Rudolf Steiner
ΚΟΣΜΩΝ ΘΑΥΜΑΤΑ ΨΥΧΩΝ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙΣ
Μετάφραση: Γαβριήλ Πανάγος
ETRA PUBLISHING
Τίτλος: Κόσμων Θαύματα Ψυχών δοκιμασίες-Πνεύματος αποκαλύψεις Τίτλος πρωτοτύπου: Weltenwunder, Seelenprüfungen und Geistesoffenbarungen Αριθμός καταλόγου βιβλιογραφίας (GA) 129 Ομιλητής: Rudolf Steiner Μετάφραση : Γαβριήλ Πανάγος Επιμέλεια έκδοσης: Γεράσιμος Κατραμάδος Εξώφυλλο: Anne François Louis Janmot ISBN: 978-960-6830-49-5 Εκδόσεις ETRA® Ευεργετών 7, Π. Φάληρο, 17563 τηλ/fax: 210 9811753 www.etra.gr, e-mail: etrapublishing@gmail.com
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρώτη διάλεξη: Η πρωταρχή της δραματικής τέχνης στη ζωή του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Τα ελευσίνια μυστήρια σελίδα 9 Δεύτερη διάλεξη: Η ζωντανή παρουσία του πνευματικού κόσμου στην ελληνική μυθολογία. Η γέννηση των μυστηρίων. Η τριπλή Εκάτη σελίδα 21 Τρίτη διάλεξη: Φύση και πνεύμα. Ζευς, Ποσειδών, Πλούτων ως μακροκοσμική αντιστοιχία των ανθρωπίνων περικαλυμμάτων. Ένα σύμβολο της απόκρυφης γραφής. Υπόδειξη για την πυθαγόρεια σχολή σελίδα 47 Τέταρτη διάλεξη: Διόνυσος ως εκπρόσωπος των Εγώ-δυνάμεων. Πώς εννοείται η επέμβαση της ώθησης-Χριστός στην εξέλιξη της ανθρωπότητας. Μια πνευματοποιημένη σύλληψη της φύσης. Η δραστικότητα των πλανητικών θεών. σελίδα 73 Πέμπτη διάλεξη: Η ουσία του κόσμου των ελληνικών θεών και σύμπλευση του αρχαίου εβραϊκού και του ελληνικού ρεύματος στο ρεύμα Χριστός. Ατλαντικοί άνθρωποι. Διόνυσος Ζαγραίος και ο νεότερος Διόνυσος. σελίδα 101 Έκτη διάλεξη: Η Εγώ-οντότητα και η ανθρώπινη μορφή. Η περιοδεία του Διονύσου. Η μυθολογία των Ελλήνων: Σύμβολα μιας πνευματικής γεωλογίας. σελίδα 129 Έβδομη διάλεξη: Τα διονυσιακά μυστήρια. Για την σοφία της ομιλίας. σελίδα 149
Όγδοη διάλεξη: Το αληθινό νόημα των ψυχικών δοκιμασιών. Προοδεύουσες γενεές θεών και οντότητες που έμειναν πίσω. Ένας πανάρχαιος χαρακτηρισμός του μυστηρίου του Γολγοθά. Ιεχωβάς-Χριστός. σελίδα 175 Ένατη διάλεξη: Το γίγνεσθαι της παρούσης ανθρώπινης μορφής. Ρεύματα: Αετός, Ταύρος, Λέων. Το αίνιγμα του ανθρωπίνου γίγνεσθαι: Σφιγξ και Περιστερά. Το συμβάν της βάπτισης από τον Ιωάννη στον Ιορδάνη. Η συντέλεση της ψυχικής ζωής και της Εγώ-συνείδησης. σελίδα 203 Δέκατη διάλεξη: Οι δύο πόλοι όλων των δοκιμασιών των ψυχών. Η μακροκοσμική ώθηση-Χριστός σύμφωνα με τον απόστολο Παύλο. Ο καθορισμός της ανθρώπινης ψυχής. σελίδα 231
Το βιβλίο αυτό αποτελεί έναν κύκλο διαλέξεων που πραγματοποιήθηκε στο Μόναχο από τις 18 ως τις 27 Αυγούστου του 1911
Σημείωμα του εκδότη ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ Έλληνες απολάμβαναν στη καθημερινότητα τους μια στενή σχέση με όντα του πνευματικού κόσμου τόσο με εκείνα του στοιχειακού κόσμου όσο και με εκείνα που προέρχονταν από τις ανώτερες πνευματικές ιεραρχίες. Μια ένδειξη της αίσθησης αυτής της επαφής σε πιο προσωπικό επίπεδο, αντανακλάται στους τρόπους με τους οποίους τα ανθρώπινα πάθη και οι αδυναμίες προσδίδονται στους θεούς τους. Ο σύγχρονος άνθρωπος που εξαρτάται από τη διανοητική και ορθολογική γνώση, έχει χάσει τη σύνδεση αυτή. Στη σειρά διαλέξεων Κόσμων Θαύματα ο Steiner μας δείχνει πως η ίδια ζώσα πραγματικότητα του πνευματικού κόσμου μπορεί να αφυπνιστεί εκ νέου και να γεφυρωθεί με τη σύγχρονη κοσμοθέωρηση μέσω της καλλιέργειας της Πνευματικής Επιστήμης. Με μια τέτοια προσέγγιση, ο σύγχρονος άνθρωπος (όπως και οι πρόγονοι του), μπορεί να δει ξανά εκείνα τα όντα που βρίσκονται πίσω από τα πρόσωπα της Ελληνικής μυθολογίας. Ο Steiner σε αυτό το βιβλίο απεικονίζει εύστοχα τόσο την πραγματικότητα της πνευματικής ζωής των Ελλήνων όσο και τις πράξεις των θεών τους, όπως τα Ελευσίνια και τα Διονυσιακά μυστήρια. Μας δείχνει πως η ίδια ζώσα πραγματικότητα του τότε πνευματικού κόσμου μπορεί σήμερα να αναζωπυρωθεί αποκτώντας μια σύγχρονη μορφή μέσω της Πνευματικής Επιστήμης που οφείλεται στην ενσάρκωση του Χριστού κατά τη περίοδο του Ελληνικού πολιτισμού. Αυτή η σειρά διαλέξεων του Rudolf Steiner δόθηκε σε ένα ακροατήριο καλά εξοικειωμένο με την ορολογία και την γενικότερη προσέγγιση της ανθρωποσοφικής διδασκαλίας. Στην αυτοβιογραφία του με τίτλο Η ιστορία της ζωής μου (GA28), ο ίδιος τονίζει τη διαφορά μεταξύ των γραπτών του έργων με εκείνων της προφορικής επικοινωνίας που είχαν τη μορφή διαλέξεων οι οποίες 6
δεν προορίζονταν για να εκτυπωθούν και να γίνουν βιβλία. Για μια πιο εύστοχη εκτίμηση των διαλέξεων αυτών, είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη ότι κάποιες προϋποθέσεις πάρθηκαν ως δεδομένες. «Αυτές οι προϋποθέσεις...», γράφει ο Steiner, «...περιλαμβάνουν τουλάχιστον, την Ανθρωποσοφική Γνώση για τον Άνθρωπο και τον Κόσμο στην Πνευματική τους ουσία». Τέλος θα πρέπει να θυμόμαστε ότι αυτό που ονομάζουμε «Ανθρωποσοφική Ιστορία», δόθηκε ως αποτέλεσμα έρευνας στον πνευματικό κόσμο. Εκδόσεις Etra
7
ΠΡΩΤΗ ΔΙΑΛΕΞΗ
Μόναχο, 18 Αυγούστου 1911 Ο ΠΡΩΤΟΣ λόγος της φετινής μας διοργάνωσης1 στο Μόναχο ανατέθηκε στον αγγελιοφόρο των θεών Ερμή και λαμβάνοντας υπ’ όψη όσα θέλουμε να δούμε στην πνευματική μας επιστήμη, όσα θέλουμε να αισθανθούμε σε αυτήν, μπορούμε να συλλάβουμε αυτήν την ανάθεση στον Ερμή ίσως μ’ έναν συμβολικό χαρακτήρα. Για εμάς η πνευματική επιστήμη δεν είναι μόνο κάτι που μας προσφέρει γνώση παρόμοια με την άλλη γνώση του κόσμου αλλά είναι και ένας πραγματικός μεσολαβητής προς εκείνους τους κόσμους, από τους οποίους, σύμφωνα με τις απόψεις στην αρχαία Ελλάδα, ο Ερμής είχε φέρει στους ανθρώπους, κάτι το οποίο μπορούσε να τους αναφλέξει τις δυνάμεις που οδηγούν στα πεδία του υπεραισθητού. Θα ήθελα να προσθέσω σε αυτά τα εισαγωγικά λόγια κάτι ως απόηχο των παρουσιάσεων των τελευταίων ημερών που θα συνδυάζεται με όσα συζητήσουμε τις επόμενες ημέρες και θα δημιουργεί ένα σύνολο. Έγινε δυνατόν φέτος να ξεκινήσουμε αυτήν την εκδήλωση με την ανανέωση εκείνου του δράματος που αποτελεί την αφετηρία όλης της δραματουργίας της Δύσης. Θα καταλάβουμε αυτό, αν στρέψουμε την προσοχή μας και πέραν της δραματουργίας, η οποία έφθασε σε μας στη Δύση ιστορικά ως τέχνη. Με αυτό συνδέεται επίσης το γεγονός ότι αυτό το δράμα αποτελεί μια άξια εισαγωγή, ειδικά ένα εγχείρημα, το οποίο έχει βάσεις στην πνευματική επιστήμη. Αυτό το δράμα πάει πίσω σε εποχές της ανάπτυξης του ευρωπαϊκού πολιτι1. ΣτΜ: Πρόκειται για τις θεατρικές παραστάσεις των μυστηριακών δραμάτων.
9
RUDOLF STEINER
σμού, κατά τις οποίες τα χωριστά ρεύματα του ανθρωπίνου πνεύματος, τα οποία σήμερα μας παρουσιάζονται ως επιστήμη, θρησκεία, τέχνη, δεν ήταν ακόμη χωρισμένα μεταξύ τους αλλά στενά συνδεδεμένα σε μια ενότητα. Στρέφουμε έτσι το συναίσθημά μας τρόπον τινά σε πανάρχαιες περιόδους της ανάπτυξης του ευρωπαϊκού πολιτισμού, σε εκείνες τις περιόδους, κατά τις οποίες είχε γεννηθεί ένας ενιαίος πολιτισμός άμεσα από το μέγιστο βάθος της πνευματικής ζωής. Αυτός ο πολιτισμός εμπότιζε τις ανθρώπινες ψυχές με θρησκευτική ανύψωση προς το ανώτατο, το οποίο μπορεί γενικά να φθάσει ο άνθρωπος για την ψυχή του. Έτσι σε αυτόν τον πολιτισμό ο σφυγμός ήταν άμεσα θρησκευτικός. Μπορεί να ειπωθεί ότι αυτός ο πολιτισμός ήταν θρησκεία. Η θρησκεία τότε δεν ήταν ένας χωριστός τομέας του πολιτισμού αλλά αφορούσε και την καθημερινή ζωή και έστελνε τις ακτίνες της σε όλα όσα μπορούσε να βιώσει ο άνθρωπος. Αυτή η θρησκεία όμως ήταν εσωτερικά δυνατή και πανίσχυρη στις διάφορες δυνάμεις της, ώστε να μην αρκείται στην γενική ανύψωση του θρησκευτικού συναισθήματος προς τις μεγάλες δυνάμεις του κόσμου αλλά ενέπνεε τις διάφορες δυνάμεις της ανθρώπινης πνευματικής ζωής με τέτοιο τρόπο, ώστε να παίρνει τέτοιες μορφές, οι οποίες ήταν άμεσα καλλιτεχνικές. Ένωνε έτσι την θρησκεία με την τέχνη. Η τέχνη ήταν η άμεση κόρη της θρησκείας που ζούσε σε ενδόμυχη ενότητα με την μητέρα της. Δεν υπάρχει κανένα συναίσθημα τέτοιου θρησκευτικού βάθους στην εποχή μας όπως εκείνο που εμψύχωνε τα πάντα σε όσους επιτρεπόταν να συμμετέχουν στα αρχαία μυστήρια. Αυτοί μπορούσαν να βλέπουν πώς χυνόταν η θρησκευτική ζωή σε ό,τι παρουσιαζόταν στους ανθρώπους ως καλλιτεχνικό δημιούργημα. 10
ΚΟΣΜΩΝ ΘΑΥΜΑΤΑ
Αυτή η πανάρχαια θρησκεία με την κόρη της την τέχνη ήταν συγχρόνως τόσο καθαρμένη, τόσο πολύ αψεγάδιαστη επάνω στις αιθερικές σφαίρες της πνευματικής ζωής, ώστε, καθώς δρούσε στην ανθρώπινη ψυχή, από αυτήν την ψυχή έβγαινε και όλο αυτό, από το οποίο σήμερα έχουμε ένα αδύνατο αφηρημένο αντιφέγγισμα στην επιστήμη και τη γνώση. Όταν το βαθύ συναίσθημα γέμιζε με ενθουσιασμό από αυτό, το οποίο ως θρησκεία είχε μεταγγισθεί και είχε πάρει την καλλιτεχνική μορφή, τότε αναφλεγόταν στην ψυχή η γνώση για τους θεούς και τα θεϊκά πράγματα, η γνώση για την πνευματική χώρα. Τοιουτοτρόπως ήταν η γνώση η άλλη κόρη της θρησκευτικής ζωής, η οποία ζούσε εξίσου επίσης σε στενό συγγενικό δεσμό, ζούσε ενδόμυχα μαζί με την αρχέγονη μητέρα κάθε πολιτισμού, με τον θρησκευτικό πολιτισμό. Ας ρωτήσουμε σήμερα το συναίσθημά μας: Πόσο θέλουμε να προωθήσουμε αυτό (την αρχέγονη μητέρα κάθε πολιτισμού), το οποίο προς το παρόν μπορούμε να το δώσουμε αρχικά ως μία αδύναμη αρχή; Γιατί θέλουμε να το προωθήσουμε; Γιατί θέλουμε να καταφέρουμε να αναφλέξουμε πάλι στην ανθρωπότητα κάτι όπως η συνένωση, η αρμονία μεταξύ τέχνης και επιστήμης. Γιατί μόνο έτσι μπορεί το βλέμμα της ανθρώπινης ψυχής να διεγερθεί από το συναίσθημα, να ενδυναμωθεί από το άριστο στις βουλητικές μας δυνάμεις, ώστε να θέλει να περιλούσει εκείνη την ενότητα πάνω σε κάθε ανθρώπινη μόρφωση, η οποία θα οδηγήσει τον άνθρωπο πάλι στα θεϊκά ύψη της ύπαρξής του, όπως εξίσου θα διεισδύσει στους καθημερινούς χειρισμούς της ζωής μας. Και τότε θα είναι ιερά όλα όσα διαφορετικά είναι μόνο ανίερη ζωή και έγιναν ανίερη ζωή, επειδή ξεχάστηκε ο συσχετισμός τους με την πνευματική-θεϊκή πρωταρχή κάθε υπαρκτού. Έτσι θα πρέπει με ένα τέτοιο εγχείρημα, όπως το 11