Ανθρωποσοφική Ιατρική τεύχος 03 by Etra Publishing

www.anthroposophicmedicine.gr

ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΝΟΙΞΗ 2018

ΤΕΥΧΟΣ 03

ΟΙ ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΙΘΕΡΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΜΕΤΑΛΛΑ (& ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ): ΥΔΡΑΡΓΥΡΟΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ - Η ΚΑΡΔΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΝΤΛΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΙΘΕΡΕΣ ΤΑ ΤΡΙΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΒΟΤΑΝΑ: Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ & Η ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΦΥΤΟΥ ΤΟ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΜΕΛΕΤΕΣ ΡΥΘΜΟΥ

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

περιεχόμενα

ΤΕΥΧΟΣ 03 - ΑΝΟΙΞΗ 2018 ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Φίλοι της Ανθρωποσοφικής Ιατρικής www.anthroposophicmedicine.gr anthroposophicalm@gmail.com Ανθρωποσοφική Ιατρική

Το περιοδικό «Ανθρωποσοφική Ιατρική» φιλοξενεί εμπεριστατωμένα άρθρα, μελέτες και αποσπάσματα για την Ανθρωποσοφική Ιατρική απο όλο το κόσμο. Το περιοδικό κυκλοφορεί 2 φορές το χρόνο, Άνοιξη και Φθινόπωρο. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική ή περιληπτική, η κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχομένου του περιοδικού με οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. (Ν.2121/1993 και κανόνες διεθνούς δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα). Οι πληροφορίες που παρέχονται δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη γνωμάτευση ιατρού ή άλλου ειδικού της υγείας. Πάντα χρησιμοποιείτε τα βότανα ή τα φυσικά σκευάσματα υπό την επίβλεψη ενός ειδικού ιατρού και ποτέ μόνοι σας ή με δική σας πρωτοβουλία. Οι φυσικές θεραπείες δεν αποτελούν υποκατάστατο ιατρικής περίθαλψης. Παρακαλούμε συμβουλευτείτε απαραιτήτως τον εξειδικευμένο ιατρό σας για οποιοδήποτε θέμα υγείας πριν την χρήση οποιασδήποτε θεραπείας.

Έκδοση: Εκδόσεις Etra © 2018 τηλ.: 210 9811753 - www.etra.gr etrapublishing@gmail.com Σύνταξη & επιλογή ύλης: Φίλοι της Ανθρωποσοφικής Ιατρικής anthroposophicalm@gmail.com Μετάφραση & Επιμέλεια: © Eκδόσεις Etra Εικόνα εξωφύλλου: © Kateřina Machytková (Rudolf Steiner: Calendar of the Soul)

05. Οι Βιταμίνες & οι Αιθερικές διαμορφωτικές δυνάμεις 08. Σχετικά με τους τέσσερις Αιθέρες 24. Η «Ιδέα» της διαδικασίας της ασθένειας & η «Ιδέα» του φαρμακευτικού φυτού 30. Τα επτά μέταλλα: Υδράργυρος 32. Μέταλλα & ψυχοθεραπεία: Υδράργυρος 33. Η καρδιά δεν είναι αντλία 43. Η καρδιά του ανθρώπου 50. Η Ανάγκη για Μελέτες Ρυθμού στην Ανθρωποσοφική Επιστήμη και στην Επιστημονική Μέθοδο του Γκαίτε ( Α μέρος)

Rudolf Steiner «Ποια μπορεί να είναι η πραγματική θεραπεία για τα φαινόμενα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ψυχαναλυτές; Η καθολική θεραπεία θα είναι η εξάπλωση της γνώσης του πνευματικού κόσμου - και όχι οι ατομικές θεραπείες. Η ζωή απαιτεί από εμάς να απέχουμε από τη σκέψη: «Εδώ θα πρέπει να αφοσιωθώ μόνο στην γήινη ύπαρξη μου, έχω καιρό και για τον κόσμο της μεταθανάτιας ύπαρξης που θα αποκαλυφθεί στην ώρα του». Διότι αληθεύει κι αυτή η σκέψη: «Όπως η ζωή μας εδώ είναι σημαντική για την ύπαρξη στην οποία περνάμε μεταξύ θανάτου και νέας γέννησης, έτσι επίσης και η ζωή των ψυχών που ζουν μεταξύ θανάτου και νέας γέννησης είναι σημαντική για την ψυχή που ζει εδώ στη γη». Αυτό που είπα τώρα αναφέρεται σε μια σκέψη – δηλαδή στη σκέψη της δυσπιστίας για την ύπαρξη των νεκρών. Αλλά οι Νεκροί είναι και πρέπει να συνδέονται με τους ζωντανούς […] Η Ανθρωποσοφική Πνευματική Επιστήμη προσπαθεί να εδραιώσει την αληθινή σύνδεση, διότι η ζωή των ανθρώπων στη γη μπορεί να πάρει τη σωστή κατεύθυνση στο μέλλον μόνο εάν εδραιωθεί η αληθινή σχέση με τον πνευματικό κόσμο.» [Rudolf Steiner – GA 178 – Behind the Scenes of External Happenings – 2 – Ζυρίχη, 13 Νοεμβρίου 1917 ]

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 3

Σημείωμα Έκδοσης

«Τι πραγματικά συμβαίνει όταν προσπαθούμε να προσεγγίσουμε τον άνθρωπο με τη συνήθη φυσική επιστήμη; Η επικρατούσα πρακτική δεν είναι να προσεγγίσουμε τη ζώσα ύπαρξη αλλά το κουφάρι,… από εδώ ή από εκεί γίνεται δειγματοληψία από ένα κομμάτι του οργανισμού και μετά γίνονται διάφοροι αφηρημένοι ορισμοί σχετικά με το τι είδους υγιείς ή ασθενείς φυσικές διαδικασίες ενεργούν μέσα του. Έτσι δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία εάν πάρουμε δείγμα ιστού από το κεφάλι, από το ήπαρ, από το μεγάλο δάχτυλο και ούτω καθεξής. Όλα τελικά περιορίζονται στο κύτταρο. Σταδιακά η ιστολογία, η μελέτη των ιστών και των κυττάρων, έγινε η πιο ανεπτυγμένη εκπαίδευση του ανθρώπου. Φυσικά εάν κατευθυνόμαστε προς τα πιο μικρά κομμάτια και αγνοούμε όλες τις άλλες δυνάμεις, όλες τις άλλες σχέσεις, τότε όπως τη νύχτα όλες οι αγελάδες φαίνονται γκρι, όλα τα όργανα θα είναι τα ίδια. Το αποτέλεσμα είναι μια παγιδευμένη «επιστήμη γκρίζων αγελάδων», και όχι μια αληθινή επιστήμη που είναι εξοικειωμένη με τη μοναδικότητα κάθε μεμονωμένου οργάνου στον άνθρωπο. Το τι θα πρέπει να παρέχει τη βάση γι’ αυτό, στην πραγματικότητα τόλμησα να το εκφράσω λίγα χρόνια πριν. Αν και γενικά θεωρείται ότι θα είναι κάτι εύκολο για την πνευματική επιστήμη να φτάσει σε κάποια συμπεράσματα, το θέμα αυτό ωστόσο με απασχόλησε για περισσότερο από τριάντα χρόνια. 4 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

Υπάρχει η πεποίθηση ότι εάν κοιτάξει κάποιος στον πνευματικό κόσμο θα βρει τα πάντα, οτιδήποτε,… ενώ είναι δύσκολο εάν μελετά στο εργαστήριο ή στην κλινική (υπάρχει η πεποίθηση ότι εκεί θα δυσκολευτεί πολύ). Υπάρχει η πεποίθηση ότι κοιτάζοντας κάποιος στον πνευματικό κόσμο θα βρει τα πάντα. Κι όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Η σχολαστική και υπεύθυνη πνευματική έρευνα απαιτεί περισσότερη προσπάθεια και υπευθυνότητα από εκείνη που πρέπει να επιδείξει κάποιος στο εργαστήριο ή την κλινική. Και κάπως έτσι προέκυψε η πρώτη παρατήρηση αυτού που τώρα θα σας υποδείξω σαν αρχή, πριν από περίπου 35 χρόνια. Μερικά χρόνια πριν και αφού όλα είχαν μελετηθεί σωστά και είχαν επαληθευτεί με σχολαστικότητα σε σχέση με τα ευρήματα όλης της σύγχρονης φυσικής επιστήμης, τότε μόνο μπόρεσα να μιλήσω γι’ αυτό. Αυτή η ιατρό-θεραπευτική προσπάθεια (που αναπτύχθηκε μέσα στην ανθρωποσοφική μας κίνηση) βρισκόταν κάτω από την επιρροή αυτών των αρχών των μελών του ανθρώπου».

Etra Publishing Άνοιξη 2018 ~Απόσπασμα από την διάλεξη : Πολικότητες στην Υγεία, την Ασθένεια και τη Θεραπεία (Pennmenmawr – 28 Αυγούστου 1923 - GA 319 - Rudolf Steiner)

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Οι Βιταμίνες & οι Αιθερικές διαμορφωτικές δυνάμεις (Guenther Wachsmuth, Ph. D.) Η μελέτη για τη γεωργία ήταν αρχικά αυτή που με οδήγησε να μελετήσω τα προβλήματα που συνδέονται με τις βιταμίνες αλλά πολύ σύντομα μου έγινε ξεκάθαρο ότι αυτά τα προβλήματα ήταν προφανώς θέμα της ιατρικής.

ι γνωρίζουμε πραγματικά για τις βιταμίνες; Δεν μπορούμε να δώσουμε μια απάντηση σε αυτή την ερώτηση εκτός και αν κατανοήσουμε ότι ένα από τα πιο σημαντικά βήματα στη σύγχρονη ιατρική είναι η τάση να προσεγγίσουμε τις δυνάμεις και όχι την ύλη ή τα υλικά. Εδώ δεν μπορούμε να κάνουμε μια επισκόπηση της ατομικής θεωρίας αλλά θα πρέπει να γνωρίζουμε τις εξελίξεις που προκλήθηκαν από την ανακάλυψη των ραδιενεργών φαινομένων. Αρχικά θεωρήθηκε ότι η ακτινοβολία παρατηρήθηκε μόνο σε λίγα ορυκτά αλλά σταδιακά έγινε αντιληπτό ότι υπήρχε ακτινοβολία σχεδόν παντού – στο έδαφος, στο νερό της βροχής, στον αέρα, στο χιόνι, στα φυτά, στα ζώα, στους ανθρώπους. Πολλά χρόνια πριν, σε ένα βιβλίο για την ραδιενέργεια οι Meyer & Schweidler έγραψαν, «Ίσως θα πρέπει να θυμηθούμε ότι ο ανθρώπινος οργανισμός διαρκώς λαμβάνει +/- ηλεκτρόνια από το περιβάλλον, στη συνέχεια τα ξαναδίνει πίσω υπό τη επήρεια του φωτός και της θερμότητας. Στο κοντινό μέλλον μπορεί να είμαστε σε θέση να μιλάμε για +/- ηλεκτρονική κυκλοφορία από το περιβάλλον μέσα στους ανθρώπους και πάλι προς τα έξω, με επιπτώσεις στη ζωή που σήμερα δεν γνωρίζουμε.» Από τότε μάθαμε ότι οι επιδράσεις των διάφορων ακτινών από και πάνω στους ζωντανούς οργανισμούς είναι πολύ πιο ισχυρές από ό,τι φανταζόμασταν πριν. Πειράματα με βιταμίνες έδειξαν ότι οι οργανισμοί όχι μόνο αντιδρούν έντονα σε τέτοιες ακτίνες (ραδιενέργεια, υπεριώδη, απλό φως κ.λ.π) αλλά μπορούν επίσης να τις αποθηκεύουν και να τις προωθούν έξω ξανά. Τα πιο σημαντικά στάδια στην πρόβλεψη των επιστημονικών προσεγγίσεων ήταν λίγο πολύ τα εξής: Στα τέλη του 1800 και στις αρχές του 20ου αιώνα, κυριαρχούσε ο Liebig και οι χημικές πτυχές της ύλης θεωρήθηκαν καθοριστικές. Όλοι οι οργανισμοί και τα θρεπτικά συστατικά θεωρήθηκαν ως συνδυασμοί διάφορων χημικών στοιχείων. Εάν κάποιος χημικός «δομικός λίθος» έλειπε, μπορούσε να αντικατασταθεί, έτσι προέκυψε η βιομηχανία χημικών λιπασμάτων που τώρα είναι τόσο κυρίαρχη στη γεωργία. Μετά υπήρξε μια περίοδος που θα μπορούσαμε να

την ονομάσουμε βακτηριολογική εποχή, όταν δόθηκε έμφαση στο κακό ή το καλό που κάνουν τα βακτήρια. Δημιουργούνται όλων των ειδών οι βακτηριακές καλλιέργειες ενώ την ίδια στιγμή για να πεθάνουν τα βακτήρια το γάλα αποστειρώνεται σε υψηλές θερμοκρασίες. Ωστόσο σύντομα έγινε αντιληπτό ότι αυτό εξουδετερώνει το μεγαλύτερο ποσοστό της θρεπτικής του αξίας. Υποθέτοντας ότι η θρέψη των φυτών εξαρτάται ολοκληρωτικά από τη χημική τους σύνθεση και ότι αυτά τα χημικά μπορούν να παραχθούν συνθετικά, ο Bunge πειραματίσθηκε τρέφοντας ποντίκια με «τεχνητή τροφή». Τα αποτελέσματα περιγράφηκαν από τον Weitzel, “Τα ζώα φάνηκαν να υποβαθμίζονται όταν τράφηκαν καθαρά με λευκωματίνη, λίπος, λακτόζη και άλατα, ενώ ευδοκίμησαν όταν τους δόθηκε γάλα». Ο Weitzel συνεχίζει, «Εμφανιζόταν ένα κενό. Αρχικά κανένας δεν μπορούσε να εξηγήσει γιατί μια θεωρητικά επαρκής συλλογή καθαρών θρεπτικών συστατικών που υποτίθεται ότι περιείχαν όλα τα απαραίτητα για τη ζωή, δεν αρκούσαν για να κρατούσαν τα ζώα υγιή. Η παρατήρηση έδειξε ότι εμποδίστηκε η ανάπτυξη των νεώτερων ζώων ενώ τα ενήλικα υπέφεραν από ανεπάρκειες, απώλεια βάρους και θάνατο χωρίς εμφανή αίτια». Το γεγονός ήταν ότι όταν οι επιστημονικές θεωρίες λήφθηκαν σοβαρά υπόψη και μετατράπηκαν σε πραγματική πρακτική, τα ζώα απεβίωσαν. Αυτό που «έλλειπε» το οποίο παρέμενε άγνωστο αλλά απλά θα έπρεπε να περιέχεται κάπου στα φυτά, τώρα θεωρήθηκε ότι βρίσκεται στις «βιταμίνες». Γι’ αυτό το λόγο οι βιταμίνες παίζουν τόσο σημαντικό ρόλο στο σύγχρονο τρόπο σκέψης σχετικά με τη διατροφή και τη γεωργία. Θα πρέπει να επαναλάβουμε ότι κανείς δεν γνωρίζει τίποτα σχετικά με το τι πραγματικά είναι οι βιταμίνες. Είναι ένα όνομα για κάτι άγνωστο. Ο Weitzel λέει ξεκάθαρα το εξής: «Οι επιστήμονες αναζητούσαν ένα ορισμένο χημικό σώμα ενώ η λέξη βιταμίνη τώρα χρησιμοποιείται για ένα συντονισμό ουσιών που συνεργάζονται αρμονικά. Οι ουσίες ακόμη δεν έχουν απομονωθεί αρκετά προκειμένου να καθοριστούν οι χημικές και οι φυσικές τους ιδιότητες».

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 3

Εδώ δεν θα επεκταθούμε στις περαιτέρω σύγχρονες θεωρίες σχετικά με τις βιταμίνες. Η δική μας θέση εδώ και δεκαετίες είναι ότι οι ελλείποντες παράγοντες δεν έχουν χημική σύσταση. Οι παράγοντες αυτοί εξαρτώνται από την αμοιβαία δράση των ζωντανών διαμορφωτικών δυνάμεων (αρχή ζωής) τόσο του ατόμου που προσλαμβάνει τη τροφή όσο και του φυτού από το οποίο παράγεται η τροφή. Η τελευταία έρευνα επιβεβαιώνει ότι οι μυστηριώδεις παράγοντες, (των οποίων οι παρουσία οδηγεί στην υγεία και των οποίων η έλλειψη είναι μοιραία), δεν είναι χημικής φύσεως. Είναι δυνάμεις! Ας δούμε κάποια παραδείγματα. Η αινιγματική επίδραση των βιταμινών μπορεί να αντικατασταθεί από το φως. Αντίθετα όπου υπάρχει λίγο ή πολύ φως οι βιταμίνες μπορούν να το αντικαταστήσουν. Ο Weitzel λέει: «Οι κάτοικοι που ζουν στις πολικές περιοχές έχουν μια διατροφή πλούσια σε βιταμίνη Α. Αυτό αντισταθμίζει την έλλειψη του ηλιακού φωτός. Σε περιοχές που υπάρχει άφθονο ηλιακό φως η διατροφή μπορεί να είναι φτωχή σε βιταμίνες χωρίς να εμφανίζονται συμπτώματα ραχίτιδας. Εδώ το φως έχει απορροφηθεί από τη κατάλληλη λειτουργία. Έχουμε ήδη δείξει ότι τα ζώα που εκτίθενται σε φως μπορούν να ευδοκιμήσουν με μια φτωχή σε βιταμίνες διατροφή. Παρ’ όλα αυτά ακούγεται σαν παραμύθι όταν οι επιστήμονες αναφέρουν ότι τα ζώα που δεν έχουν εκτεθεί σε φως όταν τοποθετηθούν στο ίδιο κλουβί με εκείνα που έχουν εκτεθεί στο φως, διαφεύγουν των ασθενειών. Θα πρέπει να συμπεράνουμε ότι οι ακτίνες είναι η

πιο αποτελεσματική αρχή που το ένα ζώο μπορεί να μεταδώσει στο άλλο». Επίσης έχει αποδειχτεί πειραματικά ότι τα φυτικά και τα ζωικά προϊόντα μπορούν να διατηρήσουν τα αποτελέσματα της ακτινοβολίας. Ο Weitzel λέει: «Το γάλα, τα αβγά και πολλές ακόμη τροφές μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως φορείς αυτών των ακτινών. Εάν εκτεθεί το λάδι της ελιάς για μισή ώρα στην ακτινοβολία παράγονται αποτελέσματα τα οποία θα είναι αισθητά ακόμη και όταν το λάδι αποθηκευτεί σε μπουκάλια σε ένα σκοτεινό μέρος για 11 μήνες». Οι Hess, Kugelmass & Steenbock οδηγήθηκαν στο εκπληκτικό συμπέρασμα (πλήρως συμβατό με την αρχή ζωής) ότι οι «βιταμίνες» προέρχονται από τα φαινόμενα ακτινοβολίας. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε πολλά ακόμη παραδείγματα για να δείξουμε ότι οι πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν αυτό που είπε ο R. Steiner δεκαετίες πριν σχετικά με τις δυνάμεις που υφίστανται σε όλα τα έμβια όντα. Τις δυνάμεις αυτές τις ονόμασε «Αιθερικές διαμορφωτικές δυνάμεις» και απέδειξε ότι λειτουργούν σε αμέτρητα φαινόμενα. Στο βιβλίο μου Etheric Formative Forces in Cosmos, Earth and Man προσπάθησα να δείξω πώς η ιδέα αυτή μπορεί να βρει εφαρμογή σε πολλά πεδία. Ωστόσο στα φαινόμενα που συνδέονται με τις βιταμίνες τα πειραματικά αποτελέσματα είναι τόσο κοντά με τα ευρήματα της πνευματικής επιστήμης που τα πεδία μπορούν να συμπληρώσουν και να αποσαφηνίσουν το ένα το άλλο. 

R. Steiner - Απόσπασμα από το GA313 - 6η διάλεξη (16 Απριλίου 1921 - Dornach)

αλληλεπίδραση των δυνάμεων του αέρα και του νερού βρίσκεται σε μια συνεχή εξέλιξη μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό. Φυσικά κανένα από τα δύο δεν καταστέλλει το άλλο,… ως εκ τούτου πάντα εισπνέουμε ίχνη υδρατμού με τον αέρα. Εκεί το αιθερικό στοιχείο διεισδύει στην αναπνοή. Ομοίως η αναπνευστική δραστηριότητα διεισδύει μέσα στα όργανα θρέψης και πέψης. Στο βαθμό που διαμορφώνεστε από πρωτεΐνες, επίσης αναπνέετε. Έτσι αυτές οι δραστηριότητες πάντα επικαλύπτονται και πάντα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την υπερίσχυση μιας άλφα ή βήτα δραστηριότητας σε ένα άλφα ή βήτα όργανο. Δεν υπάρχει εδώ κάτι που θα μπορούσε να περιγραφεί με μονόπλευρο τρόπο. Δεν μπορούμε ποτέ να περιγράψουμε το ένα ή το άλλο όργανο ως το αποκλειστικά αναπνευστικό όργανο. Εάν επιμείνουμε σε αυτή την εικόνα για τον πνεύμονα θα ήμαστε λάθος. Η άλλη δραστηριότητα βρίσκεται πάντα εκεί, ακόμη και σε έναν μικρότερο βαθμό. Η διατροφή πραγματοποιείται

6 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

κυρίως μέσω μιας δραστηριότητας που εντυπώνεται πάνω στο υγρό-αιθερικό και πάνω στο συμπαγές φυσικό-υλικό. Ως εκ τούτου οι δραστηριότητες θρέψης και πέψης συμβαίνουν κυρίως στο υγρό-αιθερικό και στο συμπαγές φυσικό-υλικό, ενώ η κύρια αναπνευστική δραστηριότητα αναπτύσσεται στο αέριο-αστρικό και η κύρια δραστηριότητα του Εγώ (η πραγματική πνευματική δραστηριότητα) ξεδιπλώνεται στις συνθήκες θερμότητας που συνδέονται με το ίδιο το Εγώ. Η πνευματική δραστηριότητα μέσα στο φυσικό-υλικό οργανισμό είναι μια συνεργασία του Εγώ με τις συνθήκες θερμότητας, δηλαδή με όλους εκείνους τους οργανισμούς όπου η θερμότητα μπορεί να λειτουργήσει μέσα στο φυσικό-υλικό. . Το Εγώ πάντα πηγαίνει μαζί με τη θερμότητα,… πρέπει πάντα να λειτουργεί μέσω της θερμότητας. Εάν βάλουμε έναν ασθενή στο κρεβάτι και τον σκεπάσουμε προσεκτικά, αυτό αποτελεί μια έκκληση του Εγώ να κάνει χρήση της θερμότητας που παράγεται με τον κατάλληλο τρόπο.

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

RUDOLF STEINER

ΤΟ ΑΙΘΕΡΙΚΟ ΩΣ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ

Η ΑΠΟΚΡΥΦΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ



ΤΟ ΑΙΘΕΡΙΚΟ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΝ

Η ΑΙΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ

Σε αυτές τις διαλέξεις ο R.Steiner αναφέρεται στις μυστηριώδεις διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα στον ανθρώπινο οργανισμό, ώστε το αιθερικό σώμα να μπορεί να χαράξει πάνω του τα σημάδια που βρίσκονται στα θεμέλια της μνήμης, τα οποία άρχισαν να αποτελούν μέρος της δομής του ανθρώπου κατά την αρχαία εξέλιξη του Κρόνου. Έχοντας μέσα μας, αυτό το μυστικό Κρόνιο οργανισμό, η ύπαρξή του αποκαλύπτει μια ζωή και ένα ον αυτόνομο. Πάνω σε αυτό, το αιθερικό σώμα καταγράφει τα σημάδια που συνδέονται με τις εμπειρίες του ανθρώπου στον εξωτερικό κόσμο.

Στο βιβλίο αυτό ο R. Steiner εξετάζει τη σπουδαιότητα του αίματος για τον άνθρωπο και το ρόλο που παίζει στη πρόοδο της ανθρωπότητας. Δεν το εξετάζει από πλευράς φυσιολογίας ή από την αυστηρά επιστημονική άποψη αλλά από την οπτική γωνία της πνευματικής αντίληψης του σύμπαντος. Προσεγγίζει το θέμα με ιδιαίτερη προσοχή ξεκινόντας από το αρχαίο απόφθεγμα το οποίο συνδέεται άμεσα με την αρχαία Αίγυπτο, στην οποία ήκμασε η Ερμητική σοφία και είναι γνωστό ως το Ερμητικό αξίωμα το οποίο λέει: « Ότι πάνω και κάτω».

ΟΙ ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΓΝΩΣΗΣ

Στο βιβλίο «Πώς αποκτώνται γνώσεις των ανώτερων κόσμων;» παρουσιάζεται ο δρόμος προς την ανώτερη γνώση μέχρι την συνάντηση με τους δύο «φύλακες της διόδου». Σ’ αυτό το βιβλίο παρουσιάζονται επιπλέον οι σχέσεις της ψυχής με τους διάφορους κόσμους, όταν προχωρά στις διαδοχικές βαθμίδες γνώσης. Ως αποτέλεσμα έχουμε αυτό που μπορούμε να ονομάσουμε «Γνωστική διδασκαλία της απόκρυφης επιστήμης», δηλαδή της επιστήμης που μένει κρυμμένη με το συνήθη τρόπο του γιγνώσκειν. Αντί «απόκρυφη επιστήμη» θα μπορούσαμε να πούμε «αφανή επιστήμη», γιατί τα αποτελέσματα αυτής της επιστήμης δεν μένουν κρυφά αλλά τυπώνονται σε βιβλία προσιτά στον καθένα.

Etra Publishing - 210 98 11753 - etra.gr

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 3

Σχετικά με τους τέσσερις Αιθέρες

(Απόσπασμα από το βιβλίο του Ernst Marti με τίτλο: Οι Τέσσερις αιθέρες - Συνεισφορά στην επιστημονική μελέτη του Rudolf Steiner για τους Αιθέρες)

Γκαιτεανική - Ανθρωποσοφική κατανόηση της φύσης έχει βασιστεί στη θεμελιώδη άποψη της αίσθησης και της εμφάνισης. Βιώνουμε την πραγματικότητα μέσω της σκέψης και μέσω της λογικής αντίληψης. Οι αισθήσεις μας δίνουν την εμφάνιση της λογικής αντίληψης,… την ουσία, εκ πρώτης την λαμβάνουμε ως ιδέα. Σε εμάς η ιδέα έχει μια απεικονιστική ποιότητα,… στη φύση είναι ενεργή σαν ουσία. Προκειμένου να βιώσουμε την πνευματική πραγματικότητα της ουσίας, είναι απαραίτητο να διαθέτουμε υψηλότερες καταστάσεις επίγνωσης όπως είναι η φαντασία, η έμπνευση και η διαίσθηση1. Η συνειδητοποίηση της ιδέας μέσα στη πραγματικότητα2, μας παρέχει τη βάση για την επιστήμη. Θα πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι σχετικά με το ρόλο της ιδέας στην επιστήμη. Έχοντας αυτό κατά νου, ας εξετάσουμε τα τέσσερα στοιχεία και τις τρεις καταστάσεις της ύλης. Το στερεό, το υγρό και το αέριο είναι καταστάσεις που εμφανίζονται στην αντίληψη … Η «γη», το «νερό», ο «αέρας» και η «φωτιά» είναι ιδέες οι οποίες εμφανίζονται με πολλαπλούς τρόπους. Το Νερό για παράδειγμα εμφανίζεται με τη μορφή βροχής, αίματος, κρασιού ή βενζίνης. Δείχνει τις ποιότητες: υγρό, ψυχρό, ρευστό κ.λ.π. Το νερό είναι μια πνευματική οντότητα πάνω στην οποία βασίζονται όλα όσα είναι ρευστά, υγρά κ.λ.π. Τα τέσσερα στοιχεία (όπως είναι γνωστά από την αρχαιότητα) και οι τέσσερις αιθέρες, (όπως ανακαλύφθηκαν από τον R. Steiner), αποτελούν πνευματικές οντότητες, των οποίων η πνευματική πραγματικότητα μπορεί να βιωθεί στον κόσμο των στοιχείων, με τη φαντασία3. Η κανονική συνείδηση πρέπει να τα αναζητήσει και να τα αναγνωρίσει μέσω των εκδηλώσεών τους στον κόσμο των αισθήσεων. Επιπλέον, τα φαινόμενα της φύσης πρέπει να ταξινομηθούν με τον τρόπο που ταξινόμησε ο Γκαίτε, με υποδειγματικό τρόπο, τα φαινόμενα του φωτός στη θεωρία του για τα χρώματα. Η οντότητα την οποία ο Γκαίτε ονομάζει φως είναι όμοια με αυτό που ονομάζει ο R. Steiner αιθέρα 1. Βλέπε σημείωση του μεταφραστή Νο 14 2. [Σ.τ.Μ.]: Goethe’s Naturwissenschaftliche Schriften, p. 126. 3. [Σ.τ.Μ.]: Η Φαντασία σε αυτό το πλαίσιο δεν είναι η κοινή έννοια που χρησιμοποιούμε για τη φαντασία αλλά η «ενισχυμένη συνείδηση» όπως ονομάζει ο R. Steiner τη Φαντασία. Βλέπε σημείωση του μεταφραστή Νο 14

8 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

φωτός4. Σύμφωνα με την έρευνα του R. Steiner, εκτός από αυτόν τον αιθέρα υπάρχουν ακόμη τρεις επιπλέον αιθέρες: ο θερμικός αιθέρας, ο τονικός (ή ηχητικός ή χημικός) αιθέρας και ο ζωτικός αιθέρας, οι οποίοι αποτελούν τη βάση για τα φαινόμενα της θερμοκρασίας, του τόνου, της χημείας και της ζωής. Τα ονόματα των αιθέρων επισημαίνουν εκείνες τις περιοχές της εμφάνισης που μπορούν αρχικά να βρεθούν. Μπορούν να δραστηριοποιούνται μεμονωμένα ή και μαζί. Μεμονωμένα δραστηριοποιούνται στο φυσικό πεδίο,… Συνδυασμένοι είναι φορείς της ζωής. Επομένως οι εκδηλώσεις τους μπορούν να βρεθούν τόσο στην ανόργανη όσο και στην οργανική σφαίρα. Ο R. Steiner ξεκαθάρισε την εμφάνιση των αιθέρων στην εξέλιξη και την αμοιβαία τους σχέση. Στην εξέλιξη δημιουργούνται πάντα μαζί με ένα στοιχείο με αυτή την ακολουθία: θερμότητα/αιθέρας/φωτιά, αιθέρας φωτός/αέρας, τονικός αιθέρας/νερό, ζωτικός αιθέρας/γη και με τέτοιο τρόπο που μαζί με κάθε ένα από τα πλανητικά στάδια της γης5 ένα νέο ζευγάρι προστίθεται, το οποίο επίσης χαρακτηρίζει τα αντίστοιχα στάδια6. Το Κρόνιο στάδιο αποτελείτο από θερμότητα/φωτιά. Κατά τη διάρκεια του Ηλιακού σταδίου προστέθηκε το ζευγάρι φως/ αέρας, κατά το στάδιο της σελήνης προστέθηκε ο τονικός αιθέρας/ νερό και κατά τη διάρκεια του γήινου σταδίου ο ζωτικός αιθέρας και το γήινο στοιχείο. Έτσι η παρούσα γη αποτελείται από τους τέσσερις αιθέρες και τα τέσσερα στοιχεία. Οι οντότητες οι οποίες είναι κάτω από το κατώφλι των αισθήσεων, ηλεκτρισμός, μαγνητισμός και ατομική δύναμη, απαιτούν ένα ειδικό σημείο για την έναρξη 4. Το Φως ως μια αμιγώς πνευματική οντότητα, παραμένει μια ανώτερη αρχή από εκείνη του αιθέρα φωτός. 5. [Σ.τ.Μ.]: Σύμφωνα με το R. Steiner υπήρξαν διάφορα πλανητικά στάδια εξέλιξης πριν από το τρέχον γήινο στάδιο. Τα στάδια αυτά τα ονόμασε στάδια, του παλαιού Κρόνου, του παλαιού Ήλιου και της παλαιάς Σελήνης. Αρκετές αναφορές για τα στάδια μπορούν να βρεθούν στα γραπτά του και πιο ειδικά: Rudolf Steiner. Rudolf Steiner Gesamtausgabe, vol. II: A us der Akasha Chronik. 4th ed. (Dornach. Switzerland: Rudolf Steiner-Nachlassverwaltung. 1969). Engl.: Rudolf Steiner. Cosmic Memory: Atlantis and Lemuria. trans. by Karl E. Zimmer. 2d ed .• 2d impression (New York: Rudolf Steiner Publications. 1971). 6. Στο τρέχων πλαίσιο οι εκφράσεις, νερό, τονικός κ.λ.π πάντα χρησιμοποιούνται με την έννοια του στοιχείου νερού, του τονικού αιθέρα κ.λ.π.

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

της κατανόησης τους, το οποίο θα παρουσιαστεί κάποια άλλη στιγμή. Το ζητούμενο αυτή τη στιγμή είναι να φτάσουμε σε μια επαρκή κατανόηση των στοιχείων και των αιθέρων, δηλαδή να μελετήσουμε τα φαινόμενα αυτού του κόσμου και να τα αναγνωρίσουμε ως εκδηλώσεις της αντίστοιχης ιδέας (αιθέρας, στοιχείο). Ο ίδιος ο R. Steiner δεν περιέγραψε τις εκδηλώσεις των αιθέρων. Ωστόσο, λόγω των βασικών του ενδείξεων μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε λεπτομερώς. Για το λόγο αυτό κάποιος θα πρέπει να ξεκινήσει από το γεγονός (που ανακάλυψε ο ίδιος) ότι τα στοιχεία

και οι αιθέρες συμπεριφέρονται ως πολικά αντίθετα. Τυγχάνει η θερμότητα του Κρόνου να εξελίσσεται σε δυο αντίθετα αναπτυξιακά ρεύματα. Το ένα (μιλώντας σχηματικά), κατέρχεται στον αέρα, το νερό, τη γη ενώ το άλλο ανεβαίνει στον αιθέρα φωτός, τον τονικό αιθέρα, το ζωτικό αιθέρα. Αυτά τα δύο ρεύματα, και τα δύο μαζί ως όλο και ξεχωριστά, αποδεικνύεται να είναι εντελώς αντίθετα., σαν θετικό και αρνητικό. Κάποιος θα μπορούσε να συνοψίσει τη σχέση αυτή σε έναν πίνακα, ταξινομώντας (αυθαίρετα) τα στοιχεία ως θετικά:

Πολλά από τα φαινόμενα των στοιχείων μάς είναι ήδη γνωστά από το σχολείο ή από την εμπειρία. Ας πάρουμε για παράδειγμα ένα πολύ γνωστό φαινόμενο ενός στοιχείου και ας ξεκινήσουμε να δομούμε νοητικά την αντίστοιχη αντίθετη εκδοχή την οποία μπορούμε να βρούμε ως την εκδήλωση του αιθέρα στον κόσμο των εκδηλώσεων. Ωστόσο, προκειμένου να το πετύχουμε αυτό θα πρέπει να απελευθερωθούμε από τις σύγχρονες αντιλήψεις και εννοιολογίες, (τις οποίες όλοι μας έχουμε), και να κοιτάξουμε στα φαινόμενα χωρίς προκαταλήψεις. Επίσης θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τις διαφορετικές οπτικές γωνίες (που θα παρουσιάσουμε σε λίγο), και να τις αφήσουμε να διαφωτίσουν η μία την άλλη έτσι ώστε να μπορέσει να αναπτυχθεί μια ολοκληρωμένη εικόνα για τους αιθέρες. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν με το ζεύγος των αντιθέτων, φως και αιθέρα φωτός. Συνέχεια περιβαλλόμαστε από αέρα και φως, ζούμε μέσα τους. Πώς τα αντιλαμβανόμαστε; Τον αέρα τον αντιλαμβανόμαστε ως το αισθητό διάστημα μεταξύ των πραγμάτων, ενώ το φως γίνεται αντιληπτό πάνω στα πράγματα και όχι στο διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ τους. Το φως ξεχωρίζει, δημιουργεί γύρω από κάθε αντικείμενο ένα Φώτο-χρωματικό περίγραμμα. Ο αέρας συνδέει τα πράγματα όπως για παράδειγμα σε ένα δωμάτιο… Το φως διαχωρίζει τα αντικείμενα, τα κάνει να διακρίνονται

μεταξύ τους. Όταν βρισκόμαστε σε ένα κλειστό δωμάτιο ή έξω, βρισκόμαστε πάντα σε μια σφαίρα φωτός και χρωμάτων που μας περιβάλλουν όπως οι τοίχοι, ο ουρανός κ.λ.π. Το φως δημιουργεί ένα περίγραμμα γύρω μας, μας εσωκλείει ολοκληρωτικά ένα περίβλημα, από το οποίο δεν μπορούμε να ξεφύγουμε. Μέσα σε αυτό το διάστημα (του χώρου), το φως δημιουργεί αποστάσεις, χωρικές συνθήκες: εδώ, εκεί, από μπροστά, από πίσω. Αυτό μπορεί να το καταλάβει κάποιος όταν ανοίξει τα φώτα σε ένα σκοτεινό δωμάτιο. Αμέσως όλα γίνονται ορατά, το φως ρίχνει ένα περίγραμμα γύρω από τα αντικείμενα κάνοντάς τα ευδιάκριτα, προσδιορίζοντας το χώρο στον οποίο βρίσκονται, το μέγεθός τους και τη διάταξή τους στο χώρο, και μέσω μιας Φώτοχρωματικής περιφέρειας τα συνδέει όλα μέσα σε έναν κοινό χώρο. Όταν ανατέλλει ο ήλιος, τα πράγματα δεν γίνονται μόνο ορατά, αλλά και ο χώρος γίνεται μεγαλύτερος. Το τρεμοπαίξιμο της φλόγας του κεριού μάς δείχνει πως ο χώρος διαστέλλεται και συστέλλεται. Το ίδιο πράγμα το βιώνουμε μέσω των οφθαλμών μας, (οι οποίοι είναι όργανα του φωτός), όταν κοιτάζουμε κοντά ή μακριά. Το φως δημιουργεί χώρο δημιουργώντας περιγράμματα και περιβάλλοντας αντικείμενα. Το φως και ο χώρος είναι αχώριστα. Όταν υπάρχει φως υπάρχει και χώρος. Το φως δημιουργεί αυτόματα χώρο,… εξαιτίας του φωτός , εμφανίζεται ο χώρος. Σε ό,τι αφορά το χώρο, ο αέρας είναι παθητικός,… © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 9

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 3

γεμίζει το διαθέσιμο χώρο. Ο αέρας εμπεριέχεται και δεν δημιουργεί κάποιο περίγραμμα. Αυτές οι σκέψεις προϋποθέτουν την κατανόηση ότι ο χώρος δεν είναι μια «δεξαμενή» που προϋπάρχει αλλά αποτελεί μια ιδέα η οποία γίνεται ορατή μέσα από την ξεχωριστότητα των πραγμάτων7. Το φως είναι η βασική συνθήκη και η απαραίτητη οντότητα για να εμφανιστεί ο χώρος, διότι δημιουργεί τη δυνατότητα της διαφοροποίησης. Η διαφορετική σχέση του φωτός και του αέρα στο χώρο φαίνεται επίσης και από το ακόλουθο γεγονός: ο αέρας από μόνος του στερείται κατευθύνσεως, στερείται δομής, είναι χαοτικός, εξ ου και η έκφραση gas [αέριο] (από το ελληνικό chaos [χάος]). Το φως είναι δομημένο, έχει κατεύθυνση και ρέει από την πηγή προς την περιφέρεια. Καθώς η ακτίνα ορατότητας πηγαίνει σε ευθεία γραμμή από τον οφθαλμό μας, έτσι και το φως είναι γραμμικό και ευθύ. Η πιο χαρακτηριστική ιδιότητα του αέρα είναι η ελαστικότητά του. Μπορεί να τεντωθεί και να συμπιεσθεί. Το αντίθετο της ελαστικότητας είναι η ευθραυστότητα. Το φως είναι εύθραυστο και ως εκ τούτου μπορεί να διαχωρίζεται. Εάν χτυπήσετε τον αέρα με ένα ραβδί, ο αέρας θα υποχωρήσει και θα ενωθεί ξανά πίσω από το ραβδί. Τοποθετήστε το ραβδί πίσω από ένα αναμμένο κερί. Το ραβδί διαχωρίζει το φως το οποίο δεν ενώνεται ξανά πίσω από το ραβδί, αλλά συνεχίζει να ρέει σε ξεχωριστές ευθείες γραμμές. Ένα ακόμη εγγενές χαρακτηριστικό στον αέρα είναι η ένταση. Ο αέρας χωρίς ένα συγκεκριμένο βαθμό έντασης δεν υφίσταται. Η ένταση είναι μια εσωτερική επίδραση, που δημιουργεί και διατηρεί τη συνοχή (συνδετικότητα). Ο αέρας μπορεί να διαλυθεί όσο θέλουμε, αλλά παραμένει συνεκτικός. Το φως παρουσιάζει το αντίθετο φαινόμενο, όλα επιδρούν εξωτερικά, εξωτερικοποίηση. Ας πάρουμε για παράδειγμα μια πηγή φωτός, τη φλόγα ενός κεριού. Αυτό που έχει σημασία δεν είναι αυτό που το συγκρατεί ενωμένο, αλλά αυτό που απελευθερώνει, παραδίδεται, ακτινοβολεί προς την περιφέρεια. Η μείωση ή η αύξηση της έντασης που παρουσιάζει ο αέρας αντιστοιχεί στη δυνατότερη ή ασθενέστερη ένταση του φωτός, δηλαδή μια μεγαλύτερη ή μικρότερη περιοχή φωτεινότητας. Το γεγονός ότι το 7. Η επιστήμη έχει ασχοληθεί με το χώρο από την αρχαιότητα. Στο δοκίμιο του με τίτλο «Der Goethesche Raumbegriff’”[Goethe’s Concept of Space] (βλέπε παράρτημα), στις εισαγωγές των επιστημονικών έργων του Γκαίτε , ο R. Steirer αποσαφηνίζει το πρόβλημα του χώρου και των τριών διαστάσεων. Τα ευρήματα του αποτελούν επίσης τα αναγκαία θεμέλια για την κατανόηση του αιθερικού. [ Steiner. Goethes Naturwissenschaftliche Schriften, pp. 288-295 ].

10 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

φως επεκτείνεται και διαστέλλει το χώρο φαίνεται στον οργανικό κόσμο στα φαινόμενα της ανάπτυξης, της επέκτασης καθώς και στην αύξηση της έντασης. Το μέγεθος ενός οργανισμού, (η διαρρύθμισή του στο χώρο), είναι ενδεικτική της δραστηριότητας του αιθέρα φωτός μέσα του. Αυτό που σχετίζεται με την ένταση (στην πραγματικότητα στην πολικότητά της), είναι η πίεση. Είναι μια επίδραση η οποία κατευθύνεται από έξω προς τα μέσα. Σκεφτείτε την ατμόσφαιρα της Γης. Συμπιέζει τη Γη από έξω. Το αντίθετο της πίεσης είναι η απορρόφηση. Ως εκ τούτου εάν η πολικότητα μεταξύ των στοιχείων και των αιθέρων υπάρχει με τον τρόπο που περιγράψαμε, το φως οφείλει να έχει μια απορροφητική επίδραση. Όντως συμβαίνει κάτι τέτοιο; Ναι. Απλά θα πρέπει να αναγνωρίσουμε τα αντίστοιχα φαινόμενα. Η περιφέρεια, ο ορίζοντας είτε είναι μακριά ή κοντά, προσελκύουν το βλέμμα μας. Εάν προσπαθήσουμε να μην κοιτάξουμε με τα μάτια μας ανοιχτά, η προσπάθεια που θα πρέπει να κάνουμε για να μη δούμε τίποτα, μας κάνει να αντιληφθούμε πως το φως μεταφέρει το βλέμμα (την προσήλωσή μας), τραβώντας το προς τη περιφέρεια, στην επιφάνεια των πραγμάτων. Σήμερα η όραση ερμηνεύεται ως ακτίνες φωτός που εισέρχονται στον οφθαλμό. Ωστόσο κατά την εισαγωγή τους, οι ακτίνες φωτός προκαλούν τη συνείδησή μας προς την περιφέρεια, μέσα στο χώρο. Με έναν παρόμοιο τρόπο σε ένα σκοτεινό κελάρι, το φως ελκύει τους βλαστούς από τις πατάτες… το φως κάνει τα άνθη να στρίβουν προς τον ήλιο, να συστρέφονται για να το ακολουθήσουν. Πάνω και πέρα από αυτόν τον ειδικό ηλιοτροπισμό, όλο το φυτικό βασίλειο δείχνει να έχει έναν φωτοτροπισμό, ο οποίος πρέπει να αναγνωρισθεί με τον κατάλληλο τρόπο. Ο αέρας, από όλες τις πλευρές, πιέζει προς τη Γη κεντρομόλα. Ο αιθέρας φωτός απορροφάται πάνω στη Γη «περιφερειακά από όλες τις πλευρές [προς τον ουρανό]. Αυτό γίνεται ορατό στην ανάπτυξη των φυτών. Παντού τα φυτά παλεύουν να ξεφύγουν από τη γη και κατευθύνονται προς την κοσμική σφαίρα. Θα πρέπει να ζωγραφίσουμε μια εικόνα της γης και να στέκονται στις αντίθετες πλευρές της έλατα. Μια τέτοια ζωγραφιά θα μπορούσε να μας δείξει τη πραγματική επίδραση των περιφερειακών δυνάμεων, οι οποίες (σε αντίθεση με τη πίεση του αέρα), είναι απορροφητικές δυνάμεις (ρουφήχτρες). Σύμφωνα με την έρευνα του R. Steiner, η δραστηριότητα του αιθέρα φωτός είναι ενεργή στις περιφερειακές δυνάμεις. Η ένταση και η πίεση του στοιχείου του αέρα αποκαλύπτουν τη ροπή τους προς το εσωτερικό, προς το κέντρο.

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 3

Οι δραστηριότητες της ακτινοβολίας και της απορρόφησης, καθώς και της περίκλεισης, μάς δείχνουν τη σχέση του φωτός με την περιφέρεια, με τη σφαίρα. Το σημείο είναι μια βασική αρχή του αέρα, ενώ η περιφέρεια είναι μια βασική αρχή του φωτός. Συνοψίζοντας τα μέχρι τώρα συμπεράσματα (αργότερα θα προσθέσουμε κι άλλα), μπορούμε να πούμε ότι ο αιθέρας φωτός αποκαλύπτεται στις δράσεις της ακτινοβόλησης, της φωτεινότητας και της απορρόφησης. Καθιστά τα πράγματα ορατά από έξω καθιστώντας τα όριά τους στο χώρο εμφανή, τα καθιστά ορατά από μέσα, με τη μορφή της δύναμης ανάπτυξης, η οποία προκαλεί όλα τα ζωντανά πράγματα να καταλάβουν χώρο. Διαχωρίζει το εξωτερικό από το εσωτερικό. Συσχετίζει τα πάντα με την περιφέρεια που δημιουργεί. Οι δραστηριότητες του αιθέρα φωτός, απαιτούν τη δημιουργία μιας νέας λέξης: χώροι αιθέρα φωτός. Με το αντίθετο ζεύγος (νερό – τονικός αιθέρας), μπορούμε να πάρουμε ως σημείο εκκίνησης το γεγονός ότι το νερό είναι συνεχές: διατηρεί μια σταθερότητα κατ’ εξακολούθηση. Το αντίθετο του συνεχούς (το οποίο θα μπορούσε να είναι ένα χαρακτηριστικό του τονικού αιθέρα), είναι το μη συνεχές, το ασταθές, το διαιρεμένο. Για παράδειγμα, σκεφτείτε το ακόλουθο παράδειγμα: όταν βρέχει, οι σταγόνες της βροχής πέφτουν η κάθε μια ξεχωριστά. Όταν ενωθούν σχηματίζουν έναν νερόλακκο, ένα ρυάκι, ένα ποτάμι,… μια λίμνη. Στον ωκεανό δεν υπάρχουν ξεχωριστές σταγόνες αλλά ένα ενιαίο σύνολο. Αντίθετα, σκεφτείτε ένα κονσέρτο που το εκτελεί μια συμφωνική ορχήστρα. Το κονσέρτο αποτελείται από εντελώς ξεχωριστούς τόνους… η μουσική θα εξαφανιζόταν εάν όλοι οι τόνοι εκτελούνταν ταυτόχρονα. Η μουσική υφίσταται λόγω των διαστημάτων, των αποστάσεων, του συγχρονισμού και της ακολουθίας (αλληλουχίας). Η μουσική βασίζεται πάνω σε μια δύναμη που μπορεί να διαχωρίζει (να ξεχωρίζει) ενώ ταυτόχρονα μπορεί να διατηρεί τη σχέση μεταξύ των διαχωρισμένων μερών. Μπορείτε πάλι να χρησιμοποιήσετε το παράδειγμα με τις σταγόνες οι οποίες ενώνονται διαδοχικά μεταξύ τους μέχρι να φτάσουν στον ωκεανό. Συγκεντρώνονται, συναθροίζονται σε μια ολότητα. Αυτή η ένωση και η παράδοσή τους (τα οποία είναι χαρακτηριστικά του νερού) γίνονται συγκεκριμένες αποδείξεις ενός χάρτη που μας δείχνει τις πορείες του νερού. Το δέντρο είναι η ακριβώς αντίθετη εικόνα. Ο κορμός διαχωρίζεται σε κλαδιά, σε πιο μικρές βέργες και φτάνει στα φύλλα, τα οποία πολλές φορές διαφοροποιούνται ακόμη 12 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

περισσότερο. Ολόκληρο το δέντρο αναπτύσσεται από το χυμούς, από το υγρό στοιχείο. Γιατί όμως αυτό το υγρό στοιχείο συμπεριφέρεται εντελώς αντίθετα από το κανονικό νερό; Γι’ αυτό ευθύνεται η δραστηριότητα του τονικού αιθέρα στις δυνάμεις ανάπτυξης, ο οποίος διαχωρίζει ό,τι είναι ομοιογενές και το αφήνει να αναπτυχθεί ξεχωριστά. Το νερό εξαλείφει την πολλαπλότητα. Από αυτό δεν προκύπτει ένα άθροισμα πραγμάτων αλλά μια ολότητα, μια ενιαία μάζα. Ο τονικός αιθέρας διαχωρίζει, οδηγεί σε αριθμούς και αριθμολογικές σχέσεις: αναπτύσσονται αποστάσεις, κλάσματα, διπλασιασμοί, πολλαπλασιασμοί, διαιρέσεις… πρόσθεση και αφαίρεση. Γενικότερα ο κόσμος των αριθμών εμφανίζεται μέσω της δραστηριότητας του τονικού αιθέρα. Για το λόγο αυτό ο R. Steiner τον αναφέρει επίσης και ως αριθμητικό αιθέρα. Οι αριθμοί είναι διακριτοί αρχετυπικά. Όταν κάποιος ακούσει έναν απλό τόνο στην αρχή έχει την εντύπωση ότι είναι κάτι το ενιαίο χωρίς κάτι το διακριτό. Όμως κάθε τόνος βασίζεται σε κάτι διακριτό (τους δυο κόμβους δόνησης). Η μεταξύ τους απόσταση είναι ουσιαστικής σημασίας για τον τόνο, καθώς θα πρέπει να παραμείνει η ίδια εάν πρέπει και ο τόνος να παραμείνει ίδιος. Οι κόμβοι έχοντας μία μετρήσιμη σχέση μεταξύ τους, είναι ένα χαρακτηριστικό φαινόμενο της δραστηριότητας του τονικού αιθέρα. Ωστόσο προερχόμενες από δυο διαφορετικές λέξεις, οι εκφράσεις διασπασμένος και συνεκτικός θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν ιδέες για τα δυο βασικά αντίθετα φαινόμενα (εκείνο της ανάπτυξης από κοινού και εκείνο της εξατομικευμένης ανάπτυξης). Για παράδειγμα ας πάρουμε δυο σταγόνες υδράργυρου που βρίσκονται η μια δίπλα στην άλλη. Τη στιγμή που η μια θα ακουμπήσει την άλλη θα ενωθούν, οι δυο θα γίνουν μία, θα λειώσουν η μία μέσα στην άλλη και θα γίνουν ένα. Αυτό είναι ένα από τα πρωταρχικά φαινόμενα του στοιχείου του νερού και παράλληλα αποτελεί και βασικό φαινόμενο για την ύπαρξη της ζωής. Συμβαίνει στην ένωση των δύο κυττάρων όπως στη γονιμοποίηση: σύμφυση. Το αντίθετο φαινόμενο (δηλαδή εκείνο της διαίρεσης και του διαχωρισμού), συμβαίνει μέσω της δραστηριότητας του τονικού αιθέρα. Στο ανόργανο, για παράδειγμα, το βλέπουμε στη διαμόρφωση των τονικών κόμβων ή στα σχήματα του Ernst Chladni [σχήματα που παράγονται από τον ήχο]… ενώ στο οργανικό, όπως είπαμε και πριν, το βλέπουμε στη διαμόρφωση των κορυφών των δέντρων, στη διακλάδωση των φυτών, και μακροσκοπικά στην ορατή εκδήλωση

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 3

του βασικού παράγοντα για την κυτταρική διαίρεση. Η ατομική ανάπτυξη ενός διαιρεμένου κυττάρου μάς δείχνει με τον πιο όμορφο τρόπο την επίδραση της δραστηριότητας του τονικού αιθέρα… κατά τη διάρκεια της κυτταρικής διαίρεσης, βλέπουμε την ανάπτυξη των δύο πρώτων κόμβων, τα κεντροσωμάτια [περιοχή του κυτοπλάσματος] από τα οποία προέρχεται και ρυθμίζεται όλη η διαδικασία της διαίρεσης. Εάν κάνουμε μια συνοπτική μελέτη των εξατομικευμένων σταδίων της κυτταρικής διαίρεσης (όπως περιγράψαμε) για παράδειγμα στην ιστορία της εξέλιξης, θα μας αποκαλυφθεί μια διαδικασία η οποία είναι ίδια με την ανάπτυξη των ηχητικών σχημάτων του Ernst Chladni: ελάττωση. Η γονιμοποίηση και η κυτταρική διαίρεση (οι πρωταρχικοί παράγοντες όλων των οργανικών πραγμάτων), συνδέονται μεταξύ τους όπως το στοιχείο του νερού με τον τονικό αιθέρα. Οι επιδράσεις αυτού του πολικού ζεύγους εμφανίζονται και στη ζωή της ψυχής ως συμπάθεια και αντιπάθεια. Επίσης ο διαχωρισμός των φύλλων, τελικά προέρχεται από αυτή την πηγή. Όλη η ύπαρξη συνυφαίνεται από τις επιδράσεις του «νερού» και του «τόνου». Στο κόσμο της φυσικής επιστήμης, τα αντίθετα τεκμηριώνονται. Το νερό είναι ρευστό,… δεν ρέει μόνο εξωτερικά από το βουνό προς τις κοιλάδες αλλά ειδικά εσωτερικά είναι εντελώς ρευστό δηλαδή συνεχώς γλιστρά μέσα στο βουνό και ελίσσεται. Αντιθέτως ο τονικός αιθέρας φανερώνει την αντοχή του για σταθερότητα. Σχηματίζει κόμβους και τους κρατά σταθερούς. Ο τονικός αιθέρας δεν δραστηριοποιείται μόνο στον αέρα αλλά και στο νερό. Ο R.Steiner αποκαλούσε τον τονικό αιθέρα και χημικό αιθέρα διότι είναι ο φορέας της χημικής δραστηριότητας. Οι ουσίες συνδέονται χημικά η μια με την άλλη σύμφωνα με τους νόμους των αριθμών,... οι χημικές τους αντιστοιχίες και οι δυνάμεις είναι εκδηλώσεις του χημικού αιθέρα. Ένα διάλυμα H2SO4 αντηχεί με την αριθμητική τάξη αυτής της ουσίας. Τα συστατικά της ουσίας διευθετούνται στο μέσο σαν σημεία, όχι αυθαίρετα αλλά περισσότερο ως κόμβοι με αριθμητική σχέση μεταξύ τους. Η συμπεριφορά αυτή γίνεται ορατή στις ακτίνες Χ ενός κρυστάλλου ή στο μοντέλο της δομικής του αναπαράστασης. Η συνδετική δύναμη του χημικού αιθέρα που αναφέραμε πιο πάνω, φαίνεται εσωτερικά. Ενώ σε έναν κρύσταλλο οι κόμβοι είναι ακινητοποιημένοι, σε ένα διάλυμα οι κόμβοι είναι ρευστοί και ταλαντεύονται. Ο τόνος και το νερό, το κάθε ένα από μόνο του, πολώνονται σε μια ενεργή και μια παθητική πλευρά. 14 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

Με τον τόνο αυτό γίνεται εμφανές στην αντίθεση μεταξύ των κόμβων και της ταλάντωσης. Αυτό που είναι σημαντικό εμφανίζεται μεταξύ των κόμβων. Με το νερό αυτή η αντίθεση εμφανίζεται στην ταλάντωση και την κύλιση. Σκεφτείτε το εξής: όταν ρίχνουμε μια πέτρα μέσα σε μια λίμνη, σχηματίζονται κύματα τα οποία επεκτείνονται προς την όχθη από το σημείο της πρόσκρουσης. Ένας φελλός που επιπλέει στην επιφάνεια της λίμνης, ταλαντώνεται πάνω - κάτω όσο διαρκεί η κίνηση των κυμάτων. Φαίνεται ότι τα σωματίδια του νερού κινούνται πάνω και κάτω, ενώ τα κύματα εξαπλώνονται οριζοντίως. Όταν τα κύματα καταλαγιάσουν, τα σωματίδια του νερού επανέρχονται στην αρχική τους θέση. Το σημαντικό εδώ είναι ότι τα σωματίδια κινούνται πάνω - κάτω διατηρώντας τη θέση τους ενώ το κύμα περνά… δηλαδή η ύλη παραμένει και το κύμα περνά από αυτή μόνο εξωτερικά. Η αρχή του κυματοειδούς σχηματισμού ανήκει ακόμη στη στοιχειώδη φύση του νερού. Για παράδειγμα, αυτό φαίνεται στη μαιανδρική κίνηση του τρεχούμενου νερού. Η αρχή της επανάληψης εμφανίζεται σε συνδυασμό κύματος και ταλάντωσης. Η ιδέα της φυσικής κίνησης οδηγεί πίσω στα φαινόμενα του τόνου και του νερού όπως περιγράψαμε πιο πάνω. Το νερό όμως έχει ακόμη μια σημαντική ιδιότητα: είναι πυκνό. Αντίστροφα θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο τονικός αιθέρας είναι χαλαρός… ασύνδετος, δημιουργώντας τρύπες και κενά. Η μουσική και η χημεία συνίστανται από διαστήματα, …το ουσιώδες στοιχείο βρίσκεται ανάμεσα στα διαστήματα. Αυτό γίνεται εμφανές στο πλέγμα ενός κρυστάλλου το οποίο συνίσταται κυρίως από κενά. Το νερό είναι συμπαγές, έχει μάζα,.. ο τονικός αιθέρας είναι πορώδης. Το βάρος είναι μάζα. Το νερό είναι βαρύ, έχει βάρος, το βάρος του είναι μετρήσιμο. Ο τονικός αιθέρας είναι ελαφρύς και γίνεται ελαφρύτερος. Ας ξαναπάρουμε το παράδειγμα με το διάλυμα H2SO4 . Πράγματι οι αριθμοί αναφέρονται στο αντίστοιχο βάρος των στοιχείων αλλά στο διάλυμα τα στοιχεία συμπεριφέρονται σαν να μην έχουν βάρος. Ένα τέτοιο διάλυμα είναι ομοιογενές, δηλαδή τα άνω τμήματα του διαλύματος περιέχουν τόσα στοιχειώδη σωματίδια όσα και τα κάτω τμήματα του διαλύματος: η βαρύτητα δεν ασκεί καμία επιρροή σε αυτά τα στοιχεία, την υπερνικούν. Αυτό είναι το αποτέλεσμα του χημικού αιθέρα. Στην περίπτωση που έχουμε έναν τόνο δεν μπορούμε να ρωτήσουμε πόσο ζυγίζει. Το πρόβλημα του βάρους και της ελαφρότητας, όπως του βάρους και του ομόλογου του και η έλλειψη βαρύτητας,… ανήκουν στη σφαίρα του νερού και του τόνου και όχι, όσο νομίζουμε, στη

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 3

σφαίρα του αέρα και του φωτός8. Από έναν τόνο δεν μπορούμε να πάρουμε τα χαρακτηριστικά του τονικού αιθέρα. Ο τονικός αιθέρας μπορεί να αναγνωρισθεί καλύτερα (μαζί με όλα του τα χαρακτηριστικά) από τις χημικές του δραστηριότητες. Σε ένα αλατούχο διάλυμα, το άλας εξαπλώνεται και διευθετείται ομαλά μέσα στο μέσο. Στην ελληνική γλώσσα η ομαλή διευθέτηση και ρύθμιση λέγεται αρμονία, εναρμόνιση. Ο τονικός αιθέρας, σύμφωνα με την πρωταρχική του φύση, εναρμονίζει. Οι αρχαίοι το είχαν βιώσει αυτό ως την αρμονία των ουράνιων σφαιρών. Η εναρμόνιση, η δόμηση μιας κατασκευής, η οργάνωση… προϋποθέτουν ότι διαφορετικές οντότητες θα «έρθουν» σε μια μετρήσιμη σχέση. Ο τονικός αιθέρας 8 Υπάρχει ένα απλό πείραμα με το οποίο μπορούμε να αισθανθούμε την ανυψωτική ή την δυνητική επίδραση των αιθέρων. Γίνεται ως εξής: Σηκώστε το ένα σας μπράτσο πλάγια σε οριζόντια θέση. Αυτό μπορεί να γίνει χωρίς κάποια δυσκολία. Τώρα σταθείτε δίπλα σε μια πόρτα ή μια ντουλάπα ή σε κάποιο άλλο εμπόδιο και προσπαθήστε να σηκώσετε το μπράτσο σας. Αυτό είναι αδύνατο λόγω του αμετακίνητου εμποδίου. Τώρα άσχετα με αυτό, με το χέρι να κρέμεται κάτω, με το έξω και πίσω μέρος του χεριού αγγίζουμε το εμπόδιο, και πιέζουμε με δύναμη το εμπόδιο για περίπου μισό λεπτό, προσπαθώντας να σηκώσουμε το μπράτσο μας. Τώρα αποσύρουμε τη δύναμη από το μπράτσο μας, δηλαδή το αφήνουμε κάτω χαλαρό και κάνουμε ένα βήμα μπροστά. Με έκπληξη θα διαπιστώσουμε ότι το χαλαρό μπράτσο, από μόνο του θα κινηθεί προς τα πάνω μέχρι την οριζόντια θέση και πολλές φορές ίσως και πιο πάνω (θα βρεθεί στη θέση που προσπαθούσαμε πριν). Αυτή η ανύψωση του μπράτσου συμβαίνει ακούσια χωρίς τη θέλησή μας,… αισθανόμαστε ότι το χέρι μας είναι χωρίς βαρύτητα και απορροφάται προς τα πάνω. Τι έχει συμβεί σε αυτή τη περίπτωση; Το γεγονός αυτό μπορεί να εξηγηθεί κατανοώντας την πνευματική επιστήμη. Η θέληση να ανεβάσουμε το μπράτσο μας γίνεται μια ώθηση της ψυχής, επηρεάζοντας το μπράτσο με τέτοιο τρόπο που ελέγχει το αιθερικό σώμα του μπράτσου, δίνοντάς του μια ώθηση για κίνηση, οπότε και ακολουθεί και η κίνηση του σωματικού μπράτσου. Κατά τη διάρκεια της προσπάθειας να σηκώσουμε το μπράτσο μας ενάντια στο εμπόδιο, η ένταση της θέλησής μας, κατά κάποιο τρόπο, έχει τη δυνατότητα να ξεχωρίσει το αιθερικό μπράτσο από το φυσικό και να το σηκώσει για λίγο από μόνο του. Όταν η θέλησή μας καταλαγιάσει και δεν υπάρχει πλέον εμπόδιο, το αιθερικό μπράτσο οδηγεί μόνο του το φυσικό μπράτσο, τη στιγμή που νιώθουμε την ελαφρότητά του, βιώνουμε την αίσθηση ρουφήγματος της αιθερικής δύναμης. Η πνευματική επιστήμη μάς δείχνει ότι το σώμα κάθε έμβιου όντος, για όσο ζει, διαποτίζεται από αυτή την αίσθηση της ελαφρότητας. Από τη στιγμή που το αιθερικό σώμα διαποτίζει με τις δυνάμεις του, πάνω απ όλα, τα ρευστά ενός οργανισμού, όλα τα υγρά ενός σώματος διαποτίζονται από αυτή την δύναμη ελάφρυνσης και δεν υπόκεινται στη βαρύτητα. Για το λόγο αυτό, το αίμα για παράδειγμα, κυκλοφορεί χωρίς προσπάθεια μέσα στο ανθρώπινο σώμα. Αυτό εξηγεί και το γεγονός του ότι δεν μαζεύεται υγρό στα πόδια. Αυτό δεν συμβαίνει μέχρι ο άνθρωπος να αρρωστήσει και το αιθερικό του σώμα δεν μπορεί πλέον να κρατήσει την δύναμη ελάφρυνσης μέσα σε όλα τα υγρά του σώματος του. Τότε τα πόδια του αρχίζουν να πρήζονται.

16 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

το κάνει αυτό ορατό για παράδειγμα στα ηχητικά σχήματα του Chladni ή στη θέση των φύλλων ενός φυτού κατά μήκους του μίσχου. Συνοψίζοντας τα προηγούμενα, ο τονικός ή χημικός αιθέρας μπορεί να χαρακτηριστεί ως η αρχή η οποία διαχωρίζει, δημιουργεί αποστάσεις, σχηματίζει κόμβους, δημιουργεί ελαφρότητα ενάντια στη βαρύτητα, εναρμονίζει, δημιουργεί τάξη. Η μέτρηση, οι αριθμοί και το βάρος προέρχονται από τη σφαίρα του νερού και τον τόνο. Σκεφτόμενοι με όρους των αντιθέτων, θα βοηθηθούμε ιδιαίτερα όταν κοιτάξουμε το ζεύγος του στοιχείου της γης και του ζωτικού αιθέρα. Εκ πρώτης, είναι πολύ δύσκολο να συλλάβουμε τον ζωτικό αιθέρα διότι δεν αποκαλύπτεται σε καμία από τις ιδιαίτερες αισθήσεις,… είναι η ζωογόνος δύναμη μέσα του, την οποία δεν μπορούμε να βρούμε άμεσα στο ανόργανο. Το στοιχείο της γης βρίσκει έκφραση στα στερεά. Τα στερεά είναι άκαμπτα. Ο ζωτικός αιθέρας δημιουργεί το αντίθετο: εσωτερική κινητικότητα, η οποία πρέπει να διαχωριστεί από την κίνηση όπως και από τη ρευστότητα. Κάθε στοιχείο ενός ρέοντος ρευστού κινείται μέσα στην ολότητα του. Κάθε στοιχείο του ζωτικού αιθέρα κινείται σε συμφωνία με το όλο σχέδιο. Η έννοια του άκαμπτου είναι συνδεδεμένη με την έννοια της στεγανότητας (της απουσίας διαπερατότητας). Ένα στερεό σώμα απαιτεί να έχει το δικό του χώρο,.. δύο σώματα δεν μπορούν να καταλαμβάνουν ταυτόχρονα τον ίδιο χώρο. Το στοιχείο της γης απορρίπτει (αποβάλει),… επιβάλλεται με μια εξωτερική κατεύθυνση. Ο ζωτικός αιθέρας είναι η δύναμη του αυτο-εμποτισμού με μια εσωτερική κατεύθυνση, της αυτό-επιβολής, της εσωτερικής ενσωμάτωσης. Δεν αποβάλει αλλά απορροφά, και έτσι παρέχει τη βάση για την αφομοίωση. Αυτό συνδέεται και με ένα άλλο γεγονός. Κάθε στερεό σώμα έχει μια επιφάνεια η οποία πράγματι σχετίζεται με την υλική του φύση, αλλά το σχήμα της επιφάνειάς του έχει προκληθεί αυθαίρετα από τις εξωτερικές συνθήκες. Ο ζωτικός αιθέρας από την άλλη, δημιουργεί έναν φλοιό (επιδερμίδα) ο οποίος δεν εξαρτάται από την ύλη και τις εξωτερικές συνθήκες αλλά από τις εσωτερικές συνθήκες και αποτελεί την έκφραση μιας εσωτερικής φύσης. Ένα στερεό σώμα μπορεί να διαιρεθεί. Μπορώ να σπάσω μια κιμωλία σε κομματάκια, ωστόσο τα κομμάτια αυτά θα είναι εντελώς ανεξάρτητα το ένα από το άλλο (αυτό διαφέρει από τη διαίρεση που προκαλείται από τον τονικό αιθέρα). Επίσης μπορώ να σπάσω το πόδι μου αλλά τότε εμφανίζεται η

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

αντίθετη δύναμη του ζωτικού αιθέρα: το οστό θα θεραπευτεί και θα ξαναγίνει ένα. Εάν ένας γαιοσκώληκας κοπεί, αποκαθίσταται κάθε τμήμα που κόπηκε σε ένα άλλο όλον. Το χορτάρι όταν κόβεται συνεχίζει να αναπτύσσεται. Το στοιχείο γη και ο ζωτικός αιθέρας εξατομικεύονται. Κάθε πέτρα αποτελεί πάντα ένα κομμάτι, ένα τεμάχιο, … και λόγω του ότι είναι διαιρέσιμο αποτελείται μόνο από τεμάχια, από εξατομικευμένα τμήματα. Επίσης ο ζωτικός αιθέρας δημιουργεί εξατομικευμένες οντότητες αλλά η εξατομικευμένη οντότητα αποτελεί μια ολότητα, είναι ολοκληρωμένη,… είναι όλα σε ένα. Ακολουθώντας τη φύση της είναι εξατομικευμένη και δεν αποτελείται από μέρη αλλά από μέλη. Ολόκληρη ζει μέσα στα μέλη της και από τα μέλη της. Ο ζωτικός αιθέρας είναι η αρχή που δημιουργεί το όλο. Είναι λες και το όλο αντιπροσωπεύεται από όλη την επιδερμίδα, που αποτελεί κάτι σαν διέξοδο για όλη τη διαποτίζουσα δύναμη του ζωτικού αιθέρα. Η δύναμη αυτή είναι ενεργή σε κάθε εξατομικευμένο σημείο. Κάθε σημείο κινείται και ενεργεί σύμφωνα με την πρόθεση του όλου. Το σημείο δεν αποτελεί (ξεχωριστό) τεμάχιο, αλλά ένα μέλος. Αυτό είναι σημαντικό, όπως στον καρκίνο για παράδειγμα, όταν ένα κύτταρο αποκλείεται από την κυριαρχία του συνόλου και γίνεται ανεξάρτητο. Η θέση ενός στέρεου σώματος στο χώρο είναι επουσιώδης και αυθαίρετη,… και εξαρτάται από εξωτερικούς παράγοντες. Ο ζωτικός αιθέρας από την άλλη, (που δημιουργεί θέση), δίνει σχήμα στο χώρο εσωτερικά και εξωτερικά. Για παράδειγμα, πολώνει και ορίζει το γονιμοποιημένο ωάριο. Σχηματοποιεί το ανθρώπινο σώμα για την όρθια βάδιση. Το σχήμα ενός στέρεου σώματος καθορίζεται από εξωγενείς παράγοντες. Το μάρμαρο λαξεύεται από έξω. Σε αντίθεση, ο ζωτικός αιθέρας διαφοροποιεί το όλο σε διάφορες κατευθύνσεις στο χώρο, και έτσι δημιουργεί τη μορφή από μέσα. Είναι μια πλαστικοποίηση (που δίνει πλαστικότητα) της μορφής μέσα από την ίδια. Είναι το όλο που δίνει μορφή στον εαυτό του. Όλα τα σχήματα και οι μορφές των έμβιων όντων προέκυψαν μέσω αυτής της πλαστικής δραστηριότητας. Ο ζωτικός αιθέρας δημιουργεί έμβια σώματα (Leiber),… το στοιχείο γη δημιουργεί σώματα χωρίς ζωή (Koerper). Συνοψίζοντας, ο ζωτικός αιθέρας μπορεί να χαρακτηρισθεί ως εξής: ζωογονεί και εξατομικεύει με τέτοιο τρόπο που ολοκληρώνει την ανάπτυξη του οργανισμού ο οποίος τα εσωκλείει μέσα σε μια επιδερμίδα, διαποτίζοντάς τα ως μια ενιαία ολότητα, σχηματοποιώντας και δομώντας τα. Ο ζωτικός

αιθέρας μορφοποιεί έμβια σώματα (leibt). Μια περαιτέρω δυνατότητα για την καλύτερη κατανόηση των στοιχείων και των αιθέρων μπορούμε να βρούμε στη γνώση της προέλευσης του χώρου από την πλευρά της πνευματικής επιστήμης. Ο φυσικός C.F. von Weizsaecker υποστηρίζει ότι ο χρόνος προέρχεται από κάποιο σημείο στο χρόνο. Η πνευματική επιστήμη είναι σε θέση να προσδιορίσει το πότε έγινε αυτό. Ο χώρος προήρθε κατά το στάδιο του παλαιού ήλιου9. Κάποιος μπορεί να αισθανθεί εξοικειωμένος με δυο ασυνήθιστες σκέψεις (με την αντίληψη της εξέλιξης του χώρου και την ιδέα των δυο ειδών χώρου, του σημειακού χώρου και του επίπεδου χώρου. Η πιο σύγχρονη συνθετική γεωμετρία μάς δείχνει ότι το απείρως εκτεινόμενο επίπεδο γίνεται μία αυτόπεριβάλλουσα ολότητα. Μπορούμε να δούμε το χώρο να προέρχεται από την άπειρη επίπεδη επιφάνεια ή από το σημείο στο κέντρο. Στην πρώτη περίπτωση προκύπτει ο επίπεδος χώρος. Στη δεύτερη περίπτωση προκύπτει ο σημειακός χώρος. Αυτές οι δύο καθαρά νοητικές γεωμετρικές αντιλήψεις έγιναν πραγματικότητα στο στάδιο του παλαιού ήλιου κατά το οποίο εκπορεύτηκε ο χώρος. Εκδηλώθηκε μέσω της εκπόρευσης του αέρα και του φωτός,.. ο επίπεδος χώρος μέσω του φωτός και ο σημειακός χώρος μέσω του αέρος. Αυτοί οι χώροι διεισδύουν ο ένας στον άλλον,… η αρχή του ενός αποτελεί το τέλος του άλλου. Συμπεριφέρονται μεταξύ τους ως θετικό και αρνητικό και σύμφωνα με την ορολογία που δώσαμε παραπάνω για τους αιθέρες και τα στοιχεία, ο επίπεδος χώρος μπορεί να ονομασθεί αρνητικός χώρος και ο σημειακός, θετικός χώρος. Το άλλο όχι και το τόσο γνώριμο σκεπτικό είναι εκείνο της εξέλιξης του χώρου. Ο χώρος υφίσταται όντως μια εξέλιξη,.. δεν υπήρξε έτοιμος από την αρχή. Ο εντελώς ανεπτυγμένος χώρος έχει τρεις διαστάσεις. Ο R. Steiner μάς δείχνει10 ότι στο χώρο του παλαιού ήλιου υπήρχε μόνο μια διάσταση, στην παλαιά σελήνη δύο και τρεις μέχρι το σημερινό στάδιο της γης. Οι ενδείξεις του R.Steiner μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: (βλέπε παρακάτω πίνακα). Αυτό σημαίνει ότι ο χώρος ήταν μονοδιάστατος στην περίοδο του παλαιού ήλιου; Σημαίνει ότι εκείνη την περίοδο υπήρχαν μόνο 9. [Σ.τ.Μ]: Lecture Berlin. November 7. 1911 in: Rudolf Steiner. Rudolf Steiner Gesamtausgabe. vol 132: Die Evolution vom Gesichtspunkte des Wahrhaftigen. 4th ed. (Domach. Switzerland: Rudolf Steiner-Nachlassverwaltung, 1969). p. 34.Αγγλ.: Rudolf Steiner. The Inner Realities of Evolution. 2d ed .. (London: Rudolf Steiner Publishing Co .. 1953). 10. [Σ.τ.Μ]: Steiner. Die Evolution vom Gesichtspunkte des Wahrhaftigen. p.34. © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 17

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 3

μονοδιάστατες οντότητες μέσω των οποίων ο χώρος είχε μόνο μιας διάστασης εκδήλωση. Το φως και ο αέρας προέρχονται από τη περίοδο του παλαιού ήλιου. Αποτελούν μονοδιάστατες οντότητες. Ποιο είναι το χαρακτηριστικό της μονοδιάστασης: η γραμμικότητα! Έχουν γίνει αναφορές πάνω στην ακτινωτή γραμμική φύση του φωτός. Αποτελεί μια από τις συνθήκες της μονοδιάστασης στην οποία μια οντότητα που ζει μέσα της δεν πρέπει να αγγίξει τον εαυτό της. Το φως ικανοποιεί αυτή την απαίτηση. Σκεφτείτε την πηγή του φωτός: ακτινοβολεί ακτινωτά και γραμμικά από το κέντρο προς την περιφέρεια χωρίς να έρχεται σε επαφή με τον εαυτό της. Η ίδια συνθήκη ικανοποιείται μέσω της παραλληλότητας καθώς μέσω της συμπεριφοράς του ακόλουθου σχήματος:

Αυτή η συμπεριφορά εμφανίζεται στα φυτά. Στους δικούς τους νόμους του χώρου γα την ανάπτυξη, τα φυτά είναι μονοδιάστατα όντα που ποτέ δεν ακουμπούν τον εαυτό τους. Κοιτάξτε τη νεραγκούλα (Ranunculus) ή την μηλιά, θα δείτε ότι ποτέ δεν ακουμπούν τον εαυτό τους. Τα φυτά υπακούουν σε αυτή την συνθήκη. Σύμφωνα με την υπόστασή τους είναι μονοδιάστατα, παλεύοντας να φτάσουν προς τη περιφέρεια, αποκαλύπτοντας έτσι τη δράση του αιθέρα φωτός. Σταθείτε μπροστά σε ένα χωράφι με σιτηρά: θα δείτε ότι οι μίσχοι αναπτύσσονται σαν ακτίνες με κατεύθυνση προς τα έξω από τη γη, προς την περιφέρεια. Σταθείτε μπροστά σε μια φλαμουριά: θα προσέξετε ότι δεν αναπτύσσεται σαν ακτίνα σε ευθεία γραμμή αλλά με διακλαδώσεις, ωστόσο παραμένει μονοδιάστατη και κατευθύνεται έξω από τη γη προς την περιφέρεια. Η εμφάνισή της στο χώρο, το μέγεθός της, προκύπτει από την δραστηριότητα του αιθέρα φωτός μέσα της. Στη διακλάδωση της κορυφής του δέντρου, η ικανότητα του διαχωρισμού του φωτός εμφανίζεται στην οργανική σφαίρα. Τη μονοδιάσταση του αέρα 18 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

μπορούμε να τη συναντήσουμε κρυμμένη πίσω από το φαινόμενο την έντασης. Η ένταση είναι η μονοδιάστατη επίδραση που έχουν δυο οντότητες η μια πάνω στην άλλη. Στην οργανική σφαίρα το στοιχείο του αέρα εμφανίζεται ως ελαστικότητα,… δεν υπάρχει φύλλο ή μίσχος φύλλου χωρίς την ελαστικότητα. Το φως και ο αέρας είναι οι βασικές αρχές του φυτού. Είναι πρωτίστως μια μονοδιάστατη οντότητα. Στο στάδιο της παλαιάς σελήνης ο χώρος εμφανίζεται δύο διαστάσεων, λόγω του νερού και του τονικού αιθέρα (που εκπορεύτηκαν κατά το σεληνιακό στάδιο), που είναι δισδιάστατα. Το επίπεδο είναι μια δισδιάστατη μορφή. Το νερό σύμφωνα με την ουσία του, είναι όλο ένα επίπεδο. Εξωτερικά βλέπουμε την επιφάνειά του αλλά εσωτερικά είναι όλο απαρτισμένο από επίπεδα,… η ροή του δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια εσωτερική ροή επιπέδων. Επίσης, μια σταγόνα ουσιαστικά αποτελεί ένα επίπεδο χωρίς ένα συγκροτημένο κέντρο. Η διπλή διαστακτικότητα του τονικού αιθέρα μπορεί να βρεθεί στα ζεύγη των κόμβων του. Διότι οι κόμβοι αυτοί δεν είναι αυθαίρετα σημεία, αλλά συζευγμένες και συντεταγμένες θέσεις που υπακούουν στους νόμους του χώρου, οι οποίοι γίνονται εμφανείς εάν στοχαστούμε το εξής: Μία από τις ιδιότητες της επιφάνειας του νερού είναι η ικανότητά του να αντανακλά. Κάθε αντικείμενο μπροστά σε έναν καθρέφτη εμφανίζεται σαν ένα είδωλο στην ίδια απόσταση πίσω από τον καθρέφτη. Η επιφάνεια του καθρέφτη είναι αληθινή. Τώρα ας σκεφτούμε το αντίθετο και ας πούμε ότι είναι πραγματικά το αντικείμενο και το οπτικό του είδωλο ενώ η επιφάνεια του καθρέφτη είναι πλασματική,… αυτό μας δείχνει τους νόμους των δύο κόμβων, οι οποίοι ισαπέχουν από το πλασματικό κεντρικό επίπεδο όπως και διευθετούνται μεταξύ τους από αυτό. Αυτό που μόλις περιγράψαμε είναι η ουσία της συμμετρίας, του οπτικού ειδώλου του καθρέφτη. Η συμμετρία είναι το βασικό φαινόμενο του οργανικού. Η διευθέτηση σε ζεύγη, το δεξί και το αριστερό, είναι η επίδραση του τονικού αιθέρα. Το φύλλο του φυτού αποκαλύπτει με έναν εξαιρετικό τρόπο τη δυσδιάστατη λειτουργία του νερού και του τόνου. Στην επίπεδη μορφή του είναι νερό, στη συμμετρική του είναι τόνος. Ο χυμός κυλάει στις φλέβες του φυτού: στα ξεχωριστά πεδία της δικτυωτής δομής του φύλλου λαμβάνει χώρα η διαδικασία του χημικού (τονικού) αιθέρα. Τον δισδιαστατισμό μπορούμε επίσης να τον αντιληφθούμε και ως εξής: ακουμπώντας τον. Όταν το σύνολο (το όλο) συμπεριφέρεται με τέτοιο τρόπο

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 3

που ακουμπά τον εαυτό του, … για παράδειγμα όταν μια γραμμή κινείται με τέτοιο τρόπο που πλησιάζει τον εαυτό της μέσα σε έναν κύκλο ή τον διασταυρώνει. Ας προσέξουμε μια μέλισσα σε ένα λουλούδι που ξύνει τη γύρη με τα πόδια της ή μια γάτα που γλείφεται ακουμπώντας τον εαυτό της χρησιμοποιώντας το πόδι και τη γλώσσα της. Το ζώο δεν ακουμπά μόνο τον εαυτό του, αλλά και την τροφή που τρώει καθώς και την επιφάνεια που περπατάει κ.λ.π. Ωστόσο κάποιος θα πρέπει να είναι προσεκτικός στη διάκριση. Η επαφή είναι μια διαμεσολαβητική κατάσταση που μπορεί να αναπτυχθεί περαιτέρω προς κάθε πλευρά. Τα αποτελέσματα της επαφής σε μια συγχώνευση, ή αυτού που ακουμπάει μπορεί επίσης να διαχωριστεί ξανά. Το πρώτο είναι η επίδραση του νερού και το δεύτερο του τονικού αιθέρα, όπως περιγράψαμε πιο πάνω. Αρχικά σκεφτείτε την ανάπτυξη των ζώων από την οπτική γωνία του στοιχείου του νερού. Το νερό είναι ο κατασκευαστής των επιπέδων. Το γονιμοποιημένο ωάριο αναπτύσσεται μέσα στο βλαστίδιο11, μια επίπεδη κατασκευή. Αυτό κυλάει μέσα στο γαστρίδιο12. Όπως τα επίπεδα, το εξώδερμα13 και το ενδόδερμα14 πτυχώνονται σε κάθε νέα εσωτερική ανάπτυξη ή εξέλιξη κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των οργάνων. Το ζώο είναι πέρα για πέρα γεμάτο από επίπεδα. Τώρα σκεφτείτε την εξής διαδικασία: το εξώδερμα εξελίσσεται εσωτερικά και διαμορφώνει το νευρικό αύλακα,.. Οι πτυχώσεις εφάπτονται μεταξύ τους και μεγαλώνουν μαζί,… και αναπτύσσεται ο νωτιαίος 11. [Σ.τ.Μ]: Το στάδιο εκείνο αυλάκωσης του γονιμοποιημένου ωαρίου, κατά το οποίο το αναπτυσσόμενο έμβρυο αποτελείται από μια σφαιρική μάζα κυττάρων που περιβάλλει μια κεντρική κοιλότητα γεμάτη υγρό (βλαστική κοιλότητα). Σε αυτή τη μορφή, το αναπτυσσόμενο έμβρυο εμφυτεύεται στο τοίχωμα της μήτρας 12. [Σ.τ.Μ]: Επιμέρους φάση της εμβρυονικής φάσης ανάπτυξης του νέου οργανισμού, που διαδέχεται το βλαστίδιο (blastula), κατά την τελική φάση της εμβρυονικής διαίρεσης. Το γαστρίδιο εμφανίζει διαχωρισμό των κυττάρων του και σχηματισμό διάκενου μεταξύ τους, καθώς και ειδική διάταξή τους, από την οποία θα προκύψουν οι βλαστικές στιβάδες του εμβρύου. 13. [Σ.τ.Μ]: Ένα από τα δύο βλαστικά δέρματα που δημιουργούνται από τα κύτταρα της εμβρυοβλάστης κατά την όγδοη ημέρα ανάπτυξης του αναπτυσσόμενου εμβρύου. Από αυτό στη συνέχεια θα προέλθουν το νευρικό σύστημα, η επιδερμίδα με τα εξαρτήματά της (νύχια και τρίχες), το αισθητικό επιθήλιο της μύτης, των οφθαλμών και των αυτιών, καθώς και η υπόφυση και οι υποδόριοι και μαζικοί αδένες. 14. [Σ.τ.Μ]: Το εσώτερο από τρία πρωτογενή βλαστικά δέρματα, το οποίο σταδιακά μετακινείται προς το εσωτερικό κατά τη γαστριδίωση. Από το ενδόδερμα προέρχονται τα σπλάγχνα της κοιλίας, οι πνεύμονες και οι αδένες του τραχήλου και του ρινοφάρυγγα.

μυελός. Επίσης σε κάποιες άλλες περιοχές τα μέλη του σώματος εφάπτονται και μεγαλώνουν μαζί, για παράδειγμα, στην κεντρική μπροστινή γραμμή, εκεί όπου όλο το σώμα αναπτύσσεται μαζί. Εάν αυτό δεν γίνει σωστά, για παράδειγμα, θα έχουμε την λαγωχειλία. Η ταυτόχρονη ανάπτυξη ανήκει στο στοιχείο του νερού. Η δύναμη διαχωρισμού του τονικού αιθέρα επισημαίνει ότι όλα τα επίπεδα τα οποία έχουν μεταξύ τους επαφή στον οργανισμό (για παράδειγμα ο πνευμονικός και ο βρεγματικός υπεζωκώς) δεν μεγαλώνουν μαζί σαν μια ενιαία μάζα. Ο τονικός αιθέρας είναι αυτός που διατηρεί τα όργανα και τα μέρη του οργανισμού ως ξεχωριστά στοιχεία. Ο βασικός σχηματισμός του σώματος ενός ζώου, η διαμόρφωση των δυο συμμετρικών μισών του σώματος, οφείλεται στη δραστηριότητα του τονικού αιθέρα. Δεξιά και αριστερά είναι η προϋπόθεση για να μπορεί το ζώο να αγγίζει τον εαυτό του εξωτερικά. Σ’ ένα τέτοιο άγγιγμα δεν είναι ενεργή η δύναμη συγχώνευσης του νερού, αλλά η διαχωριστική δύναμη του τονικού αιθέρα. Τα πόδια του ζώου δεν αναπτύσσονται μαζί αλλά (έχοντας επαφή μεταξύ τους), ξανά σε δύο αναλογικά μέρη. Μόνο ένα προσωρινό σημείο παύσης επέρχεται. Η επαφή μπορεί να επαναληφθεί, και έτσι εμποτίζεται επίσης με αριθμητικά χαρακτηριστικά. Μέσω της επαφής και του διαχωρισμού γίνεται εφικτή η κίνηση ενός ζώου. Μια εικόνα που θα μας βοηθούσε είναι το σημάδι που αφήνει στο χιόνι η πατούσα του λαγού η οποία συνίσταται από ξεχωριστά σημεία. Η επαφή και ο διαχωρισμός επίσης αποτελούν τις βασικές συνθήκες για τη προέλευση των τόνων, όπως μας έδειξαν τα μουσικά όργανα. Ο τόνος και το νερό είναι ουσιαστικά για ένα ζώο. Στους νόμους διαμόρφωσής του το ζώο είναι ένα δισδιάστατο ον. Το στοιχείο της γης και ο ζωτικός αιθέρας επηρεάζουν όλο το χώρο, είναι τρισδιάστατα. Η πυκνότητα μιας πέτρας οφείλεται στη θετική της τρισδιάσταση. Είναι σαν οι διαστάσεις να έχουν κρυφτεί στην πυκνότητα,… είναι ίσης αξίας και ουδέτερες,… εξωτερικά μπορούν να καθοριστούν αυθαίρετα ή συμπτωματικά και διανοητικά μπορούν να προσεγγιστούν από οποιοδήποτε τυχαίο σημείο της πέτρας στους άξονες χ,ψ και z. Τα σημεία της πέτρας είναι ίσης αξίας μεταξύ τους, το κάθε ένα από αυτά μπορεί να σπάσει χωρίς να διαταράξει τα άλλα,.. κάθε σημείο μπορεί να αποτελέσει και το κέντρο. Αν σπάσω την πέτρα σε κομμάτια, σε κάθε κομμάτι ένα νέο σημείο αποτελεί το κέντρο, χωρίς αυτό να επηρεάζει καθόλου το σημείο. Στους ζωντανούς οργανισμούς το κεντρικό σημείο γίνεται πραγματικό όπως για παράδειγμα ο

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

πυρήνας του κυττάρου. Ο πυρήνας του κυττάρου (που αντιπροσωπεύει το στοιχείο της γης) είναι ένα πραγματικό κέντρο. Αυτή είναι και η διαφορά μεταξύ του κυττάρου και μιας σταγόνας η οποία δεν έχει πραγματικό κέντρο. Όταν ο πυρήνας διαιρείται, δεν συνεχίζει ως τμήμα, αλλά διαμορφώνεται σε μια νέα ολότητα μέσω της δύναμης του ζωτικού αιθέρα. Αυτή η επίδραση εκπηγάζει από την περιφέρεια, από την επιδερμίδα του κυττάρου. Στο εσωτερικό του κυττάρου και στο εσωτερικό του ζώντος όντος οι διαστάσεις δεν είναι ίσης αξίας. Ο ζωτικός αιθέρας τις διαφοροποιεί και προσανατολίζει το κύτταρο και το έμβιο ον σε αυτά που τον περιβάλλουν. Προκύπτουν οι διαστάσεις του χώρου πάνω/κάτω, δεξιά/αριστερά, πίσω/εμπρός. Μόνο στον άνθρωπο αυτό βρίσκει την πλήρη του έκφραση. Ο άνθρωπος είναι ένα αληθινό τρισδιάστατο ον. Έχει τρία κέντρα: στο κεφάλι, το θώρακα και την οσφυϊκή χώρα. Αυτά τα τρία κέντρα υπάρχουν στην πραγματική τους ανθρώπινη ευταξία μόνο όταν ο άνθρωπος σταθεί όρθιος. Προηγουμένως επισημάναμε ότι η θέση είναι χαρακτηριστικό του στοιχείου γη και η στάση η ενεργή χωρική σχέση για τον ζωτικό αιθέρα. Αυτό γίνεται πραγματικότητα στην ορθή στάση του ανθρώπινου σώματος. Αυτό εκφράζεται στο γεγονός του ότι ο άνθρωπος καθορίζει το σύνολο του χώρου από αυτή τη θέση. Το τι βρίσκεται πάνω ή κάτω, κοντά ή μακριά, μπρος ή πίσω, προκύπτει από την ορθή στάση του ανθρώπου. Όταν λέω «υπάρχει ένα δέντρο μπροστά από το σπίτι», σε αυτή την διατύπωση βρίσκεται κρυμμένη η εμπειρία της ορθής στάσης του ανθρώπινου σώματος. Οτιδήποτε είναι ανθρωπομορφικό έχει αναφέρεται στον άνθρωπο. Η σχετικότητα προκύπτει μόνο εάν εξαιρέσουμε το ανθρώπινο όν (και τα άλλα έμβια όντα). Στον άνθρωπο (περισσότερο από οτιδήποτε άλλο στη φύση) ο ζωτικός αιθέρας γίνεται περισσότερο ορατός, στην επιδερμίδα. Μόνο ο άνθρωπος έχει μια επιδερμίδα με την κυριολεκτική έννοια της λέξης. Τα άλλα όντα έχουν γούνα, πούπουλα, φολίδες κ.λ.π. Το ανθρώπινο δέρμα εξωτερικά εσωκλείει με έναν ευλύγιστο και εύκαμπτο τρόπο την μορφή του ανθρώπου ενώ ταυτόχρονα εκφράζει το όλο εσωτερικό ον. Το στοιχείο της γης και ο ζωτικός αιθέρας συμπεριφέρονται περίεργα στον άνθρωπο. Ο άνθρωπος είναι ένα αληθινά τρισδιάστατο ον. Συνεπώς δεν αποτελεί μόνο μία εξατομικευμένη ύπαρξη αλλά το σώμα του αποτελεί τη βάση της εξατομίκευσης. Μια περαιτέρω οπτική γωνία για την κατανόηση των στοιχείων και των αιθέρων προκύπτει από το ζήτημα της ύλης. Στις εισαγωγές

των γραπτών του Γκαίτε σχετικά με τις φυσικές επιστήμες, ο R. Steiner έδειξε ότι «η ύλη είναι αυτή που γεμίζει το χώρο»15 και ούτως ειπείν αποτελεί ένα φαινόμενο του εξωτερικού κόσμου, του κόσμου των παρουσιών. Η ύλη και ο χώρος προσδιορίζουν αμοιβαία το ένα το άλλο. Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της γης, στο στάδιο του παλαιού ήλιου εμφανίστηκε πρώτα ο χώρος. Από τότε και μετά μπορούσε κάποιος να μιλήσει για την ύλη. Οι πρώτες υλικές ουσίες εμφανίστηκαν όταν εμφανίστηκε το φως και ο αέρας. Η πνευματική επιστήμη επισημαίνει ότι όλες οι ουσίες είναι συμπυκνωμένο φως. Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι το φως και ο αέρας συμπεριφέρονται μεταξύ τους με έναν πολικό τρόπο αρνητικού και θετικού. Από αυτή τη σχέση προκύπτει ότι θα πρέπει να υπάρχει αντίστοιχα θετική και αρνητική ύλη. Ο R. Steiner το επισήμαινε αυτό πάρα πολλές φορές. Είναι πολύ σημαντικό αρχικά να αποκτήσουμε μια ιδέα για το τι είναι η αρνητική ύλη. Σημαντικό ρόλο σε αυτό θα παίξει η κατανόηση του ότι οι αιθέρες σχετίζονται με τα στοιχεία όπως το ενεργητικό στο παθητικό. (Συγκρίνετε την παραπάνω περιγραφή του στοιχείου της γης με εκείνη του ζωτικού αιθέρα. Η αρνητική ύλη αποτελεί επίσης ύλη σε ενεργητική μορφή. Ακολουθώντας αυτό το δρόμο σκέψης φτάνουμε στο σημείο να αντιληφθούμε την διαδικασία και την ύλη, τα οποία είχε συζητήσει αρκετές φορές ο R. Steiner. Συνεπώς πρέπει να διακρίνουμε, για παράδειγμα, το πυρίτιο από τη διαδικασία πυριτίου, το χρυσό από τη διαδικασία του χρυσού. Συγκεντρώνοντας όλα τα χαρακτηριστικά των στοιχείων και των αιθέρων και εξετάζοντάς τα από την οπτική γωνία της θετικής και της αρνητικής ύλης, προκύπτουν ενοράσεις πάνω στο ζήτημα της ύλης και της διαδικασίας. Το πρόβλημα αυτό απαιτεί από μόνο του μια λεπτομερή παρουσίαση. Στις σκέψεις και τους συνειρμούς που ήδη αναπτύξαμε και παρουσιάσαμε, δεν συμπεριλάβαμε το ζεύγος του στοιχείου της φωτιάς με εκείνο του θερμικού αιθέρα, τα οποία υφίστανται από την αρχή της εξέλιξης. Σαφώς δεν μπορούσαμε μέχρι στιγμής να το αναφέρουμε διότι είναι σημαντικά διαφορετικό από τα άλλα τρία ζεύγη που ήδη παρουσιάσαμε. Καθώς η θερμότητα δεν εντοπίζεται μέσα στο χώρο, και είναι χωρίς διάσταση. Το στάδιο του παλαιού Κρόνου αποτελούνταν μόνο από θερμότητα/ φωτιά. Η εμφάνιση της θερμότητας κατά τον R. Steiner αποτελεί μια «εντατική κίνηση». Το αντίθετο είναι η «εκτεταμένη κίνηση», η οποία προϋποθέτει 15. Steiner. Goethes Narurwissenschaftliche Schriften. pp. 275. 326. © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 21

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 3

το χώρο, ο οποίος δεν υπήρχε μέχρι το στάδιο του παλαιού ήλιου. Στον παλαιό Κρόνο, η θερμότητα και η φωτιά δεν ήταν ξεχωριστά, αποτελούσαν ένα κινητό σύνολο,… ο διαχωρισμός απαιτεί κι αυτός χώρο (στο διάγραμμα παρουσιάστηκαν μαζί και από την πραγματική τους ένωση προέκυψε ότι δεν είναι οκτώ αλλά επτά σφαίρες ύπαρξης σε αυτή τη γη,… τρία στοιχεία, τρείς αιθέρες και μεταξύ αυτών η θερμότητα). Με ποια μορφή τότε υπάρχει αυτή η θερμότητα/ φωτιά; Όπως ο χρόνος προήλθε από το στάδιο του παλαιού Κρόνου, όπως ο χώρος προέκυψε κατά το στάδιο του παλαιού ήλιου, έτσι και η θερμότητα έκανε τον χρόνο να εμφανιστεί. Μολαταύτα κάποιος θα μπορούσε να προσπαθήσει να διαφοροποιήσει τη θερμότητα/φωτιά. Χαρακτηριστικό του στοιχείου της φωτιάς είναι η εξαφάνισή του από τον κόσμο που αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις. Ενώ όλα τα άλλα στοιχεία διαρκούν, η θερμότητα εξασθενεί. Ο θερμικός αιθέρας οδηγεί στο κόσμο των εμφανίσεων. Κάνει τα πράγματα να έρχονται σε ύπαρξη, προάγει την ανάπτυξη τους, και τα ωριμάζει. Γι αυτό το λόγο ένα φυτό αρχίζει να ανθίζει σε ένα συγκεκριμένο χρονικό σημείο, γι’ αυτό ένα παιδί αλλάζει τα δόντια του περίπου στα εφτά του χρόνια και μπαίνει στην εφηβεία γύρω στα δεκατέσσερά του χρόνια (όλα αυτά οφείλονται στην δραστηριότητα του θερμικού αιθέρα). Ο θερμικός αιθέρας είναι η γέννηση του χρόνου ενώ η φωτιά ο τρόπος που εξασθενεί. Θα λέγαμε ότι είναι όπως το μέλλον με το παρελθόν, αλληλοδιαπερνώντας το ένα το άλλο στο παρόν. Η θερμότητα δημιουργεί χρόνο. Στη θερμότητα του Κρόνου δεν υπάρχει ύλη διότι η ύλη απαιτεί χώρο και ακόμη υπάρχουν ήδη πυρίτιο και χρυσό στον παλαιό Κρόνο. Η υλική υπόσταση στη μορφή της θερμότητας θα πρέπει να ονομαστεί ουσία σε αντίθεση με την ύλη. Για μια πιο πλήρη κατανόηση των στοιχείων και των αιθέρων είναι απαραίτητη ακόμη μια περαιτέρω θεώρηση, εξετάζοντας καλύτερα την προέλευσή τους, την πηγή τους. Στην περιγραφή του φωτός και του αέρα, έγινε ήδη μια αναφορά σε μία από τις χαρακτηριστικές τους τάσεις. Ο αέρας προσπαθεί να φτάσει στο κέντρο ενώ το φως προς την περιφέρεια. Ο R. Steiner εξήγησε τον τρόπο που όλα τα στοιχεία αναπτύσσουν την τάση αυτή προς το κέντρο και όλοι οι αιθέρες αναπτύσσουν την τάση προς την περιφέρεια. Τα πρώτα είναι ενεργά λες και έχουν κάποιο κέντρο και τα τελευταία λες και έχουν κάποια περιφέρεια. Στον πραγματικό κόσμο το κέντρο της γης αποτελεί το κέντρο των στοιχείων. Ο περιβάλλον κόσμος, η ουράνια σφαίρα, είναι η περιφερειακή 22 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

πηγή των αιθέρων. Ο R. Steiner ονόμασε την πρώτη ως κεντρικές δυνάμεις και την τελευταία ως συμπαντικές δυνάμεις (κοσμικές). Οι κεντρικές δυνάμεις μπορούν να προσεγγιστούν με μαθηματικό τρόπο,… μπορούμε να τις ακολουθήσουμε μέχρι του σημείου της προέλευσής τους. Οι συμπαντικές δυνάμεις δεν είναι δυνατόν να προσεγγιστούν με τα μαθηματικά καθώς είναι αδύνατο να ξεκινήσουμε υπολογισμούς για το άπειρο. Οι κεντρικές δυνάμεις είναι αρκετά γνωστές στη σύγχρονη επιστήμη και χρησιμοποιούνται στην τεχνολογία,… οι συμπαντικές δυνάμεις είναι άγνωστες στη σύγχρονη επιστήμη και αυτό αποτελεί το βασικό παράγοντα που η επιστήμη δεν μπορεί να κατανοήσει τη ζωή. Μια από τις μεγαλύτερες επιτεύξεις του R. Steiner ήταν η ανακάλυψη και η περιγραφή των συμπαντικών δυνάμεων, πράγμα το οποίο θα παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στο μέλλον. Τα στοιχεία αντιπροσωπεύουν το φυσικό πεδίο ενώ οι αιθέρες το αιθερικό πεδίο, το φυσικό πεδίο είναι άψυχο, το αιθερικό είναι αυτό που στην πραγματικότητα είναι ζωντανό. Στον έμβιο οργανισμό όλα τα στοιχεία και οι αιθέρες συνεργάζονται. Το κάθε ένα χωριστά, τα στοιχεία και οι αιθέρες είναι ενεργά στο ανόργανο, στο φυσικό πεδίο. Σε ένα ζωντανό ον τα στοιχεία διαμορφώνουν το φυσικό σώμα και οι αιθέρες το αιθερικό σώμα. Στο σύμπαν διαμορφώνουν το σώμα της γης και το σώμα του σύμπαντος,… και τα δύο είναι ζωντανοί οργανισμοί. Η ζωή στη γη υπάρχει μέσω της αμοιβαίας αλληλοδιείσδυσης του αιθερικού και του φυσικού σώματος. Η ζωή σταματά όταν το ένα αποχωριστεί το άλλο. Τότε το φυσικό σώμα αποσυντίθεται και γίνεται μέρος της γης. Με τον ίδιο τρόπο το αιθερικό σώμα διαλύεται και απορροφάται από την περιφέρεια του σύμπαντος. Η συμπαντική φύση των αιθέρων έχει μια σημαντική επίπτωση. Όταν οι αιθέρες δράττουν τις γήινες ουσίες, ανυψώνουν τις γήινες ουσίες από τη σφαίρα επιρροής των κεντρικών δυνάμεων μέσα στη σφαίρα του περιβάλλοντα κόσμου. Ωστόσο για τις γήινες ουσίες αυτή είναι μια διαδικασία διάλυσης. Ο R. Steiner αυτό το χαρακτηρίζει ως εξής: «Αυτές οι δυνάμεις ασκούν την επιρροή τους από παντού (από όλες τις πλευρές), κάτι που θα γινόταν στον ίδιο βαθμό αν στόχευαν στο κέντρο της γης. Εάν οι επιρροές των ουράνιων σωμάτων (πέρα από τη γη) δεν εισέρχονταν σε αυτό το δυναμικό πεδίο και δεν τροποποιούσαν τη διάλυση αυτή, τότε θα προκαλούνταν ρήξη με την γήινη ύλη και θα διαλυόταν φτάνοντας σε ένα άμορφο στάδιο»16. Εκ 16. Rudolf Steiner and Ita Wegman. Rudolf Steiner Gesamtausgabe. vol. 27: Grundlegendes juer eine Erweiterung

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

πρώτης φαίνεται ότι αυτή η περιγραφή δεν μπορεί να επαληθευτεί. Ωστόσο ο R. Steiner επισήμανε πού θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε αυτές τις σχέσεις. «Αυτό που περιγράφεται εδώ θα μπορούσαμε να το παρατηρήσουμε στο φυτό. Στα φυτά οι γήινες ουσίες εξωθούνται έξω από τη σφαίρα των γήινων επιρροών. Τα φυτά παλεύουν να γίνουν άμορφα. Αυτή η μετάβαση προς το άμορφο μετατρέπεται από την επιρροή του ήλιου και άλλες παρόμοιες επιρροές από το σύμπαν»17. Για παράδειγμα ας παρατηρήσουμε τα φύτρα της πατάτας που φυτρώνουν σε μια αποθήκη. Από τα «μάτια» της πατάτας τα φύτρα μεγαλώνουν και γίνονται όλο και μακρύτερα,.. ξεμακραίνουν από τη ύλη της πατάτας μέχρι να φτάσουν στο φως. Όταν η δύναμη του ήλιου είναι αρκετά δυνατή, τότε η υπερχείλισή της προκαλεί τη δημιουργία των κοτσανιών και αφήνει να εμφανιστούν τα φύλλα έτσι ώστε να μπορεί να αναπτυχθεί σωστά μια πατάτα. Βασικά κάθε φύτρο ενός σπόρου αρχικά είναι εντελώς ξεχωριστό και χωρίς μορφή. Ας παρατηρήσουμε τα φύτρα ενός φασολιού, που διαχωρίζουν την επιδερμίδα, κινούμενα προς το άμορφο και στη συνέχεια παίρνουν μορφή από τις διαμορφωτικές δυνάμεις. Όπως οι συμπαντικές δυνάμεις, οι αιθέρες διαλύουν την μορφή,… δεν τη δομούν. Δεν είναι διαμορφωτικές δυνάμεις. Στο πέρασμα που παραθέσαμε πιο πάνω, ο R. Steiner υπέδειξε τι μπορούμε να ονομάσουμε αιθερικές διαμορφωτικές δυνάμεις και από πού προέρχονται. Είναι και αυτές der Heilkunst nach geisteswissenschaftlichen Erkenntnissen. 5th ed. (Dornach. Switzerland: RudolfSteiner-Nachlassverwaltung. 1972). p. 27. Αγγλ.: Rudolf Steiner and Ita Wegman. Fundamentals of Therapy. 3d ed. (London: Rudolf Steiner Press. 1967). 17. Ibid. pp. 27-28.

δυνάμεις που προέρχονται από την περιφέρεια, αλλά όχι από όλη την περιφέρεια, δεν είναι συμπαντικές δυνάμεις. Προέρχονται από συγκεκριμένες περιοχές της περιφέρειας,… από τον ήλιο από τα αστέρια. Είναι δυνάμεις που έχουν μια συγκεκριμένη θέση μέσα στην περιφέρεια, των οποίων οι τρόποι και οι επιδράσεις θα περιγραφούν σε επόμενη διατριβή. Η παρούσα περιγραφή αποτελεί μόνο μια αδρή περιγραφή των τεσσάρων αιθέρων, που χωράει πολλές επεκτάσεις προς πολλές κατευθύνσεις. Ωστόσο ξεκινώντας να αποκτάμε μια σωστή αντίληψη των αιθέρων, δεν εμπλουτίζουμε μόνο τις γνώσεις μας αλλά επίσης κατέχουμε ένα κλειδί με το οποίο μπορούμε να ανοίξουμε έναν κόσμο ενοράσεων, για να αντιληφθούμε νέες σχέσεις μεταξύ της φύσης και του ανθρώπου. Για παράδειγμα ας περάσουμε στη φύση να παρατηρήσουμε αυτές τις αντιλήψεις,… σε με μια φλαμουριά. Το μέγεθος του δέντρου και η χωρικότητά του είναι αποτελέσματα από τον επηρεασμό και την εκδήλωση του αιθέρα φωτός. Η περίτεχνη διακλάδωση και η διευθέτηση της κορυφής φανερώνει τον τονικό αιθέρα. Ο ζωτικός αιθέρας είναι η αιτία που όλα αυτά τα φύλλα, τα κλαδιά και οι ρίζες σχηματοποιούν ένα σύνολο, μια ενιαία ολότητα. Το γεγονός ότι το δέντρο είναι 70 ετών και ανθίζει αυτή τη στιγμή φανερώνει τη δημιουργική δραστηριότητα του θερμικού αιθέρα. Επιπλέον μπορούμε με τον ίδιο τρόπο να παρατηρήσουμε ένα ζώο ή έναν άνθρωπο. Στην πραγματικότητα μπορούμε να παρατηρήσουμε τη φύση στο σύνολό της και να την κατανοήσουμε με έναν νέο τρόπο, όταν οι αιθέρες αποκαλύπτουν αυτό που δημιουργεί το χρόνο και το χώρο, εναρμονίζει και ενοποιεί στο κόσμο των αισθήσεων. 

R. Steiner - Απόσπασμα από το GA313 - 2η διάλεξη (12 Απριλίου 1921 - Dornach)

άν μελετήσουμε τον αιθέρα γενικότερα (του οποίου μέρος αποτελεί το αιθερικό σώμα του ανθρώπου, όντας ένα διαφοροποιημένο τμήμα του) θα διαπιστώσουμε ότι δεν είναι αδιαφοροποίητος αλλά ότι προκύπτει από τέσσερα είδη αιθέρων: τον θερμικό αιθέρα, τον αιθέρα φωτός, τον χημικό αιθέρα και τον ζωτικό αιθέρα. Ο αιθέρας φωτός είναι ένας όρος που διαμορφώθηκε, φυσικά, από την οπτική γωνία κάποιου που βλέπει. Για εκείνους που βλέπουν, η πτυχή αυτού του αιθέρα που συνδέεται με το φως, είναι η διαπρεπής του επίδραση, αλλά υπάρχουν και άλλες επιδράσεις που αγνοούμε λόγω όσων μπορεί να δει η πλειοψηφία των ανθρώπων. Εάν η πλειοψηφία της ανθρωπότητας ήταν τυφλή, αυτός ο αιθέρας θα αποκτούσε φυσικά ένα διαφορετικό όνομα λόγω του ότι άλλες πτυχές αυτού του

αιθέρα θα εκδηλώνονταν πιο έντονα στους τυφλούς. Ο χημικός αιθέρας λειτουργεί κυρίως στο χημικό μέρος του φάσματος (του αιθέρα) και όταν αναφερόμαστε στον χημικό αιθέρα, δεν πρέπει να σκεφτόμαστε τις δυνάμεις που λειτουργούν στη χημική σύνθεση αλλά τις δυνάμεις που είναι το πολικό τους αντίθετο εσωτερικά. Οι αιθερικές δυνάμεις είναι πάντα διαμετρικά αντίθετες στις δυνάμεις που λειτουργούν στις φυσικές (υλικές) ουσίες. Έτσι όταν λαμβάνει χώρα μια χημική σύνθεση, οι αιθερικές δυνάμεις λειτουργούν αναλυτικά. Οι αναλυτικές δυνάμεις υπάρχουν παντού μέσα στις συνθετικές δυνάμεις. Και όταν διεξάγουμε μια χημική ανάλυση, ένας πνευματικός επιστήμονας θα πρέπει να λάβει υπόψη του την ύλη με αυτό τον τρόπο.

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 3

[ ΒΟΤΑΝΟΛΟΓΙΑ ] Η «Ιδέα» της διαδικασίας της ασθένειας & η «Ιδέα» του φαρμακευτικού φυτού (απόσπασμα από το βιβλίο του Wilhelm Pelikan με τίτλο: Healing Plants / τόμος Α) Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την αληθινή φύση της ανθρώπινης ασθένειας και τη φύση του φαρμακευτικού βοτάνου. Είναι δυνατόν να σκεφτούμε τη φύση του φαρμακευτικού φυτού και όχι απλώς να το καθορίσουμε εμπειρικά; Μια από τις σημαντικές ανακαλύψεις του Γκαίτε είναι ότι η ασθένεια και η παθολογία δεν θα έπρεπε να αποδίδονται σε εξωτερικά αίτια αλλά να κατανοούνται ως κάτι που προκύπτει από μέσα, από μια αρχή που είναι απόλυτα υγιής και φυσιολογική.

ι δυναμικές και οι αιτίες, οι δυνατότητες για οτιδήποτε μη φυσιολογικό και για όλες τις ασθένειες, θα πρέπει να αναζητούνται στο φυσιολογικό. Ένας υγιής οργανισμός βρίσκεται σε ισορροπία τόσο με τον εαυτό του όσο και με όλες τις διαφορετικές δυναμικές και τις ώσεις που τον δημιουργούν και τον διαφοροποιούν, συνδυάζοντας όλα τα μέρη σε ένα αρμονικό σύνολο. Επομένως βρίσκεται σε ισορροπία με τον κόσμο που τον περιβάλει. Αν ακολουθήσουμε την άποψη αυτή, ένας οργανισμός που ασθενεί έχει τις ίδιες δυναμικές και ώσεις με τον υγιή οργανισμό που όμως δεν βρίσκονται σε ισορροπία. Έχει προκύψει μια κατάσταση κρίσης, για παράδειγμα μια κρίση ανάπτυξης. Μια παλαιά ισορροπία παραχωρείται για την αναζήτηση μιας νέας υψηλότερης. Όποια κι αν είναι η φύση της κρίσης, με την ανατροπή της ισορροπίας κάποια μέρη του συνόλου τίθενται σε πλεονεκτική θέση ενώ κάποια άλλα σε μειονεκτική. Μερικά εμποδίζονται ενώ άλλα ευδοκιμούν σε υπερβολικό βαθμό. Η Αρμονία (η επιτομή της ολότητας), έχει ανατραπεί σε βάθος και το όλο έχει «πληγωθεί»,… είναι άρρωστο. Δεν βρίσκεται (με τον έναν ή τον άλλο τρόπο), μόνο σε πόλεμο με τον εαυτό του (ανάλογα με τη φύση της διαταραχής), αλλά επίσης έχει χάσει την υγιή σχέση που διατηρούσε με τις δυνάμεις του έξω κόσμου. Αυτές οι δυνάμεις είτε παρουσιάζονται πολύ δυνατά είτε δεν μπορούν να ελεγχθούν κατάλληλα. Έτσι η ζημιά από έξω προστίθεται στην εσωτερική διαταραχή. Η εσωτερική ισορροπία δημιουργεί την προδιάθεση για την ασθένεια και ο εξωτερικός κόσμος παρέχει δευτερεύοντες παράγοντες όπως τις μολύνσεις από βακτηρίδια κ.λ.π. Ο Γκαίτε δεν το ανέπτυξε αυτό περαιτέρω για την ανθρώπινη παθολογία αλλά το ανέπτυξε για την παθολογία των φυτών. Η μελέτη για τις παραμορφώσεις των φυτών του έδειξε ότι λειτουργούσαν οι ίδιες γενετικές δυνάμεις όπως και στο φυσιολογικά ανεπτυγμένο φυτό, αλλά βρίσκονταν σε λάθος

μέρος και σε λάθος χρόνο. Πράγματι, για αυτόν οι παραμορφώσεις δεν αποτελούσαν αντικείμενα τρόμου αλλά έναν χώρο που κάποιος θα μπορούσε να αντιληφθεί τη λειτουργία δυνάμεων που δεν θα μπορούσαν να γίνουν αντιληπτές κάτω από κανονικές συνθήκες όταν θα ελέγχονταν από άλλες δυνάμεις. Γίνονται ορατές όταν υπερβαίνουν το στόχο, περνώντας μέσα από τα όρια που καθορίστηκαν γι’ αυτές. Τότε η παθολογία δεν αποτελεί απλά ένα ανεξήγητο γεγονός που θα πρέπει να καταγραφεί, ούτε μια οδυνηρή ατέλεια στη δημιουργία, αλλά μια σφαίρα όπου η φύση της υγείας γίνεται εμφανής με σαφήνεια – κάτι να θαυμάσουμε όπως το βλέπουμε. Η ασθένεια – όπως το έθεσε ο Novalis με έναν θαυμάσιο αφορισμό – είναι ένα μουσικό πρόβλημα, μια παραφωνία που δεν θα πρέπει να επιστρέψει στην αρμονία που υπήρχε πριν αλλά θα πρέπει να επιλυθεί μέσα στην αρμονία που ακολουθεί. Μια ασθένεια που θα περάσει θα οδηγήσει σε μια καλύτερη υγεία. Η ιδέα της ασθένειας και της αιτιολόγησης της, η αναγκαιότητα της, σε έναν κόσμο εξελισσόμενων μορφών ζωής γίνεται προφανής και από αυτό μπορούμε να εργαστούμε για την έννοια της θεραπείας. Ωστόσο αυτή η «ιδέα της ασθένειας» μπορεί να οδηγήσει μόνο σε μια ορισμένη έννοια της φύσης της εξατομικευμένης νόσου εάν συνδεθεί με την έννοια του ανθρώπινου οργανισμού ως τριπλή οντότητα, όπου δυο σφαίρες λειτουργίας είναι εντελώς αντίθετες μεταξύ τους και όμως τόσο απαραίτητες η μια στην άλλη. Το σύστημα των νεύρων και των αισθήσεων που δημιουργήθηκε σε απόκριση των αισθητήριων οργάνων και συνεπώς οι εντυπώσεις που αποκτήθηκαν από τον εξωτερικό κόσμο, (το οποίο μεταφέρει στην ευαίσθητη ψυχή), πρέπει να συγκρατήσει την οργανική του ζωή για να κάνει χώρο για την ανώτερη ζωή του συνειδητού νου. Ο εξωτερικός κόσμος που έχει αντανακλαστεί στα αισθητήρια όργανα γίνεται το

ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ www.anthroposophicmedicine.gr email: anthroposophicalm@gmail.com