Ανθρωποσοφική Ιατρική - Τεύχος 01

www.anthroposophicmedicine.gr

ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΤΕΥΧΟΣ 01 - 2017

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ  Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΤΡΙΠΛΗΣ ΔΟΜΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ  Η ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ & ΤΗΝ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΣΗ  ΕΥΡΥΘΜΙΑ  Η ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ  ΤΑ ΕΠΤΑ ΜΕΤΑΛΛΑ (ΑΡΓΥΡΟΣ)  ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΚΑΙ ΣΤΗ ΦΥΣΗ

RUDOLF STEINER

ΤΟ ΑΙΘΕΡΙΚΟ ΩΣ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ

Η ΑΠΟΚΡΥΦΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ





ΤΟ ΑΙΘΕΡΙΚΟ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΝ

Η ΑΙΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ

Σε αυτές τις διαλέξεις ο R.Steiner αναφέρεται στις μυστηριώδεις διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα στον ανθρώπινο οργανισμό, ώστε το αιθερικό σώμα να μπορεί να χαράξει πάνω του τα σημάδια που βρίσκονται στα θεμέλια της μνήμης, τα οποία άρχισαν να αποτελούν μέρος της δομής του ανθρώπου κατά την αρχαία εξέλιξη του Κρόνου. Έχοντας μέσα μας, αυτό το μυστικό Κρόνιο οργανισμό, η ύπαρξή του αποκαλύπτει μια ζωή και ένα ον αυτόνομο. Πάνω σε αυτό, το αιθερικό σώμα καταγράφει τα σημάδια που συνδέονται με τις εμπειρίες του ανθρώπου στον εξωτερικό κόσμο.

Στο βιβλίο αυτό ο R. Steiner εξετάζει τη σπουδαιότητα του αίματος για τον άνθρωπο και το ρόλο που παίζει στη πρόοδο της ανθρωπότητας. Δεν το εξετάζει από πλευράς φυσιολογίας ή από την αυστηρά επιστημονική άποψη αλλά από την οπτική γωνία της πνευματικής αντίληψης του σύμπαντος. Προσεγγίζει το θέμα με ιδιαίτερη προσοχή ξεκινόντας από το αρχαίο απόφθεγμα το οποίο συνδέεται άμεσα με την αρχαία Αίγυπτο, στην οποία ήκμασε η Ερμητική σοφία και είναι γνωστό ως το Ερμητικό αξίωμα το οποίο λέει: « Ότι πάνω και κάτω».

ΟΙ ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΓΝΩΣΗΣ

Στο βιβλίο «Πώς αποκτώνται γνώσεις των ανώτερων κόσμων;» παρουσιάζεται ο δρόμος προς την ανώτερη γνώση μέχρι την συνάντηση με τους δύο «φύλακες της διόδου». Σ’ αυτό το βιβλίο παρουσιάζονται επιπλέον οι σχέσεις της ψυχής με τους διάφορους κόσμους, όταν προχωρά στις διαδοχικές βαθμίδες γνώσης. Ως αποτέλεσμα έχουμε αυτό που μπορούμε να ονομάσουμε «Γνωστική διδασκαλία της απόκρυφης επιστήμης», δηλαδή της επιστήμης που μένει κρυμμένη με το συνήθη τρόπο του γιγνώσκειν. Αντί «απόκρυφη επιστήμη» θα μπορούσαμε να πούμε «αφανή επιστήμη», γιατί τα αποτελέσματα αυτής της επιστήμης δεν μένουν κρυφά αλλά τυπώνονται σε βιβλία προσιτά στον καθένα.

Etra Publishing - 210 98 11753 - etra.gr

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

περιεχόμενα

ΤΕΥΧΟΣ 01 -2017 ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Φίλοι της Ανθρωποσοφικής Ιατρικής www.anthroposophicmedicine.gr anthroposophicalm@gmail.com Ανθρωποσοφική Ιατρική Έκδοση: Etra Publishing © 2017 τηλ.: 210 9811753 - www.etra.gr etrapublishing@gmail.com Δημιουργικό: Φίλοι της ανθρωποσοφικής ιατρικής Μετάφραση & Επιμέλεια: Φίλοι της ανθρωποσοφικής ιατρικής Εικόνα εξωφύλλου: © Kateřina Machytková www.galerie-katerina.org © Kateřina Machytková

Ετήσια συνδρομή: 40 ευρώ Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική ή περιληπτική, η κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχομένου του περιοδικού με οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. (Ν.2121/1993 και κανόνες διεθνούς δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα). Οι πληροφορίες που παρέχονται δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη γνωμάτευση ιατρού ή άλλου ειδικού της υγείας. Πάντα χρησιμοποιείτε τα βότανα ή τα φυσικά σκευάσματα υπό την επίβλεψη ενός ειδικού ιατρού και ποτέ μόνοι σας ή με δική σας πρωτοβουλία. Οι φυσικές θεραπείες δεν αποτελούν υποκατάστατο ιατρικής περίθαλψης. Παρακαλούμε συμβουλευτείτε απαραιτήτως τον εξειδικευμένο ιατρό σας για οποιοδήποτε θέμα υγείας πριν την χρήση οποιασδήποτε θεραπείας.

05

Εισαγωγή στην Ανθρωποσοφική ιατρική

10

H ιδέα της τριπλής δομής του ανθρώπου

29

Ευρυθμία

32

Η ανθρωποσοφική προσέγγιση για το ανοσοποιητικό σύστημα και την ανοσοποίηση

33

Τα επτά μέταλλα

38

Η γλώσσα και οι μέθοδοι της ανθρωποσοφικής ιατρικής

42

Τα μέλη της ύπαρξης στον άνθρωπο και στη φύση

52

Γλωσσάριο

Rudolf Steiner «Περίπου τρεις χιλιάδες χρόνια πριν, κατά τη διάρκεια της άνθησης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, υπήρχαν σχολές που ήταν πολύ διαφορετικές από αυτές που υπάρχουν σήμερα. Η βάση αυτών των αρχαίων σχολών, συνίστατο στην πεποίθηση ότι ο άνθρωπος έπρεπε πρώτα απ’ όλα να αναπτύξει νέες δυνατότητες στην ψυχή του, πριν καταστεί ικανός να φτάσει στην αληθινή γνώση σχετικά με την ανθρωπότητα. Στα μυστήρια ( τις πνευματικές βάσεις από τις οποίες προέκυψαν όλες οι μορφές μάθησης), οφείλεται το γεγονός ότι σε αυτούς τους αρχαίους χρόνους, οι πιο πρωτόγονες ψυχικές δυνατότητες δεν έρεπαν προς το ονειρικό και το οραματικό. Αυτή η κατάσταση έφτασε σε ένα τέλος λίγο πολύ ταυτόχρονα με την ίδρυση των Πανεπιστημίων μας - κατά το δωδέκατο, δέκατο τρίτο και δέκατο τέταρτο αιώνα. Από εκείνη τη περίοδο προσεγγίζουμε μόνο με τον ορθολογιστικό τρόπο. Ο ορθολογισμός οδηγεί αφενός σε μια ισχυρή λογική, και αφετέρου σε καθαρό υλισμό. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων αιώνων έχει συσσωρευτεί ένα τεράστιο απόθεμα εξωτερικής γνώσης στους τομείς της βιολογίας, της φυσιολογίας, και άλλους κλάδους της έρευνας που είναι εισαγωγικοί για τη μελέτη της ιατρικής. Πράγματι, υπάρχει ένα τεράστιο πλήθος παρατηρήσεων από το οποίο μπορούμε ακόμη να αντλήσουμε ανυπολόγιστο αριθμό γνώσεων και πληροφοριών. Αλλά κατά τη διάρκεια αυτών των αιώνων, όλες αυτές οι γνώσεις που συνδέονται με τον άνθρωπο και θα μπορούσαν να αποκτηθούν μόνο με την πνευματική όραση, έσβησαν εντελώς και εξαφανίστηκαν.» [Απόσπασμα: Ανθρωποσοφική Ιατρική Έρευνα / Rudolf Steiner, Λονδίνο 1924]

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Σημείωμα του εκδότη

Γ

ια τουλάχιστον 75 χρόνια η Ανθρωποσοφική προσέγγιση στην ιατρική και τη θεραπεία περίμενε υπομονετικά στους κόλπους της συμβατικής Δυτικής ιατρικής. Σήμερα με την αποδοχή των εναλλακτικών και συμπληρωματικών μεθόδων θεραπείας στην Ευρώπη, η ανθρωποσοφική ιατρική βρήκε επιτέλους τη θέση που θα έπρεπε να έχει. Και αυτό διότι προσφέρει κάτι το ιδιαίτερο. Το μοντέλο της καλύπτει ένα πεδίο το οποίο λείπει τόσο από την εναλλακτική όσο και από τη συμβατική ιατρική. Δηλαδή ένα μοντέλο προσέγγισης του υπέρ-αισθητου κόσμου που προσεγγίζει μεθοδικά, επιστημονικά και εύστοχα το πεδίο της ιατρικής. Ο R. Steiner στα τελευταία χρόνια της ζωής του, στις αρχές του 1920, παρέδωσε στους Ευρωπαίους ιατρούς τις ιδέες και τις πρακτικές της ανθρωποσοφικής προσέγγισης της Δυτικής ιατρικής. Ωστόσο ο R.Steiner δεν ανακάλυψε την ανθρωποσοφική ιατρική προς το τέλος της ζωής του. Σε μια διάλεξη που απευθυνόταν σε ιατρούς (στο Penmaenmawr, στη βόρεια Ουαλία τον Αύγουστο του 1923) ανέφερε το εξής: «Την πρώτη σύλληψη αυτού που σας αναπτύσσω κάπως συνοπτικά σήμερα εδώ, την είχα πριν από 35 χρόνια». Αλλά όταν βρίσκεσαι μεταξύ του υπερ-αισθητού κόσμου και της ανθρωπότητας ο συγχρονισμός αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο. Έτσι αντιλαμβανόμαστε οτι το 1888 δεν ήταν κατάλληλη εποχή για να απορροφηθεί επαρκώς η ιδέα της ανθρωποσοφικής ιατρικής. Εκπαιδευμένος επιστημονικά και μαθημένος να εφαρμόζει την επιστημονική μέθοδο σε όλες τις πνευματικές και κοσμικές του προσεγγίσεις, ο R.Steiner έλεγε στο ακροατήριό του ότι υπήρχε ακόμη ένας λόγος που περίμενε για να μεταφέρει τη γνώση αυτή. Ήθελε πριν μπει στη διαδικασία να παρουσιάσει δημόσια το μοντέλο της αν-

θρωποσοφικής ιατρικής, να «απορροφήσει και να ελέγξει επαρκώς και λεπτομερώς τη σύγχρονη αποδεκτή επιστήμη». Συχνά τόνιζε: «Σίγουρα δεν σκοπεύουμε να εργαστούμε με ερασιτεχνικό ή αντιεπιστημονικό τρόπο. Το έργο μας είναι επαγγελματικό και δεν σκοπεύουμε να μειώσουμε τη σύγχρονη ιατρική αλλά αντίθετα, να την επεκτείνουμε ». Κατά μία έννοια ο R.Steiner έπρεπε να περιμένει τουλάχιστον 112 χρόνια μέχρι οι γνώσεις του (για τις σχέσεις του σύμπαντος και του ανθρώπου) να ριζώσουν σε αυτό που αποτέλεσε αργότερα τον πυρήνα της Δυτικής ιατρικής. Στην Ευρώπη τη δεκαετία του ‘90 ο ιατρικός πλουραλισμός καθόρισε το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς. Ωστόσο στην Αμερική τα πράγματα δεν είχαν την ίδια εξέλιξη, καθώς είχε επικρατήσει μια σύγκρουση μεταξύ της συμβατικής και της εναλλακτικής ιατρικής. Όμως κάποιοι ιατροί που είχαν εκπαιδευτεί με τον συμβατικό τρόπο επιθυμούσαν να δημιουργήσουν μια μετάβαση από την αλλοπαθητική ορθόδοξη ιατρική στην εναλλακτική. Για να το πετύχουν αυτό, απέκτησαν ηγετικές θέσεις και αναγνωρισιμότητα στο αντικείμενό τους. Δυο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο Deepak Chopra, M.D. και ο Andrew Weil M.D. που ενώ είναι συμβατικοί αλλοπαθητικοί ιατροί συνηγόρησαν υπέρ της εναλλακτικής ιατρικής. Αν υποθέταμε ότι βρισκόταν σήμερα μαζί μας ο R.Steiner και ήταν ένας αμερικάνος ιατρός, θα εκμεταλλευόταν άραγε μια τέτοια ευκαιρία για να γίνει ένας γκουρού της ιατρικής; Γνωρίζουμε ότι ο Steiner δεν θα είχε ασχοληθεί καθόλου με αυτό το στάτους αναγνωρισιμότητας. Ωστόσο στο δικό του μοντέλο ιατρικής θα μπορούσαμε να βρούμε τα κλειδιά για την ανάπτυξη στην επόμενη φάση της Δυτικής ιατρικής, εφόσον εκείνη βέβαια υιοθετούσε ένα νέο χαρακτήρα, έναν θεραπευτικό χαρακτήρα αντί του ανακουφιστι-

4 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

κού χαρακτήρα που διατηρεί μέχρι και σήμερα. Σήμερα λοιπόν σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή για τα ιατρικά και κοινωνικά δεδομένα της ανθρωπότητας, σε μια εποχή που σύντομα θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε ενα ακόμη πιο τεχνοκρατικό μοντέλο ιατρικής προσέγγισης, είναι ανάγκη να λάβουμε υπόψη μας και το μοντέλο της ανθρωποσοφικής ιατρικής προσέγγισης. Η Ανθρωποσοφική ιατρική προσέγγιση τα τελευταία 30 χρόνια έχει αναπτυχθεί με εξαιρετικά αποτελέσματα τόσο εντος της Ευρώπης όσο και σε άλλες ηπείρους. Στην Ελλάδα μέχρι και σήμερα δεν έχει γίνει γνωστή σαν ένα μοντέλο ιατρικής προσέγγισης, πράγμα που βλέπουμε όμως να υφίσταται για άλλες εναλλακτικές μεθόδους θεραπείας όπως ο βελονισμός, η ομοιοπαθητική, η ρεφλεξολογία, η αρωματοθεραπεία, η οστεοπαθητική κ.α. Σε αυτή τη βάση, Οι φίλοι της Ανθρωποσοφικής Ιατρικής μεταφράζουν και σε συνεργασία με τις εκδόσεις Etra δημοσιεύουν κείμενα και διαλέξεις που αφορούν την Ανθρωποσοφική ιατρική προσέγγιση προκειμένου το ελληνικό κοινό να γνωρίσει την Πνευματική επιστήμη στον τομέα της ιατρικής. Το περιοδικό «Ανθρωποσοφική Ιατρική» αποτελεί ένα απο τα βήματα που συμβάλουν στην εξοικείωση αυτή. Το περιοδικό δίνεται σε έντυπη μορφή στα μέλη των Φίλων της Ανθρωποσοφικής Ιατρικής και παράλληλα αναρτάται στην ιστοσελίδα: anthroposophicmedicine.gr Τέλος, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε από καρδιάς την Kateřina Machytková που μας παραχώρησε το ζωγραφικό της έργο προκειμένου να αποτελέσει το εξώφυλλο στο πρώτο μας τεύχος.

Etra Publishing Χειμώνας 2017

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Εισαγωγή στην Ανθρωποσοφική ιατρική Η έκθεση αυτή για τη νέα ιατρική μέθοδο γράφτηκε από τον Rudolf Steiner το 1923 για τον τότε διευθυντή της Weleda1, Van Leer. Ο Van Leer βρισκόταν καθ’ οδόν για την Αμερική όπου θα παρουσίαζε τα προϊόντα της Weleda. Είχε ζητήσει από το Steiner βοήθεια και είχε λάβει αυτή τη χειρόγραφη έκθεση. Από το περιεχόμενο της έκθεσης αυτής με μια πιο προσεκτική ματιά, θα δούμε να αποκαλύπτονται διαδοχικά -σε συμπυκνωμένη μορφή- οι βάσεις για το μεταγενέστερο βιβλίο με τίτλο Fundamentals of Therapy (που έγραψε ο R. Steiner μαζί με την Ita Wegman). Ποιές είναι οι προθέσεις της Ανθρωποσοφικής ιατρικής μεθόδου; Η νέα ιατρική μέθοδος μεταδίδεται στο κόσμο ξεχωρίζοντας από την παλαιά μέθοδο μέσω μια διαφορετικής κατανόησης και προσέγγισης του ανθρώπου. Με την παλαιά μέθοδο (που βασίζεται στην φυσική επιστημονική αντίληψη της σύγχρονης εποχής) αποκτούμε γνώση για τον άνθρωπο τεμαχίζοντας τον σωματικό του οργανισμό και δομώντας τον πάλι στη σκέψη. Αλλά ο άνθρωπος δεν είναι απλά και μόνο ένας σωματικός οργανισμός. Ο άνθρωπος αποτελεί επίσης και ένα υπέρ-φυσικό ον. Αυτό το υπέρφυσικό ον αποκαλύπτεται στις εμπειρίες και τις δραστηριότητες της ψυχής και του πνεύματος. Καθώς ο σωματικός οργανισμός αποτελεί τη βάση του ψυχικού και του πνευματικού οργανισμού, έτσι η ψυχή και το πνεύμα, διαμορφώνουν και αναζωογονούν τον φυσικό (σωματικό) οργανισμό. Χωρίς την επίγνωση αυτής της αλληλοσυσχέτισης, δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πραγματικά τον ανθρώπινο οργανισμό όταν είναι ασθενής ή όταν είναι υγιής. Ως εκ τούτου αυτή η νέα ιατρική μέθοδος προσθέτει στη γνώση της φυσικής (σωματικής) φύσης του ανθρώπου εκείνη της υπέρ-φυσικής. Η ουσιαστική φύση της μεθόδου αυτής συνίσταται στο γεγονός ότι έχει επίγνωση των πνευματικών διεργασιών (που αναπτύσσονται στον ανθρώπινο οργανισμό σε μια σχετική διάσταση από τις σωματικές). Αυτές οι πνευματικές διεργασίες προσφέρουν την αληθινή φύση του ανθρώπου, αλλά γίνονται επιζήμιες εάν συνδεθούν λάθος με τις σωματικές διαδικασίες του ανθρώπινου οργανισμού. Ο φυσικός (σωματικός) οργανισμός του ανθρώπου, κατά την πορεία της ωρίμανσης και ανάπτυξής του, φτάνει σε ένα σημείο που μπορεί να γίνει φορέας της ψυχής και του πνεύματος. Ωστόσο, δεν πρέπει

να σχετιστεί με τα στοιχεία της ψυχής και του πνεύματος υπερβαίνοντας έναν ορισμένο βαθμό. Εάν υπερβεί τον βαθμό αυτό τότε ο άνθρωπος αρχίζει να ασθενεί. Το ότι ο άνθρωπος αρρωσταίνει οφείλεται στο γεγονός ότι είναι ένα ον με πνεύμα και ψυχή. Μόνο μέσω της παρατήρησης για το πώς αποτυπώνεται το πνευματικό στο φυσικό πεδίο μπορούμε να αποκτήσουμε τη γνώση για τη φύση της ασθένειας. Στο σωματικό οργανισμό οι μη κανονικές διαδικασίες αναγνωρίζονται μόνο ως αλλαγές που υπόκεινται στους φυσικούς νόμους με τον ίδιο τρόπο που γίνεται και με τις κανονικές διαδικασίες (διότι και οι κανονικές και οι μη κανονικές διαδικασίες αποτελούν διαδικασίες της φύσης). Τη συγκεκριμένη φύση των μη κανονικών διαδικασιών μπορούμε να την αναγνωρίσουμε ως διαδικασία της ασθένειας μόνο εάν μπορέσουμε να υπερβούμε την παρατήρηση στο φυσικό πεδίο και να φτάσουμε στην παρατήρηση του υπέρ-αισθητού. Μπορεί να ακουστεί κάπως παράδοξο αλλά ο άνθρωπος αρρωσταίνει εάν κάτι από το σωματικό του οργανισμό αναπτύσσεται πολύ έντονα προς το πνευματικό. Μόνο μέσα από μια τέτοια προσέγγιση της ασθένειας μπορεί να προκύψει η θεραπεία. Όλες οι ουσίες και οι διαδικασίες που βρίσκονται έξω από τον άνθρωπο έχουν μαζί του μια ιδιαίτερη σχέση. Εάν χορηγήσουμε στον άνθρωπο μια τέτοια έξωανθρώπινη ουσία ή διαδικασία, τότε θα δούμε ότι αυτό που δρούσε με φυσικό τρόπο στον έξω κόσμο , τώρα δρα με υπέρ-φυσικό τρόπο μέσα στον άνθρωπο. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με το γεγονός ότι οτιδήποτε δρα φυσικά μέσα στον άνθρωπο δρα υπέρ-φυσικά έξω από τον άνθρωπο. Έχοντας σαν βάση μια πραγματική γνώση της σχέσης του ανθρώπου με τον έξω κόσμο, μπορούμε πάντα να βρούμε μια ουσία ή μια διαδικασία στον έξω από τον άνθρωπο κόσμο που να μεταμορφώνει © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 5

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

μια μη κανονική σχέση (του υπερφυσικού και του φυσικού μέσα στον άνθρωπο) σε μια κανονική σχέση. Αλλά μια τέτοια γνώση μπορεί να αποκτηθεί μόνο εάν γνωρίζουμε τις υπερφυσικές πτυχές του ανθρώπου. Η θεραπεία χωρίς τη γνώση για το υπέρ-φυσικό στην ανθρώπινη φύση δεν αποτελεί πραγματική θεραπεία. Αυτός είναι ο λόγος για το μη ικανοποιητικό χαρακτήρα των κλασικών ιατρικών μεθόδων που επιμένουν να βασίζουν τα πάντα πάνω στο φυσικό σώμα του ανθρώπου. Η φυσική επιστήμη είναι ωφέλιμη μόνο ως βάση για την άψυχη τεχνολογία,… η θεραπεία χρειάζεται μια επιστήμη που να αποσκοπεί στο πνευματικό. Η ιατρική μέθοδος που προτείνουμε εδώ παρέχει μια τέτοια επιστήμη. Η ουσιαστική της φύση βρίσκεται στο γεγονός ότι παρέχει θεραπείες που βασίζονται στη γνώση τόσο για τη φυσική όσο και για την υπέρ-φυσική πτυχή του ανθρώπου. Και μόνο μέσω της τελευταίας είναι δυνατόν να αναγνωρίσουμε τις ιαματικές δυνάμεις των ουσιών και των διαδικασιών. Δοκιμάζοντας αυτές τις θεραπείες μπορούμε να κατανοήσουμε τον τρόπο που ένας άρρωστος οργανισμός αλλάζει κάτω από την επιρροή τους.

Η παθολογία και η θεραπεία σύμφωνα με την Ανθρωποσοφική Μέθοδο. Η φύση των νέων θεραπειών. Οι διαδικασίες μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό δεν είναι ίδιες με εκείνες που εκτυλίσσονται στη φύση έξω από τον άνθρωπο1. Ως εκ τούτου δεν μπορούμε να μάθουμε για αυτές τις διαδικασίες με τον ίδιο τρόπο που μπορούμε να μάθουμε για τις διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα στη φύση έξω από τον άνθρωπο. Μόνο στο πτώμα του ανθρώπου μπορούμε να παρατηρήσουμε (μέσω των αισθήσεών μας) τις διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα και τις διανοητικές λειτουργίες που βασίζονται σε αυτή την παρατήρηση. Για όσο διάστημα ο άνθρωπος είναι εν ζωή, οι αισθήσεις και οι σκέψεις αποσπούν συνεχώς τον οργανισμό του από τις απλές φυσικές διαδικασίες. Οι διαδικασίες που συμβαίνουν μέσα στον άνθρωπο δεν είναι δυνατόν να κατανοηθούν με τη γνώση που έχουμε για την εξωτερική φύση. Το να αποδεχτούμε τη γνώση της εξωτερικής φύσης ως το μόνο δυνατό μέσο για τη γνώση, ισοδυναμεί με το να απαρνηθούμε την επίγνωση για την 1. Εδώ θα μιλήσουμε μόνο για τον άνθρωπο. Το σίγουρο είναι ότι μπορούμε να μάθουμε πολλά σχετικά με τον ανθρώπινο οργανισμό παρατηρώντας τον οργανισμό ενός ζώου. Ωστόσο αρχικά δεν θα λάβουμε υπόψη μας τέτοιου είδους παρατηρήσεις.

6 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

ουσιαστική οντότητα του ανθρώπου. Αυτή η γνώση της εξωτερικής φύσης μπορεί να αντιπαραβληθεί με μια άλλη. Βασίζεται στην ικανότητα της πνευματική αντίληψης, η οποία πρέπει να αναπτυχθεί στην ανθρώπινη ψυχή. Οι ικανότητες για την πνευματική αντίληψη βρίσκονται εν ύπνο στην καθημερινή ανθρώπινη φύση με τον ίδιο τρόπο που οι ψυχικές δυνάμεις (που εμφανίζονται όταν ωριμάζουμε) βρίσκονται εν ύπνο μέσα σε ένα παιδί. Μια πρώτη νοητική ικανότητα που μπορεί να αναπτυχθεί είναι η ικανότητα της σκέψης και η δύναμη της μνήμης. Η σκέψη και η μνήμη μπορεί (αμιγώς πνευματικά) να ενισχυθεί μέσω της άσκησης, όπως μπορεί να ενισχυθεί μέσω της άσκησης η αντοχή ενός μυ. Αυτή η ενδυνάμωση μπορεί να επιτευχθεί με την εσωτερική συγκέντρωση ξανά και ξανά, πάνω σε πολύ καθαρές σκέψεις. Με τον τρόπο αυτό, μεταδίδουμε αντοχή στην ίδια τη σκέψη, μέσα από τα βάθη του ανθρώπου. Ωστόσο θα πρέπει να κατευθύνουμε όλη μας τη προσοχή στην εσωτερική ικανότητα της σκέψης. Θα πρέπει να έχουμε σκέψεις όχι για να απεικονίζουμε πράγματα ή διαδικασίες του εξωτερικού κόσμου, αλλά προκειμένου να ζούμε σε μια σκέψη με όλη μας την εσωτερική αντοχή. Μετά βιώνουμε ότι η σκέψη αφήνει να ρέει μέσα μας μια δύναμη, από την ίδια μας την εσωτερική φύση. Προηγουμένως η σκέψη επέτρεπε σε αυτή τη δύναμη να βυθιστεί στα έγκατα του υποσυνείδητου χωρίς να περιέχει τίποτα μέσα της και έτσι να μπορεί να λάβει τις εντυπώσεις της εξωτερικής φύσης μέσα της. Αυτή η βυθισμένη δύναμη μπορεί να ανακαλυφθεί ξανά στην εσωτερική εμπειρία. Η σκέψη γίνεται κάτι που γεμίζει τον άνθρωπο όπως η μυϊκή δύναμη. Είναι σαν να έχουμε την αίσθηση της ύπαρξης ενός δεύτερου ανθρώπου μέσα μας. Από τη στιγμή που κάποιος έχει αυτή την εμπειρία του «δεύτερου ανθρώπου», τότε έχει και την εμπειρία ενός «δεύτερου κόσμου». Αυτό τον κόσμο ας τον ονομάσουμε «Αιθερικό κόσμο». Ο άνθρωπος βρίσκεται σε αυτό τον αιθερικό κόσμο με τον αιθερικό του οργανισμό όπως βρίσκεται στο φυσικό κόσμο με τον φυσικό του (σωματικό) οργανισμό. Ωστόσο οι νόμοι που επικρατούν στον αιθερικό κόσμο είναι εντελώς διαφορετικοί από εκείνους του φυσικού κόσμου. Οι ουσίες που λαμβάνει ο άνθρωπος μέσω της διατροφής περνούν μέσα στην καθαρά σωματική του φύση. Μπορεί να είναι εξαρχής αμιγώς φυσικές ουσίες, όπως για παράδειγμα το επιτραπέζιο αλάτι. Επίσης ό,τι λαμβάνει ο άνθρωπος από το φυτικό ή το ζωικό βασίλειο πρόκειται να γίνει καθαρά σωματικό.

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Στην πραγματικότητα υπόκειται σε καθαρά φυσικές διαδικασίες με τη ρευστοποίηση, το μαγείρεμα κ.λ.π. Έτσι στη συνέχεια αυτό το καθαρά φυσικό στοιχείο (στον άνθρωπο) θα πρέπει να εισχωρήσει στο μονοπάτι της αναζωογόνησης. Αυτό συμβαίνει καθώς παραλαμβάνεται από το πεδίο δράσης του αιθερικού οργανισμού. Στον αιθερικό οργανισμό οι αμιγώς φυσικές επιρροές σταματούν. Η ανάπτυξη, η θρέψη και ούτω καθεξής είναι υπέρ-φυσικές διαδικασίες, για τις οποίες μεριμνά ο αιθερικός οργανισμός. Εάν το αιθερικό μέρος του οργανισμού είναι αρκετά δυνατό για να διεκπεραιώσει σε έναν ικανοποιητικό βαθμό το μετασχηματισμό των φυσικών δυνάμεων, τότε είναι υγιές. Εάν ο αιθερικός οργανισμός είναι αδύναμος τότε ο οργανισμός ασθενεί. Έτσι στη συνέχεια περιέχει ουσίες και διαδικασίες που είναι κατάλληλες για την έξω-ανθρώπινη φύση, αλλά μέσα στον φυσικό οργανισμό (σωματικά) αντιπροσωπεύουν ένα ξένο στοιχείο. Η μελέτη της παθολογίας συνίσταται στην αναγνώριση αυτών των ξένων στοιχείων στον άνθρωπο. Εάν ο οργανισμός δεν είναι σε θέση να φέρει σε πέρας (από μόνος του) το μετασχηματισμό που περιγράψαμε, θα πρέπει να υποστηριχτεί μέσω εξωτερικών βοηθημάτων. Ένα παράδειγμα θα δείξει πώς μπορεί να λειτουργήσει κάτι τέτοιο. Ας υποθέσουμε ότι ο αιθερικός οργανισμός είναι πολύ αδύναμος για να δώσει τη σύσταση που χρειάζονται κάποιες ουσίες προκειμένου να ενσωματωθούν στο σχηματισμό των οστών με τρόπο τέτοιο που να επιτρέπουν στα οστά να έχουν μια σωστή σχέση με το σύνολο της διαδικασίας της ζωής. Τα οστά στη συνέχεια αποσύρονται δυναμικά μέσα στη δική τους οντότητα. Αποσύρουν τη ζωή τους από τον οργανισμό. Εάν αυτό το παρατηρήσουμε σωστά και εάν χορηγήσουμε μόλυβδο στον οργανισμό σε πολύ μικρές ποσότητες, σαν αποτέλεσμα θα δούμε τις δυνάμεις του αιθερικού οργανισμού να ενδυναμώνονται στην κατεύθυνση που πριν ήταν ανεπαρκείς. Η θεραπευτική πτυχή της ιατρικής συνίσταται στη γνώση του βαθμού εκείνου κατά τον οποίο το ξένο στοιχείο στον άνθρωπο μπορεί να υπερνικηθεί, προκειμένου να λάβει χώρα ο μετασχηματισμός του φυσικού με το κατάλληλο τρόπο. Ωστόσο εάν έχουμε συλλάβει μόνο τον αιθερικό οργανισμό (εκτός από τον φυσικό οργανισμό) τότε δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ολοκληρωτικά τον άνθρωπο. Πέραν της σκέψης μπορούμε να αναπτύξουμε άλλες ψυχικές δυνάμεις για την πνευματική αντίληψη. Εάν κάποιος έχει βιώσει την ενισχυμένη σκέψη που

οδηγεί στον αιθερικό κόσμο, τότε θα πρέπει να την καταστείλει με την εσωτερική δύναμη της ψυχής. Σε μια κανονική ζωή ένα τέτοιο συμβάν θα παράγει ύπνο. Αλλά μέσω της εξάσκησης μπορεί κάποιος να αποτρέψει την ψυχή από το να πέσει σε ύπνο όταν καταστέλλει την ενισχυμένη σκέψη. Η συνείδηση τότε παραμένει παρά την παύση των εντυπώσεων από τον έξω κόσμο. Σε αυτή τη συνείδηση αποκαλύπτεται ένας πνευματικός κόσμος. Η αντίληψη ενός πνευματικού κόσμου προστίθεται σε εκείνη την αντίληψη του συνήθη κόσμου. Σε αυτό τον πνευματικό κόσμο κάποιος αναγνωρίζει τον τρίτο οργανισμό του ανθρώπου, ένα «τρίτο ανθρώπινο ον». Μπορούμε να το αποκαλούμε αστρικό οργανισμό. Στη συνειδητή ή ημι-συνειδητή ζωή, οι αισθήσεις προέρχονται από τα όργανα, το δυσδιάκριτο αίσθημα της ζωής (γενικότερα η αόριστη αίσθηση του οργανισμού) περνά από αυτό τον αστρικό οργανισμό. Επιπλέον κάποιος μπορεί να αναγνωρίσει ότι ο αστρικός οργανισμός δεν είναι μόνο ο φορέας αυτών των συνειδητών ή ημι-συνειδητών καταστάσεων αλλά επίσης ότι αυτή είναι η μια πλευρά της δραστηριότητάς του, δηλαδή εκείνη η οποία κλείνει προς τη συνείδηση της ψυχής. Η άλλη πλευρά φτάνει μέχρι κάτω στις υποσυνείδητες οργανικές διαδικασίες. Το ίδιο αστρικό σώμα το οποίο για παράδειγμα κάνει τον άνθρωπο να έχει επίγνωση της κόπωσης, ζει στα όργανα που παράγουν την κόπωση. Ωστόσο τώρα θα πρέπει να εδραιωθεί μια σωστή σχέση μεταξύ αυτών των δύο αστρικών δραστηριοτήτων. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο εάν ο αιθερικός οργανισμός τοποθετηθεί κατάλληλα μεταξύ της δραστηριότητας του αστρικού και του φυσικού (σωματικού) οργανισμού. Εάν ο αιθερικός οργανισμός είναι αρκετά εξασθενημένος και αδύναμος, τότε δεν είναι σε θέση να κρατήσει τον αστρικό οργανισμό όσο μακριά πρέπει από το φυσικό (σωματικό) οργανισμό. Τότε το αστρικό επεμβαίνει με μεγάλη ένταση στο φυσικό σώμα. Στην κανονική ζωή του ανθρώπου είναι απαραίτητο ο αστρικός οργανισμός να κρατείται με δυναμικό τρόπο μακριά από το φυσικό σώμα και να δρα μόνο ως ψυχικό στοιχείο. Διότι εάν το ψυχικό στοιχείο ενωθεί έντονα με το φυσικό σώμα, τότε οι διαδικασίες του φυσικού σώματος θα πλησιάσουν τις διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα έξω από τον άνθρωπο. Τα ίδια τα όργανα του ανθρώπου θα γίνουν ξένα σώματα και θα δρουν πλέον σαν κάτι ξένο που διεισδύει μέσα στον άνθρωπο και © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 7

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

δεν μπορεί να μετασχηματιστεί από τον αδύναμο αιθερικό οργανισμό. Τις ικανότητες του χαμηλότερου μέρους της ψυχή του ο άνθρωπος τις οφείλει στον αστρικό οργανισμό, ωστόσο παράλληλα εκτίθεται στην ασθένεια μέσω αυτού διότι σε πολλές περιπτώσεις αυτός ο οργανισμός δεν διαχωρίζεται αρκετά έντονα από το φυσικό οργανισμό και εξαιτίας αυτού (με λάθος τρόπο) εντυπώνει κάτι ξένο μέσα στον φυσικό οργανισμό. Θα πρέπει να ξέρουμε την έξω ανθρώπινη ουσία ή την έξω ανθρώπινη διαδικασία που οδηγεί τον αστρικό οργανισμό έξω από τον φυσικό οργανισμό. Αυτή η ουσία ή διαδικασία αποτελεί μια θεραπεία. Ανάλογα, θεραπεία αποτελεί και η ικανότητα να δούμε αυτές τις συνδέσεις του φυσικού και του υπέρ-φυσικού στον ανθρώπινο οργανισμό (εάν αυτές οι συνδέσεις έχουν πάρει έναν μη κανονικό χαρακτήρα) προκειμένου να αναζητήσουμε στην έξω-ανθρώπινη φύση τα μέσα που θα εξουδετερώσουμε αυτή τη διαταραχή. Υπάρχει μια πολική αντίθεση μεταξύ των αμιγώς φυσικών και αιθερικών προσανατολισμένων διαδικασιών στον οργανισμό, και εκείνων των διαδικασιών που εξαρτώνται από τη συνείδηση. Όσο πιο δυνατός είναι ο διαμορφωτής τόσο περισσότερο η συνείδηση θα πρέπει να υποχωρήσει. Το φυσικό οργανικό στοιχείο, μέσω των δικών του δυνάμεων και νόμων, καταστέλλει τη συνείδηση. Οι σωματικές διαδικασίες που διέπουν τη συνείδηση δεν μπορούν να συνεχίσουν να είναι ενεργές με τον τρόπο τους και σύμφωνα με τους νόμους τους εάν πρόκειται να προκύψει η συνείδηση. Θα πρέπει να συγκρατηθούν (κατά κάποιο τρόπο να παραλύσουν από μόνες τους) και στην πραγματικότητα ο εσωτερικός τους χαρακτήρας θα πρέπει να καταστραφεί. Αυτό που με πνευματικούς όρους είναι γνωστό ως αστρικό σώμα στην ουσία παραλύει τον αιθερικό οργανισμό. Οι ζωτικές διαδικασίες που εξαρτώνται από τον αιθερικό οργανισμό (προκειμένου να σχηματίσουν τις ασαφείς ημισυνειδητές και υποσυνείδητες εμπειρίες ) θα πρέπει να υποταχθούν. Αυτά τα στοιχεία ακόμη δεν περιβάλουν τον ανθρώπινο οργανισμό στο σύνολό του. Η πνευματική αντίληψη που αιχμαλωτίζει τον αστρικό οργανισμό μπορεί να προχωρήσει περαιτέρω. Τότε προκύπτει ένας τέταρτος οργανισμός, ένας «τέταρτος άνθρωπος» – ο Εγώ οργανισμός. Αυτός ο οργανισμός του Εγώ δρα... στον φυσικό οργανισμό με τον ίδιο τρόπο που δρα το αστρικό ενάντια στον οργανισμό που εξαρτάται από τον αιθερικό 8 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

οργανισμό. Στον άνθρωπο, η φυσική ουσία θα πρέπει να λαμβάνει ασταμάτητα ένα ζωτικό σχήμα. Έτσι εκπορεύεται η δραστηριότητα του φυσικού και του αιθερικού οργανισμού. Το αιθερικό διεξάγει τις διαδικασίες του, διαλύοντας στο υγρό στοιχείο αυτό που θέλει να λάβει στέρεες μορφές. Ο αστρικός οργανισμός παραλύει τη δραστηριότητα που παράγει ζωή. Αυτό λαμβάνει χώρα από το μετασχηματισμό του (ευμετάβλητου) ρευστού στο αεριώδες. Ένα παράδειγμα αυτής της δραστηριότητας είναι η διαδικασία της αναπνοής. Φέρει το ζωτικό υγρό του οργανισμού στον εισπνεόμενο αέρα και με αυτό τον τρόπο το υποτάσσει σε τέτοιο βαθμό για να μπορεί να αποτελέσει το φορέα των ημί-συνειδητών ή ασυνείδητων διαδικασιών. Ο οργανισμός του Εγώ συμμετέχει σε αυτές τις διεργασίες. Αλλά μεταφέρει όλα όσα συμβαίνουν ακόμη παραπέρα. Βυθίζει όλες τις διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα στο στερεό, υγρό και αέριο επίπεδο μέσα στις διαφοροποιήσεις της θερμότητας του οργανισμού. Στις θερμικές διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα με διάφορους τρόπους στον οργανισμό, ο οργανισμός του Εγώ μετασχηματίζει συνέχεια όλες τις ουσίες και όλες τις διαδικασίες του οργανισμού, με τέτοιο τρόπο που ο οργανισμός να μπορεί να γίνει από μόνος του φορέας της ψυχικής συνείδησης. Η ασθένεια προκύπτει όταν αυτή η δύναμη που δημιουργεί το μετασχηματισμό γίνει πολύ ισχυρή ή πολύ αδύναμη. Τότε θα πρέπει να αναγνωρίσουμε μέσω της διάγνωσης πού και πώς η δράση του οργανισμού του Εγώ είναι ανεπαρκής. Για παράδειγμα η ανεπάρκεια μπορεί να βρίσκεται σε μια γενικότερη αδυναμία του οργανισμού του Εγώ, αποτρέποντάς τον να παρέχει επαρκή θερμότητα στο σώμα. Ή μπορεί να βρίσκεται στο γεγονός ότι ένα οργανικό σύστημα λαμβάνει (εις βάρος κάποιου άλλου) πιο πολύ ή πιο λίγη επιρροή από τον οργανισμό του Εγώ και ούτω καθεξής. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις μπορούμε να επαναφέρουμε τον οργανισμό του Εγώ στην κανονική του δραστηριότητα. Εάν κάποιος είναι εξοικειωμένος με τις καταστροφικές διαδικασίες στην έξω-ανθρώπινη φύση, μπορεί να βρει μια ουσία ή μια διαδικασία που όταν τη χορηγήσει στο σώμα να βοηθήσει τον οργανισμό του Εγώ. Κάποιος για παράδειγμα μπορεί να εδραιώσει μέσω της διάγνωσης ότι ένα συγκεκριμένο όργανο τροφοδοτείται με πολύ λίγη θερμότητα. Τότε μπορεί να χορηγήσει στον οργανισμό μια ουσία που θα δράσει πάνω σε αυτό το όργανο. Αυτή η ουσία παρέχει οξυγόνο διότι έχει προηγουμένως υποστεί

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

μια διαδικασία που της δίνει αυτή την ικανότητα. Έτσι η διαταραχή μπορεί να εξισορροπηθεί. Μια πραγματικά λογική θεραπεία βρίσκεται στη γνώση της υπέρ-φυσικής και ανθρώπινης φύσης. Με αυτό τον τρόπο φτάνει κανείς να έχει μια ξεκάθαρη επίγνωση για τη λειτουργία των θεραπειών σε όλο τον ανθρώπινο οργανισμό. Μια τέτοια ιατρική σκέψη ξεπερνά τον απλό πειραματισμό με τις θεραπείες. Οι προτεινόμενες θεραπείες από το φαρμακευτικό εργαστήριο του Γκαιτεάνουμ προκύπτουν κατ

1. Η Weleda είναι μια εταιρεία που εμπνεύστηκε από την ανθρωποσοφία. Όλα ξεκίνησαν με ένα νοσοκομείο και ένα εργαστήριο φαρμακοποιίας τα οποία ιδρύθηκαν από μία Ολλανδή γιατρό, έναν Αυστριακό φιλόσοφο και έναν χημικό και φαρμακοποιό από το Μόναχο. Τώρα αποτελεί μια παγκόσμιας εμβέλειας εταιρεία παραγωγής ολιστικών, φυσικών, βιολογικών καλλυντικών και φαρμάκων για την ανθρωποσοφική θεραπευτική μέθοδο. Το motto της εταιρείας είναι: Σε αρμονία με τη φύση και τον άνθρωπο. Βέβαια αυτή η φράση είναι κάτι παραπάνω από μια φράση που φτιάχτηκε για διαφημιστικούς λόγους καθώς αποτελεί το αυθεντικό σύστημα κατανόησης το οποίο η εταιρεία εφάρμοσε από την ίδρυσή της. Το 1921 η Dr Ita Wegman (1876-1943) άνοιξε τo κλινικό και θεραπευτικό ινστιτούτο στο Arlesheim στην Ελβετία, ένα νοσοκομείο που εφαρμόζονταν στους ασθενείς η ανθρωποσοφική ιατρική. Ο Βιεννέζικης καταγωγής χημικός Oskar Schmiedel (1887-1959) είχε ήδη εργαστεί

‘αυτό τον τρόπο. Είναι το αποτέλεσμα ενός (με ακρίβεια) ορθολογικού ιατρικού τρόπου σκέψης. Μερικές θεραπείες μοιάζουν με εκείνες που ήδη εφαρμόζονται. Σε αυτή τη περίπτωση ο νέος τρόπος σκέψης παρέχει την απαραίτητη επίγνωση για το λόγο της αποτελεσματικότητας της συγκεκριμένης θεραπείας. Αλλά ως επί των πλείστον οι περισσότερες θεραπείες είναι νέες διότι τα αποτελέσματά τους προκύπτουν από τη νέα ιατρική γνώση του ανθρώπινου όντος που ήδη περιγράψαμε εδώ.

παράλληλα τόσο με την Dr. Wegman όσο και με τον Rudolf Steiner από τη περίοδο μελέτης της χημείας στο πανεπιστήμιο του Μόναχο. Έτσι σε συνεργασία με τη Dr Wegman παρήγαγε το πρώτο παρασκεύασμα Γκι για τη θεραπεία του καρκίνου που χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα. Στόχος της εταιρείας ήταν και παραμένει να βοηθήσει τον άνθρωπο να αποκαταστήσει την υγεία του και να διατηρήσει το ευ ζην. Τον στόχο αυτό η εταιρεία τον υλοποιεί με τρόπο φυσικό, ηθικό, ασφαλή, χωρίς να γίνονται πειράματα σε ζώα και χωρίς να καταστρέφει με οποιονδήποτε τρόπο το περιβάλλον. Η ιστορική Weleda υπήρξε μια αξιοσέβαστη γερμανίδα θεραπεύτρια και ιέρεια. Το όνομα καθεαυτό προήλθε από τους Κέλτες σύμφωνα με τους οποίους το όνομα “Welleda” αποδιδόταν σε σοφές γυναίκες που είχαν προφητικές ικανότητες. Ο Rudolf Steiner πρότεινε αυτό το όνομα για να εκφράσει το εν δυνάμει ιατρικό κίνητρο που οδήγησε στη δημιουργία της εταιρείας.

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 9

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Η Ιδέα της Τριπλής Δομής του Ανθρώπου Το άρθρο αυτό είναι απόσπασμα από το βιβλίο του Heinz Hartmut Vogel - Finding Remedies , spiritual knowledge of man and nature - Volume 1 - Wege der Heilmittelfindung Menschenkunde und Heilmittelerkenntnis. Ein Beitrag zum Verstandnis der Heilmittel der anthroposophischen - Therapierichtung am Beispiel der WALA-Heilmittel-Kompositionen / © 1994 Natur ·Mensch· Medizin Verlags GmbH, Bad Boll, Germany

Το 1917 στο βιβλίο του Αινίγματα της Ψυχής, ο Ρούντολφ Στάινερ διατύπωσε για πρώτη φορά την ιδέα της τριπλής δομής του ανθρώπου, παραθέτοντας ότι ολόκληρος ο άνθρωπος είναι έμψυχος και όχι μόνο τα νεύρα και οι αισθήσεις. Η ψυχή του ανθρώπου ως οντότητα μοιράζεται στις ιδιότητες της σκέψης, του συναισθήματος και της θέλησης, τα οποία έχουν της σωματική τους βάση αντίστοιχα στις διαδικασίες των νεύρων, των ρυθμικών δραστηριοτήτων και του μεταβολισμού. Έτσι μπορούμε να διαφοροποιήσουμε τα τρία επίπεδα του οργανισμού στο ανθρώπινο σώμα ως εξής: 1. Το νεύρο-αισθητηριακό σύστημα περιλαμβάνει όλα τα όργανα που προκύπτουν από την εκτοδερμική εμβρυϊκή γεννητική στοιβάδα: το νευρικό σύστημα, το δέρμα και τα αισθητήρια όργανα. Το νεύρο αισθητηριακό σύστημα επικεντρώνεται κυρίως στο κεφάλι, αλλά διαπερνά ολόκληρο το σώμα, π.χ. υπό τη μορφή των περιφερικών και φυτικών νεύρων. Η διαφοροποίηση που περιγράφεται εδώ είναι πιο πολύ λειτουργική παρά τοπογραφική. Στον «ανώτερο άνθρωπο» κυριαρχεί η ιδιαιτερότητα της αρχής των κυττάρων με ταυτόχρονη απονέκρωση, δηλαδή μειωμένο μεταβολισμό. Η ζωή εκφράζεται σε αυτό το σύστημα με την πύκνωση, τη διαφοροποίηση και την εξατομίκευση. Σε ένα αισθητήριο όργανο όπως το μάτι, η δραστηριότητα του οργανισμού μειώνεται τόσο πολύ ώστε δημιουργείται ένα υψηλότερο όργανο με ημιδιαφανή, φωτο-διαθλώμενα μέσα, που εξυπηρετούν στην αντίληψη του εξωτερικού κόσμου. Η διάρκεια ζωής των νεύρων έχει παραλύσει σε τέτοιο βαθμό ώστε τα κύτταρα έχουν ελάχιστα την ικανότητα να διαιρούνται και βρίσκονται στα όρια της αποσύνθεσης. Εντούτοις, οι δυνάμεις της ζωής τους ελευθερώνονται κατ’ αυτόν τον τρόπο για να αποτελέσουν τη βάση της σκέψης και της συνείδησης.

2. Το σύστημα μεταβολισμού άκρων αντιπροσωπεύει ένα πολικό αντίθετο στα νεύρα και τις αισθήσεις. Παραδίνεται στον εξωτερικό κόσμο τόσο στις διατροφικές όσο και στις κινητικές του λειτουργίες. Εδώ ο κόσμος αφομοιώνεται, εσωτερικεύεται και δεν απομακρύνεται από το περιβάλλον όπως η ψυχή, κάτι το οποίο είναι χαρακτηριστικό των νεύρων. Τα όργανα εμπλέκονται ενεργά στη διαμόρφωση και το μετασχηματισμό της ουσίας. Η κυτταρική διαίρεση, η ανάπτυξη και η αναγέννηση εντείνεται, ενώ η αντίληψη υποχωρεί στο παρασκήνιο. Εδώ η ζωή εκφράζεται με έναν γενικό, αδιαφοροποίητο τρόπο, διαλύοντας την ουσία και ευνοώντας τη 10 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

δυναμική της. Η μεταβολική δραστηριότητα στους μύες δημιουργεί τη δύναμη για την κίνηση των άκρων. Στα πεπτικά όργανα οι ουσίες έχουν περάσει μια επεξεργασία, μέσω της οποίας μπορούμε να διακρίνουμε τρεις φάσεις: τη διάσπαση των ουσιών για την εκχώρησή τους σε ξένες δυνάμεις ζωής, την απορρόφηση ή τις εποικοδομητικές διεργασίες του ενδιάμεσου μεταβολισμού και την απέκκριση. Ο μεταβολισμός λαμβάνει πράγματι χώρα πριν από την απορρόφηση της μεταμορφωμένης θρεπτικής ροής στο εξατομικευμένο αίμα. Τα τελευταία απομεινάρια ξένων ουσιών εξαντλούνται στις μεταβολικές διαδικασίες του υγρού του συνδετικού ιστού, ή για να το θέσουμε διαφορετικά «κάτω» από τα όρια του αίματος. Αυτές οι διαδικασίες είναι στενά συνδεδεμένες με τις ανοσολογικές λειτουργίες του λεμφικού συστήματος. Η ικανότητα δημιουργίας νέας ζωής εντείνεται στα αναπαραγωγικά όργανα. Είμαστε εδώ για να ασχοληθούμε με τον «κατώτερο» άνθρωπο. Τα μεταβολικά όργανα και οι δραστηριότητες της ουσίας τους προέρχονται από τον ενδοδερμικό ιστό. Η ζωή τους διατηρείται κάτω από το κατώφλι της συνείδησης. Η Ιδέα που ασχολείται με την εν εγρήγορση συνείδηση στον «ανώτερο» άνθρωπο, βουτάει προς τα κάτω και επανεμφανίζεται στην ενεργητικότητα και στις ωθήσεις της θέλησης που βασίζονται στις μεταβολικές διαδικασίες.

3. Η περαιτέρω ανάπτυξη της αρχής του Γκαίτε αναφορικά με την πολικότητα και την εντατικοποίηση της ανθρωποσοφικής εικόνας του Ανθρώπου, οδηγεί σε μια αντίληψη του μέσου ρυθμικού συστήματος, το οποίο συνθέτει και μεταβάλλει τους αντίθετους πόλους του νεύρο-αισθητηριακού συστήματος και του μεταβολικού συστήματος, επιφέροντας μια διαταγμένη, υψηλότερη ενότητα ενώ οδηγεί τον έναν πόλο προς τον άλλον. Από το διαμεσολαβητικό κέντρο έρχονται οι δυνάμεις της ανανέωσης, της θεραπείας και της ολοκλήρωσης.

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Το μεσαίο σύστημα του μεσοβλάστη, το οποίο παραμένει αδιαφοροποίητο καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, σχηματίζει το μεσέγχυμα1 και τη μεσεγχυματική μήτρα που διασυνδέει όλα τα όργανα. Από τον μεσοβλάστη προκύπτουν τα αιμοφόρα αγγεία που ενώνουν τα ρυθμικά όργανα, τους πνεύμονες και την καρδιά. Οι πνεύμονες παρέχουν μια ώθηση ανάπαυλας στην αναπνοή, προσανατολίζοντάς την στον «ανώτερο» νευρο-αισθητηριακό πόλο, ενώ η ώθηση του ρέοντος αίματος σχετίζεται με τον «κατώτερο» άνθρωπο, τον πόλο της ουσίας. Η σχέση των πνευμόνων με το ρέων αίμα εκφράζεται στην αναλογία της συχνότητας αναπνοής με τη συχνότητα παλμού, 1:4 σε ένα υγιές άτομο. Το κέντρο δύναμης του μεσαίου συστήματος βρίσκεται μεταξύ της αναπνοής και των κυκλοφορικών δραστηριοτήτων της καρδιάς. Οι ρυθμικές διαδικασίες παρέχουν τη σωματική βάση για την ποιότητα του συναισθήματος της ψυχής, που ελίσσεται πάντα ανάμεσα σε δύο πολικά αντίθετα, όπως τη χαρά και τη θλίψη, τη συμπάθεια και την αντιπάθεια. Η ζωή του συναισθήματος μπορεί να συγκριθεί με μια ονειρική κατάσταση μεταξύ της σκέψης, της εν εγρήγορση συνείδησης και των ωθήσεων της θέλησης που προκύπτουν από το «κοιμισμένο» υποσυνείδητο. Η αρχή της μεταμόρφωσης που ανακαλύφθηκε από τον Γκαίτε διέπει και τον άνθρωπο, αφού οι δυνάμεις οικοδόμησης της ουσίας από το μεταβολισμό μεταβάλλονται ανοδικά μέσω του ρυθμικού συστήματος στο νεύρο-αισθητηριακό σύστημα και απελευθερώνονται ως δυνάμεις της συνείδησης. Στην αντίθετη κατεύθυνση, οι οργανωτικές δυνάμεις του νευρο-αισθητηριακού συστήματος λειτουργούν μέσω του μεσαίου συστήματος στο μεταβολισμό και τα άκρα, επιφέροντας τη μορφή. Στις ενέργειες θερμότητας και φωτός του μεταβολισμού λειτουργούν και δεσμεύονται επί της ουσίας, ενώ στον νευρο-αισθητηριακό πόλο διατίθενται για τη συνείδηση και την αντίληψη. Ίσως προκύψει μια θεμελιώδης σχέση μεταξύ της τριπλής δομής των φυτών και της τριπλής δομής του Ανθρώπου, η οποία είναι σημαντική για τη θεραπευτική επιλογή ενός ορισμένου τμήματος των φυτών, όπως τα φύλλα, τα λουλούδια ή τη ρίζα. Οι πολικές διεργασίες λειτουργούν με τέτοιον τρόπο στο φυτό ώστε οι ουσίες διυλίζονται προς τον πόλο του λουλουδιού: τα φυτικά άμυλα διασπώνται σε σάκχαρα και φυτικά οξέα, η γύρη πετά μακριά, το χρώμα και η θερμότητα εκπέμπονται στο περιβάλλον. Η διαλυτική τάση και η τάση μετάδοσης ροής

προς τα έξω που συντελεί το λουλούδι αντιστοιχεί στο μεταβολισμό του ανθρώπινου οργανισμού. Στη ρίζα, από την άλλη πλευρά, οι ουσίες συμπυκνώνονται και αποθηκεύονται ενώ ταυτόχρονα απελευθερώνονται ζυμωτικές ουσίες από τις άκρες της ρίζας οι οποίες λειτουργούν εντός της περιβάλλουσας γης. Η ρίζα των φυτών έχει πυκνωτικές, φυσικές τάσεις που σχετίζονται με το νεύρο-αισθητηριακό σύστημα του ανθρώπου. Το μεσαίο σύστημα του φυτού, που σχηματίζει τη μετάβαση, που μεσολαβεί και εναρμονίζει, αντιστοιχεί στο ρυθμικό οργανισμό της αναπνοής και της κυκλοφορίας του αίματος. Το φύλλο του φυτού είναι θεραπευτικά πιο αποτελεσματικό για την αναπνοή και τις κυκλοφορικές διαδικασίες. Η ίδια βασική σχέση υφίσταται μεταξύ των λουλουδιών και του μεταβολικού συστήματος καθώς και μεταξύ της ρίζας και του νευρικού συστήματος.

Σε διαλέξεις του σε γιατρούς, κυρίως στο πρώτο ιατρικό μάθημα2 το 1920, ο Ρούντολφ Στάινερ περιγράφει συχνά την τριπλή δομή του ανθρώπου σε σχέση με τις ουσίες. Προχωράει από τις αρχές του Άλατος, του Θείου και του Υδράργυρου που είχαν ήδη δοθεί από τον Παράκελσο. Αυτή η τριπλή ιδέα μπορεί να αποτελεί το κλειδί για την κατανόηση του νόμου του Γκαίτε αναφορικά με την πολικότητα και την αρχή της μεταμόρφωσης. Αποκαλύπτεται σε κάθε εκδήλωση της ανόργανης και οργανικής φύσης μέχρι το τριπλό σώμα και την τριπλή ψυχή του ανθρώπου και επεκτείνεται στις ουράνιες ιεραρχίες και την Αγία Τριάδα. Η αρχή του Θείου (S) αντιστοιχεί στο προηγουμένως χαρακτηριζόμενο ανθρώπινο μεταβολικό σύστημα και στο λουλούδι του φυτού. Σε γενικούς και αφηρημένους όρους η ποιότητα του Θείου επιφέρει το δυναμικό σχηματισμό και μετασχηματισμό της ουσίας σε όλες τις διάφορες εκφράσεις της. Παραδίδεται στον κόσμο και έχει την ποιότητα της επέκτασης. Η αρχή του Άλατος που συναντήσαμε στα νεύρα και στις αισθήσεις αλλά και στη ρίζα του φυτού, έχει τα χαρακτηριστικά της παύσης σε οργανωμένη μορφή, της συστολής και της πύκνωσης. Η αρχή του Υδράργυρου μεσολαβεί και ρυθμικά αποκαθιστά την ενότητα μεταξύ των αντίθετων πόλων. Ο Παράκελσος διέθετε μια περαιτέρω κατανόηση των αρχέτυπων διαδικασιών του Άλατος, του Θείου και του Υδράρ-

1. Εμβρυϊκός συνδετικός ιστός, κυτταροβριθής, χωρίς ίνες.

2.Ρούντολφ Στάινερ: «Spiritual Science and Medicine»

Οι Αρχές του Άλατος, του Υδράργυρου και του Θείου

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 11

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

γυρου, που σχετίζονται με τη ουσίες άλας, θείο και υδράργυρος. Θα περιγράψουμε τα χαρακτηριστικά τους εν συντομία. Ο σχηματισμός άλατος, όπως είναι η καθίζηση των κρυστάλλων από ένα κορεσμένο διάλυμα επιτραπέζιου άλατος, είναι μια διαδικασία Άλατος που απελευθερώνει θερμότητα. Από την άλλη πλευρά, όταν διαλύεται το επιτραπέζιο αλάτι η θερμότητα αποσύρεται από το περιβάλλον. Μια χαρακτηριστική ιδιότητα του θείου είναι η τάση να δεσμεύει τη θερμότητα μέσα του και να την απελευθερώνει σιγά-σιγά όταν οξειδώνεται. Οι θειικές ουσίες κρατούν τη θερμότητα ακόμη και κατά τη διάρκεια της καύσης, μερικές φορές λαμβάνοντας τη θερμότητα ακόμη και από το περιβάλλον τους όπως όταν καίγεται ο ασβέστης. Τα φυσικά χαρακτηριστικά του υδράργυρου αποκαλύπτουν μια ρευστή, κινητή κατάσταση και την πολική τάση να εξατμίζονται στον αέρα και να διασπόνται σε πολλά σταγονίδια. Ο σχηματισμός και η εξάτμιση των σταγόνων αντιπροσωπεύουν τη διπλή τάση του υδράργυρου προς την πύκνωση και τη διάλυση. Η ασυνήθιστη, «υδραργυρική» φύση του μετάλλου αυτού παρατηρείται επίσης και στην ακραία ικανότητά του να συγχωνεύεται με άλλα μέταλλα, να εισέρχεται σε μια πραγματική λύση μαζί τους. Στη 10η διάλεξη της Πνευματικής Επιστήμης και Ιατρικής, ο Ρούντολφ Στάινερ παρέχει ένα σχέδιο, το οποίο είναι αντιπροσωπευτικό της γνώσης της ουσίας με βάση τα αρχέτυπα του Άλατος, του Θείου και του Υδράργυρου. Η πολικότητα του άνθρακα και του πυριτίου (άλατα του ανθρακικού και πυριτικού οξέος) θεωρείται χαρακτηριστική για την ανθρώπινη «διαδικασία της ζωής». Όπως το επιτραπέζιο αλάτι έτσι και το διοξείδιο του πυριτίου είναι μια κρυσταλλική ουσία που διέπεται ολοκληρωτικά από την αρχή του Άλατος. Οι διαμορφωτικές δυνάμεις του φωτός και της θερμότητας που δημιούργησαν το πυρίτιο απελευθερώνονται κατά τη διάρκεια της κρυστάλλωσης, αφήνοντας μια διαφανή, γεωμετρική, κρύα, μη-εύφλεκτη ουσία. Σύμφωνα με τον Ρούντολφ Στάινερ, οι παγκοσμιοποιούμενες δυνάμεις δραστηριοποιούνται στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της διαδικασίας του πυριτίου, απελευθερώνοντας ενέργειες από τα όργανα και τις ουσίες, οι οποίες στη συνέχεια παρέχουν τη βάση για την αντίληψη και τη συνείδηση, παρέχοντάς μας πρόσβαση στο διαπροσωπικό κόσμο των ιδεών μέσω της σκέψης. Αντιθέτως, η διαδικασία του ανθρακικού οξέος οδηγεί κατευθείαν στο σχηματισμό της ουσίας. Τα αλκάλια μεσολαβούν ρυθμικά ανάμεσα στη διαδικασία παγκοσμιοποίησης και εξατομίκευσης. Το σχέδιο του Ρούντολφ Στάινερ είναι μια συμβολική 12 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

αναπαράσταση της ίδιας της διαδικασίας της ζωής: ο άνθρακας οδηγεί τη ζωή στην ύλη, πυκνώνοντάς την στο σχηματισμό του εξατομικευμένου σώματος, ενώ το πυρίτιο οδηγεί τη ζωή στην περιφέρεια του σώματος, για να αποκτήσει συνείδηση και να συνδέσει τον άνθρωπο με τους παγκόσμιους νόμους του κόσμου. Περιγράψαμε το νόμο της πολικότητας και την αρχή της τριπλότητας που ρέει μέσα από το σύνολο της Φύσης. Παρακάτω θα θέσουμε το ερώτημα του πώς κατά τη διαδικασία του γίγνεσθαι τα βασίλεια της Φύσης δραστηριοποιούνται στον άνθρωπο και πώς αυτά σχετίζονται με την εντελέχειά του (η οντότητα του Εγώ) όταν είναι υγιής αλλά και όταν ασθενεί.

Η Τετραπλή Δομή του Ανθρώπου και της Φύσης Όταν ο άνθρωπος κοιτάζει την περιβάλλουσα Φύση, βλέπει τον ανόργανο κόσμο των ορυκτών, τον κόσμο των ζωντανών φυτών και τον έμψυχο, ευαίσθητο κόσμο των ζώων. Είναι σε θέση να διαφοροποιήσει και να κατανοήσει τη Φύση διότι έχει μέσα του ορυκτές, διαμορφωτικές και ψυχικές δυνάμεις. Όπως περιγράφεται παραπάνω, αυτές οι δυνάμεις μπορούν επίσης να μετατραπούν στη δυνατότητα της ψυχο-πνευματικής εμπειρίας. Ο άνθρωπος φέρει μέσα του τις «δυνάμεις των βασιλείων της Φύσης» και συνεπώς, συνδέεται στενά με τη Φύση. Αλλά ο άνθρωπος κατέχει αυτές τις δυνάμεις μόνο κατά τη διαδικασία του γίγνεσθαι – περιβάλλεται από αυτές και τις ξεπερνά μέσω της δραστηριότητας του Εγώ που είναι αποκλειστικά δική του. Στη φύση, οι διαμορφωτικές δυνάμεις φθάνουν στο ση-

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

μείο της εξωτερικής εκδήλωσης, η οποία αποτελεί επίσης ένα τέλος: για τον Γκαίτε ο ποιηθείς κόσμος έχει φτάσει σε αδιέξοδο. Στη γλώσσα του Σέλινγκ θα το αποκαλούσαμε Natura naturata (η εσωτερική και ενοποιός ουσία των πάντων). Οι δυνάμεις της φύσης είναι παρούσες στον άνθρωπο μόνο εν τω γενέσθαι ως ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο ενδεχόμενο που αντιστοιχεί στην εξελισσόμενη του κατάσταση. Ο Σέλινγκ μιλάει για αυτή τη δραστικότητα ως δημιουργική φύση, natura naturans. Ο άνθρωπος είναι μέρος της Φύσης, αλλά ξεπερνά συνεχώς την τάση της να αναλαμβάνει σταθερές, μονόπλευρες μορφές με το να την αφομοιώνει στην ολότητα του και επομένως με το να γίνεται ο αληθινός του εαυτός. Υπό αυτήν την έννοια, ο Άνθρωπος συνεχίζει να συμμετέχει στην αρχέγονη δημιουργική διαδικασία. Εάν μια διαδικασία της φύσης εκδηλώνεται με έναν μονόπλευρο τρόπο στον άνθρωπο, με το να εμφανίζεται παρόμοια με την εξωτερική φύση και όχι να εναρμονίζεται με την ατομική του ύπαρξη, τότε προκύπτει η ασθένεια. Σύμφωνα με την ενωτική Γκαιτεανική αντίληψη περί Ανθρώπου και Φύσης, τους φυσικούς νόμους του ορυκτού κόσμου, τις Αρχές του φυτικού βασιλείου και τη φύση των ζώων που δημιουργεί Τύπους, είναι όλες παρούσες και στον ανθρώπινο οργανισμό. Αυτές οι δυνάμεις της φύσης δημιουργούν δικές τους οργανώσεις δυνάμεων μέσα στον άνθρωπο, οι οποίες οριοθετούνται και διαφοροποιούνται από το περιβάλλον. Ο Ρούντολφ Στάινερ τις αποκαλεί «μέλη της ύπαρξης του Ανθρώπου». Το φυσικό σώμα εκδηλώνεται στον κόσμο της ύλης και μπορεί να παρατηρηθεί άμεσα από τις αισθήσεις, ενώ τα υψηλότερα μέλη μπορούν αρχικά να συλληφθούν μόνο από τις επιπτώσεις τους στο φυσικό σώμα. Το φυσικό-υλικό σώμα υπόκειται στους νόμους του ορυκτού, η ζωή ή το «αιθερικό» σώμα στις Αρχές των φυτών, η ευαισθησία ή το «αστρικό» σώμα στον Τύπο του ζώου. Ο οργανισμός της θερμότητας του Εγώ εκτείνεται πάνω και πέρα από τις εξωτερικές σφαίρες της Φύσης, όπως ο οργανικός κομιστής της Εγώ-οντότητας δηλαδή του ίδιου του ανθρώπου. Σύμφωνα με τη σωματική-πνευματική φύση του, ενοποιεί τις τρεις μονόπλευρες οργανώσεις δυνάμεων. Λειτουργώντας από την μέση, δημιουργεί ισορροπία και οργανωμένη, αμοιβαία αλληλοδιείσδυση μεταξύ του ανώτερου και του κατώτερου ανθρώπου. Η δραστηριότητα του Εγώ οδηγεί πάντα την ανθρώπινη φύση πίσω σε μια οργανωτική αρχή του μεσαίου, το οποίο είναι καθολικά δραστικό και διατηρεί την ανθρώπινη προσωπικότητα. Η διδασκαλία του Αριστοτέλη αναφορικά με τα τέσ-

σερα στοιχεία, τη φωτιά, τον αέρα, το νερό και τη γη, συνεχίστηκε με τους τέσσερις χυμούς του Ιπποκράτη και με τη χημική παθολογία (Ροκιτάνσκι) κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Κάθε ένα από τα τέσσερα στοιχεία έχει μια ουσιαστική σχέση με ένα από τα τέσσερα μέλη της ύπαρξης του Ανθρώπου. Ο οργανισμός του Εγώ λειτουργεί μέσω της θερμότητας (φωτιά) προς τα κάτω μέσα στο φυσικό σώμα, ο οργανισμός της ευαισθησίας κάνει χρήση του φωτο-αερικού στοιχείου, ο οργανισμός της ζωής είναι ενεργός στο ρευστό-υγρό στοιχείο και ο φυσικός οργανισμός διέπει το ορυκτό-γήινο στοιχείο. Τι περισσότερο μπορεί να κερδίσει από τη ζωή ένα ανθρώπινο ον, από το ότι του αποκαλύπτεται η Θεϊκή-Φύση; Να δει πώς το στερεό μετατρέπεται σε Πνεύμα, Να δει πώς το δημιουργημένο από το Πνεύμα κρατιέται σταθερό. Γ. Β. φον Γκαίτε (Ποιήματα του Γκαίτε, τόμος 1, «Gott und Welt»: Im ernsten Beinhaus... , Εκδοτικός Οίκος Artemis)

Τα Μέλη της Οντότητας του Ανθρώπου και η Έκφρασή τους στο Φυσικό Σώμα 1.1 Ο οργανισμός του Εγώ στον άνθρωπο Κατανοούμε ότι ο όρος του Ρούντολφ Στάινερ «οργανισμός του Εγώ» είναι ένας οργανισμός δυνάμεων που δημιουργούνται από την ανθρώπινη οντότητα του Εγώ με σκοπό την αιχμαλώτιση του φυσικού σώματος. Οι δυνάμεις αυτές λειτουργούν στη φυσική δομή μέσω του στοιχείου της θερμότητας. Το πυρίτιο είναι η ουσία η οποία υποστηρίζει την παρουσία του οργανισμού του Εγώ στο φυσικό σώμα. Το πυρίτιο δημιουργεί μια σωστά διαφοροποιημένη δομή σε όλο το σώμα, που μεσολαβεί στις ωθήσεις της διάταξης και της μορφοποίησης του οργανισμού του Εγώ. Οι παγκοσμιοποιούμενες δυνάμεις που περιγράφονται από τον Ρούντολφ Στάινερ στο παραπάνω σχέδιο συνδέονται με τη διαδικασία πυριτίου, τόσο οργανικά όσο και ψυχο-πνευματικά. Γνωρίζουμε ότι το πυριτικό οξύ είναι παρόν ως ιχνοστοιχείο απανταχού στην μήτρα του συνδετικού ιστού, στα όργανα που προέρχονται από μεσέγχυμα και στο αίμα. Αυτές οι λειτουργίες που εμπλέκονται με τις δυνάμεις του πυριτίου είναι ύψιστης σημασίας από την έναρξη της εμβρυϊκής ανάπτυξης. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το αναπτυσσόμενο © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 13

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

φυσικό σώμα εξαρτάται απολύτως από τη μεσεγχυματική μήτρα που διαπερνά όλα τα όργανα. Τα χαρακτηριστικά και οι λειτουργίες αυτής της μήτρας επιτρέπουν στα όργανα να αντιληφθούν και να προσαρμοστούν το ένα στο άλλο. Η μεσεγχυματική μήτρα, που αποτελείται κυρίως από γλυκοζαμινογλυκάνες, αποτελεί τη διαυγής ζώνη του ωαρίου και βρίσκεται πάλι στο στάδιο της τροφοβλάστης. Αργότερα διαπερνά όλους τους ιστούς και τα όργανα μεσεγχυματικής προέλευσης, όπως είναι το υαλώδες σώμα, ο πηκτοειδής πυρήνας του μεσοσπονδύλιού δίσκου, οι χόνδροι, τα οστά, οι τένοντες και ως ινωδογόνο, το αίμα. Ο οργανισμός του συνδετικού ιστού στο σύνολο του, δηλαδή ο μεσοκυττάριος παρεγχυματικός οργανισμός, διαπερνά κάθε όργανο και το συνδέει με το αίμα, το κέντρο του οργανισμού θερμότητας. Το αίμα έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει τη μορφή και πάλι να τη διαλύει με τη βοήθεια του ινωδογόνου - έμμεση πήξη. Το Εγώ είναι από τη φύση του μια οντότητα σχέσεων. Έχει τη δύναμη τόσο για να αποκαλυφθεί όσο και για να αποσυρθεί και πάλι. Εμφανίζεται μόνο στιγμιαία, προκειμένου να φέρει τις απορρέουσες μορφές σε επαφή με τα αρχέτυπά του, και έπειτα γρήγορα πάλι επαναδιαλύει τις μορφές στην αρχική τους κατάσταση. Εάν επιθυμούσαμε να χαρακτηρίσουμε τον οργανισμό του Εγώ στη βασική του έννοια που εκπροσωπεί την Αγία Τριάδα, θα λέγαμε: είναι το ίδιο το αίμα που ενώνει τον «ανώτερο» και τον «κατώτερο» άνθρωπο από το κέντρο, καθοδηγώντας συνεχώς τη δράση των διαφοροποιημένων περιφερειακών οργάνων πίσω σε μια σφαιρική γενική κατάσταση. Με αυτή την έννοια, το σύστημα αίματος (που φέρει θερμότητα) και το κεντρικό του όργανο, η καρδιά, είναι οι πραγματικοί φορείς του οργανισμού του Εγώ. Η μελέτη των σχέσεων θερμότητας στον άνθρωπο είναι συνεπώς θεμελιώδους σημασίας για την κατανόηση της παθολογίας. Όταν ο οργανισμός θερμότητας γίνεται ανεξάρτητος, είτε σε ακραίο πυρετό είτε σε ακραία ψύξη, είναι μια σημαντική ένδειξη αποτυχίας στον υγιή οργανισμό του Εγώ που θα πρέπει να εναρμονίσει τον «ανώτερο» και τον «κατώτερο» άνθρωπο. Θα πρέπει να αναγνωριστεί η διττή φύση του ανθρώπινου Εγώ ως πνευματική-σωματική οντότητα θερμότητας προκειμένου να κατανοήσουμε τη σχέση της με τα άλλα μέλη της ύπαρξης του ανθρώπου. Η θερμότητα αποτελεί τη γέφυρα μεταξύ της ψυχο-πνευματικής κατάστασης, π.χ. θερμό ενδιαφέρον, και της φυσικής κατάστασης, η οποία μπορεί να αποτυπωθεί στο θερμόμετρο. Η θερμότητα είναι επομένως ο κατάλληλος 14 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

μεσολαβητής για τις παρορμήσεις της πνευματικής οντότητας του Εγώ στο φυσικό σώμα.

1.2 Ο Οργανισμός του Εγώ και η Καρδιά Η ανθρωποσοφία του Ρούντολφ Στάινερ εμβαθύνει την αντίληψη του Γκαίτε αναφορικά με τον άνθρωπο και τη φύση και μας επιτρέπει να αναγνωρίσουμε τις διαμορφωτικές δυνάμεις των τεσσάρων μελών της ύπαρξης του ανθρώπου στα τέσσερα κύρια όργανα, την καρδιά, τους πνεύμονες, το ήπαρ και τους νεφρούς. Ο οργανισμός του Εγώ, ο αστρικός οργανισμός, το ζωτικό σώμα και η σωματική εργασία του σώματος λειτουργεί σε κάθε όργανο με ποικίλες εντάσεις και αλληλεξάρτηση. Περιγράψαμε πώς οι θειικές, μεταβολικές δυνάμεις που δημιουργούν ουσίες μεταβάλλονται από τον οργανισμό της θερμότητας, η οποία επικεντρώνεται στην καρδιά. Τα ρευστά ρεύματα του «κατώτερου» και «ανώτερου» ανθρώπου που εισρέουν στην καρδιά, (δηλαδή ο ρευστός συνδετικός ιστός και οι λεμφαδένες), είναι ενωμένα στο φλεβικό αίμα, μετασχηματίζουν το ένα το άλλο στην καρδιά και εξυψώνονται στο επίπεδο της θερμότητας. Κατά την εμβρυϊκή περίοδο, η καρδιά είναι ένα μονοπολικό, μονιστικό όργανο καθώς δεν έχει ακόμη διαχωριστεί σε αριστερή και δεξιά. Όταν η αναπνοή ξεκινά μετά τη γέννηση, η καρδιά γίνεται πολωμένη αλλά ακόμα και τότε επιτυγχάνει έναν ενιαίο-μονιστικό χαρακτήρα. Η εντατική ενοποιητική τάση της καρδιάς επεξηγείται από την ασυνήθιστη αύξηση της διαμέτρου και/ή του αριθμού των τριχοειδών του δεξιού και του αριστερού καρδιακού μυϊκού συστήματος και τη μερική εκκένωση του τριχοειδικού αίματος κατευθείαν στους θαλάμους της καρδιάς μέσω μικρών καρδιακών φλεβών. Μια άλλη έκφραση είναι το εξαιρετικά υψηλό επίπεδο σχηματισμού θερμότητας, ιδιαίτερα στην αριστερή καρδιά. [Λάντοϊς-Ρόζμαν: “Physiologie des Menschen] Κατά την προηγούμενη συζήτηση αναφορικά με την τριπλή δομή του ανθρώπου, αναφέραμε τα τέσσερα αλκαλικά στοιχεία, το ασβέστιο, το κάλιο, το νάτριο και το μαγνήσιο, καθένα από τα οποία έχει μια σχέση με ένα από τα τέσσερα κύρια όργανα. Το μαγνήσιο ως διαδικασία συνδέεται με την καρδιά: το μαγνήσιο αποτελεί μια σημαντική διαδικασία ουσίας στον ανθρώπινο οργανισμό λόγω της καταλυτικής λειτουργίας του στο ήπαρ, μέσω του οποίου η ζάχαρη διασπάται κατά τη γλυκόλυση και μετατρέπεται σε θερμότητα. Γνωρίζουμε ότι το ασβέστιο και το μαγνήσιο βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα στο μυϊκό σύστημα της καρδιάς (17mg% από το καθέ-

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

να). Οι δύο διαδικασίες έχουν ανταγωνιστική σχέση: τα ιόντα ασβεστίου είναι φυσιολογικά ενεργά σε συστολή, ειδικά στην αριστερή καρδιά, μεσολαβώντας στη συσταλτικότητα της μυοσφαιρίνης. Το μαγνήσιο, από την άλλη πλευρά, ενισχύει τη διαστολή και λειτουργεί μέσω της δεξιάς καρδιάς. Τα άλατα μαγνησίου μπορούν να αντισταθμίσουν τις υπερβολικές, μονόπλευρες επιδράσεις του ασβεστίου, π.χ. στην δακτυλιτιδική υπερδοσολογία. Έτσι, τα αλκαλικά γήινα στοιχεία του ασβεστίου και του μαγνησίου έχουν μια πολική δράση στην καρδιά: το ασβέστιο ενισχύει τη συστολή, το μαγνήσιο ενισχύει τη διαστολή. Στη δραστηριότητα του ασβεστίου, το αστρικό σώμα λειτουργεί πιο έντονα στην καρδιά από την αριστερή πλευρά. Η δραστηριότητα του μαγνησίου επιτρέπει στον αιθερικό οργανισμό να ενεργεί μέσω της διαδικασίας της ζάχαρης, και συνδέεται κυρίως με το ήπαρ και τη δεξιά καρδιά.

2.1 Το Φυσικό Σώμα Η έννοια της λέξης «φύσις» (μετάφραση από τα ελληνικά ως «αυτό που αναπτύσσεται - φύεται») είναι εξαιρετικά δύσκολο να την κατανοήσουμε καθώς είμαστε συνηθισμένοι πάντα να σχετίζουμε την ουσιώδη ορυκτή φύση με το φυσικό σώμα. Αλλά η αποκλειστικά ορυκτή κατάσταση, που διέπεται από φυσικοχημικούς νόμους, εμφανίζεται στον ανθρώπινο οργανισμό μόνο όταν η ουσία αποβάλλεται ή πριν το θάνατο. Κατά τη διάρκεια της ζωής, η ορυκτή ύπαρξη ξεπερνιέται συνεχώς από τα υψηλότερα μέλη και ενσωματώνεται στο σύνολο του ανθρώπου. Θα πρέπει να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τον φυσικό οργανισμό ως έναν οργανισμό της θερμότητας (με αντίληψη αίσθησης), στον οποίο το ουσιώδες ορυκτό είναι δευτερευόντως παρόν σε μια διαρκή κατάσταση ζωής και θανάτου. Μπορούμε να μιλήσουμε για μια δυναμική ισορροπία στην κατάσταση θερμότητας της ουσίας. Από την άποψη αυτήν, μπορούμε να κατανοήσουμε τη μεταβατική εναπόθεση αλάτων ασβεστίου στα οστά ως ένα κινούμενο, έμβιο φαινόμενο. Μόλις τα άλατα των οστών εμπέσουν σε μια αυστηρά ορυκτή κατάσταση, είτε ανανεώνονται από τους οστεοκλάστες και τη συνεχή ανακατασκευή του Χαβερσιανού συστήματος ή τα κτυπά η ασθένεια. Αυτό που εδώ περιγράφεται για τα οστά, είναι σημαντικό για το εξωτερικό στρώμα του δέρματος, και βασικά ισχύει για κάθε ανθρώπινη ουσία: είναι πάντα στη διαδικασία της ζωής και του θανάτου. Η διαδικασία γίνεται παθολογική όταν η δημιουργη-

θείσα ουσία, π.χ. τα άλατα των οστών, καθιζάνει σε μια αποδιοργανωμένη μορφή ως εξόστωση, κατά τη μετάβαση από οστό σε χόνδρο. Η συνεχής ανανέωση της σωματικής ουσίας παραλύει και η φυσική δομή του ουσιώδους συσσωρεύεται. Το ίδιο ισχύει και για το μεταβολισμό των πρωτεϊνών στην πρωτεϊνική υπερτροφία του πολλαπλού μυελώματος. Κατά αντίστοιχο τρόπο στην υπερλιπιδαιμία, οι λιπαρές ουσίες συσσωρεύονται στο αίμα και δευτερευόντως συγκεντρώνονται ως αρτηριοσκληρωτικές πλάκες στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων, όταν θα έπρεπε να ενεργούν φυσιολογικά στην αξιοποίηση των νεύρων. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η ουσία έχει υποπέσει της δυναμικής ισορροπίας και έθεσε τον εαυτό της ως ανεξάρτητη στον οργανισμό και ειδικότερα στο αίμα. Από θεραπευτικής απόψεως, βασικό κανόνα αποτελεί το γεγονός ότι οι ουσίες από την ορυκτή φύση που χορηγούνται σε ενδυναμωμένη μορφή, δραστηριοποιούνται στον οργανισμό του Εγώ ο οποίος συνδέεται στενά με τον φυσικό οργανισμό. Οι δυναμοποιημένες φυσικές ουσίες ενεργούν πάντοτε στο αντίθετο οργανωτικό επίπεδο του ανθρώπου. Στην περίπτωση μιας θεραπείας με τη χρήση ορυκτών, θα απευθυνθούμε στον οργανισμό της θερμότητας του Εγώ, ο οποίος από μόνος του είναι σε θέση να ξεπεράσει το φυσικό-μεταλλικό στοιχείο με το να το ανάγει σε μια κατάσταση θερμότητας. Ο Ρούντολφ Στάινερ παραθέτει το παράδειγμα του πυριτίου, το οποίο στο υγιές άτομο πρέπει συνεχώς να αποβάλλεται από το σώμα με τη δύναμη του οργανισμού της θερμότητας.

2.2 Ο Φυσικός Οργανισμός και οι Πνεύμονες Είναι δύσκολο για μας να φανταστούμε πως οι πνεύμονες σχετίζονται με το φυσικό σώμα επειδή, όπως περιγράφεται παραπάνω, το φυσικό σώμα είναι από τη φύση του πνευματικό. Ωστόσο, μια μελέτη για το πώς σχηματίζονται οι πνεύμονες, μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε ότι ο φυσικός οργανισμός είναι, στην πραγματικότητα, κυρίαρχος. Οι πνεύμονες αποτελούν ένα όργανο των οποίων το τρισδιάστατο σχήμα αιχμαλωτίζεται πλήρως από το φυσικό χώρο. Η παθητικότητα των πνευμόνων είναι εντυπωσιακή, η κίνησή τους εξαρτάται από τις κινήσεις του θώρακα. Οι πνεύμονες έχουν πολύ χαμηλή ζωτικότητα και τροφοδοτούνται ανεπαρκώς με αίμα από τη vasa propria. Εάν αδειάσει όλο το αίμα από το πνεύμονα ενός ενήλικα (περίπου 500 gm), ζυγίζει μόνο περίπου 100 gm. Ως ένα τρισδιάστατο όργανο περιέχει περίπου 1200 ml αέρα, αν και η ζωτική χω© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 15

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

ρητικότητα είναι πάνω από 3 λίτρα. Σε σχέση με τον όγκο του αέρα και του αίματος που ρέει μέσω των πνευμόνων, η ζωή τους είναι σε μεγάλο βαθμό υποτονική. Ακόμη και σε μια υγιή κατάσταση είναι απονευρωμένοι. Η τάση των πνευμόνων να λαμβάνουν φυσική δομή, μπορεί εύκολα να μας αναδείξει τις παθολογικές πτυχές της ακαμψίας και της απώλειας της ελαστικότητας, όπως για παράδειγμα η πνευμονική ίνωση και το πνευμονικό εμφύσημα. Η ροπή των πνευμόνων προς την ψύξη και την ακαμψία προκαλείται από την εντατική σύνδεση του οργανισμού της ευαισθησίας με τους πνεύμονες κατά τη διάρκεια της αναπνοής. Η διπολική φύση των πνευμόνων είναι μια άλλη έκφραση του γεγονότος ότι ο οργανισμός της ευαισθησίας είναι έντονα ενωμένος με το φυσικό σώμα στους πνεύμονες. Αυτή η τάση είναι θεμελιώδους σημασίας για τον οργανισμό της ευαισθησίας. Σύμφωνα με τη φύση του, δρα λειτουργικά και ιδιοσυγκρασιακά απευθείας στο φυσικό σώμα. Ο χαρακτήρας των πνευμόνων πρέπει να εκλαμβάνεται περισσότερο ως αισθητήριο όργανο παρά ως μεταβολικό όργανο. Παρόλο που προκύπτουν διχοτομημένοι από το ενδοδερμικό εμπρόσθιο μέρος του εντέρου και αρχικά έχουν μια αδενική φύση, κατά τη διάρκεια της μεταγεννητικής ανάπτυξης έρχονται όλο και περισσότερο υπό την επιρροή του ανώτερου ανθρώπου και του νευρο-αισθητηριακού οργανισμού. Αυτό είναι που τους δίνει τον φυσικό τους χαρακτήρα. Η πνευμονική φλεγμονή, από την άλλη πλευρά, είναι μια επιστροφή των πνευμόνων στο εμβρυονικό αδενικό στάδιο. Στην ηπάτωση των πνευμόνων, για παράδειγμα, ο πληρούμενος με αέρα χώρος γίνεται υπερδραστήριος, υποθέτοντας μια παθολογικά αδενική συνοχή. Η υπόδειξη του Ρούντολφ Στάινερ ότι η διαδικασία του ασβεστίου είναι ιδιαίτερα ενεργή στους πνεύμονες, δείχνει προς την ίδια κατεύθυνση. Οι οργανικές δυνάμεις των πνευμόνων έχουν ιδιαίτερη σχέση με το φυσικό σώμα. Η ενσωμάτωση των αλάτων ασβεστίου στα οστά επιφέρεται από την επιρροή των πνευμόνων στην ψύξη του αίματος. Από τα ανωτέρω αναφερθέντα αλκαλικά στοιχεία, στους πνεύμονες ανήκει το ασβέστιο.

3.1 Ο Οργανισμός της Ευαισθησίας ή το Αστρικό Σώμα Ακριβώς όπως βρήκαμε αντιστοιχίες μεταξύ του ανθρώπινου οργανισμού θερμότητας και του στοιχείου της φωτιάς, του φυσικού οργανισμού και του στερεού, ορυκτού στοιχείου της γης, έτσι και ο ορ-

16 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

γανισμός της ευαισθησίας ζει στο αέρινο στοιχείο του οργανισμού. Ωστόσο, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι το στοιχείο του αέρα είναι έμψυχο, ιδιαίτερα το οξυγόνο και το άζωτο που εμφυσείται στους πνεύμονες. Λειτουργεί στο αρτηριακό αίμα, διεισδύοντας και ζωντανεύοντας τα πιο μακρινά σημεία του οργανισμού. Έτσι ολόκληρο το σώμα είναι φιλτραρισμένο και ενδυναμωμένο μέσω ενός διαφοροποιημένου οργανισμού της αναπνοής που λειτουργεί έξω από το στοιχείο της ψυχής μέσω του αέρινου στοιχείου. Αυτόν τον οργανισμό τον αποκαλούμε αστρικό σώμα. Αν προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε τι ακριβώς κάνει το στοιχείο της ψυχής, θα βρούμε αφενός τη ζωή των συναισθημάτων, με τις πολικές δυνάμεις της συμπάθειας και της αντιπάθειας. Από την άλλη πλευρά, το αστρικό σώμα ρυθμίζει την αναπνοή και την αρτηριοποίηση του αίματος. Ο οργανισμός της ευαισθησίας έχει πάντα έναν διπλό προσανατολισμό, σε αντίθεση με το ενιαίο, μονιστικό φυσικό σώμα. Αν το αστρικό σώμα λειτουργεί πάρα πολύ έντονα, η εισπνοή και η δράση του οξυγόνου στα αιμοφόρα αγγεία θα είναι υπερβολική, οδηγώντας σε συρρίκνωση των αγγείων, στο φόβο και τους νεφρούς στην ανουρία. Όταν η ώθηση εισπνοής του σώματος είναι πολύ αδύναμη, υφίσταται ατονία στα αγγεία, υπόταση, κρύο ιδρώτα, εξωσωματικές καταστάσεις της ψυχής αλλά και φόβο. Ο φόβος είναι ένα σύμπτωμα των δύο άκρων, διότι η ψυχή είναι απομονωμένη, δεν έχει ενσωματωθεί σωστά στον οργανισμό της θερμότητας του Εγώ. Ο αστρικός οργανισμός είναι ιδιαίτερα σχετικός με τη δραστηριότητα των νεφρών, έτσι ώστε να μπορούμε να δούμε στους νεφρούς πώς ο οργανισμός της ευαισθησίας αιχμαλωτίζει τον μεταβολισμό. Ο Ρούντολφ Στάινερ επισημαίνει ότι η ρύθμιση της αναπνοής και η ώθηση για εισπνοή προέρχεται από τους νεφρούς και μόνο δευτερευόντως από τους πνεύμονες. Αν το αστρικό σώμα δεν αιχμαλωτίζει αρκετά έντονα τον οργανισμό των νεφρών, η δραστηριότητα και η αποβολή του οξυγόνου είναι μειωμένη. Η χαλαρή σχέση του αστρικού στοιχείου με τη σωματική του βάση, προκαλεί δυσκολία στην αναπνοή και καταστάσεις ενθουσιασμού και φόβου. Μια αντίθετη κατάσταση προκύπτει όταν το αστρικό σώμα λειτουργεί πολύ έντονα στον κατώτερο άνθρωπο, παραλύοντας τις διαδικασίες της ζωής. Το νευρικό σύστημα αποτελεί μια αντιληπτή στις αισθήσεις εικόνα του οργανισμού της ευαισθησίας. Η αυξημένη δραστηριότητα του αέρα και του οξυ-

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

γόνου οδηγεί σε υπερευαίσθητη ευαισθητοποίηση, σε νευρασθένεια και σε ψυχασθένεια. Συνοδευτικά συμπτώματα τα οποία μπορούν να επεκταθούν στο υπόλοιπο του οργανισμού αποτελούν η παράλυση της ανάπτυξης του αιθερικού στοιχείου, η αφυδάτωση και ο κίνδυνος για την εμφάνιση περιφερειακής γάγγραινας. Το ζωτικό σώμα απειλεί να γίνει «μουμιοποιημένο» από την υπερδραστηριότητα του οργανισμού της ευαισθησίας. Κατά τη λήψη ιστορικού του ασθενούς είναι σημαντικό να εξακριβωθεί η σχέση του με τις επιρροές του περιβάλλοντος φωτός και του αέρα. Επιδεινώνονται τα συμπτώματα από την έκθεση στον ήλιο και τις μεταβολές στη βαρομετρική πίεση; Μήπως ο ασθενής θέλει καθαρό αέρα και είναι ευαίσθητος σε μυρωδιές ή ήχους; Η υπερευαισθησία στις μυρωδιές μπορεί να αναδείξει διαταραχές της νεφρικής λειτουργίας, δεδομένου ότι η αίσθηση της όσφρησης αντιστοιχεί στον ανώτερο άνθρωπο και στους νεφρούς. Το ιστορικό μπορεί επίσης να δώσει σημαντικές ενδείξεις για το πώς λειτουργεί ο αστρικός οργανισμός σε αναπτυξιακές φάσεις. Για παράδειγμα, ένας υπερδραστήριος οργανισμός της ευαισθησίας επιταχύνει την παιδική ηλικία και τη εφηβεία, φέρνοντάς τα σε μια πρόωρη κατάληξη. Ο οργανισμός της ευαισθησίας τείνει να τονίζει τη διαμορφωτική ισχύ του στο πνευματικό-φυσικό στοιχείο σε βάρος των οργανικών δυνάμεων της ζωής. Ως συνέπεια, τα όργανα ωριμάζουν πάρα πολύ σύντομα ενώ παρεμποδίζεται η πνευματική ωριμότητα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το γεγονός ότι στις μέρες μας, η εφηβεία έρχεται όλο και νωρίτερα. Ωστόσο, η υγιής ανθρώπινη ανάπτυξη χαρακτηρίζεται από την καθυστέρηση, ειδικά σε σχέση με την οργανική ανάπτυξη αλλά και υπό μια ψυχική έννοια. Η ανάπτυξη των ζώων χαρακτηρίζεται από την επιτάχυνση των διαμορφωτικών διεργασιών στα όργανα. Όταν ο ανθρώπινος οργανισμός της ευαισθησίας ενεργοποιείται πρόωρα και μονόπλευρα, τότε μπορούμε να μιλάμε για μια ψυχοσωματική, ζωικοποιημένη τάση.

3.2 Ο Οργανισμός της Ευαισθησίας και οι Νεφροί Η καρδιά αποτελεί ένα μονιστικό όργανο. Κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ανάπτυξης, οι δύο θάλαμοι συνδέονται και λειτουργούν ως μονοπολικό όργανο αλλά ακόμη και μετά τη γέννηση όταν το αρτηριακό και το φλεβικό αίμα είναι πολωμένο, είναι ενωμένοι στο αίμα ως σύνολο. Σε αντίθεση, οι πνεύμονες αποτελούν ένα διπλό όργανο. Η διπολικότητα είναι μια

μορφολογική έκφραση της διαμορφωτικής τάσης του αστρικού οργανισμού. Όλα τα Διπλά όργανα, π.χ. τα δύο μισά του εγκεφάλου, οι λοβοί των πνευμόνων και των νεφρών, φέρουν την υπογραφή του οργανισμού της ευαισθησίας. Στους νεφρούς η διπολικότητα είναι παρούσα και πάλι στο δυαδικό οργανισμό και τη φυσιολογία του νεφρικού φλοιού και μυελού. Στο νεφρικό φλοιό το αρτηριακό αίμα είναι ακραία κορεσμένο και σχεδόν σταματά τη ροή του από τη νεφρική πύλη μέσα από τις τοξοειδείς αρτηρίες και τέλος στα (νεφρικά) σπειράματα. Μια διαδικασία συμπύκνωσης και συμφόρησης αποτελεί τη βάση όλου του αρτηριακού συστήματος του αίματος, από την αριστερή καρδιά μέσω της ισχυρής καμπύλης της αορτής και κάτω, μέσα από τις νεφρικές αρτηρίες και τους ίδιους τους νεφρούς. Η αρτηριοποίηση αρχίζει όταν λαμβάνεται οξυγόνο από τους πνεύμονες, αυξάνοντας την πυκνότητα του αίματος και οδηγώντας σε μια ορισμένη καύση ή σχηματισμό τέφρας απεκριμμένων ουσιών στους νεφρούς. Αυτή η δραστηριότητα μορφοποίησης από την οργάνωση της ευαισθησίας διαμορφώνει τη μορφολογία των νεφρών: τα αρτηριακά αγγεία και τα αγγεία που επιστρέφουν από τα σπειράματα, έχουν μια εξαιρετικά τεντωμένη εμφάνιση. Τα νεφρικά τριχοειδή αγγεία είναι επίσης ασυνήθιστα μακριά και επεκταμένα χωρίς ημιτονοειδή, ελισσόμενη μορφή, κάτι που αποτελεί χαρακτηριστικό των φλεβικών τριχοειδών αγγείων. Σε αντίθεση με όλα τα άλλα φλεβικά τριχοειδή, έχουν μήκος έως και 10 rom. Η ροή του αίματος που επιστρέφει από τους νεφρούς είναι ιδιαίτερα αρτηριακή. Κατά συνέπεια, το αρτηριακό αίμα στο φλοιό έρχεται σε άμεση επαφή με το ισχυρό ρεύμα ρευστού της υπέρ-φιλτραρισμένης απέκκρισης και της επαναρρόφησης (περίπου 180 λίτρα σε 24 ώρες). Το μεσαίο σύστημα, που αντιπροσωπεύεται από το φλεβικό αίμα, βρίσκεται παντελώς στο παρασκήνιο. Αυτός ο δυϊσμός που παρουσιάζεται στη φυσιολογία είναι η οργανική βάση για την ψυχική αστάθεια που σχετίζεται με τη νεφρική λειτουργία. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε τη σύνδεση μεταξύ του οργανισμού του επινεφρίδιου αδένα των νεφρών και της διαδικασίας του νατρίου. Η διαδικασία του νατρίου στο μεσοκυττάριο ρευστό ολόκληρου του οργανισμού είναι συναφής με την ευαισθησία των ιστών, ιδιαίτερα των νεφρών, του μυϊκού συστήματος, της καρδιάς και του νευρικού συστήματος. Η ευαισθησία της ψυχής είναι ακόμα μια συνάρτηση της ίδιας διαδικασίας του νατρίου. Ο κομιστής του φωτός, το αστρικό σώμα, θα πρέπει να διατηρήσει

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 17

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

τη σωστή ισορροπία μεταξύ του νατρίου, των διαδικασιών του επινεφριδίου των νεφρών στον κατώτερο άνθρωπο και τη δραστηριότητα των νεύρων στον ανώτερο άνθρωπο. Μονάχα έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε πώς ο τόνος των ιστών και η ευαισθησία με την ευρύτερη έννοια, αποτελούν λειτουργία των νεφρών-επινεφριδίων. Μιλήσαμε για τη διαμεσολαβητική, υδραργυρική λειτουργία των αλκαλίων σε σχέση με το σχέδιο του Ρούντολφ Στάινερ από τη 10η διάλεξη του πρώτου ιατρικού μαθήματος (Πνευματική επιστήμη & Ιατρική, 10η διάλεξη 30 Μαρτίου 1920, Ντόρναχ). Τώρα θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην πολική σχέση μεταξύ του καλίου και του νατρίου, η οποία δίνει τη δυνατότητα στον αιθερικό οργανισμό του «κατώτερου ανθρώπου» να συνδεθεί με τα υψηλότερα μέλη, το αστρικό σώμα και τον οργανισμό του Εγώ στο νευρο-αισθητηριακό σύστημα. Εάν προσπαθήσουμε να βρούμε έναν κοινό παρονομαστή για την ψυχοσωματική σχέση μεταξύ του οργανισμού της ευαισθησίας και των νεφρών, θα είναι ότι ο οργανισμός της ευαισθησίας κυβερνά τους νεφρούς μέσω ολόκληρου του οργανισμού του αέρα. Ο αέρας είναι εσωτερικευμένος και έμψυχος. Η παθολογική εμφάνιση του αέρα στα κοίλα όργανα, ιδιαίτερα στο γαστρεντερικό σωλήνα, είναι επίσης ένα σύμπτωμα μιας διαταραγμένης λειτουργίας των νεφρών: ερευγμός, φούσκωμα και αυθόρμητος μετεωρισμός, που συμβαίνει συχνά με κολικούς και πόνο από καούρες. Σύμφωνα με τα μέλη ύπαρξης του ανθρώπου, ο αστρικός οργανισμός αποσύρεται από τον κατώτερο άνθρωπο. Ο παθολογικός αέρας παίρνει τη θέση της ρυθμικής δραστηριότητας του αστρικού οργανισμού κατά την πέψη. Οι υγιής νεφροί θα πρέπει να εναρμονίζουν την ενσωμάτωση του οργανισμού της ευαισθησίας και με αυτόν να βοηθούν στον αερισμό ολόκληρου του πεπτικού σωλήνα.

4.1 Ο Οργανισμός της Διαμορφωτικής Δύναμης ή το Αιθερικό Σώμα Το τέταρτο μέλος που θα περιγράψουμε αποτελεί τη ζωή ή τη διαμορφωτική δύναμη του σώματος, στοιχείο του οποίου είναι ο οργανισμός του ρευστού. Λειτουργεί από τον κατώτερο άνθρωπο στα υγρά που ρέουν στο σώμα με μία δυναμική αναρρόφησης, δεσμευμένη με δύναμη. Επομένως, είναι κατανοητό ότι ο αιθερικός οργανισμός αποτελεί ταυτόχρονα τον μεταφορέα των αναβολικών διεργασιών (η εσωτερίκευση των αστάθμητων δυνάμεων στο μεταβολισμό) και της θειικής αρχής. Το

18 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

αιθερικό σώμα υπερνικά τις δυνάμεις του θανάτου με την αναγέννηση και την ανάπτυξη. Βρίσκεται στο κέντρο του ήπατος, αλλά καθοδηγεί τις διαδικασίες του ρευστού σε ολόκληρο τον οργανισμό, έτσι ώστε στην παθολογία να μπορούμε να αναφερόμαστε σε εκτοπισμένες λειτουργίες του ήπατος. Το αιθερικό σώμα είναι πιο δραστήριο τη νύχτα, κατά τη διάρκεια του ύπνου. Η νευρική δραστηριότητα επιβραδύνεται και τα διαφοροποιημένα συστήματα ρευστών (ειδικότερα η λέμφος και το υγρό του συνδετικού ιστού) αποτελούν τους οργανικούς φορείς της οργάνωσης της ζωής, σε όλη τη διαδρομή προς το σχηματισμό του αίματος στο σύστημα πυλαίας φλέβας και προς το ημιτονοειδές αίμα του ήπατος. Συνεπώς, μπορεί να γίνει κατανοητό ότι όλες οι ρευστοποιητικές, χαλαρωτικές, θειικές, φλεγμονώδεις διαδικασίες προκύπτουν από τη δραστηριότητα του αιθερικού οργανισμού, ακόμη και όταν υφίσταται πυρετός. Εν αντιθέσει, οι παθολογικές διαδικασίες του αστρικού σώματος χαρακτηρίζονται από αρτηριοσκληρωτικές, καταβολικές, σκληρυντικές τάσεις. Ο οργανισμός της ευαισθησίας, ο οποίος είναι ιδιαίτερα δραστικός από τον ανώτερο προς τον κατώτερο άνθρωπο, βρίσκεται σε πολικότητα με το αιθερικό σώμα που λειτουργεί από τον κατώτερο προς τον ανώτερο άνθρωπο. Κάποιος θα μπορούσε επίσης να αναφέρει ότι ο οργανισμός της ευαισθησίας υποχωρεί καθώς φτάνει στις εποικοδομητικές δραστηριότητες του αιθερικού οργανισμού, ενώ το αιθερικό σώμα υποχωρεί καθώς φτάνει στη νεύρο-αισθητηριακή δραστηριότητα του οργανισμού της ευαισθησίας.

4.2 Το Αιθερικό Σώμα και το Ήπαρ Η καρδιά περιγράφηκε ως ανατομικά μονιστικό όργανο, το οποίο όμως συνδυάζει και υπερνικά την πολικότητα μεταξύ του αριστερού και του δεξιού της καρδιάς, του μεταβολισμού και του νευρο-αισθητηριακού οργανισμού. Το ήπαρ, σε αντίθεση, αποκαλύπτει μόνο τη μονιστική μορφολογική και φυσιολογική διαδικασία του αιθερικού οργανισμού, ο οποίος διέπει τις διαδικασίες του ρευστού. Το νερό είναι ο κομιστής της ζωής στη φύση και στον άνθρωπο. Αντιπροσωπεύει το μητρικό, δεκτικό στοιχείο. Ο Οργανισμός του ρευστού είναι δεκτικός και ανοικτός προς τη ροή της θρεπτικής ουσίας που προέρχεται από την εντερική πέψη και τις αναρροφητικές εντερικές λάχνες, μέσω του συστήματος της πυλαίας φλέβας στο ήπαρ. Ο αιθερικός οργανισμός έχει μια δυναμική που βρίσκεται αντίθετη με τον οργανισμό της ευαισθησίας.

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Η φυγόκεντρη, επιταχυμένη αρτηριακή κυκλοφορία του αίματος συγκεντρώνεται στα νεφρά. Αυτό το φαινόμενο της συμφόρησης αντιστοιχεί στη φύση του ψυχο-αστρικού στοιχείου. Ο αιθερικός οργανισμός, από την άλλη, λειτουργεί κεντρομόλα στο ήπαρ, απομυζώντας από την περιφέρεια προς το κέντρο των ηπατικών λοβών, δίνοντας στο συκώτι την εμφάνιση ενός σπόγγου αίματος. Η πολικότητα ανάμεσα στα νεφρά και το συκώτι και μεταξύ του αστρικού και του αιθερικού οργανισμού, προκαλεί συμφόρηση στο αρτηριακό σύστημα και επέκταση, διαμόρφωση επιφάνειας στο φλεβικό σύστημα. Αυτή είναι η έκφραση του νόμου της διαστολής και συστολής στον οργανισμό δύναμης των νεφρών και του ήπατος. Στη φυσιολογική δομή επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι οι μεταβολικές διαδικασίες είναι ενδόθερμες στο ήπαρ, αλλά εξώθερμες στους νεφρούς. Ενώ το νάτριο αντιστοιχεί στην διαδικασία του νεφρού, το κάλιο σχετίζεται με το ήπαρ. Το κάλιο είναι κυρίως παρόν στο ενδοκυττάριο υγρό και υποστηρίζει τη δράση αναρρόφησης του ήπατος, δημιουργώντας το γλυκογόνο. Το νάτριο είναι κυρίως εξωκυτταρικό και ενεργό στη διατήρηση της οσμωτικής πίεσης (πίεση αερίου), λειτουργώντας φυγοκεντρικά υπό την έννοια της δραστηριότητας των νεφρο-επινεφριδίων.

οργανισμό του Εγώ, έτσι και οι δυναμοποιημένες φυτικές και ζωικές θεραπείες έχουν μια αντίθετη σχέση. Οι φυτικές θεραπείες ενεργούν στην οργάνωση της ψυχής, η οποία πρέπει να ξεπεράσει τη φυτική ουσία ανατείνοντας την στο αέρινο στοιχείο. Οι δυναμοποιημένες ζωικές ουσίες βρίσκουν τους πολικούς τους ομολόγους στο αιθερικό σώμα, το οποίο πρέπει να αφομοιώσει την ξένη ζωικότητα. Χρησιμοποιώντας τη θεραπεία ως πρότυπο για το μετασχηματισμό μονόπλευρων δυνάμεων της φύσης, ο ανθρώπινος οργανισμός μαθαίνει πώς να ξεπερνά τις αντίστοιχες τάσεις μέσα του.

4.4 Διαφοροποίηση του Αιθερικού Οργανισμού Το ζωτικό σώμα έχει μια ιδιαίτερη σχέση με τον στοιχειώδη κόσμο των βασιλείων της Φύσης, με βάση την σχέση του με το υδρόβιο στοιχείο. Οι τέσσερις θεμελιώδεις ιδιότητες δυνάμεων που δημιουργούν τα τέσσερα στοιχεία - τη φωτιά, τον αέρα, το νερό

4.3 Η Σχέση Ανάμεσα στους Ζωτικούς και Συνειδητούς Οργανισμούς Μιλώντας πολύ γενικά, οι θεραπευτικές δυνάμεις δραστηριοποιούνται στο σώμα της διαμορφωτικής δύναμης και οι δυνάμεις που προκαλούν την ασθένεια δραστηριοποιούνται στον αστρικό οργανισμό, ειδικά όταν o αισθαντικός οργανισμός ενεργεί μονόπλευρα είτε σε ολόκληρο τον άνθρωπο ή στις οργανικές διαδικασίες που συμβαίνουν έξω από τα νεύρα και τις αισθήσεις. Η ασθένεια κατά συνέπεια εξαρτάται από τη σχέση μεταξύ της διαμορφωτικής δύναμης και των αισθαντικών σωμάτων. Η ώθηση εξισορρόπησης και διόρθωσης ασκείται συνεχώς από το μέσον, από την καρδιά και τη κυκλοφορική δραστηριότητα, των οποίων τη βάση αποτελεί ο οργανισμός του Εγώ. Το μέσον είναι σε θέση να δημιουργήσει μια υγιή σχέση μεταξύ του ανώτερου και του κατώτερου ανθρώπου. Κατά τη χρήση θεραπευτικών ουσιών από το βασίλειο των ζώων και των φυτών, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την πολική σχέση μεταξύ των αισθαντικών και ζωτικών οργανισμών. Ακριβώς όπως οι ορυκτές ουσίες προκαλούν δραστηριότητα στον

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 19

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

και τη γη, εντυπώνονται στο μονιστικό οργανισμό διαμορφωτικών δυνάμεων, με αποτέλεσμα μια τετραπλή ποιοτική διαφοροποίηση. Οι γήινες δυνάμεις συνεχίζουν να λειτουργούν στο ζωτικό αιθέρα που αποκαλείται επίσης βαρυτικός αιθέρας. Έχει συμπυκνωμένη δυναμική, επικεντρώνεται σε ένα μόνο σημείο και σχετίζεται με το φυσικό σώμα. Αναφερόμαστε σε κεντρικές δυνάμεις. Οι εν λειτουργία δυνάμεις στο υγρό στοιχείο και στο ρευστό οργανισμό δρουν κεντρομόλα, με δυναμική αναρρόφησης. Ο Ρούντολφ Στάινερ ανέφερε τον

χημικό αιθέρα ή τονικό αιθέρα, τον διαμορφωτικό αιθέρα. Οι δυνάμεις του αιθέρα του φωτός που εκδηλώνονται στο στοιχείο φως-αέρας, είναι φυγόκεντρες και ακτινοβόλες, ενώ ο αιθέρας της θερμότητας οδηγεί προς την περιφέρεια και εκεί σχηματίζει έναν κύκλο. Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει τις ιδιότητες των δυνάμεων σε σχέση με τα τέσσερα κύρια όργανα, τους αιθέρες και τα αλκάλια. Η συνεργασία των τεσσάρων αιθέρων με τα μεγάλα όργανα μπορεί να συμβολιστεί με το ακόλουθο σχέδιο:

Τοποθετούμε το σπλήνα στη μέση. Ως μέλος του δικτυοενδοθηλιακού συστήματος, αντιπροσωπεύει την πολυδύναμη, εμβρυϊκή κατάσταση του μεσεγχυματικού μητρικού συστήματος. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής σχηματίζει μια πολικότητα στην εξειδικευμένη δραστηριότητα των άλλων οργάνων και μεσολαβεί μεταξύ τους.

4.5 Τα Τέσσερα Όργανα που Αναπτύσσουν Πρωτεΐνες Ο τετραπλός οργανισμός των δυνάμεων που μόλις περιγράψαμε στον άνθρωπο, μας οδηγεί να εξετάσουμε τις σχετικές δυνάμεις που δρουν στον οργανισμό της γης: στη γεώσφαιρα, την υδρόσφαιρα, την 20 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

ατμόσφαιρα, την στρατόσφαιρα και στον εξαιρετικά εξασθενημένο, περιφερικό, υδρογονούχο μανδύα της γης.[ΣτΜ 1] Τα μετεωρολογικά στοιχεία της γης διαπερνούν και διαμορφώνουν τον αέρινο μανδύα της και, μέσω της αναπνοής, καθορίζουν επίσης πώς δημιουρ-

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

γούνται οι ουσίες στον άνθρωπο, στα ζώα και στα φυτά. Τα στοιχεία που δραστηριοποιούνται στον αέρα είναι κυρίως το άζωτο και το οξυγόνο, που συμπληρώνονται με το βαρύ αέριο, το ανθρακικό οξύ και το ελαφρύτερο αέριο, το υδρογόνο. Αυτά είναι τα ίδια στοιχεία τα οποία εκλύονται από τις ζωτικές διαδικασίες, όταν διασπάται η πρωτεΐνη. Το άζωτο είναι το πιο άφθονο αέριο στον αέρα, στα 78,1 vol.%. Επειδή είναι λιγότερο πυκνό από το οξυγόνο, είναι μόνο 75,4% ως προς το βάρος του. Επιπλέον ο αέρας περιέχει μικρές ποσότητες (0.9 vol.-%) αργού (Ar) και ίχνη άλλων ευγενών αερίων. Το υδρογόνο είναι το ελαφρύτερο όλων των αερίων (14,4 φορές ελαφρύτερο από τον αέρα) και σχηματίζει την περιφέρεια της ατμόσφαιρας, το εξωτερικό όριο του οργανισμού της γης. Η βραδύτητα του αζώτου, η οποία σε κανονικές θερμοκρασίες αντιδρά δύσκολα σε χημικό επίπεδο, και το γεγονός ότι με τη μορφή αμμωνίας σε συνδυασμό με το νερό ενεργεί ως αλισίβα, αποκαλύπτει τον υδραργυρικό του χαρακτήρα. [ΣτΜ 2] Συμμετέχει στην αναπνοή χωρίς καμία αισθητή διαφορά στο ποσοστό του όγκου του εισπνεόμενου και εκπνεόμενου αέρα. Το οξυγόνο, από την άλλη πλευρά, είναι χημικά πολύ δραστικό. Διεγείρει το μεταβολισμό και διαμορφώνει και σχηματίζει τις πρωτεϊνικές ουσίες που φέρουν ζωή. Είναι ο φορέας της εισπνοής, η ουσία πύκνωσης και η διαπέραση της ουσίας με το φως. Ο αέρας περιέχει 20,9 vol.-% οξυγόνο, ή 23% κατά βάρος, δεδομένου ότι είναι βαρύτερος από το άζωτο. Έτσι, η αναλογία του αζώτου με το οξυγόνο είναι περίπου 4:1! Το διοξείδιο είναι παρόν στον αέρα μόνο με τη μορφή του βαρύτερου αερίου, του ανθρακικού οξέως (0.03 νοl.-%, κυμαινόμενο έντονα ανάλογα με την ποσότητα υγρασίας στην ατμόσφαιρα). Η Φύση της Ουσίας [ΣτΜ 3] του Ρούντολφ Χάουσκα θέτει στα ατμοσφαιρικά στοιχεία ονόματα που αντιστοιχούν στις πραγματικές τους αρχές: το υδρογόνο είναι πυρογόνο ή ουσία της φωτιάς, το άζωτο είναι αεριογόνο ή ουσία της ψυχής, το οξυγόνο είναι βιογόνο ή ουσία της ζωής, και ο άνθρακας είναι γαιογόνο ή ουσία της γης. Αυτό εκφράζει το γεγονός ότι τα ατμοσφαιρικά στοιχεία αποτελούν τους σωματικούς εκπροσώπους των ζωτικών δυνάμεων, οι οποίες μορφοποιούν και σχηματίζουν το σύνολο της φύσης από τα ορυκτά, τα φυτά και τα ζώα μέχρι τον Άνθρωπο. Όταν ο Ρούντολφ Στάινερ αναφέρεται στην καρδιά, στους πνεύμονες, στο ήπαρ και στους νεφρούς ως τα μετεωρολογικά όργανα [ΣτΜ 4] και δηλώνει ότι η πρωτεΐνη έχει δημιουργηθεί εξαιτίας της συνεργασίας τους, παίρνει την εικόνα του Ανθρώπου και της Φύσης, που εμείς εκπροσωπούμε

εδώ, και τις καθιστά πιο συγκεκριμένες. Αυτή η εικόνα δεν βλέπει τον άνθρωπο ως ον ξεχωριστό από τη φύση, αλλά ως ενεργό, συνεχώς αναπτυσσόμενο κέντρο της δημιουργίας. Έτσι, ο σχηματισμός της πρωτεΐνης προέρχεται από τις τέσσερις αιθερικές-οργανικές ιδιότητες της ζωής που επικεντρώνονται σε τέσσερα κύρια ανθρώπινα όργανα. Ο φυσικός φορέας της δημιουργίας της ουσίας είναι το ήπαρ, όπως έχουμε περιγράψει παραπάνω. Στον χημισμό του (τονικός αιθέρας ή αιθέρας της μορφής) ενώνει τις δυνάμεις των άλλων τριών οργάνων που σχηματίζουν πρωτεΐνη (την καρδιά, τους πνεύμονες και τους νεφρούς) στη δημιουργία της φυσικής ουσίας. Η σπλήνα και η διαδικασία του θείου (S) διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στο παρασκήνιο. Το θείο είναι ο Πρωτέας της ενοποίησης εντός του τετραπλού οργανισμού δυνάμεων του αζώτου, του οξυγόνου, του υδρογόνου και του άνθρακα στο φυσικό επίπεδο. Το θείο ενεργεί ως ολοκληρωτής αυτών των δυνάμεων στο σχηματισμό και μετασχηματισμό των πρωτεϊνών. Η σπλήνα αποτελεί το οικουμενικό αρχετυπικό όργανο που εκπροσωπεί τον μητρικό οργανισμό και υπό την επιρροή της δημιουργείται οικουμενική πρωτεΐνη. Το παρακάτω σχέδιο αφορά τα στοιχεία που συντίθενται σε πρωτεΐνη με τα τέσσερα κύρια όργανα. Το θείο είναι στην περιφέρεια και περιλαμβάνει τα διαφοροποιημένα όργανα που σχηματίζουν πρωτεΐνη. Η διαμορφωτική αρχή που συνδέεται με τον άνθρακα σχετίζεται με το όργανο της γης, τον πνεύμονα. Η θερμότητα ή ουσία της φωτιάς (υδρογόνο) αντιστοιχεί στην καρδιά, η ουσία της ζωής με το διαμεσολαβούν φως (οξυγόνο) αντιστοιχεί στα νεφρά, και η ουσία της ψυχής (άζωτο) αντιστοιχεί στο ήπαρ. Αυτή η περιγραφή απαιτεί κάποια εξήγηση: Τα φυσικά-σωματικά όργανα μαζί με τους ιδιαίτερους αιθερικούς οργανισμούς τους δημιουργούν κέντρα των οποίων η σφαίρα επιρροής εκτείνεται σε όλα τα άλλα όργανα και ρευστά. Μέσω του ενοποιημένου αίματος, οι διαδικασίες της ουσίας του υδρογόνου, του αζώτου, του οξυγόνου και του άνθρακα είναι παρούσες σε όλα τα άλλα όργανα. Η καρδιά και οι πνεύμονες δημιουργούν μια ακραία πόλωση στο ρυθμικό σύστημα: οι πνεύμονες ως το «όργανο της γης» τονίζουν τις κεντρομόλες δυνάμεις, η καρδιά ως όργανο της θερμότητας του Εγώ δίνει έμφαση στην περιφέρεια. Σε αντίθεση, το συκώτι και οι νεφροί στέκονται πολύ πιο κοντά το ένα στο άλλο στις πολικές διεργασίες της ουσίας της ψυχής και της ουσίας της ζωής. Σχετίζονται άμεσα με τις αιθερικές δυνάμεις των οργάνων: τη διαδικασία του αζώτου με το χημισμό του ήπατος, τη διαδικασία του οξυγό© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 21

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

νου με τις φωτο-αιθερικές δυνάμεις των νεφρών. Οι διαδικασίες του οξυγόνου και του αζώτου μεσολαβούν μεταξύ των περιφερικών και κεντρικών δυνάμεων, μεταξύ των διαδικασιών της καρδιάς και των πνευμόνων. Αυτό εκφράζεται από το γεγονός ότι και οι δύο διαδικασίες, (αλλά κυρίως η διαδικασία του αζώτου), εμπλέκονται στην δόμηση και διάσπαση της ουσίας.

ίδια συγκέντρωση πρωτεΐνης στην εκρέουσα λέμφο του ήπατος όπως στον ορό του αίματος. Από την άλλη, ο χημικός αιθέρας εμπλέκεται στην επαναρρόφηση του υπερδιηθήματος στα νεφρά. Κάθε 24 ώρες, προσωρινά απεκκρίνονται και επαναπορροφώνται 50 gm πρωτεΐνης στο αίμα. Έτσι, οι νεφροί συμμετέχουν στην διαδικασία εμψύχωσης και μέσω της δραστηριότητας του αιθέρα-φωτός του οξυγόνου, στην εξατομίκευση της πρωτεΐνης. Από αυτήν την πλευρά, η πρωτεΐνη προκύπτει από την περιφέρεια του οργανισμού στις ενδιάμεσες διαδικασίες της ρευστής λέμφου του κάθε οργάνου, συμπεριλαμβανομένου του δέρματος. Αν και τα επίπεδα της πρωτεΐνης ποικίλουν[ΣτΜ 5], κανένα υγρό των ιστών δεν είναι εντελώς απαλλαγμένο από πρωτεΐνη, ούτε καν τα εγκεφαλονωτιαία και αμνιακά υγρά.

V. Τα Μέλη του Ανθρώπου και τα Επτά Στάδια της Ζωής

Συνοπτικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι στο σχηματισμό πρωτεϊνών σε όλα τα όργανα, η οικουμενική διαδικασία του ήπατος είναι ενεργή στο χημισμό του σχηματισμού της λέμφου. Αυτό είναι το μέρος όπου η πρωτεΐνη είναι έμψυχη και διαμεσολαβείται από το άζωτο. Μέσω του αίματος, τα άλλα τρία όργανα συμμετέχουν στο σχηματισμό της πρωτεΐνης όπου σχηματίζεται η λέμφος. Ως αποτέλεσμα, ο σχηματισμός της πρωτεΐνης στο ήπαρ οδηγεί στην

Ο Ρούντολφ Στάινερ περιγράφει 7 επίπεδα της ζωής. Για να κατανοήσουμε πώς τα 4 ανθρώπινα μέλη συνεργάζονται με τις 4 αιθερικές δυνάμεις, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε πώς τα 7 στάδια της ζωής σχετίζονται με την τριπλή δομή του ανθρώπου. Κάτι τέτοιο, στη συνέχεια, θα ανοίξει το δρόμο για την κατανόηση του πώς λειτουργούν οι θεραπείες. Η διάταξη των επιπέδων της ζωής είναι ιδιαιτέρως σημαντική για τον άνω-κάτω προσανατολισμό των εσωτερικών εκκριτικών αδένων και τη σχέση τους με τα 7 κύρια μέταλλα, τα οποία είναι πολύ σημαντικά στην ανθρωποσοφική ιατρική (βλέπε παρακάτω). Όταν ο τετραπλός αιθερικός οργανισμός είναι ενσωματωμένος στην τριπλή μορφή του Ανθρώπου, υπό την έννοια της ανωτέρω περιγραφείσας σχέσης (μεταξύ της φύσης του Άλατος και του νευρο-αισθητηριακού συστήματος και της φύσης του Θείου και του μεταβολικού συστήματος), τότε ολό-

Ζωή των Αισθήσεων Ζωή των Νεύρων Ζωή της Αναπνοής

Νευρο-αισθητηριακό Σύστημα

Ζωή της Κυκλοφορίας

Ρυθμικό Σύστημα

Ζωή του Μεταβολισμού Ζωή της Κίνησης Ζωή της Αναπαραγωγής

Σύστημα Μεταβολισμού -Άκρων

22 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

κληρος ο αιθερικός οργανισμός αποκαλύπτει δύο τροποποιήσεις, προς τον νευρο-αισθητηριακό πόλο και τον πόλο του Θείου. Ο αιθερικός οργανισμός στη συνέχεια διαφοροποιείται σε επτά μέλη: Ο επταπλός οργανισμός προκύπτει από τρεις βιολογικές διαδικασίες που απελευθερώνονται στον ανώτερο άνθρωπο και που δημιουργούν όργανα και ουσίες στον κατώτερο άνθρωπο. Η απελευθερωμένη, μεταμορφωμένη ουσία που δημιουργεί τις δυνάμεις του κατώτερου ανθρώπου, καθρεφτίζεται στον ανώτερο άνθρωπο ως δύναμη της συνείδησης. Στο μέσον οι άνω και κάτω δυνάμεις εξισορροπούνται στη ρυθμική αλληλοδιείσδυση της αναπνοής, της καρδιάς και του αίματος. Εδώ είναι το υπομόχλιο, ο μετασχηματισμός του κατώτερου σε ανώτερο και το αντίστροφο. Το ρυθμικό σύστημα μπορεί επίσης να διαφοροποιηθεί ανάλογα με τις δυνάμεις του,

συνεπώς κάποιος θα φτάσει σε έναν εννιαπλό οργανισμό. Σε προηγούμενο κεφάλαιο περιγράφηκε η σύνδεση των ανθρώπινων μελών με τα τέσσερα κύρια όργανα, τους πνεύμονες, το ήπαρ, την καρδιά και τους νεφρούς. Υπάρχει μια περαιτέρω εσωτερική σχέση μεταξύ των επτά σταδίων της ζωής και των επτά εσωτερικών εκκριτικών αδένων, όπως έχει επισημάνει ο Καρλ Κόνιγκ.[ΣτΜ 6] Σύμφωνα με τον ίδιο οι επτά ενδοκρινείς αδένες είναι λειτουργικά φορείς ολόκληρου του αιθερικού σώματος. Κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ανάπτυξης οι αιθερικές δυνάμεις εργάζονται πολύ γενικά με τις εσωτερικά ρέουσες δυνάμεις της περιφέρειας του ρευστού σώματος για τη δημιουργία των οργάνων. Μετά τη γέννηση οι διαδικασίες αυτές υιοθετούνται, εξατομικεύονται και φέρονται από τους ενδοκρινείς αδένες για το υπόλοιπο της ζωής.

Ζωή των Αισθήσεων Ζωή των Νεύρων Ζωή της Αναπνοής

Επίφυση Υπόφυση

Θυρεοειδής Αδένας

Θερμικός Αιθέρας Αιθέρας Φωτός Τονικός Αιθέρας

Ζωή της Κυκλοφορίας

Επιθηλιακά Όργανα

Ζωτικός Αιθέρας

Ζωή του Μεταβολισμού Ζωή της Κίνησης Ζωή της Αναπαραγωγής

Θύμος Αδένας Επινεφρίδια

Γεννητικοί αδένες

Τονικός Αιθέρας Αιθέρας φωτός Θερμικός Αιθέρας

Η ζωή των αισθήσεων και συνεπώς ο άνθρωπος ως φυσικό-πνευματικό με αντίληψη των αισθήσεων ον, διατελείται από τον θερμικό αιθέρα. Η επίφυση είναι ο λειτουργικός φορέας του φυσικού σώματος. Η ζωή των νεύρων διαμεσολαβείται από τον αιθέρα φωτός, ο οποίος φέρνει τα όργανα της πλαστικότητας έξω από τη κατάσταση ροής του υγρού, σε μια μορφή πλέον μέσα στο χώρο. Η δραστηριότητα αυτή περικλείεται από την υπόφυση, η οποία, μαζί με τον υποθάλαμο, μεσολαβεί μεταξύ των νεύρων και των αδένων. Το ηλεκτρικό φαινόμενο που σχετίζεται με τα νευρικά ερεθίσματα είναι μια αντι-διαδικασία στον αιθέρα φωτός, η οποία συμπυκνώνει, συγκεντρώνει και απονεκρώνει την ουσία των νεύρων. Η ζωή της αναπνοής ακολουθεί τον τονικό αιθέρα. Οι χημικές-αιθερικές δυνάμεις προχωρούν από το οργανικό τους κέντρο στο θυρεοειδή αδένα, από τον «ανώτερο» στον «κατώτερο» άνθρωπο. Ο χημισμός του θυρεοειδούς αδένα εντείνεται και επιταχύ-

νει τον μετασχηματισμό της ουσίας. Ως χημικά αιθερικό όργανο καταλαμβάνει τις δυνάμεις του αδένα της επίφυσης, του διεγκέφαλου[ΣτΜ 7] (θερμικός αιθέρας) και της υπόφυσης (αιθέρας φωτός) και παρέχει μια ισορροπία στον κατώτερο άνθρωπο, στον θύμο αδένα, στα επινεφρίδια και στις γονάδες. Ο αναβολισμός και ο καταβολισμός εναρμονίζονται. Το καθήκον των επιθηλιακών οργάνων είναι να φέρουν τις δυνάμεις της επίφυσης, της υπόφυσης και του θυρεοειδούς στο φυσικό-ορυκτοποιούμενο στάδιο του ζωτικού αιθέρα. Στη ζωή της κυκλοφορίας τα επιθηλιακά όργανα επιφέρουν το κλειστό σύστημα της κυκλοφορίας του αίματος. Ο παραθυρεοειδής αδένας, ενεργώντας από το αίμα, καθοδηγεί και ωθεί τη διαδικασία του ασβεστίου, το οποίο εκτείνεται μέσα στην απόφραξη του αγγείου, τη συστολή των μυών και το σχηματισμό των οστών. Ο θύμος αδένας αντικατοπτρίζει τη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα από τον «κατώτερο» άνθρωπο, προωθώντας τη χημική σύσταση της σωματικής ου© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 23

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

σίας στη ζωή του μεταβολισμού. Κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ανάπτυξης ο θύμος αδένας συμμετέχει στην οικοδόμηση των ερυθρών και των λευκών αιμοσφαιρίων και αιμοπεταλίων. Ως φορέας της μήτρας του ανοσοποιητικού συστήματος αργότερα κατά διάρκεια της ζωής, αντιπροσωπεύει ένα στάδιο της ουσίας, κυρίως της πρωτεϊνικής ουσίας, η οποία προηγείται της διαφοροποίησης και του προσδιορισμού των οργάνων. Η δραστηριότητα της πλαστικότητας του αδένα της υπόφυσης στον ανώτερο άνθρωπο αντικατοπτρίζεται στον κατώτερο άνθρωπο στη δυναμική των επινεφριδίων, «χτίζοντας» ουσία και γεμίζοντας το χώρο. Οι δυνάμεις του αιθέρα φωτός είναι παρόν δημιουργώντας ιστούς οργάνων. Στη ζωή της κίνησης, η αρχή της δυναμοποίησης αιχμαλωτίζει τον περιβάλλοντα χώρο. Στη ζωή της αναπαραγωγής, ολόκληρος ο αιθερικός οργανισμός δραστηριοποιείται στην δημιουργία ενός νέου ανθρώπινου σώματος. Οι τέσσερις ποιότητες της ζωής συνεργάζονται υπό την καθοδήγηση του θερμικού αιθέρα, την πηγή όλων των διαδικασιών της ζωής.

VI. Πώς να Κατανοήσουμε τη Θεραπεία που Προκύπτει από την Παθολογία Για να κατανοήσουμε την προέλευση της ασθένειας και πώς λειτουργούν τα φάρμακα, είναι απαραίτητη η ακόλουθη πτυχή: η ασθένεια εμφανίζεται όταν η κανονική φυσιολογική δραστηριότητα ενός οργάνου μετατοπίζεται σε άλλο όργανο του οποίου η κανονική φυσιολογική δραστηριότητα είναι διαφορετική. Η ασθένεια δεν είναι κάτι ξένο ή αντίθετη προς τη φύση, αλλά μονάχα η «ζωή υπό φυσιολογικές συνθήκες» η ζωή στο λάθος μέρος ή στο λάθος χρόνο ή στη λάθος αντοχή.[ΣτΜ 8] Μπορούμε να προχωρήσουμε σε διάκριση μεταξύ δύο πολικών σχέσεων των ανθρώπινων μελών, μία τυπική για ένα αισθητήριο όργανο και την άλλη για ένα μεταβολικό όργανο. Στο σχηματικό σχέδιο το αστρικό σώμα και ο οργανισμός του Εγώ είναι βυθισμένα στον κατώτερο άνθρωπο, αναπτυσσόμενα ενεργά στο αιθερικό-φυσικό όργανο. Η ουσία δημιουργείται στον Θειικό πόλο του οργανισμού. Η δυναμική της μεταβολικής διαδικασίας κατευθύνεται προς τα έξω. Εν αντίθεση, το αστρικό σώμα και το

Σχήμα της φυσιολογικής διάταξης των μελών της οντότητας στο Νεύρο-αισθητηριακό σύστημα και στο μεταβολικό-άκρων σύστημα.

24 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Εγώ μπορεί ως επί το πλείστον να αποσυρθεί από τον ανώτερο άνθρωπο. Εδώ οι διαμορφωτικές δυνάμεις έχουν συνάψει τα περισσότερα των καθηκόντων τους που σχετίζονται με την ανάπτυξη, έτσι ώστε να είναι άμεσα διαθέσιμες για τη συνείδηση. Όπου η φυσική δομή εκδηλώνεται στην περιοχή του Άλατος του οργανισμού, το αστρικό σώμα και το Εγώ είναι σχετικά ελεύθερα. Η δυναμική τους κατευθύνεται από έξω προς τα μέσα, σαν μια σφραγίδα, διαμορφώνοντας και σχηματίζοντας τα όργανα. Στον νεύρο-αισθητηριακό πόλο η ουσία διασπάται και εξαφανίζεται. Στη θέση της προκύπτει η συνείδηση. Η διαδικασία της ζωής που εκτυλίσσεται μεταξύ του μεταβολικού πόλου του κατώτερου ανθρώπου και του πόλου της μορφής του ανώτερου ανθρώπου, βασίζεται στη φυσιολογική αρχή του αναβολισμού και του καταβολισμού. [ΣτΜ 9] Στο ζωντανό, υγιή οργανισμό, ο αναβολισμός (αυτό που ονομάζουμε θειική δημιουργία της ουσίας, ένα είδος φλεγμονής στην φυσιολογία) και ο καταβολισμός (διάσπαση της ουσίας, εκφύλιση στην φυσιολογία) υφίστανται σε μια λειτουργική, ρυθμική ισορροπία (βλέπε σχήμα αριστερά). Αυτές οι δύο τάσεις της φυσιολογίας μπορούν να ενταθούν με τις παθολογικές διαδικασίες της φλεγμονής ή του εκφυλισμού. Η διαδικασία στη φυσιολογία της παλινδρόμησης ή της απόκλισης ιστού προκύπτει αρχικά από μία τοπική εντεινόμενη διαδικασία φλεγμονής, που ακολουθείται από εκφυλισμό. Τέτοια παραδείγματα είναι η εξάλειψη της κεντρικής αρτηρίας του αμφιβληστροειδούς στο μάτι, οι Βοτάλλειοι πόροι και ο μετασχηματισμός του θύλακα στο λευκό σωμάτιο. Τα όργανα τα οποία οδηγούνται φυσιολογικά προς τον εκφυλισμό περιλαμβάνουν τον κερατοειδή χιτώνα, τους χόνδρους, τους τένοντες και τους συνδέσμους, τους επονομαζόμενους βραδυτροφικούς ιστούς. Η ισορροπία μεταξύ του ανώτερου και του κατώτερου μετατοπίζεται προς τον εκφυλισμό. Παρά το γεγονός αυτό, τα εν λόγω όργανα περιλαμβάνονται στη ζωτική διαδικασία. Στον υγιή άνθρωπο η αλληλεπίδραση των ανθρώπινων μελών είναι διαφορετική για κάθε όργανο. Εάν η κανονική αλληλεπίδραση μετατοπίζεται, τότε προκύπτει η ασθένεια. Ο Ρούντολφ Στάινερ έδωσε το παράδειγμα του καρκινώματος, χαρακτηρίζοντάς το ως ένα αισθητήριο όργανο σε λάθος μέρος. Αυτό σημαίνει ότι τα ανθρώπινα μέλη είναι ενεργά σε ένα μεταβολικό όργανο, με έναν κανονικό τρόπο για ένα αισθητήριο όργανο. Ο στόχος της θεραπείας είναι να προκαλέσει τους οργανισμούς του Εγώ και

της ψυχής να διεισδύσουν ξανά στο σωματικό και στο αιθερικό όργανο με τη θερμότητα τους (οργανισμός του Εγώ) και την αναπνοή (αστρικός οργανισμός). Αυτή είναι μια θεμελιώδη αρχή προκειμένου να κατανοήσουμε την ασθένεια. Για παράδειγμα, όταν τα ανθρώπινα μέλη ενεργούν στην καρδιά με τον τρόπο που κανονικά θα ενεργούσαν στα νεύρα, μπορεί να επέλθει νέκρωση του καρδιακού μυός. Εάν η νεύρο-διαμορφωτική διαδικασία είναι πολύ ισχυρή στο αρτηριακό σύστημα αγγείων, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ο λιποειδής εκφυλισμός των τοιχωμάτων των αιμοφόρων ή - όταν απαντάται στην περιοχή του νεφρού – το νεφρωσικό σύνδρομο με υπερλιπιδαιμία. Με τη μέθοδο αυτή, μπορούν πάντα να εξηγηθούν συγκεκριμένες ασθένειες. Προκειμένου να αναγνωρίσουμε τη νόσο και να εφαρμόσουμε τη θεραπεία ορθολογικά, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε τον κανονικό σχηματισμό και τη φυσιολογία των οργάνων όσον αφορά τον τρόπο που ο οργανισμός του Εγώ και το αστρικό σώμα αλληλεπιδρούν με τον αιθερικό και το σωματικό οργανισμό. Ο ανθρωποσοφικός ιατρός πρέπει να μελετήσει τον τρόπο που διαφέρουν οι σχέσεις σε κάθε όργανο, που βρίσκεται η έμφαση. Κατά τη σύγκριση διαφόρων οργάνων, η δράση των ανθρώπινων μελών συχνά αντιστρέφεται. Για παράδειγμα, ο χημικός αιθέρας είναι κυρίως ενεργός στη φλεβική περιοχή και στο ήπαρ, ενώ ο αιθέρας της θερμότητας και του φωτός εμπλέκονται στην δημιουργία της ουσίας (ενδόθερμος μεταβολισμός). Σε αντίθεση, ο αιθέρας του φωτός είναι πιο ενεργός στα νεφρά. Οι δυνάμεις της θερμότητας και του φωτός είναι σχετικά ελεύθερες (εξώθερμος μεταβολισμό). Το καθήκον της ανθρωποσοφικά ιατρικής προσέγγισης είναι να αναπτύξει θεραπείες που αντιστοιχούν σε παθολογικές μετατοπίσεις στις σχέσεις των ανθρώπινων μελών. Όταν υφίσταται ασθένεια, είναι επειδή η κανονικές ανθρώπινες φυσιολογικές διαδικασίες έχουν χάσει εν μέρει τη σύνδεσή τους με το σύνολο, αποτελώντας πλέον απομονωμένες διαδικασίες της φύσης. Ο Ρουντολφ Στάινερ περιγράφει τη σχέση μεταξύ μιας παθολογικής διαδικασίας και μιας ουσίας της φύσης η οποία είναι ικανή να προκαλέσει μια θεραπευτική αντι-διαδικασία, ως εξής: «Οι γνώσεις μας για τις επιδράσεις των ουσιών, βασίζονται στη κατανόηση της ανάπτυξης των δυνάμεων στο κόσμο έξω από τον άνθρωπο. Για να επανέλθει μια διαδικασία θεραπείας πρέπει να δώσουμε στον οργανισμό ουσίες οι οποίες θα διανεμηθούν με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε η διαδικασία ασθένειας, © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 25

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

βαθμιαία θα μεταμορφωθεί σε μια υγιή διαδικασία. Η φύση της νόσου είναι τέτοια που κάτι συμβαίνει μέσα στον οργανισμό το οποίο αδυνατεί να ενσωματωθεί με τις δραστηριότητες του. Αυτό είναι κάτι το οποίο ως διαδικασία έχει κάτι κοινό με μια διαδικασία στη φύση στον έξω από τον άνθρωπο κόσμο. Μπορούμε να πούμε ότι η ασθένεια προκύπτει όταν μια διαδικασία που αναπτύσσεται εσωτερικά στον οργανισμό είναι παρόμοια με μια διαδικασία που βρίσκεται εξωτερικά στη φύση..»[Στμ 10] Αυτή η σχέση μεταξύ ανθρώπου και φύσης αναφέρεται σε όλη την προηγούμενη παρουσίαση αυτού του βιβλίου. Στο πλαίσιο αυτό, γίνεται σαφής η αρχή της εύρεσης θεραπείας που θεσπίστηκε με τον Σάμιουελ Χάνεμαν (1755-1843): «Τα όμοια θεραπεύουν τα όμοια». Η απόδειξη μιας θεραπείας περιγράφει χαρακτηριστικές εκδηλώσεις της νόσου που προκαλούνται από τη χορήγηση ενός συγκεκριμένου φαρμάκου. Προκύπτει ένα σύνολο φυσικών και ψυχικών συμπτωμάτων, που ονομάζεται εικόνα της θεραπείας. Το γεγονός ότι μια συγκεκριμένη φυσική ουσία (από το ορυκτό, φυτικό ή ζωικό βασίλειο) μπορεί να προκαλέσει ειδικά, επαναλαμβανόμενα συμπτώματα της ασθένειας, είναι κατανοητό μόνο βάσει της σχέσης που περιγράφεται παραπάνω από τον Στάινερ. Η ομοιοπαθητική αρχή της επιλογής της θεραπείας βασίζεται στην ομοιότητα μιας εσωτερικής ανθρώπινης διαδικασίας με μια διαδικασία της φύσης που αντιπροσωπεύεται από τη θεραπεία. Εάν τα συμπτώματα εμφανίζονται αυθόρμητα σε έναν άνθρωπο, (που είναι τυπικά μιας συγκεκριμένης φυσικής ουσίας), η ουσία αυτή θα αποτελεί μια θεραπεία για το αντίστοιχο σύμπλεγμα συμπτωμάτων όταν χορηγείται σε δυναμοποιημένη μορφή. Ο Χάνεμαν εισήγαγε επίσης τη διαδικασία της δυναμοποίησης στη σύγχρονη ιατρική, οδηγώντας την ουσία από το υλικό της αδιέξοδο πίσω στον κόσμο των δυνάμεων από όπου ήρθε. Αυτή η φαρμακευτική διαδικασία αποτελεί ένα από τα θεμέλια της ανθρωποσοφικά προσανατολισμένης θεραπείας. Το ιατρικό έργο του Ρουντολφ Στάινερ τιμά τις ιδέες του Χάνεμαν και τις ανάγει ένα βήμα περαιτέρω: «…Επίσης μπορούμε να πάρουμε τον δρόμο που επιλέχτηκε μετά από τον αρχαίο τρόπο έρευνας που ήταν ασαφής, σε μια εποχή που οι άνθρωποι είχαν τη ξεκάθαρη αίσθηση ότι ο άνθρωπος είναι κάτι παραπάνω από ένας δοκιμαστικός σωλήνας. Αυτός ο δρόμος προσπαθεί απλά να πάρει τις ουσίες που βρίσκονται στη φύση και να τις καταστήσει διαθέσιμες προς χρήση μέσω της «δυναμοποίησης» των 26 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

δυνάμεων που κρύβουν μέσα τους. Αυτός είναι ο δρόμος που επέλεξε η σχολή του Χάνεμαν, η οποία αντιπροσωπεύει μια νέα αφετηρία για όλες τις ιατρικές έρευνες του ανθρώπου. Άφησε πίσω της τον παλιό τρόπο σκέψης που τώρα είναι αποκλεισμένος λόγω της άγνοιας που υπάρχει σχετικά με τις έξω-τελλουρικές δυνάμεις και άλλων παρόμοιων σχέσεων. » (Υπογραμμισμένο από τον συγγραφέα).[Στμ 11] «Βλέπετε η ομοιοπαθητική ιατρική έχει τουλάχιστον κάποια πλεονεκτήματα σε αυτό, καθώς αντιμετωπίζει τον άνθρωπο σαν μια ενιαία ολότητα (διατηρεί μια εικόνα όλων των συμπτωμάτων και του ολικού αποτελέσματος) και προσπαθεί να χτίσει μια γέφυρα για τη θεραπεία. Αλλά δεν μπορούμε να μένουμε πάντα ικανοποιημένοι όταν περιεργαζόμαστε την ομοιοπαθητική ιατρική, εξ αιτίας μιας άλλης ιδιοσυγκρασίας της ομοιοπαθητικής βιβλιογραφίας. Συγχωρέστε με που το λέω αυτό, αλλά εάν προσέξετε την βιβλιογραφία αυτή, (και πιο συγκεκριμένα τη θεραπευτική βιβλιογραφία), μπορεί να σας οδηγήσει στην απόγνωση. Και αυτό διότι θα βρείτε αναρίθμητές θεραπείες -τη μια μετά την άλλη- και κάθε μια από αυτές προτείνονται για μια ολόκληρη λεγεώνα ασθενειών. Δεν είναι εύκολο να βρούμε συγκεκριμένες ενδείξεις από τη βιβλιογραφία, καθώς τα πάντα είναι ωφέλημα για τόσα πολλά! (…) Αυτή η κατάσταση μπορεί να βελτιωθεί μόνο όταν αυτή η μέθοδος μελέτης της ανθρώπινης και μη ανθρώπινης φύσης, μας επιτρέψει να προχωρήσουμε στο περιορισμό της χρήσης των θεραπευτικών ενδείξεων,… στην οριοθέτηση τους. Αυτό δεν μπορεί να γίνει εφικτό εκτός και εάν, επιπρόσθετα στη μελέτη της επίδρασης μιας θεραπείας ενός ατόμου που είναι υγιές ή ασθενές, προσπαθήσουμε παράλληλα να δούμε βαθμιαία όλο τον κόσμο σαν μια ενιαία ολότητα…» [Στμ 12] Η ανθρωποσοφικά διευρυμένη γνώση του Ανθρώπου και της Φύσης ξεκινά με μια βαθύτερη μελέτη της φαινομενολογίας των ασθενειών και των ουσιών. Στόχος της είναι να ενσωματώσει την πολλαπλότητα των εσωτερικών και εξωτερικών φαινομένων σε μια ολοκληρωμένη ανώτερη διάταξη. Θα πρέπει να επιδιωχθεί η ουσιώδης, ειδική δραστικότητα κάθε θεραπείας, μέσα στο σύμπλεγμα των ανθρώπινων μελών, έτσι ώστε να μπορεί να συνδεθεί λογικά με αυτήν η αντίστοιχη εικόνα της ασθένειας. Η μέθοδος αυτή ήταν η πρώτη σκέψη στη δημιουργία των θεραπευτικών μονογραφιών που ακολουθούν.

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

VII. Συνθέσεις Οργάνων-Μετάλλων και Συνδυασμοί Μετάλλων με Ενδοκρινείς Αδένες Ο άνθρωπος συμμετέχει στη γενική εξέλιξη που έχει οδηγήσει στο ορυκτό, το φυτικό και το ζωικό βασίλειο. Έχει μέσα του χαρακτηριστικές διαδικασίες της φύσης, αλλά δεν τους επιτρέπει να γίνουν σταθερές και μονόπλευρες, όπως στις σφαίρες της φύσης. Ο άνθρωπος ξεπερνά τις τριπλές διαμορφωτικές τάσεις που οδηγούν στη διαφοροποίηση των οργάνων και τις ενσωματώνει σε μια υψηλότερη ενότητα που παραμένει συνδεδεμένη με τον αρχετυπικό, αρχέγονο κόσμο των διαμορφωτικών δυνάμεων. Η θερμότητα αποτελεί το βασικό στοιχείο του οργανισμού του Εγώ, διαπερνώντας τα όργανα και διατηρώντας τα σε μία ενιαία κατάσταση. Σε γενικές γραμμές, τα μέταλλα τονώνουν τη δραστηριότητα του οργανισμού της θερμότητας του Εγώ. Τα μέταλλα που βρέθηκαν στη γη είτε ως καθαρά μέταλλα ή ως μεταλλικά άλατα, συνήθως περιβάλ-

λονται από γρανιτικά πετρώματα. Εμφανίζονται με έναν τρόπο ως οργανικά εγκλείσματα μέσα στη γη. Τα μέταλλα τροποποιούν, αλλάζουν και προσδίδουν χρώμα στη μήτρα του φλοιού της γης, κάτι που επιδεικνύεται εμφανώς στους πολύτιμους λίθους. Προκαλούν επίσης ποιοτικές διαφοροποιήσεις από γρανίτη, που ουσιαστικά αποτελείται από χαλαζία, άστριο και μαρμαρυγία. Κατά παρόμοιο τρόπο, τα ανθρώπινα όργανα αποτελούν επίσης τροποποιήσεις της μήτρας του μεσεγχυματικού βλαστήματος. Η διαφοροποίηση του στο σπλήνα, το συκώτι, τους νεφρούς, τους πνεύμονες και την καρδιά προκαλείται από ορισμένες αρχές, οι οποίες ονομάζονται κοσμικές-πλανητικές οντότητες από την Παρακελσιανή και την Ανθρωποσοφική διευρυμένη ιατρική. Η ουσία των πλανητών αντιστοιχεί στα κύρια μέταλλα και αυτά με τη σειρά τους στην ουσία των εσωτερικών οργάνων.

Κρόνος Σπλήνα Μόλυβδος (Pb) Δίας Ήπαρ Κασσίτερος (Sn) Άρης Χοληδόχος Κύστη Σίδηρος (Fe) Ήλιος Καρδιά Χρυσός (Au) Αφροδίτη Νεφροί Χαλκός (Cu) Ερμής Πνεύμονες Υδράργυρος (Hg) Σελήνη Μήτρα/Ωοθήκες/Όρχεις Ασήμι (Ag)

Όταν η δραστηριότητα ενός οργάνου γίνεται υπερβολικά ανεξάρτητη σε σχέση με το σύνολο του οργανισμού [ΣτΕ: Ομοιοαστασία], μπορεί να αντιμετωπιστεί από τυπικά φάρμακα που δημιουργούνται από το συνδυασμό ενός μετάλλου με το αντίστοιχο όργανο του, σε δυναμοποιημένη μορφή. Το μέταλλο που ανήκει στο όργανο μιμείται τη παθολογική δραστηριότητα του οργάνου από (έξω) το εξωτερικό. Τα φαινόμενα που εκφράζουν την ομοιότητα μεταξύ ενός μετάλλου και ενός ορισμένου οργάνου περιγράφονται στις μονογραφίες των θεραπειών. Ωστόσο, κατά κανόνα, τα μεταλλικά φάρμακα προωθούν πάντα μεγαλύτερη δραστηριότητα στον οργανισμό του Εγώ. Μια ακόμη πτυχή είναι σημαντική για την κατανόηση της θεραπευτικής δράσης των συνδυασμών οργάνων-μέταλλων: όλα τα μέταλλα έχουν μια υδραργυρική (S) ποιότητα εκτός από τη δική τους διαμόρφωση δυνάμεων. Σε δυναμοποιημένη μορφή, μεσολαβούν μεταξύ της δικής τους συγκεκριμέ-

νης δραστηριότητας και του συνολικού οργανισμού θερμότητας του Εγώ, ο οποίος διαπερνά και διατάσσει όλα τα όργανα. Στη συνέχεια, η μονόπλευρη δραστηριότητα του οργάνου καθοδηγείται στο να αναπροσανατολιστεί προς το σύνολο, χρησιμοποιώντας την έμφυτη δυνατότητα θερμότητας του οργάνου. Αυτή είναι η θεραπευτική σημασία των συνδυασμών οργάνου-μετάλλου. Η ιδέα της προετοιμασίας των εσωτερικών εκκριτικών αδένων με τα μέταλλα πηγαίνει πίσω στο προαναφερθέν άρθρο του Δρ. Καρλ Κόνιγκ αναφορικά με το «Πρόβλημα της Εσωτερικής Έκκρισης». Ο Κόνιγκ διακρίνει τους επτά εκκριτικούς αδένες ως βιολογικές λειτουργικές εκφράσεις του επταπλού αιθερικού οργανισμό όπως έχει περιγραφθεί από τον Ρούντολφ Στάινερ. Εδώ, επίσης, μπορούμε να βρούμε μια αντιστοιχία που περιέχεται στον άνθρωπο, μεταξύ των εσωτερικών εκκριτικών αδένων και των επτά πλανητικών μετάλλων:

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 27

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Ζωή των Αισθήσεων Ζωή των Νεύρων Ζωή της Αναπνοής

- Επίφυση - Υπόφυση - Θυρεοειδής Αδένας

- Μόλυβδος - Κασσίτερος - Σίδηρος

Ζωή της Κυκλοφορίας

- Παραθυρεοειδής Αδένας

- Χρυσός

Ζωή του Μεταβολισμού Ζωή της Κίνησης Ζωή της Αναπαραγωγής

- Θύμος Αδένας - Επινεφρίδιος Αδένας - Γονάδες

- Υδράργυρος - Χαλκός - Ασήμι

Η εναλλασσόμενη σχέση των μετάλλων και των αδένων παρέχει μια βάση για το σχεδιασμό συγκεκριμένων συνθέσεων φαρμάκων. Τα φάρμακα ενισχύουν τη δραστηριότητα του αδένα μέσω της αντίστοιχης διαδικασίας του εκάστοτε μέταλλου.

[ΣτΜ 1] Η μετεωρολογία διαφοροποιεί μια τροπόΑΝΑΦΟΡΕΣ σφαιρα μέχρι το υψόμετρο των 8 χιλιoμέτρων περίπου, έχοντας θερμοκρασίες έως -65ºC. Περιλαμβάνει αυτό που λέμε τη γεώσφαιρα, την υδρόσφαιρα και ένα μέρος Η Ιδέα της Τριπλής της ατμόσφαιρας. Λαμβάνει Δομής του Ανθρώπου μέρος στη συνεχή διάβρωση της γεώσφαιρας, έτσι ώστε ο αέρας περιέχει εξαιρετικά λεπτά σωματίδια του εδάφους. Ακολουθεί η μεσόσφαιρα, μέχρι 50 χιλιόμετρα υψόμετρο, όπου οι θερμοκρασίες αυξάνονται έως + 50 ° C. Στη συνέχεια, έρχεται η λεγόμενη μεσόπαυση. Πάνω από 80 χιλιόμετρα είναι η θερμό- ή ιονόσφαιρα. Από εκεί και πέρα είναι η εξώσφαιρα, που αντιπροσωπεύει τη μετάβαση στο διάστημα. Το στρώμα του όζοντος βρίσκεται μεταξύ 35-50 χλμ, ειδικά πάνω από τις πολικές περιοχές. Ισχυρά ρεύματα αέρα αναμιγνύουν τα αέρια στην ατμόσφαιρα, γεγονός που καθιστά αδύνατο να τα διακρίνει κανείς σαφώς. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ατμόσφαιρα περιέχει 0,00005 vol .-% υδρογόνο. Λόγω της ελαφρότητας του, απομακρύνεται από τη γη προς την περιφέρεια της ατμόσφαιρας, δηλαδή τα σύνορα της στρατόσφαιρας.

ΣτΜ

[ΣτΜ 2] Το ιόν του αμμωνίου ενεργεί σαν ένα μονοσθενές ιόν μετάλλου. Το ένυδρο αμμώνιο είναι μια ασθενής βάση, που σχηματίζει άλατα αμμωνίου με οξέα. Για παράδειγμα, με υδροχλωρικό οξύ σχημα-

28 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

τίζει χλωριούχο αμμώνιο (NH4Cl + Η20). Το άζωτο στην μορφή νιτρικού οξέος είναι ένα από τα ισχυρότερα οξέα (ΗΝ03). [ΣτΜ 3] Ρ.Χάουσκα: The Nature of Substance, Εκδόσεις Vittorio Klostermann 1950, Φρανκφούρτη [ΣτΜ 4] Ρ.Στάινερ: Spiritual Science and Medicine, Ντόρναχ 1920, Διάλεξη 12 [ΣτΜ 5] Ρούσνιακ/Φοέλντι/Ζάμπο: Physiologie und Pathologie des Lymphkreislaufes, Εκδόσεις Gustav Fischer, Ιένα 1957 [ΣτΜ 6] Δρ. Καρλ Κόνιγκ: Das Problem der inneren Sekretion, Natura, τόμος 2, 1927/28 [ΣτΜ 7] Περιοχή του εγκεφάλου μεταξύ του φλοιού και του μεσεγκέφαλου. Περιλαμβάνει τον υποθάλαμο, το θάλαμο, μεταθάλαμο και επιθάλαμο, καθώς και το μεγαλύτερο μέρος της τρίτης κοιλίας. [ΣτΜ 8] Βέρνερ Χούκ: Morphologische Pathologie, σελ .37, Εκδόσεις Thieme 1937 [ΣτΜ 9] Λέτερερ: Allgemeine Pathologie, σελ.148, Εκδόσεις Thieme 1959 [Στμ 10] Ρουντολφ Στάινερ, Ίτα Βεγκμαν: Fundamentals of Therapy, 1925, κεφ. 15 “The Therapeutic Process” [Στμ 11] Rudolf Steiner: Spiritual Science and MedIcine, 6η διάλεξη [Στμ 12] Rudolf Steiner: Spiritual Science and Medicine, 20η διάλεξη

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Ευρυθμία Εισαγωγική ομιλία που δόθηκε από τον Rudolf Steiner σε μια παρουσίαση Ευρυθμίας που πραγματοποιήθηκε στο Dornach, στις 12 Δεκεμβρίου του 1920. Αυτή η εισαγωγική ομιλία αποτελεί την 40η από τις 88 εισαγωγικές ομιλίες στη σειρά με το τίτλο: Eurythmy, the Visual Expression of the Speaking Soul, [Γερμανικός τίτλος: Eurythmie, die Offenbarung der sprechenden Seele. Eine Fortbildung der Goetheschen Metamorphosenanschauung im Bereich der menschlichen Bewegung- vol. 277 ]

Ί

σως μου επιτρέψετε να πω λίγα λόγια πριν την επίδειξη της Ευρυθμίας. Ο σκοπός μου δεν είναι να εξηγήσω το περιεχόμενο αυτής της επίδειξης, για τον απλούστατο λόγο ότι οτιδήποτε έχει καλλιτεχνική φύση θα πρέπει να μιλάει από μόνο του. Μια εξήγηση οποιουδήποτε είδους δεν είναι «καλλιτεχνική» και επομένως δεν έχει καμία θέση εδώ. Ωστόσο είναι απαραίτητο να πούμε λίγα λόγια διότι αυτό που ονομάζουμε εδώ Τέχνη της Ευρυθμίας προέκυψε από πηγές άγνωστες στο κόσμο της Τέχνης, και κάνει χρήση μια καλλιτεχνικής γλώσσας της οποίας οι φόρμες είναι όμοιες παρά ασυνήθεις. Η Ευρυθμία είναι η Τέχνη της κίνησης στο χώρο που πραγματοποιείται από άτομα ή ομάδες ατόμων σε αμοιβαίες σχέσεις και θέσεις. Οι κινήσεις αυτές δεν αποτελούν απλά χειρονομίες ούτε είναι παντομίμα. Η Ευρυθμία με τον τρόπο που τι δίνουμε εδώ δεν μπορεί να ληφθεί ως κάτι που σχετίζεται με οποιοδήποτε τρόπο με τη φύση του χορού. Είναι μια νέα Τέχνη που ο άνθρωπος αποτελεί το όργανό της και οι κινήσεις της βρίσκονται σε πλήρη συμφωνία με το νόμο. Οι κινήσεις που γίνονται στο λάρυγγα και στα άλλα όργανα του λόγου (όταν ο άνθρωπος εκφράζεται δια του ήχου), μελετήθηκαν με ένα είδος αντίληψης που είναι παράλληλα και «αισθητό» και «υπέρ-αισθητό» - εάν θα μπορούσα να χρησιμοποι-

ήσω την έκφραση του Γκαίτε. Αλλά στο λόγο εκείνες οι εσωτερικές κινήσεις, ή καλύτερα εκείνες οι υποκείμενες αρχές της κίνησης που αποτελούν τη λειτουργία του λάρυγγα και των άλλων οργάνων του λόγου έκφρασης, συλλαμβάνονται όπως προκύπτουν και μετασχηματίζονται σε πιο λεπτές δονητικές κινήσεις που με τη βοήθεια του αέρα μεταφέρουν τον ήχο έτσι ώστε να μπορεί να ακούγεται (να γίνεται αισθητός δια της ακοής). Στη συνέχεια στην Ευρυθμία μια διαδικασία όσο βρίσκεται μέσα στα ανθρώπινα όργανα του λόγου, μεταφράζεται από ένα άτομο ή από ομάδες ατόμων. Τη βάση για τη Τέχνη αυτή αποτελεί η διδασκαλία της μεταμόρφωσης του Γκαίτε. Οτιδήποτε κάνουμε εδώ βασίζεται στο Γκαίτε- ανισμό και η Ευρυθμική Τέχνη αποτελεί λεπτομέρεια αυτού. Ο Γκαίτε ανέπτυξε τη διδασκαλία του για τη Μεταμόρφωση μέσα από την συμπαντική κοσμοθεωρία του. Οι ακόλουθες μάλλον αφηρημένες παρατηρήσεις σχετικά με τον απλό τρόπο που ο Γκαίτε εφάρμοσε τη διδασκαλία της Μεταμόρφωσης των φυτών δεν τίθενται με σκοπό να εξελίξω μια θεωρία αλλά μόνο για να γίνω ξεκάθαρος. Κατ’ αρχήν ο Γκαίτε βλέπει ένα πλήρες φυτό σε κάθε απλό φύλλο, έτσι ώστε ένα φυτό ως μονάδα να προέρχεται από τη σωστή ανάπτυξη που βρίσκεται ως © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 29

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

ιδέα μέσα σε κάθε φύλλο. Κατ’ αρχήν όλο το φυτό αποτελεί ένα εν εξελίξει φύλλο και κάθε φύλλο αποτελεί ένα πρωτόγονο φυτό. Ό,τι κατανόησε ο Γκαίτε σχετικά με την οργανική μεταμόρφωση (διότι επέκτεινε το εύρος της σύλληψής του προκειμένου να καλύψει όλους τους οργανισμούς) μπορεί να εφαρμοστεί στις οργανικές λειτουργίες και την ανάπτυξη και μετά να μετασχηματιστεί σε Τέχνη. Οπότε εάν στρέψουμε αυτό που υπάρχει σαν αρχή και σαν ιδέα σε μια ομάδα οργάνων (όπως είναι ο λάρυγγας και άλλα όργανα του λόγου) σε κινήσεις που εκτελούνται από ένα άτομο (ή μια ομάδα ατόμων) τότε το άτομο αυτό (ή η ομάδα ατόμων) γίνεται, ας πούμε, ένας ζωντανός λάρυγγας σε κίνηση και λαμβάνουμε έναν ορατό λόγο. Και αυτό που βρίσκεται στη βάση της Ευρυθμίας μας είναι αυτός ο ορατός λόγος. Φυσικά είναι προφανές ότι θα υπάρξουν ενστάσεις σε μια Τέχνη σαν αυτή που χρησιμοποιεί μεθόδους που δεν είναι γνωστές, αλλά αυτές οι ενστάσεις θα εξαφανιστούν όλες όσο περνά ο χρόνος. Στην Ευρυθμία οι χειρονομίες δεν είναι τυχαίες. Για παράδειγμα δεν υπάρχει μια τυχαία σύνδεση μεταξύ μιας κίνησης των χεριών και ενός συναισθήματος της ψυχής. Ακριβώς όπως μια συγκεκριμένη τονικότητα στο λόγο αντιστοιχεί σε μια σωματική ή ψυχική διαδικασία (και το αντίθετο),έτσι και στην Ευρυθμία μπορείτε να βρείτε τη λογική αλληλουχία των κινήσεων. Αυτό που εκφράζεται με το λόγο, τη μουσική και το τραγούδι, στην Ευρυθμία αναπαρίσταται με τη βοήθεια διάφορων καλλιτεχνικών μέσων, από μια διαφορετική μορφή του λόγου. Ως εκ τούτου όπως θα δείτε η Ευρυθμία μπορεί να συνοδεύεται από μουσική, διότι αυτό που στη μουσική εκφράζεται με τη τονικότητα είναι εκεί και εκφράζεται από τις κινήσεις των ατόμων. Αυτός ο ορατός λόγος της Ευρυθμίας μπορεί επίσης να συνοδευτεί από ηχητικό λόγο, όπως η απαγγελία ή η αφήγηση. Το ποίημα απαγγέλεται και το πραγματικό καλλιτεχνικό περιεχόμενο του ποιήματος μεταφράζεται σε Ευρυθμία, σε ορατό λόγο. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να δούμε πώς η Ευρυθμία, σε αυτήν την κάπως άτεχνη εποχή, μπορεί να αναπτύξει μια πραγματικά καλλιτεχνική κατανόηση και απόδοση της απαγγελίας και της αφήγησης. Σήμερα αναφορικά με την απαγγελία και την αφήγηση αυτό που θεωρείται πολύ σημαντικό είναι το λεκτικό περιεχόμενο του ποιήματος. Αλλά η πραγματική καλλιτεχνική αξία της ποίησης δεν προσδιορίζεται τόσο από το λεκτικό περιεχόμενό της όσο από την παραστατική πλαστικότητα ή το μουσικό στοιχείο που περιέχει. Ως εκ τούτου όταν η απαγ30 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

γελία και η αφήγηση συνοδεύει την Ευρυθμία, θα πρέπει να προσέξουν ιδιαίτερα εκείνοι που θα παρουσιάσουν το καλλιτεχνικό στοιχείο, το ρυθμό, το μέτρο και την εσωτερική φόρμα της γλώσσας που θα χρησιμοποιηθεί. Με αυτό τον τρόπο θα γυρίσουμε πίσω στην κατανόηση της τέχνης της απαγγελίας όπως υπήρχε σε εποχές που ήταν αληθινά καλλιτεχνική. Σε αυτό το πλαίσιο είναι ενδιαφέρον να θυμόμαστε ότι όταν ο Γκαίτε μελέτησε τα Ιαμβικά δράματα με τους ηθοποιούς, πάντα χρησιμοποιούσε μια μπαγκέτα (καθώς διεύθυνε τη μουσική) θέλοντας να τονίσει ότι δείχνει περισσότερο σημασία στον ιαμβικό σχηματισμό των στοίχων παρά στο λεκτικό τους περιεχόμενο. Η Ευρυθμία ασκεί επίσης μια επιρροή πάνω στην αφήγηση διότι η τέχνη της αφήγησης πρέπει να συνοδεύει αυτό που σχηματίζει τη καλλιτεχνική βάση της Ευρυθμίας. Με το πέρασμα του χρόνου αναπτύξαμε το θέμα αυτό. Καταρχήν εκφράσαμε το ποιητικό περιεχόμενο με τον ορατό λόγο της Ευρυθμίας ενώ η απαγγελία συνεχιζόταν. Τώρα προσπαθούμε να μεταδώσουμε το ουσιαστικό περιεχόμενο του ποιήματος, για παράδειγμα, με την βοήθεια των εξελίξεων πριν και μετά από αυτό έτσι ώστε η ορατή και ασυνόδευτη γλώσσα της Ευρυθμίας να μπορεί και αυτή επίσης να παρουσιαστεί από μόνη της. Αυτή είναι εν συντομία η καλλιτεχνική πλευρά του ζητήματος και αντιπροσωπεύει μια πτυχή της Ευρυθμίας κατά την εξάσκηση. Η άλλη πλευρά είναι η παιδαγωγική,… το διδακτικό στοιχείο. Η Ευρυθμία εκτός από τη φύση της Τέχνης αποτελεί και ένα είδος πνευματικής γυμναστικής. Ως εκ τούτου χρησιμοποιείται στο σχολείο Waldorf [ΣτΜ] το οποίο ιδρύθηκε στη Στουτγάρδη από τον Emil Mott , που σχεδιάστηκε και διευθύνεται από εμένα. Η Ευρυθμία όπως και η Γυμναστική έχει εισαχθεί ως υποχρεωτικό μάθημα σε όλες τις τάξεις. Είναι αλήθεια ότι σε εποχές περισσότερο καλλιτεχνικά αμερόληπτες από τη δική μας, θα υπάρξει ένας εντελώς διαφορετικός τρόπος για να κρίνουμε τη Γυμναστική. Πρόσφατα ένας διάσημος φυσιολόγος ήρθε εδώ, άκουσε αυτά που είχα να πω ως εισαγωγή για την Ευρυθμία και επίσης είδε και την παράσταση. Η γνώμη του ήταν (από την οπτική γωνία του φυσιολόγου) ότι η συνηθισμένη γυμναστική δεν ήταν καθόλου μια μέθοδος με εκπαιδευτικό χαρακτήρα, αλλά αρκετά βάρβαρη. Θυμηθείτε ότι δεν το είπα εγώ αυτό, αλλά ένας σύγχρονος φυσιολόγος του οποίου το όνομα οι άνθρωποι σέβονται πάρα πολύ. Εγώ δεν θα το πάω τόσο μακριά. Λέω ότι η Γυμναστική πραγματοποιείται σύμφωνα με τους σωματικούς νόμους, χτισμένη πάνω σε μια βάση φυσιολογίας, ενώ όταν

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

ένα παιδί πραγματοποιεί τις κινήσεις της Ευρυθμίας (οι οποίες έχουν όλες ένα νόημα) τότε όλη η οντότητα του παιδιού επηρεάζεται (σωματικά, ψυχικά και πνευματικά) και όχι μόνο το σώμα. Είμαστε ήδη σε θέση να δούμε (από ένα χρόνο εμπειρίας στο σχολείο Waldorf ) με πόσο ενθουσιασμό τα παιδιά έχουν κάνει δική τους την Ευρυθμία. Αισθάνονται πραγματικά ότι αυτές οι κινήσεις προάγονται από την ίδια την ιδιοσυγκρασία του ανθρώπου. Η φυσική χαρά ενός παιδιού που μαθαίνει να μιλά θα μπορούσε να συγκριθεί με εκείνη ενός παιδιού (μεταξύ των 7 και 15 ετών) που ξεκινάει να εξασκείται στις κινήσεις της Ευρυθμίας. Θεωρούν ότι το ανθρώπινο στοιχείο σε αυτές καθοδηγείται σε μια πορεία που είναι σωστή. Στη σχολή από τα τετρακόσια παιδιά υπήρχαν το πολύ δύο ή τρία που δεν εισχώρησαν με ευχαρίστηση στο θέμα, πράγμα που δεν συνέβη με όλα τα άλλα. Ο αριθμός των παιδιών που για κάποιο βασικό λόγο δεν μπόρεσε να λάβει την Ευρυθμία χωρίς

[ΣτΜ]: Το Σχολείο Waldorf ιδρύθηκε στη Γερμανία σε μια εποχή ανατροπών μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και σχετίστηκε με το Κίνημα της Τριπλής κοινωνικής διάρθρωσης που είχε εμπνευστεί από την ανθρωποσοφία. Ο Rudolf Steiner είχε δημοσιεύσει ήδη από το 1906-1911 δημόσιες διαλέξεις σχετικά με την παιδαγωγική και διάφορα σχολικά θέματα, και το 1907 δημοσίευσε ένα κείμενο περί της αγωγής του παιδιού. Αυτές οι ιδέες τελικά οδήγησαν στην ίδρυση του Σχολείου Waldorf και τη δημιουργία της Παιδαγωγικής Waldorf. Σημείο εκκίνησης για την ίδρυση του πρώτου σχολείου - που έγινε στις 7 Σεπτεμβρίου του 1919 στη Στουτγάρδη ήταν η παράκληση του Emil Molt (Σύμβουλου και Διευθυντή του εργοστασίου τσιγάρων WaldorfAstoria), προς τον Steiner, να εποπτεύσει παιδαγωγικά ένα σχολείο για τα παιδιά των εργαζομένων που απασχολούσε ο ίδιος. Ο Steiner, ανέλαβε την κατάρτιση και παροχή συμβουλών του διδακτικού προσωπικού και ήταν μέχρι το θάνατό του, το 1925, πνευματικός καθοδηγητής του σχολείου. Το σχολείο Astoria στην Uhlandshöhe της Στουτγάρδης, αποτέλεσε το μοντέλο για όλα τα σχολεία Waldorf. Δίδασκε εξ αρχής με μια μορφή μικτής εκπαίδευσης και αποτέλεσε, το πρώτο ενιαίο η γενικό σχολείο στην σχολική ιστορία της Γερμανίας. Έτσι, το εκπαιδευτικό κίνημα πήρε το όνομά του από το εργοστάσιο τσιγάρων Waldorf. Στα χρόνια που ακολούθησαν ιδρύθηκαν κι άλλα σχολεία Waldorf στη Γερμανία και στο εξωτερικό. Ήδη το 1928, υπήρχαν σχολεία, μεταξύ άλλων, στη Βασιλεία, τη Βουδαπέστη, το Λονδίνο, τη Λισσαβόνα και τη Νέα Υόρκη.

δυσκολία είναι αμελητέος, ενώ τα υπόλοιπα παιδιά έλαβαν με ευχαρίστηση τα μαθήματα Ευρυθμίας. Μπορώ να πω χωρίς δισταγμό ότι η Ευρυθμία αναπτύσσει στα παιδιά κάτι που τους είναι πολύ απαραίτητο. Και αυτό είναι η ικανότητα λήψης πρωτοβουλιών της ψυχής και του πνεύματος, κάτι που δεν γίνεται με τη γυμναστική. Ζητάμε από όλους να θυμηθούν ότι εμείς οι ίδιοι είμαστε οι πιο σοβαροί επικριτές όσων προσπαθούμε να κάνουμε. Η Ευρυθμία ακόμη βρίσκεται σε στοιχειώδες επίπεδο. Αλλά ενώ συνειδητοποιούμε ότι προσπαθούμε να κάνουμε μια αρχή, μπορούμε ακόμα να επιβεβαιώσουμε από την σχέση με αυτό το έργο ότι (μπορεί να επέλθει περαιτέρω ανάπτυξη είτε από εμάς είτε από άλλους) η Ευρυθμία θα τελειοποιείται όλο και περισσότερο και κάποια ημέρα θα πάρει τη θέση που της αναλογεί ως νεότερη αδερφή μεταξύ των παλαιότερων και τεκμηριωμένων τεχνών.

Στη Γερμανία, τα Σχολεία Waldorf είναι αναγνωρισμένα από το κράτος ως εναλλακτικά σχολεία και τελούν υπό καθεστώς ανεξάρτητης αιγίδας. Εκτός αυτού, υπάρχουν και τα νηπιαγωγεία ή τα σχολεία των ιδρυμάτων της ανθρωποσοφικής θεραπευτικής παιδαγωγικής. Από το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, τα σχολεία Waldorf έχουν εξαπλωθεί και σε πολλές άλλες χώρες. Σύμφωνα με μια καταμέτρηση που έχει γίνει τον Μάρτιο 2011 υπάρχουν 1001 σχολεία Waldorf σε όλο τον κόσμο, εκ των οποίων τα 689 στην Ευρώπη. Τα περισσότερα απ’ αυτά βρίσκονται στη Γερμανία (225), ακολουθούν οι ΗΠΑ (130) και η Ολλανδία (92). Απόσπασμα από την έρευνα του Αρχοντή Καρανάσιου για την παιδαγωγική των σχολείων Waldorf. Η έρευνα αυτή είναι πολύ σημαντική, καθώς όχι μόνον είναι πρωτογενής αλλά δημιουργήθηκε από έναν άνθρωπο που είχε την τύχη να σπουδάσει ο ίδιος σε ένα τέτοιο σχολείο στην Γερμανία.

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 31

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Η Ανθρωποσοφική προσέγγιση για το ανοσοποιητικό σύστημα και την ανοσοποίηση του William Warnock, N.D. Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι η μέθοδος με την οποία το φυσικό σώμα του ατόμου διατηρείται έτσι ώστε να μπορεί να είναι ένα πραγματικά άξιο όχημα για το Εγώ. Οι ανοσοποιήσεις στη παιδική ηλικία παρεμποδίζουν τη διαδικασία αυτή. Σύμφωνα με το Merck Manual, η μεσολαβητική κυτταρική ανοσία δεν φθάνει στην ωρίμανσή της εάν δεν περάσει περίπου ένα έτος και τα επίπεδα της ανοσοσφαιρίνης1 [Ig] ωριμάζουν ως εξής: IgM στο 1 έτος, IgG στα 8 έτη και IgA στα 11 έτη. Όταν η ανοσοποίηση εξαναγκάζει μια επιταχυνόμενη ωρίμανση του ανοσοποιητικού συστήματος με την απότομη εισαγωγή μιας μεγάλης ποσότητας αντιγόνων, το ανοσοποιητικό σύστημα χάνει την ικανότητά του να ολοκληρώσει την ανάπτυξή του επαρκώς. Με τον ίδιο τρόπο, ένα άτομο μπορεί να βαδίσει πάνω σε ένα πεζοδρόμιο πριν στεγνώσει πλήρως η τσιμεντοκονία και έτσι οι πατημασιές που θα αφήσει , θα μείνουν εκεί για πάντα, έχοντας αλλοιώσει την επιφάνεια του πεζοδρόμιου. Ενώ έχουμε ισχυρές δυνάμεις ανάρρωσης και το σώμα μας είναι προσαρμόσιμο, τα στάδια ανάπτυξης μέσω των οποίων περνά ένα παιδί, δεν μπορεί να τα ανακαταλάβει εκ νέου. Λόγω του ότι το αιθερικό σώμα του παιδιού (ζωτική δύναμη), παρέχει την ενέργεια για μια ανοσολογική απόκριση, οι αιθερικοί δεσμοί του παιδιού με τη μητέρα ή και τους άλλους φροντιστές, είναι πολύ σημαντικοί. Κατά τη περίοδο της κυοφορίας το έμβρυο βιώνει όλα όσα βιώνει η μητέρα του, στο βαθμό που είναι συνδεδεμένοι σε φυσικό και σε αιθερικό επίπεδο. Μόλις το φυσικό σώμα του παιδιού ελευθερωθεί από τη μητέρα με τη γέννα, προσπαθεί να ξεπεράσει το υπόλειμμα του φυσικού της σώματος. Αυτή η διαδικασία για να ολοκληρωθεί περνάνε περίπου 7 χρόνια. Το αιθερικό σώμα του παιδιού κατά τη διάρκεια των 7 πρώτων χρόνων, είναι ακόμη στενά συνδεδεμένο με τη μητέρα, και σε μικρότερο βαθμό με το πατέρα ή τους άλλους φροντιστές. Ο βαθμός αυτής της σύνδεσης εξαρτάται από την κατάσταση του ατόμου. Εάν η μητέρα ή ο φροντιστής είναι ψυχολογικά πιεσμένοι, αυτό θα επηρεάσει το παιδί. Δεν θα μπορέσουν να βρουν τους πόρους για να δημιουργήσουν μια ισχυρή βάση απέναντι σε

μια ανοσολογική απόκριση, σε μια ανοσοποίηση ή σε μια ασθένεια. Το γάλα της μητέρας περιέχει αντισώματα και άλλες ουσίες ανοσοδιαμόρφωσης και είναι το καλύτερο αντίμετρο στις παρενέργειες της ανοσοποίησης. Όταν η μητέρα μοιράζεται το γάλα της με ένα μωρό, στην ουσία μοιράζεται μαζί του ένα πολύ ιδιαίτερο μέρος του εαυτού της. Μέσα στο γάλα της μητέρας βρίσκονται σε αφθονία οι φυσικές και οι αιθερικές δυνάμεις που μπορεί το μωρό να χρησιμοποιήσει με ευκολία, αλλά αυτές οι φυσικές και αιθερικές δυνάμεις περιέχουν επίσης και τα υπολείμματα από την φυσική και συναισθηματική της ζωή. Είναι λοιπόν σημαντικό η μητέρα να προσέχει ιδιαίτερα τον εαυτό της όταν θηλάζει,… Σωστή διατροφή, αρκετός ύπνος και ήρεμα συναισθήματα είναι όλα εξίσου σημαντικά. Στην ανθρωποσοφική ιατρική γνωρίζουμε ότι λόγω της ισχυρής αποτύπωσης της μητέρας στο γάλα της, ο θηλασμός έχει μια τάση να επιβραδύνει την προσπάθεια του παιδιού για ανεξαρτησία. Οι εμβολιασμοί έχουν την αντίθετη επίδραση, δηλαδή επιταχύνουν την ανάπτυξη του παιδιού. Το γάλα της μητέρας γίνεται ένα φάρμακο που δίδεται ως απόκριση στην ανοσοποίηση και συνιστώ το παιδί που δέχεται ανοσοποίηση, να θηλάζει για περισσότερο χρονικό διάστημα από εκείνο που δεν δέχεται ανοσοποίηση. Σε γενικές γραμμές το πιο υγιές παιδί είναι εκείνο που θα υποφέρει λιγότερο από τις αρνητικές συνέπειες της ανοσοποίησης. Επίσης βεβαιωθείτε ότι το παιδί (σε οποιαδήποτε ηλικία) κοιμάται επαρκώς, τρέφεται σωστά και πίνει αρκετό νερό. Δεδομένου ότι οι ανοσοποιήσεις έχουν μια ψυκτική επίδραση στο θερμό αιθέρα του παιδιού, η θερμότητα αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο υγιεινής για την εξουδετέρωση των ανοσοποιήσεων, εφόσον δεν είναι υπερβολική. Το καθημερινό μασάζ στη κοιλιά και τους μηρούς με λάδι Solum Uliginosum μπορεί να βοηθήσει στη τόνωση της θερμότητας του οργανισμού. Υπάρχουν ομοιοπαθητικά φάρμακα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ανοσοποίησης. Ρωτήστε έναν εξειδικευμένο ομοιοπαθητικό.

1. Οποιαδήποτε από τις πέντε ομάδες πρωτεϊνών που παράγονται από τα λεμφοκύτταρα και τα πλασματοκύτταρα και οι οποίες κυκλοφορούν στον ορό και στους ιστούς προσφέροντας ανοσολογική προστασία.

32 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Τα επτά μέταλλα / Άργυρος [Ασήμι /Ag] Απόσπασμα από το δεύτερο τόμο του τρίτομου έργου με τίτλο: «Η ανθρωποσοφική προσέγγιση στην Ιατρική» – του Friedrich Husemann - πρόσφατη αναθεωρημένη έκδοση από τον Otto Wolff.

Σε αντίθεση με τις άλλες ουσίες της γης, τα μέταλλα έχουν μια ιδιαίτερη θέση. Έχουν ιδιότητες που τα κάνουν ιδιαίτερα χρήσιμα στην τέχνη και την τεχνολογία, παροτρύνοντάς μας να σκεφτούμε ότι έχουν μια ειδική σχέση με τον άνθρωπο. Αυτή η εσωτερική σχέση θα επισημανθεί αργότερα καθώς σχετίζεται και με τη θεραπεία. Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τη σχέση αυτή, συνιστούμε να διαβάσετε το βιβλίο του W. Pelikan στο οποίο, παρουσιάζονται λεπτομερώς τόσο η φαινομενολογία των μετάλλων όσο και η ουσιαστική τους φύση [Pelikan, W., The Secrets of Metals. Anthroposophic Press, Spring Valley, NY, 1975]. Παρακάτω, η οπτική γωνία που θα διαβάσετε, θα πρέπει να επεκταθεί και στην ιατρική. Καταρχάς μπορεί να φαίνεται περίεργο ότι στο βιβλίο του Pelikan αναφέρονται μόνο επτά μέταλλα (μόλυβδος[Pb], κασσίτερος[Sn], σίδηρος[Fe], χρυσός[Au], χαλκός[Cu], υδράργυρος[Hg] και άργυρος[Ag]) ειδικά όταν στον ανθρώπινο οργανισμό βρίσκονται άλλα μέταλλα σε μεγαλύτερη ποσότητα. Ωστόσο η ποσότητα του υλικού, δεν υποδεικνύει και τη σημαντικότητα της ουσίας στις διαδικασίες του οργανισμού. Στον ακόλουθο πίνακα αυτό γίνεται σαφές.

Μια σχέση μεταξύ των μετάλλων και του ανθρώπου είναι εμφανής στις κοσμικές και πλανητικές αρχές των μετάλλων και των διαδικασιών των οργάνων. Απομεινάρια μιας προγενέστερης γνώσης αυτών των συνδέσεων μπορεί ακόμη να βρεθεί σε ονόματα όπως: ο Υδράργυρος(mercury), το οποίο είναι πανομοιότυπο για το πλανήτη (Ερμής – mercury) και το μέταλλο που συνδέεται με αυτόν. Οι όροι μολυβδίαση [saturnism] [Saturn: Κρόνος] για τη δηλητηρίαση από μόλυβδο καθώς και το [aqua saturni] για το μολυβόνερο, είναι απόδειξη ότι σε προγενέστερες εποχές οι επιδράσεις των άστρων συνδέονταν με συγκεκριμένα μέταλλα, και αυτά με τη σειρά τους βιώνονταν ως πανομοιότυπα συγκεκριμένων επιδράσεων στον ανθρώπινο οργανισμό. Στη βάση της πνευματο-επιστημονικής του έρευνας, ο Ρούντολφ Στάινερ είχε παρουσιάσει τις συνδέσεις των πλανητών, των μετάλλων, των οργάνων και τους μηχανισμούς στον ανθρώπινο οργανισμό με κατάλληλο τρόπο για τη σύγχρονη συνείδηση.

Από τις μελέτες του μπορούμε να αντλήσουμε την επίγνωση για τις επτά διαφορετικές διαδικασίες που συνιστούν τις λειτουργίες και τα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Από τη γνώση αυτή προκύπτει μια κατανόηση σχετικά με την αλληλεπίδραση της ζωής, της ψυχής και του πνεύματος με τους αντίστοιχους φυσικούς μηχανισμούς και τα όργανα. Πριν αναφερθούμε στα διαφορετικά μέταλλα, θα αναφέρουμε διαδικασίες που μπορούν να ενισχύουν και να κατευθύνουν την αποτελεσματικότητά τους. Σε γενικές γραμμές αυτές οι διαδικασίες εφαρμόζονται σε όλα τα μέταλλα. Κατά την έναρξη μιας θεραπείας με μέταλλα, είναι σκόπιμο να ξεκινήσουμε με τη φυτοποίηση1 των 1. Στην ανθρωποσοφική φαρμακευτική, μια αγωγή με ανεπεξέργαστα υλικά μπορεί να αποτελεί μέρος της σχετιζόμενης φαρμακευτικής διαδικασίας. Για παράδειγμα ένα φυτό μπορεί να καλλιεργηθεί υπό συγκεκριμένες συνθήκες με ένα ορυκτό παρασκεύασμα που συνήθως περιέχει ένα συγκεκριμένο μέταλλο. [Anthroposophic Pharmaceutical © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 33

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

μετάλλων και αργότερα να μεταπηδήσουμε στα μέταλλα και τα ορυκτά. Αυτή είναι μια ειδική μορφή παρασκευής των μετάλλων που πηγαίνει πίσω στο Ρούντολφ Στάινερ. Εδώ τα μέταλλα υπόκεινται σε έναν «αντικατοπτρισμό»2 πριν δυναμοποιηθούν. Τα μέταλλα αφήνουν το στερεό γήινο επίπεδό τους για να υγροποιηθούν, και στη συνέχεια να εξαερωθούν. Έτσι ξανασυνδέονται με τις κοσμικές διαμορφωτικές τους διαδικασίες. Με αυτό τον τρόπο δεν πετυχαίνουμε μόνο μια εξαιρετικά καλή διανομή και έναν τέλειο διαχωρισμό, αλλά κατευθύνουμε τα μέταλλα να μεταπηδήσουν από τις γήινες κρυσταλλικές διαμορφωτικές δυνάμεις και να πλησιάσουν τις κοσμικές δυνάμεις στη περιφέρεια της γης. Αυτό τον τρόπο παρασκευής των μετάλλων τον χρησιμοποιούμε όταν η διαμόρφωση ενός οργάνου ή η επαναδιαμόρφωση της ψυχο πνευματικής ζωής, σε γενικές γραμμές, πρέπει να ενισχυθεί από το Εγώ. Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν μηχανισμοί που λειτουργούν με πολικό τρόπο, αλλά λόγω του ότι λειτουργούν συνέχεια μαζί, δημιουργούν έναν οργανισμό στον οποίο ο άνθρωπος μπορεί να ζει με ψυχή και πνεύμα. Εδώ εξετάζουμε επτά προφανείς διαδικασίες στον ανθρώπινο οργανισμό, που η κάθε μια από αυτές αντιστοιχεί σε ένα μέταλλο, μια πλανητική διαδικασία, στη φύση. Η θεραπευτική εφαρμογή των μετάλλων ακολουθεί την εξής διευθέτηση. Δεδομένου ότι στη τελική ανάλυση, εφαρμόζουμε τα αποτελέσματα της θεραπείας μετάλλων σε βιολογικές διεργασίες, πρέπει να σκεφτούμε ότι με αυτόν τον ξεχωριστό τρόπο επικαλούμαστε τη δραστηριότητα του αιθερικού σώματος. Όταν ο άνθρωπος παρατηρηθεί χωρίς προκατάληψη – και αυτό μέχρι κάποιο βαθμό ισχύει και για τα ζώα – τότε μπορούμε να ανιχνεύσουμε διαδικασίες μέσω των οποίων εκπηγάζει μια νέα ζώσα ουσία, ειδικά στην ανάπτυξη. Εδώ το αιθερικό σώμα είναι ενεργό, δημιουργώντας και διατηρώντας την ουσία. Αλλά υπάρχει επίσης και μια αντίθετη διαδικασία στην οποία οι ουσίες συνεχόμενα ξεφεύγουν από τις αλληλεξαρτήσεις της ζωής και περνούν στη νεκρή, ορυκτή σφαίρα. Αυτό μπορεί να φανεί, για παράδειγμα, στο σχηματισμό των οστών και των δοντιών. Η πρώτη διαδικασία οδηγεί στη ζωή… δημιουργεί ζώσα ουσία. Η δεύτερη οδηγεί μακριά από τη ζωή, στο θάνατο,… δημιουργεί ορυκτές ουσίες. Αυτές οι δύο αντίθετες αλλά πολικές διαδικασίες, λειτουργούν ασταμάτητα στον άνθρωπο. Η πρώτη Codex 3.0 – Part IIa, σελίδα 28] 2 metal mirrors: Anthroposophic Pharmaceutical Codex 3.0 – Part IIa, σελίδα 29

34 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

σίγουρα κυριαρχεί κατά τη περίοδο της νεότητας, ενώ η άλλη κυριαρχεί στη γήρανση που οδηγεί στο θάνατο. Αποτελούν έκφραση των αντίθετων δραστηριοτήτων του Αργύρου και του Μολύβδου.

Άργυρος [Ασήμι /Ag] Καθώς η σελήνη είναι το πιο κοντινό ουράνιο σώμα στη γη, η δυναμική του Αργύρου δράττει εκείνες τις διαδικασίες που περνούν πρώτες πέρα από τους γήινους νόμους. Αυτές είναι βιολογικές διεργασίες που έχουν κοσμική προέλευση. Έτσι έχουν ένα ευρύ πεδίο δράσης και μπορούν να λειτουργήσουν στην ουσία που υπόκειται στη φύση και τη δυναμική του Αργύρου. Οι μηχανισμοί της ζωογόνησης, της ανάπλασης και της αναπαραγωγής (γενικά όλοι οι δομικοί μηχανισμοί που δημιουργούν ζώσα ουσία) βρίσκονται κάτω από την επιρροή του Αργύρου. Αυτό μας παραπέμπει στη λειτουργία των οργάνων αναπαραγωγής, των οποίων η σύνδεση με τη σελήνη είναι ξεκάθαρη, βλέποντας τον έμμηνο κύκλο καθώς και το σχηματισμό του νέου ιστού γενικά. Κατά τη πορεία της εξέλιξης ο θηλυκός οργανισμός μέσω της ανάπτυξης της ελευθερίας, διαχωρίστηκε από την δύσκαμπτη σχέση του με τον σεληνιακό ρυθμό. Αυτή η κοσμική σύνδεση ποτέ δεν υπήρξε τόσο δυνατή στον αρσενικό οργανισμό, στον οποίον οι σεληνιακές δυνάμεις επιδρούν περισσότερο σε λειτουργικό επίπεδο. Εκφράζεται με μια ενίσχυση της δημιουργικής φαντασίας και γενικά με την ενίσχυση της καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Εδώ βρίσκεται ο λόγος που οι άνδρες (τουλάχιστον μέχρι σήμερα) ήταν περισσότερο παραγωγικοί στις περιοχές της καλλιτεχνίας και τη σκέψης. Οι οργανισμοί τους τούς επιτρέπουν να δίνουν περισσότερες αιθερικές δυνάμεις στις συνειδητές διαδικασίες. Στις γυναίκες αυτές οι αιθερικές δυνάμεις παραμένουν περιορισμένες στο επίπεδο της φυσιολογίας. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι αυτή η κατάσταση θα παραμείνει ίδια για πάντα. Σύμφωνα με μια ένδειξη που έδωσε ο Ρ. Στάινερ, το γέμισμα του φεγγαριού επηρεάζει κυρίως τους φυτικούς μηχανισμούς και κατευθύνεται περισσότερο προς το μεταβολικό πόλο της κάτω σφαίρας του ανθρώπου. Το χάσιμο του φεγγαριού ασκεί τις επιρροές του περισσότερο στις λειτουργείες του νευρικού συστήματος, στην άνω σφαίρα του ανθρώπου. Η ζωή μπορεί να αναπτυχθεί μόνο σε υδατώδες περιβάλλον και ποτέ σε στέρεο ή κρυσταλλικό. Ως εκ τούτου το σημείο επαφής των αποτελεσμάτων του Αργύρου είναι ουσιαστικά πανομοιότυπο με την ικανότητα του οργανισμού να ελέγχει ορθά τις ρευστές διαδικασίες.

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Η σύνδεση της σελήνης με την υδάτινη σφαίρα της γης είναι γνωστή. Ο σχηματισμός και η ανάπτυξη της ζώσας ουσίας είναι δεμένη με το φως καθώς ο αιθερικός οργανισμός είναι ένα σώμα φωτός. Η διαδικασία που παίρνει το φως και το οδηγεί πάνω στη ζωή, είναι μια αργυρική διαδικασία. Η φωτοευαισθησία των αλάτων αργύρου είναι η τελική έκφραση της φυσικής νομιμότητας αυτού του γεγονότος. Οργανικά, ο εγκέφαλος υπόκειται στον Άργυρο και έτσι στη σελήνη. Η διαμόρφωσή του έχει ολοκληρωθεί πολύ νωρίτερα και στην πραγματικότητα αποτελεί το πιο αρχαίο όργανο. Λόγω του ότι οι διαμορφωτικές δυνάμεις αποσύρονται πολύ νωρίς και σχεδόν πλήρως, είναι σχεδόν νεκρός ασκώντας την λειτουργία αντικατοπτρισμού του, εξαιτίας του γεγονότος αυτού… Αυτή επίσης είναι μια τυπική διαδικασία του Αργύρου. Η αντίληψη καθίσταται δυνατή εξαιτίας αυτού του αντικατοπτρισμού. Συνοπτικά ο Άργυρος λειτουργεί κυρίως ενισχύοντας τη σύνδεση του αιθερικού σώματος με το μεταβολισμό. Με αυτό τον τρόπο η διαδικασία θρέψης εδραιώνεται και ο μεταβολισμός (ο οποίος δεν συνδέεται μόνο με την απορρόφηση αλλά και με την οικοδόμηση της ζωτικής ουσίας του σώματος) ενισχύεται. Η τροφή που προσλαμβάνουμε, κατατέμνεται και αποδομείται στο γαστρεντερικό σωλήνα (μια προϋπόθεση για την απορρόφηση). Ωστόσο, τα νεκρά προϊόντα του καταβολισμού πρέπει να ληφθούν και ν’ αναζωογονηθούν από το αιθερικό σώμα. Έτσι η πρόσφατη δημιουργία μιας ζώσας ουσίας, είναι μια λειτουργία της διαδικασίας του Αργύρου. Κατά τη δραστηριότητά της χρησιμοποιεί διάφορες ουσίες, (όπως η βιταμίνη Α)… οι οποίες είναι οι φορείς της και τα επικουρικά της όργανα. Οι διαταραχές της εντερικής απορρόφησης που προκύπτουν από την ανεπάρκεια της βιταμίνης Α, η ξηρή επιδερμίδα καθώς και οι διαφοροποιήσεις της βλεννογόνου των μεμβρανών, υποδηλώνουν ανεπάρκεια των ζωτικών διεργασιών, ειδικά στην υδάτινη σφαίρα και τις γειτονικές περιοχές, επισημαίνοντας το γεγονός ότι η βιταμίνη Α είναι ένας φορέας της διαδικασίας του Αργύρου. Αυτό εξηγείται με μεγαλύτερη λεπτομέρεια και αλλού3. Με τον Άργυρο αποκαθίσταται μια σύνδεση μεταξύ της γήινης ακαμψίας και του κοσμικού σχηματισμού. Ο οργανισμός χαλαρώνει και ανοίγει εκ νέου στις κοσμικές επιδράσεις και δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για μια μερική αναγέννηση από την αγκαλιά του σύμπαντος. Τα συμπτώματα της δηλητηρίασης από Άργυρο μπορεί να είναι αρκετά αποκαλυπτικά για την ιατρική εικόνα της ομοιοπαθητικής απόδειξης. Τα υγρά 3. Wolff, O., Beitr. Erw. Heilkst, p. 175, 1954.

δεν απορροφώνται σωστά και παρουσιάζεται τάση για διάρροια, τυμπανισμό, μετεωρισμό, ρέψιμο και διάφορες άλλες γαστρικές διαταραχές. Υπάρχουν φλεγμονές στο στόμα, στη γλώσσα κ.λ.π. Αυτά τα συμπτώματα εμφανίζονται πιο συχνά με ξηρές βλεννογόνους μεμβράνες του στόματος, του λαιμού και του λάρυγγα… υπάρχει μια επακόλουθη βραχνάδα. Σε πειράματα που έγιναν σε ζώα, παρατηρήθηκε δύσπνοια με τελική παράλυση του διαφράγματος και αναπνευστική ανακοπή. Ψυχολογικά γίνονται εμφανή τα εξής: νωθρότητα της σκέψης, σύγχυση, αδιαφορία, κόπωση, αδυναμία και απώλεια μνήμης. Είναι ενδιαφέρον ότι σε αυτά τα άτομα ο χρόνος φαίνεται να περνάει πολύ αργά. Ωστόσο ο χρόνος είναι συνδεδεμένος με το αιθερικό σώμα. Η βλάβη και η διαταραχή του νευρικού συστήματος μπορεί να φτάσει σε σημείο προσωρινής τύφλωσης. Επίσης μπορεί να παρουσιαστούν πονοκέφαλοι κυρίως από την αριστερή πλευρά, που συνδέονται ειδικά με το αιθερικό σώμα. Η δεξιά πλευρά συνδέεται περισσότερο με το γήινο επίπεδο του σώματος. Αυτοί οι πονοκέφαλοι ανακουφίζονται με τη πίεση στο κεφάλι ή με το σφιχτό δέσιμο του κεφαλιού μ’ ένα πανί. Αυτό τονώνει την αίσθηση του δέρματος. Η πίεση προκαλεί την έγερση της συνείδησης και με αυτό τον τρόπο τα μέλη του ανθρώπου συναρμόζονται με μεγαλύτερη επάρκεια. Αυτή η συμπτωματολογία του Αργύρου γίνεται κατανοητή από τον τρόπο που λειτουργούν τα μέλη του ανθρώπου. Μιλώντας σχετικά, το αιθερικό σώμα διαχωρίζεται από την ολότητα των οργανικών διαδικασιών. Δεν αλληλεπιδρά επαρκώς με τις ουσίες και έτσι λαμβάνει χώρα μια διαδικασία σκλήρυνσης ή ορυκτοποίησης, όπως φαίνεται από τη ξήρανση των βλεννογόνων μεμβρανών στην άνω σφαίρα του σώματος, του λαιμού και του νευρικού συστήματος. Τα υγρά δεν μπορούν να απορροφηθούν, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορούν να απορροφηθούν από το αιθερικό σώμα και έτσι περνούν μέσω του γαστρεντερικού σωλήνα προκαλώντας διάρροια. Ωστόσο εάν το νερό απορροφηθεί επαρκώς αλλά δεν γίνει η πρόσληψή του από το αιθερικό σώμα και έτσι συσσωρευτεί, τότε αυτό είναι σύμπτωμα που μας δείχνει ότι έχει διαταραχθεί ο μηχανισμός του Καλίου [Κ]. Σε αυτές τις συνθήκες ενδείκνυται το Argentum4. Από τη στιγμή που ο Άργυρος ενισχύει τη συναρμογή του αιθερικού σώματος με το φυσικό, το φάρμακο αυτό ενδείκνυται όταν αυτή η σύνδεση είναι αδύναμη. Φυσικά αυτό ισχύει περισσότερο 4. Argentum Nitricum: Ομοιοπαθητικό φάρμακο. Παράγεται από τον νιτρικό άργυρο. © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 35

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

για τα παιδιά παρά για τους ενήλικες. Τα παιδιά που συνδέονται ασθενώς με το φυσικό τους σώμα (και γενικότερα με τη γήινή τους ύπαρξη), έχουν δομήσει διαδικασίες που είναι επίσης αδύναμες. Θα είναι χλωμά, ονειρικά, συχνά λιποβαρή και θα φαίνονται γερασμένα. Ενίοτε το αιθερικό σώμα δεν συναρμόζει επαρκώς με το φυσικό σώμα, στο βαθμό που θα έπρεπε για μια συγκεκριμένη περίοδο. Εδώ η σελήνη έχει μια υπερβολικά ισχυρή επίδραση στο μέρος του αιθερικού σώματος που εκτείνεται πέρα από το φυσικό. Αυτή η επίδραση μπορεί να οδηγήσει σε υπνοβασία, σε pavor nocturnes5 και νυχτερινή ούρηση. Κάθε φορά που τα συμπτώματα εξαρτώνται κατ’ αυτό τον τρόπο από τη σελήνη, ενδείκνυται ο Άργυρος. Είναι καλύτερα να ξεκινήσετε με Argentum per bryophyllum κατά τη διάρκεια του γεμίσματος του φεγγαριού και Phosphorus D6 κατά τη περίοδο που χάνεται το φεγγάρι. Εάν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί από τη παιδική ηλικία και στην ενηλικίωση, μπορεί να οδηγήσει σε οργανικό υποσιτισμό ασθενικού τύπου ή προς μια τάση κόπωσης. Η θεραπεία με Άργυρο ενδείκνυται και σε περιπτώσεις διαδικασιών ατροφίας στην εγκεφαλική περιοχή. Επίσης δίδεται και ως ενισχυτικό για τη μετατραυματική αναζωογόνηση του νευρικού συστήματος. Η δυναμοποίηση που θα χρησιμοποιηθεί πρέπει να είναι υψηλή, για παράδειγμα Argentum prep. ή Nitricum D20. Ιδιοσυγκρασιακά, ο Άργυρος ενδείκνυται πάντα όταν οι απαραίτητες δομικές διαδικασίες έχουν φθαρεί υπερβολικά ή περιορίζονται από μια υπερβολικά ισχυρή καταβολική διαδικασία. Εν συντομία, εάν ο Κρόνος (Saturn) έχει υποστεί βλάβη τότε η Σελήνη (Luna) θα βοηθήσει. Σε αυτή τη βάση η εφαρμογή υψηλών δυναμοποιήσεων Αργύρου σε εμπύρετες ασθένειες μπορεί να γίνει κατανοητή. Όταν έχουμε να κάνουμε με έναν επίμονο πυρετό στον οποίο το αιθερικό σώμα δεν μπορεί να επικαλεστεί τις δομικές δυνάμεις, τότε ενδείκνυται Άργυρος σε D30, κατά προτίμηση σε ενέσιμη μορφή, (και εφόσον είναι δυνατό) μαζί με Echinacea. Εάν η βλάβη από το αστρικό σώμα ή το Εγώ είναι πολύ ισχυρή, τότε ο Άργυρος μπορεί «να οδηγήσει το αστρικό σώμα και τον Εγώ –οργανισμό, έξω από το μεταβολικό σύστημα και το σύστημα των άκρων».6 5. Νυχτερινός τρόμος: παραϋπνική διαταραχή ύπνου που χαρακτηρίζεται από έντονο φόβο ή τρόμο και από την ανικανότητα ανάκτησης πλήρους συνειδητότητας.

6 .Steiner, R., Anthroposophische Menschenerkenntnis und Medizin, διάλεξη που δόθηκε στο Arnheim, τον Ιούλιο του1924. Dornach, 1971.

36 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

Αυτή η κατάσταση μπορεί επίσης να προκύψει και από ένα ισχυρό σοκ, κατά το οποίο το αιθερικό σώμα δεν μπορεί να επανασυνδεθεί επαρκώς με το φυσικό σώμα, ειδικά στη μεταβολική περιοχή. Μπορεί να προκληθεί από ένα ψυχολογικό σοκ, ένα ατύχημα ή ακόμη και από τη γέννα, προκαλώντας την ασταθή σύνδεση του αστρικού σώματος, διαταράσσοντας έτσι τα όργανα αναζωογόνησης7. Τότε το αστρικό σώμα που έχει δεχθεί το σοκ, αγκυλώνεται σε μια άλλη περιοχή (για παράδειγμα, το γειτονικό πεπτικό σωλήνα). Τέτοιου είδους αγκυλώσεις συχνά χαλαρώνουν με εφαρμογή μόνο του φυτού Oxalis8. Ο Άργυρος (είτε σαν Argentum per bryophyllum, Argentum D6, ή Argentit D6) συνδυάζεται με εξωτερική εφαρμογή κομπρεσών οι οποίες περιέχουν 20% Oxalis, … Ένα κουταλάκι του γλυκού σε ¼ του λίτρου ζεστό νερό, εφαρμόζεται στο σώμα στη περιοχή του ηλιακού πλέγματος. Έτσι μπορούμε να επέμβουμε απευθείας στο κέντρο του νευροφυτικού συστήματος, τον «εγκέφαλο της κοιλιάς». Αυτή η θεραπεία με Argentum - Oxalis ( η λεγόμενη «θεραπεία σοκ») έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητά της σε εφαρμογές: εντερικών νευρώσεων, στην περιοχή του μεταβολικού συστήματος που δέχτηκε σοκ, ιδιαίτερα στα γεννητικά όργανα και σε διαταραχές του νευροφυτικού συστήματος. Από τη στιγμή που ο Άργυρος υποστηρίζει την ανάπτυξη και την αναζωογόνηση, η χρήση του για τη προώθηση της σύλληψης είναι δικαιολογημένη. Όσο νεότερος είναι ο οργανισμός τόσο τα αποτελέσματα γίνονται περισσότερο εμφανή και αυξάνονται. Εάν η διαδικασία του Αργύρου λειτουργεί στην πιο λεπτεπίλεπτη ουσία του σώματος (το γενετικό κύτταρο – Γαμέτης) τότε αποτελεί τη βάση για τη προέλευση και τη συντήρηση της ανθρώπινης μορφής. Ο φυτοποιημένος Άργυρος (Argentum per bryophyllum σε ενέσιμη ή υγρή μορφή) χρησιμοποιείται στο ξεκίνημα της θεραπείας με Άργυρο. Σε αυτά τα παρασκευάσματα, ο Άργυρος δυναμοποιείται από τη ζωτικότητα του σαρκώδους φυλλώματος των βρυόφυτων. Προτείνεται ιδιαίτερα σε περιπτώσεις έντονης δράσης του αστρικού σώματος, που ο ασθενής χρειάζεται ξεκούραση λόγω του άστατου ύπνου. Σε αυτό το παρασκεύασμα εμφανίζεται ακόμη ένα στοιχείο για την υστερία, αφού το Bryophyllum από μόνο του αποτελεί μια πολύ σημαντική θεραπεία για την υστερία. Επιβραδύνει τις υπερβάλλουσες ψυχικές δυνάμεις και τις οδηγεί στο αιθερικό σώμα.

7. Steiner, R., Physiologisch-Therapeutisches auf Grundlage der Geisteswissenschaft. Dornach, 1975 8. Οξαλίδα – ξινήθρα – ξινοτρίφυλλο (Oxalis pes caprae)

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Οι ενδείξεις για τον Άργυρο μπορούν να χαρακτηριστούν με τις εξής δύο λέξεις: ανάπτυξη (δόμηση) και απέκκριση. Ο Άργυρος βοηθάει ως θεραπεία για να επιτευχθεί μια ισορροπία μεταξύ των δύο πόλων, στο βαθμό που η υπερβολική ανάπτυξη (δόμηση) με την ανεπαρκή απέκκριση και η καχεκτική ανάπτυξη (δόμηση) με την υπερβολική απέκκριση, μπορούν να θεραπευτούν με αυτόν. Η έμφαση βρίσκεται σε μια υγιή ζωή που αποκτήθηκε από την υγρή, εύπλαστη ανάπτυξη (δόμηση). Ο Άργυρος οδηγείται από τη κάτω σφαίρα μέσα σε ένα σχηματισμό που προσφέρεται στις διαμορφωτικές δυνάμεις της άνω σφαίρας (άνω πόλος), καθιστώντας έτσι δυνατή μια κατάλληλη απέκκριση. Στη ψυχή, αυτή η πολικότητα μπορεί να χαρακτηριστεί με δύο λέξεις, υπνοβασία και ψυχολογική αποξήρανση. Στην υπνοβασία και σε άλλα παρόμοια επίπεδα, οι αιθερικές καταβολικές δυνάμεις της κάτω σφαίρας (των οποίων οι απεκκρίσεις συχνά μπλοκάρονται) δρουν μονόπλευρα στη ζωή της ψυχής, προκαλώντας διάφορα οράματα, και φανταστικές εμπειρίες, που προκύπτουν από την κάτω σφαίρα. Ωστόσο ο ασυνείδητος τρόπος αυτής της περιοχής, επίσης ενώνεται και με τον κόσμο, από τον οποίο λαμβάνει υπέρ-αισθητές αντιλήψεις. Αυτή η «κοιλιακή διορατικότητα» όπως την αποκαλούσε ο Ρ. Στάινερ, είναι ακατάλληλη για το σύγχρονο άνθρωπο. Έτσι είναι παθολογική και χρειάζεται θεραπεία. Η επικράτηση του άλλου πόλου (εκείνου της αποξήρανσης) είναι πιο συχνή. Ως συνέπεια της ανεπάρκειας του αναβολισμού (που κάποιες φορές συνδέεται με την υπερβολική απέκκριση), το άτομο ξεκινάει να αποξηραίνεται τόσο σωματικά όσο και ψυχικά. Οι διαδικασίες θανάτου του κεφαλιού, η παθητική, άψυχη αντίληψη και η αφηρημένη, στερούμενη φαντασίας σκέψη, κυριαρχούν στην ψυχή η οποία σταδιακά χάνει τη ζωή της. Η πλήξη που προέρχεται από τις ψυχολογικές στερήσεις του σύγχρονου ανθρώπου, είναι το πρώτο αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης και η επιτομή βρίσκεται στη παύση όλων των δημιουργικών δυνάμεων. Η ισορροπία μεταξύ αυτών των δύο άκρων πρέπει να βρεθεί σε μια υγιή φαντασία, τη πραγματική ψυχικό-Αργυρική διαδικασία. Οδηγεί σε νέες εικόνες και σχηματισμούς στη ζωή της ψυχής, ακριβώς όπως η φυσική ενεργή αργυρική διαδικασία κάνει στο φυσικό σώμα. Επίσης και στη φαντασία η έμφαση δίδεται στην ανάπτυξη (δόμηση) η οποία εδώ ενώνεται με τη διαμορφωτική δύναμη της άνω σφαίρας (άνω πόλος). Έτσι κατά την διάρκεια της θεραπείας με Άργυρο, κάποιος θα προσέξει, εκτός από τα ζωογόνα αποτελέσματα, και

μια διέγερση της ζωής της φαντασίας. Αυτό επιτρέπει στη σκέψη να ξαναγεμίσει με εικόνες. Ο συνδυασμός του Αργύρου με το Θείο [S], (στη φύση αυτό το συνδυασμό τον βρίσκουμε στον Αργυρίτη [Ag2S]), μέσω των συστατικών του θείου κινεί το μεταβολισμό, ξεμπλοκάροντας τις απεκκριτικές διαδικασίες και διεγείροντας την ανάπτυξη (δόμηση) των πρωτεϊνών. Βρίσκει εφαρμογή όπου υπάρχει μια ιδιοσυγκρασιακή αδυναμία στην ανάπτυξη, καχεξία και υποπλασία των γεννητικών οργάνων, στην ιδιοσυγκρασιακά υπερβολική ευφυΐα, συνήθως στα παιδιά με μικρά κεφάλια και επίσης ως μια ενδιάμεση θεραπεία της αρτηριοσκλήρυνσης, στο σχηματισμό πέτρας, στη ρευματοειδή αρθρίτιδα κ.λ.π. Διεγείρει την απέκκριση των νεφρών και τη περιοχή της πέψης. Λόγω του ότι περιέχει θείο, ενδείκνυται λιγότερο για τους (ξανθούς) ιδιοσυγκρασιακά θειικούς τύπους παρά για τους Αργυρικούς. Την ανάπτυξη της μορφής που συνδέεται με τον Άργυρο την συναντάμε ιδιαίτερα στη σύνδεση του Αντιμονίου [Sb ] με τον Άργυρο: Ακανθίτης [Ag3Sb]. Ενδείκνυται πάντα όταν κάποιος ξεχειλίζει σωματικά ή ψυχολογικά και ως εκ τούτου υπόκειται σε υπνοβατικές και άλλες παρόμοιες καταστάσεις. Βοηθάει στη δόμηση της θολής μνήμης. Σε όλες αυτές τις ενδείξεις, απαιτούνται οι υψηλότερες δυναμοποιήσεις. Ο Άργυρος, το Θείο και το Αντιμόνιο βρίσκονται συνδυασμένα στον Πυραργυρίτη [Ag3SbS3]. Μέσω του Αργύρου, το θειικό στοιχείο ζωογονοποίησης, μαζί με το στοιχείο δόμησης του αντιμονίου, είναι ιδιαίτερα ενεργός στη περιοχή των γεννητικών οργάνων και ενδείκνυται για τις χρόνιες φλεγμονές στη περιοχή αυτή. © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 37

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Η γλώσσα και οι μέθοδοι της Ανθρωποσοφικής ιατρικής Το άρθρο αυτό είναι η μετάφραση από το πρώτο μισό του άρθρου των Th. Gobel και Hans Broder von Laue με το τίτλο «Arzneimittelentwicklung in der anthroposophischen Medizin», το οποίο δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 1977 στο Γερμανικό Beitrage zu einer Erweiterung der Heilkunst.

Συμβάλλοντας σε ένα θέμα εισαγωγικό, αυτό το άρθρο επιχειρεί να συνοψίσει μερικά χαρακτηριστικά της ανθρωποσοφικής θεραπευτικής προσέγγισης. Ειδικότερα, στοχεύει να παρουσιάσει το χαρακτήρα του τρόπου σκέψης και της γλώσσας, που αποτελούν τη βάση αυτής της προσέγγισης. Τα άρθρα που δημοσιεύονται σε αυτή την έκδοση ίσως στη πρώτη τους ανάγνωση να φαντάζουν δύσκολα, εξ αιτίας της ιδιάζουσας γλώσσας που χρησιμοποιούν ή λόγω των άγνωστων μεθόδων σκέψης που περιγράφουν. Ευελπιστούμε ότι αυτό το άρθρο θα βοηθήσει τόσο στη κατανόηση των ποιοτήτων της γλώσσας και των μεθόδων σκέψης όσο και στην επίλυση κάποιων δυσκολιών που παρουσιάζονται γράφοντας για κάτι τόσο πολύπλευρο όπως η προσέγγιση στην ανθρωποσοφική ιατρική.

Γ

ια να κατανοήσουμε τη μέθοδο εργασίας (η οποία βασίζεται σε αρχές του Γκαίτε και τις οποίες θα περιγράψουμε παρακάτω), είναι ουσιαστικής σημασίας να είμαστε ξεκάθαροι σε ό,τι αφορά τη δομή της ανθρώπινης σκέψης. Η σκέψη είναι ένα εργαλείο επιστημονικής δραστηριότητας όπως ακριβώς είναι και τα όργανα που χρησιμοποιούμε για να πραγματοποιούμε τα πειράματά μας. Τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας εξαρτώνται περισσότερο από τον τρόπο που πλαισιώνεται μια ερώτηση (έρευνα) και στην επιστημονική στάση του ερευνητή παρά στο αντικείμενο της μελέτης. Συνεπώς φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι μια απροκατάληπτη κριτική αξιολόγηση του νοητικού οργάνου (σκέψη) είναι τόσο σημαντική όσο η κριτική αξιολόγηση των ερευνητικών μεθόδων, η δομή της έρευνας και τα ίδια τα αποτελέσματα της έρευνας. Έτσι εκ πρώτης θα πρέπει να εξετάσουμε «τη σκέψη ως ένα επιστημονικό όργανο» και στη συνέχεια να ερευνήσουμε τα μέσα με τα οποία διαμορφώσαμε τις υποθέσεις, από τις οποίες προκύπτουν οι στόχοι για συγκεκριμένες επιστημονικές εργασίες. Η σκέψη ως επιστημονικό όργανο Η «αναλυτική έρευνα της φύσης» μπορεί να είναι μόνο το άθροισμα των μερών των αποτελεσμάτων της έρευνας. Εάν το σημείο εκκίνησης μιας αναλυτικής εργασίας είναι ολόκληρος ο οργανισμός, ένα όργανο, ένα οργανίδιο, ένα κύτταρο ή ένα γονίδιο, το αποτέλεσμα της εργασίας γίνεται με το να ενώσουμε τα αποτελέσματα του αντικειμένου που ερευνούμε. Εάν χρησιμοποιήσουμε μόνο την αναλυτική διαδικασία σκέψης, δεν θα μπορέσει να βγει τίποτα περισσότερο από ασύνδετα τμήματα των αποτελε38 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

σμάτων της έρευνας. Από την άλλη, μια διαδικασία συνθετικής σκέψης συνδέει συνειδητά αυτά τα τμήματα. Αυτές οι δύο διαδικασίες σκέψης (η αναλυτική και η συνθετική) λειτουργούν με έναν πολικό τρόπο. Για την επιστήμη είναι ασυνήθιστο να διακρίνει μεταξύ των διαδικασιών της αναλυτικής και της συνθετικής σκέψης. Ως παράδειγμα μιας τέτοιας διάκρισης μπορούμε να δανειστούμε το έργο του E. Bünning1 του οποίου η πρωτοποριακή έρευνα για τους βιολογικούς ρυθμούς χρίζει ιδιαίτερης προσοχής. Ωστόσο όταν ο ίδιος αναφέρεται στο δικό του τρόπο εργασίας (κάτι που η πλειοψηφία των σύγχρονων επιστημόνων παραλείπει να κάνει), φαίνεται ότι «η εσωτερική του κατανόηση» δεν βρίσκεται σε πλήρη συμφωνία με τα αδιαφιλονίκητα επιτεύγματά του. Στο έργο του: (Physiology of Development and Movement of the Plant, 3rd Edition) λέει, «Πριν ξεκινήσουμε την αναλυτική διαδικασία, αντιμετωπίζουμε τους οργανισμούς ως αυτοτελείς, ατομικές οντότητες.» Από αυτό το είδος της παρατήρησης (το οποίο παραμένει αυστηρά μόνο στο επίπεδο της μορφολογικής παρατήρησης) λάβαμε την εντύπωση ότι αυτό που αποκαλούμε ζωντανό ον, μπορεί να περιγραφεί σταθερά στο χώρο και το χρόνο. Στη σύγχρονη μελέτη της βιολογίας, ο όρος «μορφολογία», συνήθως δεν παραπέμπει σε αυτόνομες οντότητες αλλά στην ακριβή περιγραφή αυτού που έχει «οργανωθεί», σε μορφολογικό επίπεδο. Θα πρέπει όμως να εξοικει-

1. Erwin Bunning (23 Ιαν. 1906 - 4 Οκτ. 1990). Γερμανός βιο-

λόγος. Διάσημος στο τομέα της χρονοβιολογίας, όπου πρότεινε το μοντέλο για τους ενδογενείς κιρκαδικούς ρυθμούς που διέπουν το φυτικό φωτοπεριοδισμό. Με αυτή τη συνεισφορά ο Bunning θεωρείται ένα συν-ιδρυτής της χρονοβιολογίας μαζί με τους Jürgen Aschoff και Colin Pittendrigh.

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

ωθούμε με αυτού του είδους τη παρατήρηση, προκειμένου να κατανοήσουμε τα λάθη που γίνονται επανειλημμένα στη βιολογία. Κανένα άλλο από τα φυσικά αντικείμενα όπως ο οργανισμός, δεν δίνει την εντύπωση των αυτόνομων μορφών… Τέτοιου είδους μορφές δίνουν την εντύπωση ότι μπορεί να είναι όντα με διάρκεια, όντα που δεν προσδιορίζονται μόνο από τα αυτόνομα τμήματα και τις διαδικασίες τους αλλά επίσης και από την ικανότητά τους να κατευθύνουν αυτές τις διαδικασίες προς τον εαυτό τους. Αυτό εξηγεί το λόγο που ακόμη και ο αναλυτικός τρόπος παρατήρησης (ο οποίος σκόπιμα δεν μένει στο επίπεδο της μορφολογικής παρατήρησης) σφάλλει επανειλημμένα στη περιγραφή μιας αιτιώδους δραστηριότητας των οντοτήτων που παρατηρεί. Για να αποφύγουμε τέτοιου είδους λάθη θα πρέπει να εξετάσουμε τους στόχους και τις μεθόδους εργασίας της φυσιολογίας. Μέσα από την αναλυτική έρευνα της φύσης, θα βρούμε μια περίπλοκη αλληλεπίδραση διαδικασιών, και όχι ένα ον που είναι παρακείμενο των διαδικασιών αυτών και που θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι είναι ο φορέας των διαδικασιών της ζωής. Αυτή την ενότητα δεν τη βρίσκουμε στοχαζόμενοι τον άνθρωπο με τον αναλυτικό τρόπο. Μπορούμε να φτάσουμε σε αυτή την ενότητα μόνο μέσω της εσωτερική εμπειρίας. Η παρατήρηση της φύσης σε επίπεδο φυσιολογίας είναι συνειδητά μονόπλευρη. Ο φυσιολόγος παραιτείται της έρευνας των ψυχικών πτυχών των διαδικασιών της ζωής. Επίσης παραιτείται και από την έρευνα θεμάτων που παρουσιάζουν ιδιότητες οι οποίες δεν συνδέονται με το χώρο και το χρόνο. Ο τρόπος που παρατηρεί τη φύση είναι μια προσπάθεια να χωρέσει κάθε εκδήλωση σε μαθηματικούς νόμους . Ο Bünning λέει σωστά ότι το επιστημονικό έργο πρέπει να ξεκινήσει κατευθύνοντας τη διαδικασία της σκέψης προς τα αντικείμενα της μελέτης. Συμφωνούμε μαζί του όταν λέει για τα αποτελέσματα της αναλυτικής σκέψης: ότι η αρχική ολότητα του αντικειμένου της μελέτης (η οποία αρχικά βιώθηκε αφελώς) αποδεικνύεται να είναι ένα σύνολο ετερογενών δραστηριοτήτων… Και ότι δεν πρέπει να εξαπατηθεί από τις αισθητήριες εκδηλώσεις και να λάβει αυτή την αρχική ολότητα ως πραγματικότητα. Ωστόσο κάνει λάθος όταν πιστεύει ότι κάποιος μπορεί να εξερευνήσει μια «πολύπλοκη αλληλεπίδραση» διαδικασιών μέσω της αναλυτικής έρευνας. Εδώ δεν αντικρούεται το γεγονός ότι τέτοιες αλληλεπιδράσεις είναι αναγνωρίσιμες, αλλά μάλλον ότι μια τέτοια γνώση μπορεί να αποκτηθεί μέσω της αναλυτικής έρευνας, διότι η αναλυτική έρευνα μπο-

ρεί να οδηγήσει μόνο στα μέρη και όχι στις αλληλεπιδράσεις. Αντίθετα, οι αλληλεπιδράσεις αυτές μπορούν να βρεθούν μόνο μέσω μιας διαδικασίας σκέψης που έχει συνθετικό χαρακτήρα. Ο Bünning παραβλέποντας το γεγονός είχε χρησιμοποιήσει σε αυτό το σημείο μια άλλη διαδικασία σκέψης. Κάθε αλληλεπίδραση που ανακαλύφθηκε, κάθε «σύνδεση μεταξύ των δομών» ακόμη και κάθε «αιτιώδης σύνδεση», ήρθε στο προσκήνιο από μια διαδικασία σκέψης με συνθετικό χαρακτήρα. Τέτοιου είδους σκέψεις δεν μπορούν να βιωθούν ως αντικείμενα των αισθήσεων ούτε μπορούν να γίνουν γνωστά μέσω της δράσης της αναλυτικής σκέψης. Αυτό οδηγεί στην αντίληψη ότι κάποιος θα πρέπει να διαμορφώσει μόνος του τη συνείδηση της διαφοράς μεταξύ του κόσμου των αντικειμένων που αποκαλύπτονται στις αισθήσεις και μιας διορατικής γνώσης για αυτά τα αντικείμενα. Αυτό που εμφανίζεται στις αισθήσεις έχει το χαρακτηριστικό της «ολότητας». Για παράδειγμα ένα λιβάδι αποτελεί μια ολότητα όσο κάποιος δεν παρατηρεί τα επιμέρους τμήματα από τα οποία αποτελείται. Ομοίως η αισθητηριακή εμφάνιση ενός φυτού, παραμένει ενιαία μόνο όσο κάποιος δεν παρατηρεί την σύνθετη φύση του. Εάν εξετάσουμε το φυτό θα βρούμε μέρη αυτού όπως είναι τα άνθη, τα φύλλα, τα φύτρα του και έτσι μπορούμε να θεωρήσουμε το φυτό ως κάτι το σύνθετο. Το ίδιο ισχύει και για το άνθος που αναλύεται σε κάλυκα, πέταλα, στήμονα και ύπερο. Το γεγονός ότι οι διαδικασίες της συνθετικής σκέψης δεν έχουν παρατηρηθεί προσεκτικά, συνδέεται με μια συγκεκριμένη επικρατούσα άποψη της επιστήμης από τα μέσα του 19ου αιώνα: θεωρεί ότι δεν έχει καμία αξία να γυρίσει (στη σκέψη) στο σημείο εκκίνησης της έρευνας. Συνεπώς, συνήθως ξεχνάμε το γεγονός ότι μπορούμε να βρούμε το δρόμο του γυρισμού στο αντικείμενο της μελέτης με τα όργανα της έρευνας που ανήκουν στη διαδικασία της σκέψης. Σύμφωνα με την άποψη μας, αυτή η προσπάθεια πρέπει να παραμείνει στο προσκήνιο όλων των σταδίων του επιστημονικού έργου, ακόμη και στη πρώτη παρατήρηση, πριν από την έναρξη της αναλυτικής σκέψης. Ο Γκαίτε ανέφερε την «έκπληξη», επισημαίνοντας την επιστημονική σπουδαιότητα… Συνιστούσε τη καλλιέργεια αυτής ακριβώς της δραστηριότητας. Το ζήτημα της «ολότητας» ξεκίνησε μέσα από αυτό το σμίξιμο με το αντικείμενο της έρευνας. Αυτή είναι η προϋπόθεση για να βρει κάποιος το δρόμο του γυρισμού πίσω στη σκέψη του αντικειμένου της έρευνας. Η μέθοδος της σκέψης που υποστηρίζουμε δεν αποκηρύσσει τη διαδικασία της αναλυτικής © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 39

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

σκέψης αλλά κάνει μόνο μια διάκριση στο πού αυτές οι διαδικασίες είναι εφαρμόσιμες και πώς πρέπει να ταξινομηθούν μέσα στο σύνολο της κατανόησης. Η διαφορά μεταξύ της αναλυτικής και της συνθετικής σκέψης μπορεί να γίνει περισσότερο ευκρινής: Η δραστηριότητα της αναλυτικής σκέψης κινείται σε πνευματικό επίπεδο (νοητικό επίπεδο) (και εδώ θεωρούμε πνευματικό ή νοητικό, οτιδήποτε δεν βιώνεται μέσω των αισθήσεων), αλλά το περιεχόμενό της αναφέρεται σε αντικείμενα. Η συνθετική σκέψη κινείται και στα δύο επίπεδα τόσο ως προς τη δραστηριότητά της όσο και ως προς το περιεχόμενό της, διότι τώρα η αντίληψη της σύνδεσης εμφανίζεται συνειδητά, εκεί που πριν μόνο το άθροισμα των μερών ήταν παρατηρήσιμο ως αντικείμενο. Όσο περισσότερο κάποιος ακολουθεί με μεγαλύτερη ακρίβεια τη σύνδεση που μια ιδέα έχει αρχικά με τις σχετιζόμενες ιδέες και πέρα από αυτές, με όλες τις άλλες ιδέες, τόσο περισσότερο εμφανίζεται ζωηρότερα. Αυτό σχετίζεται με τον τρόπο που έρχεται σε ύπαρξη η ιδέα, διότι η ιδέα προκύπτει μόνο μέσω της συνθετικής, συνδετικής σκέψης. Από την άλλη, όσο περισσότερο μια ιδέα φαίνεται σαν απομονωμένη, τόσο περισσότερο χάνει το νοητικό της (πνευματικό) χαρακτήρα και στο τέλος καταλήγει να είναι ένα κενό όνομα. Ο κόσμος της εμπειρίας που αντιμετωπίζει ο αφελής (ή κατά τον Γκαίτε η συνείδηση σε κατάσταση έκπληξης), περιέχει δύο πλευρές: μια πλευρά στην οποία ο άνθρωπος λαμβάνει πληροφορίες μέσω των αισθήσεών του και με τις οποίες μπορεί να λειτουργεί αναλυτικά (δηλ. μέσω της διαδικασίας της αναλυτικής σκέψης) και η άλλη πλευρά η οποία αποτελεί το προϊόν της ίδιας της ανάλυσης και λαμβάνει χώρα στη πραγματικότητά μας. Ωστόσο αυτό το μέρος του κόσμου μπορεί να βιωθεί μόνο μέσω της συνθετικής σκέψης. Για να συνεχίσουμε με την αναλογία του λιβαδιού: …μέσω της συνθετικής σκέψης κάποιος μπορεί να διακρίνει τον τρόπο που τα φύλλα οργανώνονται από τους ρυθμικούς νόμους της αλληλουχίας των φύλλων ενός φυτού καθώς και το ότι το άνθος δείχνει να είναι η αιτία αυτής της αλληλουχίας (αυτή είναι μια ιδέα του Γκαίτε που την ανέπτυξε στο βιβλίο του Metamorphosis of plants2, το 1790). Ομοίως κάποιος μπορεί ν’ ανακαλύψει τον τρόπο που τα φυτά οργανώνονται συνδεόμενα με άλλα φυτά, δημιουργώντας έτσι μια κοινότητα φυτών στο λιβάδι, αλλά και τις συνδέσεις που έχουν τα φυτά αυτά με τις ατμοσφαιρικές ουσίες, τη γη και τα έντομα. Ωστόσο αυτός ο πλούτος των ιδεών δεν μπορεί να βιωθεί αφελώς, παρά μόνο μέσω της 2. Versuch die Metamorphose der Pflanzen zu erklären

40 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

λειτουργίας της συνθετικής σκέψης, έχοντας σαν βάση την αναλυτική δραστηριότητα. Διαλέξαμε ένα παράδειγμα από τη βοτανική επιστήμη αλλά κάθε επιστήμη που παράγει συνδέσεις πρέπει να χρησιμοποιεί τις ίδιες (βασικές) μεθόδους λειτουργίας. Με τον ίδιο τρόπο που κάποιος μπορεί να αλληλεπιδρά αφελώς με τον κόσμο των αισθήσεων, μπορεί να αλληλεπιδρά και με τον κόσμο των ιδεών. Η αφέλεια προς τον κόσμο των αισθήσεων μπορεί να διατηρηθεί αποκηρύσσοντας την αναλυτική σκέψη. Στην νοητική πλευρά η ίδια αφέλεια εμφανίζεται ως τύφλωση στον ειδικό εννοιολογικό χαρακτήρα της συνθετικής σκέψης. Προκειμένου να αντιληφθούμε τη διαφορά μεταξύ των δύο πόλων της διαδικασίας της σκέψης (αναλυτική και συνθετική) (έτσι ώστε να γίνουμε συνειδητοί στη συνθετική διαδικασία) θα πρέπει να ξεκινήσουμε αναλύοντας τις λειτουργίες της συνείδησης τόσο όσο βιώνουμε και τα αντικείμενα. Μόνο τότε μπορούμε να αποφασίσουμε συνειδητά πότε κάθε διαδικασία σκέψης πρέπει να χρησιμοποιηθεί και πώς. Μόνο τότε είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ποια διαδικασία σκέψης καθορίζει το περιεχόμενο της γνώσης και πώς μια συγκεκριμένη διαδικασία σκέψης δημιουργεί μόνο ένα συγκεκριμένο είδος περιεχομένου σκέψης. Ο επιστήμονας που πιστεύει ότι μόνο η αναλυτική σκέψη είναι κατάλληλη για την επιστήμη, εκείνος που εντάσσει τις περαιτέρω αναγκαίες σκέψεις κάτω από τη ρουμπρίκα «ανάλυση» και με αυτό τον τρόπο παραμένει αφελής σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες της σκέψης – αυτός ο επιστήμονας δεν βλέπει ότι τα αποτελέσματά του δεν καθορίζονται αποκλειστικά και μόνο από τα αντικείμενα της έρευνας που μελέτησε. Κάθε αποτέλεσμα επίσης εξαρτάται και από τη διαδικασία σκέψης που χρησιμοποίησε για να φτάσει σε αυτό. Εάν οι διαδικασίες της σκέψης χρησιμοποιηθούν με αφέλεια, ως αποτέλεσμα θα έχουμε τη δημιουργία μιας διαστρεβλωμένης εικόνας της πραγματικότητας. Οι διαφορές μεταξύ των αυτόνομων διαδικασιών της σκέψης και η σχέση μεταξύ τους, επεξεργάστηκαν λεπτομερώς από τον Ρ. Στάινερ στην ανθρωποσοφική θεώρηση του ανθρώπου. Οι ιδέες που αναπτύχθηκαν μέσω της συνθετικής σκέψης μπορούν να εφαρμοστούν εκ νέου για να βιωθούν, και μέσω αυτού μπορούν να αναπτυχθούν περαιτέρω. Η «ολότητα» είναι αληθινή, διότι ενσωματώνει το είδος της αναγκαιότητας που βρίσκεται στο πεδίο των ιδεών και η ολότητα είναι πραγματική διότι συμπίπτει με την αισθητηριακή εμπειρία. Αλλά αυτό δεν είναι μια απλή σύμπτωση, δεδομένου ότι η ίδια ιδέα περιέχεται σε έναν μεγάλο αριθμό εμφανίσεων των

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

αντικειμένων. Η ιδέα αποδεικνύεται ότι είναι η γενική περίπτωση ενώ η εμφάνιση η ειδική περίπτωση της πραγματικότητας (του όλου). Μέσω αυτού του είδους μεθοδικής εργασίας, η συνθετική σκέψη, (δημιουργώντας και μεταμορφώνοντας ιδέες), οδηγεί πέρα από τη ποσοτική προσέγγιση του κόσμου όσο η αναλυτική σκέψη οδηγεί πέρα από την απλή εμπειρία (στα πολλαπλά τμήματα). Με αυτό τον τρόπο η επιστήμη του Γκαίτε δεν χρειάζεται να απαρνηθεί τη μελέτη των ποιοτήτων. Αυτού του είδους η ανταλλαγή μεταξύ της σκέψης και της εμπειρίας δημιουργεί (μέσα στο χρόνο) εμπιστοσύνη στη σκέψη, διότι οι αντιλήψεις αποδεικνύονται γόνιμες κατά την έννοια του Γκαίτε. Αυτός που με αυτό τον τρόπο κάνει πρακτικές προσπάθειες στο επιστημονικό έργο, αισθάνεται ότι έχει εισέλθει σε μια πορεία ανάπτυξης. Ο σύγχρονος επιστημονικός κόσμος δεν εμπιστεύεται το γεγονός ότι η σκέψη μπορεί (αλλά δεν χρειάζεται) να εκπροσωπήσει τη πραγματικότητα. Καθώς αυτό είναι ένα γεγονός που μπορεί να υποστηριχτεί μόνο ως μια δήλωση που προέκυψε από την εμπειρία, διότι είναι και θέμα ενόρασης η οποία κερδήθηκε μέσω της πρακτικής εμπειρίας (και όχι μόνο ένα θέμα λογικής απόδειξης). Τα βήματα σε ένα τέτοιο μονοπάτι είναι ένας εκπληκτικός στοχασμός,… η επιστροφή στα αποδεκτά τμήματα, η ανάπτυξη των κατάλληλων ερωτήσεων, η χρήση της οργάνωσης διαδικασιών σκέψης για τη δημιουργία ιδεών κατάλληλων για τη πραγματικότητα και η δοκιμή αυτών των ιδεών για τη χρησιμότητά τους στη κατανόηση του κόσμου. Οι ιδέες που αναπτύχθηκαν στο δρόμο που προαναφέραμε διαφέρουν με άλλο τρόπο από εκείνες που χρησιμοποιήθηκαν στις φυσικές επιστήμες. Ένα παράδειγμα μπορούμε να βρούμε στις συζητήσεις σχετικά με μια νέα φαρμακευτική αγωγή. Σε αυτή τη περίπτωση όταν ο σκοπός είναι μια φαρμακευτική αγωγή, χρησιμοποιείται ο όρος «τρόπος δράσης». Η ιδέα «τρόπος δράσης» αντανακλά μια συγκεκριμένη προοπτική σχετικά με τη χημικά καθορισμένη ουσία και τις συνέπειές της στον οργανισμό. Αυτός ο τρόπος σκέψης έχει το πλεονέκτημα της πλήρους σαφήνειας,… δηλαδή, στο τέλους ενός τέτοιου δρόμου έρευνας δεν παραμένει τίποτα που να μην έχει αποσαφηνιστεί. Η απαίτηση για τη πλήρη σαφήνεια συνδέεται με το σύγχρονο πλαίσιο του νου. Αυτό το νοητικό πλαίσιο προσπαθεί να κρατήσει το επιστημονικό έργο μακριά από όλα όσα είναι ασυνείδητα, άγνωστα και δεν μπορούν να διερευνηθούν, καθώς αυτό θα έβαζε τον ερευνητή σε μια κατάσταση ανελευθερίας, αναγκάζοντάς τον να λειτουργήσει με έναν τρόπο σκέψης που θα αποτελείται από ιδέες

που αποχώρησαν από την διανοητική αντίληψη. Από την άλλη, ο άνθρωπος είναι ένα ον του οποίου η πραγματικότητα είναι αρχικά κλειστή σε τέτοιου είδους (διανοητική) σκέψη. Η ευφυής αλληλεπίδραση όλων των ζώντων διαδικασιών του ανθρώπινου οργανισμού, αποτελεί ένα άλυτο μυστήριο. Τα ισχύοντα μοντέλα μέχρι σήμερα μας δίνουν μια μη ολοκληρωμένη εικόνα για πολύ λίγες μόνο λειτουργίες. Επίσης οι συσχετίσεις μεταξύ των διαδικασιών της φυσιολογίας και της ψυχολογίας, παραμένουν σχεδόν άγνωστες. Το ερώτημα για το πώς το «ψυχο-πνευματικό» στοιχείο του ανθρώπου χρησιμοποιεί το φυσικό του σώμα ως όργανο, είναι ένα ζήτημα που μόλις και μετά βίας ασχολείται η επιστήμη. Η επιθυμία να βρούμε «λογική» στο πεπρωμένο, δεν θεωρείται ένα πρόβλημα ανοιχτό στην επιστήμη και εξορίζεται στη σφαίρα της πίστης. Στην ιατρική θεωρούμε έγκυρο να χρησιμοποιούμε έννοιες που σχετίζονται με την ολότητα του ανθρώπου, «ασθένεια», «φάρμακο» και «θεραπεία», οι οποίες είναι ικανές για την ανάπτυξη της πιο πάνω λογικής. Διότι αυτές οι έννοιες περιέχουν από τη μια, ό,τι είναι ήδη ορατό μεταξύ αυτών των συνδέσεων και από την άλλη μια «ετοιμότητα», η οποία θα αναπτυχθεί περαιτέρω από τα φαινόμενα, προκειμένου να διευρύνει κατάλληλα τις έννοιες. Ακόμη και η συνήθης φυσική επιστήμη δεν θα τα πήγαινε καλά χωρίς αυτή τη στάση. Ως εκ τούτου δεν μιλάμε για τον «τρόπο δράσης» αλλά της θεραπείας, διότι ο «τρόπος δράσης» υποδηλώνει ότι το αντικείμενο των προσπαθειών (το άτομο που ασθενεί) έχει κατανοηθεί πλήρως. Η λέξη θεραπεία είναι ταπεινή, διότι κάνει κάποιον να καταλάβει το κενό που υπάρχει μεταξύ της εξωτερικής γνώσης και της πραγματικότητας. Η επιθυμία να αντιμετωπίσουμε το άγνωστο φαίνεται κατάλληλη σε μια επιστημονική προσέγγιση, η οποία μελετά τις ζώσες διαδικασίες οι οποίες διαπερνούνται από τη ψυχή και το πνεύμα. Η ανθρωποσοφία του Ρούντολφ Στάινερ δεν προκύπτει μόνο από την προαναφερθείσα επιστημονική μέθοδο, διότι στην ανθρωποσοφία τα περιεχόμενα της παρατήρησης (επίσης) εισάγουν συνείδηση μέσω των «οργάνων» εκτός από τις γνωστές αισθήσεις. Ωστόσο ο τρόπος επεξεργασίας τόσο του περιεχόμενου των παρατηρήσεων της ανθρωποσοφίας όσο και των φυσικών επιστημών, είναι ο ίδιος. Οι έννοιες που κερδήθηκαν από τον ανθρωποσοφικό τρόπο παρατήρησης, αντιπροσωπεύουν μια πραγματικότητα. Αυτές οι έννοιες μπορούν να ταιριάξουν με εκείνες που αναπτύχθηκαν ακολουθώντας το προαναφερθέν δρόμο του Γκαίτε. © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 41

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Τα Μέλη της Ύπαρξης στον Άνθρωπο και στη Φύση Το άρθρο αυτό εκδόθηκε στο βιβλίο με τίτλο: «Όταν η Θεραπεία Γίνεται Εκπαίδευση - Επιλεγμένα Άρθρα από το Περιοδικό Ανθρωποσοφικής Ιατρικής (1986 -1998) - Τόμος 1: Αρχέτυπα Θέματα στην Ανθρωποσοφική Ιατρική». Η έκδοση έγινε από το Ινστιτούτο έρευνας για την εκπαίδευση Waldorf. Το άρθρο αυτό του Wilhelm Pelikan εκδόθηκε αρχικά στο Περιοδικό για την Ανθρωποσοφική Ιατρική από την Ανθρωποσοφική Κοινότητα στην Αμερική .

Περιτριγυρισμένος από τα τρία βασίλεια της φύσης, ο ίδιος ο άνθρωπος αντιπροσωπεύει στη γη ένα τέταρτο είδος. Υπάρχουν πολύ στενές σχέσεις μεταξύ του ιδίου και των άλλων τριών βασιλείων της φύσης. Το βασίλειο των άβιων όντων, όπως για παράδειγμα τα ορυκτά, είναι τόσο μεγάλο μέρος της ύπαρξής του ανθρώπου, όσο είναι και ο κόσμος των διαμορφωτικών δυνάμεων της ζωής που βρίσκει την πιο αγνή έκφρασή της στα φυτά. Την κατοχή της ψυχής, ο άνθρωπος τη μοιράζεται με το ζώο. Αυτός είναι άνθρωπος με την πλήρη έννοια της λέξης, επειδή είναι σε θέση να κατανοήσει τον εαυτό του ως πνεύμα. Ο κόσμος είναι στο ορυκτό. Ζει στο φυτό. Βιώνει στο ζώο. Στον άνθρωπο κατανοεί το είναι του, και με αυτή την έννοια ο άνθρωπος είναι ο «πυρήνας της φύσης». Τα Τετραπλά Βασίλεια της Φύσης Άνθρωπος και Φυτό Η επιστήμη της χημείας χρησιμοποιεί την ανάλυση για να διαχωρίσει τις ουσίες στα στοιχεία τους, αποδεικνύοντας ότι το νερό, για παράδειγμα, φαινομενικά μια ομοιόμορφη ουσία, αποτελείται από δύο κύριες συνιστώσες, το υδρογόνο και το οξυγόνο. Κατά τον ίδιο τρόπο, μια εντυπωσιακή «οικουμενική αλχημεία» μάς αποκαλύπτει ότι τα φυτά και τα ζώα, καθώς επίσης και ο άνθρωπος, είναι σύνθετα όντα. Σε μια διαδικασία «οικουμενικής ανάλυσης» μας φανερώνει τα διάφορα «συστατικά» των φυτών, των ζώων και του ανθρώπου, πτυχές που στα προηγούμενα κεφάλαια1 έχουν αποδειχθεί μόνο μέσω μιας διαδικασίας της σκέψης: τα διαφορετικά μέλη της ύπαρξης. Μία διαδικασία «οικουμενικής αλχημείας», στην οποία τα μέλη της ύπαρξης αποκαλύπτονται σε εμάς, είναι η διαδικασία του θανάτου. Τα φυτά, τα ζώα και ο άνθρωπος υπόκεινται σε αυτήν. Αρχικά, αυτή η διαδικασία αφήνει πίσω τα πτώματα των τριών αυτών όντων. Αλλά τα πτώματα που παράγονται από το θάνατο αρχίζουν αμέσως να αλλάζουν, και τα τρία, και αυτή η αλλαγή έχει ένα σαφή τελικό στόχο. Σταδιακά γίνονται μέρος του τέταρτου, του άβιου, ορυκτού βασιλείου. Το πτώμα μπορεί να γίνει αντιληπτό από τις αισθήσεις. Το δεύτερο αποτέλεσμα της διαδικασίας διαχωρισμού, δηλαδή η ζωή, αποδιδράσκει. Αυτό σημαίνει ότι αποσύρεται από τη σφαίρα της αισθητήριας αντίληψης - όπου θα μπορούσαμε να τη δούμε, αν όχι άμεσα, τουλάχιστον ως προς τα αποτελέσματά της - και επιστρέφει στη σφαίρα του υπεραισθητού. Ως «αποτέλεσμα της ανάλυσης», ο θάνατος απο-

42 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

δεικνύει ότι όλη η σωματική ουσία των φυτών, των ζώων και του ανθρώπου αποτελείται από νεκρό ορυκτό από τη μία πλευρά και ζωή από την άλλη. Όσο ένα ον είναι ζωντανό, το νεκρό ορυκτό στοιχείο δεν μπορεί να αποκαλύψει τη δική του έμφυτη φύση. Είναι στην υπηρεσία υψηλότερων μορφών ύπαρξης. Αλλά όταν, για παράδειγμα, ο θάνατος έχει μειώσει το σκελετικό σύστημα ενός ζώου ή ενός ανθρώπου σε σκελετό, τότε αυτή η δομή, που αποτελείται από ορυκτή ουσία (φωσφορικό άλας και ανθρακικό ασβέστιο), θα διατηρεί για ένα διάστημα τη ζωική ή την ανθρώπινη μορφή, η οποία έχει αποτυπωθεί σε αυτό, αλλά μόνο εξωτερικά. Αμέσως υπόκειται στις διαμορφωτικές δυνάμεις των ορυκτών ουσιών του (τα άλατα ασβεστίου που μόλις αναφέρθηκαν), και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, ίσως δείξει ότι το κόκκαλο τώρα εμφανίζεται να έχει τέτοια μορφή. Αναπτύσσεται η κρυσταλλική δομή του ασβεστίτη και του φωσφορικού ασβεστίου, διαπερνώντας την προφανή μορφή, παίρνοντας την πραγματική μορφή του απολιθωμένου οστού. Το δεύτερο μέρος του ζωντανού όντος, η ζωή, δεν μπορεί πλέον να ακολουθείται από τις αισθήσεις αφού η ανάλυση του θανάτου την έχει απελευθερώσει - αλλά μπορεί να γίνει αντιληπτή με τη βοήθεια ζωτικών οργάνων. Αυτά δεν λειτουργούν από μόνα τους, όπως κάνουν τα αισθητήρια όργανα. Ορισμένες λειτουργίες της ζωής πρέπει πρώτα να αναπτυχθούν σε όργανα που αντιλαμβάνονται τη ζωή. Είναι κάτι που πρέπει να γίνει ενεργά από τον άνθρωπο, διότι σε αντίθεση με τα άλλα βασίλεια της φύσης, δεν είναι ένα ολοκληρωμένο ον έχοντας την ανάπτυξη του πλήρως προκαθορισμένη, αλλά αναπτύσσεται σύμφωνα με τις εσωτερικές, αυτο-προσδιοριζόμενες ωθήσεις. Η δυνατότητα για αυτό δίνε-

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

ται σε κάθε άνθρωπο, στο μέτρο που δεν χρειάζεται το σύνολο του ζωτικού του οργανισμού της ζωής του για την ανάπτυξη και τη συντήρηση των διεργασιών της ζωής. Ορισμένα οργανικά συστήματα υποβάλλονται σε μερικό θάνατο, μειώνοντας τη ζωτικότητα τους - για παράδειγμα τα αισθητήρια όργανα, τα όργανα του νευρικού συστήματος και ο εγκέφαλος. Αυτό σημαίνει ότι μέρος της οργάνωσης των διαμορφωτικών δυνάμεων, ή το αιθερικό σώμα όπως το αποκαλούμε εν συντομία, είναι σε κάποιο βαθμό απελευθερωμένο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από ένα υψηλότερο επίπεδο της ύπαρξης, για παράδειγμα, από την πνευματική μορφή της ζωής, το Εγώ. Σε αυτήν τη μορφή, για παράδειγμα, το αιθερικό σώμα γίνεται το θεμέλιο της σκέψης. Σκεφτόμαστε με τις ίδιες δυνάμεις που αναπτυσσόμαστε – ο Ρούντολφ Στάινερ το περιγράφει αυτό συχνά. Ως εκ τούτου, η ανάλυση του θανάτου χωρίζει όλα τα πράγματα στη φύση σε δύο ομάδες: το ορυκτό βασίλειο που έχει μόνο το ένα μέλος της ύπαρξης, δηλαδή, τη φυσική ύπαρξη, και τα βασίλεια των φυτών, των ζώων και του ανθρώπου που κατέχουν και αιθερικά σώματα. Αυτά τα τελευταία τρία βασίλεια υπόκεινται σε μια άλλη «οικουμενική αλχημιστική διαδικασία ανάλυσης» που τα χωρίζει περαιτέρω, η διαδικασία του ύπνου και της αφύπνισης. Το ζώο και ο άνθρωπος μπορούν να υποβληθούν σε αυτές, αλλά όχι το φυτό, για αυτό είναι πάντα κοιμισμένο και δεν μπορεί να υποβληθεί σε αλλαγή μέσω μιας διαδικασίας ύπνου, όπως το ορυκτό δεν μπορεί να αλλάξει από μια διαδικασία θανάτου. Το ζώο και ο άνθρωπος μπορούν να κοιμηθούν, αλλάζοντας σε μια μορφή ύπαρξης σαν του φυτού, για όσο παραμένουν έμβια όντα. Μπορούν να ξυπνήσουν από την κατάσταση αυτή, χωρίς να επηρεάζονται από το επίπεδο της κατάστασης του φυτού. Κάτι τέτοιο αποκαλύπτει ένα ακόμη μέλος ύπαρξης σε αυτά, που τα φυτά δε διαθέτουν. Για λόγους που θα συζητηθούν αργότερα αυτό θα το ονομάζουμε «αστρικό σώμα». Ο Ρούντολφ Στάινερ, του οποίου τις θεμελιώδεις διδασκαλίες ακολουθούμε εδώ, το αποκαλεί επίσης ψυχικό σώμα. Αυτό είναι ο αφυπνιστής ενός σώματος που στον ύπνο παραχωρείται απλά στις ζωτικές διαδικασίες. Είναι ο φορέας της συνείδησης. Εκ φύσεως είναι «υπεραισθητό». Τα αισθητήρια όργανα μπορούν να αντιληφθούν μόνο εκφάνσεις του στη φυσική σωματική σφαίρα - όπως ακριβώς και στην περίπτωση του αιθερικού σώματος. Οι εξωτερικές εκδηλώσεις του είναι οι δύο διαδικασίες του ύπνου και της αφύπνισης. Καθώς είμαστε σε θέση όχι μόνο να βιώσουμε, αλλά και να

παρατηρήσουμε αυτές τις διαδικασίες, είναι προφανές ότι στη θεωρία τα «όργανα με αντίληψη ψυχής» είναι υπαρκτά. Εμείς μπορεί να κατευθύνουμε τη διαδικασία ύπνου και αφύπνισης στη δική μας ψυχή και να αναπτύξουμε «αισθητήρια όργανα της ψυχής» - ο κόσμος της ψυχής μπορεί να κάνει την ίδια αποτύπωση σε αυτά, όπως ο φυσικός κόσμος κάνει στα φυσικά αισθητήρια όργανα. Τότε γίνεται προφανές, ότι τα φυσικά εργαλεία της αίσθησης θα πρέπει επίσης να διαπεραστούν από το αστρικό σώμα, αν είναι να βιώσουν με πλήρη επίγνωση τα αποτυπώματα της αίσθησης που προκύπτουν σε αυτά, ως εμπειρίες της ψυχής. Ένα αυτί που βρίσκεται σε κατάσταση ύπνου - το αυτί ενός ζώου ή ανθρώπου που κοιμάται - δεν είναι αυτί. Χωρίς να έχουν αστρικό σώμα, τα φυτά δεν έχουν επίσης κανένα αισθητήριο όργανο με την πραγματική έννοια του όρου. Όταν, σύμφωνα με τους αυστηρούς νόμους της ανάπτυξης που λειτουργούν εδώ, έχουν σχηματιστεί όργανα με αντίληψη ψυχής, τότε το αστρικό σώμα - το οποίο με τον ύπνο διαχωρίζεται από το φυσικό και αιθερικό σώμα (αυτά παραμένουν μαζί σε όλη τη διάρκεια της ζωής), και χάνεται στη σφαίρα του υπεραισθητού - γίνεται ορατό στον εαυτό του. Με αυτό, γίνεται ορατός ένας κόσμος ψυχής και το αστρικό σώμα συνδέεται με αυτόν ακριβώς όπως το φυσικό σώμα συνδέεται με ένα φυσικό κόσμο. Υπάρχει μια περαιτέρω διαδικασία που επίσης θα διαχωρίζει τα ζωικά και ανθρώπινα βασίλεια για εμάς, αποκαλύπτοντας ένα ακόμη μέλος ύπαρξής που ανήκει μόνο στον άνθρωπο. Αυτή είναι η διαδικασία του να ξεχνάμε και να θυμόμαστε. Η τελευταία απαιτεί όχι μόνο ένα μέλος ύπαρξης που μπορεί να βιώσει τη συνείδηση, αλλά και ένα που φέρει τη συνείδηση του εαυτού, και ως εκ τούτου έναν εαυτό, ένα Εγώ. Η ικανότητα του να θυμόμαστε οδηγεί στη συνειδητοποίηση της εξέλιξης της ζωής, και κατ’ επέκταση στη βιογραφία. Μέσα από αυτήν, εγώ έχω την εμπειρία ότι είμαι ένας άνθρωπος και όχι μόνο αυτό, αλλά ένας συγκεκριμένος ξεχωριστός άνθρωπος. Αν υπόκειμαι εντελώς στην ικανότητα του να ξεχνώ, θα εξακολουθώ να παραμένω ένα ον με συναίσθημα και ως εκ τούτου με συνείδηση, αλλά δεν είμαι πλέον ανθρώπινος με την πλήρη έννοια. Το να πρέπει να παραδεχτείς στον εαυτό σου: έχω ξεχάσει τον εαυτό μου (σε αυτό ή εκείνο), πάντα σημαίνει: έχω γυρίσει από το επίπεδο του ανθρώπου σε εκείνο του ζώου. Μόνο όταν κάποιος θυμάται τον εαυτό του, βιώνει τη συνέχεια της αυτογνωσίας και ως εκ τούτου τον εαυτό του όπως είναι. Αυτό το στοιχείο, το να αναπτύσσεται κάποιος πνευματικά, το να υπομένει © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 43

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

πνευματικά και να παρατηρεί τον εαυτό του πνευματικά, δεν είναι μόνο ένα απλό μέλος ύπαρξης αλλά την ίδια στιγμή είναι το κέντρο της ύπαρξης. Και μόνο μια ύπαρξη όπως αυτή είναι ικανή για τέτοιες ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η σκέψη και η θέληση. Μέσα από τη δύναμη της μνήμης και της σκέψης - κάτι που μόνο ένα ον με μνήμη είναι ικανό – ένα τέτοιο «κέντρο ύπαρξης» μπορεί να αυξηθεί σε σημείο που να μοιάζει με θεό (τα φυτά δεν μπορούν να το κάνουν αυτό). Ο Γκαίτε το έχει εκφράσει με τα εξής λόγια: «Από τη στιγμή που ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τα αντικείμενα γύρω του, τα παρατηρεί σε σχέση με τον εαυτό του. Και δικαίως, γιατί η μοίρα του εξαρτάται από το αν του αρέσουν ή τον δυσαρεστούν, αν τον προσελκύουν ή τον απωθούν, αν τον εξυπηρετούν ή τον βλάπτουν. Αυτός ο απόλυτα φυσικός τρόπος θεώρησης και αξιολόγησης των αντικειμένων φαίνεται να είναι τόσο εύκολος όσο είναι απαραίτητος, και όμως ο άνθρωπος υπόκειται σε χίλια λάθη που συχνά τον κάνουν να ντρέπεται ή κάνουν τη ζωή του καλύτερη. Ένα πολύ πιο επαχθές καθήκον αναλαμβάνουν εκείνοι των οποίων η ενεργή δίψα για γνώση, τους οδηγεί να παρατηρούν τα αντικείμενα στη φύση μόνα τους και στις μεταξύ τους σχέσεις . Γιατί σύντομα ξεχνούν το πρότυπο που τους βοήθησε όταν ως άνθρωποι παρατηρούσαν τα αντικείμενα σε σχέση με τον εαυτό τους. Δεν έχουν το κριτήριο του μου αρέσει ή δε μου αρέσει, της έλξης και της απόρριψης, της χρησιμότητας και της βλαπτικότητας. Αυτοί έχουν να κάνουν εξ ολοκλήρου χωρίς αυτό. Ως όντα αδιάφορα και λιγότερο ή περισσότερο θεοπρεπούμενα, αναζητούν και εξετάζουν τι είναι, όχι τι επιθυμούν. Και έτσι ο πραγματικός βοτανολόγος δεν συγκινείται από την ομορφιά ή τη χρησιμότητα ενός φυτού, αλλά εξετάζει τη δομή του και τη σχέση του με το υπόλοιπο φυτικό βασίλειο. Και όπως ο ήλιος προκαλεί και λάμπει πάνω σε όλους, έτσι και ο βοτανολόγος αντιμετωπίζει όλα τα βότανα με το ίδιο απαθές βλέμμα, τα βλέπει όλα ως όλον και λαμβάνει το πρότυπο για αυτήν τη γνώση, τα δεδομένα για αξιολόγηση, όχι έξω από τον εαυτό του, αλλά έξω από τον κόσμο των αντικειμένων, τα οποία παρατηρεί». Η σφαίρα του θεϊκού, που ξυπνά στον άνθρωπο όταν αυτός χρησιμοποιεί την ικανότητα της μνήμης, είναι αυτή του πνεύματος. Με το να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως ένα ον, με το να είναι σε θέση να βιώσει τα πράγματα εντελώς έξω από τον εαυτό του και τα οποία απλά υπάρχουν και που δεν είναι ούτε ευχάριστα αλλά και δεν τον ενοχλούν - από αυτή την άποψη ο άνθρωπος είναι ένα ανθρώπινο ον και όχι 44 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

απλώς ένα ζώο. Η πνευματική κατανόηση του εαυτού οδηγεί στην εμπειρία του Εγώ, αναπτύσσοντας την αίσθηση του Εγώ, η οποία είναι απαραίτητη για να κατανοήσουμε το υψηλότερο μέλος ύπαρξης του ανθρώπου. Ο άνθρωπος βιώνει τον άνθρωπο μέσα από το Εγώ. Ακριβώς όπως μια πέτρα δεν μπορεί να αλλάξει από οποιαδήποτε διαδικασία θανάτου, ούτε και το φυτό από μια διαδικασία ύπνου, έτσι και το ζώο δεν μπορεί να αλλάξει με οποιαδήποτε διαδικασία λήθης. Η λήθη και η μνήμη δεν καθορίζουν την ύπαρξή του, αλλά το κάνουν στον άνθρωπο. Περίληψη : Οι διαδικασίες του θανάτου, του ύπνου, και της λήθης εκτελούν μια «ανάλυση της ύπαρξης» σχετικά με τις διάφορες μορφές ύπαρξης στη γη, αποδεικνύοντας ότι υπάρχουν διαφορετικά «μέλη ύπαρξης». Παρουσιάστηκε ότι το ορυκτό έχει φυσικό σώμα. Τα φυτά αποτελούνται από ένα φυσικό και ένα αιθερικό σώμα (ζωτικό σώμα). Τα ζώα έχουν ένα φυσικό, ένα αιθερικό και ένα αστρικό σώμα (ψυχικό σώμα). Ο άνθρωπος έχει ένα φυσικό, ένα αιθερικό και ένα αστρικό σώμα και πέρα από αυτό υπάρχει ένας πνευματικός κόσμος που ίσως του αποκαλυφθεί όταν αναπτύξει πνευματικά όργανα, όπως η ανάπτυξη οργάνων φυσικής αίσθησης του επιτρέπει να συμμετέχει στον φυσικό αισθητήριο κόσμο. Για να βρει τον εαυτό του στο άπειρο, θα πρέπει να διαφοροποιηθεί, και μετά να συγχωνευτεί.

– Γκαίτε, Wolkengedicht Η ανάλυση θα πρέπει να ακολουθείται αμέσως από τη σύνθεση, αλλιώς μπορεί κανείς να κρατά καλά τα «συστατικά» στα χέρια του, αλλά θα έχει χαθεί ο πνευματικός δεσμός. Εν τέλει, τα ορυκτά, τα φυτά, τα ζώα και ο άνθρωπος βρίσκονται σε έναν κοινό κόσμο, υπάρχουν μαζί και το ένα για το άλλο, ανακατεμένα και μπλεγμένα με χίλιους τρόπους. Ο σκοπός εδώ είναι να παρουσιαστούν οι θεραπευτικές σχέσεις μεταξύ των φυτών και του ανθρώπου, και ως εκ τούτου είναι απαραίτητο να παρουσιαστεί η συνθετική δύναμη, η αρχέτυπη ενότητα, που κάνει τα βασίλεια της φύσης ένα, και η αρχέτυπη οντότητα από την οποία προέρχεται κάθε ον στη φύση ως παραλλαγή. Θα πρέπει να βρεθεί το κλειδί που ανοίγει τα μυστήρια της αρχέτυπης σχέσης όλων των βασιλείων της φύσης. Αυτή η αρχέτυπη ύπαρξη και το αρχέτυπο μοτίβο της γήινης ύπαρξης είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Θα

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

δοθεί μια σύντομη περιγραφή για το πώς οι σφαίρες ύπαρξης κάτω από τον άνθρωπο μπορούν να θεωρηθούν ως παραλλαγές του αρχέτυπου μοτίβου της τετραπλής φύσης του. Στο Εγώ, ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως ένα πνευματικό ον. Το Εγώ είναι το κέντρο ώθησης από το οποίο μπορεί να ξεδιπλωθεί η ελεύθερη δημιουργικότητα. Με αυτό, μπορεί να αναπτύξει κανείς πνευματικές δυνάμεις αντίληψης, να ανακαλύψει και να γνωρίσει το πνευματικό όχι μόνο μέσα του αλλά και γύρω του. Ο άνθρωπος μπορεί να γίνει ένας πνευματικός επιστήμονας. Ανακαλύπτοντας το πνευματικό γύρω του, πρώτα απ' όλα αντιλαμβάνεται τη φύση των συνανθρώπων του. (Το σημείο εκκίνησης για μια τέτοια ικανότητα γνώσης είναι η δύναμη της αγάπης και η ικανότητα για ανιδιοτέλεια). Αν ένα τέτοιο άτομο κατευθύνει στο ζώο τις πνευματικές αισθήσεις που έχει αναπτύξει, καθίσταται προφανές σε αυτόν ότι και το ζώο δε ζει χωρίς πνευματικότητα, χωρίς μια μορφή του Εγώ. Αυτή όμως η μορφή του Εγώ δε δίνεται στο ζώο, αλλά είναι μέρος ενός «ομαδικού πνεύματος» ή «ομαδικού Εγώ» που ανήκει σε όλα τα ζώα ενός είδους. Το ομαδικό Εγώ δεν ενσωματώνει τον εαυτό του στο σώμα του ζώου, και έτσι αυτό δεν μπορεί να γίνει ένα πραγματικό μεμονωμένο ον. Το ομαδικό Εγώ παραμένει στην πνευματική σφαίρα. Σε αυτό βρίσκονται τα ερεθίσματα, τα ένστικτα, ο τρόπος ζωής της ομάδας των ζώων. Το να το αντιληφθεί αυτό κάποιος, είναι το επιστέγασμα μιας «μελέτης της ζωικής φύσης» και πραγματικά αξίζει αυτό το όνομα. Το ομαδικό πνεύμα των ζώων δεν περνά από τη ζωή και το θάνατο. Ως εκ τούτου, η γέννηση και ο θάνατος του μεμονωμένου ζώου σημαίνει κάτι εντελώς διαφορετικό για αυτό από ότι σημαίνουν για τον άνθρωπο όλες αυτές οι πτυχές της ζωής. Στο σώμα του ζώου ως εκ τούτου, υπάρχουν τα φυσικά, αιθερικά και αστρικά στοιχεία, αλλά όχι το ομαδικό Εγώ. Για αυτό παραμένει στον πνευματικό κόσμο. Για κάποιον που μπορεί να αντιληφθεί τις πνευματικές οντότητες με τον τρόπο που μόλις περιγράφτηκαν, και το φυτό έχει και ψυχή και πνεύμα (αστρικό στοιχείο και μια μορφή του Εγώ). Αλλά είναι ακόμη λιγότερο σε θέση να στεγάσει αυτά τα υψηλότερα μέλη ύπαρξης στο σώμα του από ότι το ζώο. Αυτά βρίσκονται πολύ μακριά, αγέννητα στην πνευματική σφαίρα. Παρόλα αυτά, επαφές και παρορμήσεις περνούν συνεχώς από και προς το φυσικό-αιθερικό σώμα του φυτού και την αστρικότητά του, καθώς και το Εγώ του φυτού. Είναι αδύνατο να αποκτήσει κανείς μια πλήρως ολοκληρωμένη εικόνα του φυτού στις σχέσεις του με το τετραπλό ανθρώπινο ον,

εκτός εάν λάβει υπόψη το γεγονός ότι το φυτό είναι επίσης ένα τετραπλό ον. Σε αυτήν την «σύνδεση με τον άνθρωπο» πρέπει να αναζητηθούν τα αίτια για τις δράσεις του φυτού και στα τέσσερα μέλη της ύπαρξής του ανθρώπου. Η πρόθεσή εδώ δεν είναι να αναπτυχθεί μια μελέτη της ορυκτής φύσης αλλά απλά να ολοκληρωθεί η εικόνα ότι σε μια φυσική επιστήμη - η οποία λαμβάνει υπόψη την πνευματική πλευρά – και το ορυκτό είναι συνδεδεμένο με αιθερικές διαδικασίες, αστρικές ενέργειες και ένα πνευματικό στοιχείο. Αλλά στο φυσικό κόσμο έχουμε μόνο το φυσικό σώμα του ορυκτού. Τα τρία ανώτερα μέλη της ύπαρξής του παραμένουν αιώνια αγέννητα, πολύ μακριά από αυτό και μέσα στην πνευματική σφαίρα. Αλλά στην τετραπλή φύση του ορυκτού βρίσκεται επίσης ο λόγος για τον οποίο έχει τέτοιες πολλαπλές σχέσεις με την τετραπλή ύπαρξη του ανθρώπου. Από αυτό μπορεί κανείς να καταλάβει γιατί είναι δυνατόν να επηρεαστεί η συνολική σύσταση του ανθρώπου με ορυκτά φάρμακα, και όχι μόνο τα ορυκτά στοιχεία του ή εκείνα που σχετίζονται άμεσα με το ορυκτό. Από ό,τι έχει παρατεθεί, μπορεί να επιτραπεί ο παρακάτω τολμηρός μεν, δικαιολογημένος δε αφορισμός,: Το σύνολο του γήινου κόσμου είναι ο άνθρωπος. Είναι χτισμένος με έναν τετραπλό τρόπο, σύμφωνα με το βασικό και αρχέτυπο μοτίβο του ανθρώπου. Και χάρη σε αυτή τη δομή, τα διάφορα γήινα όντα είναι σε θέση να συνυπάρχουν σε έναν κοινό γήινο κόσμο: ταυτόχρονα με, σε και μέσω του ενός με το άλλο. Η αρμονία της δημιουργίας βρίσκεται σε αυτή την τετραπλότητα. Από μια τέτοια άποψη, όπως το έχει εκφράσει και η αρχαία ελληνική σοφία: Ο άνθρωπος είναι το μέτρο όλων των πραγμάτων στη γη.

Τα Τέσσαρα Μέλη του Ανθρώπου και τα Τέσσερα Στάδια Ύπαρξης που τα Ενσαρκώνουν Το ορυκτό, (το σώμα του που είναι μια νεκρή φυσική ουσία), βρίσκει την καλύτερη έκφραση της φύσης του στη στερεά κατάσταση. Η κρυσταλλική μορφή, σαφής και χαρακτηριστική για κάθε τύπο ορυκτού, μπορεί να υπάρξει μόνο στην πλούσια δομημένη μορφή της λόγω των ιδιοτήτων της στερεάς κατάστασης. Η αλλαγή σε ρευστή ή αέρια κατάσταση θα ακυρώσει αμέσως αυτή τη μορφή. Μόνο η στερεά κατάσταση καθιστά πιθανό για το ορυκτό να έχει αυτή τη μορφή, σταθερή σε τρεις χωρικές διαστάσεις, που ορίζονται άπαξ και δια παντός. Το φυτό, ωστόσο, χρειάζεται μια περαιτέρω κατάσταση ύπαρξης για την ενσωμάτωσή του: το ρευ-

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 45

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

στό. Πρέπει να ενσωματώσει όχι μόνο τη σωματική, αλλά και μια αιθερική οντότητα. Οι μορφές του δεν προκύπτουν από το φυσικό πεδίο της φύσης των ουσιών από τις οποίες αποτελείται, αλλά από την αιθερική φύση του φυτού. Εξαιτίας αυτού, δεν εκφράζει την ύπαρξή του σε μόνιμη μορφή, αλλά σε μια σταθερή μεταμόρφωση της μορφής - όπως περιγράφεται στο πρώτο κεφάλαιο. Αυτή η ρέουσα αλλαγή μορφής με τους νόμους της μεταμόρφωσης, χρειάζεται μια κατάσταση ύπαρξης η οποία είναι εξίσου έτοιμη να αναλάβει τη μορφή με το να την εγκαταλείψει αμέσως και χωρίς αντίσταση, εάν το απαιτεί η αρχή της ζωής (το αιθερικό σώμα). Αυτή η απαίτηση ικανοποιείται από το νερό, το ρευστό νερό, το κύριο συστατικό του σώματος του φυτού. Τα μέρη του φυτού που είναι στερεά χρησιμεύουν μόνο για να δώσουν το περίγραμμα στο ρευστό, για να κρατήσουν ψηλά το διαμορφωτική ροή για κάποιο χρόνο, για να κρατήσουν ένα σχήμα για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, για να το τονίσουν. Αλλά το στερεό στοιχείο στο φυτό δεν παράγει οποιαδήποτε μορφή από μόνο του, απλώς γίνεται το μέσον της μορφής της ζωής αλλά και των δυνάμεων διαμόρφωσης της ζωής. Όπου το φυτό αναπτύσσεται πολύ σκληρά, έχει πρώτα χρησιμοποιήσει μια διαδικασία απονέκρωσης, έχει αποσύρει τη ζωή και συγχρόνως το νερό από τη σωματική του ουσία ή τα έχει φέρει σε κατάσταση ακινησίας - για παράδειγμα στον σχηματισμό του ξύλου και του φλοιού αλλά και στην ανάπτυξη των σπόρων. Ο άνθρωπος και τα ζώα χρειάζονται επίσης το στοιχείο του ρευστού, στο βαθμό που και αυτά ως ζωντανά όντα το χρειάζονται προκειμένου να αναπτυχθεί η δραστηριότητα των αιθερικών σωμάτων. Όσο πιο ζωντανό, τόσο πιο ρευστό. Όσο πιο στεγνό και στέρεο τόσο πιο νεκρό: Αυτό ισχύει για όλες τις μορφές ζωής, για το φυτό, το ζώο ή τον άνθρωπο. Αυτή η «ρευστότητα σε ό,τι είναι ζωντανό» μεταφέρεται φυσικά από τη φυσική ουσία της ζωντανής πρωτεΐνης, αλλά στη συνέχεια αυτή η πρωτεΐνη είναι κάτι κολλοειδές που περιέχει εξαιρετικά μεγάλες ποσότητες νερού. Οι εξαιρετικές ιδιότητές της, ευεπηρέαστες από όλες τις πλευρές, το πλαστικό υλικό για αυτόν τον ανεξάντλητο γλύπτη το αιθερικό σώμα, μπορεί μόνο να επιτύχει την ανάπτυξη της ζωής του σε συνδυασμό με το ρευστό στοιχείο. Σε κάθε μια από τις φυσικές του ιδιότητες, η πλάση έχει προορίσει το νερό για να δώσει ζωή. Από την άλλη πλευρά, το φυτό δεν είναι ακόμη σε θέση να σχηματίσει τους δικούς του οργανισμούς για αέρα και θερμότητα. Αερίζεται και θερμαίνεται από το περιβάλλον του, με την αναπνοή και τη θερμότητά του να καθορίζονται και να ρυθμίζονται από 46 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

μια εξωτερική, κοσμική διαδικασία. Δημιουργώντας το αέριο, το αέρινο στοιχείο του εαυτού σε μια εσωτερική οργάνωση αναπνοής είναι κάτι εφικτό μόνο - βήμα προς βήμα, και όλο και περισσότερο, από το χαμηλότερο προς το υψηλότερο - στο ζώο και πλήρως έτσι μόνο στον άνθρωπο. Η διαδικασία έχει πολλές διαστάσεις. Η πιο σημαντική είναι ότι μαζί με το αέρινο ψυχικό στοιχείο, το αστρικό σώμα εισέρχεται στο σώμα. Αυτό οδηγεί σε έναν κόσμο των εσωτερικών οργάνων, ένα οργανικό σύμπαν, το οποίο από το εσωτερικό αναλαμβάνει δράσεις που το εξωτερικό σύμπαν εκτελεί για το φυτό. Μαζί με τον αέρα, έχει ενσωματωθεί και εσωτερικοποιηθεί ένα εξωτερικό σύμπαν. Με την πνευμάτωση του σώματος, ακριβώς μέσα στις αγνότερες διακλαδώσεις του, το πνεύμα, η αρχή της ψυχής, μπαίνει μέσα στα σώματα. Το αέρινο μεταβάλλεται τώρα σε ρευστό, διαλύεται σε αυτό, αναμιγνύεται με αυτό και διαχωρίζεται από αυτό. Παράλληλα, όμως, οι ενέργειες του αιθερικού και του αστρικού σώματος αναμιγνύονται και διαχωρίζονται ρυθμικά. Τα κατώτερα θαλάσσια ζώα με τον αμβλυμμένο τους ψυχικό βίο αναπνέουν τον αέρα που διαλύεται στο νερό. Αντίστοιχα το αιθερικό έχει τότε μεγαλύτερη επιρροή από ότι το αστρικό. Τα έντομα πρέπει να στείλουν τα υγρά του σώματός τους προς τα έξω για να βρουν αέρα. Εδώ το αστρικό βρίσκεται ακόμη σε μεγάλο βαθμό σε επαφή με τον έξω κόσμο, δεν έχει «δεθεί» τόσο με το μεμονωμένο ζώο όσο με τα ανώτερα ζώα. Εξαιτίας αυτού, τα έντομα ζουν ακόμα σε μια πολύ στενή σχέση με τον αιθερικά καθορισμένο κόσμο των φυτών. Η ανάπτυξη πνευμόνων σημαίνει ένα σημαντικό βήμα προς την εσωτερίκευση της ψυχής. Στην αέρια κατάσταση της φυσικής ουσίας, η αρχή της υπεραισθητής ψυχής βρίσκει τη μορφή και τις ιδιότητες που της επιτρέπουν να εισέλθει στο φυσικό σώμα. Το αέριο έχει παραιτηθεί από κάθε δική του διαμορφωτική βούληση, αντιστέκεται σε κάθε περιορισμό. Η δύναμη της βαρύτητας της γης έχει ξεπεραστεί μέσα του, και έχει αντικατασταθεί από την ελαφρότητα. Απείρως ανοιχτό στο φως, ανταποκρινόμενο σε κάθε ώθηση θερμότητας με το να επεκτείνεται δυναμικά, πλήρως ανοικτό σε κοσμικές παρορμήσεις και τοποθετημένο σαν εξωτερικός μανδύας (στην ατμόσφαιρα) μεταξύ της γήινης και της κοσμικής ύπαρξης, το αέριο είναι μια φυσική κατάσταση στην οποία η φυσική πλευρά της γήινης ζωής προσκολλάται μόνο σε απομεινάρια, που έχει σε μεγάλο βαθμό ξεπεράσει. Η διαστολή και η συστολή, η ένταση και η χαλάρωση, τα σκαμπανεβάσματα, η φουρτούνα και η ηρεμία, η αιώρηση και

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

η χαλάρωση, η επέκταση και η συμπίεση: Όλα αυτά εκφράζουν τη φύση του αέρινου στοιχείου αλλά και της ψυχής. Μόνο στην αναπνοή ενός έμψυχου πλάσματος επιτυγχάνει η ύπαρξη του αέρα την πλήρη έκφραση. Η υψηλότερή του μορφή και οντότητα, ο ήχος της ομιλίας, είναι οντότητα αέρα και παράλληλα η πιο τέλεια φυσική έκφραση της ενδόμυχης ψυχής. Στον αέρα, η ομιλία μπορεί να γίνει η έκφραση της οικουμενικής λέξης της δημιουργίας, γνωστοποιώντας αυτό που δημιούργησε όλον τον κόσμο. Ακόμα πιο ανέφικτο από το να έχει το φυτό έναν οργανισμό αέρα από μόνο του, είναι να αποκτήσει την κατοχή του στοιχείου της θερμότητας, ως οργανισμός θερμότητας, μια αυτόνομη οντότητα θερμότητας. Το φυτό ως ον, βρίσκει μόνο του εκείνη την κατάσταση θερμότητας και κλιματικής ζώνης, εκτίθεται σε ισχυρότερες ή ασθενέστερες ωθήσεις θερμότητας. Αλλά το κέντρο της παρόρμησης της θερμότητας παραμένει πάντα πολύ μακριά, σαν τον ήλιο για το φυτό. Επίσης τα κατώτερα ζώα, μέχρι και τα θηλαστικά, καθορίζονται από εξωτερικές συνθήκες θερμότητας και δεσμεύονται σε ορισμένες περιοχές της γης ανάλογα με τη φύση τους, εξαρτώμενα από τις συνθήκες που προκύπτουν από τη σχέση της γης με το σύμπαν. Μόνο ο άνθρωπος ξεπερνά παντελώς τέτοιες συνθήκες για τη θερμότητα και αυτό του επιτρέπει να ζήσει οπουδήποτε στη γη, ανεξάρτητα από τις κλιματολογικές συνθήκες. Ο άνθρωπος έχει αποκτήσει υπεροχή στο πυρ μέσα στον εαυτό του. Εξαιτίας αυτού, είναι το μοναδικό ον στη γη που κυβερνά και εξωτερικά το πυρ. Με τη δύναμη της

θερμότητας μπορεί να κυβερνήσει κάθε φυσική κατάσταση της υλικής ουσίας, να τη σχηματίσει και να τη μετατρέψει κατά βούληση. Σε συνδυασμό με το στοιχείο της θερμότητας, το ανθρώπινο πνεύμα, το Εγώ, βρίσκει τη δυνατότητα να ζήσει σε ένα υλικό σώμα, ξεπερνώντας την αιχμαλωσία και τα δεσμά των δυνάμεων και των νόμων του γήινου κόσμου. Διότι στη θερμότητα βρίσκεται η δύναμη να τις ξεπεράσει, να τις κυβερνήσει και να τις κυριαρχήσει. Στον άνθρωπο, αυτή η θερμότητα μεταφέρεται μέσω της διαδικασίας του αίματος. Η πολικότητα μεταξύ της χρωστικής του αίματος και της χρωστικής των φύλλων δείχνει επίσης τις αντίθετες κατευθύνσεις στις οποίες πρέπει κανείς να αναζητήσει το ανθρώπινο Εγώ και την πνευματικότητα των φυτών, ιδίως σε σχέση με τα κέντρα θερμότητάς τους. (Η διαδικασία του αίματος κρατά μέσα του τη θερμοκρασία του αίματος περίπου στους 37 ° C, ή 98,6 ° F, και την κρατά με δυσκολία. Η διαδικασία της αφομοίωσης στο πράσινο φύλλωμα των φυτών στηρίζεται στις εξωτερικές συνθήκες θερμότητας, αλλά και πάλι είναι πιο εντατική στην εξωτερική θερμοκρασία των περίπου 37°C.). Η υψηλότερη μορφή θερμότητας, ωστόσο, είναι η θέρμη του ενθουσιασμού και αυτή μπορεί να πυροδοτήσει την ανθρώπινη θέληση. Εν κατακλείδι, για άλλη μια φορά ας θέσουμε εν συντομία με τη μορφή πίνακα ό,τι έχει ειπωθεί για τα τέσσερα μέλη ύπαρξης των τεσσάρων σφαιρών της γήινης ύπαρξης και τις καταστάσεις ύπαρξης που χρησιμοποιούν για να ενσαρκώσουν τον εαυτό τους.

ΦΥΣΙΚΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΠΑΡΟΝΤΑ ΣΤΗ ΣΦΑΙΡΑ ΤΩΝ ΑΙΣΘΗΣΕΩΝ

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ

ΠΑΡΟΝΤΑ ΣΤΗ ΣΦΑΙΡΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ & ΤΟΥ ΥΠΕΡ-ΑΙΣΘΗΤΟΥ

Φυσικό σώμα

Στερεό

Αιθερικό, αστρικό, μορφή του Εγώ

ΦΥΤΑ

Φυσικό σώμα, αιθερικό σώμα

Στερεό, ρευστό

Αστρικό στοιχείο, μορφή του Εγώ

ΖΩΑ

Φυσικό σώμα, αιθερικό σώμα, αστρικό σώμα

Στερεό, ρευστό, αέριο

Ομαδικό Εγώ

Φυσικό σώμα, αιθερικό σώμα, αστρικό σώμα, Εγώ

Στερεό, υγρό, αέριο, θερμό

ΑΝΟΡΓΑΝΑ

ΑΝΘΡΩΠΟΣ

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 47

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

«Ενδιάμεσες Μορφές» στο Βασίλειο των Φυτών Τα φυτά έχουν παρουσιαστεί από ορισμένες απόψεις ως ενδιάμεσα όντα μεταξύ της σφαίρας κάτω από το ορυκτό βασίλειο και πάνω από το ζωικό βασίλειο. Αυτό έκανε από τη μία τον οργανισμό της ρίζας, το μέλος που αιχμαλωτίστηκε από την ορυκτή, γήινη σφαίρα και την ξεπέρασε και από την άλλη τον οργανισμό του άνθους, το μέλος που αιχμαλωτίστηκε από τη φύση των ζώων που σαφώς προσδιορίσθηκε εναντίον της. Όντας κατά κύριο λόγο καθορισμένο από αιθερικές δυνάμεις, το φυτό είναι η βάση μεταξύ του νεκρού ορυκτού βασιλείου που διέπεται από φυσικές δυνάμεις, και του έμψυχου ζωικού βασιλείου που καθορίζεται από αστρικές δυνάμεις. Ωστόσο, αν κάποιος αφήσει το μάτι του να περιπλανηθεί στην αφθονία των μορφών των ζωντανών φυτών, θα βρει μερικές πολύ παράξενες και ενδιάμεσες μορφές όπου η ζωή των φυτών δείχνει να τείνει προς το ορυκτό, λαμβάνοντας το στοιχείο της γης πιο έντονα από το συνηθισμένο. Αλλά επίσης μορφοποιεί (όπου το φυτό συνδυάζει περισσότερο τη φύση του ζώου με τις διαμορφωτικές του δυνάμεις) ορυκτό-φυτό από τη μία πλευρά, ζώο-φυτό από την άλλη. Πολλά από τα παχύφυτα (Κάκτοι, Ευφόρβιίδες, Αειζωίδες, Κρασσουλοειδή), τα οποία ζουν σε ιδιαίτερα νεκρά, ορυκτά εδάφη, έχουν μια μορφή που δείχνει μια σχεδόν κρυσταλλική ακαμψία. Η ζωντανή, σπειροειδής εξέλιξη του κανονικού σχηματισμού των φύλλων έχει γίνει ένας άκαμπτος σχηματισμός νευρώσεων. Μερικά από αυτά τα φυτά μοιάζουν ακόμα και με πέτρες. Έναν άλλο τρόπο με τον οποίο οι ορυκτοί νόμοι φτάνουν στη διαδικασία ζωής των φυτών μπορεί κανείς να τον παρατηρήσει σε πολλά αλόφυτα, ιδιαίτερα εκείνα που βρίσκονται σε ακτές, όπως η Αρμυρήθρα, το φυτό Halopeplis, και η Αλμύρα. Εδώ οι βλαστοί μοιάζουν με πρησμένα κοτσάνια από παραμορφωμένες ρίζες που αναπτύσσονται πάνω από το έδαφος και δεν έχουν αναπτύξει φύλλα. Σε όλες αυτές τις μορφές οι διαδικασίες ζωής, και μαζί τους η δομή του ρευστού, έχουν εξελιχθεί σε διαφοροποιημένες και ελλιπώς διαμορφωμένες δομές υψηλής ζωτικότητας, που φαίνεται να θέλουν να φουσκώσουν σε σφαιρικό σχήμα. Οι διαδικασίες ανθοφορίας καθυστερούν σε μεγάλο βαθμό και ατροφούν. Ο σχηματισμός του φυτού δεν μπορεί να διαχωριστεί από τις διαδικασίες του άλατος και της ρίζας και παραμένει σταθερός σε αυτό. Στο πρώτο παράδειγμα μοιάζει με νεκρό, στερεό, κρυσταλλικό στοιχείο, στο δεύτερο με νεκρό, ρευστό, σταγονο-

48 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

ειδές στοιχείο. Ένα άλλο παράδειγμα ορυκτών, γήινων νόμων που εισέρχονται στο φυτικό στοιχείο, είναι ο σχηματισμός των δέντρων με την τάση να ξυλοποιούνται. Σύμφωνα με έναν αφορισμό από τον Ρούντολφ Στάινερ, ένας κορμός δέντρου μπορεί να θεωρηθεί αναποδογυρισμένη Γη. Οι τάσεις στο σχηματισμό δέντρων αυξάνονται σημαντικά προς τους τροπικούς.

Οι Σχέσεις μεταξύ των Γεωγραφικών Ζωνών και οι Σημαντικές Διαδικασίες της Ζωής των Φυτών Ακριβώς όπως κάθε φυτό στο φυσικό πεδίο και συνολικά η πτυχή στο φυσικό πεδίο κάθε ζωντανού όντος βασίζεται σε έναν αιθερικό οργανισμό, ένα σώμα διαμορφωτικών δυνάμεων, έτσι και ολόκληρη η γη περιβάλλεται από μια τεράστια σφαίρα διαμορφωτικών δυνάμεων. Αυτό επιτρέπει στη γη να είναι όχι μόνο ένα μέρος θανάτου, αλλά και ζωής. Ο Ρούντολφ Στάινερ έχει εξετάσει αυτόν τον κόσμο των διαμορφωτικών δυνάμεων από πολλές απόψεις, και οι οπαδοί του το έχουν περιγράψει σε σχέση με τα διάφορα βασίλεια της φύσης. 2,3,4,5 Αυτός ο κόσμος των διαμορφωτικών δυνάμεων κάνει τη γη ένα μέλος του σύμπαντος, καθώς οι διαμορφωτικές αυτές δυνάμεις έχουν κοσμική φύση. (Μέσα από τον κόσμο των δυνάμεων του φυσικού πεδίου, κάθε κομμάτι της γήινης ουσίας είναι ένα μέρος της γης.) Μπορούμε να κατανοήσουμε τι συμβαίνει στη γη μόνο εάν τα δούμε όλα ως βάση για μια απείρως ποικίλη αλληλεπίδραση μεταξύ των φυσικών, γήινων και αιθερικών, κοσμικών δυνάμεων. Οι τροπικοί: Εδώ η αλληλεπίδραση μεταξύ των γήινων και κοσμικών δυνάμεων είναι ιδιαίτερα στενή. Στους τροπικούς, το γήινο στοιχείο πολλαπλασιάζεται προς το κοσμικό. Το κοσμικό, από την άλλη πλευρά, σύρεται προς τα κάτω μέσα στο γήινο, γίνεται γήινο. Στους πόλους: Εδώ το γήινο αποσύρεται στον εαυτό του. Το κοσμικό είναι αγνό και ισχυρό στη δράση του, αν και δεν επιθυμεί να συνδέεται πολύ με το γήινο. Το γήινο εδώ είναι ακριβώς όπως ένας καθρέφτης, χωρίς να λαμβάνει τίποτα μέσα του και ρίχνοντας τα πάντα πίσω του. Στις εύκρατες ζώνες: Εδώ έχει επιτευχθεί μια ισορροπία ανάμεσα στους γήινους και στους κοσμικούς νόμους. Ως εκ τούτου, είναι προφανές: Όσον αφορά την οργάνωση των διαμορφωτικών δυνάμεων, όλη η γη είναι μια τριπλή δομή όπως είναι και το ίδιο το φυτό. Και λόγο αυτής της τριπλότητας, τα φυτά των

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

τροπικών, οι πολικές περιοχές και οι εύκρατες ζώνες διαφέρουν τόσο χαρακτηριστικά μεταξύ τους. Στους τροπικούς, τα όρια της γης και του σύμπαντος διαλύονται το ένα μέσα στο άλλο. Το στοιχείο της ρίζας πολλαπλασιάζεται προς τα πάνω και αναπτύσσονται γιγάντια δέντρα με ξύλο σκληρό σα σίδερο. Η γη δε σταματά στο έδαφος, και οι δυνάμεις της ανεβαίνουν μέχρι τον αέρα. Οι ρίζες κρέμονται από τα κλαδιά. Βρίσκουν το στοιχείο στον εν λόγω αέρα, μια ένδειξη ότι ο αέρας φέρει μέσα του κάτι «γήινο». Πολλά άλλα φυτά τυλίγονται προς τα πάνω, όπως τα κοράλλια. Από την άλλη πλευρά, η κοσμική σφαίρα και η διαδικασία ανθοφορίας που συνδέεται με αυτήν, εισχωρεί βαθιά. Ορισμένα φυτά δε γίνονται τίποτα άλλο παρά λουλούδια, με τα άλλα όργανά τους να έχουν ατροφήσει, και πρέπει να αναπτύσσονται ως παράσιτα σε άλλα φυτά. Σε άλλα φυτά, τα άνθη προέρχονται από το βλαστό ακόμη και από τη ρίζα. Το άρωμα και το χρώμα, ή όπως ονομάζονται διαφορετικά ιδιότητες των λουλουδιών, εμφανίζονται σε φύλλα, στο ξύλο και στον φλοιό. Τα χρώματα των λουλουδιών γίνονται έντονα, τα λουλούδια γίνονται σα ζώα και τα αρώματα γίνονται βαριά και ακατανίκητα. Ο αριθμός των δηλητηριωδών φυτών αυξάνεται σε μεγάλο βαθμό. (Στα δηλητηριώδη φυτά, και αυτό θα συζητηθεί με περισσότερες λεπτομέρειες αργότερα – οι κοσμικές και αστρικές σφαίρες ύπαρξης εισχωρούν στη φύση του εν λόγω φυτού, διαλύοντας τις αιθερικές δυνάμεις). Στα φυτά των πολικών περιοχών, από την άλλη, το στοιχείο της ρίζας είναι έντονα συνδεδεμένο με το βραχώδες έδαφος και μπορεί να θεωρηθεί ότι το φυτό σέρνεται πίσω στην ρίζα του σα να είναι το μεγαλύτερο όργανο του φυτού. Τα φύλλα τείνουν να είναι μικρά αλλά οι μορφές των ανθέων είναι καθαρές και μεγάλες, με όμορφα και λαμπερά χρώματα. Ό,τι στις εύκρατες ζώνες είναι δέντρο εδώ γίνεται θάμνος και συχνά φέρει μόνο μια μικρή, αναρριχητική ανάπτυξη, όπως για παράδειγμα η πολική σημύδα. Αλλά το άρωμα είναι ασύγκριτα ισχυρό και ευγενές. (Μια παρόμοια αντίθεση όπως αυτή μεταξύ των πολικών περιοχών και των περιοχών του ισημερινού υπάρχει μεταξύ των ψηλών βουνών και των πεδινών της χώρας, καθώς και μεταξύ του χειμώνα και του καλοκαιριού) Οι εύκρατες ζώνες αντιπροσωπεύουν την ισορροπία. Σε αυτές, το αγνό στοιχείο του φυτού είναι λιγότερο παραμορφωμένο. Στον κύκλο του ενός χρόνου, η άνοιξη και το φθινόπωρο εναλλάσσονται σε αρμονία και μόνο σε αυτές τις περιοχές αναπτύσσονται πλήρως οι δύο αυτές εποχές.

Η Εξέλιξη της Γης και οι Προηγούμενες Μορφές της Τα τέσσερα φυσικά βασίλεια στη γη αντιπροσωπεύουν τέσσερα στάδια ύπαρξης. Σύμφωνα με την ανθρωποσοφική πνευματική επιστήμη αυτά τέθηκαν σε λειτουργία μέσω τεσσάρων πράξεων της δημιουργίας. Ήταν απαραίτητες όχι μία, αλλά τέσσερις πράξεις της δημιουργίας του κόσμου για την επίτευξη αυτών των τεσσάρων σταδίων. Η συμφωνία της δημιουργίας του κόσμου μπορεί να ειπωθεί ότι έχει τέσσερις κινήσεις. Προήλθε από τις αποφάσεις και τις δημιουργικές δυνάμεις των υψηλά πνευματικών όντων. Για κάθε φυσική πραγματικότητα που είναι ανοιχτή στην αντίληψη, έχει προηγηθεί μια καθαρά πνευματική αιτία. Το πώς η εξέλιξη του κόσμου περιγράφεται από την ανθρωποσοφική πνευματική επιστήμη μπορεί να φανεί από τις λεπτομερείς περιγραφές που δίνονται από τον Ρούντολφ Στάινερ και τους οπαδούς του. Δεν είναι δυνατόν να τους αναπαράγουμε εδώ, αλλά θα τους χρησιμοποιήσουμε μόνο για να δώσουμε μια σύντομη περιγραφή. Ένας πρώτος, αλλά πολύ περιεκτικός προσανατολισμός μπορεί να βρεθεί στο βιβλίο του Ρούντολφ Στάινερ Απόκρυφη Επιστήμη.6 Σε αυτό, οι τέσσερις σταθμοί της δημιουργίας του κόσμου αντιπροσωπεύονται από τη δημιουργία του Παλαιού Κρόνου, του Παλαιού Ήλιου, της Παλαιάς Σελήνης και της Γης. Τα τρία πρώτα θεωρούνται προκαταρκτικά για τη δημιουργία της Γης και χωρίς αυτά η Γη δε θα μπορούσε να εξελιχθεί. Ως προς τα πλάσματα των τεσσάρων αυτών σταθμών της δημιουργίας, σε κάθε ένα από αυτά δημιουργήθηκε ένα διαφορετικό φυσικό ον: στον Παλαιό Κρόνο ο ανθρώπινος μικροοργανισμός, αλλά αυτός αναπτύχθηκε μόνο στο επίπεδο του ορυκτού οργανισμού. Ο Παλιός Κρόνος ήταν ένας κόσμος θερμότητας. Ο δεύτερος σταθμός, η εξέλιξη του Παλαιού Ήλιου, ο οποίος προέκυψε μετά το θάνατο του Παλαιού Κρόνου ως νέα επίπτωση της δημιουργίας από τον πνευματικό κόσμο, έθεσε τον ανθρώπινο μικροοργανισμό στο επίπεδο της οντότητας του φυτού. Τώρα δεν είχε απλά μια φύση όπως στον Παλαιό Κρόνο, αλλά σε αυτή τη φύση δόθηκε ένα αιθερικό σώμα. Το δομικό υλικό που είχε στη διάθεσή της ήταν μια φυσική ουσία που συμπυκνώνεται σε μια αέρινη, αέρια κατάσταση, γεμάτη με διαδικασίες φωτός. Ως ένα δεύτερο βασίλειο της φύσης, υπήρχε στον Παλαιό Ήλιο ένα «απομεινάρι» μιας οντότητας θερμότητας και ορυκτού, που είχε παραμείνει στο επίπεδο του Παλαιού Κρόνου. Ο επόμενος σταθμός της δημιουργίας, ο κόσμος της Παλαιάς Σελήνης, έθεσε

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 49

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

τον ανθρώπινο μικροοργανισμό στο επίπεδο της οντότητας του ζώου. Τη δημιουργική θυσία των υψηλών πνευματικά όντων που έδωσαν τη δική τους ουσία ύπαρξης για να παρέχουν στον άνθρωπο μια ποιότητα ψυχής, την αστρική αρχή. Με αυτήν, η ουσία της Σελήνης συμπυκνώθηκε όσο η ρευστή κατάσταση. Ως «υπολείμματα» προηγούμενων δημιουργιών, εξακολούθησαν να υπάρχουν δύο φυσικά βασίλεια κάτω από το βασίλειο του ανθρώπου, αυτό του φυτού και αυτό του ορυκτού. Στη συνέχεια ήρθε η δημιουργία της γης. Γεμίζοντας τον ανθρώπινο μικροοργανισμό με την πνευματική ουσία από τη σφαίρα της πνευματικής ύπαρξης, τον ανήγαγε σε πνευματικό ον, ικανό να κατανοήσει τον εαυτό του, έναν φορέα του Εγώ. Ως απομεινάρια από τις τρεις προηγούμενες δημιουργίες, τα τρία βασίλεια της φύσης έχουν παραμείνει κάτω από τον άνθρωπο. Ως εκ τούτου, ο άνθρωπος είναι ο πρωτότοκος της δημιουργίας, η κεντρική ιδέα της (παρόλο που ήταν ο τελευταίος που εμφανίστηκε) η κορυφή της ανθρωπότητας. Ποτέ δεν πέρασε από τα ορυκτά, φυτικά και ζωικά βασίλεια που υπάρχουν σήμερα. Αυτά είναι μόνο υπολείμματα που δε θα μπορούσαν να μετατραπούν σε ανθρώπινα όντα, (απόβλητοι παράγοντες θα μπορούσε κανείς να πει), στο δρόμο προς την ανθρώπινη ανάπτυξη. Για να συνεχιστούν οι μελέτες, είναι απαραίτητο να μελετήσουμε την εξέλιξη της Παλαιάς Σελήνης που προηγήθηκε της εξέλιξης της Γης. Η Παλαιά Σελήνη είχε τρία φυσικά βασίλεια. Από αυτά προέκυψαν τα τέσσερα φυσικά βασίλεια της γης. Τα τρία αυτά φυσικά βασίλεια του κόσμου της Παλαιάς Σελήνης είχαν, ωστόσο, ένα ιδιόμορφο χαρακτήρα. Δεν ήταν ορυκτά, φυτά και ζώα, με τη σημερινή έννοια, αλλά ενδιάμεσα όντα που βρίσκονταν στο ενδιάμεσο των φυσικών βασιλείων του σήμερα. Σε αυτά βρίσκονταν οι μικροοργανισμοί της ανάπτυξης του γήινου κόσμου που θα υπήρχε μετέπειτα. Διαφορετικά, δε θα ήταν ικανοί να αναπτυχθούν αληθινά. Το υψηλότερο βασίλειο ήταν αυτό ενός ζώου-ανθρώπου όντα υψηλότερα από το ζώο του σήμερα, αλλά χωρίς το στοιχείο του Εγώ και επομένως χαμηλότερα από ότι ο άνθρωπος του σήμερα. Το δεύτερο βασίλειο αντιπροσώπευε τον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ των φυτών και των ζώων του σήμερα. Εδώ θα πρέπει κανείς να μιλήσει για τα ζώα-φυτά και τα φυτά-ζώα. Το χαμηλότερο βασίλειο στην Παλαιά Σελήνη ήταν ένα βασίλειο ορυκτού-φυτού ή φυτού-ορυκτού, κάπου μεταξύ του φυτού και του ορυκτού του σήμερα. Δεν υπήρχε νεκρό, στερεό, πετρώδες ορυκτό έδαφος στην Παλαιά Σελήνη. «Πρέπει να φανταστούμε ολό50 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

κληρο το έδαφος και το σώμα της Σελήνης να αποτελείται από αυτήν την φυτό-ορυκτή ουσία, όπως ακριβώς και η γη σήμερα αποτελείται από βράχους και πέτρες, καλλιεργήσιμη γη, κ.λπ. Όπως τα βράχια προεξέχουν από τη γη σήμερα, έτσι και στη Σεληνιακή μάζα ενσωματώθηκαν σκληρότερα τμήματα. Αυτά μπορεί να παρομοιαστούν με μορφές κατασκευασμένες από σκληρό ξύλο ή κέρατο. Επιπλέον, όπως τα φυτά σήμερα ξεπετάγονται από το ορυκτό έδαφος, έτσι ήταν και το έδαφος της Σελήνης πνιγμένο και διαπερασμένο από ένα δεύτερο βασίλειο, που αποτελούνταν από ένα είδος φυτού-ζώου. Η ουσία τους ήταν πιο μαλακή από τη βασική μάζα και πιο κινητική από μόνη της».6 Μόλις κάποιος αποδεχθεί την ιδέα αυτού του κόσμου της Παλαιάς Σελήνης με τα «ενδιάμεσα όντα» της, είναι εφικτό να κατανοήσει πώς, ως απομεινάρια αυτής της αρχαίας εξέλιξης, τα φυσικά βασίλεια της γης έχουν μέσα τους την τάση να αναπτύξουν ενδιάμεσες μορφές, αν και τώρα τις αναπτύσσουν μόνο ως ανωμαλίες. Καθώς ασχολούμαστε κατά κύριο λόγο με το φυτικό βασίλειο, αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να αποκτήσουμε μια καλύτερη κατανόηση του φαινομένου του μισού ορυκτού, μισού φυτού στη ζωή των φυτών, καθώς και αυτών που δείχνουν μία αλληλεπίδραση μεταξύ των φυτών και των ζώων. Σε βαλτώδεις περιοχές και βάλτους θα δει κανείς και θα κατανοήσει τις μορφές που θυμίζουν το χαμηλότερο βασίλειο στην Παλαιά Σελήνη, τη συνοχή τους κάπου μεταξύ σε στερεό και ρευστό: Σε αυτά τα εδάφη τείνουν να προκύπτουν πραγματικά ζώα-φυτά, όπως για παράδειγμα τα σαρκοφάγα φυτά. Τα πολλά διαφορετικά παρασιτικά και ημι-παρασιτικά φυτά φέρουν επίσης ανάμνηση του κόσμου της Παλαιάς Σελήνης. Δεν είναι σε θέση να αναπτυχθούν στο γήινο έδαφος του σήμερα, παρά μόνο σε μια ζωντανή ή ημι-ζωντανή βάση. Από την άλλη, αυτά τα φυτά συχνά έχουν την τάση να υιοθετούν διαδικασίες σαν αυτές του ζώου, υπερτρέφονται προς αυτήν την κατεύθυνση παράγοντας μορφές ανθέων που μοιάζουν με μορφές ζώων. Ορχιδέες, Βρομελιοειδή, Ραφλέσιες είναι μόνο μερικά από αυτά. Μια άλλη πτυχή που φωτίζεται μέσα από αυτή την άποψη, είναι οι πολυάριθμες περιπτώσεις συμβίωσης μεταξύ των ζώων και των φυτών. Εξακολουθούν να υπάρχουν πολλοί δεσμοί, εκεί που κάποτε υπήρχε μια πλήρης μονάδα ζωής. Τα φυτά σήμερα έχουν τα ζώα «τους», τα ζώα έχουν τα φυτά «τους». Κάποτε ήταν ολοκληρωμένα ζώα-φυτά. Εδώ περιγράφεται μόνο η γενική αρχή, λεπτομέρειες θα συζητηθούν στο πλαίσιο των σχετικών οικογενειών των φυτών.

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. Pelikan, W. (July 1970). “Archetypal relations between plant and man,” and “Disease process and medicinal plant.” The British Homoeopathic Journal, 59 163 ff.

2. Wachsmuth, G. Erde und Mensch, ihre Bildekraefte, Rhythmen und Lebensprozesse. PhilosophischAnthroposophischer Verlag am Goetheanum, Dornach, Switzerland.

3. Poppelbaum, H. (1961). A New Zoology.

Philosophic-Anthroposophic Press, Dornach, Switzerland.

4. Grohmann, G. Die Pflanze. Verlag Freies Geistesleben, Stuttgart, Germany.

5. Cloos, W. Die Erde - ein Lebewesen. Verlag Freies Geistesleben, Stuttgart, Germany.

6. Steiner, Rudolf (1963). Occult Science: An Outline.

Translated by Geo

Rudolf Steiner Είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε καλύτερα τον ανθρώπινο οργανισμό πριν εκτιμήσουμε την αξία ενός εξωτερικού φαρμάκου για τον εκάστοτε οργανισμό. Ας ξεκινήσουμε με κάτι που υφίσταται ως φάρμακο μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό συνέχεια,… το σίδηρο μέσα στο αίμα. Ο σίδηρος μέσα στο αίμα παίζει ασταμάτητα το ρόλο του φαρμάκου, προστατεύοντάς μας από την έμφυτη τάση μας προς την ασθένεια. Αρχικά θα σας το περιγράψω με έναν πρωτόγονο τρόπο. Γνωρίζετε ότι αν ο εγκέφαλος μας εδραζόταν πάνω στη βάση του με όλο του το βάρος (περίπου 1500 γρ) τα εγκεφαλικά αιμοφόρα αγγεία προφανώς θα καταστρέφονταν. Ο εγκέφαλος δεν εδράζεται πάνω στη βάση του αλλά επιπλέει στο εγκεφαλικό υγρό και σύμφωνα με την αρχή της άνωσης (πλευστότητας), χάνει τόσο βάρος όσο το βάρος του όγκου του υγρού που εκτοπίζει. Με αυτό τον τρόπο ο εγκέφαλος πιέζει τη βάση του μόνο με το βάρος των 20 γρ. αντί των 1500 γρ. Αυτό είναι ένα δεδομένο σημαντικότατο διότι μας δείχνει ότι η δύναμη της βαρύτητας δεν είναι ο καθοριστικός παράγοντας σε αυτό που άπτεται των εγκεφαλικών λειτουργιών, για παράδειγμα στη δραστηριότητα του Εγώ. Αυτή η Εγώ δραστηριότητα και επίσης σε ένα μεγάλο βαθμό η αντιληπτική δραστηριότητα - στο βαθμό που αυτή δεν αποτελεί δραστηριότητα της θέλησης αλλά καθαρή αντιληπτική δραστηριότητα – ( τώρα αναφέρομαι στη σωματική συσχέτιση αυτής, την εγκεφαλική δραστηριότητα), δεν εξαρτάται από τη βαρύτητα της προκείμενης ουσίας αλλά από τη δύναμη της άνωσης. Βασίζεται στη δύναμη που θέλει να απομακρύνει την ουσία από τη γη. Με το Εγώ μας και με τις σκέψεις μας, δεν ζούμε στη βαρύτητα αλλά στην ανύψωση, στην άνωση. Το ίδιο πράγμα ισχύει και για πολλά άλλα θέματα στον ανθρώπινο οργανισμό – και πάνω απ’ όλα ισχύει για τα σωματίδια του σιδήρου που κολυμπούν μέσα στο αίμα. Κάθε ένα από αυτά τα σωματίδια χάνει τόσο βάρος όσο είναι και ο όγκος του ρευστού που εκτοπίζεται. Και αν τώρα η ψυχή μας ζει στη δύναμη της άνωσης (πλευστότητας), απλά σκεφτείτε αυτή η κατοχή των σωματιδίων σιδήρου μέσα στο

αίμα, τι μπορεί να σημαίνει για το σύνολο της ζωής στην αίσθηση και στην αντίληψη, καθώς και για το σύνολο του οργανισμού. Με άλλα λόγια: στη περίπτωση ύπαρξης μιας ανωμαλίας στο αίμα ως αποτέλεσμα της άνωσης των σφαιριδίων του σιδήρου, γνωρίζουμε ότι πρέπει να χορηγηθεί σε κάποια μορφή σίδηρος, αλλά με τέτοιο τρόπο φυσικά, που ο σίδηρος θα ξεδιπλώσει την σωστή του δράση στο αίμα και πουθενά αλλού. Με τους όρους της πνευματικής επιστήμης αυτό σημαίνει ότι η σχέση του αιθερικού με τον αστρικό οργανισμό του ανθρώπου είναι δεμένη με το σίδηρο που υπάρχει στο αίμα. Και εάν κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι δραστηριότητες της καρδιάς και των πνευμόνων οδηγούν αυτό που λαμβάνει ο οργανισμός στη σφαίρα της ζωής (αιθερική σφαίρα), και τον τρόπο που τα νεφρά με τη σειρά τους, το οδηγούν στον αστρικό οργανισμό, δεν θα είμαστε πολύ μακριά από το να συνειδητοποιήσουμε ότι εδώ πρέπει να επικρατεί η ισορροπία. Εάν δεν υπάρχει ισορροπία, εάν είτε η αιθερική είτε η αστρική δραστηριότητα γίνεται πάρα πολύ έντονη, ο οργανισμός σίγουρα θα διαταραχτεί στο σύνολο του. Ωστόσο η δυνατότητα της προώθησης της αντίστοιχης ισορροπίας, επιτρέποντας στον οργανισμό να οδηγήσει την απαραίτητη ποσότητα τροφής στη σφαίρα της νεφρικής δραστηριότητας, παρέχεται ρυθμίζοντας την περιεκτικότητα του σιδήρου στο αίμα. Και εμποτίζοντας το πραγματικό δυναμικό στοιχείο στο αίμα είτε με το βάρος είτε με τη δύναμη της άνωσης (ανάλογα με το πώς ρυθμίζουμε την περιεκτικότητα του σιδήρου), ρυθμίζουμε την κυκλοφορία του αίματος στο σύνολό της, η οποία με τη σειρά της αντιδρά πάνω στις δραστηριότητες των νεφρών. Αυξάνοντας ή μειώνοντας την περιεκτικότητα σε σίδηρο, επιφέρουμε μια ουσιαστική ομαλοποίηση στην κυκλοφορία του αίματος: δηλαδή μια κανονικοποίηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ του αιθερικού και αστρικού μέρους του ανθρώπου. [Απόσπασμα: «Ανθρωποσοφική προσέγγιση στην Ιατρική», 28 Οκτωβρίου του 1922, Στουτγάρδη (GA314) ]

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 51

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Ανθρωποσοφικός Φαρμακευτικός Κώδικας (APC). Ο APC συγκεντρώνει σχετικές φαρμακευτικές πληροφορίες για τα ανθρωποσοφικά φαρμακευτικά προϊόντα σε φαρμακευτική σύνταξη και γλώσσα. Η τρίτη έκδοση δημοσιεύτηκε το 2013. Λήψη στο http://www.iaap.org.uk/quality/index.html . Ανθρωποσοφική φαρμακευτική: Η επιστήμη που σχετίζεται με την επινόηση, ανάπτυξη και παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων σύμφωνα με την ανθρωποσοφική αντίληψη του ανθρώπου, της φύσης, της ουσίας και της φαρμακευτικής επεξεργασίας. Βλ. http:// www.iaap.org.uk/pharmacy/index.html . Βιογραφία: Η εξέλιξη του ατόμου στη διάρκεια της ζωής από την παιδική ηλικία στην ωριμότητα και στη συνέχεια στη φυσική «φθορά» μέχρι τον θάνατο· κατά τη διάρκεια της ζωής, κάθε περίοδος εξέλιξης έχει έναν συγκεκριμένο σωματικό, ψυχικό και πνευματικό αστερισμό που οδηγεί σε μια διαφοροποιημένη αντίληψη π.χ. του νοήματος και συνεπώς της θεραπείας μιας νόσου στη μία ηλικία ή την άλλη. Σε ολόκληρη τη ζωή, το άτομο σταδιακά εδραιώνει τον εσωτερικό του εαυτό σε βάρος της σωματικής ζωτικότητας. Αυτή η διαδικασία μπορεί να χρειάζεται επαγγελματική παροχή συμβουλών. Εγώ: ο αθάνατος και αναπαλλοτρίωτος πυρήνας του ανθρώπου. Μέσω των ενσαρκώσεων, το Εγώ ταξιδεύει από τη μια ζωή στη γη, στην επόμενη. Μπορεί επίσης να οριστεί και ως «Εντελέχεια», μια λέξη από την οποία προέρχεται η λέξη «νοημοσύνη» (η λέξη Ενδελέχεια προέρχεται από την Ελληνική γλώσσα και σημαίνει αυτό που περιέχει μέσα του τον ίδιο του τον εαυτό. Για παράδειγμα ένα βελανίδι αποτελεί μια ενδελέχεια καθώς μόνο μια βελανιδιά μπορεί να φυτρώσει από αυτό). Η λέξη «άτομο» σημαίνει αυτό που δεν μπορεί να διαιρεθεί, ακόμη ένας ορισμός για το Εγώ. Η ανθρωποσοφία κάνει έναν σαφή και σημαντικό διαχωρισμό μεταξύ του ανώτερου Εγώ και του κατώτερου Εγώ. Το ανώτερο Εγώ παραμένει στο πνευματικό κόσμο κατά τη διάρκεια μιας ενσάρκωσης στη γη. Είναι ο δημιουργός και ο συντονιστής της ζωής μας και μπορεί να συγκριθεί με τον διευθυντή μιας τεράστιας ορχήστρας. Αυτό που νιώθουμε ως «Εγώ», κατά τη διάρκεια της ζωής μας στη γη, είναι το είδωλο (ο αντικατοπτρισμός) του ανώτερου Εγώ. Το Εγώ είναι μια συσσώρευση των παρελθόντων εμπειριών των ζωών στη γη. Αυτή η σύνδεση με τον πλανήτη εμφανίζεται και στη λέξη Εγώ. Είναι ένας συνδυασμός δυο ελληνικών ριζών: «Ε» (έξω από) και «Γω» (Γη). Όσο περισσότερο ταυτίζεται κάποιος με το κατώτερο Εγώ, τόσο πιο δύσκολο θα είναι γι’ αυτόν ν’ αποκτήσει επίγνωση της καθαρής πνευματικής οντότητας του ανώτερου Εγώ. Από τη στιγμή που αυτή η διττή φύση του Εγώ ανακαλυφθεί, θα προ-

έλθει η έμπνευση από το ανώτερο Εγώ, και θα υπάρξει η συνειδητοποίηση της πνευματικής καταγωγής της ανθρωπότητας και ότι η ζωή μας στη γη είναι μόνο ένα μέρος της ύπαρξής μας από τις επαναλαμβανόμενες ενσαρκώσεις μας, μαζί με τις ενδιάμεσες προσωρινές διαμονές μας στο πνευματικό κόσμο.

(Rudolf Steiner: A Psychology of Body, Soul and Spirit, GA 115) Διαδικασίες διαμόρφωσης: Δομικές δυνάμεις που δίνουν σχήμα και μορφή σε ανόργανες ουσίες. Στην ανθρωποσοφική φαρμακευτική οι πρώτες ύλες θεωρούνται αποτέλεσμα των δυνάμεων διαμόρφωσης του ορυκτού, του φυτικού και του ζωικού κόσμου. Αυτές οι δυνάμεις είναι παρόμοιες με τις διαμορφωτικές δυνάμεις που επιδρούν στον ανθρώπινο οργανισμό, υγιή ή ασθενή. Η μελέτη των δυνάμεων διαμόρφωσης είναι ένας ειδικός κλάδος της ανθρωποσοφικής φαρμακευτικής. Ολιστική προσέγγιση: Μια προσέγγιση του ανθρώπινου όντος που ενσωματώνει όλες τις διαστάσεις - βιολογική, ψυχική, πνευματική και κοινωνική. Ομοιοπαθητική: Ένα ιατρικό σύστημα που δημιουργήθηκε στη Γερμανία· η θεμελιώδης ιδέα της ομοιοπαθητικής είναι η Αρχή της Ομοιότητας, ότι οι ουσίες που είναι ικανές να προκαλέσουν διαταραχή σε υγιή άτομα χρησιμοποιούνται ως φάρμακα για τη θεραπεία παρόμοιων μοτίβων διαταραχής που βιώνουν οι άρρωστοι άνθρωποι. Τα ομοιοπαθητικά φάρμακα στοχεύουν στην κατεύθυνση και τόνωση των αυτό-ρυθμιστικών μηχανισμών του σώματος. Η ομοιοπαθητική είναι ιδιαίτερα εξατομικευμένη και λαμβάνει υπόψη τα συμπτώματα και τις ενδείξεις της νόσου, τη σωματική διάπλαση του ασθενούς, την προσωπικότητα, την ιδιοσυγκρασία και τη γενετική προδιάθεση. Ζωτικές δυνάμεις: Οι δυνάμεις ζωτικότητας που κάνουν τα ανθρώπινα όντα να μεγαλώνουν, να αισθάνονται υγιή και να αναγεννιούνται μετά από καταπόνηση, τραυματισμούς και ασθένειες. Παρέχουν τη δυνατότητα αυτό-ίασης και αποκατάστασης. Μεταβολικό σύστημα: Το τμήμα της σωματικής λειτουργίας στο οποίο οφείλεται η αναγέννηση, η ανάπτυξη των κυττάρων και η ίαση. Μεταβολικές διαταραχές: Ασθένειες του εσωτερικού μεταβολισμού όπως, σακχαρώδης διαβήτης, υψηλή χοληστερόλη, κ.λπ. Νευροαισθητικό ή καταβολικό σύστημα: Το τμήμα του συστήματος του σώματος όπου καταστρέφονται τα κύτταρα και οι ουσίες του σώματος. Φυτοθεραπεία: Θεραπεία με φυτικά φαρμα-

52 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

κευτικά προϊόντα. Δραστικότητα/δυναμοποίηση: Στην ανθρωποσοφική ιατρική οι ουσίες γίνονται πιο ισχυρές ως φαρμακευτικό προϊόν με μια διαδικασία αραίωσης και ανακίνησης με ρυθμικό τρόπο, η οποία απαλλάσσει την αρχική ουσία από τη φυσική της μάζα και την καθιστά πιο δεκτική στη ζωτικής σημασίας διαδικασία της αυτοΐασης. Οι ουσίες συνήθως αραιώνονται σε αναλογία 1:10 και ονομάζονται δραστικότητες D1, D2, D3 έως D30. Τα διαλύματα πάνω από D23, δηλ. μια ουσία που έχει αραιωθεί 23 φορές με αναλογία 1 ml προς 10 ml, δεν περιέχουν πλέον μόρια της αρχικής ουσίας. Η φυσική επιστήμη δεν έχει, μέχρι στιγμής, καμία εξήγηση για την αποτελεσματικότητα των εν λόγω υψηλότερων αραιώσεων. Όμως 150 χρόνια εμπειρίας της ομοιοπαθητικής καταδεικνύουν ότι αυτή η ειδική διαδικασία διάλυσης με υψηλότερες αραιώσεις έχει επίδραση στις ζωτικές δυνάμεις. Ρυθμικό σύστημα: Οι ισορροπητικές ρυθμικές δραστηριότητες στην ανθρώπινη φυσιολογία μεταξύ της συνειδητοποίησης των αισθήσεων και των νεύρων και του μεταβολικού συστήματος. Το ρυθμικό σύστημα λειτουργεί σε οποιοδήποτε όργανο και λειτουργία, αν και κυρίως βρίσκεται στο καρδιοαναπνευστικό σύστημα. Θεραπεία ρυθμικού μασάζ: Ήπια, βαθιά απαλή τεχνική μασάζ με ρυθμικές κινήσεις, εναλλάσσοντας τις αρχές ενίσχυσης και χαλάρωσης, όπως ο ρυθμός αναπνοής ή ο καρδιακός παλμός. Η θεραπεία ρυθμικού μασάζ βοηθά τις ικανότητες αυτοΐασης του σώματος. Υγειογένεση : Η αρχή της επικέντρωσης σε παράγοντες που υποστηρίζουν την ανθρώπινη υγεία και ευημερία, σε αντίθεση με τους παράγοντες που προκαλούν ασθένειες. Ο όρος επινοήθηκε από τον Aaron Antonovsky, Καθηγητή Ιατρικής Κοινωνιολογίας (βλ. Aron Antonovsky, Διαλεύκανση του μυστηρίου της υγείας. Πώς οι άνθρωποι διαχειρίζονται το στρες και παραμένουν υγιείς. Ann Arbor 1987). Το «υγειογενετικό μοντέλο» ασχολείται με τη σχέση μεταξύ της υγείας, του άγχους και της αντιμετώπισης. Πνευματικό: Η ανθρωποσοφική αντίληψη της πνευματικής διάστασης είναι ότι κάθε ανθρώπινο ον είναι ένα μοναδικό αθάνατο άτομο. Αυτό το άτομο υποβάλλεται σε μια δια βίου διαδικασία ανάπτυξης σε ασθένεια και υγεία. Στο πλαίσιο της ανθρωποσοφικής ιατρικής, ο όρος «πνευματικό» συνδέεται κυρίως με τις πηγές της ανάπτυξης της προσωπικότητας του ατόμου, π.χ. σε μία κρίση, οδηγώντας σε μεγάλο αίσθημα ευθύνης, καλοσύνη, κοινωνική ευαισθητοποίηση, αυτογνωσία και αυτοπεποίθηση για την προέλευση και το μέλλον κάποιου.

ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ www.anthroposophicmedicine.gr email: anthroposophicalm@gmail.com