayurveda Hellas A.E. , σε συνεργασία με το το R&D της Himalaya Drug Co

Αμηνόρροια - Aίτια και θεραπεία Η απουσία περιόδων κατά τα αναπαραγωγικά χρόνια μιας γυναίκας μπορεί να αποτελέσει αιτία ανησυχίας εάν η γυναίκα δεν είναι έγκυος ή δεν θηλάζει.

αμηνόρροια στις γυναίκες είναι η κατάσταση κατά την οποία δεν εμφανίζεται η έμμηνος ρύση. Μετά από την ηλικία των 12 – 14 ετών και έως τα 45 – 50 έτη, σχεδόν κάθε μήνα εκκρίνεται από τον κόλπο «αίμα» το οποίο σταματά μόνο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και για μια ορισμένη περίοδο κατά την διάρκεια του θηλασμού. Οι εκκρίσεις αυτές αναστέλλονται επίσης μετά την εμμηνόπαυση και κατά την «λανθάνουσα περίοδο». Με εξαίρεση αυτές τις φυσιολογικές καταστάσεις κατά τις οποίες δεν εμφανίζεται εμμηνορρυσία, οποιαδήποτε άλλη κατάσταση ονομάζεται «Αμηνόρροια» και μπορεί να είναι σχετική ή απόλυτη. Στην πρώτη περίπτωση περιλαμβάνεται έμμηνος ροή πολύ μικρότερη ως προς την ποσότητα ενώ στην δεύτερη περίπτωση παρατηρείται παντελής απουσία της εμμήνου ρύσης. Αιτίες της Αμηνόρροιας Αλλαγές στο περιβάλλον, ψυχικό σοκ και φόβος εγκυμοσύνης, μολυσματικές ή λοιμώδεις ασθένειες, παθήσεις εξασθένισης όπως χλώρωση στα νεαρά κορίτσια, διαταραχή στη λειτουργία των ενδοκρινών αδένων, μορφινισμός και αλκοολισμός, εντατική άσκηση και έκθεση στο κρύο κατά τη διάρκεια της καταμήνιας περιόδου, υπερβολικά μεγάλη διάρκεια γαλουχίας (όταν ο θηλασμός στις γυναίκες συνεχίζει για περισσότερους από 4 μήνες) είναι μερικές από τις κύριες αιτίες που ευθύνονται για την αμηνόρροια. Παράλληλα με όλα αυτά, η εκ γενετής απουσία γεννητικών οργάνων (μήτρα και ωοθήκες), η ατρησία του τραχήλου της μήτρας, νεοπλάσματα στην κάτω γεννητική οδό, ατρησία υμένα, κολπικό διάφραγμα, απουσία (λόγω εξαγωγής) ή υπό ανάπτυξη μήτρα και 24 SAFE

ωοθήκες, κ.λπ. είναι επίσης παράγοντες που προκαλούν αμηνόρροια. Αμηνόρροια - Συμπτώματα Παράλληλα με την απουσία της εμμηνορρυσίας, εμφανίζονται όλα ή μερικά από τα συμπτώματα: πονοκέφαλος, βάρος στην περιοχή της λεκάνης, πόνος στην λεκάνη και στην πλάτη, ταχυπαλμία, έξαψη στο πρόσωπο, ίλιγγος που μπορεί να διαρκέσει από λίγες ώρες έως αρκετές ημέρες. Θεραπεία της Αμηνόρροιας Η θεραπεία της αμηνόρροιας είναι κυρίως υποστηρικτική και έχει να κάνει άμεσα με έναν υγιή τρόπο ζωής. Η αμηνόρροια που οφείλεται σε πιθανή αλλαγή του περιβάλλοντος ή της εργασίας καθώς και σε νευρικές διαταραχές δεν απαιτεί θεραπευτική αντιμετώπιση. Όταν οφείλεται σε παθητική συμφόρηση (υπεραιμία) λόγω «κρυολογήματος» τότε πρέπει να κάνετε θερμά μπάνια (ατμόλουτρα) και να ακολουθεί μια περίοδος ξεκούρασης. Ευεργετική είναι επίσης η κατανάλωση ζεστού γάλακτος μαζί με λίγο «Saffron» πριν τον ύπνο και τουλάχιστον για 2 εβδομάδες. Σε περίπτωση αναιμίας και κακής διατροφής, θα πρέπει να βγαίνετε στον καθαρό αέρα, να ακολουθήσετε μια θρεπτική διατροφή και να ξεκουράζεστε. Ασκήσεις σε ανοικτούς χώρους όπως κολύμβηση, ιππασία κ.λπ. μπορεί να βοηθήσουν αρκετά. Ανάλογα με τις συμβουλές του γιατρού σας, μετά από κάθε γεύμα θα πρέπει να λαμβάνετε χάπια σιδήρου. Η δυσκοιλιότητα η οποία συνοδεύει συνήθως την αναιμία μπορεί να θεραπευτεί εάν ακολουθήσετε μια δίαιτα πλούσια σε πίτουρο σε συνδυασμό με καθαρτικά έλαια και υποκλυσμό. Η κατανάλωση σπόρων spolax ή κα-

στορέλαιου σε μικρές ποσότητες πριν τον ύπνο είναι το καλύτερο και ασφαλέστερο καθαρκτικό. Πολύ χαρακτηριστικά αγιουρβεδικά βότανα για τη δυσκοιλιότητα είναι το Triphala (Terminalia Bellirica) και το Haritaki (Terminalia Chebula). Η Αγιουρβέδα περιλαμβάνει πολλές θεραπείες για την αντιμετώπιση της αμηνόρροιας. Μερικές από τις πιο ασφαλείς και απλές θεραπείες είναι: (1) Τα μικρά μπουμπούκια των λουλουδιών του φυτού Calotropis procera τηγανισμένα σε έλαιο σιναπιού (μουστάρδας). Παίρνετε ένα μόνο τέτοιο τηγανισμένο ανθό καθημερινά για 7 ημέρες. (2) Η κατανάλωση 2 γρ. σκόνης από ραπανάκια και καρότα αντίστοιχα μαζί με 2 γρ. σκόνης Τριγωνέλλας (συνολικά 6 γρ. σκόνη) επαναφέρει την εμμηνορρυσία. Το μίγμα πρέπει να το λαμβάνετε για μία σχεδόν εβδομάδα. (3) Η εισαγωγή ενός μίγματος από έλαιο σιναπιού (μουστάρδας) και χυμού λεμονιού μέσα στον κόλπο επαναφέρει την εμμηνορρυσία. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά βότανα για την ομαλή εμμηνορρυσία, είναι το Shatavari (Asparagus Racemosus). Τέλος, ένα σημείο που πρέπει να τονίσουμε είναι ότι η αμηνόρροια δεν είναι ασθένεια αλλά ένα σύμπτωμα από μια σειρά γενικών ή τοπικών διαταραχών και άρα πρέπει να αντιμετωπίζεται μάλλον σαν ένδειξη κάποιας διαταραχής παρά σαν ξεχωριστή παθολογική ασθένεια. Για παράδειγμα, η αμηνόρροια στα νεαρά κορίτσια είναι συχνά η πρώτη ένδειξη της αρχής της φυματίωσης. Ωστόσο, εάν η αμηνόρροια δεν θεραπευτεί με τις παραπάνω απλές θεραπείες, είναι σκόπιμο να απευθυνθείτε αμέσως στο γιατρό σας.

Safe Περιβάλλον / Γράφει η Joanna Evans- WDDTY

[Ασφαλέστερες εναλλακτικές λύσεις]

Εντομοαπωθητικά Καταπολεμήστε τα τσιμπήματα των εντόμων με ασφάλεια Τα τσιμπήματα των εντόμων μπορούν να μετατρέψουν τις διακοπές των ονείρων σας σε εφιάλτη. Αλλά η συνηθισμένη μέθοδος προστασίας –τα εντομοκτόνα - έχουν συνδεθεί με σοβαρές παρενέργειες, που συμπεριλαμβάνουν δερματικές αντιδράσεις, εγκεφαλικές βλάβες, ακόμα και καρκίνο.

ίτε επιλέξετε να κάνετε διακοπές στο σπίτι σας, είτε κάπου αλλού αυτό το καλοκαίρι, πιθανότατα θα εφοδιαστείτε με άφθονο εντομοαπωθητικό για να προστατευτείτε από τα τσιμπήματα. Το δραστικό συστατικό στα περισσότερα εντομοαπωθητικά είναι το DEET (N,N-diethyl-meta-tolua-mide), μία ουσία που προστατεύει από κουνούπια και έντομα για περισσότερο από μισό αιώνα. Όμως, αν και το DEET είναι αποτελεσματικό, υπάρχουν ανησυχίες για τη χρήση του, ιδιαίτερα στα παιδιά. Οι μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να προκαλέσει μια σειρά ανεπιθύμητων αντιδράσεων στην υγεία, από αλλεργικές αντιδράσεις μέχρι και μόνιμες νευρολογικές βλάβες.

Τα μειονεκτήματα του DEET

Το DEET είναι ένα εντομοαπωθητικό που προορίζεται για εφαρμογή κα26 SAFE

τευθείαν στο δέρμα για να απωθείκαι όχι να σκοτώνει - έντομα. Βρίσκεται σε διαφορετικές συγκεντρώσεις σε πολλά προϊόντα, που περιλαμβάνουν αεροζόλ, σπρέι αντλίας, λοσιόν, μαντήλια μιας χρήσης, roll-ons και άλλα. Χρησιμοποιείται από περίπου 200 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, παρά την μακρά και εκτεταμένη χρήση του, το πώς ακριβώς λειτουργεί το DEET δεν είναι ακόμη σαφές. Μια από τις πιο απλές θεωρίες είναι ότι στα έντομα δεν αρέσει η μυρωδιά, έτσι το αποφεύγουν (Proc Natl Acad Sci U S A, 2008; 105: 13598–603). Ωστόσο, αυτό που είναι δυσάρεστο για τα έντομα μπορεί να είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο. Είναι προφανές ότι το DEET απορροφάται από το δέρμα και περνά στο αίμα. Σύμφωνα με μια αναφορά, μετά από έξι ώρες, 9-56 τοις εκατό της δό-

σης θα περάσει στο κυκλοφορικό σύστημα του σώματος (CMAJ, 2003; 169: 209–12). Για το λόγο αυτό, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η τοπική εφαρμογή του DEET έχει συνδεθεί με μια σειρά από αντιδράσεις και παρενέργειες, και μάλιστα τα παιδιά φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ευάλωτα. Το 2001, σε μια αναφορά από ερευνητές του Νοσοκομείου Παίδων Αγία Σοφία στην Αθήνα, εντοπίστηκαν 17 εκθέσεις του DEET που αφορούν εγκεφαλοπάθεια (δυσλειτουργία εγκέφαλου) σε παιδιά. Το πιο κοινό σύμπτωμα ήταν επιληπτικές κρίσεις, που παρατηρήθηκαν στο 72 τοις εκατό των περιπτώσεων, και αυτό ήταν πιο πιθανό να συμβεί όταν το DEET εφαρμοζόταν απευθείας στο δέρμα. Πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι ακόμα και μικρή έκθεση σε χαμηλά επίπεδα DEET μπορεί να προκαλέσει

Safe Περιβάλλον σοβαρές παρενέργειες. Σε ένα αγόρι 18 μηνών, για παράδειγμα, εμφανίστηκαν αναπνευστικά προβλήματα και κρίσεις μετά από μια σύντομη μόνο έκθεση σε ένα προϊόν που περιείχε μόλις 17,6 τοις εκατό DEET. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «τα απωθητικά που περιέχουν DEET δεν είναι ασφαλή όταν εφαρμόζονται στο παιδικό δέρμα» (Hum Exp Toxicol, 2001; 20: 8–14). Στους ενήλικες, εκτός από αλλεργικές δερματικές αντιδράσεις όπως ερυθρότητα, κνησμό, κάψιμο, φουσκάλες και, μερικές φορές, σημάδια (Arch Dermatol, 1982; 118: 582–3; CMAJ, 2003; 169: 209–12), η τοπική εφαρμογή του DEET έχει επίσης σχετιστεί με μανιακή ψύχωση, καρδιαγγειακή τοξικότητα, επιπτώσεις στην αναπαραγωγή ακόμη και θάνατο (J Am Mosq Control Assoc, 1998; 14: 12–27; Int J Toxicol, 2002; 21: 341–52). Έχει μάλιστα εμπλακεί, μαζί με άλλες χημικές ουσίες, σύνδρομο δυσλειτουργίας του νευρικού συστήματος που παρουσιάστηκε σε βετεράνους από τον Πόλεμο του Κόλπου (JAMA, 1997; 277: 231–7). Η τοξικότητα του χημικού αυτού προκύπτει από τις εκθέσεις για περιπτώσεις κατάποσης DEET. Μία έκθεση περιγράφει πέντε περιπτώσεις κατά τις οποίες εμφανίστηκε υπόταση (υπερβολικά χαμηλή αρτηριακή πίεση), κρίσεις και κώμα μέσα σε μια ώρα από την κατάποση μεγάλων ποσοτήτων DEET. Παρά το γεγονός ότι τρεις από τους ασθενείς ανάρρωσαν, δύο από αυτούς έχασαν τη ζωή τους (JAMA, 1987; 258: 1509–11).

Στοιχεία από μελέτες σε ζώα

Όπως ήταν αναμενόμενο, μεγάλο μέρος των αποδεικτικών στοιχείων εναντίον του DEET προέρχεται από μεμονωμένες αναφορές περιστατικών και όχι μελέτες μεγάλης κλίμακας. Παρόλα αυτά, υπάρχουν αδιαμφισβήτητα στοιχεία από μελέτες σε ζώα που ενισχύουν το γεγονός ότι το DEET μπορεί να προκαλέσει σοβαρές παρενέργειες. Μοχάμεντ Αμπού-Ντόνια και οι συ-

νάδελφοί του στο Ιατρικό κέντρο του Πανεπιστημίου του Ντιούκ, στο Ντέρχαμ της βόρειας Καρολίνα, έχει κάνει πολλές μελέτες σε ποντίκια και διαπίστωσε ότι η συχνή και παρατεταμένη εφαρμογή DEET προκαλεί καταστροφή των νευρώνων στα τμήματα του εγκεφάλου που ελέγχουν την κίνηση των μυών, τη μάθηση, τη μνήμη και τη συγκέντρωση (Exp Neurol, 2001; 172: 153–71). Επιπλέον, τα ποντίκια που έλαβαν το ισοδύναμο του μέσου όρου της ανθρώπινης δόσης DEET (40mg / kg βάρους σώματος) αντέδρασαν πολύ χειρότερα από ό,τι τα ποντίκια ελέγχου

- συμπεριλαμβανομένων και των άλλων γεωργικών φαρμάκων, π.χ. μαλάθειον και η περμεθρίνη, έχουν βρεθεί να επιδρούν σε συνδυασμό με το DEET, προκαλώντας ακόμα μεγαλύτερες παρενέργειες από ότι το DEET μόνο του (J Toxicol Environ Health A, 2004; 67: 331–56). Ιδιαίτερες ανησυχίες δημιουργεί και η οξυβενζόνη, μια χημική ουσία που λειτουργεί ως προστατευτική ασπίδα από τον ήλιο και συχνά χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με το DEET σε ένα προϊόν που προσφέρει ταυτόχρονα και προστασία από τον ήλιο αλλά και από τα έντομα. Η έρευνα δείχνει ότι η οξυβενζόνη είναι ενισχυτής διαπερατότητας, με άλλα λόγια, βοηθά άλλες χημικές ουσίες να διαπεράσουν το δέρμα. Η έρευνα δείχνει ότι η οξυβενζόνη αυξάνει τη διείσδυση— με άλλα λόγια, βοηθά άλλες χημικές ουσίες να εισχωρήσουν στο δέρμα. Όταν αναμιγνύεται με DEET, αυξάνει δραματικά την ποσότητα που απορροφάται από το δέρμα και περνάει στο αίμα και έτσι αυξάνει και τον κίνδυνο για παρενέργειες (Toxicol Appl Pharmacol, 2007; 223: 187–94).

όταν βρέθηκαν αντιμέτωπα με συνθήκες που απαιτούν έλεγχο των μυών, δύναμη και συντονισμό (J Toxicol Environ Health A, 2001; 62: 523–41). Αν και τα ευρήματα μπορεί να μην ισχύουν και για τους ανθρώπους, οι συγκεκριμένες αντιδράσεις είναι ανάλογες αυτών που αναφέρθηκαν και στους στρατιώτες μετά τη χρήση DEET στον Περσικό Πόλεμο του Κόλπου. Όπως δήλωσε ο Αμπού –Ντόνια, “Εάν χρησιμοποιηθεί με φειδώ, όχι συχνά και από μόνο του, το DEET μπορεί να μην έχει αρνητικές επιπτώσεις... Αλλά συχνή και βαριά χρήση... ιδιαίτερα σε συνδυασμό με άλλες χημικές ουσίες ή φάρμακα, θα μπορούσε να προκαλέσει προβλήματα στον εγκέφαλο σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού” (www.dukehealth.org/HealthLibrary/ News/5500). Πράγματι, ορισμένες χημικές ουσίες

Ασφαλέστερες εναλλακτικές λύσεις

Παρά αυτές τις ανησυχίες σχετικά με το DEET, κάποιοι ερευνητές εξακολουθούν να επιμένουν ότι οι παρενέργειες είναι σπάνιες και ότι, όταν χρησιμοποιείται σωστά, το DEET είναι απολύτως ασφαλές. Παρ ‘όλα αυτά, το DEET δεν είναι ο μόνος τρόπος για να κρατήσετε τα έντομα μακριά. Υπάρχει ένας πλήθος από πολύ λιγότερο επικίνδυνες ουσίες που χρησιμοποιούνται σήμερα για να απομακρύνουν τα κουνούπια και άλλα έντομα. Ένα από αυτά είναι το picaridin, γνωστό και ως «icaridin», το οποίο χρησιμοποιείται στο εντομοαπωθητικό Autan και σε άλλα προϊόντα. Αυτή η σχετικά νέα ουσία φαίνεται να έχει παρόμοια ισχύ, αλλά είναι λιγότερο ερεθιστική από το DEET (J Drugs SAFE 27

Safe Περιβάλλον Dermatol, 2004; 3: 59–60). Φαίνεται, επίσης, να είναι σχετικά ασφαλής (βλ. www.epa.gov/opprd001/factsheets/ picaridin.pdf). Ωστόσο, όπως το DEET, το picaridin είναι μια εντελώς συνθετική οργανική ένωση. Ένα πιο φυσικό προϊόν είναι τα αιθέρια έλαια. Η σιτρονέλλα, που προέρχεται από το λεμονόχορτο (lemongrass Cymbopogon nardus), είναι ένα κοινό συστατικό σε φυσικά ή φυτικά εντομοαπωθητικά. Οι μελέτες δείχνουν ότι είναι εκπληκτικά αποτελεσματικό, ιδίως για τα κουνούπια (Entomol Res, 2005; 35: 117-20). Ωστόσο, η σιτρονέλλα φαίνεται να έχει μικρότερη διάρκεια προστασίας από το DEET. Η δραστικότητά της είναι πιθανώς μεγαλύτερη στα πρώτα 40 λεπτά μετά την εφαρμογή, αν και απαιτούνται συχνές επαναλήψεις για να αντισταθμίσουν το μικρής διάρκειας αποτέλεσμα (Ann Intern Med, 1998; 128: 931-40). Το έλαιο Ευκαλύπτου (από τον Eucalyptus citriodora και Eucalyptus

globulus) είναι ένα άλλο φυσικό εντομοαπωθητικό που λειτουργεί για σχεδόν οκτώ ώρες. Έρευνα δείχνει ότι ορισμένα συστατικά του έλαιου ευκαλύπτου είναι τόσο αποτελεσματικά όσο το DEET (J Am mosq Control Αssoc., 1996; 12: 243 - 6). Μια μελέτη διαπίστωσε ότι ένα εντομοαπωθητικό βασισμένο στο έλαιο ευκαλύπτου ήταν κατά 99,5% αποτελεσματικό στην προστασία κατά της σκνίπας Culicoides impunctatus, ακόμη και 8 με 10 ώρες μετά την εφαρμογή, ενώ το DEET ήταν 97% αποτελεσματικό (J Am mosq Control Αssoc., 1996; 12: 329-30). Άλλα εντομοαπωθητικά αιθέρια έλαια περιλαμβάνουν τα Νeem (Azadirachta indica), Τurmeric (curcuma longa, κουρκουμάς), Βασιλικός (Ocimum americanum) και Kaffir lime (Citrus hystrix) (Indian J Malariol, 1995; 32: 47–53; J Vector Ecol, 2001; 26: 76–82). Ωστόσο, τα αιθέρια έλαια μπορούν να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις σε κάποιους ανθρώπους, έτσι πάντα

Το μειoνέκτημα της Περμεθρίνης

να δραστικό συστατικό που πρέπει να προσέχετε είναι η περμεθρίνη (permethrin), η οποία χρησιμοποιείται σε ρούχα, παπούτσια, κουνουπιέρες και είδη κάμπινγκ για να σκοτώνει και να απομακρύνει τα έντομα. Η περμεθρίνη ανήκει σε μια ομάδα χημικών ουσιών που ονομάζονται «πυρεθροειδή», τα οποία είναι γνωστό ότι έχουν νευροτοξικές επιδράσεις (Toxicology, 2002; 171: 3–59). Με την κατάποση, η περμεθρίνη μπορεί να προκαλέσει ζάλη, κεφαλαλγία, θόλωση της όρασης, κώμα, σπασμούς και θάνατο (Toxicol Rev, 2005; 24: 93 - 106). Με την έκθεση μέσω του δέρματος, ωστόσο, εκτιμάται ότι είναι υπεύθυνη -τουλάχιστον εν μέρει- για ασθένειες που εμφανίστηκαν σε βετεράνους του πολέμου του Κόλπου (Toxicol Lett, 2002; 135: 61 - 71). Επίσης, υπάρχει η ανησυχία ότι η περμεθρίνη ίσως είναι καρκινογόνος. Σε μελέτες σε ζώα, η περμεθρίνη έχει βρεθεί ότι προκαλεί όγκους στους πνεύμονες και στο ήπαρ σε ποντίκια, εξωθώντας έτσι την Αμερικανική οργάνωση Προστασίας Περιβάλλοντος στην κατάταξη της περμεθρίνης στις «πιθανώς καρκινογόνες ουσίες για τον άνθρωπο», σε περιπτώση στοματικής χρήσης (www.epa.gov/oppsrrd1/REDs/factsheets/permethrin_fs.htm#health). Επιπλέον, μια πρόσφατη μελέτη που εξέτασε σχεδόν 50.000 άτομα που χρησιμοποιούσαν εντομοαπωθητικά στην Αϊόβα και τη Βόρεια Καρολίνα βρήκε ότι υπάρχει αυξημένος και στατιστικά σημαντικός κίνδυνος εμφάνισης πολλαπλού μυελώματος (καρκίνος του μυελού των οστών) στα άτομα με την μεγαλύτερη έκθεση στην περμεθρίνη (Environ Health Perspect, 2009; 117: 581-6). Αυτό δείχνει ότι δεν είναι απαραίτητο να προσληφθεί από το στόμα για να προκαλέσει καρκίνο. 28 SAFE

πρέπει να κάνετε μια δοκιμή πριν χρησιμοποιήσετε εντομοαπωθητικά με αιθέρια έλαια, και να αποφεύγετε τη μακροχρόνια χρήση τους. Το αιθέριο έλαιο Ευκαλύπτου, ειδικότερα, θα πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή, καθώς η υπερδοσολογία είναι γνωστό ότι μπορεί να προκαλέσει επιληπτικές κρίσεις (J Neurol, 1999; 246: 667–70). Για τα ευαίσθητα δέρματα, τα απωθητικά που βασίζονται στο έλαιο σόγιας μπορεί να είναι μια καλή λύση. Ένα διάλυμα έλαιου σόγιας 2 τοις εκατό ήταν σε θέση να παρέχει θέση να προστατέψει από τα τσιμπήματα των κουνουπιών για επτά ώρες κατά μέσο όρο (J Med Entomol, 2004; 41: 726-30). Εκτός από τη χρήση εντομοαπωθητικών, υπάρχουν πολλά άλλα πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να μειώσετε τις πιθανότητές σας να σας τσιμπήσουν. Σε συνθήκες που τα κουνούπια αποτελούν μεγάλο πρόβλημα, καλό είναι να φοράτε μακρυμάνικο πουκάμισο και παντελόνι και να έχετε καλυμμένους τους αγκώνες και τα πέλματά σας. Επίσης βοηθάει πολύ να αποφεύγετε τα σκουρόχρωμα ρούχα καθώς και αποσμητικά, σαπούνια, λοσιόν και προϊόντα για μαλλιά με άρωμα λουλουδιών, καθώς μπορεί να προσελκύσουν τα έντομα (Ann Intern Med 1998; 128: 931-40). Τέλος, οι κουνουπιέρες είναι χρήσιμες, αν και τα διάκενα πρέπει να είναι μικρά και σε καλή κατάσταση, αλλιώς τα έντομα, θα μπορούν να περνούν από μέσα. Όταν τη χρησιμοποιείτε πάνω από το κρεβάτι, πρέπει να καταλήγει στο πάτωμα ή να στερεώνεται κάτω από το στρώμα για να είναι αποτελεσματική. Βέβαια, μπορεί να σας τσιμπήσουν ακόμα και μέσα από τα διάκενα αν κοιμάστε σε επαφή με την κουνουπιέρα. Φέτος το Καλοκαίρι προτιμήστε τέτοιου είδους μέτρα προστασίας, τα οποία σε συνδυασμό με τη χρήση προϊόντων χωρίς DEET αποτελούν μια ασφαλέστερη μέθοδο για να αποφύγετε τα έντομα.

Safe Διατροφή / Γράφει ο Βασίλης Φραντζολάς, Food Policy M.Sc, Εκπρόσωπος Δικτύου Καταναλωτών NutriSOS

Οι συμβουλές του Michael Pollan για σωστή διατροφή Ο γνωστός Αμερικανός δημοσιογράφος Michael Pollan μετά από τα δύο επιτυχημένα βιβλία του “The Omnivore’s Dilemma” και “In Defense of Food: An Eater’s Manifesto” αποφάσισε να συμπυκνώσει σε πρόσφατο βιβλίο του 64 κανόνες- οδηγίες κάτω από τον τίτλο “Food Rules - An eater’s manual”, μεταφέροντάς μας εμπειρίες που έχει συγκεντρώσει σαν συγγραφέας βιβλίων διατροφής.

30 SAFE

Safe Διατροφή

ι οδηγίες του Michael Pollan είναι πολύ απλές και αποτελούν τη ραχοκοκκαλιά των κανόνων που πρέπει να έχει υπόψη του κάθε συνειδητοποιημένος καταναλωτής που κάνει τις επιλογές του ανάμεσα στα 17.000 νέα (ναι, νέα...) προϊόντα που κυκλοφορούν κάθε χρόνο στα αμερικανικά καταστήματα διατροφής. Οι κανόνες αυτοί δεν είναι επιστημονικοί κανόνες αλλά μπορούν να χαρακτηριστούν σαν κανόνες πολιτισμού και εμπειρικής γνώσης, που σε πολλές περιπτώσεις έχει αποδειχθεί ότι τελικά ταυτίζονται. Στο σημερινό άρθρο θα αναφερθούμε στους είκοσι πιο σημαντικούς από αυτούς τους κανόνες - συμβουλές που μάς δίνει ο Michael Pollan.

Τι μπορώ να τρώω;

Εδώ η έμφαση δίνεται στο να μάθουμε να ξεχωρίζουμε τι είναι το “πραγματικό φαγητό” σε αντιδιαστολή με τα τρόφιμα που έχουν υποστεί υψηλή επεξεργασία και που κατακλύζουν σήμερα τα καταστήματα τροφίμων, αποτέλεσμα της μοντέρνας χημείας τροφίμων. Αποτελούνται κυρίως από γλυκόζη καλαμποκιού και γενετικά τροποποιημένη σόγια και καλό θα είναι να μάθουμε σιγά- σιγά να τα ξεχωρίζουμε και να τα βγάζουμε από το καλάθι των αγορών μας. 1. Μην τρώτε τίποτα που η γιαγιά σας δεν θα αναγνώριζε ότι πρόκειται για τροφή. Μία εξαιρετική συμβουλή την οποία να θυμάστε πάντα όταν πάτε να αγοράσετε τρόφιμα! Για παράδειγμα, αν δίνατε στη γιαγιά σας ή στη μητέρα της γιαγιάς ένα κυπελλάκι με γιαούρτι και φρούτα (...επιδόρπιο γιαουρτιού) νομίζετε ότι θα το άνοιγε για να το φάει; Ή εάν της λέγατε να δοκιμάσει μία μικρή μπάρα δημητριακών ποιά θα ήταν η αντίδραση της; Δεν είναι μόνο ότι όλες αυτές οι επεξεργασμένες τροφές περιέχουν πολλά πρόσθετα χημικά και παράγωγα γλυκόζης ή σόγιας˙ είναι ότι περιέχουν πολύπλοκους νέους γευστικούς συνδυασμούς από κάτι το

γλυκό, το αλμυρό ή λιπαρό που ο άνθρωπος έχει γενικά την τάση να του αρέσουν, ενώ αποτελούν μία φτηνή και εύκολη λύση για τροφές που παρασκευάζονται αποκλειστικά σε εργαστήρια και μας γεμίζουν με άχρηστες άδειες θερμίδες. 2. Να αποφεύγετε τροφές που έχουν κάποιο είδος φυσικής, τεχνητής ή χημικής γλυκαντικής ουσίας σε ένα από τα 3 πρώτα στοιχεία που αναγράφονται στη λίστα των συστατικών. Και αυτό γιατί τα συστατικά σε κάθε συσκευασία αναγράφονται (κανονικά) με την σειρά περιεκτικότητάς τους και έτσι μπορούμε να ξέρουμε εάν συμμετέχουν και σε ποιό βαθμό. 3. Αποφεύγετε προϊόντα τα οποία ισχυρίζονται ότι προσφέρουν παράλληλα και κάποιο είδος πρόσθετου οφέλους για την υγεία (“health claims”). Κατά κανόνα τα προϊόντα αυτά είναι μεγάλης επεξεργασίας και το πιθανότερο είναι ότι στο τέλος μπορεί αντίθετα να αποδειχθεί ότι κρύβουν πολλά αρνητικά στοιχεία για την υγεία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε το πώς πλασαρίστηκαν στην αγορά οι μαργαρίνες πριν 40 έτη ως ένα υγιές υποκατάστατο του βουτύρου και τελικά βρέθηκε ότι κάνουν πολύ κακό στην υγεία εξαιτίας των τρανς λιπαρών (υδρογονωμένων λιπαρών) που περιέχουν. 5. Αποφεύγετε τα τρόφιμα που γράφουν στη συσκευασία “light”, “χαμηλών λιπαρών” ή “χωρίς λιπαρά”. Γιατί; Απλούστατα η θεωρία περί λίγων λιπαρών έχει προ πολλού αποδειχθεί ότι δεν προσφέρει τελικά κανένα πλεονέκτημα (μελέτες από το Χάρβαρντ έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι σε ισοθερμιδικές δίαιτες τα αυξημένα λιπαρά δεν συνδέονται με κανένα από τα χρόνια νοσήματα του ανθρώπου. Επιπλέον, έτσι αναγκαστικά αυξάνουμε την κατανάλωση από το άλλο μέλος της τριάδας των τροφών, τους υδατάνθρακες (το τρίτο μέλος είναι οι πρωτεΐνες) και σαν αποτέλεσμα οι επιπλέον υδατάν-

θρακες μεταβολιζόμενοι στο συκώτι μετατρέπονται και αυξάνουν την γλυκόζη στο αίμα, μία από τις βασικές αιτίες για την εξάπλωση του διαβήτη παγκοσμίως. 6. Ψωνίζετε από τους περιφερειακούς διαδρόμους των σουπερμάρκετ και αποφεύγετε να χαζεύετε τα ράφια στους κεντρικούς διαδρόμους. Στους περιφερειακούς διαδρόμους θα βρείτε όλα τα φρέσκα προϊόντα, λαχανικά, φρούτα, ψάρια, κρέατα, γαλακτοκομικά, ενώ στους κεντρικούς υπάρχουν αποκλειστικά όλα τα υψηλής επεξεργασίας τρόφιμα (μαργαρίνες, μπισκότα, γλυκά, ζυμαρικά, κονσέρβες, τσιπς, κλπ). 7. Καταναλώνετε κυρίως τρόφιμα τα οποία αποτελούνται από συστατικά τα οποία μπορείτε να φέρετε την εικόνα τους στο μυαλό σας και έτσι να τα φανταστείτε στη φυσική τους κατάσταση. Σε αντιδιαστολή, π.χ. διαβάστε τα συστατικά μιας σοκολάτας Mars ή από τα πατατάκια Ρringles. Ελάχιστα από αυτά μπορείτε να τα δείτε εκεί που μεγαλώνουν ή στην φυσική τους μορφή, καθόσον το 90% είναι χημικά δημιουργήματα εργαστηρίων. Τι τρόφιμα να προτιμώ; 8. Tρώτε περισσότερες φυτικές τροφές και από αυτές να προτιμάτε όσες έχουν φύλλα. Είναι γενικώς αποδεκτό από όλους πλέον τους επιστήμονες σε Ανατολή και Δύση ότι τα λαχανικά (πρωτίστως) και τα φρούτα με τις βιταμίνες, τις ίνες και τα αντιοξειδωτικά που περιέχουν αποτελούν την πρώτη γραμμή άμυνας σε όλα τα χρόνια νοσήματα του ανθρώπου. Επίσης περιέχουν πολύ λιγότερες θερμίδες (εκτός από τους σπόρους και ξηρούς καρπούς) και χαρακτηρίζονται γενικά σαν τρόφιμα χαμηλής ενεργειακής πυκνότητας σε σύγκριση με άλλα τρόφιμα που κυριαρχούν σήμερα στη διατροφή μας. 9. Τρώτε κρέας μόνο σαν ένα φαγητό “εκτάκτων περιπτώσεων”. Γίνετε και εσείς “flexitarian”, ένας SAFE 31

Safe Διατροφή νέος όρος που χαρακτηρίζει τα “άτομα που είναι χορτοφάγοι αλλά τρώνε περιστασιακά και κρέας” (βλ. http://en.wikipedia.org/wiki/ Flexitarianism). 10. Τρώγοντας ό,τι «στέκεται στο ένα πόδι» (μανιτάρια και φυτικές τροφές) είναι καλύτερο από το να τρώτε ό,τι στέκεται στα δύο πόδια (πουλερικά), το οποίο είναι καλύτερο από το να τρώτε ό,τι στέκεται σε τέσσερα πόδια (μοσχάρι, χοίρος, και άλλα θηλαστικά). 11. Να τρώτε λαχανικά που έχουν όλα τα χρώματα. Τα χρώματα αυτά απεικονίζουν τα διαφορετικά αντιοξειδωτικά που περιέχονται στα φυτοχημικά των λαχανικών (ανθοκυανίνες, πολυφαινόλες, φλαβονοειδή και καροτενοειδή). Η πολύπλοκη δράση τους και η σύνθετη αλληλεπίδρασή τους τα κάνει απολύτως απαραίτητα στο καθημερινό διαιτολόγιο. 12. Τρώτε τα μικρά ψάρια που περιέχουν και πολλά λιπαρά (σαρδέλα, γαύρος, παλαμίδα, κολιός, σολωμός). Είναι πλέον γνωστό και αποδεδειγμένο επιστημονικά ότι τα ωμέγα-3 λιπαρά έχουν εξαιρετική θετική δράση στην καλή ανάπτυξη του εγκεφάλου και την προστασία της καρδιάς κυρίως από αρρυθμίες και τη μείωση των περιστατικών αιφνιδίων θανάτων, ενώ προτείνονται πάντα από τους καρδιολόγους για μείωση των τριγλυκεριδίων. Να διευκρινιστεί όμως εδώ ότι ειδικά τα ωμέγα-3 λιπαρά των ψαριών (EPA και DHA) και όχι τα ωμέγα-3 που προέρχονται από φυτικές πηγές είναι αυτά που προσφέρουν αυτά τα ευεργετήματα και δεν πρέπει να πέφτουμε θύματα της παραπληροφόρησης διαφόρων εταιρειών που τα αναφέρουν όλα γενικώς και αορίστως σαν “ωμέγα3 λιπαρά”! 13. Προτιμάτε τρόφιμα που έχουν προηγουμένως ζυμωθεί με ζωντανούς μικροοργανισμούς (βακτήρια ή μύκητες), όπως γιαούρτι, ψωμί με προζύμι. Περιέχουν συνήθως και βι32 SAFE

ταμίνη Β12 η οποία παράγεται από ζωικές τροφές και βακτήρια. Αυτά τα ίδια τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση περιέχουν συνήθως και προβιοτικά - δηλαδή ωφέλιμα βακτήρια τα οποία αναπτύσσονται στο πεπτικό σύστημα και βοηθούν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος του ανθρώπου - μειώνοντας τις αλλεργικές αντιδράσεις και τις φλεγμονές του οργανισμού.

14. Προτιμάτε τα έλαια και τα δημητριακά τα οποία παράγονται με παραδοσιακό τρόπο (από έκθλιψη σε μύλο). Όλοι μας ξέρουμε την υπεροχή του παρθένου ελαιολάδου (το οποίο εξάγεται απ’ ευθείας από τις ελιές με συμπίεση, δηλαδή με μηχανικό τρόπο) σε αντίθεση με όλα ανεξαιρέτως τα υπόλοιπα έλαια (π.χ. τα σπορέλαια ή ακόμη και το κλασικό ονομαζόμενο ελαιολάδο) που εξάγονται με την βοήθεια του “εξανίου”, ένα βαρύ πτητικό χημικό παράγωγο των διυλιστηρίων πετρελαίου (πόσοι άραγε το γνωρίζουν αυτό;). 15. Πίνετε ένα ποτήρι (κόκκινο) κρασί το βράδυ. Τα οφέλη είναι πάρα πολλά αλλά προσοχή όταν ξεπερνάμε τα 2 ποτήρια (κρασιού) καθημερινά. Οι περιπτώσεις καρκίνου του οισοφάγου και του λάρυγγα αυξά-

νουν όσο αυξάνει η κατανάλωση κρασιού η και άλλων αλκοολούχων ποτών.

Πώς πρέπει να τρώω;

16. Σταματάτε να τρώτε προτού αισθανθείτε “γεμάτος”. Αυτή είναι η πρώτη χρυσή συμβουλή την οποία δεν φαίνεται να ακολουθούν όσοι είναι υπέρβαροι. 17. Τρώτε όταν πεινάτε πραγματικά και όχι επειδή βαριέστε. Πολλές φορές τρώμε όχι επειδή πεινάμε, αλλά επειδή βαριόμαστε, ή το κάνουμε για διασκέδαση όταν είμαστε με φίλους ή από συνήθεια επειδή “πρέπει να φάμε”. Παλιά λέγανε “αν δεν πεινάς αρκετά να φας ένα μήλο, τότε... δεν πεινάς πραγματικά”. 18. Τρώτε αργά και κυρίως μασάτε πολλές φορές την τροφή μέσα στο στόμα ανακατεύοντάς την με αρκετό σάλιο έτσι ώστε να γίνεται σαν πολτός και να πραγματοποιείται μία πρώτη ζύμωση ετοιμάζοντάς την έτσι να κατέβει προς τον πεπτικό σωλήνα και να μπορέσει να χωνευτεί καλά ώστε να μάς δώσει τα ωφέλιμα διατροφικά στοιχεία που περιέχει. Διαφορετικά, κινδυνεύουν όλα να κατέβουν στο παχύ έντερο αχώνευτα και να αποβληθούν από το σώμα χωρίς να προλάβουν να μάς δώσουν όλα αυτά τα στοιχεία που πρέπει. 19. Ξοδέψτε για να φάτε ένα γεύμα τόσο χρόνο όσο χρειάστηκε για να παρασκευαστεί. Πέραν του ότι τιμάτε αυτόν που ετοίμασε το γεύμα, σας δίνει λίγο παραπάνω χρόνο να το ευχαριστηθείτε και να το φάτε πιο αργά. 20. Και τέλος η γνωστή ρήση, το πρωί τρώτε σαν βασιλιάς, το μεσημέρι σαν πρίγκιπας και το βράδυ σαν πάμφτωχος! Οι πληροφορίες προέρχονται από το βιβλίο του Michael Pollan: Food Rules - An eater’s manual που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Penguin.

Safe Product Report

Αποσμητικά:

E F A

UCT

Μπορούν να προσφέρουν φρεσκάδα αλλά και ασφάλεια;

RE PO

Safe Report: 34 SAFE

Safe Product Report

ανείς δεν θέλει να μυρίζει σαν σωρός από κομπόστ (ή να βρίσκεται κοντά σε κάποιον που μυρίζει έτσι), αλλά ποιο είναι το τίμημα που πληρώνετε για τη διατήρηση φρεσκάδας όλη την ημέρα όπως μετά από ένα ντους; Αυτό το ερώτημα επανήρθε πρόσφατα, όταν Βρετανοί ερευνητές επισήμαναν τους κινδύνους που συνδέονται με τα συντηρητικά parahydroxybenzoic acids ή parabens, στα αποσμητικά. Τα parabens χρησιμοποιούνται σε μια ευρεία ποικιλία καλλυντικών, και οι μελέτες θεωρούν ότι είναι οιστρογονικά. Όταν χρησιμοποιούνται σε μορφές που απορροφώνται από το δέρμα, όπως κρέμες σώματος, κρέμες προσώπου και αντηλιακά, πιθανολογείται ότι τα εν λόγω ξενοοιστρογόνα θα μπορούσαν να προκαλέσουν προβλήματα υγείας. Οι εικασίες πλησίασαν την πραγματικότητα, όταν οι ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ βρήκαν ίχνη parabens σε κάθε μεμονωμένο δείγμα όγκου από μια μικρή ομάδα των γυναικών με καρκίνο του μαστού (J Appl Toxicol, 2004; 24: 513). Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι χημικές ουσίες είχαν διαρρεύσει στον ιστό μετά από εφαρμογή στο δέρμα, πιθανώς μέσω των αποσμητικών. Καθώς τα parabens είναι οιστρογονικά, μπορούν να δράσουν ως «καύσιμο» σε όγκους του μαστού. Ο σύλλογος καλλυντικών, αρωματοποιίας και καλλωπισμού του Ηνωμένου Βασιλείου βιάστηκε να ανταπαντήσει ότι τα parabens έχουν ένα καλό ιστορικό ασφαλείας, αλλά μόνο πρόσφατα μπήκε κάποιος στον κόπο να εξετάσει πώς αυτά τα ευρέως χρησιμοποιούμενα χημικά συμπεριφέρονται στο σώμα. Έτσι, εδώ και χρόνια, οι εταιρείες καλλυντικών ήταν σε θέση να χρησιμοποιούν την έλλειψη αποδείξεων ως απόδειξη ασφάλειας.

Από έξω προς τα μέσα

Η οσμή του σώματος προκαλείται από βακτήρια στις μασχάλες σας, αλλά μπορεί επίσης να αντικατοπτρίζει αυτό που είναι μέσα στο σώμα σας. Μπορούν επίσης να παίζουν ρόλο το

τι τρώτε και το πόσο «μολυσμένο» είναι το σώμα σας από τις τοξίνες και τα αλλεργιογόνα. Τα αποσμητικά καταπολεμούν το πρόβλημα των σωματικών οσμών σε επίπεδο δέρματος, χρησιμοποιώντας ένα μείγμα αρωμάτων και ισχυρά αντιβακτηριακά συστατικά. Τα αντιιδρωτικά μπλοκάρουν τους πόρους και προλαμβάνουν τον ιδρώτα ώστε να μην διαφεύγει από τις μασχάλες. Σήμερα, είναι διαθέσιμη μια μεγάλη γκάμα από αποσμητικά, αντιιδρωτικά και αποσμητικά/αντιιδρωτικά σε μια ποικιλία συνθέσεων - κρέμες, τζελ, roll-ons, σε στερεή κατάσταση και σπρέι. Μια σύντομη ματιά στις ετικέτες δείχνει ότι δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ τους. Τα αντιιδρωτικά και τα αποσμητικά συνήθως περιέχουν ενυδατικά συστατικά, διαλύτες, συντηρητικά (π.χ. parabens), συνθετικά αρώματα και αντιβακτηριακά όπως το triclosan (απορροφάται από το δέρμα και είναι γνωστό ότι προκαλεί βλάβες στο ήπαρ στα ζώα). Ορισμένα περιέχουν φθαλικούς διβουτυλεστέρες (DBP), χημικά που δρουν ως ορμονικοί διαταρακτές που εμπλέκονται σε αναπαραγωγικές ανωμαλίες.

Ανησυχίες σχετικά με το αλουμίνιο

Ωστόσο, μέχρι να μαθευτούν τα νέα για τα parabens, η περιεκτικότητα αλουμινίου στα αντιιδρωτικά ήταν η κύρια αιτία ανησυχίας. Τα περισσότερα αντιιδρωτικά περιέχουν κάποια μορφή αλουμινίου, συνήθως aluminium chlorohydrate, aluminium zirconium, aluminium chloride, aluminium sulphate and aluminium phenosulphate. Κανείς δεν γνωρίζει πώς ακριβώς οι ενώσεις αργιλίου μειώνουν την υγρασία στις μασχάλες. Ίσως εμποδίζουν τον ιδρώτα αποφράσσοντας τους ιδρωτοποιούς πόρους. Αλλά η απόφραξη οδηγεί σε πιέσεις από τη συσσώρευση ιδρώτα μέσα στους αγωγούς, και αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να σταματήσει η έκκριση από τους ιδρωτοποιούς αδένες. Δια-

φορετικά, μπορεί να τρυπούν οι ιδρωτοποιοί αδένες, ώστε ο ιδρώτας να διαρρέει έξω σε περιβάλλοντες ιστούς και όχι να εξέρχεται στην επιφάνειας του δέρματος. Ή ίσως εμποδίζουν τη μετάδοση των νευρικών ερεθισμάτων που ενεργοποιούν τους ιδρωτοποιούς αδένες. Είτε έτσι είτε αλλιώς, το αλουμίνιο απορροφάται από το δέρμα, αν και επιφανειακά. Η σύνδεση μεταξύ της νόσου του Αλτσχάιμερ και του αλουμινίου έχει δημιουργήσει σοβαρές συζητήσεις για την ασφάλεια της χρήσης ενώσεων αλουμινίου σε αποσμητικά. Ωστόσο, μόνο μία μελέτη (J Clin Epidemiol, 1990; 43: 35 -44) αναφέρει σχέση μεταξύ της νόσου του Alzheimer και της μακροχρόνιας χρήσης αποσμητικού. Δεν υπήρξαν άλλες μελέτες που να έχουν διεξαχθεί για να επιβεβαιωθούν τα ευρήματα. Μια ματιά στη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού μεταξύ 400 γυναικών στις ΗΠΑ δείχνει ότι μπορεί να είναι ο συνδυασμός ξυρίσματος και χρήσης αποσμητικού στις μασχάλες που επιτρέπει στις χημικές ουσίες να εισχωρήσουν στον ιστό του μαστού (Eur J Cancer Prev, 2003; 12: 479 –85). Εκείνες που ξυρίζονταν τρεις φορές την εβδομάδα και χρησιμοποιούσαν αποσμητικό, τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα ήταν σχεδόν 15 χρόνια νεότερες, όταν τους διαγνώστηκε καρκίνος από τις γυναίκες που δεν το έκαναν. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι ενώσεις του αργιλίου μπορούν να αποτελέσουν αιτία καρκίνου του μαστού. Σίγουρα, τα αποσμητικά με βάση το αλουμίνιο αποτελούν βασική αιτία ερεθισμού του δέρματος – που είναι ένας επαρκής λόγος να αντιμετωπίζονται με σύνεση από τους χρήστες. Τα προϊόντα με Aluminium zirconium είναι γνωστό ότι προκαλούν κοκκιώματα (μικρά οζίδια των ιστών με χρόνια φλεγμονή) με παρατεταμένη χρήση.

Alum vs Aluminium

Οι αποσμητικοί κρύσταλλοι είναι η νεότερη εναλλακτική λύση αντί του αλουμίνιου που περιέχουν τα αποSAFE 35

Safe Product Report σμητικά. Μερικοί από αυτούς είναι παρασκευασμένοι από θειικό μαγνήσιο, ενώ άλλοι χρησιμοποιούν alum (στυπτηρία). Τα προϊόντα αυτά συχνά ισχυρίζονται ότι είναι απαλλαγμένα από aluminium chlorohydrate, ακόμη και από στυπτηρία που το άλλο όνομά της είναι θειικό αργίλιο. Ο παρασκευαστές λένε ότι, καθώς πρόκειται για ένα πολύ μεγαλύτερο μόριο από το aluminium chlorohydrate - κάτι που είναι αλήθεια- δεν μπορεί να περάσει μέσα από την επιδερμίδα. Ωστόσο, το aluminium chlorohydrate είναι πολύ λιγότερο διαλυτό στο νερό (ιδρώτα), ενώ τα θειικά άλατα είναι άκρως υδατοδιαλυτά, οπότε το alum μπορεί να διασπαστεί πιο εύκολα στα συστατικά του, σε μια ζεστή ιδρωμένη μασχάλη. Έτσι, το αλουμίνιο απορροφάται στη συνέχεια από το δέρμα; Χωρίς στοιχεία από έρευνες, κανείς δεν γνωρίζει! Αν και είναι απίθανο, η μεγάλη προβολή της ιδέας ότι όλοι οι αποσμητικοί κρύσταλλοι είναι απαλλαγμένοι από αλουμίνιο ίσως χρειάζεται περισσότερο προσεκτική εξέταση στο μέλλον.

Τα προϊόντα

Υπάρχει μια αυξανόμενη επιθυμία των καταναλωτών για ασφαλέστερες εναλλακτικές λύσεις αντί των συνηθισμένων αντιιδρωτικών και αποσμητικών. Δυστυχώς, δεν υπάρχει, μέχρι στιγμής, κάποια χημική ένωση εκτός από το αλουμίνιο για το οποίο να έχει διαπιστωθεί αποτελεσματικότητα κατά της εφίδρωσης. Όμως δεν είναι δύσκολο να βρεθούν ασφαλέστερα εναλλακτικά αποσμητικά. Αυτά είναι κατασκευασμένα από φυσικούς αντιμικροβιακούς παραγόντες και αρωματικές ουσίες που περιορίζουν την οσμή στη μασχάλη. Υπάρχουν σε διάφορες μορφές, από στερεά και κρυστάλλους, μέχρι σπρέι και roll-ons, και είναι διαθέσιμα σε φαρμακεία, καταστήματα βιολογικών προϊόντων και ακόμα και σε σούπερ μάρκετ. Ζητήσαμε από την ομάδα μας να δοκιμάσει οκτώ αποσμητικά. Κάθε προϊ36 SAFE

όν χρησιμοποιήθηκε για μια περίοδο πέντε ημερών. Οι συμμετέχοντες κρατούσαν σημειώσεις του πόσο καλά έδρασε καθένα από αυτά καθώς και άλλες παρατηρήσεις - όπως το πόσο γρήγορα στεγνώνει το προϊόν, τυχόν αντιδράσεις ευαισθησίας ή πόσο εύκολο ήταν να χρησιμοποιηθεί.

Δεδομένης της έλλειψης συνθετικών χημικών ουσιών, τα φυσικά αποσμητικά έχουν διαφορετική απόδοση από τα συμβατικά. Το πρώτο πράγμα που παρατήρησαν οι περισσότεροι από την ομάδα ήταν ότι όλα, χρειάζονταν περισσότερο χρόνο για να στεγνώσουν. Συχνά, τα αισθάνονταν κολλώδη στην εφαρμογή και λίγα διήρκεσαν όλη τη μέρα. Ένα συν είναι ότι δεν αφήνουν σημάδια στα ρούχα. Κανένα από τα προϊόντα δεν οδήγησε σε αντιδράσεις ευαισθησίας. Σε γενικές γραμμές, τα σχόλια της ομάδας δείχνουν ότι έχουμε ακόμα αρκετό δρόμο να διανύσουμε για την παραγωγή εντελώς αποτελεσματικών, με διάρκεια, ευχάριστων εναλλακτικών λύσεων αντί των συμβατικών αποσμητικών που οι χρήστες θα αισθάνονται σίγουροι να τα χρησιμοποιούν σε οποιεσδήποτε συνθήκες. Τα περισσότερα από τα roll-on και τα σπρέι ήταν λάδι αρωματισμένο με φυσικά αιθέρια έλαια. Πολλά από αυτά τα έλαια, όπως το tea tree, το δεντρολίβανο και το φασκόμηλο, έχουν επίσης ένα αποδεδειγμένο ιστορικό ως αντιβακτηριακά. Αρκετοί από την ομάδα εξέφρασαν την ανησυχία ότι

αυτά τα φυσικά αρώματα δεν θα είναι αρκετά ισχυρά ώστε να διαρκέσουν όλη την ημέρα (και τη νύχτα), ή κατά τη διάρκεια της άσκησης. Υπήρξε κάποια ανησυχία ότι, χωρίς ένα ισχυρό άρωμα, η οσμή του σώματος θα καταστεί σύντομα εμφανής. Σε γενικές γραμμές, αυτό δεν συνέβη. Γενικά, όσο τα έντονα αρωματικά προϊόντα ήταν δημοφιλή μεταξύ ορισμένων μελών του πάνελ. Αν και έχουμε συμπεριλάβει τις τιμές, η αποδοτικότητα είναι αδύνατο να εκτιμηθεί καθώς τα αποσμητικά είναι σε διαφορετικές μορφές και η χρήση μπορεί να ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό από το ένα άτομο στο άλλο. Επίσης, ενώ οι κρύσταλλοι είναι πιο οικονομικοί από, ας πούμε, τα roll-ons, είναι, επίσης, λιγότερο αποτελεσματικοί.

Επιλέγοντας σοφά

Αν προτιμάτε τη χρήση συμβατικών αντιιδρωτικών και αποσμητικών, υπάρχουν τρόποι για να κάνετε τις επιλογές σας ασφαλέστερες και λιγότερο πιθανό να ερεθίσουν το δέρμα σας. Εξετάστε τα εξής: - Αλλάξτε σε μια ποικιλία από στερεά ή στικ. Είναι λιγότερο μαλακτικά και λιγότερο πιθανό να βοηθήσουν στην απορρόφηση των συστατικών μέσα στο δέρμα. Τα στικ επίσης τείνουν να ερεθίζουν λιγότερο το δέρμα. - Ποτέ μην εφαρμόζετε αντιιδρωτικά ή αποσμητικά σε ερεθισμένο ή προσφάτως ξυρισμένο δέρμα. - Αν δεν ιδρώνετε πολύ, χρησιμοποιήστε αποσμητικό και όχι αντιιδρωτικό που περιέχει αλουμίνιο. - Αποφύγετε τα αερολύματα, τα οποία παράγουν εύκολα εισπνεόμενα σύννεφα από νευροτοξικές και αναπαραγωγικές τοξίνες προπανίου, βουτάνιου και isopropane καθώς και υδροχλωροφθοράνθρακες που δηλητηριάζουν το περιβάλλον. - Αποφύγετε τα προϊόντα με χρώμα. Δεν βοηθούν το στέγνωμα, τα συνθετικά χρώματα απορροφώνται εύκολα από το δέρμα και μπορεί να είναι καρκινογόνα.

Safe Product Report / Έρευνα αγοράς: Γεράσιμος Κατραμάδος

Logona Oriental Deo Roll-on

Πληροφορίες: ΒΙΟΥΓΕΙΑ ΕΠΕ (τηλ.: 210 2848522) Τιμή: 12,05€ (50 ml) Συστατικά: Νερό, Αλκοόλ*, Γλυκερίνη (1), Triethyl Citrate, Cetyl Alcohol, Parfum (Essential Oils), Cetearyl Alcohol, Lauryl Lactate (2), Xanthan Gum, Sesamum Indicum (Sesame) Seed Oil*, Punica Granatum Seed Εκχύλισμα*, Humulus Lupulus Cone Εκχύλισμα, Caprylic/Capric Triglyceride, Lactic Acid, Limonene, Linalool, Benzyl Salicylate(3), Geraniol, Eugenol, Cinnamal, Farnesol, Citral, Κουμαρίνη(4)

Ice Guard Roll On Natural Crystal

Πληροφορίες: ISO PLUS (τηλ.: 210 9579707) Τιμή: 10,12€ (100 ml) Συστατικά: Natural mineral salts (Ammonium Alum) De-mineralised water, MetylCellulose Benzalkonium Chloride (1).

* με πιστοποίηση οργανικής καλλιέργειας Συστατικά που πρέπει να προσέξετε (εξαρτάται από τη συχνότητα χρήσης): (1) Γλυκερίνη, (2) Lauryl Lactate, (3) Benzyl Salicylate, (4) Κουμαρίνη Παρατηρήσεις: Χωρίς συνθετικά χρώματα και αρώματα, χωρίς PEGs (Polyethylene glycol) ή παραφίνη. Με πιστοποίηση από το Διεθνή Οργανισμό Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων BDIH.

Deodorant Roll on Tea Tree (85gr) Jason natural cosmetics Πληροφορίες: Green wave (τηλ.: 210 4823213) Τιμή: 11,50€ (85 gr)

Συστατικά: νερό (κεκαθαρμένο νερό), Lavandula Intermedia εκχύλισμα φύλλων, ανθών και στέλεχους* , Oryza Sativa (Rice) άμυλο, Ethylhexyl Palmitate (1), Cetearyl Alcohol (2), Melaleuca Alternifolia (Tea Tree) Leaf Oil*, Tocopheryl Acetate (Vit. E) (3), Panthenol (Vit. B5) , Zea Mays (Corn) άμυλο*, Camellia Sinensis (Green Tea) εκχύλισμα φύλλων, Coriandrum Sativum (Coriander) Seed Oil, Zinc Ricinoleate (4), Soyethyl Morpholinium Ethosulfate, Polysorbate 60 (5), Γλυκερίνη (6), Allantoin, Xanthan Gum, Diazolidinyl Urea (7), Citrus Grandis (Grapefruit) εκχύλισμα καρπών, Potassium Sorbate (Σορβικό κάλιο), Sodium Benzoate, Fragrance (Parfum)* *Πιστοποίηση βιολογικού προϊόντος. Συστατικά που πρέπει να προσέξετε (εξαρτάται από τη συχνότητα χρήσης): (1)Ethylhexyl Palmitate, (2) Cetereath-20, (3) Tocopheryl Acetate (4) Zinc Ricinoleate, (5) Polysorbate 60, (6) Γλυκερίνη, (7) Diazolidinyl Urea Παρατηρήσεις: Χωρίς αλκοόλ, αλουμίνιο, propylene Glycol, μεταλλικά έλαια, παραγωγα πετρελαίου και κεριά, ζωικά παράγωγα, συνθετικά αρώματα. Δεν δοκιμάζεται σε ζώα.

38 SAFE

Συστατικά που πρέπει να προσέξετε (εξαρτάται από τη συχνότητα χρήσης): (1) Benzalkonium Chloride

Παρατηρήσεις: 100% φυσικό προϊόν Φιλικό για το περιβάλλον Υποαλλεργικό προϊόν Χωρίς αρώματα και άλλα πρόσθετα. Δεν περιέχει οινόπνευμα, Aluminum Zirconium, Aluminum Chlorohydrate. Δεν λεκιάζει τα ρούχα & δεν αφήνει άσπρους λεκέδες. Κατάλληλο για ευαίσθητες επιδερμίδες .

No Perfume roll on Organic

Πληροφορίες: Βιοφρέσκο (τηλ.: 2310 688553) Τιμή: 7,95€ (50 ml) Συστατικά: νερό, φυτική γλυκερίνη*, potassium alum , κρύσταλλος πολυσακχαρίτης, σαπωνοποιημένο λίπος καρύδας και γλυκόζη καλαμποκιού. *προϊόν βιολογικής γεωργίας Παρατηρήσεις: Χωρίς άρωμα & συνθετικά συντηρητικά Εγκεκριμένα από τον οργανισμό άσθματος & Αλλεργιών Δανίας.

Safe Product Report

Sante Mild Wave Deo Roll On

Πληροφορίες: Bioleon (τηλ.: 210 2321395) Τιμή: 9,50€ (50ml) Συστατικά: Αλκοόλ*, Νερό, Parfum (Αιθέρια έλαια), Lauryl Lactate (1), Polyglyceryl-10 Laurate, Λεκιθίνη, Melilotus Officinalis Εκχύλισμα, Rumex Acetosella Εκχύλισμα*, Carthamus Tinctorius (Safflower) Seed Oil, Γλυκερίνη (2), Limonene, Linalool, Geraniol, Citral, Farnesol, Citronellol *Πιστοποίηση Βιολογικής καλλιέργειας Συστατικά που πρέπει να προσέξετε (εξαρτάται από τη συχνότητα χρήσης): (1) Lauryl Lactate, (2) Γλυκερίνη Παρατηρήσεις: 100% φυσικό προϊόν, χωρίς αλουμίνιο, οινόπνευμα, συνθετικό άρωμα και χρώμα, συντηρητικά Για ευαίσθητα δέρματα, υποαλλεργικό Δεν λεκιάζει Δεν έχει δοκιμαστεί σε ζώα Μη γενετικά τροποποιημένα προϊόντα Με πιστοποίηση από το Διεθνή Οργανισμό Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων BDIH.

Melvita, Deodorant Bille

Πληροφορίες: Υγεία Οικολογία Ε.Π.Ε. (τηλ.: 210 3210966) Τιμή: 14,15€ (50ml) Συστατικά: Aloe Barbadensis Εκχύλισμα φύλλων *, Νερό, Dicaprylyl Carbonate, Octyldodecanol, Γλυκερίνη (1), Arachidyl Alcohol, Undecylenoyl Glycine, Capryloyl Glycine, Behenyl Alcohol, Lactobacillus/Wasabia Japonica Root Ferment Εκχύλισμα, Benzyl Alcohol (2), Candida Bombicola/ Glucose/Methyl Rapeseedate Ferment, Arachidyl Glucoside, Macadamia Ternifolia Seed Oil*, Triticum Vulgare άμυλο*, Sodium Hydroxide, Helianthus Annuus (Sunflower) Seed Oil, Sodium Benzoate (3), Copaifera Officinalis Resin [Copaifera Officinalis (Balsam Copaiba) Resin], Sclerotium Gum, Phospholipids, Limonene**, Citral**, Polyglyceryl-3 Palmitate, Polyglyceryl-6 Caprylate, Xanthan Gum, Tocopherol (4), Dehydroacetic Acid, Usnea Barbata (Λειχήνα) Εκχύλισμα, Parfum [Fragrance], Silica, Linalool**, Potassium Sorbate, Geraniol**, Citronellol**. *Οργανικής καλλιέργειας. ** Φυσικά συστατικά αρώματος Συστατικά που πρέπει να προσέξετε (εξαρτάται από τη συχνότητα χρήσης): (1) Γλυκερίνη, (2) Benzyl Alcohol, (3) Sodium Benzoate (4) Tocopherol Παρατηρήσεις: Χωρίς Αλουμίνιο Δεν δοκιμάζεται σε ζώα Πιστοποίηση από ECOCERT FRANCE

Weleda Citrus Deodorant σπρέυ (100ml) Πληροφορίες: Αγγέλικα Ελοβάρη Α.Ε. (τηλ.: 2310 856233) Τιμή: 17,40€ (100ml) Συστατικά: Αλκοόλ, Νερό, Fragrance (Parfum)*, Citrus Medica Limonum (Λεμόνι), Limonene*, Linalool*, Geraniol*, Citral*, Farnesol*. * Από φυσικά αιθέρια έλαια Παρατηρήσεις: Με 100% φυσικά συστατικά, Χωρίς επιπρόσθετα ορυκτά έλαια ή γενετικώς τροποποιημένα συστατικά. Από φυτικές πρώτες ύλες που προέρχονται από πιστοποιημένες βιοδυναμικές καλλιέργειες και ελεγχόμενη συγκομιδή άγριων φυτών. Παρασκευάζεται σύμφωνα με ολιστικά κριτήρια καθόλη τη διαδικασία της παραγωγής.

Lavera Body SPA Honey Moments Soft Deo Rol Πληροφορίες: AuraVitae (210 3629669) Τιμή: 10.00€ (50ml)

Συστατικά: Νερό (Aqua), Κυτταρίνη, Zinc Ricinoleate(1), Glyceryl Caprylate(2), Γλυκερίνη (3), οξείδιο του ψευδαργύρου, ξανθανικό κόμμι, Hydrogenated Palm Glycerides, Simmondsia Chinensis (Jojoba) Seed Oil*, Εκχύλισμα Καλέντουλας (Άνθος Officinalis)*, Foeniculum vulgare (μάραθο) ,εκχύλισμα καρπών *, Gossypium Herbaceum (βαμβάκι) Εκχύλισμα, Μέλι (Mel) *, γάλα (Lac) *, Hamamelis Virginiana (Witch Hazel) νερό *, ένυδρο διοξείδιο του πυριτίου, Υδρογονωμένη λεκιθίνη, Fragrance / άρωμα (φυσικά αιθέρια έλαια), Citral **, Citronellol **, γερανιόλη, λιμονένιο**, λιναλοόλη ** * Συστατικά από πιστοποιημένες βιολογικές καλλιέργειες ** Φυσικά αιθέρια έλαια Συστατικά που πρέπει να προσέξετε (εξαρτάται από τη συχνότητα χρήσης): (1) Zinc Ricinoleate, (2) Glyceryl Caprylate, (3) Γλυκερίνη Παρατηρήσεις: Με πιστοποίηση από το Διεθνή Οργανισμό Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων BDIH. SAFE 39

Safe Health / Andrew Schneider, Senior Public Health Correspondent (AOL Inc.) χεία ψεκασμού αντηλιακών. Οι κρέμες και οι αλοιφές θα μπορούσαν να αποτρέψουν τα ηλιακά εγκαύματα. Ωστόσο, σύμφωνα με τους ερευνητές στο Environmental Working Group (EWG), μην βασίζεστε σε αυτές για να προστατέψετε τα κύτταρα του δέρματός σας από την καταστροφή λόγω του υπεριώδους φωτός που προκαλεί όγκους και βλάβες. Στην ετήσια έκθεσή τους προς τους καταναλωτές σχετικά με τα αντηλιακά, αναφέρουν ότι μόνο 39 από τα 500 προϊόντα που εξετάσθηκαν θεωρήθηκαν ασφαλή και αποτελεσματικά για χρήση. Η έκθεση αναφέρει: • ότι γίνεται χρήση της χημικής ουσίας Oxybenzone (που διαταράσσει τις ορμόνες), η οποία διαπερνά το δέρμα και εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος. • υπερεκτίμηση των ισχυρισμών σχετικά με την απόδοση. • έλλειψη των απαιτούμενων ρυθμίσεων και εποπτείας από τον FDA. Αλλά το πιο ανησυχητικό στη φετινή αυτή έκθεση είναι η διαπίστωση ότι η βιταμίνη Α και τα παράγωγά της, η ρετινόλη και ο παλμιτικός εστέρας του ρετινοϊκού οξέως (retinyl palmitate), μπορούν να επιταχύνουν τον καρκίνο, για την πρόληψη του οποίου χρησιμοποιείται το αντηλιακό.

[Αντηλιακά]

Ένα επικίνδυνο πρόσθετο

Πολλά από αυτά ίσως επιταχύνουν τον καρκίνο του δέρματος

χεδόν τα μισά από τα 500 πιο δημοφιλή αντηλιακά προϊόντα μπορούν πραγματικά να αυξήσουν την ταχύτητα με την οποία αναπτύσσονται τα κακοήθη κύτταρα και διαδίδουν τον καρκίνο του δέρματος, διότι περιέχουν βιταμίνη Α ή παράγωγά της, σύμφωνα με μια αξιολόγηση των εν λόγω προϊόντων. 40 SAFE

Μέσα από έγγραφα και αναφορές φαίνεται ότι ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) γνώριζε για τον ενδεχόμενο κίνδυνο εδώ και μια δεκαετία χωρίς να προειδοποιήσει το κοινό, κάτι που όμως αρνείται. Η μελέτη κυκλοφόρησε ενώ τα ράφια των καταστημάτων είναι ήδη γεμάτα με σωληνάρια, δοχεία, φιάλες και δο-

Η βιομηχανία περιλαμβάνει τη βιταμίνη Α στα αντηλιακά, ως ένα αντιοξειδωτικό που επιβραδύνει τη γήρανση του δέρματος. Αλλά οι ερευνητές από το EWG ανακάλυψαν τα πρώτα αποτελέσματα μιας μελέτης του FDA σχετικά με τις φωτοκαρκινογόνες ιδιότητες της βιταμίνης Α, δηλαδή της δυνατότητας να οδηγεί σε καρκινικούς όγκους, όταν χρησιμοποιείται σε δέρμα που εκτίθεται στο φως του ήλιου. “Σε αυτή την μελέτη διάρκειας ενός έτους, οι όγκοι και οι βλάβες αναπτύχθηκαν έως και 21 τοις εκατό γρηγορότερα σε πειραματόζωα στα οποία χρησιμοποιήθηκε κρέμα με βιταμίνη

Safe Health

Σε έναν τέλειο κόσμο

Το ιδανικό αντηλιακό θα έπρεπε να μπλοκάρει τελείως την υπεριώδη ακτινοβολία που προκαλεί εγκαύματα, ανοσοκαταστέλλοντας και καταστρέφοντας τις ελεύθερες ρίζες. Θα έπρεπε να παραμένει αποτελεσματικό στο δέρμα για αρκετές ώρες και να μην σχηματίζει επιβλαβή συστατικά

Ραβδόγραμμα: Μικρές δόσεις βιταμίνης Α (retinyl palmitate) αυξάνουν σημαντικά την ταχύτητα ανάπτυξης των όγκων και βλαβών του δέρματος σε ζώα στο εργαστήριο.

Εβδομάδες ανάπτυξης όγκων και άλλων βλαβών

Α σε σχέση με τα ζώα που έλαβαν θεραπεία με κρέμα χωρίς τη βιταμίνη”, ανέφερε η έκθεση. Το συμπέρασμα που προέκυψε από την ανάλυση του EWG στα αρχικά πορίσματα κυκλοφόρησε το περασμένο φθινόπωρο από το FDA και το Εθνικό Πρόγραμμα Τοξικολογίας, την ομοσπονδιακή κυβερνητική αρχή που αξιολογεί τις ουσίες που εγείρουν ανησυχίες για τη δημόσια υγεία. Τα συμπεράσματα του EWG στη συνέχεια ελέγχθηκαν από εξωτερικούς τοξικολόγους. Με βάση τα ευρήματα από τους ίδιους τους επιστήμονες του FDA, πολλοί στην κοινότητα δημόσιας υγείας λένε ότι δεν μπορούν να πιστέψουν ούτε να καταλάβουν γιατί ο οργανισμός δεν έχει ήδη κοινοποιήσει τους πιθανούς κινδύνους. “Υπήρξαν αρκετά αποδεικτικά στοιχεία εδώ και 10 χρόνια για τον FDA ώστε να προειδοποιήσει τους καταναλωτές για τη χρήση της βιταμίνης Α σε αντηλιακά,” δήλωσε η Jane Houlihan, ανώτερη αντιπρόεδρος για την έρευνα του EWG. “Ο FDA ξεκίνησε αυτή τη μελέτη διάρκειας ενός έτους, ολοκλήρωσε την έρευνα και τώρα, 10 χρόνια μετά, δεν αναφέρει τίποτα γι ‘αυτό, μόνο σιωπή!” Πρόσφατα, ο FDA δήλωσε ότι η ισχυρισμοί δεν είναι αληθείς. “Έχουμε κάνει διεξοδικό έλεγχο και δεν γνωρίζουμε να υπάρχουν τέτοιες μελέτες,” αναφέρει ένας εκπρόσωπος του FDA. Τόνισε ότι έλεγξε με τους υπεύθυνους όλη την υπηρεσία και διαπιστώθηκε ότι κανείς δεν είχε γνώση της έρευνας για τη βιταμίνη Α στα αντηλιακά που έγινε από ή για λογαριασμό του οργανισμού. Ωστόσο τα έγγραφα από το FDA και το Εθνικό Πρόγραμμα Τοξικολογίας έδειξαν ότι ο οργανισμός είχε κάνει την έρευνα. Ο παλμιτικός εστέρας του ρετινοϊκού οξέως (retinyl palmitate) επιλέχθηκε από το Κέντρο Ασφάλειας Τροφίμων και Εφαρμοσμένης Διατροφής (του FDA) για φωτο-τοξικότητα και έλεγχο φωτοκαρκινογενετικότητας με βάση τη αυξημένη χρήση της ουσίας αυτής στα καλλυντικά προϊόντα του εμπορίου για χρήση σε δέρμα εκτεθειμένο στον ήλιο”, ανέφερε έκθεση του 2000 από το Εθνικό Πρόγραμμα Τοξικολογίας. Η ίδια η ιστοσελίδα του FDA αναφέρει ότι είχαν γίνει μελέτες σε ζώα στο Εθνικό Κέντρο για τοξικολογική έρευνα στο Τζέφερσον. Και μάλιστα η μελέτη αναρτήθηκε από επιστήμονες από το κέντρο της FDA και Εθνικό Πρόγραμμα Τοξικολογίας που δημοσιεύτηκε τα στοιχεία μελέτης το περασμένο φθινόπωρο.

Χαμηλή UV

Υψηλή UV

National Cancer Institute Γράφημα των τιμών του μελανώματος του δέρματος από το 1975 έως το 2006. Το APC αναφέρεται στην ετήσια ποσοστιαία μεταβολή και το AAPC στη μέση ετήσια ποσοστιαία μεταβολή.

από την υπεριώδη ακτινοβολία, αναφέρει η έκθεση. Ωστόσο στις ΗΠΑ, δεν υπάρχει σήμερα αντηλιακό που πληροί όλα αυτά τα κριτήρια. Οι Ευρωπαϊκές χώρες έχουν να προσφέρουν περισσότερες μορφές χημικών ενώσεων, αλλά στις ΗΠΑ, η σημαντική επιλογή είναι μεταξύ των “χημικών” αντηλιακών προϊόντων, τα οποία έχουν μικρότερη σταθερότητα, διεισδύουν στο δέρμα και μπορούν να διαταράξουν ορμονικά συστήματα του σώματος, και των SAFE 41

Safe Health “ορυκτών” αντηλιακών ψευδαργύρου και διοξειδίου του τιτανίου. Ολοένα και περισσότερο, η βιομηχανία καλλυντικών χρησιμοποιεί το διοξείδιο του τιτανίου με νανοτεχνολογία, για την οποία όλο και περισσότεροι ερευνητές πιστεύουν ότι έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία. Η βιομηχανία αντηλιακών κατήγγειλε ότι η ομάδα προάσπισης θέλει να καταργήσει όλα τα αντηλιακά προϊόντα, ισχυρισμός που δεν είναι ακριβής. Οι ερευνητές αναφέρουν σαφώς ότι ένα αποτελεσματικό αντηλιακό προφυλάσσει από περισσότερη ζημία από ό, τι αυτό προκαλεί, αλλά θέλουν οι καταναλωτές να έχουν ακριβείς πληροφορίες για τους περιορισμούς του τι αγοράζουν και για τις δυνητικά επιβλαβείς χημικές ουσίες σε ορισμένα από αυτά τα προϊόντα. Το EWG έχει προειδοποιήσει τους καταναλωτές να μην εξαρτώνται από κανένα αντηλιακό για την κύρια προστασία από τις επιβλαβείς υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου. Τα καπέλα, τα ρούχα και η σκιά εξακολουθούν να είναι η πιο αξιόπιστη προστασία από τον ήλιο, αναφέρουν.

Μην βασίζεστε στους αριθμούς

Μερικοί από εμάς είναι αρκετά μεγάλοι για να θυμόνται την εποχή που ήταν καλό να έχουμε ένα φυσικό μαύρισμα καθώς ήταν ένα σημάδι υγείας, όταν οι πινακίδες και οι διαφημίσεις στα περιοδικά έδειχναν το μαύρισμα του κοριτσιού του Coppertone όταν ένα κουτάβι της τραβούσε το μαγιό. Για αυτό το μαύρισμα, εμείς καλύπτουμε τα παιδιά μας και τους εαυτούς μας με αντηλιακά με δείκτες ηλιακής προστασίας. Μερικοί υπερβολικά επιφυλακτικοί γονείς χρησιμοποιούν ακόμα μεγαλύτερους δείκτες κατά τη διάρκεια των πιο ζεστών ωρών της ημέρας. Όμως έχουμε μάθει από τους κινδύνους που προέρχονται

42 SAFE

από την έκθεση στις ακτίνες του ήλιου, ειδικά τις υπεριώδεις Α και Β. Έτσι σήμερα, τα ράφια των φαρμακείων και των καταστημάτων καλλυντικών είναι γεμάτα με αντηλιακά με δείκτες προστασίας 30, 45, 80 ή ακόμη και υψηλότερους. Ωστόσο, η νέα έκθεση αναφέρει ότι αυτοί οι αριθμοί είναι συχνά άνευ νοήματος και επικίνδυνοι, καθώς τα προϊόντα με υψηλούς δείκτες SPF δίνουν μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας, ενθαρρύνοντας όσους τα χρησιμοποιούν να μένουν κάτω από τον ήλιο για περισσότερο χρόνο. “Οι άνθρωποι δεν παίρνουν το υψηλό SPF που πληρώνουν”, αναφέρει η έκθεση. “Οι άνθρωποι εφαρμόζουν περίπου το ένα τέταρτο της συνιστώμενης ποσότητας. Έτσι, στην καθημερινή πράξη, ένα προϊόν που επισημαίνεται με SPF100 στην πραγματικότητα λειτουργεί όπως το SPF3.2, ένα SPF30 βαθμολογία αντιστοιχεί σε μείωση σε 2,3 και ένα SPF15 μεταφράζεται σε 2.” Το 2007, αναφέρει η έκθεση, ο FDA δημοσίευσε προτεινόμενους κανονισμούς που απαγορεύουν στους κατασκευαστές να επισημαίνουν δείκτη προστασίας SPF μεγαλύτερο από SPF50. Ο οργανισμός έγραψε ότι οι μεγαλύτερες τιμές είναι “εγγενώς παραπλανητικές,” δεδομένου ότι “δεν υπάρχει βεβαιότητα ότι οι συγκεκριμένες τιμές είναι στην πραγματικότητα αληθινές.” Αυτό αγνοείται ευρέως από τους κατασκευαστές αντηλιακών που διαφημίζουν τα προϊόντα τους με δείκτες SPF 80, 90 και 100. “Περιφρονώντας τον κανονισμό του FDA, οι εταιρείες αύξησαν σημαντικά τις προσφορές τους σε υψηλούς δείκτες SPF το 2010 με μία στις έξι μάρκες τώρα να έχουν τιμές SPF πάνω από 50. “Η Neutrogena και η Banana Boat ξεχωρίζουν μεταξύ των παραβατών, με έξι και τέσσερα προϊόντα που φέρουν την ένδειξη «SPF 100»”, αναφέρει η νέα έκθεση. Ο πλήρης κατάλογος των καλύτερων και των χειρότερων αντηλιακών μπορεί να βρεθούν στην εύχρηστη βάση δεδομένων του EWG.

Απο την ομάδα του tvxs.gr

Έκθεση παιδιών σε εντομοκτόνα αυξάνει τον κίνδυνο παρουσίασης συνδρόμου ADHD

έκθεση των παιδιών σε οργανοφωσφορικά εντομοκτόνα αυξάνει τον κίνδυνο παρουσίασης Συνδρόμου Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ADHD), σύμφωνα με αμερικανική μελέτη που προτρέπει τους γονείς να πλένουν πολύ καλά τα τρόφιμα που χρησιμοποιούν. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έρευνας, που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Pediatrics, τα παιδιά στα ούρα των οποίων εντοπίστηκαν υψηλά επίπεδα ζιζανιοκτόνων έχουν σχεδόν τις διπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν το σύνδρομο σε σχέση με τα υπόλοιπα. Τα συμπεράσματα αυτά βασίζονται σε δεδομένα που ελήφθησαν από το γενικό πληθυσμό, κάτι που σημαίνει ότι η έκθεση σε ζιζανιοκτόνα μπορεί να είναι επιβλαβής ακόμη και στο επίπεδο που υπάρχει συνήθως στο περιβάλλον των παιδιών. «Υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία ότι αυτά τα ζιζανιοκτόνα μπορεί να σχετίζονται με το ADHD» υπογράμμισε ο Μαρκ Γουέισκοπφ της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ, προσθέτοντας ότι «Αυτό που επισημαίνει συγκεκριμένα η έρευνα είναι ότι αυτό ενδέχεται να ισχύει ακόμη και σε μικρές συγκεντρώσεις των χημικών». Οι οργανοφωσφορικές ενώσεις αναπτύχθηκαν αρχικά ως χημικά όπλα και είναι γνωστό ότι είναι τοξικές για το νευρικό σύστημα. Στις ΗΠΑ υπάρχουν καταγεγραμμένα περίπου 40 οργανοφωσφορικά εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα, όπως το μαλαθείο, σημειώνουν οι ερευνητές.

Οι ουσίες αυτές συνδέονται με τα συμπτώματα που παρουσιάζονται στο σύνδρομο ADHD αλλά δεν γνωρίζουμε ακόμη το πώς ακριβώς γίνεται αυτό, εξήγησε ο Γουέισκοπφ. Πηγή: tvxs.gr

SAFE 43

Products Details Ξεκινήστε δυναμικά την άνοιξη χωρίς κυτταρίτιδα! Άμεσα, ορατά και πάντα βιολογικά με τη δύναμη φρέσκων φύλλων σημύδας από την Weleda! Βοηθήστε το σώμα σας να απαλλαγεί από όσα ο χειμώνας το έχει επιβαρύνει τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Με τρία απλά βήματα, χυμός σημύδας για αποτοξίνωση, peeling σημύδας για λείανση και λάδι σημύδας για σύσφιξη. Mέσα σε 4 μόλις βδομάδες θα βιώσετε το αναζωογονητικό αποτέλεσμα της σημύδας στο σώμα σας. Ιδανική θεραπεία τόσο για πρόληψη όσο και για αντιμετώπιση της κυτταρίτιδας. Μέσα σε 28 μόλις μέρες παρατηρείται σύσφιξη του δέρματος κατά 22% και λείανση κατά 21%! Τα προϊόντα φέρουν την βιολογική πιστοποίηση του διεθνή Γερμανικού Οργανισμού Πιστοποιήσεων BDIH.

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΕΛΟΒΑΡΗ &ΣΙΑ ΟΕ: Τηλ.:2310 856233

Ιδρώστε άφοβα! Η Ransom καινοτομεί για άλλη μία φορά και παρουσιάζει τα αποσμητικά Ice Guard. Βασισμένη στην σύγχρονη έρευνα για τα μεταλλικά άλατα (γνωστά ως ammonium alum από την εποχή του Ρωμαίου Πλίνιου-100π.Χ.) η Optima τελειοποίησε την μέθοδο φυσικής επεξεργασίας τους (κοπή και λείανση) για την αξιοποίηση τους. Τα αποσμητικά Ice Guard δρουν κατά των βακτηριδίων στην επιφάνεια του δέρματος χωρίς να απορροφούνται και έτσι αποτρέπουν αποτελεσματικά την κακοσμία χωρίς να αναστέλλουν την ευεργετική για τον οργανισμό διαδικασία της εφίδρωσης καθώς δεν μπλοκάρουν τους πόρους. Παράλληλα δημιουργούν ένα φυσικό φίλτρο προστασίας διευκολύνοντας την αναπνοή του δέρματος και διατηρώντας έτσι το αίσθημα φρεσκάδας όλη μέρα! •100% φυσικό προϊόν Φιλικό για το περιβάλλον • Υποαλλεργικό προϊόν - Χωρίς αρώματα και άλλα πρόσθετα • Δεν περιέχει οινόπνευμα, Aluminum Zirconium, Aluminum Chlorohydrate • Δεν λεκιάζει τα ρούχα & δεν αφήνει άσπρους λεκέδες • Κατάλληλο για ευαίσθητες επιδερμίδες.

ISO PLUS: Τηλ.: 210 9579707 44 SAFE

Cell-Life Το συμπλήρωμα διατροφής Cell Life της Quest σχεδιάστηκε για να αποτελεί δραστικό συνδυασμό των κυριότερων υδατο- και λιπο-διαλυτών αντιοξειδωτικών θρεπτικών συστατικών. Ο συνδυασμός αυτός προστατεύει τα κύτταρα και τα όργανα από οξειδωτικές βλάβες που προκαλούνται από τοξίνες και από το περιβάλλον. Το Cell-Life είναι ιδανικό για καπνιστές, ανθρώπους με έντονη σωματική άσκηση, κατοίκους της πόλης και οποιονδήποτε δεν ακολουθεί μια ισορροπημένη διατροφή και έχει υψηλές απαι-

τήσεις σε αντιοξειδωτικά. Επίσης, προσφέρει αντιοξειδωτική προστασία για τα μάτια. Χαρακτηριστικά Σύνθεσης: - Περιέχει μέγιστα επίπεδα 12 αντιοξειδωτικών θρεπτικών συστατικών - Δραστικός συνδυασμός υδατο- και λιπο-διαλυτών αντιοξειδωτικών θρεπτικών συστατικών - Ο ψευδάργυρος, ο χαλκός και το μαγγάνιο συμβάλλουν στη δόμηση του αντιοξειδωτικού ενζύμου υπεροξειδική δισμουτάση - Περιέχει φυσική πηγή βιταμίνης E και μίγμα καροτενοειδών - Η συνεργιστική κερκετίνη προάγει την απορρόφηση και δραστηριότητα της βιταμίνης C - Η χηλική ένωση μετάλλων με αμινοξέα μεγιστοποιεί την απορρόφηση.

DOUNI Health Products: τηλ. 210 9916815

Apple Cider Vinegar Bromeline Extract

Το μηλόξυδο θεωρείται απο πολύ παλιά, μια θαυματουργή ουσία για την κάθαρση του σώματος και την απώλεια του περιττού βάρους.Οι λιποδιαλυτικές ιδιότητες του μηλόξυδου αποτελούν τον πιο φυσικό τρόπο εξάλειψης του λίπους.Ταυτόχρονα, ερευνητές ανακάλυψαν ένα ένζυμο το οποίο καίει 900 φορές το βάρος του σε λίπος. Το ένζυμο αυτό ονομάζεται βρομελίνη και περιέχεται σε ορισμένα εξωτικά φρούτα, προ πάντων στον ανανά.Αφού βρέθηκε τρόπος να απομονωθεί αυτό το ένζυμο, συγκεντρώνεται με μια μέθοδο απόσταξης και περιέχεται μαζί με το μηλόξυδο, στο απόσταγμα μηλόξυδου με βρομελίνη της Balance. Τώρα μπορείτε να καταφέρετε να χάσετε τα περιττά κιλά ΄απλά ρίχνοντας 6-7 σταγόνες του αποστάγματος σ’ένα ποτήρι νερό , τρείς φορές ημερησίως.

BALANCE - ΝUTRICOSMETICS: Τηλ.:210 2627024

CardiO-3

Ω-3 απαραίτητο για ενήλικες για την διατήρηση υγιούς καρδιαγγειακού συστήματος. Έχουν απομακρυνθεί ο υδράργυρος, ο μόλυβδος, τα εντομοκτόνα, τα ζιζανιοκτόνα, οι διοξίνες και οι λοιπές περιβαλλοντολογικές μολύνσεις που βρίσκονται στα ψάρια, με μια φιλική προς το περιβάλλον επεξεργασία. Έχει προστεθεί προστατευτικό αντιο-ξειδωτικό

AM HEALTH: Τηλ.: 210 5136008

Σειρά αποσμητικών από τη SANTE Τα προιόντα της SANTE δρουν φυσικά, καταπολεμώντας τα βακτηρίδια του ιδρώτα χωρίς να επεμβαίνουν στη φυσική λειτουργία των ιδρωτοποιών αδένων και πόρων. Παρέχουν μεγάλη διάρκεια και είναι κατάλληλα για πολύ ευαίσθητα δέρματα.

• 100% φυσικό προϊόν • Χωρίς αλουμίνιο, οινόπνευμα, συνθετικό άρωμα και χρώμα, συντηρητικά • Για ευαίσθητα δέρματα • Υποαλλεργικό • Δεν λεκιάζει • 24ωρη φροντίδα. Διατίθεται σε Spray, Roll-on και Stick.

BIOLEON : Τηλ.: 210 2321395 με την μορφή της φυσικής βιταμίνης Ε. Το CardiΟ-3 είναι μια φυσική πηγή 91% υψηλής καθαρότητας συμπυκνωμένου Ω-3 που προέρχεται από φαρμακευτικής καθαρότητας ιχθυέλαιο. Δεν περιέχει κορεσμένα λίπη σε αντίθεση με τα ιχθυέλαια του ανταγωνισμού. Μία μαλακή κάψουλα περιέχει τουλάχιστον 635mg ΕΡΑ και 194mg DHA. Συστατικά: Εξαιρετικού βαθμού καθαρότητας ιχθυέλαιο ανοικτής θαλάσσης, μαλακή κάψουλα (ζελατίνη ψαριού, νερό, γλυκερόλη, φυσικό αιθέριο έλαιο πορτοκαλιού), φυσική βιταμίνη Ε (μείγμα τοκοφερολών).

Products Details

Steevia

Η νέα γλυκιά απόλαυση

BioBran 250 Ανάγκη Ισχυρότερης Ανοσίας; Σύμπλεγμα Αραβινοξυλάνης πίτουρου ρυζιού. Πρόκειται για ένα υψηλής ποιότητος φυσικό προϊόν, ικανό να προσφέρει σημαντική συμπληρωματική ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Προέρχεται από μια πανάρχαια Ιαπωνική διατροφική συνταγή η οποία έχει αποδείξει την συνεισφορά της στην διατήρηση της υγείας. Παράγεται στην Ιαπωνία με διάσπαση πίτουρου ρυζιού από ένζυμα μανιταριού shiitake Οι ταμπλέτες (κουτί με 50 ταμπλέτες των 250 mgr) μπορούν και να μασηθούν σαν απλό τρόφιμο ή να τις καταπιούμε με λίγο νερό. Είναι γνωστοποιημένο στον ΕΟΦ σαν απλό συμπλήρωμα διατροφής.

Π. ΑΖΑΚΙΔΗΣ: Τηλ.: 210 3617967

“To Ελληνικόν” Μια βόλτα κάθε μέρα είναι μια πολύ καλή συνήθεια. Με μια επίσκεψη στο βοτανοπωλείο «το Ελληνικόν» μπορεί να γίνει και … εξαιρετικά υγιεινή! Με 2 από τα πιο ολοκληρωμένα βιο-παντοπωλεία της Θεσσαλονίκης «το Ελληνικόν» καλύπτει κάθε ανάγκη για βιολογικά προϊόντα. Στα ράφια του θα ανακαλύψεις τη μεγαλύτερη ποικιλία σε βιοτροφές αλλά και προϊόντα καθημερινής χρήσης. Όλα πιστοποιημένης ποιότητας, παράγονται με μεθόδους, που σέβονται τη φύση και την υγεία. Με μοναδικές τιμές, απίστευτη ποικιλία διαιτολόγο 2 φορές την εβδομάδα σε κάθε κατάστημα, εξειδικευμένο προσωπικό και κατ’οίκον δωρεάν παράδοση το να ζήσεις βιο… λογικά είναι πια τόσο εύκολο! - Θ.Σοφούλη 34 (Καλαμαριά) τηλ.: 2310 429044 - Βατικιώτου 26-28 (Πλατεία Άθωνος) τηλ.: 2310 257503 www.to-ellinikon.gr

ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ: τηλ. 2310 222156

Vita Force® Χαρείτε τον ήλιο χωρίς φόβο και προκαταλήψεις, με την Ayurveda Η αντηλιακή σειρά της “Αγιουρβεδικής Αρωματοθεραπείας AYURCARE” περιλαμβάνει την αντηλιακή - ενυδατική κρέμα ματιών Suncare Eye Cream (spf 16), την αντηλιακή - ενυδατική κρέμα προσώπου Suncare Face Cream (spf 18) και το αντηλιακό γαλάκτωμα σώματος Suncare Body Cream (spf 20) [κατάλληλο και για το πρόσωπο], με ενεργά συστατικά 100% από παραδοσιακά αγιουρβεδικά βότανα και υψηλής ποιότητας Ινδικά αιθέρια έλαια. Έτσι, εγγυώνται μια φυσική προστασία από τις επιβλαβείς υπεριώδεις (UVA-UVB) και υπέρυθρες ακτίνες του ήλιου, ενώ παράλληλα ενυδατώνουν και περιποιούνται το δέρμα. Συστήνεται η παράλληλη χρήση, της ενυδατικής – λευκαντικής κρέμας Fairness Cream της Himalaya**για πανάδες και λεκέδες, ενώ παράλληλα ενυδατώνει και δίνει λάμψη στο δέρμα.

AYURVEDA HELLAS A.E: Τηλ.: 210 3632350 - 2310 887679

Πολυβιταμινούχο τονωτικό αποκατάστασης με μοναδική 100% φυσική σύνθεση

Σύμφωνα με τη συνταγή του διάσημου Ελβετού γιατρού A.Vogel, για γρήγορο ενεργειακό εφοδιασμό, κατάλληλο για ενήλικες και παιδιά. Συνδυάζει χυμό ιπποφαούς, φυτικά εκχυλίσματα βύνης, φυσικό μέλι, συμπυκνωμένο χυμό χουρμάδων, εκχύλισμα γύρης, φύτρα σιταριού, ζύμη μαγιάς, καρπούς άγριας τριανταφυλλιάς, χυμό του τροπικού φρούτου durian, φυσική βιταμίνη Ε και συμπυκνωμένο χυμό πορτοκαλιού. Παρασκευάζεται αποκλειστικά από φυτικές βιοδραστικές ουσίες και είναι απαλλαγμένο από τεχνητά πρόσθετα, χρωστικές και χημικά συντηρητικά. Κατά τη διαδικασία της σύνθεσής του προστατεύονται τα πολύτιμα και ευαίσθητα βιολογικά συστατικά του.

ICP - A.VOGEL: Τηλ.: 210 9408880

Η στέβια (Stevia rebaudiana) είναι ένα μικρό βότανο που ανακαλύφθηκε το 1887 στα υψίπεδα της Παραγουάης. Για χρόνια καλλιεργούνταν και χρησιμοποιούνταν από τις τοπικές φυλές των Ινδιάνων, ως γλυκαντικό και «ευεργετικό» φυτό. Είναι 150 έως και 300 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη, το ίδιο γλυκιά με τις συνθετικές γλυκαντικές ουσίες, αλλά με σχεδόν μηδέν θερμιδική περιεκτικότητα. Οι μεγαλύτεροι χρήστες της στεβιοσίδης είναι η βιομηχανία τροφίμων, ποτών, ζαχαροπλαστικής και η φαρμακευτική βιομηχανία. Στην Ελλάδα προσωρινά απαγορεύεται ως συστατικό σε τροφές, αλλά επιτρέπεται μόνο για οδοντιατρική και καλλυντική χρήση, ενώ χρησιμοποιείται ελεύθερα στις ΗΠΑ, Ελβετία, Ιαπωνία, Κίνα, ΛατινικήΑμερική και τελευταία στην Γαλλία (26-0809, Νο 1333/2008). (Η Coca Cola καθώς και η Pepsi την χρησιμοποιούν ήδη στα προϊόντα τους). Στις παραπάνω χώρες η στέβια «υποκαθιστά τη ζάχαρη για τους διαβητικούς, ενώ έχει επιπλέον ιδιότητες όπως αντιυπερτασικές, αντιβακτηριδιακές και αντιοξειδωτικές. Επίσης το χρησιμοποιούν ως προληπτικό της τερηδόνας, ρυθμιστή ζαχάρου στο αίμα, καρδιοτονωτικό, επουλωτικό και για την περιποίηση του δέρματος.» Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλείας Τροφίμων (EFSA), τον Απρίλιο του 2010, ανακοίνωσε ότι τοξικολογικά τα γλυκοσίδια (στεβιοσίδη, ρεμπαουδιοσίδη κ.λ.π) του φυτού στέβια είναι τελείως ασφαλή για την ανθρώπινη υγεία. Ως ημερήσια δοσολογία θεσπίζονται τα 4mg/kg bw/day. (EFSA JOURNAL 2010; 8(4):1537, www.efsa.europa.eu (Περισσότερες πληροφορίες: www.biostevia.gr) Μετά την απόφαση της EFSA, η οποία κατατάσει από πλευράς ασφάλειας την στέβια ακίνδυνη ως τρόφιμο, παρόμοια με την κοινή ζάχαρη, αναμένεται η νομοθετική ρύθμιση από τον ελληνικό ΕΦΕΤ και το Υπουργείο Γεωργίας, έτσι ώστε να καλλιεργηθεί στην Ελλάδα αντί των καπνών, αφού η μελλοντική τεράστια ζήτηση θα λύσει το οικονομικό σημερινό αδιέξοδο των Ελλήνων αγροτών, επιφέροντας πλούτο στην χώρα μας από τις εξαγωγές. Οι αγροτικοί συνεταιρισμοί είναι ενημερωμένοι για την τελευταία απόφαση της ESFA σχετικά με την στέβια και περιμένουν τα καλά νέα από το Υπουργείο.

ΜΟΡΦΕΑΣ ΕΛΛΑΣ : Τηλ.: 210 2846948 SAFE 45

Σημεία διανομής

ΔΙΑΝΟΜΗ.  www.safemagazine.gr

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ (16):

ΑΤΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ: Ιανός, Σταδίου 24  Αιώνιος Ηνίοχος, Σόλωνος 97  Πύρινος Κόσμος, Ιπποκράτους & Σόλωνος  Πολιτεία: Ασκληπιού 1Εκδόσεις «Κέδρος» Πεσμαζόγλου 5 & Σταδίου, Στοά βιβλίου 3 ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ: Δαβάκη 3-5 ΚΗΦΙΣΙΑ: Ελευθερουδάκης, Κηφισίας 268 ΜΑΡΟΥΣΙ: Ιανός: Golden Hall, Λεωφόρος Κηφίσιας 37Α ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ : The Βook store, Μεσολογγίου 49 ΨΥΧΙΚΟ: Ελευθερουδάκης, Κηφισίας 294 ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑ: ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Ιανός, Πλατεία Αριστοτέλους 7  Ιανός: Μεταμορφώσεως 24, Καλαμαριά  Ιανός, Φιλιππουπόλεως 57, Αμπελόκηποι  Ιανός, 25ης Μαρτίου 45 Ντεπώ  Ιανός, Εμπορικό κέντρο ΜediteraneanCosmos Ψάρας, Φιλικής Εταιρείας 39

ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΑ (37)

ΑΤΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ: Life Up, Ιδρομενέως 112 ΑΓ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ:Power Gym Fitness Club, Ελ. Βενιζέλου 107 ΑΙΓΑΛΕΩ: Entasis, Κων/λεως 16:17 ΑΝΩ ΠΑΤΗΣΙΑ : Corpus Gym 2, Ιαλέμου 48 ΒΥΡΩΝΑΣ: Byron Gym, Χειμάρας 19 & Κολοκοτρώνη • Kouros Fitness Club, Αναλήψεως 48 ΓΛΥΦΑΔΑ: Iron Gym, Ανθέων 22 • Gym Tonic, Λεωφ. Βουλιαγμένης 96 • Planet world of fitness, Αθ. Διάκου 24 ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ: Champions Gym, Νυμφών 39 • Universal Ladies, Ρήγα Φεραίου 7 • Άθλος, Ηρούς Κωνσταντοπούλου 27 • Sports club, Ποσειδώνος 20 ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ: Καισάρειον, Δημαρχιακό Μέγαρο Καισαριανής, Βρυούλων & Κλαζομενών ΚΡΥΟΝΕΡΙ: Αίαντας Fitness Club, Λεωφ. Κρυονερίου 53 ΛΥΚΟΒΡΥΣΗ: Joe Weider, Γρηγορίου Λαμπράκη 39:41 ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ: Corpus Gym 1, Αγ. Σοφίας 13 & Πολυκάρπου • Shape Health Club, Eλ. Βενιζέλου 5Α • Contours Express 2, Σαράντα Εκκλησιών 1 & Αιγαίου • Center Gym, Ομήρου 24:26 • Aloe Fitness, Αιγαίου 77 • Studio, Ιωνίας 1 • Reflex gym, Διγενή Ακρίτα 37 • Εν σώματι, Αρτάκης 135 ΠΑΓΚΡΑΤΙ: Παγκράτιον Γυμναστήριο Ο.Ε, Υμηττού 271 ΠΑΛΑΙΟ ΦΑΛΗΡΟ: Υγεία & Διάπλαση, Μ. Μπότσαρη 26:28 • Life Line, Αγ. Βαρβάρας 102 • Peak Fitness, Ζησιμοπούλου 68 • Physical Gym, Ζησιμοπούλου 64 • Sportesse fitness club, Αγγελίδου 19 ΠΕΙΡΑΙΑΣ: Δίαθλον, Δεληγιάννη 50 ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ: Health & Fitness, Αγ. Ιεροθέου 46Β Α.ΠΑΤΗΣΙΑ: Corpus Gym 2, Ιαλέμου 48 ΧΑΛΑΝΔΡΙ: Head studio Καρβέλα, Εθν. Αντιστάσεως 84

ΣΥΛΛΟΓΟΙ - ΣΧΟΛΕΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ (27):

ΑΤΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ: Σύλλογος Ομοιοπαθητικών Ελλάδος, Αριστοτέλους 44  Ιπποκράτειο Κέντρο Κλασσικής Ομοιοπαθητικής, Αριστοτέλους 44  Κέντρο Έρευνας και Εφαρμογής Βελονισμού, Αλκμάνος 2 & Παπαδιαμαντοπούλου  Μαργαρίτα Παπαδημητρίου Boulenger, Ηροδότου 19 ΟΜ, Ερμού 86 ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ: Όλον, Κηφισίας 102 ΕΛΛΗΝΙΚΟ: Φ=1,618 : Αθ. Διάκου 26 ΚΑΛΛΙΘΕΑ: Φιλοσοφική ένωση Δράκος – Αετός, Σοφοκλέους 37 Κ. ΧΑΛΑΝΔΡΙ: Shantom, Τριπόλεως 35Α & Ευβοίας ΚΑΡΕΑΣ: Πολυχώρος Ομοιοπ/κης Αθηνών, Λεωφ. Καρέα & Σουλιωτών 1  ΚΗΦΙΣΙΑ: Ακαδημία Αρχαίας Ελληνικής & Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής, Σωκράτους 24 ΜΑΡΟΥΣΙ : Natural Helath Science:Χατζηιωάννου 14 & Δ. Ράλλη ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ: Νίκος Γεραμάνης, Δεληγιάννη 17 & Γ. Παπανδρέου ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ:Κασάνδρα Μουγιάκου, Λεωφ. Μεσογείων 259 ΠΕΝΤΕΛΗ: Γεώργιος Λουκάς, Παπαφλέσσα 14 Π. ΦΑΛΗΡΟ: Κέντρο Ρεφλεξολογίας & Έρευνας, Αμφιτρίτης 28  Natural Health Science, Πανδρόσου 31  Natural Health Science, Λεωφ. Αμφιθέας 78 & Ανδρομάχης 8• ΧΑΛΑΝΔΡΙ: Αρμονική Ζωή, Γρίβα 23. ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑ: ΒΟΛΟΣ: Β. Τριτάκης, Ροστώβ 56, Νέα Δημητριάς Ν. Γεραμάνης, Λ. Βύρωνος 131ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Life Therapy Academy : Αιγαίου 54 & Θερμαϊκού  Μπαρμπουνάκης: Αριστοτέλους 4 & Παπανικολάου 75 ΚΕΡΚΥΡΑ: Χρήστος Κόντης : Δελβινιώτη 6:8 ΛΕΣΒΟΣ: Κέντρο Υγείας: Πλωμάρι

ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ (169):

ΑΤΤΙΚΗ ΑΓ. ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ: Αν. Μαντζάκου Κεφαλληνίας 98  Δημ. Πανταζής, Νικ. Πλαστήρα 102  Δημ. Πανταζής, Νικ. Πλαστήρα 102 ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Aικ.Μουζά, Αγίας Τριάδας 21 ΑΓ. ΑΝΤΩΝΙΟΣ: Γ.Τσέρτου, Βασ. Αλεξάνδρου 4 ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ: Ευσ. Μήτσου, Παπάγου 43 ΑΓ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ: Στ. Κάγιος, Τσούντα 43 ΑΘΗΝΑ: Ηλ. Πετρογιάννης, Πανεπιστημίου 10  Μ. Σισμανόγλου, Διον. Αρεοπαγίτου 10, Ακρόπολη  Κ. Σπανίδου, Αχαρνών 189  I. Δρίβας, 3ης Σεπτεμβρίου 72  Μαρ. Ζήση, Σόλωνος 20  Ά.Χατζοπούλου-Σ.Νικολάου, Σόλωνος 54  Β. Καλύβα, Ηρακλείτου 4, Κολωνάκι  Α. Φιλίππου, Πατησίων 271  Γ. Κοντογιώργος, Μαρασλής 7 & Υψηλάντου, Ευαγγελισμός  Ζάγκος –Βαΐδάκη, Κλεισθένους 11, Ομόνοια  Ευγ. Πάλογλου, Πανεπιστημίου 16, & Αμερικής (Στοά)  Ν. Σακελάρης, Νίκης 3  Π. Στελλάκη, Πλ. Μητροπόλεως 16  Κ. Μακρή, Φιλελλήνων 20 & Κυδαθηναίων 15, Σύνταγμα  Ι. Καραμανώλης, Σωκράτους 46  Χ. Ερωτοκρίτου, Ευαλκίδου 4, Πλ. Αττικής  Ν. Κουτέλης, Λένορμαν 249 ΑΙΓΑΛΕΩ: Ασ. Μαύρου, Ν. Πλαστήρα 12  Δ. Διμελής & Σια Ο.Ε. Μεσογείων 5 ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑ: Γ. Σπανόπουλος, Ελ. Βενιζέλου 140 ΑΛΙΜΟΣ: Παπά – Προυτζοπούλου, Θουκιδίδου 29  Α. Καζαντζιάν, Θεμιστοκλέους 62 ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ: Ανανιάδης Ε., Λαμψα 19 Κα-

46 SAFE

Το περιοδικό SAFE μπορείτε να βρείτε σε

390 σημεία

λογερογιάννης, Πανόρμου 71-73 Σ. Αποστολοπούλου, Μεσογείων 29 ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ: Ε.Καραμάνη - Σκαρπαθάκη, Κολοκοτρώνη 79 ΓΕΡΑΚΑΣ: Ειρ. Χονδρογιάννη, Ηγουμενίτσας 2 ΔΑΣΟΣ ΧΑΪΔΑΡΙΟΥ: Θ. Σακκόπουλος, Γ. Παπανδρέου 4 ΖΩΓΡΑΦΟΥ: Ευ. Χρονοπούλου, Γρ. Αυξεντίου 71 ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ: Στ. Κακαγιάνης, Αρχιμήδους 64 ΗΡΑΚΛΕΙΟ: Θεοδοσοπούλου Α., Πολυτεχνείου 33 ΚΑΡΕΑΣ: Φ. Σταματάκη, Λ. Καρέα 74 ΚΗΦΙΣΙΑ: Γ. Παπαδημητρόπουλος, Αργυροπούλου 9 ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΣ: Π. Ντάβος, Δ. Διαμαντίδη 34 ΜΑΡΟΥΣΙ: Μ.Προβατά, Περικλέους 1 ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ: Γιάννα Περγαντά, Μεσολογγίου 46 ΝΕΑ ΜΑΚΡΗ: Π. Δημητροπούλου, Ν. Πλαστήρα & Σαράφη 19 ΠΑΓΚΡΑΤΙ: Ν. Ζαννάκης, Ερατοσθένους 22 Π. ΦΑΛΗΡΟ: Αθ. Σκούτζου, Αχιλλέως 31 ΧΑΪΔΑΡΙ Χαλέπη Μ., Ηρωων Πολυτεχνείου 27 ΧΑΛΑΝΔΡΙ: Αντ. Τζίφα, Αγ. Παρασκευής 77  Κ. Μπούρα, Λεωφ. Πεντέλης 77-79 ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ: Αθανασιάδου Ε., 14ης Μαΐου 53 • Κάισας ,Γ. 14ης Μαΐου 88 ΑΡΓΟΣ ΟΡΕΣΤΙΚΟ: Θεοχάρη Α., Μ. Αλεξάνδρου 5 ΑΡΙΔΑΙΑ: Μάρκου Μ., Σωσανδρα Αριδαίας ΒΕΡΟΙΑ: Παπαδοπούλου Β., Βερμίου 16 ΒΟΛΟΣ: Δρικάκη Κ. , Γκλαβάνη & Αλεξάνδρας 122 • Καλιατσάκη Α., Ιωλκού 289Α • Κύρκου, Ιάσωνος 93 • Μετσοβίτου Σ., Ιωλκού 17 ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ: Παπαδοπούλου Ι. , Ταγμ. Γεωργούλη 7 ΔΡΑΜΑ: Κάζης Δ., Ερυθρού Σταυρού 4 ΕΔΕΣΣΑ: Πετρίδης Δ., Γ. Πέτσου 2 ΕΥΒΟΙΑ: Ρουσοδήμου, Αβάντων 34, Ψαχνά ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ: Χαρίση Π., Αγίων Αποστόλων 45 (Γραικοχώρι) ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Σαρδέλης, Φιλίππου 38, Περαία  Ειρ. Καχπάνη, Αλεξανδρίας 79  Σπ. Νικολαΐδης, 25ης Μαρτίου 66  Χ. Παντελίδης, Πλ. Δημοκρατίας 2, Σίνδος  Συλιγνάκης - Σταυρακάκης, Εγνατίας 142  Μ. Σιταρίδου, Καραβαγγέλη 11  Θ. Μεγαλίδου, Δ. Γούναρη 56  Α. Ραπτούλη, Β. Γεωργίου 9  Λ. Μαλαθονιάδου, Φιλιππουπόλεως 13, Αμπελόκηποι  Δ. Χριστοδούλου, Μ. Αλεξάνδρου 41, Αμπελόκηποι  Κ. Σουβατζίδης, Εγνατίας 114 • Αγγελάκη Κ., Γρ. Λαμπράκη 77, Άνω Τούμπα • Αγγελάκης Π., Εγνατίας 72 • Ανδρέου Ε., Διαλέττη 6 & Τσιμισκή • Βασδέκη Ι., Γεμβέτα 135 • Βλαχοπούλου Δ., Ευζώνων 9 • Γαγαλη Π., Εθν. Αντιστάσεως 7Β • Γεωργιάδης Σ., Καπ.Γκονη 24, Καλαμαριά • Γκατζούλη Αγ., Τσιμισκή 102 • Γραμματικόπουλος Δ., 25ης Μαρτίου 100, Χαριλάου • Γωγάκος Η., Γαμβέτα 120, Μ. Μπότσαρη• Δαγτζίδης Σ., Αγ. Σπυρίδωνος 8, Τριανδρία • Δανιλουλής Ν., Τσιμισκή 7• Ταχταλίδου Δ., Γρηγορίου Ε’ 26 ΘΗΒΑ: Σ. Βεΐζης, Μουρίκι ΙΩΑΝΝΙΝΑ: Βέρμπη Α.., Ζωσιμάδων 18 • Δογορίτης Κ., Κεντρική πλατεία • Θεοδωρακοπούλου Β., Βλαχλείδη 7 • Παπαγεωργίου Χ., Νικοπόλεως 13 ΚΑΒΑΛΑ: Γεωργιάδης Θ. ,Βενιζέλου 28 ΚΑΛΑΜΑΤΑ: Δημητρόπουλος Π., Μακεδονίας 18 • Μπουζιάνης Π., Νέδοντος 79 ΚΑΛΥΜΝΟΣ: Κ. Πατέλη & ΣΙΑ ΟΕ, Μαξίμου 15 ΚΑΡΔΙΤΣΑ: Κανταρτζή Χ., Κουμουνδούρου 9 • Κεφαλα, Κεντρικός πεζόδρομος ΚΑΤΕΡΙΝΗ: Ζιώγα Εξάρχου Α., Σαρανταπορου 1 • Τριανταφύλλου Ν., Ιωάννου Κοσμά & Αγ. Λαύρας 2 ΚΕΡΚΥΡΑ: Ν. Τριβιζάς, Ε. Βουλγάρεως 53  Χ. Πανδή, Σολωμού 2 Η. Μπουζούκη, Στ. Δεσύλλα 16  Ν. Μπουζούκης, Σαμάρα 7-9 Π. Σταύρου, Δ. Δημουλίτσα 20  Σ. Κοσκινάς, Ι. Ανδρεάδη 28 Μ. Γρίμα, Πλ. Θεοτόκη 29 • Αλεξάκη, Κοντόκαλι • Βαλμά Αρ., Λεωφ. Αλεξάνδρας 32Β• Βρεττού Χ., Πλ. Θεοτόκη 9 • Γραμμενάνδη Κ. , Ευγ. Βουλγάρεως 76 • Καβαδά Σ., Ευγενίου Βουλγάρεως 66 ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ: Κωσταντάτος Β., Σιτεμπόρων 56 & Βανδώρου • Παυλάτου Κ., Α. Χοϊδά 5, Αργοστόλι ΚΙΑΤΟ: Βασιλείου Β., Ρώμα Φιλλύρα 2 • Φ. Σκαρμούτσου, Εθν. Αθηνών - Πατρών 20 ΚΟΖΑΝΗ: Σφηκα Ελ., Πλ. Λεσσάνης 16 ΚΟΜΟΤΗΝΗ: Ιγγλεζοπουλου Θ., Λεωφ. Ηρώων 5 • Καλούδη Κ., Ορφέως 28 • Συρμω Μ., Φιλ. Εταιρείας 57 ΚΟΡΙΝΘΟΣ: Κριεμπάρδη Α., Εθν. Αντιστάσεως 93 • Μαμαλουκάς Γ., Σωτ. Πυλαρινού 72 • Σπανός Χ., Λ. Επιδαύρου, Ίσθμια ΚΡΗΤΗ: Αρχοντάκης Γ., Πλ. Δημ. Αγοράς, Χανιά • Κάρταλης Ν., Εθν. Αντιστάσεως 63, Ρέθυμνο • Κοκοκιος Κ., Λ. Καλοκαιρινού 211, Ηράκλειο • Κολέλης Κ., Εμ. Πορταλιου 25, Ρέθυμνο • Κούνουπας Ι., Μανιουδάκη 19, Ρέθυμνο • Μανωλεσάκη Μ., Κουντουριώτου 17, Ρέθυμνο • Μπατάκη Μ., Χατζημιχάλη Γιάνναρη 7, Ηράκλειο• Ορφανουδάκης Χ., Αντωνίου Καστρινάκη 30Α, Ηράκλειο• Παπαδάκη Ε., Τζανακάκη 44, Χανιά • Παττακού Ν., Λεωφ. Κνωσσού 171 • Πετριτάκη Αικ., Πλ. Σ. Βενιζέλου 11, Χανιά •Σακκά Ε., Δασκαλογιάννη 14, Χανιά • Φραγκιαδάκης Δ., Ν. Ασκούτση 2, Ρέθυμνο • Χαραλαμπάκης Χ., Ελ. Βενιζέλου 99, Ηράκλειο ΚΥΘΥΡΑ: Τριφύλλης Μάνος, Ποταμός ΛΑΜΙΑ: Χαδος Λ., Ροζάκη Αγγελή 73 ΛΑΡΙΣΑ: Π. Σταυρακάκης, Σκοπάδων 7  Βιβοπούλου Δ., Αλ. Παναγούλη 21• Γαλανή Αικ., Ασκληπιού 38 • Καμπέλης Η., Ανθίμου Γαζή 1 Παπαγεωργίου Β., 28ης Οκτωβρίου 5 ΛΕΙΒΑΔΙΑ: Μελέτη Ε., Γεωργαντά 26 ΛΕΡΟΣ: Σιδερης, Λακκί ΜΕΓΑΡΑ: Θ. Μπεκιάρης, 2 χλμ Λεωφ. Αλεποχωρίου ΜΥΤΙΛΗΝΗ: Μαυραγάνης Φ., Καβέτσου 5 • Ουζουνέλη Μ., Ερμού 45 ΝΑΟΥΣΑ: Τσιόγκα Α., Πλ. Καρατάσου 18 ΝΑΥΠΛΙΟ: Μέλλου Ουρ., 25ης Μαρτίου ΞΑΝΘΗ: Σουρμπούνη Ιωαννίδου Ε., 28ης Οκτωβρίου 110 ΠΑΤΡΑ: Π. Παπαδόπουλος, Γιαννιτσών 4 Μ. Αγγελοπούλου, Πανεπιστημίου 148 • Καλλιβωκάς Α., Κορίνθου 204 • Καραγεωργόπουλος Κ., Μαίζωνος 57 • Μεντές Σ., Κανακάρη 263 • Μητροπούλου Χ., Γερμανού 96 & Λόντου ΠΗΛΙΟ: Σαμαράς Αλ., Μαγνησία (Ζαγορά Πηλίου) ΠΡΕΒΕΖΑ: Σολδάτος Γ., Εθνικής Αντισ. 63 ΡΕΘΥΜΝΟ: Ελ. Καλοειδά Βαρδιάμπαση, Δημοκρατίας 9 Κ. Βαρδιάμπασης, Αγ. Ανδρέας Δ. Νικηφόρου Φωκά ΡΟΔΟΣ: Γιαννούλη Ε., Δαμασκηνού 48 • Ευθιμιάδης Χ., Μ. Πετρίδη 65 ΣΑΛΑΜΙΝΑ: Μπινιάρη Ε., Λεωφ. Φανερωμένης 19 ΣΑΜΟΣ: Τζάρας Ν., Πινδάρου 4 ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ: Θ. Αργυρού, Θήρα ΣΥΡΟΣ: Ρούσσος Μ., Πρωτοπαπαδάκη 23, Ερμούπολη ΤΡΙΚΑΛΑ: Μακρής Κ., Β. Τσιτσάνη 11 • Τσίγκα Σ., Γ. Κονδύλι 24 • Μπέκα Λ., Ασκληπιού 34 ΧΑΛΚΙΔΑ: Π. Δημητρίου, Ελ. Βενιζέλου 77 A.Αρτσίτα, Φύλλα Χαλκίδας. ΧΙΟΣ: Μαρης Γ., Αλ Πάχνου 11

ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓ. ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ (141)

ΑΤΤΙΚΗ ΑΛΙΜΟΣ: Τα δώρα της Φύσης, Πινδάρου 5 ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ: Προσγείων Γεύσεις, Αγαθουπόλεως 5 • Βανίλια:Κανέλα, Λ. Ριανκούρ 71:73 AΝΟΙΞΗ: Λωτός, Λεωφ. Μαραθωνος 49 ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Ναραγιενα, Αιγαίου Πελάγους 85 • Green Farm, Λεωφ. Μεσογείων 465 ΑΘΗΝΑ: Lena’s : Νίκης 11, Σύνταγμα  Κουτσουμάνη Ελένη, Αιόλου 102  Aura Vitae: Ιπποκράτους 2 • Τέσσερις Εποχές, Νίκης 30 • Health Food Store, Γέλωνος 1 & Δεινοκράτους, Κολωνάκι • Οικοζήν, Εμμανουήλ Μπενάκη 26 • Οικοζήν, Στουρνάρα 36 • Οικολόγοι Ελλάδας, Πανεπιστημίου 57 • Ακρίταμα, Μιχαήλ Νομικού 9 • Εστρέλα, Δημητρίου Σούτσου 18 • Έλληνες οικολόγοι χωρίς σύνορα, Σανταρόζα 3 • Αλόη, Παπαδιαμαντοπούλου 52 • Green Farm, Δημοκρίτου 13, Κολωνάκι • Άρκευθος, Γ Σεπτεμβρίου 83, Πλ. Βικτωρίας  Αyurveda Hellas, Σόλωνος 51 • Διατροφολογική, Πατησίων 24 Άντα, Ζήνωνος 18 ΒΟΥΛΑ Βιολογικό χωριό, Αγ. Ιωάννου 28 ΒΡΙΛΗΣΣΙΑ Αγνή Γη, Λεωφ. Πεντέλης 104 ΒΥΡΩΝΑΣ: Γεύσεις Ζωής, Παναγή Τσαλδάρη 15 & Κύπρου ΓΑΛΑΤΣΙ: Θησαυρός Υγείας, Παπαφλέσσα 26 & Τραλλεών ΓΕΡΑΚΑΣ: Αιθέριο, Λ. Μαραθώνος 176 ΓΛΥΦΑΔΑ: Βιοαγορά, Γούναρη 88 ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ: Στάση Ζωής, Αγ. Παντελεήμονος 59 ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ: Νέα Ζωή, Πρωτοπαπά 38  Lieke Peters, Μ. Αντύπα 84  Μυρσίνη, Σ. Βενιζέλου 145Α ΗΡΑΚΛΕΙΟ: Μορφέας,Αλεξ. Διάκου 11 (Ν. Ηράκλειο) ΙΛΙΣΙΑ: Αλόη, Παπαδιαμαντοπούλου 52 ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ: Περί ορέξεως, υψηλάντου 10 ΚΗΦΙΣΙΑ: Ηλιοσταλα, Βασιλ. Όθωνος 41 • Υγείας Χάριν, Γ. Δροσίνη 7 • Πράσινο Μήλο, Μακεδονίας 26 • Τα σκαλάκια, Αργυροπούλου 9 ΚΟΡΥΔΑΛΟΣ: Αμάραντο, Καυκάσου 64 ΚΥΨΕΛΗ: Βιολογική Κυψέλη, Aγ. Ζώνης 40 • Bιοεποχή, Κυψέλης 82 • Μελισσάνθη, Καυκάσου 142 ΜΑΡΟΥΣΙ: Nature, Διονύσου 3 • ΒιοΥγεία, Πλ. Ευτέρπης 3 • Green Farm, Δ. Ράλλη 8 & Χατζηαντωνίου • Πανάγαθον, Ροδοδάφνης 52-54  Παν-άγαθον, Ροδοδάφνης 52-54, Πολύδροσο ΜΕΛΙΣΙΑ: Ραγιάν: Λεωφ. Δημοκρατίας 2 Ν.ΙΩΝΙΑ: Βιόπολις, Λ. Ηρακλείου 295 & Αγ. Σοφίας  Καρπός, Πλατεία Πανετωλείου 8, Αλσούπολη Ν. ΣΜΥΡΝΗ: Beauty Green, Σοφούλη 60 ΠΕΙΡΑΙΑΣ: Green Farm, Μπουμπουλίνας 30 Π. ΦΑΛΗΡΟ: Βιόκηπος, Αχιλλέως 72 & Λεωφ. Αμφιθέας ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ: Βιόκοσμος, Ορφέως 51 ΠΕΥΚΗ: Βιολογική γη, Πίνδου 38-40 ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ: Α.Δεμενούδη, Ί. Δραγούμη 7 ΒΟΛΟΣ: Υγεία, 28ης Οκτωβρίου 159 ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ: Κυλικείο 2ου Ενιαίου Λυκείου, Λαδοχώρι ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Vitamines, Μεγ. Αλεξάνδρου 35, ΤρίλοφοςΒοτανοπωλείο ο Νίκος, Κομνηνών 32 • Το Ελληνικόν, Βατικιώτου 28 • Το Ελληνικόν, Σοφούλη 34, Καλαμαριά • Εντροπία, Παπαμάρκου 8, Πλ. Άθωνος • Το Βάλσαμο, Χαλκέων 16 • Ζωή & Υγεία, Τσιμισκή 120 • Ζωή & Υγεία, Καρδίτσας 8 • Botanica, Αλ. Σβώλου 46 • Tre Marie: Π.Π. Γερμανού 13  Drops my bioskin, Π. Ιωακείμ 10  Το Κρίταμο, Κλεισούρας 8  Επιστροφή στη φύση, Μεγ. Αλεξάνδρου 31, Εύοσμος • Βιο Θυσαυρός, Αν. Θράκης 44, Τούμπα Εν Ζωή, Σόλωνος 36 Φρουτογέννεση, Π.Π. Γερμανού 30  Ανάσα Ζωής, Ν. Πλαστήρα 17, Αμπελόκηποι Global Bionatura, Ελ. Βενιζέλου 104, Νεάπολη Selfish, Ταβάκη 6-8, Θέρμη  Βιολογικές νοστιμιές, Βυθηνίας 25, Καλαμαριά Εκ φύσεως, Γεννηματά 49, Καλαμαριά Αγορά βιοκαλλιεργητών, Δαβάκη 37, Καλαμαριά  Περί φύσεως, Επιδαύρου 9, Τούμπα Οικολογία, Ζωή γεμάτη υγεία, Κανάρη 66, Κ. Τούμπα Οι θυσαυροί της φύσης, Ναυπλίου 27, Κ. Τούμπα Βιοδώρα, Αμπελοκήπων 21Α, Περαία  Ωμέγα 3, Αλ. Παραφεντίδου 13, Πυλαία Καφές Ερκέκογλου, 28ης Οκτωβρίου 60, Καλοχώρι Ψίθυρος, Καρακάση 27 Ζωτικότις, Αγ. Δημητρίου 160 Ισις, Αγ. Σοφίας 39 Flora mama, Αλ. Παπαδιαμάντη 14 Βio Cafe Magenta, Αλ Σβώλου 42 Βιο-πορεία, Αναλήψεως 17 Η δύναμη της φύσης, Αρχ. Μουσείου 35 Αμάλθεια, Βασ. Ηρακλείου 26 Από τον τόπο μας, Θ. Σοφούλη 34  Σουσάμι άνοιξε, Ιουστινιανού 33  Η πηγή, Ιωάννου Μιχαήλ 4 Λεβέντης, Κασσάνδρου 151 Μάνα Γη, Κίμωνος Βόγα 52  Εντελβάις, Λασσάνη 4  Βιο Βιο, Μητρ. Ιωσήφ 6  Βιολογικόν, Μιαούλη 27 Γαία, Π. Ιωακείμ 13  Ευζωϊα, Αλ. Σβώλου 6 Μάνα εξ ουρανού, Φιλιππουπόλεως 44, Αμπελόκηποι Βιοπωλείον, Φιλίππου 37, Περαία Οικολογία, Ζωή γεμάτη υγεία, Μερκουρίου 10, Ντεπώ Μ. Σαβίδου, Μαυρομιχάλη 59, Πολίχνη Aqua Vero, Μακρυγιάννη 15, Ηλιούπολη Βιο Ζωή, Καραολή & Δημητρίου 175Β, Εύοσμος Το χοντρό μπιζέλι, Κ. Παλαμά 12Α, Φύλιρο Green House, Iωνίας 9Α, Περαία Βιοιδέα, Επ. οδός Ωραιοκάστρου Θεσσ/κης 115Α Το μαγαζάκι της Σοφίας, Εθν. Αντιστάσεως 88, Εύοσμος Βοτανολόγιον, Εθν. Αντιστάσεως 27, Αμπελόκηποι Βιοπωλείο, Γρηγ. Λαμπράκη 25, Α. Ηλιούπολη  Ελλήνων γεύσεις, Γ. Αγγέλου 5, Χαριλάου  Βιο-γη, Β. Κωνσταντίνου 40, Νεάπολη  Εστιατόριο Inn Roubino, Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης, Ασκληπιού 10, Πυλαία  Αyurveda Hellas, Β. Όλγας 159 • Ελοβάρη, Γ. Παράσχου 7  Lady Green, Ι. Ντέκα 7 ΚΑΒΑΛΑ: Bio bio, Βενιζέλου 45 ΚΑΛΑΜΑΤΑ: Βιόκοσμος, Φαρών 204  Πράσινος καρπός, Α. Σκιά 18  Βοτανοπωλείο Β.Βακάλης, Αριστομένους 109 ΚΑΡΔΙΤΣΑ: Το Βάλσαμο, Δημοτική Αγορά Ι7 ΚΡΗΤΗ: Διώνη, Σμύρνης 33, Ηράκλειο  Άρκευθος, Μ. Μουσούρου 11, Ρέθυμνο  Β. Πλεύρη, Ηγ. Γαβριήλ 26 , Ρέθυμνο  Biorythm, Κ. Γιαμπουδάκη 32, Ρέθυμνο  Κρητών Γη, Φουνταλίδου 29, Σητεία ΛΑΜΙΑ: Plus Bio, Παλαμά 5 ΛΑΡΙΣΑ: Πρόπολις, Παναγούλη 19  Σταυράκη Μ., Σκοπάδων 7, Νεράιδα ΜΥΤΙΛΗΝΗ: Μυρτιά, Αγ. Θεράποντος 22 ΠΑΤΡΑ: Botanica, Ρήγα Φεραίου 37 ΠΥΡΓΟΣ: 28ης Οκτωβρίου 50 • Βιόκυκλος, Κοκκίνου 15 ΣΥΡΟΣ: Ευεξία, Σταματίου Πρωΐου 51

Φάρμακα, εμβόλια, καρκίνος, πόλεμος κατά της φύσης και της υγείας, ψυχοδικτατορία και η ανάγκη για ένα νέο μοντέλο εξανθρωπισμένης ιατρικής

e-shop: www.etra.gr