Ανθρωποσοφική Ιατρική τεύχος 02

www.anthroposophicmedicine.gr

ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2017

ΤΕΥΧΟΣ 02

Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ - ΑΡΧΕΤΥΠΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ - ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΕΜΒΡΥΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΗΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ - ΤΑ ΕΠΤΑ ΜΕΤΑΛΛΑ (ΜΟΛΥΒΔΟΣ) - ΒΟΤΑΝΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΦΥΤΟΥ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΥ - ΟΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΠΛΑΝΗΤΩΝ (ΚΡΟΝΟΣ) - ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ: ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ & ΓΕΝΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ - ΤΑ ΤΡΙΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΠΕΨΗΣ - ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΑ & ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ - ΔΙΑΜΟΡΦΩΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΚΑΙ ΑΙΘΕΡΕΣ

RUDOLF STEINER

ΤΟ ΑΙΘΕΡΙΚΟ ΩΣ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ

Η ΑΠΟΚΡΥΦΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ





ΤΟ ΑΙΘΕΡΙΚΟ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΝ

Η ΑΙΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ

Σε αυτές τις διαλέξεις ο R.Steiner αναφέρεται στις μυστηριώδεις διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα στον ανθρώπινο οργανισμό, ώστε το αιθερικό σώμα να μπορεί να χαράξει πάνω του τα σημάδια που βρίσκονται στα θεμέλια της μνήμης, τα οποία άρχισαν να αποτελούν μέρος της δομής του ανθρώπου κατά την αρχαία εξέλιξη του Κρόνου. Έχοντας μέσα μας, αυτό το μυστικό Κρόνιο οργανισμό, η ύπαρξή του αποκαλύπτει μια ζωή και ένα ον αυτόνομο. Πάνω σε αυτό, το αιθερικό σώμα καταγράφει τα σημάδια που συνδέονται με τις εμπειρίες του ανθρώπου στον εξωτερικό κόσμο.

Στο βιβλίο αυτό ο R. Steiner εξετάζει τη σπουδαιότητα του αίματος για τον άνθρωπο και το ρόλο που παίζει στη πρόοδο της ανθρωπότητας. Δεν το εξετάζει από πλευράς φυσιολογίας ή από την αυστηρά επιστημονική άποψη αλλά από την οπτική γωνία της πνευματικής αντίληψης του σύμπαντος. Προσεγγίζει το θέμα με ιδιαίτερη προσοχή ξεκινόντας από το αρχαίο απόφθεγμα το οποίο συνδέεται άμεσα με την αρχαία Αίγυπτο, στην οποία ήκμασε η Ερμητική σοφία και είναι γνωστό ως το Ερμητικό αξίωμα το οποίο λέει: « Ότι πάνω και κάτω».

ΟΙ ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΓΝΩΣΗΣ

Στο βιβλίο «Πώς αποκτώνται γνώσεις των ανώτερων κόσμων;» παρουσιάζεται ο δρόμος προς την ανώτερη γνώση μέχρι την συνάντηση με τους δύο «φύλακες της διόδου». Σ’ αυτό το βιβλίο παρουσιάζονται επιπλέον οι σχέσεις της ψυχής με τους διάφορους κόσμους, όταν προχωρά στις διαδοχικές βαθμίδες γνώσης. Ως αποτέλεσμα έχουμε αυτό που μπορούμε να ονομάσουμε «Γνωστική διδασκαλία της απόκρυφης επιστήμης», δηλαδή της επιστήμης που μένει κρυμμένη με το συνήθη τρόπο του γιγνώσκειν. Αντί «απόκρυφη επιστήμη» θα μπορούσαμε να πούμε «αφανή επιστήμη», γιατί τα αποτελέσματα αυτής της επιστήμης δεν μένουν κρυφά αλλά τυπώνονται σε βιβλία προσιτά στον καθένα.

Etra Publishing - 210 98 11753 - etra.gr

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

περιεχόμενα

ΤΕΥΧΟΣ 02 -2017 ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Φίλοι της Ανθρωποσοφικής Ιατρικής www.anthroposophicmedicine.gr anthroposophicalm@gmail.com Ανθρωποσοφική Ιατρική Έκδοση: Εκδόσεις Etra © 2017 τηλ.: 210 9811753 - www.etra.gr etrapublishing@gmail.com Σύνταξη & επιλογή ύλης: Φίλοι της Ανθρωποσοφικής Ιατρικής anthroposophicalm@gmail.com Μετάφραση & Επιμέλεια: © Eκδόσεις Etra Εικόνα εξωφύλλου: © Kateřina Machytková © Kateřina Machytková

Ετήσια συνδρομή: 40 ευρώ Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική ή περιληπτική, η κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχομένου του περιοδικού με οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. (Ν.2121/1993 και κανόνες διεθνούς δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα). Οι πληροφορίες που παρέχονται δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη γνωμάτευση ιατρού ή άλλου ειδικού της υγείας. Πάντα χρησιμοποιείτε τα βότανα ή τα φυσικά σκευάσματα υπό την επίβλεψη ενός ειδικού ιατρού και ποτέ μόνοι σας ή με δική σας πρωτοβουλία. Οι φυσικές θεραπείες δεν αποτελούν υποκατάστατο ιατρικής περίθαλψης. Παρακαλούμε συμβουλευτείτε απαραιτήτως τον εξειδικευμένο ιατρό σας για οποιοδήποτε θέμα υγείας πριν την χρήση οποιασδήποτε θεραπείας.

05. Αρχέτυπα της μορφής στον ανθρώπινο οργανισμό 12. Η εσωτερική φύση της μουσικής 16. Οι πτυχές της εμβρυακής ανάπτυξης στην Ανθρωποσοφία 18. Τα επτά μέταλλα (Μόλυβδος) 24. Στοιχειώδεις σχέσεις μεταξύ φυτού και ανθρώπου 30. Οι πνευματικές ιδιότητες των πλανητών (Κρόνος) 32. Εμβολιασμοί: Παρενέργειες & γενικές σκέψεις 34. Τα τρία στάδια της πέψης 36. Ανθρωποσοφία και ψυχιατρική 46. Διάκριση μεταξύ διαμορφωτικών δυνάμεων και αιθέρων 51. Αναφορές τεύχους / Γλωσσάριο

Rudolf Steiner Υπάρχει μια μορφή ασθένειας που σήμερα είναι αρκετά διαδεδομένη (νευρωτισμός), η οποία πριν εκατό χρόνια δεν ήταν και τόσο γνωστή, όχι γιατί δεν την γνώριζαν σαν ασθένεια αλλά διότι δεν ήταν και τόσο συνηθισμένη. Αυτή η χαρακτηριστική πάθηση πηγάζει από την υλιστική προοπτική του δέκατου όγδοου αιώνα. Χωρίς αυτήν, η πάθηση δεν θα είχε εμφανιστεί ποτέ. Ο απόκρυφος δάσκαλος γνωρίζει ότι εάν αυτός ο υλισμός συνεχιζόταν για μερικές δεκαετίες ακόμη, θα είχε καταστροφικές επιδράσεις στη γενικότερη υγεία της ανθρωπότητας. Εάν αυτές οι υλιστικές συνήθειες της σκέψης δεν είχαν επαληθευτεί, οι άνθρωποι δεν θα ήταν μόνο νευρωτικοί με την συνηθισμένη έννοια, αλλά τα παιδιά θα γεννιόντουσαν με τρέμουλο,… δεν θα ήταν απλά ευαίσθητα στο περιβάλλον τους, αλλά θα λάμβαναν απ’ όλα γύρω τους μια αίσθηση πόνου. Πάνω απ’ όλα οι διανοητικές ασθένειες θα εξαπλώνονταν πολύ γρήγορα. Τις επόμενες δεκαετίες θα λάμβαναν χώρα επιδημίες παραφροσύνης. Αυτή η επιδημική παραφροσύνη ήταν ο κίνδυνος που αντιμετώπισε η ανθρωπότητα και στη πιθανότητα να υπάρξει αυτή στο μέλλον, οδήγησε τους οδηγούς της ανθρωπότητας, του Κύριους της Σοφίας, να δουν την ανάγκη στο να επιτραπεί η διάχυση πνευματικής σοφίας ευρύτερα στην ανθρωπότητα. Τίποτα καλύτερο (από μια πνευματική εικόνα του κόσμου) δεν θα μπορούσε να αποκαταστήσει πιο εύστοχα την καλή υγεία στις επερχόμενες γενιές. [Rudolf Steiner – GA 95 – At the Gates of Spiritual Science: Διάλεξη 7η / Workings of the law of karma in human life – Stuttgart, 28 Αυγούστου 1906]

© Kateřina Machytková

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

Σημείωμα του εκδότη ˝Λόγω του ότι η πρόοδος αυτού του αίσθησιο-κεντρικού εμπειρισμού ρίζωσε στην εξέλιξη της ανθρωπότητας, δεν μπορούμε έτσι απλά να τον ξεφορτωθούμε και να γυρίσουμε πίσω στο παλιό. Μόνο εάν αναπτύξουμε συγκεκριμένες διορατικές ικανότητες θα αντιληφθούμε τη φύση όπως την έβλεπαν οι άνθρωποι στην αρχαιότητα (σε όλα τα επίπεδα γνώσης, περιλαμβανομένου και εκείνου της ιατρικής). Στο σύγχρονο πολιτισμό μας όταν μεγαλώνουμε εφοδιασμένοι με το είδος της εκπαίδευσης που παρέχεται στο δημοτικό σχολείο (για να μη μιλήσουμε για την τριτοβάθμια εκπαίδευση), είναι απλά αδύνατο να δούμε τα πράγματα όπως τα έβλεπαν οι άνθρωποι στην αρχαιότητα. Επιπλέον, εάν κάποιος δει τα πράγματα με αυτό τον τρόπο θα θεωρηθεί μη σοβαρός και εν πάση περιπτώσει σε κάποιο βαθ-

μό ψυχικά διαταραγμένος… ότι δεν είναι «φυσιολογικός». Πράγματι αυτό μπορεί και να μην είναι εντελώς λάθος διότι υπάρχει κάτι ψυχοπαθητικό σήμερα σε όλη την ενστικτώδη «διορατικότητα», όπως λέγεται. Θα πρέπει να είμαστε αρκετά ξεκάθαροι σχετικά με αυτό. Ωστόσο αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να εργαστούμε προς την αντίληψη του πνευματικού, αναπτύσσοντας εσωτερικές ικανότητες που διαφορετικά θα ήταν σε λανθάνουσα κατάσταση, όπως ακριβώς στην πορεία της εξέλιξης του οφθαλμού ο οποίος εξελίχτηκε από την αφηρημένη όραση στην ευδιάκριτα, σαφή όραση. Σήμερα λοιπόν, είναι δυνατόν να αναπτύξουμε τις ικανότητες για την πνευματική αντίληψη. Τον τρόπο της ανάπτυξης αυτής τον έχω αναφέρει στο βιβλίο μου «Πώς αποκτώνται γνώσεις των ανωτέρων κόσμων» και σε άλλα γραπτά μου. Όταν κανείς αναπτύ-

ξει τις ικανότητες αυτές βλέπει αρχικά έναν κόσμο που πριν δεν του ήταν ορατός, έναν κόσμο που περιλαμβάνει ένα είδος πνευματικού σύμπαντος πέραν του σύμπαντος που μας αποκαλύπτεται σήμερα δια της αισθητηριακής αντιληπτικότητας, περιλαμβάνοντας τις ανακαλύψεις και τους υπολογισμούς της αστρονομίας. Στον κόσμο που αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας και διαποτίζεται από τους φυσικούς νόμους, προστίθεται ένα σύμπαν πνευματικό. Και όταν ψάχνουμε ώστε να ανακαλύψουμε τι υπάρχει σε αυτόν τον πνευματικό κόσμο, επίσης συναντάμε το ανθρώπινο ον. Απολαμβάνουμε ένα πνευματικό σύμπαν, ένα σύμπαν διαποτισμένο από πνεύμα και ψυχή και βλέπουμε το ανθρώπινο ον ως μέρος αυτού του σύμπαντος.˝

~ Απόσπασμα: Εισαγωγή στην Ανθρωποσοφική Ιατρική (Τρίτη σειρά διαλέξεων) Rudolf Steiner- ( GA 314) ~ Διάλεξη 1η - Stuttgart - 26 Οκτωβρίου 1922 - Εκδόσεις Etra 4 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

Etra Publishing Φθινόπωρο 2017

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Αρχέτυπα της Μορφής στον Ανθρώπινο Οργανισμό (της Ira Cantor, MD) Το άρθρο αυτό προέκυψε από το έντονο ενδιαφέρον για τις μορφές και τις κινήσεις της ευρυθμίας, και τη σχέση της με διάφορες ψυχολογικές διαδικασίες και διαδικασίες στο φυσιολογικό πεδίο. Αυτό πυροδότησε το ενδιαφέρον να ανακαλύψουμε τις μορφές και τις κινήσεις μέσα στην ανθρώπινη ανατομία και στη συνέχεια να προσπαθήσουμε να χτίσουμε μια γέφυρα κατανόησης με τις κινήσεις της ευρυθμίας. Σε αυτό το άρθρο, θα περιοριστώ στη συζήτηση του πρώτου μέρους, δηλαδή, στις αρχέτυπες μορφές μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό. Αρχικές Σκέψεις

Αν κάποιος βλέπει το σώμα εξωτερικά, υπάρχουν ορισμένες απλές, αλλά παρόλα αυτά εντυπωσιακές παρατηρήσεις που μπορούν να γίνουν. Αρχικά, παρατηρούμε μια αντίθεση μεταξύ της κεφαλής, η οποία είναι περισσότερο ή λιγότερο σφαιρική, και των άκρων, τα οποία είναι γραμμικά. Για να κατανοήσουμε τη σημασία αυτού του γεγονότος, θα πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας την ερώτηση: «Ποιές είναι οι τυπικές ποιότητες μιας σφαίρας, μιας γραμμής;» Μια σφαίρα έχει την ποιότητα να είναι ολοκληρωμένη και σε κατάσταση ακινησίας, ενώ μια γραμμή συνεπάγεται κατευθυντικότητα ή κίνηση από το ένα σημείο στο άλλο. Στη συνέχεια, αν δούμε τι κρύβεται κάτω από το δέρμα μας, εντυπωσιαζόμαστε από το πώς τα νεύρα από όλα τα διαφορετικά μέρη του σώματός μας ενώνονται σε έναν ενιαίο όργανο, τον εγκέφαλο. Η πολικότητα αυτού, παρουσιάζεται στο διάγραμμά μας παρακάτω, όπου φαίνεται να υπάρχει μια τάση διαχωρισμού, χωρίς καμία προφανή τάξη, στα πολλά διαφορετικά όργανα της κοιλιακής κοιλότητάς μας. Μπορούμε να δούμε πώς εμφανίζεται στο νευρικό μας σύστημα η ποιότητα της σύγκλισης, ενώ ο διαχωρισμός ή η απόκλιση είναι παρούσα στα κοιλιακά μας όργανα. Σε αυτές τις παρατηρήσεις ρίχνεται περαιτέρω φως, αν θέσουμε το ερώτημα για το πώς προκύπτουν διαφορετικές μορφές στο σώμα. Οι τελικές μορφές προκύπτουν από συγκεκριμένες τάσεις διαμόρφωσης. Από μια συγκεκριμένη άποψη, μπορούμε να πούμε ότι υπάρχουν δύο διαφορετικές δυναμικές στη λειτουργία για τη δημιουργία μορφών. Αυτές μπορούν να περιγραφούν ως δυνάμεις που ακτινοβολούν με γραμμικό τρόπο από ένα κεντρικό σημείο (φυγόκεντρος) και αυτές που έρχονται εφαπτόμενες από την περιφέρεια και έχουν την τάση να σχηματίζουν επιφάνειες και σφαίρες 1. Αυτό μπορεί να επεξηγηθεί με το παρακάτω διάγραμμα:

Οι δυνάμεις που ακτινοβολούν από ένα κέντρο ωθούν προς τα έξω και τείνουν να διαχωρίζουν τα πράγματα, σε αντίθεση με αυτές που προέρχονται από τα όρια της περιφέρειας και πιέζουν τη μορφή προς τα μέσα και πίσω στον εαυτό της. Η μελέτη της φυσιογνωμίας διαθέτει πολυάριθμες περιπτώσεις όπου μπορούμε να δούμε αυτές τις δυνάμεις διαμόρφωσης σε λειτουργία. Για παράδειγμα, στο μέτωπο υπερέχουν οι περιφερειακές δυνάμεις και οι δυνάμεις σχηματισμού επιφάνειας, ενώ στο πηγούνι επικρατούν οι δυνάμεις κεντρικής ακτινοβολίας. Φυσικά, και το πηγούνι και το μέτωπο αποδεικνύουν την αλληλεπίδραση των δύο αυτών δυνάμεων. Τι συμβαίνει όταν αυτές οι δύο τάσεις διαμόρφωσης συναντώνται σε ένα ρυθμικό, επαναληπτικό τρόπο; Σε αυτήν την περίπτωση, όπως φαίνεται και στο διάγραμμα, προκύπτουν ρυθμικά ταλαντευόμενες καμπύλες. Η πρώτη είναι η κυρίαρχη και μετά έρχεται η άλλη. Οι υπέροχες καμπύλες που βλέπει κανείς στη μύτη και το αυτί προκύπτουν με αυτόν τον τρόπο. Όπως θα δούμε αργότερα, ο καρδιακός μυς σχηματίζεται επίσης με αυτόν τον τρόπο.2 Κοιτώντας την τριπλή εικόνα του ανθρώπου (Νευρο-αισθητηριακό σύστημα, ρυθμικό σύστημα, σύστημα μεταβολισμού-άκρων) και με βάση τις παραπάνω παρατηρήσεις μπορούμε να κάνουμε ορισμένες προκαταρκτικές δηλώσεις. Το κεφάλι έχει μια συγκεντρωτική ή συγκλίνουσα τάση και η κυρίαρχη δύναμη διαμόρφωσης είναι περιφερειακή και σχηματίζει επιφάνεια. Τα άκρα μας, ως πολικότητα, τείνουν προς την απόκλιση ή την επέκταση ενώ επικρατούν οι δυνάμεις που εκπέμπουν τις ακτίνες προς τα έξω. Το ρυθμικό μας σύστημα δείχνει τη ρυθμική συνάντηση αυτών των δύο, και ως εκ τούτου αναπτύσσει ταλαντευόμενες καμπύλες. © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 5

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

Στην παρούσα φάση, θα εξετάσουμε αυτά τα τρία συστήματα με λεπτομέρεια. Η διαδικασία μας θα είναι ουσιαστικά η ίδια σε κάθε περίπτωση. Με τον τρόπο αυτό, θα εμφανιστούν σαφέστερα οι ομοιότητες και οι διαφορές.

Καθώς εξετάζουμε το σκελετό, παρατηρούμε μια ενδιαφέρουσα σχέση μεταξύ του σκελετού και των οργάνων. Στο κεφάλι, το κρανίο περιβάλλει το πρωτεύον όργανο, τον εγκέφαλο, ο οποίος βρίσκεται μέσα στο κρανίο. Στα άκρα συμβαίνει η αντίθετη σχέση. Τα κύρια όργανα, οι μύες, βρίσκονται έξω από τη δομή. Τι είδους τάση κίνησης υπάρχει στο Νευροαισθητηριακό σύστημα; Υπάρχει πραγματικά μια πολύ μικρή πραγματική κίνηση, αλλά σε αυτό μπορεί να μας βοηθήσει η προηγούμενη παρατήρησή μας σχετικά με την τάση σύγκλισης. Οι αισθήσεις μας έχουν πάντα επίγνωση του περιβάλλοντός μας. Αυτό το περιβάλλον μπορεί να είναι εξωτερικό, όπως στην αίσθηση της όρασης, ή μπορεί να είναι εσωτερικό, όπου για παράδειγμα είναι ενεργή η αίσθηση των διεργασιών της ζωής. Κάποιος μπορεί να αντιληφθεί ότι αυτά τα αποτυπώματα αίσθησης έρχονται στο μυαλό μας από όλες τις κατευθύνσεις. Όχι απλά εισέρχονται, αλλά μπορούμε να δούμε ότι ελκύονται, σχεδόν απορροφώνται, από το μυαλό μας. Όταν βλέπουμε ένα αντικείμενο, όχι

μόνο ελκόμαστε από αυτό με το μάτι, αλλά για να το κατανοήσουμε το «σέρνουμε» στη συνείδησή μας, και ως εκ τούτου έχουμε μια συνειδητή και εσωτερική εμπειρία επάνω σε αυτό. Το νευρικό σύστημα είναι σχετικά συμμετρικό, ειδικά όταν συγκρίνεται με το υπόλοιποό μας σώμα. Παρόλα αυτά, είναι αμφίβολο εάν είμαστε ποτέ τελείως συμμετρικοί ή εάν η πλήρης συμμετρία είναι εφικτή για ένα συνειδητό γήινο ον. Αυτή η σχετική συμμετρία συνδέεται με αυτό που καθίσταται ως η κυρίαρχη μορφή κίνησης του συστήματος αίσθησης νευρώνων. Η διέλευση των νεύρων σχηματίζει τη μία πλευρά, πάνω από τον άξονα συμμετρίας, προς την άλλη πλευρά. Αυτές οι διελεύσεις, όπως φαίνεται στα διαγράμματα, δεν είναι μόνο από τα δεξιά προς τα αριστερά ή από τα αριστερά προς τα δεξιά, αλλά και από μέσα (διάμεση) προς τα έξω (εγκάρσια). (Βλέπε Σχήματα 1 & 2). Αυτό αποδεικνύεται επίσης από το γεγονός ότι στον εγκέφαλο, η φαιά ουσία (κυτταρικά σώματα) είναι πιο πλευρική, ενώ στο νωτιαίο μυελό η κατάσταση αντιστρέφεται και πιο πλευρική είναι η λευκή ουσία (νευράξονες). Όπως συμβαίνει με όλα τα πράγματα, οι εξαιρέσεις συχνά μας βοηθούν να κατανοήσουμε τον κανόνα, και σε αυτή τη διέλευση υπάρχει μια εξαίρεση. Αυτή φαίνεται στο αντανακλαστικό τόξο. Σε αυτήν την μοναδική περίπτωση, τα νεύρα δε διασταυρώνο-

Σχήμα 1

Σχήμα 2

Νευρο-αισθητηριακό σύστημα

6 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

νται στον άξονα συμμετρίας. Το σημαντικό σε αυτό είναι ότι το αντανακλαστικό τόξο δεν περιλαμβάνει κανένα συνειδητό διαλογισμό. Η τάση διασταύρωσης πρέπει να είναι βαθιά συνδεδεμένη με τη συνείδηση. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να εξετάσουμε τις κατευθύνσεις του εμπρός και του πίσω. Ενδείξεις της σημασίας τους παρουσιάζονται στη σπονδυλική στήλη και τον ίδιο τον εγκέφαλο. Στο νωτιαίο μυελό έχουμε τις πρόσθιες στήλες, που συνδέονται με τα λεγόμενα κινητικά νεύρα, ενώ στις οπίσθιες στήλες έχουμε αισθητήρια νεύρα. Στον εγκέφαλο μας, η περιοχή μπροστά από την κεντρική έλικα είναι ο κινητικός φλοιός, ενώ από πίσω είναι ο αισθητικός φλοιός. Αυτή η διαίρεση φαίνεται και από τη σχέση μας με τις γλώσσες, καθώς το κέντρο της ομιλίας μας είναι πρόσθια ενώ το ακουστικό μας κέντρο είναι οπίσθια.

Σχήμα 3 Αδιαφορώντας για το ερώτημα κατά πόσον υπάρχει το κινητικό νεύρο, μπορεί κανείς να δει ότι οι δομές που βρίσκονται προς τα πίσω (οπίσθιες στήλες, αισθητικός φλοιός, κέντρο ακοής) έχουν περισσότερο καθαρή λειτουργία αντίληψης, ενώ εκείνες που βρίσκονται εμπρός (πρόσθιες στήλες, κινητικός φλοιός, κέντρο λόγου) συνδέονται στενά με τις δραστηριότητες της θέλησης και της κίνησης. Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι το Νευρο-αισθητηριακό σύστημα έχει την τάση να είναι κλειστό, να συγκλίνει, ή να «αναρροφάται» προς τα μέσα. Έχει ισχυρές σχέσεις με τις κατευθύνσεις στο χώρο, με τις διασταυρώσεις των πιο εντυπωσιακών του κινήσεων. Η οπίσθια έχει μια σαφή αισθητική ποιότητα σε σχέση με την πρόσθια, η οποία έχει μια στενή σχέση με τη θέληση και την κίνηση.

Ρυθμικό Σύστημα

Στη μελέτη της «μορφής» στο ρυθμικό μας σύστημα, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι μπορούμε

να κατανοήσουμε μόνο ένα μέρος της πραγματικότητας. Αυτό συμβαίνει επειδή το στοιχείο του χρόνου αρχίζει να λαμβάνει ένα σημαντικό ρόλο. Ενώ οι μορφές του συστήματος αίσθησης νευρώνων είναι σχετικά σταθερές, το ρυθμικό μας σύστημα και το σύστημα μεταβολισμού-άκρων αλλάζει συνέχεια και με πολύ συγκεκριμένους τρόπους. Στο νευρικό μας σύστημα, λειτουργούμε σε τρεις κατευθύνσεις, ενώ στο ρυθμικό μας σύστημα εμφανίζεται ο χρόνος, η τέταρτη διάσταση. Θα παραθέσουμε την ίδια ακολουθία παρατηρήσεων, όπως στο Νευρο-αισθητηριακό σύστημα. Ξεκινάμε με τη σχέση του σκελετού μας με τα όργανα. Παρατηρούμε μια εναλλασσόμενη σχέση που φαίνεται καλύτερα στα πλευρά μας. Αρχικά, αυτά βρίσκονται έξω από τους πνεύμονες, μετά υπάρχει ένας ανοιχτός χώρος, μετά και πάλι ένα πλευρό, μετά ένας ενιαίος χώρος, κλπ, μέχρι που τελικά τα πλευρά εξαφανίζονται και εμφανίζονται τα όργανα. Βλέπουμε μια μετάβαση μεταξύ του κεφαλιού μας, όπου ο εγκέφαλος περικλείεται από το κρανίο μας, και των άκρων και της κοιλιάς μας, όπου τα όργανα βρίσκονται εκτεθειμένα. Η ποιότητα της κίνησης στο ρυθμικό σύστημα υποδεικνύει μια κίνηση εναλλάξ προς το κέντρο (όπως κατά τη συστολή της καρδιάς) και μετά στην περιφέρεια (όπως κατά τη χαλάρωση της καρδιάς). Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι δυναμικές της καρδιάς και των πνευμόνων σε αυτές τις κινήσεις είναι πολύ διαφορετικές, στην πραγματικότητα σχεδόν πολικές. Η καρδιά έχει μια ενεργή συστολή και μια παθητική χαλάρωση, ενώ οι πνεύμονες επεκτείνονται ενεργά και επανέρχονται παθητικά. Η διαφορά μεταξύ της καρδιάς και των πνευμόνων γίνεται πιο κατανοητή με τη διερεύνηση της ποιότητας της συμμετρίας. Αν και οι πνεύμονες δεν είναι εντελώς συμμετρικοί, υπάρχει μια τάση προς συμμετρία. Η καρδιά, από την άλλη πλευρά, αποκλίνει σημαντικά από τη συμμετρία. Κινείται έξω από τον άξονα συμμετρίας, βρίσκεται σε μια γωνία και η αριστερή πλευρά της είναι πολύ πιο ανεπτυγμένη από τη δεξιά. Εδώ παρατηρούμε ότι οι πνεύμονες σχετίζονται πιο στενά με τη συμμετρία του συστήματος αίσθησης των νευρώνων, ενώ η καρδιά τείνει περισσότερο προς το ασύμμετρο μεταβολικό σύστημα, τα όργανα, δηλαδή, κάτω από το διάφραγμα. Το αναπνευστικό μας σύστημα ξεκινά από τη μύτη μας, όπου παρατηρούμε τις καμπύλες που αναφέραμε στις πρώτες σελίδες. Μετά περνάμε στο φάρυγγά μας που μοιραζόμαστε με το πεπτικό μας σύστημα και φτάνουμε στην τραχεία μας. Εδώ αποκαλύπτεται το ρυθμικό στοιχείο στους δακτυλίους © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 7

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

της τραχείας μας. Αυτοί είναι διατεταγμένοι σε ένα κανονικό, κάπως σταθερό μοτίβο. Αυτή η κανονική τμηματοποίηση παραμένει μέχρι να φτάσουμε στα τελικά βρογχιόλια. Στη συνέχεια φτάνουμε στις κυψελίδες που μας εκπλήσσουν με το εντελώς απροσδόκητο σχήμα τους. Η μορφή των κυψελίδων, όπως θα δούμε, θυμίζει αρκετά εκείνες τις μορφές που βρίσκουμε στο μεταβολικό μας σύστημα, στους αδένες. Εδώ εμφανίζεται ένα από τα μεγάλα μυστήρια των πνευμόνων, καθώς εμβρυολογικά, οι πνεύμονες αναπτύσσονται σαν εξωκυστίδια από το έντερό μας, το πρωτόγονο πεπτικό μας σύστημα. Αυτό το μυστήριο αποκαλύπτεται ειδικά στο σχήμα των κυψελίδων, οι οποίες είναι αδένες (όπως είναι όλα τα όργανα του πεπτικού μας) που εκκρίνουν την επιφανειοδραστική ουσία. Αν συγκρίνουμε περαιτέρω την καρδιά με τους πνεύμονες, σημειώνουμε τις διαφορές στον τρόπο που κινούνται. Οι πνεύμονες δεν έχουν καμία εγγενή ικανότητα να κινούνται. Οι μύες του θωρακικού τοιχώματος επεκτείνονται και οι πνεύμονες ακολουθούν παθητικά. Έπειτα οι μύες στο στήθος χαλαρώνουν και οι πνεύμονες επανέρχονται παθητικά. Η καρδιά, αντίθετα, έχει την εγγενή ικανότητα να συστέλλεται και να χαλαρώνει.

Ο πνεύμονας παρουσιάζει δύο τάσεις μορφής - μία με σχετικά άκαμπτη τμηματοποίηση (δακτύλιοι της τραχείας) και τις κυψελίδες με εκκολαπτόμενη μορφή. Η καρδιά δείχνει εντελώς διαφορετικές μορφές. Αυτές εμφανίζονται ως σπείρες και δίνες (βλέπε Σχήμα 4). Μπορούμε να ανακαλύψουμε άλλες αρχέτυπες μορ-

Σχήμα 4 φές στο ρυθμικό σύστημα; Όπου και αν κοιτάξουμε βρίσκουμε μορφές σαν το σύμβολο του άπειρου (Σχήμα 8). Εξετάζοντας την εμβρυολογική ανάπτυξη του πνεύμονα, βλέπουμε να εμφανίζεται το σύμβολο αυτό (βλέπε Σχήμα 5).

Σχήμα 5 Αν κοιτάξουμε το νωτιαίο μυελό, παρατηρούμε στις νευρικές διατάξεις μορφές σαν το σύμβολο του άπειρου (βλέπε Σχήμα 6). Οι μυϊκές ίνες της καρδιάς τυλίγονται με τη μορφή ενός συμβόλου του άπειρου (βλέπε Σχήμα 7). Τέλος, αν παρατηρήσουμε οποιοδήποτε κυκλοφορικό κύκλωμα ανάμεσα στην καρδιά και κάθε όργανο, αυτό έχει πάντα τη μορφή ενός ακανόνιστου σχήματος του συμβόλου του άπειρου. Συνοψίζοντας τις παρατηρήσεις μας για το ρυθμικό σύστημα, βλέπουμε μια ρυθμική, εναλλασσόμενη

8 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

σχέση μεταξύ του κέντρου και της περιφέρειας. Βρίσκουμε καμπύλες, κυρίως σπειροειδείς, και δίνες. Η κυρίαρχη μορφή κίνησης είναι αυτή του συμβόλου του απείρου. Οι πνεύμονες είναι πιο στενά συνδεδεμένοι με το Νευρο-αισθητηριακό σύστημα και δείχνουν τη ρυθμική ποιότητα τους σε κάπως άκαμπτες δομές, ενώ η καρδιά τείνει προς τη μεταβολική πλευρά και δείχνει τη ρυθμική ποιότητά της με ένα πιο δυναμικό, ευέλικτο τρόπο. Ενώ οι πνεύμονες εξακολουθούν

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

να έχουν πολικά στοιχεία του συστήματος αίσθησης των νευρώνων (συμμετρία και ακαμψία) και του συστήματος μεταβολισμού-άκρων (βοτρυοειδείς βλάστες), η καρδιά τα εναρμονίζει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό.

Σχήμα 6

Σχήμα 7

Σύστημα Μεταβολισμού-Άκρων

Το νευρικό μας σύστημα συνδέεται εκτενώς με τις τρεις διαστάσεις του χώρου. Ο χρόνος γίνεται ένα στοιχείο στην αντιμετώπιση του ρυθμικού μας συστήματος. Το σύστημα μεταβολισμού-άκρων εμπλέκεται στη μετατροπή της ουσίας, για παράδειγμα, την πέψη και το μεταβολισμό των τροφών. Σε αυτή τη διαδικασία, η αρχική μορφή της ουσίας διασπάται και επικρατεί ένα είδος «χάους», μέχρι να εμφανιστεί μια νέα μορφή. Αυτή η πολικότητα του «χάους» του μεταβολικού μας συστήματος, σε αντίθεση με τις σταθερές ακίνητες δομές του συστήματος αίσθησης νευρώνων, επισημαίνει τις δυσκολίες στην κατανόηση της «μορφής» στο μεταβολικό σύστημα. Με την πρώτη ματιά, θα μπορούσε κανείς να απελπιστεί στην αναζήτηση μιας ενοποιημένης αρχής της μορφής, καθώς υπάρχει τεράστια ποικιλία από φαινομενικά άσχετες μορφές στην κοιλιακή περιοχή. Όπως και πριν, θα ξεκινήσουμε την παρατήρηση μας με τον σκελετό. Εκτός από τη σπονδυλική στήλη, η κοιλιά μας είναι σχεδόν άνευ σκελετικών δομών μέχρι να φτάσουμε στα πυελικά οστά, που περικλείουν μερικώς τα αναπαραγωγικά μας όργανα και το κάτω ουροποιητικό σύστημα. Εδώ θα πρέπει να διαχωρίσουμε τα όργανα που βρίσκονται επάνω και κάτω από τη λεκάνη μας. Θα επιστρέψουμε σε αυτό το σημείο παρακάτω. Τα κοιλιακά μας όργανα, ως εκ τούτου, εμφανίζουν μια πολικότητα στο Νευρο-αισθητηριακό σύστημα και είναι εκτεθειμένα, ενώ το Νευρο-αισθητηριακό σύστημα είναι κλειστό. Η σκελετική σχέση είναι παρόμοια με αυτή που βρήκαμε στα άκρα μας, όπου οι μύες μας είναι εκτεθειμένοι. Αν προχωρήσουμε στο ζήτημα της συμμετρίας, θα εντυπωσιαστούμε από την παντελή έλλειψή του. Το ήπαρ είναι στα δεξιά, η σπλήνα στα αριστερό και το έντερο είναι εξαιρετικά ασύμμετρο. Η συμμετρία, όμως, ανακτάται όταν μιλάμε για το ουροποιητικό σύστημα. Εδώ πάλι, βλέπουμε ότι ο νεφρός και το αναπαραγωγικό σύστημα θεωρούνται όργανα πολύ διαφορετικά από τα μεταβολικά όργανα (ήπαρ, πάγκρεας, κ.λπ.). Στο υπόλοιπο της συζήτησης, όταν μιλάμε για μεταβολικά όργανα θα αναφερόμαστε μόνο στο τελευταίο. Στην ανθρωποσοφική ιατρική, η μορφή των νεφρών και των αναπαραγωγικών οργάνων προδίδουν, όπως είναι γνωστό, τη βαθιά σχέση τους με το Νευρο-αισθητηριακό σύστημα. (Σε αυτό το άρθρο δεν μπορούμε να εισέλθουμε σε περεταίρω λεπτομέρειες σχετικά με αυτή τη σχέση των νεφρών στο νευρικό σύστημα. Μπορείτε να © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 9

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

βρείτε μια πιο λεπτομερή συζήτηση στο Η Ανθρωποσοφική Προσέγγιση στην Ιατρική, Wolff-Husemann, Anthroposophic Press, καθώς και στο Οι Νεφροί, Η.Ρ. Vogel). Όσον αφορά την κίνηση, παρατηρήσαμε στο νευρικό μας σύστημα μια «αναρρόφηση προς τα μέσα». Στο ρυθμικό μας σύστημα, υπήρχε μια κίνηση από και προς, μεταξύ κέντρου και περιφέρειας. Στο μεταβολικό μας σύστημα, υπάρχει μια κίνηση που γίνεται αργά και επί μεγάλο χρονικό διάστημα, η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί καλύτερα ως εκβλάστηση ή ανάπτυξη. Αυτό μπορούμε να το καταλάβουμε αν μελετήσουμε την εμβρυολογική ανάπτυξη του μεταβολικού μας συστήματος. Όλα τα μεταβολικά μας όργανα αναπτύσσονται ως αποφύσεις από το αρχέγονο έντερο μας. Στην πραγματικότητα περιγράφονται ως βλαστικοί μίσχοι (βλαστικός μίσχος συκωτιού, βλαστικός μίσχος σπλήνας, βλαστικός μίσχος πνευμόνων). Όλα τα μεταβολικά μας όργανα είναι αδένες. Τι είναι ο αδένας; Ο αδένας είναι μια άμορφη δομή που

Σχήμα 8

Σχήμα 9

Για να συνοψίσουμε τις παρατηρήσεις μας σχετικά με το μεταβολικό μας σύστημα: Αρχικά παρατηρούμε ότι πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ των αμιγώς μεταβολικών οργάνων από το ουροποιητικό μας σύστημα, το οποίο έχει σχέση με το Νευρο-αισθητηριακό σύστημα. Οι σκελετικές σχέσεις δείχνουν μια ανοιχτότητα, παρόμοια με αυτή που βρίσκουμε στα άκρα μας. Η χαρακτηριστική κίνηση είναι αυτή της εκβλάστησης από το κέντρο, με ελάχιστες περιοριστικές δυνάμεις εκτός από αυτές που έρχονται από το εξωτερικό. Υπάρχει μια αμορφία, με μικρή δική της εγγενή μορφή. Αυτό μπορεί να παρουσιαστεί σε μορφή διαγράμματος ως εξής: (βλέπε παρακάτω διάγραμμα) 10 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

εκκρίνει ουσίες. Εμβρυολογικά, όταν αυτά τα εκκριτικά κύτταρα αυξάνονται σε αριθμό, διαχωρίζονται από το έντερο αλλά παραμένουν συνδεδεμένα με έναν μακρύ σωλήνα που ονομάζεται αγωγός (βλέπε Σχήματα 8, 9, 10) Ποια είναι η τυπική μορφή των κοιλιακών μας οργάνων; Δεν υπάρχει καμία συγκεκριμένη μορφή! Απλά συμπληρώνουν το χώρο που υπάρχει. Το ήπαρ έχει αυτή τη μορφή επειδή το διάφραγμα είναι από επάνω του και το περιορίζει από έξω. Το έντερο, με όλο του το στριφογύρισμα, είναι έτσι διότι απλά αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να χωρέσει ένας μακρύς σωλήνας στο διαθέσιμο χώρο. Αυτό αλλάζει κάπως όταν ερχόμαστε στους νεφρούς και τα αναπαραγωγικά όργανα τα οποία έχουν μεγαλύτερη σαφήνεια δομής. Η δύναμη περιορισμού της επιφάνειας που αναφέρεται στην αρχή του άρθρου, είναι σχεδόν απούσα στα μεταβολικά όργανα. Μπορεί κανείς να το διαπιστώσει σε μικρό βαθμό στα περιτοναϊκά καλύμματα, τα οποία περιέργως, αποτελούν το ευαίσθητο μέρος των μεταβολικών μας οργάνων.

Σχήμα 10

Συμπεράσματα και Περεταίρω Σκέψεις

Εξαιτίας του έντονου ενδιαφέροντος για τις ευρυθμικές κινήσεις, φτάσαμε σε μια μελέτη της ανθρώπινης ανατομίας. Ανακαλύφθηκε μια πολικότητα μεταξύ του Νευρο-αισθητηριακού συστήματος και του συστήματος μεταβολισμού-άκρων. Είναι ενδιαφέρον ότι απλά μέσω της μορφής των κινήσεών τους μπορέσαμε να ανακαλύψουμε ομοιότητες μεταξύ των φαινομενικά πολύ διαφορετικών οργάνων (νευρικό σύστημα, πνεύμονες, νεφρά). Στην ανθρωποσοφική ιατρική γνωρίζουμε ότι αυτά τα όργανα είναι εξαιρετικά σημαντικοί φορείς των ερεθισμάτων του αστρικού σώματος. Το μυστήριο της ανάπτυξης των πνευμόνων μέσα από το πρωτό-

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

γονο πεπτικό σύστημα διαφαίνεται στο σχήμα των (βρόγχων) κυψελίδων. Κάτι τέτοιο μάς παραθέτει σε μια περαιτέρω μελέτη του πνεύμονα ως μεταβολικό όργανο. Η εμφάνιση του συμβόλου του άπειρου σα μορφή στο ρυθμικό μας σύστημα, εκείνο το κομμάτι μας που βρίσκεται σε μια υγιή ισορροπία, δείχνει τις πιθανές χρήσεις αυτής της μορφής. Αυτό το αποδεικνύουν και οι διαφορετικές μέθοδοι δυναμοποίησης. Για παράδειγμα, η κλασική ομοιοπαθητική προπαρασκευή φαρμάκων όπως χρησιμοποιείται από τους ομοιοπαθητικούς φαρμακοποιούς θα επιφέρει μια «χαοτική» κατάσταση στο μέσο δυναμοποίησης. Κάτι τέτοιο μπορεί να είναι πολύ κατάλληλο, δεδομένου ότι έχουμε να κάνουμε με το μετασχηματισμό της ουσίας, παρόμοιας με αυτήν που βρίσκουμε στο μεταβολικό μας σύστημα. Οι ανθρωποσοφικές μέθοδοι που χρησιμοποιούν ένα μοτίβο σαν το σύμβολο του άπειρου (Weleda) ή ένα μοτίβο σα δίνη

(Wala), έχουν περισσότερες από μια σχέσεις με το ρυθμικό μας σύστημα. Σε ορισμένες περιπτώσεις (για παράδειγμα για τα φάρμακα της καρδιάς), αυτό θα μπορούσε να είναι πιο κατάλληλο. Όπως σε όλα, αυτό θα πρέπει να επιβεβαιωθεί από κλινικές και εργαστηριακές μεθόδους. Ένα άλλο ενδιαφέρον πεδίο έρευνας θα ήταν να ανακαλυφθεί σε ποιά ασυνήθιστα μέρη εμφανίζονται αυτές οι αρχέτυπες μορφές. Για παράδειγμα, στο εσωτερικό του αυτιού μας υπάρχουν πολλές σπείρες. Αυτές πρέπει να καταδεικνύουν τη σχέση του αυτιού με το ρυθμικό μας σύστημα. Αυτή η μέθοδος θα μπορούσε να βοηθήσει να ανακαλύψουμε άγνωστες λειτουργίες και σχέσεις των οργάνων μας. Τέλος, η ανακάλυψη αυτών των αρχετυπικών μορφών θα μπορούσε να ρίξει φως στις ευρυθμικές κινήσεις, ειδικά όσον αφορά τη σχέση τους με τον άνθρωπο στην τριπλή οργάνωσή του.

FUNCTIONAL MORPHOLOGY / ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ - (Johannes W. Rohen) Σε αυτό, το τελευταίο μεγάλο έργο του, ο Rohen παρουσιάζει τους καρπούς μιας δια βίου μελέτης του ανθρώπινου οργανισμού. Παρακολουθώντας τα διάφορα όργανα και συστήματα οργάνων ως μέρος ενός δυναμικού συνόλου, ο Rohen φτάνει σε νέες και βαθιές ιδέες. Αυτό το βιβλίο συμπληρώνει και διευρύνει σημαντικά τις έννοιες της γενικής ανατομίας και προσφέρει μια νέα βάση για την προσέγγιση της αλληλεπίδρασης του σώματος και της ψυχής. Η Λειτουργική Μορφολογία προσφέρει φρέσκια γνώση και έμπνευση για τους γιατρούς, τους θεραπευτές, τους εκπαιδευτικούς και όσους ενδιαφέρονται να αποκτήσουν μια βαθύτερη κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού.

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 11

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

Η Εσωτερική Φύση της Μουσικής και η Εμπειρία του Τόνου Η απόκρυφη βάση της Μουσικής: Rudolf Steiner - Cologne – 3 Δεκεμβρίου 1906 / (GA 283) Η διάλεξη αυτή δημοσιεύτηκε το 1956 στο περιοδικό Golden Blade. Για εκείνους που «βλέπουν» την μουσική από την οπτική γωνία της αισθητικής, υπάρχει κάτι το μυστήριο… διότι το συναίσθημα του ανθρώπου αποτελεί μια άμεση εμπειρία η οποία διεισδύει στη ψυχή,… και αυτό είναι ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα για όσους επιθυμούν να κατανοήσουν πώς παράγονται οι επιδράσεις της. Σε σύγκριση με άλλες τέχνες – τη γλυπτική, τη ζωγραφική, την ποίηση – η μουσική έχει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα. Όλες οι άλλες τέχνες έχουν κάποιο είδος προτύπου στον εξωτερικό κόσμο. Για παράδειγμα ο γλύπτης εργάζεται με βάση ένα πρότυπο και εάν δημιουργεί ένα άγαλμα του Δία ή του Απόλλωνα λαμβάνει υπόψη του μια εξιδανικευμένη ανθρώπινη μορφή. Το ίδιο συμβαίνει και με τη ζωγραφική – και σήμερα η τάση είναι να γίνεται μια ακριβής αποτύπωση όσων αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις. Παρομοίως η ποίηση προσπαθεί να αντιμετωπίσει μια πτυχή του πραγματικού κόσμου. Αλλά εάν κάποιος προσπαθήσει να εφαρμόσει τη θεωρία αυτή στη μουσική, δεν θα μπορέσει να φτάσει σε κάποιο αποτέλεσμα, διότι πώς θα μπορούσε να αντιγράψει για παράδειγμα το τραγούδι των πουλιών; Ποια είναι η προέλευση των ήχων που σχηματίζουν τη μουσική; Πώς αυτοί οι ήχοι συνδέονται με οτιδήποτε στον υφιστάμενο κόσμο; Ο Schopenhauer σε σχέση με την τέχνη της μουσικής έχει προωθήσει κάποιες ενδιαφέρουσες απόψεις,… σε κάποιο βαθμό αυτές οι ιδέες πράγματι είναι ξεκάθαρες και εντυπωσιακές. Τοποθετεί τη μουσική σε μια ιδιαίτερα ξεχωριστή θέση μεταξύ των τεχνών και στην ίδια τη τέχνη μια ιδιαίτερη αξία για την ανθρώπινη ζωή. Η φιλοσοφία του έχει μια θεμελιώδη επισήμανση η οποία θα μπορούσε να εκφραστεί κατ’ αυτό τον τρόπο: Η ζωή είναι μια θλιβερή επιχείρηση και μέσω της σκέψης προσπαθώ να την κάνω ανεκτή. Διασχίζοντας τα πάντα στο κόσμο είναι μια τυφλή, ασυνείδητη Θέληση. Σχηματίζει τη πέτρα και μετά το φυτό – αλλά πάντα σε όλες της τις εκδηλώσεις, με μια ακούραστη λαχτάρα για κάτι υψηλότερο. Ο βάρβαρος αυτό το αισθάνεται λιγότερο από ότι ο ιδιοφυής, ο οποίος βιώνει τον οδυνηρό πόθο της Θέλησης στον υψηλότερο και πιο έντονο βαθμό. Εκτός από τη δραστηριότητα της Θέλησης – ο Schopenhauer συνεχίζει – ο άνθρωπος έχει τη δυ12 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

νατότητα να δημιουργεί νοητές εικόνες. Αυτές είναι όπως η fata morgana3, όπως οι εικόνες στην ομίχλη, όπως οι ψιχάλες που εκτοξεύονται από τα κύματα της Θέλησης. Η Θέληση φτάνει να σχηματίσει αυτές τις ψευδαισθητικές εικόνες. Όταν με τον τρόπο αυτό ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τη λειτουργία της Θέλησης, είναι ικανοποιημένος λιγότερο από ποτέ,… αλλά μέσω της τέχνης μας έρχεται μια απελευθέρωση από την τυφλή κινητήρια δύναμη της Θέλησης. Η τέχνη είναι κάτι μέσω του οποίου ο άνθρωπος μπορεί να δραπετεύσει από τον ακούραστο πόθο της Θέλησης. Πώς συμβαίνει αυτό; Όταν ο άνθρωπος δημιουργεί ένα έργο τέχνης, αυτό πηγάζει από την ικανότητα που έχει να σχηματίζει εικόνες… αλλά ο Schopenhauer επιμένει ότι η γνήσια τέχνη δεν αποτελεί απλά μια αντιγραφή της εξωτερικής πραγματικότητας. Για παράδειγμα ένα άγαλμα του Δία δεν παράγεται αντιγράφοντας,… ο γλύπτης δανείζεται για το πρότυπό του τα χαρακτηριστικά πολλών αντρών και έτσι δημιουργεί την αρχετυπική εικόνα η οποία στη φύση κατανέμεται μεταξύ πολλών ξεχωριστών ατόμων. Έτσι ο καλλιτέχνης ξεπερνά τη φύση. Αποσπά την αρχετυπική ουσία και αυτό είναι που κάνει ο αληθινός καλλιτέχνης. Διεισδύοντας μέσα στα δημιουργικά βάθη της φύσης, ο καλλιτέχνης δημιουργεί κάτι πραγματικό και επιτυγχάνει μια συγκεκριμένη απελευθέρωση για τον εαυτό του. Έτσι συμβαίνει σε όλες τις μορφές τέχνης εκτός από εκείνη της μουσικής. Όλες οι άλλες μορφές τέχνης πρέπει να εργαστούν μέσω των ομοιωμάτων και να παράγουν μόνο είδωλα της Θέλησης. Αλλά ο μουσικός ήχος αποτελεί μια άμεση έκφραση της ίδιας της Θέλησης. Ο συνθέτης ακούει τον παλμό της Θέλησης και τον αποδίδει στην αλληλουχία των μουσικών ήχων. Έτσι θα λέγαμε ότι η μουσική σχετίζεται στενά με τη λειτουργία της Θέλησης στη φύση,… Διεισδύει μέσα στη θεμελιώδη αρχετυπική ύπαρξη του Κόσμου και αντανακλά την αίσθησή του,… και για αυτό το λόγο η μουσική είναι τόσο βαθιά ικανοποιητική. Ο Schopenhauer δεν ήταν αποκρυφιστής αλλά σε τέτοια θέματα διατηρούσε μια ενστικτώδη αντίληψη της αλήθειας. Γιατί η μουσική «μιλά» τόσο κοντά στην καρδιά και τόσο ευρέως; Γιατί η επιρροή της είναι τόσο ισχυρή

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

ακόμη και στη παιδική ηλικία; Για τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα θα πρέπει να στραφούμε στη σφαίρα απ’ όπου μπορούμε να αντλήσουμε τα αληθινά πρότυπα της μουσικής. Όταν ένας συνθέτης εργάζεται δεν έχει από κάπου να αντιγράψει,… θα πρέπει να αντλήσει τη μουσική από την ίδια του την ψυχή. Απ’ όπου κι αν την αντλεί θα βρούμε εάν στρέφουμε την προσοχή μας σε κόσμους οι οποίοι δεν γίνονται αντιληπτοί από τις συνήθεις αισθήσεις μας. Τα ανθρώπινα όντα έχουν φτιαχτεί με τέτοιο τρόπο που να μπορούν να απελευθερώνουν από μόνοι τους ικανότητες που κανονικά βρίσκονται εν ύπνο,… με τον ίδιο τρόπο που κάποιος θα μπορούσε να γεννηθεί τυφλός και με μια επέμβαση να αποκτήσει πάλι την όρασή του, έτσι και ο εσωτερικός οφθαλμός κάποιου θα μπορούσε ν’ ανοίξει, επιτρέποντάς του να αποκτήσει γνώση των ανώτερων κόσμων. Όταν ο άνθρωπος αναπτύξει μέσω της συγκέντρωσης αυτές τις εν ύπνο ικανότητες, (μέσω του διαλογισμού και ούτω καθεξής), εξελίσσεται βήμα-βήμα. Πρώτα απ’ όλα βιώνει μια ιδιαίτερη μορφή της ονειρικής του ζωής. Τα όνειρά του παίρνουν έναν πολύ πιο ομαλό χαρακτήρα,.. όταν ξυπνάει αισθάνεται σαν να βγήκε έξω από τα κύματα ενός ωκεανού που βρισκόταν βυθισμένος, από ένα κόσμο στον οποίο ρέει φώς και χρώμα. Γνωρίζει ότι έχει βιώσει κάτι, γνωρίζει ότι έχει δει έναν ωκεανό από τον οποίο δεν είχε προηγούμενη γνώση. Βαθμιαία όλο και περισσότερο οι ονειρικές του εμπειρίες γίνονται πιο ξεκάθαρες. Θυμάται ότι σε αυτό τον κόσμο από φως και χρώμα υπήρχαν όντα και πράγματα τα οποία διέφεραν από οτιδήποτε φυσικό, διαπερατό, έτσι ώστε κάποιος μπορεί να περνάει μέσα από αυτά χωρίς να συναντά καμία αντίσταση. Συναντά όντα των οποίων το στοιχείο και το σώμα είναι το χρώμα. Βαθμιαία επεκτείνει τη συνειδητότητά του πάνω σε αυτό τον κόσμο και όταν ξυπνά θυμάται ότι ήταν ενεργός μέσα σε αυτόν. Το επόμενο βήμα συμβαίνει όταν, ας πούμε, φέρνει αυτό τον κόσμο πίσω μαζί του στην σε εγρήγορση ζωή του. Τότε βλέπει τα αστρικά σώματα άλλων ανθρώπων και πολλά άλλα και βιώνει έναν κόσμο ο οποίος είναι πολύ πιο πραγματικός από τον φυσικό – έναν κόσμο ο οποίος σε σχέση με τον φυσικό κόσμο εμφανίζεται ως μια συμπύκνωση, μια κρυστάλλωση του αστρικού κόσμου. Τώρα μπορεί επίσης να μετασχηματίσει το ασυνείδητο επίπεδο του ύπνου χωρίς όνειρα, σε μια συνειδητή κατάσταση. Ο μαθητής που φτάνει σε αυτό το επίπεδο μαθαίνει να επεκτείνει τη συνείδησή του σ’ εκείνα τα τμήματα της νύχτας που δεν γεμίζουν

με όνειρα αλλά κανονικά αναλώνονται στην πλήρη απώλεια συνείδησης. Στη συνέχεια βρίσκεται συνειδητός σ’ έναν κόσμο για τον οποίον πιο πριν δεν γνώριζε τίποτα, έναν κόσμο που δεν είναι φτιαγμένος από φως και χρώμα,… αρχικά εμφανίζεται σαν ένας κόσμος από μουσικούς ήχους. Ο μαθητής αποκτά την ικανότητα της πνευματικής ακοής,… ακούει ακολουθίες και συνδυασμούς ήχων που δεν ακούγονται με το φυσικό αυτί. Ο κόσμος αυτός ονομάζεται Ντεβαχανικός4. Θα πρέπει να καταλάβετε ότι όταν ένας άνθρωπος μπαίνει σε αυτό τον κόσμο και ακούει την αντήχηση των τόνων του, δεν χάνει τον κόσμο του φωτός και του χρώματος. Ο κόσμος των ήχων περνά μέσα από το φως και τα χρώματα αλλά αυτά ανήκουν στον αστρικό κόσμο. Το ουσιώδες στοιχείο του Ντεβαχανικού κόσμου είναι η ατελείωτη ροή και μεταβολή του ωκεανού των μουσικών τόνων. Όταν η διαρκής συνείδηση επεκτείνεται σε αυτό τον κόσμο, οι τόνοι του μπορούν να μεταφερθούν και έτσι μετά είναι εφικτό να ακούγονται επίσης οι θεμελιώδεις ήχοι του φυσικού κόσμου. Διότι κάθε φυσικό-υλικό πράγμα έχει τον δικό του θεμελιώδη ήχο στο Ντεβαχανικό κόσμο και για κάθε μορφή προκαλείται η διαμόρφωση ενός θεμελιώδους Ντεβαχανικού ήχου. Για το λόγο αυτό ο Παράκελσος είπε το εξής: «Τα βασίλεια τη φύσης είναι τα γράμματα του αλφάβητου και ο Άνθρωπος είναι η λέξη που σχηματίζεται από αυτά». Όταν κάποιος κοιμάται, το αστρικό του σώμα βγαίνει έξω από το φυσικό-υλικό του σώμα,… η ψυχή του τότε ζει στο ντεβαχανικό κόσμο. Οι αρμονικές του κόσμου αυτού δημιουργούν ένα αποτύπωμα στην ψυχή του,… δονούνται μέσα στην ψυχή του με τη μορφή κυματισμών ζώντος ήχου, έτσι ώστε κάθε πρωί ξυπνάει από τη μουσική των σφαιρών και έξω από την αρμονία της σφαίρας αυτής περνά μέσα στο κόσμο της καθημερινότητας. Όπως η ανθρώπινη ψυχή διαμένει προσωρινά στο Ντεβαχάν μεταξύ των ενσαρκώσεων, έτσι μπορούμε να πούμε ότι κατά τη διάρκεια της νύχτας η ψυχή ευφραίνεται από τη ροή των τόνων της μουσικής: αυτοί αποτελούν το θεμελιώδες στοιχείο από το οποίο υφαίνεται και αποτελεί το πραγματικό τους σπίτι. Ο συνθέτης μεταφράζει σε φυσικούς ήχους τους ρυθμούς και τις αρμονίες που τη νύχτα εντυπώνονται στο αστρικό του σώμα. Ασυνείδητα λαμβάνει το πρότυπό του από τον πνευματικό κόσμο. Έχει μέσα του τις αρμονίες τις οποίες μεταφράζει σε φυσικούς όρους. Αυτή είναι η μυστική σύνδεση μεταξύ της μουσικής που αντηχεί στον φυσικό κόσμο και του ακούσματος της πνευματικής μουσικής κατά © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 13

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

τη διάρκεια της νύχτας. Αλλά η σχέση της φυσικής μουσικής με την πνευματική μουσική είναι σαν εκείνη που έχει η σκιά προς το αντικείμενο που την προκαλεί. Έτσι η μουσική των οργάνων και των φωνών στον φυσικό κόσμο είναι σαν μια σκιά, μια αληθινή σκιά τής πολύ υψηλότερης μουσικής του Ντεβαχανικού κόσμου. Το πρωταρχικό πρότυπο, το αρχέτυπο της μουσικής βρίσκεται στο Ντεβαχάν,… και έχοντας κατανοήσει αυτό το ζήτημα τώρα μπορούμε να εξετάσουμε την επίδραση της μουσικής πάνω στο ανθρώπινο ον. Ο άνθρωπος έχει το φυσικό-υλικό του σώμα και ένα αιθερικό πρότυπο γι’ αυτό, το αιθερικό σώμα. Συνδεδεμένο με το αιθερικό σώμα είναι το αισθαντικό σώμα, το οποίο είναι ένα βήμα προς το αστρικό. Συνδεδεμένο εσωτερικά με αυτό (σαν μέλος του) είναι η αισθαντική ψυχή5. Όπως ένα σπαθί και το θηκάρι του σχηματίζουν ένα σύνολο, έτσι συμβαίνει με την αισθανόμενη ψυχή και το αισθανόμενο σώμα. Ο άνθρωπος έχει επίσης την διανοητική ψυχή6 και σαν ακόμη υψηλότερο μέλος την πνευματική ψυχή, η οποία συνδέεται με το Ίδιο Πνεύμα7 (ή Εαυτό), ή Μάνας8. Σε έναν ύπνο που απουσιάζουν εντελώς τα όνειρα, τα ανώτερα μέλη και η αισθαντική ψυχή επίσης, βρίσκονται στο Ντεβαχανικό κόσμο. Αυτό δεν είναι σαν να ζούμε στη σφαίρα του φυσικού πεδίου, όπου όλα που βλέπουμε και ακούμε βρίσκονται έξω από εμάς. Τα όντα του Ντεβαχάν αλληλοδιεισδύουν με εμάς και έτσι βρισκόμαστε μέσα σε οτιδήποτε υπάρχει εκεί. Στις απόκρυφές σχολές κατά συνέπεια αυτή η Ντεβαχανική-αστρική σφαίρα ονομάζεται ο κόσμος της άλληλο-διαπερατότητας. Ο άνθρωπος εκτυλίσσεται μέσα από την μουσική του. Όταν επιστρέφει από το Ντεβαχανικό κόσμο, η αισθαντική του ψυχή, η διανοητική του ψυχή και η πνευματική του ψυχή έχουν διαποτιστεί με τους ρυθμούς του,… τώρα ο άνθρωπος τους μεταφέρει κάτω, μέσα στα πιο πυκνά σώματα. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να εργαστεί από τη διανοητική του ψυχή και την αισθαντική του ψυχή στο αιθερικό του σώμα και να μεταφέρει τους ρυθμούς μέσα στο αιθερικό σώμα. Όπως η σφραγίδα αποτυπώνεται πάνω στο κερί, έτσι και το αστρικό σώμα αποτυπώνει τους Ντεβαχανικούς ρυθμούς πάνω στο αιθερικό σώμα, μέχρι το αιθερικό σώμα να δονηθεί αρμονικά μαζί τους. Η ίδια η ύπαρξη του αιθερικού σώματος και του αστρικού σώματος αποτελεί την απόδειξη των πνευματικών τόνων και ρυθμών. Το αιθερικό σώμα είναι κατώτερο από το αστρικό σώμα αλλά στη δραστηριότητα είναι ανώτερο. Από το Εγώ του ο άνθρωπος εργάζεται πάνω στα σώματά του στο βαθμό που μετασχηματίζει το 14 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

αστρικό σε Μάνας, το αιθερικό σε Buddhi9, το φυσικό σώμα σε Άτμα10. Δεδομένου ότι το αστρικό σώμα είναι το πιο λεπτό, η μεταστοιχείωσή του απαιτεί και τη λιγότερη δύναμη. Ο άνθρωπος μπορεί να εργαστεί πάνω στο αστρικό του σώμα με δυνάμεις που έλκει από τον αστρικό κόσμο. Αλλά προκειμένου να εργαστεί στο αιθερικό του σώμα θα πρέπει να έλξει δυνάμεις από το Ντεβαχανικό κόσμο και για να εργαστεί στο φυσικό του σώμα χρειάζεται δυνάμεις από το ανώτερο Ντεβαχανικό κόσμο. Κατά τη διάρκεια της νύχτας ο άνθρωπος αντλεί από τον κόσμο των ρεόντων τόνων τη δύναμη να τους μεταφέρει μέσα στο αισθαντικό σώμα και στο αιθερικό σώμα. Παρ’ όλο που το πρωί ξυπνάει δεν έχει συνείδηση για το ότι έχει απορροφήσει αυτή τη μουσική τη νύχτα, αλλά ακούγοντας μουσική έχει μια υποψία ότι αυτές οι εντυπώσεις του πνευματικού κόσμου βρίσκονται μέσα του. Όταν ένας άνθρωπος ακούει μουσική, ο ενορατικός μπορεί να παρατηρήσει πως οι ρυθμοί και τα χρώματα ρέουν εσωτερικά και αιχμαλωτίζουν τη πιο σταθερή ουσία του αιθερικού σώματος, κάνοντάς το να δονείται στην ίδια συχνότητα με αυτά και από την αρμονική απόκριση του αιθερικού σώματος προέρχεται η ευχαρίστηση που αισθάνεται. Όσο πιο ισχυρά αντηχεί το αστρικό σώμα, τόσο πιο έντονα ηχούν οι ήχοι του στο αιθερικό σώμα, ξεπερνώντας τους φυσικούς ρυθμούς του αιθερικού σώματος, και αυτό προσδίδει αισθήματα ευχαρίστησης τόσο στον ακροατή όσο και στον συνθέτη. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις οι αρμονίες του αστρικού σώματος διεισδύουν σε κάποιο βαθμό μέσα στο αισθαντικό σώμα και τότε προκύπτει μια σύγκρουση μεταξύ του αισθαντικού σώματος και του αιθερικού σώματος. Εάν οι εδραιωμένοι τόνοι στο αισθαντικό σώμα είναι πολύ ισχυροί που κυριαρχούν στους τόνους του αιθερικού σώματος, τότε το αποτέλεσμα θα είναι χαρούμενη μουσική σε ματζόρε. Το ματζόρε υποδεικνύει ότι το αιθερικό σώμα έχει επικρατήσει πάνω στο αισθαντικό σώμα,… και το οδυνηρό αίσθημα που ακολουθεί δημιουργεί τις πιο σοβαρές μελωδίες. Έτσι όταν κάποιος ζει στην εμπειρία της μουσικής, ζει στο πανομοιότυπο της πνευματικής του οικίας. Με φυσικό τρόπο ανυψώνει την ψυχή να αισθανθεί αυτή τη στενή σχέση με το αρχικό της τόπο και για το λόγο αυτό οι πιο απλές ψυχές είναι τόσο δεκτικές στη μουσική. Τότε ο άνθρωπος αισθάνεται πραγματικά σπίτι του και όποτε ανασηκώνεται μέσω της μουσικής λέει στο εαυτό του: « Ναι, προέρχεσαι από ανώτερους κόσμους και στη μουσική μπορείς να βιώσεις τη γενέτειρά σου» ...

The School of Uncovering the Voice Η σχολή Αποκάλυψης της Φωνής ˝Κάθε ανθρώπινο ον διαθέτει μια φωνή που τραγουδά. Μέριμνα μας, η αποκάλυψη της φωνής και η απομάκρυνση των εμποδίων για να ελευθερωθεί˝ Valborg Werbeck - Svärdström

H Σχολή Αποκάλυψης της Φωνής παρέχει Πιστοποιημένη Εκπαίδευση στο Θεραπευτικό Τραγούδι από τo Dornach της Ελβετίας Η Σχολή Αποκάλυψης της Φωνής ιδρύθηκε τον 20ο αιώνα στην διάρκεια του Μεσοπολέμου από την Σουηδό τραγουδίστρια Όπερας Valborg Svärdström Werbeck (1879-1972) με την υποστήριξη του Αυστριακού Επιστήμονα, Φιλόσοφου, Πνευματικού Ερευνητή και Ιδρυτή του Ανθρωποσοφικού κινήματος Rudolph Steiner (1861-1925). Η Σχολή στοχεύει στην ανάδειξη της Φωνής και της Τραγουδιστικής Τέχνης μέσα από την Ανθρωποσοφική αντίληψη για τον Άνθρωπο, με εφαρμογή στον Παιδαγωγικό, Καλλιτεχνικό και Θεραπευτικό τομέα. Η Σχολή Αποκάλυψης της Φωνής στην Ελλάδα εστιάζεται στον Θεραπευτικό τομέα με επίκεντρο την εκμάθηση και σπουδή της φωνητικής και τραγουδιστικής επίδρασης σαν Θεραπευτικό εργαλείο για κάθε είδους ασθένειες (σωματικές, ψυχικές). Απευθύνεται σε: Μουσικοθεραπευτές - Eκπαιδευτικούς - Θεραπευτές γενικότερα - Μουσικούς - Καλλιτέχνες και σε κάθε άνθρωπο που θέλει να γνωρίσει αυτή την εξειδικευμένη Μέθοδο. Δεν απαιτούνται προηγούμενες γνώσεις μουσικής – τραγουδιού. Μαθήματα Σπουδών : * Θεραπευτικό Τραγούδι * Ανθρωποσοφική Ιατρική * Ανθρωποσοφική Μουσική Φαινομενολογία * Μουσική και Θεραπευτική Ευρυθμία * Ανθρωποσοφική Έρευνα * Παιδαγωγική με βάση τη Γνώση του Ανθρώπου * Ομαδικό - Χορωδιακό Τραγούδι * Λύρα (Κατασκευή & Εκμάθηση). Η Εκπαίδευση έχει Μαθητοκεντρικό – Βιωματικό χαρακτήρα Διάρκεια Σπουδών: 4 έτη. Η εκπαίδευση αποτελείται από 17 ενότητες (modules) (5νθήμεροι Κύκλοι Σπουδών ανά τρίμηνο). Συνολική διάρκεια 630 ώρες + 30 ώρες πρακτική άσκηση σε Ιατρείο, Νοσοκομείο, Θεραπευτική Κοινότητα, Μουσικοθεραπευτική η άλλη πράξη. Η πιστοποίηση της εκπαίδευσης στο Θεραπευτικό Τραγούδι γίνεται από το Κέντρο της Ανθρωποσοφικής Κοινότητας στο Dornach της Ελβετίας και φέρει την υπογραφή του/της Υπεύθυνου του Ιατρικού Τμήματος, με διεθνή αναγνώριση.

Στοιχεία Επικοινωνίας: email mathisis@otenet.gr ή καλέστε στο τηλ. 210.9964999 & 697.2230.624 (ώρες 10-12 το πρωί και 6-8 το απόγευμα)

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

Οι πτυχές της εμβρυακής ανάπτυξης στην πνευματική επιστήμη. Τα προγενέστερα στάδια της εξέλιξης της Γης. Πηγή: Functional morphology – The dynamic wholeness of the Human Organism- Johannes W. Rohen

Στη βιολογία τα τέσσερα μεγάλα στάδια της εμβρυακής ανάπτυξης συνδέονται επανειλημμένως με τον λεγόμενο «θεμελιώδη νόμο βιογενετικής». Σύμφωνα με τον Haeckel, τον von Baer και άλλους, όλα τα ανώτερα στάδια ανάπτυξης που επιτεύχθηκαν στη φυλογένεια επαναλήφθηκαν καταρχήν (δηλαδή τουλάχιστον στην συντετμημένη ή απλοποιημένη μορφή), στην οντογενετική ανάπτυξη κάθε ατόμου. Έτσι η εμβρυακή ανάπτυξη του ανθρώπου περιλαμβάνει ένα στάδιο «ψαριού» κατά το οποίο παρουσιάζεται η δυνατότητα βραγχιακής ανάπτυξης, παρ’ όλα αυτά το ανθρώπινο έμβρυο τελικά δεν αναπτύσσει ούτε βράγχια ούτε ένα ιχθυόμορφο σώμα. Σε αυτό το πρώιμο στάδιο της σπονδυλικής ανάπτυξης εμφανίζονται και κυριαρχούν μόνο οι αρχές της δομικής μορφολογίας. Ο Ernst Haeckel επανειλημμένως τόνιζε ότι τα πρώιμα στάδια της εμβρυακής ανάπτυξης είναι ίδια σε όλα τα ζώα . Ο Haeckel επισήμανε ότι η ανάπτυξη των βράγχιων ξεκινά αμετάβλητα στο στάδιο της αυλάκωσης (μοριδίωση), το οποίο πάντοτε ακολουθείται από βλαστιδιακές και γαστριδιακές αναπτύξεις. Πολλά κατώτερα ζώα παραμένουν σε αυτά τα πρωτόγονα στάδια ανάπτυξης, αλλά τα σπονδυλωτά περνούν μέσα από αυτά και συνεχίζουν για να πετύχουν πιο περίπλοκες διαμορφώσεις. Παρεμπιπτόντως αξίζει να σημειωθεί ότι ο Rudolf Steiner είχε αναφέρει τέσσερα μεγάλα στάδια κατά την εξέλιξη του ηλιακού συστήματος . Σύμφωνα με το Steiner είχαν προηγηθεί τρία πλανητικά στάδια πριν από αυτό της Γης, τα οποία είναι τα εξής: Αρχαίος Κρόνος: Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης του Αρχαίου Κρόνου, προέκυψε το ανθρώπινο φυσικό-υλικό σώμα αλλά ακόμη ήταν χωρίς ζωή ή εσωτερικευμένη ψυχική ζωή. «Για να πάρουμε μια εικόνα, ας φανταστούμε ότι ένα μούρο ή ένα βατόμουρο είναι φτιαγμένο από μικρότερα μεμονωμένα φρούτα (καρπούς). Για εκείνους με υπέρ-αισθητή αντίληψη, ο Κρόνος στη περίοδο αυτή κατά την εξέλιξή του ήταν παρόμοια φτιαγμένος από μεμονωμένα Κρόνια όντα, που αν και δεν κατείχαν ακόμη εξατομικευμένες ζωές ή ψυχές, ωστόσο αντανακλούσαν τις ζωές και τις ψυχές των όντων που ζούσαν μέσα τους». Αρχαίος Ήλιος: Κατά τη περίοδο του Αρχαίου Ήλιου, τα ανθρώπινα όντα πέτυχαν ένα ανώτερο επίπεδο από αυτό του «φυσικό-υλικού σώματος που 16 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

ήδη είχαν σχηματίσει στον Αρχαίο Κρόνο», και έγιναν «το όχημα ενός αιθερικού ή ζωτικού σώματος»9. «Παράλληλα στο πρώιμο ανθρώπινο ον εισήχθησαν τα πρώτα σημάδια εσωτερικής ζωτικότητας. Η ζωή ξεκίνησε». Εάν στο στάδιο του Αρχαίου Κρόνου φαινόταν μόνο σαν μούρα, μη-ζωογονοποιημένα «αυγά θερμότητας»9, το στάδιο του Αρχαίου Ήλιου ζωντάνεψε έμβιες μορφές ικανές να κάνουν «εσωτερικές κινήσεις που θα μπορούσαν να συγκριθούν με τις κινήσεις που κάνουν σήμερα οι χυμοί των φυτών». Αρχαία Σελήνη: Κατά τη περίοδο της Αρχαίας Σελήνης ξεκίνησε η συρροή του αστρικού σώματος. Μαζί με το αστρικό σώμα τα ανθρώπινα όντα απόκτησαν «τα πρώτα τους ψυχικά χαρακτηριστικά»10. Ως αποτέλεσμα, «οι διαδικασίες που έλαβαν χώρα στο αστρικό σώμα επειδή κατείχε ένα αιθερικό σώμα, (διαδικασίες που είχαν ακόμη έναν φυτικό χαρακτήρα κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της Ηλιακής φάσης), ξεκίνησαν να συνοδεύονται από αίσθηση και το αστρικό σώμα ξεκίνησε να βιώνει ευαρέσκεια και δυσαρέσκεια εξαιτίας αυτών των διαδικασιών». Ως εκ τούτου για πρώτη φορά κατά την περίοδο της Αρχαίας Σελήνης ξεκίνησε μια ζωοπρεπής αίσθηση μέσα στο πρώιμο ανθρώπινο ον, του οποίου η φυτοπρεπής ύπαρξη (με εξωτερική κατεύθυνση) αντικαταστάθηκε από μια ανεξάρτητη εσωτερική ζωή στην οποία εμφανίστηκαν αισθήματα και ωθήσεις. Με άλλα λόγια είχε συμβεί μια λειτουργική ενδοστρέφεια (ένας εναγκαλισμός). Η υφιστάμενη ουσία κατά τη περίοδο του Αρχαίου Κρόνου έμοιαζε με τη θερμότητα ή το πυρ και κατά τη περίοδο του Αρχαίου Ήλιου εμφανίστηκε κάτι που σχετιζόταν με τον αέρα και το φως. Κατά την Αρχαία Σελήνη η ύλη συμπυκνώθηκε σ’ ένα είδος υδαρούς ουσίας, αν και αυτό ισχύει μόνο κατά τον ποιοτικό όρο, καθώς αυτό το υλικό δεν αντιστοιχούσε στο νερό όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Η Γήινη εξέλιξη: Το τέταρτο πλανητικό στάδιο είναι αυτό της Γης. Ωστόσο ας πούμε ότι η Γήινη εξέλιξη

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

δεν ξεκίνησε αμέσως αλλά μόνο μετά από μια συνοπτική ανασκόπηση (ανακεφαλαίωση) των τριών προηγούμενων πλανητικών σταδίων. Κατά τη διάρκεια του πραγματικού σταδίου της Γήινης εξέλιξης ΣΤΑΔΙΟ

ΣΤΑΔΙΟ ΕΜΒΡΥΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

1. (Σημείο) 2. (Επιφάνεια) 3. ( Χώρος)

Μοριδίωση Βλαστηδίωση Γαστριδίωση (Ανάπτυξη του εμβρύου) Γέννηση του εμβρύου.

4. (Χώρος και αντιχώρος)

συνέβη μια περαιτέρω πύκνωση και η ύλη έφτασε στην ορυκτή, στερεή ή «γήινη» κατάσταση .

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΠΡΩΙΜΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΝ

ΠΛΑΝΗΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ ΚΟΣΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΥΛΗΣ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟ ΦΥΣΙΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

Φυσικό-υλικό σώμα Αρχαίος Κρόνος Ζωτικό σώμα Αρχαίος Ήλιος Ψυχή (αστρικό Αρχαία Σελήνη σώμα)

Θερμοπρεπές Αέριο-Φωτοπρεπές Υδατοπρεπές

Ορυκτό Φυτό Ζώο

“Εγώ”

Γη

Στερεό

Άνθρωπος

Η σύγκριση της ανάπτυξης του ανθρώπινου εμβρύου με την εξέλιξη της Γης. Πηγή: Functional morphology – The dynamic wholeness of the Human Organism- Johannes W. Rohen Είναι απόλυτα σαφές ότι μπορούμε να δούμε την ανάπτυξη του ανθρώπινου εμβρύου ως αντανάκλαση των τεσσάρων σταδίων της πλανητικής εξέλιξης όπως αυτά περιγράφτηκαν πιο πάνω (Βλέπε άνω πίνακα). Στη περίπτωση αυτή το μορίδιο22 θα μπορούσε να αντιστοιχεί στο στάδιο του Αρχαίου Κρόνου. Μετά την εμφύτευση23, ένα φυτοπρεπές είδος ζωής ξεκινά στο ανθρώπινο έμβρυο σαν ρεύματα υγρών και εμφανίζονται κοίλοι φυσαλιδωτοί χώροι (το χόριο24 , το άμνιο25). Δεν έχει εμφανιστεί ακόμη καμία εσωτερική ζωή,… η ουσία του ανθρώπινου όντος βρίσκεται ακόμη στη περιφέρεια, (στα εμβρυικά έλυτρα), και αντανακλάται πάνω στις επιφάνειες των κυστιδίων. Ο εμβρυικός δίσκος26 με τις βλαστικές του στιβάδες27 αποτελεί μια δομή που μοιάζει με επιφάνεια και αντιπροσωπεύει ένα είδος «αρχετυπικού φυλλώματος» ή «αρχετυπικού φυτού», καθώς στερείται εσωτερικού οργανισμού με εσωτερικές επιφάνειες και όργανα. Το τρίτο στάδιο (της Αρχαίας Σελήνης) θα αντιστοιχούσε στη γαστριδίωση28 η οποία στους ανθρώπους ξεκινά με την ανάπτυξη του κόμβου Hensen29 και της Αρχέγονης αύλακας30. Το στάδιο αυτό (το οποίο περιλαμβάνει τμήμα αποδόμησης και την μεσεγχυματική ανάπτυξη), είναι το πρώτο που θα παράγει ένα τρισδιάστατο εμβρυικό σώμα. Ως εκ τούτου ως έναν

βαθμό αντιπροσωπεύει την ανάπτυξη της ζωής στο ζωικό επίπεδο. Έτσι το πραγματικό επίπεδο της Γης θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο κατά τη γέννηση, όταν ο άνθρωπος ξεπροβάλλει πάνω στο στέρεο έδαφος και αναπνέει για πρώτη φορά τον αέρα της γήινης ατμόσφαιρας, αφήνοντας πίσω του τη «σφαίρα» των μεμβρανών που υποστήριζαν τη ζωή μέσα στη μήτρα. Ο πλακούντας αποβάλλεται μετά τη γέννηση. Σε αυτό το στάδιο το «Εγώ» ξεκινάει να μετακινείται σταδιακά και αργά μέσα στο σώμα.

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 17

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

Τα επτά μέταλλα / Μόλυβδος (Pb) /

(Κρόνος)

Απόσπασμα από το δεύτερο τόμο του τρίτομου έργου με τίτλο: «Η ανθρωποσοφική προσέγγιση στην Ιατρική» – του Friedrich Husemann - πρόσφατη αναθεωρημένη έκδοση από τον Otto Wolff. Είναι προφανές ότι μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό λαμβάνουν χώρα διαδικασίες μέσα από τις οποίες κάποιες ουσίες οδηγούνται από τη ζώσα στη νεκρή κατάσταση. Αρχικά μπορούμε να σκεφτούμε το σχηματισμό των οστών και των δοντιών των οποίων οι ουσίες στην πραγματικότητα περνούν σε κρυσταλλική, ορυκτή κατάσταση. Χωρίς αμφιβολία, αυτές οι ουσίες, όπως για παράδειγμα το ορυκτό απατίτης που μπορεί να βρεθεί στα οστά, δεν υπήρχαν πάντα. Ο απατίτης δεν παρουσιάστηκε στα οστά ως έχει, αλλά μάλλον προήλθε από μια οργανική ουσία. Αυτή η μεταμόρφωση της ζώσας ουσίας σε νεκρή ορυκτή μπορεί να οριστεί ως διαδικασία θανάτου. Σε αντίθεση με τα κατώτερα ζώα, αυτή η διαδικασία είναι ενεργή στον άνθρωπο και τα ανώτερα ζώα. Ωστόσο όπως είναι προφανές, τα κελύφη των σαλιγκαριών σχηματίζονται από μία αντίστοιχη διαδικασία, η οποία δρα έξω από τον ζωντανό οργανισμό. Αλλά ο σχηματισμός των οστών και των δοντιών λαμβάνει χώρα μέσα στον οργανισμό, έτσι ώστε ο άνθρωπος να συμμετέχει σε αυτή τη διαδικασία θανάτου. Ακριβώς όπως η ζωή έχει την τάση να επεκτείνεται και να αναπτύσσεται, έτσι και μια ουσιαστική πτυχή της διαδικασίας θανάτου είναι η οριοθέτηση. Εδώ η βάση της φυσιολογίας δίνεται στην τάση του ανθρώπου να διαχωρίζει τον εαυτό του από τον κόσμο, και να τον αναγνωρίζει ως το Eγώ. Είναι συνδεδεμένη με την δυνατότητα της σκέψης. Αυτή η διαδικασία σκέψης διαχωρισμού, η οποία φθάνει από τη φυσιολογική ορυκτοποίηση στην πνευματική, ορίστηκε από τον Rudolf Steiner ως Κρόνος ή διαδικασία μολύβδου. Όπως ο Κρόνος στο ηλιακό σύστημα, έτσι και η διαδικασία μολύβδου παρέχει στον άνθρωπο ένα όριο. Ο μόλυβδος στη γη είναι το τελευταίο απομεινάρι της αλλοτινής ζωντανής πνευματικής σύνδεσης μεταξύ της Γης και του Κρόνου. Μέσα από αυτόν, η παλαιότερη και πιο ευρέως ολοκληρωμένη περιοχή οριοθετείται. Δύο φαινομενικά αντιφατικές φυσιολογικές λειτουργίες της διαδικασίας μολύβδου, (της διαμόρφωσης και της συνείδησης), εδώ συνδέονται. Η ισχυρότερη και πιο ενεργή ανάπτυξη βρίσκεται στην εμβρυακή ζωή, αλλά αυτό απαιτεί μια εξίσου ισχυρή διαδικασία διαμόρφωσης για να προλάβει μια διαταραγμένη ανάπτυξη. Αυτή η ώθηση διαμόρφωσης δρα μέσω του νευρικού συστήματος, το 18 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

οποίο αναπτύσσεται πρώτο και είναι κυρίαρχο στο έμβρυο. Σε κάποιο βαθμό, διαμόρφωση σημαίνει το ίδιο με την οριοθέτηση της ανάπτυξης, η οποία, ειδικά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, είναι τόσο απαραίτητη όσο η ίδια η ανάπτυξη. Σε τελική ανάλυση, η διαδικασία σχηματισμού λειτουργεί μέσα στη μεταλλική δομή, στη διαμόρφωση των οστών και των δοντιών. Μετά από τη γέννηση και καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, οι ωθήσεις διαμόρφωσης μετατοπίζουν τη διαδικασία μολύβδου στις διαδικασίες συνείδησης, καθιστώντας έτσι εφικτή την είσοδο του πνεύματος μέσα στον οργανισμό. Ο Rudolf Steiner είχε πει: “Εάν δεν υπήρχαν οι δυνάμεις του Κρόνου δεν θα ήμασταν ανθρώπινα όντα με πνεύμα αλλά μάλλον όντα με σώμα και ψυχή”. Ενόσω οι διαδικασίες της συνείδησης κυριαρχούν, όπως συμβαίνει κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι διαδικασίες γήρανσης και θανάτου επακολουθούν. Αυξάνουν με τη γήρανση και ολοκληρώνονται με το θάνατο. Η πολικότητα του θανάτου και της ζωής είναι προσχηματισμένη στον ανθρώπινο οργανισμό. Το νεύρο-αισθητήριο σύστημα περιέχει τα παλαιότερα όργανα και η ζωή παίζει ένα μικρό ρόλο σε αυτά. Τα νεότερα όργανα που απομακρύνονται περισσότερο από τη συνείδηση και είναι γεμάτα ζωή, ανήκουν στο αίμα. Η ζωή του ανθρώπου εξαρτάται από την ένταση αυτής της πολικότητας του μετασχηματισμού της ζωής σε θάνατο. Η απαραίτητη μεταμόρφωση αποτελεί ένα πρόβλημα, το οποίο εξαρτάται από την κατάλληλη χρονική στιγμή. Μπορεί να συμβεί πολύ νωρίς ή πολύ αργά. Έτσι, ένα παιδί στην ανάπτυξη μπορεί να καλλιεργηθεί σωστά σωματικά και να «ανθίσει», αλλά η πνευματική κατάσταση της ψυχής του θα είναι θολή: αυτό σημαίνει ότι η διαδικασία της συνείδησης δεν θα είναι ικανή να διεισδύσει και να μετασχηματίσει ένα αιθερικό σώμα που υπερισχύει. Εδώ υπάρχει μια ένδειξη της διαδικασίας μολύβδου που είναι πάρα πολύ αδύναμη ή ανεπαρκής, και οι διαδικασίες της συνείδησης μπορούν να ενισχυθούν με τη χορήγηση μικρών ποσοτήτων μολύβδου. Σε παιδιά μικρότερης ηλικίας αυτή η κατάσταση μπορεί να εμφανιστεί ως ραχίτιδα στην οποία η διαμόρφωση και η ορυκτοποίηση είναι ανεπαρκής. Το πώς η βιταμίνη D μπορεί να αναγνωριστεί ως διαδικασία μολύβδου

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

έχει περιγραφεί σε άλλο σημείο. Ο μόλυβδος σε προσεκτικά χορηγούμενη μορφή ενδείκνυται επίσης για ραχίτιδα και ιδιαίτερα σε κρανιακή φθίση. Είναι προφανές, λαμβάνοντας υπόψη την τοξικότητα του μολύβδου, ότι μόνο οι ομοιοπαθητικές ποσότητες μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Στη συνέχεια, ξεδιπλώνει αποτελέσματα που δεν μπορούν να επιτευχθούν με κανέναν άλλο φάρμακο. Ειδικά σε αυτή τη θεραπευτική εφαρμογή, μπορεί να παρατηρηθεί κατ‘ επανάληψη ότι δεν είναι η ποσότητα του μολύβδου (η οποία περιέχεται στην δυναμοποιημένη θεραπεία) που κάνει τη διαφορά, αλλά μάλλον η διαδικασία, η δυναμική της αποτελεσματικότητας, η οποία απαλλάσσεται από την δυναμοποίηση. Ιδιαίτερα με τα φάρμακα μόλυβδου, μπορεί κανείς να επιτύχει ουσιαστικά τα ίδια αποτελέσματα με αρκετές ποικιλίες από δυναμοποιήσεις, ακόμη και με τις υψηλότερες στις οποίες ο μόλυβδος ως ουσία δεν υφίσταται, όπως συμβαίνει στο Plumbum D60. Για τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν προηγουμένως, κατά τα οποία οι διαδικασίες της ζωής είναι πολύ ισχυρές και η συνείδηση δεν μπορεί να υποστηριχθεί επαρκώς, ενδείκνυται το Plumbum D6-10. Αυτό μπορεί να συμβεί σε παιδιά στα οποία υπάρχει μια ανεπαρκής οστική διαμόρφωση όπως στην περίπτωση της ραχίτιδας, αλλά μπορεί επίσης να εμφανιστεί σε μεγαλύτερη ηλικία, όταν εμφανίζεται η ανισορροπία της ζωτικότητας και της νωθρότητας μαζί με την ανεπάρκεια της συνείδησης ή όταν υπάρχει ανεπαρκής οριοθέτηση απέναντι στο περιβάλλον, όπως συμβαίνει συχνά στις περισσότερες περιπτώσεις αλλεργιών, συμπεριλαμβανομένης και της αλλεργικής ρινίτιδας. Ο μόλυβδος επίσης πρέπει να εξετασθεί σε χαμηλές δυναμοποιήσεις όταν ο οργανισμός απαιτεί ασβέστιο, όπως στην περίπτωση των εκζεμάτων που υποδεικνύουν ανεπάρκεια ασβεστίου. Στη συνέχεια, η περιστασιακή χορήγηση μολύβδου με concavera θα ενεργοποιήσει το ασβέστιο αποθέτοντάς το έξω από το διάλυμα. Εδώ, γίνεται εμφανής η βαθιά σχέση μεταξύ μολύβδου και ασβεστίου, (που είναι τόσο γνωστή στη γεωλογία και στη χημεία). Σε γενικές γραμμές, ο μόλυβδος κυβερνά και μεθοδεύει τις διαδικασίες του άλατος. Λόγω της εξαιρετικά βαθιάς διεισδυτικής επίδρασης του μολύβδου στην ιδιοσυγκρασία, θα πρέπει να χορηγείται μόνο υπό την επίβλεψη ενός ιατρού και να χορηγείται μόνο με ιατρική συνταγή. Ειδικά οι χαμηλότερες δυναμοποιήσεις θα πρέπει να δίδονται μόνο για μερικές εβδομάδες, κατά προτίμηση μια μικρή δόση το πρωί και το μεσημέρι, και στη συνέχεια να γίνεται παύση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ανάπαυσης, (ιδιαίτερα

στα παιδιά), η θετική επίδραση του μολύβδου σταθεροποιείται με το χαλκό. Εάν η θεραπεία αποδειχθεί ότι είναι αρνητική, πράγμα που θα εκφράζεται με την απώλεια της όρεξης ή / και της αυξημένης διαδικασία της συνείδησης όπως ευερεθιστότητα, κακή ποιότητα ύπνου, κλπ, μπορεί κανείς να αποτρέψει τις άσχημες επιδράσεις, δίνοντας Argentum ή argentite D6. Παρά το γεγονός ότι αυτό το φάρμακο μολύβδου, όταν χορηγείται με τις κατάλληλες υποδείξεις, μπορεί να δώσει μία από τις πιο εντυπωσιακές θεραπευτικές εμπειρίες, σπάνια αναφέρεται σήμερα. Επειδή τα παιδιά σήμερα υποφέρουν συχνότερα από ανεπαρκή ζωτικότητα, και η ιδιοσυγκρασία γίνεται πιο έντονη από μια υπερβολικά ισχυρή διαδικασία μολύβδου, ο άργυρος ενδείκνυται περισσότερο από τον μόλυβδο. Όταν ο μόλυβδος χορηγείται σε υπερβολικές ποσότητες έτσι ώστε να λαμβάνει χώρα δηλητηρίαση και όταν η διαδικασία μολύβδου λειτουργεί πάρα πολύ δραστικά, τα αποτελέσματα είναι μια καταστροφική διαδικασία που παίρνει τον έλεγχο όλου του οργανισμού και τελικά οδηγεί στην καταστροφή του. Ακόμη και σε αυτή την καταστροφική διαδικασία, ο μόλυβδος αποδεικνύει τη σχέση του με την οργάνωση του «Εγώ» και τις διαδικασίες απόσβεσης, οδηγώντας σε ορυκτοποίηση. Η δηλητηρίαση από μόλυβδο εμφανίζεται πιο συχνά όταν καταναλώνεται σε τόσο μεγάλες ποσότητες ώστε ο οργανισμός δεν είναι σε θέση να τον αποβάλλει. Τότε γίνεται φανερό ότι είναι ένα από τα πιο φοβερά δηλητήρια. Πιέζει κατευθείαν στην περιοχή της ζωής. Ένα από τα πρώτα συμπτώματα της χρόνιας δηλητηρίασης από μόλυβδο είναι η στίξη των βασεόφιλων των ερυθρών αιμοσφαιρίων, ένα σημάδι της βαθιάς βλάβης στη ζωή τους, που τελικά οδηγεί σε αιμόλυση. Περαιτέρω, μπορεί να βρεθεί αιματοπορφυρίνη στα ούρα ως σύμπτωμα της ηπατικής βλάβης και διαταραχής του ήπιου μεταβολισμού. Ο οριοθετής χαρακτήρας του μολύβδου επεκτείνεται επίσης στη διαδικασία σιδήρου, έτσι ώστε ο σίδηρος δεν μπορεί πλέον να συνδυαστεί με τη πορφυρίνη. Ο μόλυβδος διαπερνά όλα τα ζωτικής σημασίας όργανα, βλάπτει και καταστρέφει τα επιθήλιά τους και παίρνει τον έλεγχο των ομαλών και γραμμωτών μυών, καταστρέφοντας τις αρθρώσεις. Στους μύες, εμπλέκονται οι εκτείνοντες μύες των χεριών και το τρέμουλο είναι ένα σύνηθες σύμπτωμα. Ένα άλλο σημείο επίθεσης βρίσκεται στο αγγειακό σύστημα. Η πίεση του αίματος αυξάνεται. Αυτό βασίζεται στους αγγειακούς σπασμούς και αρχικά ίσως είναι περισσότερο λειτουργικής φύσεως. Τέλος, © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 19

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

βλάπτει σοβαρά το χιτώνα, προκαλώντας ενδορτηρίτιδα και σκλήρυνση. Μαζί με την γενικά αυξημένη τάση για σπασμούς και κολικούς πόνους στην κοιλιακή χώρα, συχνά εμφανίζεται δυσκοιλιότητα και δυσμηνόρροια. Είναι κατανοητό ότι ένας ασθενής που πάσχει από δηλητηρίαση από μόλυβδο αισθάνεται αρκετά άρρωστος- θα είναι ανορεκτικός, αναιμικός και, τέλος, καχεκτικός. Ασθματικά επεισόδια αποτελούν έκφραση του υπερβολικά ενεργού νευρικού συστήματος, η δυναμική των οποίων δεν μεταμορφώνεται πλέον από το νεφρικό σύστημα. Ωστόσο ο πνεύμονας, παραμένει σχεδόν ανέγγιχτος από όλα αυτά Αργότερα στο νευρικό σύστημα εμφανίζονται τοξικές επιδράσεις γενικότερα. Πρώτα, μπορεί να παρατηρηθούν παροδικές διαταραχές στην ευαισθησία, η οποίες μπορούν εύκολα να παραβλεφθούν και να ερμηνευθούν εσφαλμένα. Αυτές οι διαταραχές εκδηλώνονται ως αναισθησία, παραισθήσεις (το δέρμα συχνά γίνεται ευαίσθητο στην πίεση και τον κρύο αέρα), νευραλγίες σε διάφορα μέρη, κράμπες συμπεριλαμβανομένων των ποδιών, καθώς και διαταραχές της όρασης που προκαλούνται από νευρίτιδα του οπτικού νεύρου. Μπορεί να υπάρξει παροδική τύφλωση που σταδιακά ολοκληρώνεται. Παρά το γεγονός ότι όλα τα νεύρα περιλαμβάνονται σε μια διαταραχή που διαπερνά ολόκληρο τον οργανισμό, ωστόσο είναι βέβαιο ότι ο εγκεφαλικός φλοιός εμπλέκεται πιο έντονα και λιγότερο τα γάγγλια της σπονδυλικής στήλης. Από τα κρανιακά νεύρα, προτιμώνται εκείνα του λάρυγγα, της γλώσσας, των ματιών και των οπτικών νεύρων. Έτσι, κανείς ασχολείται με μια εξαιρετική συμμετοχή αυτών των νεύρων, τα οποία εξυπηρετούν τη συνειδητή αλληλεπίδραση του «Εγώ» στον οργανισμό: δηλαδή τη σκέψη και την ομιλία. Σε γενικές γραμμές, το κατεστραμμένο αίμα και το κινητικό σύστημα εισβάλλουν στον οργανισμό του Εγώ. Η εμπλοκή του εγκεφαλικού φλοιού εμφανίζεται ως εξασθένηση της μνήμης και της αντίληψης: καταστάσεις φόβου, μελαγχολίας, μανιοκαταθλιπτικές διαταραχές, και τα τελικά στάδια είναι παραλήρημα και άνοια. Εδώ, το Εγώ δεν μπορεί πλέον να αλληλεπιδρά επαρκώς και, συνεπώς, υπερισχύει πάνω στο αστρικό σώμα, δημιουργώντας σπασμώδεις καταστάσεις. Ο μόλυβδος απανθρωποιεί το ανθρώπινο ον. Οι γυναίκες με δηλητηρίαση από μόλυβδο έχουν την τάση να αποβάλλουν: αυτό υποστηρίζουν επίσης και οι γυναίκες σύζυγοι που έχουν δηλητηριαστεί από μόλυβδο. Ο μόλυβδος περνάει ακόμη και μέσα στο έμβρυο, προκαλώντας ανάλογη ασθένεια με εκείνη της μητέρας. Είναι προφανές λοιπόν ότι ο 20 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

μόλυβδος καταστρέφει το αντίθετό του, (τη διαδικασία αργύρου), η οποία ελέγχει τις διαδικασίες της αναγέννησης, τα γεννητικά όργανα και τις λειτουργίες τους. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται περισσότερο από την έντονη συνειδητότητα και τη διαδικασία του μολύβδου. Εκφράζεται από μια ζωντάνια που είναι ανεπαρκής σε σύγκριση με τον άνθρωπο που ζούσε πριν από πεντακόσια χρόνια, καθώς επίσης από αυτήν καθορίζεται όλη η ζωή και η σκέψη. Η άρνηση της αποδοχής μιας ζώσας αντίληψης αντί των σκιωδών εικόνων της ψυχικής μας ζωής, και η με ακρίβεια σκιαγράφηση των αφηρημένων εννοιών, είναι αποτελέσματα που βασίζονται στη διαδικασία του μολύβδου. Όταν ξεπερνάνε τα όρια του υγιούς η διαδικασία του θανάτου εδραιώνεται στον τρόπο σκέψης. Ως αποτέλεσμα, επικρατεί μονόπλευρη, αναλυτική, ατομιστική σκέψη μέσα από την οποία ο κόσμος διασπάται σε πολλές λεπτομέρειες, χωρίς τις ζώσες ενδοσυνδέσεις. Στη συνέχεια, η σκέψη χρησιμοποιείται μόνο για να κάνει «εγγραφές» και να καθορίζει τις διάφορες λεπτομέρειες που γίνονται παθητικά αντιληπτές μέσω των αισθήσεων. Τέλος, οι εντυπώσεις των αισθήσεων μπορούν να ομαδοποιηθούν μόνο σε επιφανειακές έννοιες. Η «διανοητική σκέψη» στην οποία τείνει ο σύγχρονος άνθρωπος, (όπως παρουσιάζεται από τον υλιστικό τρόπο σκέψης στον οποίο τείνει ο σύγχρονος άνθρωπος), όπως παρουσιάζεται από υλιστικές ηλεκτρικές θεωρίες της σκέψης και όπως χαρακτηρίζεται από το τελικό στάδιο των εκφυλιστικών διαδικασιών του εγκεφάλου, (όταν μεταφέρεται στα ακραία της σημεία), γίνεται πρωτόγονα αυτοπαθής σκέψη. Η σκέψη έχει περιοριστεί σε έναν ταχυκίνητο αυτοματισμό στον οποίο το άκαμπτο στοιχείο της διαδικασίας του μολύβδου εκφράζεται ψυχολογικά. Το ‘’εγώ’’ είναι αδύνατο να παραμείνει σε μια τέτοια σφαίρα, έτσι ώστε κανείς να ασχολείται τελικά με τις αντανακλαστικές αντιδράσεις του αστρικού σώματος, μια κατάσταση που είναι κοινή στα ζώα: «Ο αυτοματισμός ενοποιείται με τον ανιμαλισμό» .Έτσι, μπορεί κανείς να παρατηρήσει συχνά υπερβολικές συναισθηματικές αντιδράσεις ή την ορμή μιας ζωώδους φύσης, οι οποίες δείχνουν αστρικές αντιδράσεις που ενώνονται με την νωθρότητα και την περιορισμένη συνείδηση της αυτοπαθούς σκέψης. Αυτό το σύνδρομο μπορεί να βρεθεί επίσης σε διάφορες εκφυλιστικές ασθένειες του εγκεφάλου, σε παιδιά με εγκεφαλική βλάβη και όταν ο εγκέφαλος έχει χάσει πολύ νωρίς μέρος της διαμορφωτικής του τάσης. Αυτός ο τρόπος σκέψης που περιγράφεται εδώ, έχει υιοθετηθεί γενικότερα σήμερα, τόσο που η μονομέ-

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

ρειά του φαίνεται μετά βίας, για να μην πούμε καθόλου. Η νοημοσύνη (μετρούμενη ως IQ), υπολογιζόμενη ως μετρητής των πνευματικών ικανοτήτων, καλύπτει μόνο ένα μέρος των πραγματικών δυνατοτήτων της σκέψης. Στην πραγματικότητα, η σκέψη έχει μεγαλύτερη δυναμική και είναι εξαιρετικά πολύπλευρη: κυμαίνεται από την πρωτόγονη, πονηρή κοινή λογική μέχρι και τη σοφία, η οποία τα περιλαμβάνει όλα. Ο διαχωρισμός που συνδέεται με τη διαδικασία του Κρόνου-Μολύβδου δεν φέρνει μαζί του μόνο τη δυνατότητα της συνείδησης του Εγώ, αλλά και τον κίνδυνο ότι ο διαχωρισμός μπορεί να είναι υπερβολικά ισχυρός, προκαλώντας τον περιορισμό μιας πνευματικής περιοχής που θα οδηγήσει στον αποκλεισμό άλλων περισσότερο εμπεριστατωμένων πνευματικών ικανοτήτων. Τέλος, παραμένει μόνο η μονόπλευρη νοημοσύνη που έχει περιγραφεί. Στο βαθμό που κάποιος ασχολείται με μια υπερβολικά ισχυρή διαδικασία μολύβδου, μπορεί να αντιμετωπιστεί θεραπεύοντας με Άργυρο. Ωστόσο είναι επίσης ένα πρόβλημα της εκπαίδευσης, στην οποία ο άνθρωπος και η ανάπτυξή του πρέπει να τοποθετηθούν σε μια ευρύτερη βάση που δεν θα προάγει μόνο τη απομονωμένη του διανοητικότητα. Ο αλκοολισμός είναι μια ακόμη περίπτωση στην οποία ενδείκνυται η θεραπεία με μόλυβδο. Πιο συγκεκριμένα το αλκοόλ παραλύει τις λειτουργίες του Εγώ στον ανθρώπινο οργανισμό. Σε άτομα υπό την επιρροή του αλκοόλ αυτό εκφράζεται στη διαταραγμένη όρθια βάδιση, ομιλία και σκέψη. Απελευθερώνει επίσης αναστολές, παρορμήσεις και πάθη που δεν ελέγχονται πλέον από το Εγώ, και το αστρικό σώμα εμφανίζει τη ζωώδη του φύση. Σε εξαρτημένα άτομα, υπάρχει μια σχετικά ψυχική-πνευματική αδυναμία του Εγώ, η οποία, κάτω από ορισμένες συνθήκες, μπορεί να έχει αναπτυχθεί δευτερευόντως μέσα από την αδυναμία του εξαρτημένου ατόμου να αντιμετωπίσει μία συγκεκριμένη πρόκληση στη ζωή. Μέσα από τον μόλυβδο, ειδικά όπως το οξείδιο του μολύβδου (ελάχιστη D3, trit. Ένεση D6), η επικράτηση του αστρικού σώματος οριοθετείται, και το Εγώ έχει και πάλι ένα πλαίσιο στο οποίο μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Φυσικά, η θεραπεία από μόνη της δεν μπορεί να θεραπεύσει τον εθισμό: παρέχει μόνο τη δυνατότητα για να γίνει αυτό. Είναι καθήκον του γιατρού να αποσαφηνίσει την κατάσταση του ασθενούς και να ενεργοποιήσει την προσωπικότητά του, έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιήσει την προτεινόμενη βοήθεια, την άσκηση του ελέγχου του αστρικού του σώματος μέσα από το Εγώ του.

Επίσης η θεραπεία με μόλυβδο ενδείκνυται και για τη σκλήρυνση. Για τη σκλήρυνση ο Rudolf Steiner είχε προτείνει μια φαρμακευτική τροποποίηση του μολύβδου: αυτή είναι το Plumbum mellitum. Για την παραγωγή αυτού του φαρμάκου, ο μόλυβδος επεξεργάζεται με έναν ιδιαίτερο τρόπο μαζί με μέλι, ζάχαρη, και θερμότητα. Η σύνδεση με τον οργανισμό του Εγώ εδραιώνεται μέσω της ζάχαρης: με τον τρόπο αυτό η δραστηριότητα του μολύβδου εναρμονίζεται και η μονομέρειά του επεκτείνεται. Συγκεκριμένα στην αρτηριοσκλήρωση, το άτομο αντιμετωπίζει μια ανεπαρκή ανάλυση (διάσπαση) των ζωτικών ουσιών οι οποίες υπόκεινται περισσότερο σε μια διαδικασία σκλήρυνσης και απόθεσης παρά διάσπασης και αποβολής. Σε θεραπευτικό επίπεδο αυτό είναι πολύ πιο ουσιαστικό από ό, τι ο υπερτιμημένος έλεγχος της κατανάλωσης χοληστερόλης, προκειμένου να τονωθεί ο οργανισμός και να επεξεργαστεί με το σωστό τρόπο αυτό το απαραίτητο προϊόν φυσιολογίας. Συχνά ο φυσικό-υλικός οργανισμός γίνεται πάρα πολύ πυκνός, έχοντας σαν αποτέλεσμα την διαταραχή των διαδικασιών του άλατος και των περισσότερων αποθέσεων. Αυτά μπορεί να προσεγγιστούν φυσικά με πολλούς τρόπους, για παράδειγμα με Formica, μέσω της οποίας το αποτέλεσμα θα είναι μια ενθύμηση, μια επανένταξη της άκαμπτης ζωής πίσω στον κύκλο της ζωής. Η Belladonna λειτουργεί επίσης ενάντια στην τάση για ακαμψία. Ωστόσο είναι σημαντικό, οι εν λόγω ουσίες να υφίστανται σε μία διαδικασία διάσπασης και η ωρίμανση να γίνεται σωστά, έτσι ώστε να συνδέεται με την διαδικασία της γήρανσης. Στη συνέχεια, οδηγούνται παρακάτω, (για παράδειγμα, η χοληστερόλη διασπάται σε χολικά οξέα και αποβάλλεται), και δεν εισέρχονται στην περιοχή των διαδικασιών εναπόθεσης. Η ανεπαρκής διαδικασία διάσπασης που κρύβεται πίσω από την αρτηριοσκλήρωση, προσεγγίζεται ειδικά από το plumbum mellitum. Όπως το Sclerone (plumbum mell. D12), χρησιμοποιείται κυρίως για την προφύλαξη. Για την πραγματική θεραπεία, οι υψηλότερες δυναμοποιήσεις είναι προτιμότερες (plumbum Mell. D20) και μπορεί να υποστηρίζονται από Arnica, Belladonna, Formica, και Betula folium. Κάποιες φορές το πυριτικό οξύ συνδυασμένο με μόλυβδο (Plumbum silicium), μπορεί να λειτουργήσει καλύτερα από ό, τι το Plumbum mellitum, ή επίσης ο φυσικής προέλευσης βαρυσιλίτης, σε μορφή σκόνης ή σε ενέσιμη μορφή σε υψηλότερες δυναμοποιήσεις. Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ειδικά όταν η συνειδητότητα είναι πλημμυρισμένη από έναν υπερβολικά ισχυρό μεταβολισμό και κάποιος © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 21

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

θέλει να προσφύγει στη διαμόρφωση και διαφωτιστική δραστηριότητα που προέρχεται από την άνω σφαίρα. Επιπλέον, το Plumbum silicium μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης σε συμπτώματα της νόσου Morbus Scheuerman για να επιδράσει με διοξείδιο του πυριτίου στο σχηματισμό και στη δομή των οστών. Για άλλη μια φορά, πρέπει να επισημανθεί ότι ο μόλυβδος δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται συνεχόμενα. Η προληπτική χρήση του Sclerone θα πρέπει επίσης να διαρκεί 4-6 εβδομάδες και να ακολουθείται από παύσεις των 2-4 εβδομάδων. Τέτοιου είδους «θεραπείες» δεν θα πρέπει να συνεχίζονται αδιάλειπτα. Το Sclerone στην πραγματικότητα είναι γηριατρικό, μοναδικό στη σύλληψη και τη δράση του. Οι αρχές των περισσότερων γηριατρικών βασίζονται στην διέγερση της φθίνουσας ζωτικότητας ή στην αναπλήρωση των ορμονών, των βιταμινών, των ιχνοστοιχείων, κλπ. Το Sclerone δεν απωθεί την ανάπτυξη αλλά ενισχύει τη πρόοδό της. Ο οργανισμός υποβοηθείται μέσω των φυσιολογικών μεταμορφώσεων των διαμορφωτικών δυνάμεων που συνήθως εμφανίζονται στη γήρανση, και αυτό βοηθάει στο να ξεδιπλωθεί μια ανεμπόδιστη πνευματική ζωή αντί να παραμείνει στη βιολογική σφαίρα. Έτσι, μία ολοκληρωμένη ενεργή πνευματική ζωή, είναι η καλύτερη προφύλαξη κατά της σκλήρωσης. Η πιο ήπια εφαρμογή του μολύβδου είναι στη μορ-

φή αλοιφής (plumbum 0,1% Unguentum) και είναι κατά κύριο λόγο για τοπική εφαρμογή στη θεραπεία της κρανιακής φθίσης. Επιπλέον, σύμφωνα με την αρχή της φυτοποίησης των μετάλλων, η θεραπεία με μόλυβδο μπορεί επίσης να καθοδηγείται από το κατάλληλο φυτό. Εδώ μπορεί να ονομαστεί Μόλυβδος / Κιχώριο (plumbum per chicorium), μέσω του οποίου η διαδικασία του μολύβδου εισάγεται στον καταβολισμό. Ενδείκνυται στην αρχή μιας θεραπείας μολύβδου, καθώς και σε προβλήματα ζύμωσης και διάσπασης στη γαστρεντερική οδό, όπως περιστασιακά συναντάμε σε παιδιά, ως έκφραση της ανεπαρκούς διείσδυσης του μεταβολισμού. Εάν ήταν ενεργές στον άνθρωπο μόνο οι διαδικασίες αργύρου και μολύβδου, τότε ο οργανισμός του θα μπορούσε να ξεδιπλωθεί μόνο μεταξύ της ζωής και του θανάτου. Δεν θα υπήρχε η βάση για τη συνειδητή ψυχή ή την πνευματική δραστηριότητα. Γι’ αυτό είναι απαραίτητες άλλες διαδικασίες, και ενεργούν με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι εφικτή η επέκταση μιας ψυχικής-πνευματικής δραστηριότητας ακριβώς μέσα στην ζώσα ουσία. Αυτό συμβαίνει κυρίως μέσα από τις διαδικασίες του χαλκού και του σιδήρου που θα πρέπει να συζητηθούν περαιτέρω. Σύμφωνα με τη φύση τους, αυτές οι διαδικασίες είναι εντελώς διαφορετικές από την καθαρά βιολογική ζωή. Στη φύση, μπορεί κανείς να βρει μια διαδικασία της οποίας το ειδικό έργο είναι να μεσολαβεί, να συνδυάζει τα αντίθετα και να τα ενώνει.

Απόσπασμα από το άρθρο του Rudolf Treichler (M.D) με τίτλο: Μέταλλα και Ψυχοθεραπεία Το τελευταίο από τα «ανώτερα» μέταλλα στη σειρά των μετάλλων έχει τη πιο ισχυρή σχέση με το κεφάλι,… τη συνείδηση. Το ρίζωμα της διαδικασίας του μόλυβδου βρίσκεται στην αποδόμηση του αίματος στον σπλήνα μέσω της οποίας οι δυνάμεις του Εγώ απελευθερώνονται για τη συνείδηση,… για το πνεύμα. Στην περίπτωση αυτή, το Εγώ δε δρα στο αιθερικό σώμα όπως θα δρούσε στο ήπαρ, συνδέεται με το αστρικό σώμα, το οποίο επίσης δέχεται διέγερση από το χαλκό. Ωστόσο σε αντίθεση με το χαλκό (μέσω του οποίου το Εγώ δημιουργεί μια ισορροπία με το αστρικό σώμα), το Εγώ μέσω του μολύβδου κυριαρχεί στο αστρικό σώμα. Προσπαθεί να μετασχηματίσει τις δυνάμεις του αστρικού σώματος. Για το λόγο αυτό, μέσω της δραστηριότητας του σπλήνα αναπτύσσεται ενθουσιασμός. Αυτό επίσης μας βοηθάει να κατανοήσουμε το λόγο που ο Steiner συσχετίζει τον σπλήνα με το Ίδιο Πνεύμα7, το οποίο αντιπροσωπεύει το μετασχηματισμένο αστρικό σώμα (στη μελλοντική πνευματική εξέλιξη του ανθρώπου).

22 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

Στον σπλήνα, η ισχυρότερη ώθηση που μετασχηματίζει το γήινο βρίσκεται σε αντίθεση με τη πιο ισχυρή ώθηση για τη μονιμοποίηση του γήινου. Μέσω του σπλήνα ο άνθρωπος μπορεί να γίνει μια βαριά μάζα. Οι καταθλίψεις οι οποίες εμπλέκουν τον σπλήνα με μεγαλύτερη ένταση μέσα στο ηπατονεφρικό σύστημα, αναπτύσσουν γρηγορότερα σημάδια εμμονής και μονοτονίας. Εδώ λοιπόν έρχεται η θεραπευτική δράση του μόλυβδου, η οποία πρέπει να χρησιμοποιείται σε τέτοιες περιπτώσεις επιπρόσθετα των φαρμακευτικών αγωγών για το ήπαρ. Επιπλέον ο μόλυβδος θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για τη θεραπεία γηραιότερων ασθενών με αρτηριακή ή εγκεφαλική σκλήρυνση. Γενικότερα, η φαρμακευτική αγωγή με μόλυβδο υποστηρίζει καλύτερα διανοητικές ασθένειες. Παρόμοια με τη θεραπεία με χρυσό (που δρα στη σφαίρα του ρυθμικού [μεσαίου] συστήματος), η θεραπεία με μόλυβδο έχει σχέση με τις τελευταίες φάσεις της ψυχοθεραπείας, του καλού σχεδιασμού του μέλλοντος.

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 23

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

[ ΒΟΤΑΝΟΛΟΓΙΑ ] Στοιχειώδεις σχέσεις μεταξύ του Φυτού και του Ανθρώπινου όντος (απόσπασμα από το βιβλίο του Wilhelm Pelikan με τίτλο: Healing Plants / τόμος Α) Η πρωτοποριακή εργασία του Γκαίτε:

Ο Γκαίτε (τον οποίο ο Στάινερ είχε ονομάσει ως Κέπλερ και Κοπέρνικο του οργανικού κόσμου), ανέπτυξε μια θεωρία μεταμόρφωσης που οδήγησε σε μια δυναμική εικόνα του φυτού. Αυτό μας έδωσε τη δυνατότητα να βλέπουμε τόσο το φυσικό-υλικό φυτό όσο και τις πτυχές εκείνες που δεν γίνονται αντιληπτές με τις αισθήσεις. Οι έρευνές του δεν επικεντρώθηκαν στο μεγάλωμα και την ανάπτυξη του φυτού αλλά στις αρχές σύμφωνα με τις οποίες δημιουργήθηκε και υπάρχει. Δεν αναζητούσε κάτι που πέθαινε καθώς μεγάλωνε αλλά αναζητούσε το μόνιμο (το διαρκές) στοιχείο, το νόμο της δημιουργίας, τη διαδικασία του μετασχηματισμού, την αρχική πτυχή της ζωής, την ουσία του φυτού. Μας έδειξε τον τρόπο που αυτή η στοιχειώδης αρχή εισχωρεί στο κόσμο της φυσικής ύλης σε τρία μείζονα στάδια ανάπτυξης, που εμφανίζονται με φυσική μορφή και μετά «περνούν-πεθαίνουν» ξανά, επιστρέφοντας στη σφαίρα πέρα από την αντίληψη των αισθήσεων, όπου και βρίσκεται η ουσία. Αυτά τα τρία στάδια αντιπροσωπεύουν τρία είδη αλληλεπίδρασης μεταξύ των δυνάμεων επέκτασης (διαστολής) και συστολής. Ο συσταλμένος σπόρος, ή ο οφθαλμός31, επιτρέπει στο φυλλώδη βλαστό32 να αναδυθεί,… αυτό συστέλλεται μέσα στο κάλυκα και επεκτείνεται (διαστέλλεται) πάλι μέσα στο λουλούδι,… τελικά συγκεντρώνεται στο σπόρο και επεκτείνεται (διαστέλλεται) καθώς ο καρπός αναπτύσσεται. Με τον καρπό, ο κύκλος της ζωής ξεκινά από την αρχή. Ο στοχασμός πάνω στον κύκλο αυτό οδηγεί στη σημαντική ανακάλυψη ότι το φυτό χάνει ζωτική ενέργεια καθώς αναπτύσσει την τελειοποίηση της μορφής του. Οι δομές που βρίθουν από ζωή – ο σπόρος, ο οφθαλμός, η ρίζα, ο βλαστός – πάντα είναι λιγότερο σχηματισμένες εξωτερικά. Στο λουλούδι, σε ένα τριαντάφυλλο, για παράδειγμα, το φυτό επιτυγχάνει την τελειότερη μορφή του στο φυσικό-υλικό κόσμο, αλλά αυτό είναι επίσης εξαιρετικά λεπτεπίλεπτο και βραχύβιο. Η θεωρία μεταμόρφωσης του Γκαίτε αποτελεί έναν θεμέλιο λίθο στη μελέτη για τη ζωή. Οι νόμοι της ζωής που αποκαλύπτει, είναι συγκριτικά όμοιοι σε σημαντικότητα με εκείνους που ανακάλυψε ο Κέπλερ. Οι μελλοντικοί βοτανολόγοι θα πρέπει πάντα να τη λαμβάνουν υπόψη τους. Ωστόσο δεν παρέχει 24 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

κάποιο φαρμακευτικό βότανο, διότι δεν λαμβάνει υπόψη της τις στοιχειώδεις σχέσεις μεταξύ του φυτού και του ανθρώπινου όντος, που αποτελούν και τη μόνη βάση για μια τέτοια επιστήμη. Οι σχέσεις αυτές έχουν ανακαλυφθεί και έχουν παρουσιαστεί από το Ρούντολφ Στάινερ.

Η Τριπλότητα του Φυτού και η Τριπλότητα του Ανθρώπου:

Η διαδικασία του φύλλου και το ρυθμικό σύστημα: Μια πολύ σημαντική πτυχή αυτών των στοιχειωδών σχέσεων είναι η σχέση μεταξύ του φυτού και της αναπνοής του ανθρώπου, μεταξύ της χρωστικής33 του φύλλου (χλωροφύλλη) και της χρωστικής του αίματος (Αίμη34). Εδώ η φύση μιλάει από μόνη της, πέρα των θεωριών, και γίνεται ορατή μια εκ των αρχέγονων πολικοτήτων της ζωής. Το βασικό όργανο του φυτού, (μέσω του οποίου εκδηλώνεται πιο καθαρά και δυνατά ως φυτό), είναι το φύλλο με το γόνατό35 του. Όλα τα άλλα μέρη του φυτού θα πρέπει να θεωρηθούν ως μεταμορφώσεις του φύλλου. Επομένως το φυτό το ίδιο μας προσκαλεί να κοιτάξουμε στο φύλλο εάν θέλουμε να ανακαλύψουμε τις ουσιώδεις σχέσεις που υφίστανται μεταξύ του ιδίου και του ανθρώπου. Το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να κοιτάξουμε την εξωτερική μορφή για να δούμε ότι το φύλλωμα (με το ένα γόνατο να ακολουθεί το άλλο σε μια ρυθμική επανάληψη), αποτελεί την μέση αρχή του φυτού, το ρυθμικό του σύστημα. Το αντίστοιχο σχέδιο είναι το ρυθμικό σύστημα (ή μέσο σύστημα) του ανθρώπου, του οποίου η ανατομία βασίζεται στην ρυθμική αλληλουχία της σπονδυλικής στήλης και της θωρακικής κοιλότητας. Οι διαδικασίες αφομοίωσης και αναπνοής του φυτού είναι επίσης ρυθμικές, ακολουθώντας τους ρυθμούς του φωτός, της νύχτας και της ημέρας,… Είναι το εντελώς αντίθετο από την ανθρώπινη αναπνοή και τις αντίστοιχες διαδικασίες ανομοίωσης. Το φύλλο λαμβάνει από τον αέρα διοξείδιο του άνθρακα (CO2). Αυτό περνάει μέσα από μια διαδικασία συμπύκνωσης του άνθρακα και μεταμόρφωσης των υδατανθράκων που ουσιαστικά παρέχει το υλικό για το σώμα του φυτού. Κατά την διαδικασία εκπνέει οξυγόνο. Το ανθρώπινο ρυθμικό σύστημα λαμβάνει το οξυγόνο στον θωρακικό οργανισμό και αποδομεί την «ανθρακότητα»

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

του σώματος, καταπολεμώντας την πυκνή του φύση και αποβάλλοντας το διοξείδιο του άνθρακα απ’ αυτό. Και οι δύο διαδικασίες ενεργούν ρυθμικά μεταξύ της υγρής και της αέριας σφαίρας, αλλά πηγαίνουν σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Η κοίλη δομή του πνεύμονα (με τη τραχεία και τις διακλαδώσεις του, δηλαδή το βρογχικό χώρο), αντιπροσωπεύει ένα ιδεατό δέντρο το οποίο όπως και το πραγματικό δέντρο, λαμβάνει διοξείδιο του άνθρακα και αφήνει οξυγόνο στον εσωτερικό κόσμο του πνεύμονα που είναι γεμάτος με αίμα. Το σύνολο αποτελεί μια απεικόνιση (δοσμένη από την ίδια τη φύση) της ιδεατής σχέσης μεταξύ του ανθρώπινου και του φυτικού ρυθμικού συστήματος. Η πολικότητα που φαίνεται στο αέριο στοιχείο υφίσταται επίσης στην υγρή και στην ημίρρευστη σφαίρα. Η χρωστική του φύλλου είναι εξαιρετικά όμοια με τη χρωστική του αίματος – εδώ πράγματι η φύση μιλάει από μόνη της ! Το αναπνευστικό μέταλλο σε κάθε περίπτωση περιβάλλεται από τέσσερα πυρρόλια36 δαχτυλίδια,… η διαφορά είναι ότι στα φυτά το μέταλλο είναι το Μαγνήσιο ενώ στους ανθρώπους είναι ο Σίδηρος. Τα φυτά χρειάζονται κι αυτά σίδηρο για να παράξουν χλωροφύλλη, αλλά δεν γίνεται μέρος της ουσίας τους, παραμένει εξωτερικά. Οι άνθρωποι εσωτερικοποιούν το σίδηρο. Αντίστροφα η χλωροφύλλη εάν χρησιμοποιηθεί ως φάρμακο θα διεγείρει πολύ έντονα την παραγωγή αίματος. Παρά τη μεγάλη ομοιότητα μεταξύ της χρωστικής του αίματος και του φύλλου θα πρέπει απλά να τις προσέξουμε για να καταλάβουμε ότι είναι εντελώς αντίθετες. Η Χλωροφύλλη είναι πράσινη και φωσφορίζει το κόκκινο του αίματος, ενώ το αίμα είναι κόκκινο και φωσφορίζει το πράσινο του φύλλου. Αυτό το βασικό φαινόμενο της ζωής υποδεικνύει ότι θα πρέπει να υπάρχει μια κρυφή ένωση πίσω από τα πολικά αντίθετα κάνοντάς τα πραγματικά «δύο σε ένα». Τα αποτελέσματα που μπορούμε να βγάλουμε από αυτό είναι μεγάλης ευρύτητας. Έτσι οι άνθρωποι ως μια πιο υψηλή μορφή ζωικής ανάπτυξης δεν μπορούν να έχουν εξελιχθεί από τα φυτά, τα οποία αποτελούν μια λιγότερο ανεπτυγμένη μορφή ζωής. Αντιθέτως, μια γνήσια μορφή ύπαρξης αποδομημένη στη πορεία της εξέλιξης, αποβάλλει τη μορφή της ύπαρξης του φυτού για να απελευθερώσει τη ζωή της ανθρώπινης λειτουργίας. Η βασική σχέση μεταξύ του φυτού και του ανθρώπου θα πρέπει να έχει τις ρίζες της στη διαδικασία της εξέλιξης της γης, το ίδιο θα πρέπει να ισχύει και για τις αντίθετες φύσεις τους. Οι ιδέες για την εξέλιξη του ανθρώπου και της γης θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τέτοια αρχέγονα γεγονότα. Οι σύγχρονες θεωρίες εξέλιξης

αποτυγχάνουν σε αυτό, αλλά η πνευματική επιστήμη ή αλλιώς ανθρωποσοφία, τα λαμβάνει υπόψη της όταν παρουσιάζει την εξέλιξη του κόσμου και του ανθρώπου. Για να συνοψίσουμε θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα ρυθμικά συστήματα των ανθρώπων και των φυτών σχετίζονται μεταξύ τους ως πολικά αντίθετα. Πολλά παραδείγματα θα δοθούν για να δούμε ότι τα φάρμακα που παρασκευάζονται από την αρχή του φύλλου δρουν πάνω στα όργανα του θώρακα, την αναπνοή και την κυκλοφορία του αίματος, και ότι επίσης επηρεάζουν τις ρυθμικές λειτουργίες άλλων περιοχών. Τόσο στον άνθρωπο όσο και στο φυτό, το ρυθμικό σύστημα δρα ως διαμεσολαβητής μεταξύ δυο πολικών αντιθέτων. Στον άνθρωπο η σφαίρα των αισθητήριων οργάνων και των νεύρων συγκεντρώνεται κυρίως στο κεφάλι, αν και επίσης εκτείνεται σε όλο το υπόλοιπο σώμα. Το αντίθετό του είναι το μεταβολικό σύστημα το οποίο συγκεντρώνεται κυρίως στην κοιλιακή κοιλότητα και επίσης βρίσκεται μέσα σε όλο το σώμα. Μιλώντας σε οργανικό επίπεδο, αυτό περιλαμβάνει επίσης τη δραστηριότητα των άκρων. Στο φυτό η δραστηριότητα του φύλου όπως και η ρυθμική αρχή βρίσκεται μεταξύ των διαδικασιών της ανθοφορίας και της ρίζας. Η τριπλή μορφή του ανθρώπου και η τριπλή μορφή του φυτού μάς καλεί να ψάξουμε για τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους.

Η διαδικασία της ρίζας και το νεύρο-αισθητηριακό σύστημα:

Μέσω της ρίζας το φυτό ανήκει στη γη και στη σφαίρα της δυναμικής της, καθώς επίσης έρχεται να «γραπωθεί» με τον μη-αναζωογονημένο ορυκτό κόσμο. Η ρίζα υπόκεινται στις δυνάμεις της βαρύτητας,… είναι «γεωτροπική», πράγμα που την κάνει «γαίω-ευαίσθητη», όπως ο βλαστός και το φύλλο είναι «κόσμο37-ευαίσθητα». Στα κύτταρα της ρίζας έχουν βρεθεί ειδικά «αισθητήρια όργανα για τη βαρύτητα» γνωστά και ως «στατόλιθοι38». Από την άλλη πλευρά η ρίζα είναι επίσης «ευαίσθητη» στις ουσίες του εδάφους καθώς επίσης και στο υγρό και ορυκτό περιεχόμενο του εδάφους,… βρίσκεται σε μια «αισθητήρια επαφή» με τις ποιότητες του εδαφικού της περιβάλλοντος ακριβώς όπως το κεφάλι βρίσκεται σε επαφή με το φυσικό του περιβάλλον μέσω των αισθητήριων οργάνων, ένα περιβάλλον που επίσης παρουσιάζεται μόνο στην εξωτερική ορυκτή και φυσικό-υλική της πτυχή. (Οι αισθήσεις μας δεν είναι ικανές να αντιληφθούν τις ζωτικές λειτουργίες, τις ψυχικές ποιότητες και το πνεύμα των πραγμάτων © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 25

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

που μας περιβάλλουν,… Τα αντιλαμβανόμαστε μερικώς ως «αντί-κείμενα». Οτιδήποτε ξεπερνάει αυτό το επίπεδο θα πρέπει να γίνεται αντιληπτό χρησιμοποιώντας την ικανότητα της σκέψης μας, εκτός κι αν έχουμε αναπτύξει υψηλότερες μορφές αντίληψης). Η ρίζα κρατάει οτιδήποτε «αντιλαμβάνεται» στο γύρω περιβάλλον της με το να αναπτύσσεται δραστικά μέσα του, χρησιμοποιώντας πολύ συγκεκριμένα τις δυνάμεις της επιλεκτικότητάς της. Ανάλογα με το είδος του φυτού, ρουφάει επιλεγμένες ουσίες συνδυάζοντάς τες προκειμένου να δημιουργήσει την τυπική «ορυκτή σύνθεση39» των ειδών. Η ανάλυση της στάχτης του φυτού μάς παρέχει μια απονεκρωμένη αντανάκλαση αυτής της διαδικασίας. Η όλη διαδικασία αποτελεί μια φυσική αναλογία του τρόπου που συλλέγουμε και επεξεργαζόμαστε τις αισθητήριες εντυπώσεις χρησιμοποιώντας τα νεύρα και τον εγκέφαλό μας. Στη ρίζα τα ορυκτά και το νερό αναζωογονοποιούνται, αφήνουν τη βαρύτητα και τους νόμους της γης και κατά αυτό τον τρόπο καθίστανται διαθέσιμα για το ίδιο το οργανικό σύστημα του φυτού. Αυτό προκαλεί μια διαδικασία ορυκτοποίησης, η οποία περνάει μέσα από όλο το φυτό, (και τη καθιστά μέρος όλων των ζωτικών του διαδικασιών), κάνοντας έτσι το φυτό μια μορφή ζωής που ανήκει πραγματικά στη γη. Επίσης οι διαδικασίες ορυκτοποίησης και στερεοποίησης προκύπτουν από το κεφάλι του ανθρώπου και τις λειτουργίες των νεύρων. Το κεφάλι αποτελεί το σκληρότερο το πιο ορυκτοποιημένο (ασβεστοποιημένο) μέρος του σώματος. Όταν κάνουμε τέτοιου είδους αναλογίες θα πρέπει να επισημαίνουμε και τις διαφορές. Η διαδικασία της ρίζας και η διαδικασία του ανθρώπινου κεφαλιού αναλογούν ως πολικά αντίθετα. Το κεφάλι (και μέσα του ο εξαιρετικά οργανωμένος εγκέφαλος που επιπλέει), εξαίρεται πάνω από τις δυνάμεις της βαρύτητας,… ενώ η ρίζα γίνεται μέρος αυτών των δυνάμεων. Από την άλλη πλευρά η ρίζα τραβάει ορυκτή ουσία μακριά από τη βαρύτητα, την αναζωογονεί, τη φέρνει σε επαφή με τη μεγαλύτερη ζωτικότητα που μπορεί να βρεθεί στο φυτό και μετά την παραδίδει στις δυνάμεις της «άνωσης». Η ρίζα αποτελεί το πιο ζωτικό όργανο του φυτού. Στο κεφάλι του ανθρώπου οι ζωτικές διαδικασίες είναι ελαφρώς πεσμένες, έτσι ώστε οι ορυκτές διαδικασίες που προηγουμένως είχαν αναληφθεί στην ανθρώπινη ζωτικότητα, αναγκάζονται να λάβουν την ανθρώπινη μορφή. Ένα τολμηρό έργο έχει γίνει καθώς αυτή η ανθρώπινη μορφή φτάνει σε μια έκφραση με τον ασβεστοποιημένο σκελετό. Αυτή η μορφή αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη αντίθεση στη διαμόρφωση 26 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

της μη-αναζωογονοποιημένης ορυκτής ουσίας, ένα αληθινό αριστούργημα δημιουργίας. Ο σκελετός αποτελεί ένα «ανθρωποποιημένο ορυκτό». Το κεφάλι και η σφαίρα των νεύρων και των αισθήσεων μπορεί να θεωρηθεί ως ένα ανθρώπινο ομόλογο και πολικό αντίθετο της διαδικασίας της ρίζας. Όπως θα δουμε και αργότερα, αυτό το αποδεικνύει και η πληθώρα των φαρμάκων που παρασκευάζονται από ρίζες.

Η διαδικασία της ανθοφορίας / καρποφορίας και το μεταβολικό σύστημα:

Προχωρώντας προς τα κάτω, από το φύλλο προς τη ρίζα, δεν βλέπουμε πλέον τη μορφή του φύλλου και τις ρυθμικές ακολουθίες,… αυτά που παραμένουν στη ρίζα είναι τα γόνατα και τα αγγεία τους, πιεσμένα το ένα πάνω στο άλλο, σχεδόν άμορφα αλλά με διαδικασίες υψηλής δυναμικής, συγκεντρωμένης απορρόφησης. Πηγαίνοντας προς τα επάνω στην περιοχή του άνθους και του καρπού βρίσκουμε το πράσινο φύλλο, (την επιτομή της ζωής του φυτού), να γίνεται το υλικό που χρησιμοποιείται σε μια κυρίαρχη διαμόρφωση από μια υψηλότερη δημιουργική αρχή. Οι νέες δομές δεν συνίστανται από ένα φύλλο αλλά από πολλά μαζί. Το πράσινο χρώμα και η λειτουργία αφομοίωσης που συνδεόταν με αυτό, χάνονται. Ο ρυθμός της κατανομής του φύλλου που ακολουθεί αυστηρούς νόμους κατά την ανοδική σπειροειδή του κίνηση, φτάνει σε μια παύση και μετασχηματίζεται σε μια κυκλική κίνηση. Η χρονική ακολουθία που φαίνεται στα φύλλα παίρνει μια διάταξη στο χώρο θα λέγαμε πλάι-πλάι, με νέους αριθμητικούς νόμους αντιπροσωπεύοντας κάτι εντελώς νέο. Το φύλλο, (ιδανικά μέρος ενός επιπέδου που εκτείνεται στο άπειρο και θρέφεται από το άπειρο σύμπαν), τώρα καμπυλώνεται για να σχηματίσει μια σφαιρική επιφάνεια. Το σχήμα λεκάνης, το σχήμα καμπάνας, η το σωληνωτό σχήμα ενός άνθους στην ουσία περικλείει έναν εσωτερικό χώρο, ενώ για το φύλλο υπάρχει μόνο ένας χώρος, ο εξωτερικός χώρος. Οι εσωτερικοί χώροι κρατούν τη κομβική αρχή στο εσώτατο κέντρο τους, που εδώ φτάνει στη μεγαλύτερή του τελείωση στην ωοθήκη. Το χρώμα, το άρωμα, το νέκταρ, η θερμότητα και η γύρη, τώρα εκπνέονται. Η γύρη που έρχεται (μέσω του αέρα ή μέσω της δραστηριότητας κάποιου ζώου) στο άνθος, εισπνέεται. Η τελική σύσπαση η οποία συγκεντρώνεται στο σπόρο, ακολουθείται από την τελική επέκταση καθώς οι καρποί φουσκώνουν. Οι καρποί δεν αποτελούν απλά δομές που περικλείουν και ορίζουν έναν εσωτερικό χώρο. Μέσα του ο εσωτερι-

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

κός χώρος είναι γεμάτος εντελώς με την εσωτερική ουσία. Ο εξωτερικός κόσμος έχει γίνει εσωτερικός, ακριβώς στο επίπεδο της φυσικής ύλης. Η ανάπτυξη του καρπού απαιτεί αρκετή εξωτερική θερμότητα και μερικά φυτά πραγματικά αναπτύσσουν την εσωτερική τους θερμότητα στο φυτό. Στη ρίζα το φυτό έχει ανάγκη το νερό και τα ορυκτά. Στον καρπό χρειάζεται θερμότητα ωρίμανσης και κοσμικές ακτινοβολίες. Όλη η δύναμη του καλοκαιριού απορροφάται και περικλείεται καθώς ο καρπός αναπτύσσεται. Η συμμετοχή των διαδικασιών αναπαραγωγής προωθούν μια σχέση μεταξύ των ανώτερων οργάνων του φυτού και των κοιλιακών οργάνων του ανθρώπου. Στη πραγματικότητα η σχέση είναι πιο εκτενής και καλύπτει ολόκληρη τη μεταβολική σφαίρα. Ωστόσο αξίζει μια ιδιαίτερη προσοχή στο «πώς» αυτών των συνδέσεων. Το φυτό είναι «ανοιχτό στον κόσμο» όπως φαίνεται ξεκάθαρα από τη μορφή και τη λειτουργία του φύλλου (που αποτελεί το κύριό του όργανο). Ιδανικά το φύλλο αποτελεί μια εφαπτόμενη επιφάνεια με την απείρως μεγάλη σφαίρα που της ανήκει. Οι δραστηριότητες και οι επιρροές ακτινοβολούνται από αυτή την κοσμική σφαίρα που είτε σχηματίζει τη βάση ή επηρεάζει και ενοποιεί τις μεταβολικές διαδικασίες του φυτού. Οι δραστηριότητες αυτές ενσωματώνονται στο φυτό αλλά τα κέντρα που δίδουν τις ωθήσεις αυτές παραμένουν έξω στο σύμπαν. Ο άνθρωπος από την άλλη πλευρά έχει «εσωτερικοποιήσει» τα κέντρα ώθησης μέσα στο κόσμο των δικών του εσωτερικών οργάνων. Το ήπαρ, οι νεφροί, η καρδιά, η χολή και ούτω καθεξής είναι αυτόνομα σε συνεργασία με την ολότητα του ανθρώπινου όντος, εκτελώντας λειτουργίες τις οποίες το φυτό μπορεί να εκτελέσει μόνο συνδυαστικά με το εξωτερικό σύμπαν. (Έτσι στα φυτά η σύνθεση και η αποσύνθεση των υδατανθράκων ακολουθεί τους ρυθμούς του ήλιου και τη γης, στον κύκλο της νύχτας και της ημέρας και στον κύκλο των εποχών. Στις ζωτικές διαδικασίες του ανθρώπου ο μεταβολισμός των υδατανθράκων υπόκειται στη θέληση των ωθήσεων που κινούν τα άκρα). Η μεταβολική δραστηριότητα των φυτικών ειδών, (που κυμαίνεται από τη σύνθεση και τη δόμηση της ουσίας στο φύλλο μέχρι την ανάπτυξη του άνθους, του καρπού και του σπόρου), είναι πάντα συγκεκριμένη ανά είδος. Μετά ο καρπός υπηρετεί τη θρέψη άλλων μορφών ζωής στους κόσμους της φύσης πέρα και πάνω από τον κόσμο του φυτού. Η ανάπτυξη του άνθους δείχνει ακρίβεια περισσότερο στις μορφές, ενώ η ανάπτυξη του καρπού στις ουσίες που παράγονται. Η ανάπτυξη του άνθους αποκαλύπτει κάτι από τις εμπλεκόμενες δυνάμεις στο βαθμό

που πλησιάζουν τη ζωική μορφή και τη ζωική φύση. Τίθενται σε ισχύ τάσεις παρόμοιες με εκείνες που βλέπουμε στον κόσμο των ζώων και της ανθρώπινης φύσης. Γίνονται αποδεκτές στις αρχές της ζωής του φυτού έτσι ώστε να προκύψει η μορφή του άνθους. Η απόκλιση από τις αρχές ανάπτυξης του φυτού και το βασικό σχήμα του φύλλου είναι ακόμη μεγαλύτερη όσο αναπτύσσονται οι καρποί. Ως μια θρεπτική ουσία, ο καρπός εισέρχεται άμεσα μέσα στη μορφή και την κινητικότητα του ανθρώπινου μεταβολισμού και των άκρων. Είναι εμφανές ότι η πολική προβολή στην περιοχή πάνω από το φύλλο θα πρέπει να βρίσκεται στην περιοχή κάτω από το ανθρώπινο ρυθμικό σύστημα. Τέτοιου είδους σχέσεις επισημαίνονται από τις φαρμακευτικές δράσεις των αρχών του άνθους πάνω στη μεταβολική περιοχή. (βλέπε σχήμα 1)

Μια σύντομη επισήμανση πάνω στην τριπλή φύση του ανθρώπου:

Στον Στάινερ χρωστάμε την ανακάλυψη και τη συστημική περιγραφή της λειτουργικής τριπλότητας του ανθρώπινου οργανισμού. Έκδωσε μια πρώτη περιγραφή της στο βιβλίο του Von Seelenrätseln το 191740, μετά από 30 χρόνια προκαταρκτικών μελετών. Το βιβλίο περιγράφει τη σχέση της ψυχής του ανθρώπου με τη φυσική, σωματική του πτυχή. Οι διαδικασίες των νεύρων εκτεινόμενες στα αισθητήρια όργανα από τη μια και ο εσωτερικός φυσικό-υλικός οργανισμός από την άλλη, αποτελούν το σωματικό ομόλογο της ψυχικής διαδικασίας στο σχηματισμό ιδεών. Αυτό συμφωνεί λίγο-πολύ με τη σύγχρονη επιστημονική σκέψη. Αυτό που είναι νέο είναι ότι ως ιδεασμός συνδέεται με τις νευρικές λειτουργίες και έτσι η αίσθηση θα πρέπει να ληφθεί υπόψη σε σχέση με τις ρυθμικές διαδικασίες, το «ρυθμό της ζωής που εστιάζεται στη δραστηριότητα της αναπνοής και συνδέεται με αυτή απευθείας με την ευρύτερη περιφέρεια του οργανισμού». Και όπως η ψυχή για την αίσθηση στηρίζεται στον ρυθμό της αναπνοής (και επίσης στην επαφή της με τις νευρικές και αισθητήριες λειτουργίες αντανακλώντας νοητικά είδωλα των αισθημάτων που πρέπει να γίνουν συνείδηση) έτσι και η δραστηριότητα της θέλησης στηρίζεται στις μεταβολικές διαδικασίες μέσα σε ολόκληρο τον οργανισμό. Εάν λάβουμε μια ώθησης θέλησης, «λαμβάνει χώρα μια μεταβολική διαδικασία που παρέχει τη φυσική βάση για τη βίωση της ώθησης θέλησης». Από την άλλη πλευρά μόνο τα νοητικά είδωλα μεσολαβώντας από το νευρικό σύστημα γίνονται πλήρως

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 27

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

Φυτό

Άνθρωπος

Περιοχή άνθους

Νεύρα & αισθήσεις

Περιοχή φύλλου

Ρυθμικό σύστημα

Περιοχή ρίζας

Μεταβολισμός & άκρα

Σχήμα 1 συνειδητά. Στα συνήθη επίπεδα συνειδητότητας, οτιδήποτε μεσολαβεί από το ρυθμό της αναπνοής δεν πηγαίνει πέρα από το επίπεδο των ονειρικών ειδώλων. Αυτό ισχύει για όλα μας τα συναισθήματα, τις συγκινήσεις, τα πάθη κ.λ.π. Και «η δραστηριότητα της θέλησης που βασίζεται στις μεταβολικές διαδικασίες, βιώνεται σε ένα επίπεδο συνειδητότητας που δεν ξεπερνά τη χαμηλή εγρήγορση που έχουμε όταν κοιμόμαστε». Η εμπειρία της δραστηριότητας της θέλησης θα πρέπει να διαφοροποιηθεί από την «ιδέα ότι έχω τη θέληση να κάνω κάτι». «Μπορούμε να έχουμε μια ιδέα ‘βούλησης’ διότι η μη αντίληψη συμβαίνει σε ορισμένα σημεία της ψυχής στο βίωμα της πλήρους συνειδητής αντίληψης, ακριβώς όπως ο ύπνος αντιπροσωπεύει μια παρεμβολή στην πρόοδο της συνειδητής ζωής». Τα κινητικά νεύρα όπως ονομάζονται, έχουν επίσης λειτουργίες αισθητήριας αντίληψης, οι οποίες ωστόσο αντιλαμβάνονται τις λεπτές μεταβολικές διαδικασίες που σχηματίζουν τη φυσικό-υλική βάση των ωθήσεων θέλησης. Θα ήταν λάθος να καταλάβουμε την τριπλή φύση του ανθρώπου σαν μια διαίρεση του ανθρώπινου σώματος στα τρία. Οι λειτουργίες των νεύρων, ο ρυθμός της αναπνοής και η μεταβολική δραστηριότητα «δεν συμβαίνουν το ένα δίπλα στο άλλο αλλά το ένα μέσα στο άλλο, αλληλοδιεισδύουν και εισέρχονται το ένα μέσα στο άλλο. Η μεταβολική δραστηριότητα περνά μέσα σε ολόκληρο τον οργανισμό. Βρίσκεται μέσα στα όργανα του ρυθμικού συστήματος και της νευρικής λειτουργίας. Δεν μπορούμε να πούμε ακόμη ότι αποτελεί τη βάση του αισθήματος όταν βρίσκεται στη σφαίρα του ρυθμού,… ούτε ότι

28 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

αποτελεί τη βάση του ιδεασμού όταν βρίσκεται στη νευρική λειτουργία. Παρ’ όλα αυτά διεισδύοντας και στις δυο αυτές σφαίρες, παραμένει συνδεδεμένος με τη δραστηριότητα της θέλησης». «Η μεταβολική δραστηριότητα θα βρεθεί στα νεύρα στο βαθμό που σε αυτά υπάρχουν ωθήσεις θέλησης». «Η μεταβολική δραστηριότητα στο ρυθμό έχει να κάνει με τις ωθήσεις θέλησης που βρίσκονται στα όργανα». Στα νεύρα δεν λαμβάνουν χώρα μόνο οι μεταβολικές και οι ρυθμικές διαδικασίες αλλά επίσης και οι σωματικές-φυσικές διαδικασίες που σχηματίζουν τη βάση του ιδεασμού. Οι διαδικασίες αυτές του καταβολισμού και η παράλυση μπορούν να εντοπιστούν μόνο από μια «διαδικασία αποκλεισμού». Εδώ δεν μπορούμε να μπούμε σε περισσότερες λεπτομέρειες και οι αναγνώστες παραπέμπονται στο βιβλίο που ανέφερα πιο πάνω (Riddles of the Soul, Von Seelenrätseln). Η σημαντική διάσταση είναι ότι «το σώμα ως ολότητα και όχι μόνο στις νευρικές του λειτουργίες, αποτελεί τη φυσικό-υλική βάση της ψυχικής ζωής, και ότι οι τρεις πτυχές του ανθρώπινου σώματος βρίσκονται η μία μέσα στην άλλη και όχι η μια δίπλα στην άλλη. Από την άλλη πλευρά είναι αλήθεια ότι οι νεύρο-αισθητήριες διαδικασίες κυριαρχούν και συγκεντρώνονται περισσότερο στην άνω σφαίρα, οι ρυθμικές διαδικασίες στη μέση σφαίρα και οι μεταβολικές διαδικασίες στην κάτω σφαίρα του ανθρώπου».

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

[ ΚΡΟΝΟΣ ]

Οι πνευματικές ιδιότητες των πλανητών Απόσπασμα από τη διάλεξη που έδωσε ο Rudolf Steiner στο Dornach τον Ιούλιο του 1923 με γενικότερο τίτλο «Οι πνευματικές ιδιότητες των πλανητών» (GA228) Σε παλαιότερες εποχές ο Κρόνος θεωρήθηκε ως πιο εξωτερικός πλανήτης του συστήματός μας, καθώς ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας προστέθηκαν σε αυτό πολύ αργότερα. Τώρα θα τους αφήσουμε εκτός και θα εξετάσουμε το Κρόνο ως ένα είδος αντίθεσης με τη Σελήνη. Η φύση του Κρόνου (W) είναι τέτοια που δέχεται πολλές διαφορετικές ωθήσεις από το σύμπαν αλλά δεν επιτρέπει σε καμία από αυτές να γυρίσουν πίσω – και σε καμία περίπτωση πίσω στη Γη. Φυσικά ο Κρόνος ακτινοβολείται από το Ήλιο αλλά αυτό που αντανακλά από τις ηλιακές ακτίνες δεν έχει σημασία για τη γήινη ζωή. Ο Κρόνος είναι ένα εντελώς αυτό-απορροφούμενο ουράνιο σώμα μέσα στο πλανητικό μας σύστημα, ακτινοβολώντας (εκπέμποντας) την οντότητά του μέσα στο σύμπαν. Όταν εξετάζουμε τον Κρόνο, μας λέει πάντα τι είναι. Ενώ η Σελήνη (εξετάζοντας την εξωτερική της πτυχή), μας λέει για όλα τα άλλα στο σύμπαν, ο Κρόνος μας δεν μας λέει τίποτα απολύτως σχετικά με τις ωθήσεις που λαμβάνει από το σύμπαν. Μιλά μόνο για τον εαυτό του, μας λέει μόνο τι είναι ο ίδιος. Και αυτό που είναι, αποκαλύπτεται σταδιακά ως ένα είδος μνήμης του πλανητικού μας συστήματος. Ο Κρόνος παρουσιάζεται ως μια ουράνια ατομικότητα που έχει συμμετάσχει σε οτιδήποτε συνέβη στο πλανητικό μας σύστημα και το έχει διατηρήσει πιστά στη κοσμική του μνήμη. Είναι σιωπηλός σχετικά με το Κοσμικό Παρόν.

Λαμβάνει μέσα του τα πράγματα του Κοσμικού παρόντος και τα επεξεργάζεται μέσα στην πνευματική και ψυχική του ζωή. Είναι αλήθεια ότι οι οικοδεσπότες των Όντων που κατοικούν στον Κρόνο στρέφουν την προσοχή τους στο εξωτερικό σύμπαν, αλλά ήσυχα και σιωπηλά λαμβάνουν τα γεγονότα από το σύμπαν μέσα στη σφαίρα της ψυχής και μιλούν μόνο για τα κοσμικά γεγονότα του παρελθόντος. Για το λόγο αυτό ο Κρόνος αποτελεί ένα είδος καλειδοσκόπιου μνήμης για το πλανητικό μας σύστημα. Ως πιστός πληροφοριοδότης σχετικά με το τι έχει λάβει χώρα στο πλανητικό σύστημα, κρατά αυτού του είδους τα μυστικά μέσα του. Ενώ στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε τα μυστήρια του σύμπαντος θα πρέπει να στραφούμε επί ματαίω στη Σελήνη (ενώ θα πρέπει να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη των Σεληνιακών όντων για να μάθουμε οτιδήποτε σχετικά με τα κοσμικά μυστήρια), αυτό δεν είναι απαραίτητο με τον Κρόνο. Με τον Κρόνο όλα όσα είναι απαραίτητα είναι ανοιχτά για να δεχθούν το πνευματικό. Και τότε, στα μάτια του πνεύματος και της ψυχής, ο Κρόνος γίνεται ένας ζωντανός ιστορικός του πλανητικού συστήματος. Δεν παρακρατεί τις ιστορίες που μπορεί να εξιστορήσει σχετικά με το τι έχει συμβεί στο παρελθόν στο πλανητικό σύστημα. Σε αυτό το βαθμό ο Κρόνος είναι το ακριβώς αντίθετο της Σελήνης. Ο Κρόνος μιλάει αδιάλειπτα για το παρελθόν του πλανητικού συστήματος με τέτοια

30 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

εσωτερική ζεστασιά και τέτοιο ενδιαφέρον που η εξοικείωση με τα όσα λέει μπορεί να απέβη επικίνδυνη. Λόγω της αφοσίωσης με την οποία αναφέρει τα γεγονότα που συνέβησαν στο σύμπαν κατά το παρελθόν, προκύπτει μέσα μας μια ακατανίκητη αγάπη για το κοσμικό παρελθόν. Ο Κρόνος αποτελεί έναν ασταμάτητο ξελογιαστή για εκείνους που ακούν τα μυστικά του,… Τους δελεάζει για να δώσουν λίγη προσοχή στις σημερινές, γήινες υποθέσεις τους και να βυθιστούν σε αυτό που ήταν κάποτε η Γη. Πάνω απ όλα ο Κρόνος μιλάει γραφικά σχετικά με το τι ήταν κάποτε η Γη πριν γίνει η Γη και για το λόγο αυτό αποτελεί τον πλανήτη που κάνει το παρελθόν αιώνια αγαπητό σε εμάς. Εκείνοι οι άνθρωποι που ζουν στη γη και έχουν μια ιδιαίτερη κλίση προς τον Κρόνο είναι αυτοί που αρέσκονται να κοιτούν πάντα πίσω στο παρελθόν, που είναι αντίθετοι στην πρόοδο, που θέλουν να ξαναφέρουν πίσω το παρελθόν. Αυτές οι ενδείξεις μάς δίνουν κάποια ιδέα σχετικά με την ατομικότητα, τον ατομικό χαρακτήρα του Κρόνου.

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Κρόνος

Ήλιος

Σελήνη

Άρης

Ο Rudolf Steiner και ενώ ακόμη τελούσε τα καθήκοντα του γενικού γραμματέα του Γερμανικού τμήματος της Θεοσοφικής κοινότητος, εισήγαγε το 1907 κάποιες νέες καλλιτεχνικές ωθήσεις στο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Θεοσοφικής Ομοσπονδίας. Φιλοξένησε το συνέδριο αυτό στο Μόναχο και η εστίασή του στην επανένωση των τεχνών με την πνευματική ζωή ήταν αποτέλεσμα από προηγούμενες συναντήσεις. Στο Μόναχο το 1907 ο Steiner και η Marie von Sievers άνοιξαν θα λέγαμε το δρόμο παρέχοντας «ένα καλλιτεχνικό στοιχείο προκειμένου να μην αφεθεί εφεξής η πνευματική ζωή χωρίς τη τέχνη μέσα στην κοινότητα» (κεφάλαιο 38, The story of my life, του Rudolf Steiner). Ο Rudolf Steiner δημιούργησε (με καλλιτεχνικό τρόπο) μεταμορφωσιγενείς πλανητικές σφραγίδες ως έκφραση τόσο της κοσμικής όσο και της ανθρώπινης εξέλιξης. Οι πρώτες πέντε (ή επτά) σφραγίδες τυπώθηκαν στο πρόγραμμα του συνεδρίου στο Μόναχο. Ωστόσο από τη δεύτερη μέχρι και την πέμπτη σφραγίδα τυπώθηκαν στο πρόγραμμα με λάθος κατεύθυνση (είχαν στραφεί λάθος σε σχέση με τη πρώτη σφραγίδα). Λόγω του ότι το γεγονός αυτό ξεχάστηκε, η εκφραζόμενη δυναμική των μεταμορφωσιγενών αρχών, στην αλληλουχία των πλανητικών σφραγίδων, έμεινε αδιευκρίνιστη στους αναγνώστες. Αυτό ήταν κάτι που δεν επιδιώχθηκε από το Rudolf Steiner: «Όταν κοιτάζουμε με το φυσικό μας οφθαλμό οποιαδήποτε από αυτές τις φιγούρες, δεν είναι μόνο ο φυσικός οφθαλμός αλλά ολόκληρος ο οργανισμός και πάνω απ’ όλα τα ρεύματα του αιθερικού σώματος που τίθενται σε ένα ιδιαίτερο είδος κίνησης εξαιτίας τόσο της πορείας των γραμμών αυτών όσο και της μορφής των σχεδίων αυτών, έτσι ώστε το αιθερικό σώμα να κινείται διαφορετικά σύμφωνα με αυτό που θα περίμενε κάποιος. Τα σχέδια αυτά αποτελούν τα μέσα τα οποία μας υποκινούν να δημιουργήσουμε τις σκεπτομορφές (δηλαδή τις μορφές κίνησης μέσα στο αιθερικό μας σώμα). Σε ρυθμική αλληλουχία σχηματίζουν μια ολοκληρωμένη ολότητα (το είδος εκείνο της ολότητας η οποία αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο ρεύμα ανάπτυξης

Ερμής

Δίας

Αφροδίτη

Το πρώτο Goetheanum όπως σχεδιάστηκε από τον Rudolf Steiner. Από τη στιγμή που κάθε μία από τις επτά κύριες κολώνες ήταν αξονικά κεντραρισμένη με το ακριβές κέντρο του μεγάλου θόλου, κάθε κύρια κολώνα διατηρούσε έναν σταθερό προσανατολισμό με τις άλλες, αποκαλύπτοντας έτσι την μεταμορφωσιγενή τους σχέση.

στον εξωτερικό αιθερικό κόσμο). Η αλληλουχία των μορφών η οποία μας παρέχει την τελειοποίηση του αιθερικού μας σώματος, φαίνεται στην αλληλουχία αυτών των σχεδίων, στο ένα μετά το άλλο. Όταν θέτονται μπροστά μας τέτοια συμβολικά σχέδια και μπορούμε να τα δούμε σε βάθος, μπορούν να μας βοηθήσουν στην προσπάθεια να φτάσουμε στους στόχους μας. Και όταν, με τη βοήθεια αυτής της σωστής αλληλουχίας δημιουργούμε τις κατάλληλες σκεπτομορφές, μπορούμε να εμβαθύνουμε στην κατανόηση των ρυθμών που κυριαρχούν μέσα στα επτά μέρη του ανθρώπινου οργανισμού. Τα σχέδια αυτά τα τοποθετήσαμε εδώ λόγω της συγγενικότητας που τα συνδέει με τους στόχους που προσπαθούμε κι εμείς τα φτάσουμε και όχι ως απλά διακοσμητικά στοιχεία». (από διάλεξη του Rudolf Steiner που έδωσε στις 15 Οκτωβρίου το 1911)

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 31

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

[ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ]

Παρενέργειες & γενικές σκέψεις [Απόσπασμα από το βιβλίο με τίτλο: Individual Paediatrics – Soldner / Stellmann] Οι ευδιάκριτες αντιδράσεις στα εμβόλια που χρησιμοποιούνται σήμερα, είναι σαφώς διαφορετικές από αυτές του κλασικού εμβολιασμού για την ευλογιά, στον οποίο η ομοιοπαθητική αντίδραση ήταν να παρέχεται το Thuja ή Mercurious [Imhaüser 2000, 155f ]. Είναι αξιοσημείωτο, ότι η προσοχή αναφορικά με τις επιπτώσεις, έχει πλέον μετακινηθεί στις αλλεργικές και αυτοανοσολογικές διαταραχές και βλάβες στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Η προσέγγιση που αναπτύχθηκε από τον H.H Vogel [1996, 74-80] αναφορικά με τις αλλεργικές αντιδράσεις και τις διαταραχές υπερευαισθησίας, μπορεί να βοηθήσει στην επεξήγηση αυτής της δράσης των εμβολιασμών. Ξεκινά από την μεσεγχυματική μήτρα, η οποία έχει αποδειχθεί ότι είναι καίριας σημασίας για την εμβρυϊκή διαφοροποίηση των οργάνων: η εξωκυτταρική μήτρα αποτελεί το σημείο έναρξης για τη μορφογένεση του οργανισμού [Hinrichsen 990, 19f ]. Η πορεία της επιγενετικής μορφοποίησης του κυτταρικού πυρήνα κατά τη διαφοροποίηση των κυττάρων, ίσως συνδέεται με το περιβάλλον του κυττάρου, τη μήτρα και τις ενέργειές τους στο κύτταρο. Αυτός ο διαφανής και ρευστός οργανισμός συνδυάζει όλα τα σωματικώς διαφοροποιημένα όργανα σε μία ενότητα για το υπόλοιπο της ζωής [Vogel 1996, 74]. Ο Rudolf Steiner και η Ita Wegman [1977, 77] έχουν ήδη μιλήσει για τη σημασία της «αλληλεπίδρασης των οργάνων» και έχουν αναφέρει τον «οργανισμό πυριτικού οξέος» που εισχωρεί σε ολόκληρο τον οργανισμό και τον ενώνει. Είναι όντως η περίπτωση όπου η μεσεγχυματική μήτρα περιέχει μια σχετικά μεγάλη ποσότητα πυριτικού οξέος και αναφορικά με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της ανταποκρίνεται από πολλές απόψεις σε ένα κολλοειδές διάλυμα πυριτικού οξέος. Ο Rudolf Steiner και η Ita Wegman [1977, 76] συσχετίζουν αυτό το πυριτικό οξύ, το οποίο οργανώνεται σε ένα ζωντανό τρόπο από τον οργανισμό, με δύο βασικές διεργασίες: - Τον εσωτερικό περιορισμό ανάπτυξης σύμφωνα με τη μορφογένεση.

- Τον διαχωρισμό του οργανισμού από τις «καθαρές ενέργειες της φύσης» έτσι ώστε «ο τελευταίος να μην πρέπει να διαιωνίζει τις ενέργειες της φύσης αλλά να αναπτύσσει τις δικές του».

32 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

Επίσης δίνουν έμφαση στη σημασία και τη δυναμική αυτών των διεργασιών κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας (εμπειρικά, όσο πιο νέος είναι ο ανθρώπινος οργανισμός περιέχει σχετικά πιο πολύ πυριτικό οξύ). Σωματικά, είναι πολύ σημαντικό οι φυσικές ουσίες να διασπώνται προτού εισχωρήσουν στη σφαίρα της μήτρας. Εάν συμβεί οποιαδήποτε διαταραχή στο προστατευτικό επιθήλιο φράγμα (όπως για παράδειγμα στο παιδικό άσθμα με το βρογχικό βλεννογόνο], μπορούν να εισχωρήσουν στη μήτρα ξένες ουσίες και να προκαλέσουν μια «απορρυθμισμένη» φλεγμονώδη πεπτική διεργασία, η οποία με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει στη βλάβη ή την καταστροφή της οργανικής δομής που προκύπτει από το μεσέγχυμα (cf.~ Chap. 6). Με τη χορήγηση προληπτικών εμβολιασμών παρεντερικά, εμφυτεύεται στη σφαίρα της μήτρας σκοπίμως ένα ξένο σώμα, το οποίο παρακάμπτει τα φράγματα και τις μη-συγκεκριμένες πεπτικές και ανοσοποιητικές διεργασίες. Αυτός ο ερεθισμός ενισχύεται περισσότερο με τη χρήση υδροξειδίου του αργιλίου, διευκολύνοντας μια τεράστια, αλλεργιογόνα ανοσοποιητική αντίδραση (Chap. 3.5.3). Είναι γνωστό ότι τα αντιγόνα του ελικοβακτηρίου του πυλωρού και του βακτηρίου του κοκκύτη αποτελούν τα «πιο δυνατά γνωστά ανοσοενισχυτικά για την εισαγωγή σύνθεσης αντισωμάτων IgE» [Wahn και λοιποί 1994]. Οι τοπικές αντιδράσεις στα εμβόλια, συμπεριλαμβανομένης της σοβαρής κλινικής εικόνας της μακροφαγικής μυοπεριτονιίτιδας, πυροδοτούνται κυρίως από τα ανοσοενισχυτικά των εμβολίων. «Αλλά εάν μεμονωμένα κομμάτια αντίληψης

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

εισχωρήσουν «άπεπτα» σε βάθος, λειτουργούν ως ανοργάνωτα αναπτυξιακά ερεθίσματα στον οργανισμό του παιδιού την περίοδο που τελείται διαφοροποίηση [Vogel 1996, 74]. «Από αυτήν την οπτική γωνιά, οι εμβολιασμοί αντιπροσωπεύουν κρυμμένα αισθητήρια ερεθίσματα, τα οποία δεν εισχωρούν στη συναίσθηση και τα οποία είναι ισοδύναμα με την αισθητήρια αντίληψη» [Meinecke 1999, 70]. Μπορούμε να συμφωνήσουμε με την δήλωση του C. Meinecke από την άποψη ότι οι εμβολιασμοί παρακάμπτουν τα αισθητήρια όργανα και τα φράγματα του οργανισμού και αντιπροσωπεύουν μια διαταραγμένη αντιληπτική διεργασία. Ο συσχετισμός με τη γένεση αλλεργικών ασθενειών είναι συνεπώς προφανής. Έχοντας αυτό υπόψη, η δήλωση του Rudolf Steiner αναφορικά με την προέλευση των καρκινωμάτων είναι ιδιαίτερα συγκλονιστική: «Μπορεί να έγκειται στο γεγονός ότι οι δυναμικές, οι δυνάμεις που είναι ενεργές σε ένα αισθητήριο όργανο – οι οποίες πρέπει να είναι ενεργές ως ένα ορισμένο σημείο έτσι ώστε να μπορεί το αισθητήριο όργανο να αναπτύσσεται – είναι ενεργές σε λάθος μέρος… Τότε υπάρχει η τάση το αισθητήριο όργανο να αναπτύσσεται σε λάθος μέρος.

Και αυτό εκδηλώνεται σαν καρκίνωμα, σαν καρκίνος (επισημαίνεται από τους μελετητές). Και μόνο εάν έχεις επίγνωση του ανθρώπινου οργανισμού, θα μπορέσεις να καταλάβεις ότι στο καρκίνωμα έχεις την τάση να σχηματίζεις αισθητήρια όργανα που έχουν εκτοπιστεί σε όλα τα συστήματα» [Steiner 1982, 179]. Το παραπάνω δηλώνει ξεκάθαρα το βασικό πρόβλημα που σχετίζεται με τον παρεντερικό προληπτικό εμβολιασμό, ιδίως στο πρώτο έτος ζωής: επιφέρει στον οργανισμό μια αντιληπτική διεργασία στο λάθος μέρος (άμεση πρόσβαση απ’ έξω στο μεσέγχυμα) και συχνά στη λάθος χρονική περίοδο (αναφορικά με την αντιληπτική ικανότητα του συγκεκριμένου ανοσοποιητικού συστήματος). Ο οργανισμός θα πρέπει να αντιδρά στον εμβολιασμό με το να «αναπτύσσει ένα αισθητήριο όργανο στο λάθος μέρος». Ο Meinecke [1999] το περιγράφει ορθώς, σαν να υπονομεύει τη διάταξη του οργανισμού, την κανονική του αισθητηριακή και σκόπιμη δραστηριότητα (!), και σαν να «συμβάλλει στην αποδυνάμωση του». Μια τέτοια οπτική γωνία επιτρέπει επίσης την καλύτερη κατανόηση των πιθανών παρενεργειών των εμβολίων και των θεραπειών τους.

[Απόσπασμα από το βιβλίο με τίτλο: Individual Paediatrics – Soldner / Stellmann]

Απόψεις σχετικά με το χρονοδιάγραμμα των εμβολιασμών

«...Αλλά οι διαδικασίες ωρίμανσης του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως περιγράφεται, δε σημαίνουν μόνο ότι ο πρώιμος εμβολιασμός μπορεί να προωθήσει αλλεργίες, αλλά και ότι μπορεί να αποδυναμώσουν την αντίσταση ενάντια στη μόλυνση. Ο Aaby [2000] ήταν σε θέση να αποδείξει αυτό το αποτέλεσμα σε βρέφη και μικρά παιδιά στη Δυτική Αφρική: τα παιδιά που είχαν εμβολιαστεί κατά της διφθερίτιδας, του τετάνου, της πολιομυελίτιδας και της παιδικής παράλυσης σε πρώιμο στάδιο (για τις οποίες υπάρχουν πολλοί περισσότεροι λόγοι ύπαρξης στη Δυτική Αφρική από ό,τι στην Γερμανία) παρουσίασαν διπλάσια θνησιμότητα κατά την επόμενη περίοδο από ό,τι η ομάδα σύγκρισης. Τα αίτια του θανάτου ήταν κυρίως η ελονοσία και οι εντερικές λοιμώξεις. Σε κοινωνικό επίπεδο, τα παιδιά αυτά έτειναν να είναι σε καλύτερη θέση και να τρέφονται καλύτερα από την ομάδα σύγκρισης. Στη δική μας πρακτική, μπορεί επανειλημμένα να σημειωθεί μια σαφής αύξηση της ευαισθησίας μας σε λοιμώξεις μετά τους προληπτικούς εμβολιασμούς.

Ο στόχος του εμβολιασμού είναι να χειριστεί τον συγκεκριμένο σχηματισμό της ανοσολογικής μνήμης. Αλλά ο οργανισμός αναπτύσσει την αντίστοιχη ικανότητα μόνο από την ηλικία του ενός έτους, ενώ ο βρεφικός εμβολιασμός προκαλεί έναν πρόωρο συγκεκριμένο σχηματισμό της μνήμης. «Μόνο μετά το πέρας του πρώτου έτους ζωής και επομένως κατά την επίτευξη της όρθιας στάσης, χαρακτηριστικής των ανθρώπων όταν μαθαίνουν να περπατούν, ξεκινά η ειδική ανοσολογική ανταπόκριση...»

[Meinecke1999, 70]. Σήμερα, η κυρίαρχη στρατηγική εμβολιασμού για τα βρέφη, συνεπώς, δεν αντιστοιχεί στο «φυσιολογικό πρόγραμμα διδασκαλίας» του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος. Κάτι τέτοιο επεξηγεί εύλογα γιατί ο εμβολιασμός σε αυτή την ηλικία μπορεί να βλάψει την ανοσοποιητική ρύθμιση του παιδιού. Ωστόσο, η ικανότητα της ανοσοποιητικής ρύθμισης εκφράζει μια κεντρική πτυχή της σωματικής ταυτότητας του Εγώ και την αποτελεσματικότητα του οργανισμού του Εγώ στο σώμα».

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 33

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

[ ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ]

Τα τρία είδη της πέψης - Από τον Otto Wolff, (M.D) Για να ζήσουμε χρειαζόμαστε τροφή, τροφή που περιέχει ζωή. Τα φυτά (η τροφή μας) τρέφονται καθώς αναπτύσσονται – απορροφώντας φως και μετασχηματίζοντάς το σε ζωή. Αλλά γιατί μπαίνουμε στον κόπο να τρώμε; Γιατί δεν υγροποιούμε την τροφή μας και να την περνάμε ενέσιμα κατευθείαν στο αίμα μας; Διότι πολύ απλά η ζωή δεν δίνει ζωή. Η ζωή είναι διαφορετική σε κάθε φυτό, ζώο ή άνθρωπο. Η πρωτεΐνη της γάτας είναι διαφορετική από εκείνη του σκύλου. Και σε εμάς οι διαφορές είναι πολύ μεγαλύτερες από εκείνες των ζώων εξαιτίας της εξατομικευμένης μας φύσης. Τα περίπλοκα πεπτικά μας συστήματα φτιάχτηκαν για να εμποδίζουν το πιθανό πέρασμα της «ξένης» πρωτεΐνης (για παράδειγμα η ζωή του ζώου) σε ένα αμετάβλητο επίπεδο. Κάθε ζωντανός οργανισμός χρειάζεται τροφή τριών ειδών: Λίπη, πρωτεΐνες και υδατάνθρακες. Τίποτα ζωντανό δεν μπορεί να ζήσει με ένα ή δυο από αυτά. Επομένως υπάρχουν τριών ειδών διαφορετικές πέψεις.

1. Η πέψη της πρωτεΐνης είναι η πιο ισχυρή. Λαμβάνει χώρα στο στομάχι μαζί με τους ειδικούς της χυμούς. Το υδροχλωρικό οξύ και η πεψίνη «μετουσιώνουν» την πρωτεΐνη (αλλάζουν τις φυσικές της ιδιότητες), η οποία μέσω της πήξεως γίνεται δεκτική σε μια περαιτέρω, λεπτοφυή «καταστροφή» στα έντερα μέσω των παγκρεατικών χυμών. Η σημαντικότητα αυτής της αποσύνθεσης είναι ότι εξουδετερώνει το εξατομικευμένο επίπεδο της πρωτεΐνης. Δεν είναι πλέον «κοτόπουλο» ή «μοσχάρι». Μόνο έτσι μπορεί αυτή η μάζα να μεταφερθεί από τα έντερα μέσα στο «εσωτερικό σύστημα». Εάν αυτή η σταδιακή διαδικασία «μετουσίωσης» είναι εξασθενημένη (λόγω έλλειψης υδροχλωρικού οξέως), τότε τα φυσικά βακτήρια στο έντερο επιτίθενται στην πρωτεΐνη. Ωστόσο αυτό μπορεί να προκαλέσει σήψη, σχηματίζοντας κάποιες φορές ουσίες υψηλής τοξικότητας οι οποίες πρέπει να αποτοξινωθούν από το ήπαρ – ένα φορτίο για το ήπαρ. Το σώμα αντιδρά σε αυτή την ανολοκλήρωτη διάσπαση της πρωτεΐνης με απώθηση, πασχίζοντας μερικές φορές να την απεκκρίνει μέσω του δέρματος με τη μορφή κόκκινων εξανθημάτων. Στον 20ο αιώνα όλο και περισσότεροι άνθρωποι έχουν αναπτύξει αδυναμίες ή «αλλεργίες» στην τροφή. Κάποιοι διατροφολόγοι προτείνουν να μην πίνουμε άλλα υγρά κατά τη διάρκεια των γευμάτων προκειμένου να κρατήσουμε το υδροχλωρικό οξύ όσο γίνεται πιο συγκεντρωμένο. Εξαλείφοντας τη ζωική πρωτεΐνη από το διαιτολόγιο συχνά μειώ-

34 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

νουμε τις αλλεργικές αντιδράσεις. Αλλά το να περιορίζουμε το διαιτολόγιό μας δεν είναι αρκετό. Είναι καλύτερα να διεγείρουμε τον οργανισμό μας και την πεπτική του δραστηριότητα. Ο Δρ Olaf Koob προτείνει μια αλμυρή σούπα, όχι γλυκά, το πρωί και γλυκιά τροφή το βράδυ για να υποστηρίξουμε τόσο τη χοληδόχο κύστη (ενεργή το πρωί) όσο και το ήπαρ (ενεργό τη νύχτα).

2. Τα λίπη χρειάζονται λιγότερη πεπτική δραστηριότητα αλλά η σταγονοειδής μορφή του θα πρέπει να διασπαστεί προκειμένου να μπορεί να απορροφηθεί από τα έντερα. Η χολή (σχηματισμένη από το ήπαρ και αποθηκευμένη στη χοληδόχο κύστη), συναντά τη μάζα της τροφής στο δωδεκαδάκτυλο και γαλακτωματοποιεί το λίπος μετά από το διαχωρισμό του σε λιπαρά οξέα και γλυκερίνη. Η πέψη του λίπους είναι ευαίσθητη στο ρυθμό της ημέρας. Το βράδυ δεν είναι και τόσο καλή ώρα για τηγανητές πατάτες ή μαγιονέζα διότι η χοληδόχος κύστη αναπαύεται τη νύχτα και δεν διατίθεται να εργαστεί. Ο οργανισμός θα προσπαθήσει με όλες του τις δυνάμεις να στραγγίξει τις τελευταίες σταγόνες χολής, πράγμα που συχνά αποτελεί κολικό της χοληδόχου κύστεως. Το ίδιο γεύμα εάν το φάμε ως μεσημεριανό δεν θα αποτελεί πρόβλημα καθώς υπάρχει αρκετή χολή στη διάθεσή μας.

3. Οι υδατάνθρακες είναι πιο εύκολοι στην πέψη. Η πέψη τους ξεκινάει με τα ένζυμα που περιέχονται στο σάλιο, τα οποία μετασχηματίζουν τον υδατάνθρακα σε γλυκόζη. Όλοι μας γνωρίζουμε ότι οι πατάτες ή το ψωμί γίνονται γλυκά εάν τα μασήσουμε για μερικά λεπτά. Με έκπληξη βλέπουμε ότι τα περισσότερα λαχανικά και φρούτα είναι δομημένα σε μια ρητινική βάση σακχάρου η οποία καθώς συμπυκνώνεται γίνεται δύσπεπτη κυτταρίνη.

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Κάθε ξένη ουσία στο σώμα, (συμπεριλαμβανομένης και της τροφής), αποτελεί «δηλητήριο», μέχρι να διασπαστεί από την πεπτική δράση. Απαιτεί μια έντονη εσωτερική δραστηριότητα προκειμένου να φτάσει στη ζωή της τροφής μας. Μια συνήθης ένδειξη για την έλλειψη αυτής της δραστηριότητας είναι το να χάσει κανείς την όρεξή του. Κατά τη διάρκεια του πυρετού, όταν το σώμα είναι απασχολημένο με τη διάσπαση και την απόρριψη των παραγόντων της ασθένειας, συχνά εξαλείφει την παλιά, ξένη ή

την άρρωστη πρωτεΐνη έτσι ώστε να μπορεί να σχηματιστεί η νέα. Το εμπύρετο άτομο θα βοηθήσει στη διαδικασία αυτή με μια φυσική αντιπάθεια προς τη πρωτεΐνη. Μετά τον πυρετό συνήθως η όρεξη γίνεται πιο έντονη. Η έλλειψη όρεξης συχνά μπορεί να προέρχεται από ψυχικά προβλήματα. Κατά τη διάρκεια περιόδων θλίψης ή εσωτερικού πόνου η όρεξη λείπει (νιώθουμε «μπουχτισμένοι») και δεν θέλουμε τίποτα από αυτό τον κόσμο. Τα παιδιά χάνουν την όρεξη τους ως φυσική αντίδραση στην υπερσίτιση.

Υποδείξεις για την τόνωση και την ενδυνάμωση της αδύναμης πέψης Η προετοιμασία του φαγητού αποτελεί ακόμη μια τέχνη στην οποία η γεύση συνδυάζεται με τη χώνεψη. Τα βότανα και τα μπαχαρικά είναι εξαιρετικά κατάλληλα για τη περίπτωση αυτή. Παραδοσιακά η μουστάρδα και το χρένο έχουν αξιολογηθεί ότι βοηθούν στην πέψη του κρέατος και το κάρυ (μια μίξη δέκα διαφορετικών μπαχαρικών), ότι βοηθάει στην τόνωση του ήπατος και της χοληδόχου κύστεως. Το κόκκινο πιπέρι (και ειδικά το τσίλι) γενικότερα, οι σπόροι του κύμινου, το μάραθο και ο γλυκάνισος είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά για τη αποτροπή εμφάνισης αερίων. Ακόμη και η μυρωδιά ενός γεύματος τονώνει την πέψη (όπως όταν το στόμα μας αρχίζει να παράγει σάλιο όταν μυρίζει ένα φαγητό). Τα καλύτερα γεύματα δεν θρέφουν μόνο το σώμα αλλά και την ψυχή μας.

ΤΟ ΑΙΘΕΡΙΚΟ ΩΣ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ & ΤΟ ΑΙΘΕΡΙΚΟ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΝ Σε αυτές τις διαλέξεις ο R.Steiner αναφέρεται στις μυστηριώδεις διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα στον ανθρώπινο οργανισμό, ώστε το αιθερικό σώμα να μπορεί να χαράξει πάνω του τα σημάδια που βρίσκονται στα θεμέλια της μνήμης, τα οποία άρχισαν να αποτελούν μέρος της δομής του ανθρώπου κατά την αρχαία εξέλιξη του Κρόνου. Έχοντας μέσα μας, αυτό το μυστικό Κρόνιο οργανισμό, η ύπαρξή του αποκαλύπτει μια ζωή και ένα ον αυτόνομο. Πάνω σε αυτό, το αιθερικό σώμα καταγράφει τα σημάδια που συνδέονται με τις εμπειρίες του ανθρώπου στον εξωτερικό κόσμο... [Εκδόσεις Etra - etra.gr - 2109811753]

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 35

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

[ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΑ ]

Ανθρωποσοφία & Ψυχιατρική - του James Dyson (MD) Ο Dr. James A. Dyson, MD έχει εργαστεί ως ιατρός στην Ανθρωποσοφική ιατρική για σχεδόν 30 χρόνια αναπτύσσοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα πεδία της ψυχικής υγείας και της παιδικής ανάπτυξης. Μαζί με τον Dr. Michael Evans ίδρυσαν την κλινική Park Attwood το 1979, όπου και συνέχισε το έργο του έως και το 2003. Επίσης ο Dr. James εργάστηκε ως σχολικός ιατρός για πάνω απο 20 χρόνια σε διάφορα σχολία Waldorf στην Αγγλία καθώς και ως ιατρικός σύμβουλος για το Camphill Village Trust και το Garvald Centre (Εδιμβούργο) στο πεδίο της μαθησιακής δυσκολίας. [Απόσπασμα από τη σειρά επιλεγμένων άρθρων του Journal of Anthroposophical Medicine (1986-1998) Volume 1 ] ...Εάν πάμε πίσω στις αρχές τις δεκαετίας του ‘20, όταν ο Steiner άρχιζε να αναπτύσσει το ιατρικό του έργο, η ιατρική βρισκόταν εμπρός σε ένα σταυροδρόμι. Λίγα χρόνια αφού ο Steiner έδωσε τις ιατρικές του διαλέξεις, ανακαλύφθηκαν η ινσουλίνη και η βιταμίνη Β12. Λίγο μετά, στις αρχές της δεκαετίας του ’30, αναπτύχθηκαν οι σουλφοναμίδες. Αργότερα ακολούθησαν τα αντιβιοτικά κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Πολέμου και τη δεκαετία του ’50 ακολούθησε το κύριο αντίκτυπο της ψυχιατρικής φαρμακευτικής αγωγής, η οποία έχει αλλάξει τη διαχείριση μιας μεγάλης γκάμας ψυχικών ασθενειών. Συγκεκριμένα αναφέρομαι στα κύρια ηρεμιστικά, τα αντιεπιληπτικά φάρμακα, τα αντικαταθλιπτικά, και ούτω καθεξής. Την εποχή που μιλούσε ο R. Steiner, η χειραγώγηση της σωματικής βάσης που σήμερα θα αποκαλούσαμε νοητική λειτουργία, δεν είχε καν ξεκινήσει αλλά παρόλα αυτά εκείνη την εποχή είχε ξεκινήσει η ψυχανάλυση. Σταδιακά, καθιερωνόταν το έργο του Freud και σύντομα το έργο του Yung ήρθε στο προσκήνιο. Ο Steiner είχε μεγάλες επιφυλάξεις σχετικά με την ψυχανάλυση, αλλά είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πού βασίζονταν οι επιφυλάξεις αυτές. Για παράδειγμα, δεν αρνήθηκε την εγκυρότητα της έννοιας του ασυνείδητου. Παρόλα αυτά, τόνισε ότι χωρίς την κατανόηση της πνευματικής φύσης του ανθρώπου, συμπεριλαμβανομένης της μετενσάρκωσης και του κάρματος, και χωρίς την κατανόηση του πώς οι ουσίες στο σώμα πραγματικά υποστηρίζουν τη ζωή της ψυχής, κάθε προσπάθεια να εισχωρήσουμε στη σφαίρα του επονομαζόμενου «ασυνείδητου» ή «υποσυνείδητου» θα είναι γεμάτη με παρανοήσεις. Τόνισε ότι κάθε προσπάθεια εισχώρησης αυτής της σφαίρας, θα περιλάμβανε μια επίγνωση του ορίου ανάμεσα σε ό,τι ανήκει ουσιαστικά στην ψυχο-πνευματική φύση του ανθρώπου καθώς έχει εξελιχθεί μέσα σε πολλές ενσαρκώσεις, και την καθημερινή συνειδητή εμπειρία του εαυτού. Αυτό

36 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

συμβαδίζει με το όριο ανάμεσα στη σημείο-κεντρική συναίσθηση του γήινου, αφυπνισμένου Εγώ μας και στη περιφερειακή συναίσθηση της ζωής που επιθυμούμε. Παρόλο που η επίγνωση της ύπαρξης ενός «ασυνείδητου» βγήκε στην επιφάνεια στις αρχές αυτού του αιώνα, η ερμηνεία του – χωρίς μια βάση στην πνευματική επιστημονική εκπαίδευση και κατανόηση – ήταν κατά το Steiner, στην καλύτερη παραπλανητική και στη χειρότερη επικίνδυνη. Ανησυχούσε ιδιαίτερα με κάποιες από τις πιο συγκεκριμένες σεξουαλικές ερμηνείες που κυριαρχούσαν αρχικά στις Φροϋδικές μεθόδους και οι οποίες, κατά την άποψή του, είχαν ήδη δημιουργήσει πολλές απατηλές ερμηνείες. Ο Steiner έδωσε μια συγκεκριμένη διορατικότητα αναφορικά με την κατανόηση της διανοητικής διαταραχής, η οποία αποκαθιστά τη μονομέρεια της ψυχαναλυτικής προσέγγισης. Υπογράμμισε ότι πρέπει πρώτα κάποιος να κατανοήσει τη σωματική βάση της ζωής της ψυχής προτού προσπαθήσει να ερμηνεύσει τι εκφράζεται στην ψυχή την ίδια. Μαζί με αυτή τη δήλωση, πρότεινε ότι αναφορικά με τη φύση της οργανικής σωματικής ασθένειας, θα πρέπει κάποιος να ψάξει την προέλευσή της περισσότερο στη σφαίρα της ψυχής και του πνεύματος. Μπορείτε να καταλάβετε πώς προσδοκούσε και συνάμα αντιτασσόταν μιας τάσης που θα αύξανε σε δυναμική κατά τη διάρκεια των επερχόμενων δεκαετιών, μια τάση η οποία μέχρι σήμερα κυριαρχεί στην παρούσα σκέψη πιο δυνατά από ποτέ. Αναφέρομαι στην τάση να ξεχωρίζουμε την κατανόηση του ανθρώπου από τη μία σε βιοχημικό μοντέλο και από την άλλη σε ψυχοθεραπευτικό, ψυχαναλυτικό μοντέλο – (το προηγούμενο χωρίς αναφορά στην ψυχή και το πνεύμα και το τελευταίο χωρίς αναφορά στην καθαυτή σωματική βάση του ασυνείδητου). Μπορεί να φανεί ότι ο Steiner ανέμενε τη βιολογική βάση της ψυχιατρικής επικαλούμενος τη σωματική δυσλειτουργία ως υποβόσκουσα ψυχική ασθένεια.

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Μιλούσε από πολύ διαφορετική προοπτική η οποία από τότε έχει εξελιχθεί και αποτέλεσε έναυσμα για τα σημερινά «ψυχοφάρμακα». Μας προκαλούσε να δούμε τις φυσιολογικές διαδικασίες και τις μετατροπές της ουσίας μέσα στο σώμα ως τη βάση ή την έκφραση του ψυχο-πνευματικού στοιχείου, ενώ την ίδια στιγμή να δούμε ψυχο-πνευματικές διαδικασίες σα να συνοδεύονται σε κάποιο επίπεδο από διαδικασίες στο φυσιολογικό πεδίο. Θα έλεγα ότι η κεντρική πρόκληση της ανθρωποσοφικής συμβολής στην ψυχιατρική βρίσκεται ακριβώς σ‘ αυτό: να φέρει σε επαφή το βασίλειο του δημιουργικού πνεύματος με την κατανόηση της ουσίας και του μεταβολισμού. Αυτή είναι μια πρόκληση που δεν έχει ακόμη εκπληρώσει τις δυνατότητές της, αν και σίγουρα έχουν γίνει πολύ ενθαρρυντικές και συναρπαστικές ενάρξεις. Πίσω από αυτήν, βρίσκεται η βαθύτερη πρόκληση της κατανόησης της φύσης της ύλης ή ουσίας στην ψυχο-πνευματική πτυχή της. Αυτή είναι, φυσικά, η πρόκληση της ανθρωποσοφικής ιατρικής. Το κομμάτι που ανήκει ειδικά στην ψυχιατρική, είναι να δούμε πώς οι ουσίες και οι διαδικασίες που υφίστανται αυτές οι ουσίες στα όργανα, συνδέονται με πιθανές αποκλίσεις ή ανωμαλίες της συνείδησης, τις οποίες η ψυχιατρική περιγράφει και προσπαθεί να αντιμετωπίσει. Ο Steiner περιγράφει δύο ρεύματα της εποχής. Το ένα που γνωρίζουμε στην καθημερινή μας συνείδηση πηγαίνει από το παρόν προς το μέλλον. Το άλλο ρεύμα λειτουργεί προς την αντίθετη κατεύθυνση και έρχεται από το μέλλον προς το παρόν. Αυτά τα δύο ρεύματα της εποχής, (το πρώτο συνδέεται περισσότερο με το συνειδητό αστρικό σώμα, το τελευταίο περισσότερο με το αιθερικό), συναντιούνται μέσα στον άνθρωπο. Συναντιούνται στη σφαίρα του Εγώ, το οποίο είναι το μόνο μέσο της συνείδησης που μπορεί πραγματικά να ενσωματώσει το παρελθόν και το μέλλον, φέρνοντας έτσι το πεπρωμένο που κουβαλάμε από την προηγούμενες ενσαρκώσεις στον χώρο ελευθερίας από τον οποίο μπορούν να γεννηθούν νέα ερεθίσματα. Κατά τη συνάντηση των δύο αυτών ρευμάτων του χρόνου προκύπτει μια μεγάλη πνευματική και ψυχική σύγχυση που μπορούν να οδηγήσουν ακόμα και σε ορισμένες μορφές ψυχικής ασθένειας. Οι διαδικασίες ουσίας που λαμβάνουν χώρα στα όργανά μας, περιέχουν μέσα τους τούς σπόρους για τη μελλοντική μας συνείδηση. Αν αυτοί οι σπόροι απελευθερωθούν πρόωρα από την αιθερική βάση τους στην οργανική ζωή και εισέλθουν πολύ σύντομα στη συνείδηση, τότε θα παράγουν αυταπάτη, εξα-

πάτηση, παραισθήσεις, φόβο, άγχος, μανία. Όλες οι πιθανές μορφές ψυχικών εκτροπών μπορεί να προκύψουν μέσω της τάσης των αιθερικών δυνάμεων εντός των οργάνων, να ορμούν πάρα πολύ σύντομα προς το μέλλον. Από την άλλη πλευρά, όταν οι δυνάμεις που λειτουργούν από το παρελθόν, μας δεσμεύουν έντονα με τα όργανά μας, τότε καταλαμβάνουν το σώμα οι τάσεις για θωράκιση και σκλήρυνση. Κλειδωνόμαστε στις γήινες προσωπικότητές μας, και εδώ έγκειται η βάση για τις πιο χαρακτηριστικές φυσικές ασθένειες. Στον υγιή άνθρωπο, οι τελευταία αναφερόμενες διαδικασίες κυριαρχούν στη συνειδητή ζωή, ενώ οι αρχικές κυριαρχούν κατά τη διάρκεια του ύπνου. Κατά τη διάρκεια της συνειδητής ζωής, οι αιθερικές διαδικασίες εποικοδόμησης στα όργανά μας γίνονται εξαρτώμενες από τις πιο συνειδητές εμπειρίες της ζώσας ψυχής και αντιστρόφως. Τα δύο ρεύματα της εποχής ταλαντώνονται ανάμεσα στη συνειδητή μας ζωή και τον ύπνο μας, εξ ου και η δυνατότητα για όνειρα με προφητική χροιά. Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε ότι η εκπαίδευση Waldorf δίνει έμφαση στο γεγονός ότι οι οργανικές δυνάμεις, οι οποίες χτίζουν το σώμα κατά τη διάρκεια των πρώτων επτά ετών και οι οποίες επίσης ανήκουν περισσότερο στην κατάσταση του ύπνου, απελευθερώνονται σε κάποιο βαθμό από την ηλικία των επτά. Στην πραγματικότητα, απελευθερώνονται μόνο από το κεφάλι και την οργάνωση της νευρο-αίσθησης, όπου μετά από αυτό το χρονικό διάστημα είναι διαθέσιμες για τη σκέψη και τη μνήμη. Η αιθερική ουσία που έχει διαμορφώσει και μορφοποιήσει αυτό το μέρος του σώματός μας είναι η ίδια ουσία μέσω της οποίας, σε μεταγενέστερο στάδιο της ανάπτυξης, είμαστε σε θέση να σκεφτούμε. Πρέπει να φανταστούμε ότι αυτή αποτελεί μόνο μία από τις πολλές αιθερικές μεταμορφώσεις που μπορεί να λάβουν χώρα κατά τη διάρκεια της ζωής. Οι αιθερικές δυνάμεις που απελευθερώνονται για τη σκέψη ανήκουν ουσιαστικά στο όργανο του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος είναι ένα όργανο του οποίου η ανάπτυξη προχωρά γρηγορότερα από οποιοδήποτε άλλο όργανο. Μέχρι να φτάσουμε τα επτά έτη, έχει φθάσει σε μια συγκεκριμένη ολοκλήρωση. Αυτό το στάδιο το αποκαλούμε νευρολογική ωριμότητα που παρατηρείται, για παράδειγμα, στην εδραίωση της κυριαρχίας και στη μυελίνωση των νεύρων στο κεντρικό νευρικό σύστημα, μέσω του οποίου απλώνονται οι βασικές οδοί της αισθητηριακής ενσωμάτωσης. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι πριν από τη στιγμή που γεννιόμαστε τα νευρικά κύτταρα στον εγκέφαλο αργοπεθαίνουν και εκφυλίζονται. Στην πραγματικότητα © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 37

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

κατά τη διάρκεια της ζωής μας, τον εγκέφαλο και το Νευρο-αισθητηριακό σύστημα τα συνοδεύουν εκφυλιστικές διαδικασίες. Αυτή είναι η συνέπεια του γεγονότος ότι η μορφή του συστήματος του εγκεφάλου και της αίσθησης νευρώνων μας, είναι ως επί το πλείστον, η βάση της συνείδηση όταν είμαστε ξύπνιοι. Αυτός ο «αργός θάνατος» του φυσικού σώματος στον εγκέφαλο είναι αυτός που επιτρέπει στις αιθερικές δυνάμεις, οι οποίες τον σχημάτισαν και τον δημιούργησαν και οι οποίες συνέβαλαν στην οργανική ανάπτυξή του, να χρησιμοποιηθούν για μια δραστηριότητα συνειδητής σκέψης. Όμως, με τα άλλα όργανα, η διαδικασία αυτή δεν λαμβάνει χώρα στον ίδιο βαθμό. Αν λάβουμε υπόψη ένα όργανο το οποίο βρίσκεται σε μια ορισμένη πολικότητα στον εγκέφαλο, δηλαδή τη σπλήνα, βρίσκουμε ένα όργανο που δεν φαίνεται να αποτελεί ένα φυσικό όργανο. Σε αντίθεση με τον εγκέφαλο στερείται εσωτερικής μορφής και δομής. Επίσης, σε αντίθεση με τον εγκέφαλο, αποτελεί ένα όργανο που συνεχώς αναγεννιέται. Αν λάβουμε υπόψη όμως τη σπλήνα, έχουμε ένα όργανο που φέρει μέσα του τη βάση όχι της μνήμης της εικόνας μας όπως την ορίζουμε εμείς, αλλά της μνήμης της ουσία μας. Στο σύγχρονο κόσμο, αποκαλούμε τη μνήμη της ουσίας μας ως την επιστήμη της ανοσολογίας. Τα τελευταία χρόνια, η σημασία της μοναδικότητάς μας στο φυσιολογικό πεδίο με τη μορφή της ανοσολογικής μνήμης μας, έχει γίνει σχεδόν μια γενική γνώση. Χωρίς αυτήν, δεν είμαστε σε θέση να διατηρήσουμε την ταυτότητά μας ενάντια στον έξω κόσμο. Η σπλήνα μπορεί να αφαιρεθεί χωρίς προφανή βλάβη στην υγεία, αν και σε ένα παιδί, η απώλειά της αφήνει σε κάποιο βαθμό μια μειωμένη ανοσία, ανάλογα (μεταξύ άλλων) την ηλικία που θα συμβεί. Είναι ένα όργανο με ένα είδος δραστηριότητας στη περιφερειακή σφαίρα. Αναφέρομαι στα εκατομμύρια των μικρότερων λεμφαδένων που βρίσκονται σε όλο το σώμα που θέτονται σε ένα είδος δορυφορικής λειτουργίας σε σχέση με την ίδια την σπλήνα, αλλά τα οποία μπορούν να υπάρχουν ανεξάρτητα αφού πρώτα έχουν δημιουργηθεί τα θεμέλια της ανοσίας. Είμαστε εξαρτημένοι όχι μόνο από τη μνήμη της εικόνα μας για μια επίγεια βιογραφία, αλλά πάρα πολύ και από τη μνήμη της ουσία μας, αν και δεν είναι τόσο άμεσα προφανές γιατί συμβαίνει αυτό. Τα ζώα, για παράδειγμα, δεν έχουν ανοσολογική εξειδίκευση σε εξατομικευμένη βάση. Η ανοσολογική ταυτότητα ανήκει περισσότερο στο είδος. Τα ζώα, ωστόσο, δεν έχουν ατομικές βιογραφίες. Η ταυτότητα του ζώου είναι «βασιζόμενη στο είδος» και όχι 38 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

«βασιζόμενη στο δείγμα». Τα τελευταία χρόνια, η ανοσολογία απειλείται όσο ποτέ άλλοτε. Πράγματι, δεν είναι πλέον κάτι το οποίο μπορεί να θεωρείται δεδομένο. Χωρίς τον εγκέφαλό μας, δε θα αναγνωρίζαμε ποιοι ήμασταν όταν ξυπνούσαμε το πρωί. Χωρίς αυτόν, η γήινη συνείδηση θα ήταν χαοτική όπως ακριβώς γίνεται σε ορισμένες περιπτώσεις εγκεφαλικής εκφύλισης. Εάν η μνήμη της εικόνας συνδέεται με τη μνήμη του εγκεφάλου και η μνήμη της ουσίας με τη σπλήνα και το ανοσοποιητικό σύστημα, δε θα πρέπει να υιοθετείται ότι η μνήμη της εικόνας μας είναι η βάση της συνείδησης του εαυτού μας όταν είμαστε ξύπνιοι και η μνήμη της ουσίας μας η βάση του κοιμισμένου ή ασυνείδητου εαυτού μας; Αυτό μπορεί να ταυτιστεί με την πραγματική μοναδικότητά μας ή τον ανώτερο εαυτό μας που ελίσσεται ανάμεσα στις ενσαρκώσεις. Από αυτή την άποψη, είναι ίσως εφικτό να κάνουμε τη σύνδεση μεταξύ της επιμέρους ανθρώπινης ανοσίας και του προσωπικού κάρμα, παρόλο που γνωρίζω ότι αυτό μπορεί να φαίνεται σαν ένα μεγάλο άλμα. Οι κανονικές μας συνήθειες σε ότι αφορά τη σκέψη θα μας οδηγούσαν να υποθέσουμε ότι ο μεταβολισμός προχωρά με τον τρόπο του και ότι συναντάμε το κάρμα μας από μια εντελώς διαφορετική σφαίρα με έναν κάπως μεταφυσικό τρόπο. Πιστεύω ακράδαντα, ωστόσο, ότι αυτό είναι ένα άλλο τέχνασμα της δυαδικής σκέψης. Συναντάμε τον έξω κόσμο με ουσιαστικά τρεις τρόπους: μέσω της δικτυακής πύλης των αισθήσεων, μέσω της πύλης της αναπνοής και μέσω της πύλης του μεταβολισμού. Σε όλα αυτά τα τρία εμπλέκεται η ουσία: στο μεταβολισμό, η σύνδεση είναι πολύ προφανής. Στην αναπνοή, συναντάμε την ουσία του αέρα και μέσω των αισθήσεων συναντάμε το φως. Ακριβώς όπως στο μεταβολισμό μας πρέπει πρώτα να σπάσουμε και να αφομοιώσουμε ό,τι φάγαμε προτού αυτό ξανασχηματιστεί, μια παρόμοια διαδικασία θα πρέπει επίσης να λάβει χώρα στις αισθήσεις μας. Ολόκληρη η Νευρο-αισθητηριακή μας οργάνωση έχει το χαρακτηριστικό ότι πρέπει πρώτα να συγκρατήσει και να αφομοιώσει τα αποτυπώματα της αίσθησης, προτού αυτά ενταχθούν και ενσωματωθούν στη ζωή της ψυχής. Οι διαδικασίες της πέψης της αίσθησης και της πέψης της ουσίας εργάζονται συνεχώς μαζί, χρησιμοποιώντας η μία την άλλη. Είναι αρκετά σαφές ότι συναντάμε το πεπρωμένο και το κάρμα μας από αυτό το οποίο συναντάμε μέσω των αισθήσεών μας. Αυτό που έχουμε εισπνεύσει και αφομοιώσει μέσω των αισθήσεών μας, ενώνεται εσωτερικά με το ρεύμα της ουσίας, η οποία έχει προηγουμένως

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

κατανεμηθεί σε όργανα του πεπτικού μας συστήματος. Με τον τρόπο αυτό, η ατομική μοίρα αποτυπώνεται μέσα στην ίδια την ουσία του σώματός μας. Μπορείτε να αισθανθείτε πώς τα κανονικά όρια της λογικής, τα οποία διαχωρίζουν την ουσία από το πνεύμα, αρχίζουν να εξαφανίζονται; Η δυαδική διάκριση μεταξύ αυτών των δύο σφαιρών δεν είναι και τόσο σαφής. Οι αχριμανικές δυνάμεις (ή οι δυνάμεις του Άχριμαν) έχουν αιχμαλωτίσει την υλική σφαίρα και συνεχώς προσπαθούν να διευρύνουν το χάσμα μεταξύ της σφαίρας τους και της σφαίρας του δημιουργικού πνευματικού όντος. Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, οι ουσίες που τρώμε έχουν δημιουργηθεί μέσω της φωτοσύνθεσης από το φως. Οι ουσίες της γης και του φωτός, ουσιαστικά ανήκουν η μία στην άλλη, αν και αυτές οι δύο έννοιες έχουν αποξενωθεί αμοιβαία. Κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής μας ανάπτυξης και, σε μικρότερο βαθμό, κατά τη διάρκεια όλης της παιδικής μας ηλικίας, οι διαδικασίες του σώματός μας για το χτίσιμο της ουσίας είναι στην πιο δημιουργική τους φάση. Η ασυνείδητη ζωή της βούλησης του παιδιού συνεργάζεται με αυτές τις πολύ αιθερικές δυνάμεις, που θα αναπτυχθούν αργότερα σε δυνάμεις της συνείδησης. Στην αρχή της ζωής, αυτές οι δυνάμεις εμπλέκονται στο σχηματισμό των ίδιων των αισθητηρίων οργάνων, τα οποία δημιουργούνται και διασυνδέονται σαν θάλαμοι συντονισμού, μέσω των οποίων ό,τι λαμβάνεται από τον έξω κόσμο μπορεί να πάρει σχήμα μέσα στη σωματική ουσία. Οι αιθερικές διαδικασίες με τις οποίες συμβαίνει αυτό, έχουν αποδοθεί από τον Steiner ως οι διαδικασίες της ζωής. Το μάτι, με ένα φακό και ούτω καθεξής, είναι το πιο προφανές παράδειγμα ενός αισθητήριου οργάνου. Μέσω του ματιού, λαμβάνει χώρα μια αλληλεπίδραση μεταξύ αυτού που έρχεται προς αυτό από τον έξω κόσμο με τη μορφή του εξωτερικού φωτός και αυτού που φέρνουμε προς την αντίληψη από την εσωτερική εμπειρία. Θεωρητικά, μπορούμε να φανταστούμε ότι πρώτα αντιλαμβανόμαστε το φως ως μια καθαρή αντίληψη αίσθησης ή μια αντίληψη. Ωστόσο, για έναν άνθρωπο δύσκολα μπορεί να υπάρχει μια καθαρή αντίληψη. Τη στιγμή που ο εξωτερικός κόσμος προσκρούει πάνω σε οποιοδήποτε αισθητήριο όργανο, χρησιμοποιείται και «αφομοιώνεται» από τις εσωτερικές διαδικασίες που εργάζονται σε ένα περισσότερο ή λιγότερο ασυνείδητο επίπεδο. Σε αντίθεση με τις θεωρίες της συνήθους αισθητήριας ψυχολογίας, η οποία αποδίδει τη γνωστική φύση στα νεύρα, αυτές είναι συνδεδεμένες με διαδικασίες στο αίμα το

οποίο μεταφέρει το στοιχείο της θέλησης. Μέσα από αυτή την αφομοίωση της αντίληψης στη συνάντησή της με τις διαδικασίες του αίματος, ανακύπτει ένα ολόκληρο φάσμα των δυνατοτήτων της ζώσας ψυχής. Σε γενικές γραμμές, το στοιχείο της ζωής του αίματος φέρνει το ένστικτο και οδηγείται προς την αντίληψη, ενώ μεταξύ αυτών των δύο πόλων προκύπτουν όλα όσα σχετίζονται με την αντίληψη, τη μνήμη, το συναίσθημα και την κρίση. Ο σχηματισμός μιας έννοιας σε σχέση με μια αντίληψη ήδη περιλαμβάνει ένα βαθμό κρίσης. Σε αυτό το πλαίσιο μπορούμε να δούμε ότι οι επτά διαδικασίες της ζωής μετατρέπουν ενεργά ό,τι ήρθε προς τα εμάς ως ένα καθαρά εξωτερικό φαινόμενο σε κάτι εσωτερικοποιημένο και ενσωματωμένο στη σφαίρα της ψυχής και του σώματος. Αυτή η διαδικασία, η οποία είναι πιο δραστήρια κατά την αναπτυξιακή περίοδο της εμβρυϊκής ζωής και την παιδική ηλικία, είναι φυσικά υπεύθυνη για κάθε είδους εκτροπές μέσω, για παράδειγμα, μιας αισθητηριακής στέρησης ή υπερδιέγερσης. Εάν ένα παιδί συναντά ασυνεπή συμπεριφορά ή ακόμα και καθαρή κακομεταχείριση, τότε θα επιδεινωθούν οι διαδικασίες σχηματισμού κρίσης της ψυχής. Όσο νωρίτερα λάβει χώρα κάτι τέτοιο, τόσο πιο βαθιά ριζωμένες θα είναι οι παρεκκλίνουσες μορφές και οι διαρθρωτικές εξελίξεις στον οργανισμό που προκύπτουν από αυτό. Η σωματική βάση για τη μελλοντική ζωή της ψυχής εξαρτάται στενά από το πόσο οι διαδικασίες της ζωής αλληλεπιδρούν με τα αισθητήρια όργανα, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του σταδίου ανάπτυξης. Επίσης, μέσω αυτής της διαδικασίας καθιερώνεται σταδιακά στα όργανα η ενήλικη σχέση ανάμεσα στο αιθερικό και το αστρικό σώμα. Στην πραγματικότητα, ο χαρακτήρας αυτής της σχέσης είναι διαφορετικός για κάθε όργανο – (και τα όργανα αποτελούν τόσο αισθητήρια όσο και μεταβολικά όργανα). Με τον τρόπο αυτό καθιερώνεται η αναπτυξιακή βάση η οποία αργότερα μπορεί να εκφραστεί με τη μορφή των ψυχιατρικών νοσημάτων. Προς το παρόν θα πρέπει να υποθέσω ότι αυτό που έχει περιγράψει ο Steiner σχετικά με τις επτά ζωτικές διαδικασίες, δεν είναι άγνωστο σε εσάς. Βεβαίως συνδέονται με τους επτά πλανήτες, που ο Steiner έχει επίσης περιγράψει ως σχετιζόμενους με τα επτά κύρια εσωτερικά όργανα. Κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής και της παιδικής ανάπτυξης, συνεργάζονται πολύ στενά οι αστρικές δυνάμεις, (οι οποίες ανήκουν στην πλανητική σφαίρα), με τις αιθερικές δυνάμεις. Μέσω της συγκεκριμένης συγγένειας μεταξύ του οργάνου και του πλανήτη, προκύπτει ένα είδος © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 39

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

θαλάμου συντονισμού στο σώμα για κάθε μία από τις επτά πλανητικές σφαίρες, οι οποίες όταν λαμβάνονται μαζί, περιλαμβάνουν ολόκληρο το αστρικό σώμα. Η σφαίρα της σελήνης, η οποία συνδέεται στενότερα με τη γη, αποτελεί τον εγκέφαλο. Η σφαίρα του Κρόνου, η οποία είναι η πλέον απομακρυσμένη από τη γη, σχηματίζει την σπλήνα. Η σφαίρα του Δία και η σφαίρα του Άρη συνεργάζονται για τον σχηματισμό του ήπατος και της χοληδόχου κύστης. Ο Ερμής λειτουργεί μέσα στον πνεύμονα και η Αφροδίτη στον νεφρό. Οι πλανητικές δυνάμεις που εργάζονται σε κάθε όργανο βοηθούν τις αιθερικές δυνάμεις του οργάνου να παραμείνουν στην κατοχή του και να ενσωματωθούν στο σώμα. Θέτουν όρια για να τα εφαρμόσουν στις κατά τα άλλα επεκτατικές τάσεις του αιθερικού σώματος. Κατά τη διάρκεια της περιόδου ανάπτυξης, η σχέση ανάμεσα στο αιθερικό σώμα και το αστρικό σώμα καθορίζεται από τα ίδια τα όργανα. Οι αστρικές δυνάμεις προτιμούν περισσότερο να συνδεθούν με τις αισθητικές αποτυπώσεις από τον έξω κόσμο, σε σχέση με τις οποίες στη συνέχεια ξεδιπλώνονται ως ικανότητες της ψυχής. Όπως έχω πει, κάθε όργανο είναι στην πραγματικότητα τόσο αισθητήριο όσο και μεταβολικό όργανο. Στον εγκέφαλο βλέπουμε ένα όργανο του οποίου η ουσία έρχεται πιο κοντά στο θάνατο και έτσι είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για να αποτελέσει τη βάση της συνείδησης της αφύπνισης. Στη σπλήνα βλέπουμε τις αντίθετες διαδικασίες σε λειτουργία. Εδώ οι διαδικασίες του αίματος, οι οποίες ανήκουν στα βάθη της ασυνείδητης ζωής της θέλησης, κατέχουν ό,τι προέρχεται από τον έξω κόσμο και το μεταμορφώνουν σε σωματική ουσία. Στον εγκέφαλο, οι δυνάμεις του εξωτερικού κόσμου, δηλαδή οι αισθητικές αποτυπώσεις, αποκτούν κυρίαρχη θέση και το αστρικό σώμα όπως και το αιθερικό αποχωρούν από το φυσικό σώμα αφού δημιουργήσουν το πιο σύνθετο αποτύπωμά τους σε αυτό. Αυτό μπορεί να φανεί στη γλώσσα της σύγχρονης φυσιολογίας του εγκεφάλου αναφορικά με το σύνθετο δίκτυο των παραγόντων της ανάπτυξης των νεύρων, τα οποία ενεργοποιούνται μόνο στο βαθμό που η ζωή της βούλησης του παιδιού αναπτύσσεται σε μια δημιουργική σχέση για να αισθανθεί αντιλήψεις. Ίσως σε αυτές τις διαδικασίες βλέπουμε τι έχει περιγράψει ο Steiner αναφορικά με τη συνεργασία μεταξύ των διαδικασιών του αίματος και των νεύρων. Αφού δημιουργηθεί το αποτύπωμα, οι διαδικασίες αυτές χειραφετούνται από το σώμα, με αποτέλεσμα να γίνονται ελεύθερες για τη συνειδητή ζωή της ψυχής. Στον εγκέφαλο ο εξωτερικός κόσμος κινδυνεύει πάντα να κατακτήσει τον εσωτερικό κόσμο, δηλαδή, 40 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

μέσω του εγκεφάλου χάνουμε την επαφή με την εσωτερική μας ύπαρξη. Στην σπλήνα, παρόλα αυτά, μπορούμε να πούμε το αντίθετο, δηλαδή ότι οι εσωτερικές δυνάμεις του εαυτού συνεχώς θριαμβεύουν πάνω από τις δυνάμεις του εξωτερικού κόσμου. Τα αστρικά και αιθερικά σώματα παραμένουν ενεργά μεταβολικά κατά τις διαδικασίες του αίματος και ως εκ τούτου, η σπλήνα διατηρεί μια ισχυρή σύνδεση με το ασυνείδητο Εγώ που παραμένει ενεργό απευθείας στο σώμα και όχι μέσω του είδους του διαρθρωτικού αποτυπώματος που μπορεί να βρεθεί στον εγκέφαλο. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι ο τρόπος που οι διαδικασίες της ζωής καθιερώνονται σε αυτά τα δύο όργανα, εκφράζει μια πολικότητα. Μεταξύ της σπλήνας και του εγκεφάλου βρίσκουμε τα εσωτερικά όργανα του ήπατος και του πνεύμονα. Στον πνεύμονα βλέπουμε ένα όργανο το οποίο είναι, από πολλές απόψεις, παρόμοιο με τον εγκέφαλο. Έχει έναν πολύ ισχυρό και σκληρό ενδοσκελετό με τη μορφή βρογχικού δένδρου, που αποτελείται από (εύκαμπτους) χόνδρινους δακτυλίους. Ο Steiner έχει χαρακτηρίσει τον πνεύμονα ότι έχει την πιο στενή σχέση με τις επίγειες σκέψεις από όλα τα άλλα όργανα - δηλαδή, με τον εγκέφαλο. Ο Steiner συνδέει τον πνεύμονα, για παράδειγμα, με την ικανότητα να απομνημονεύουμε γεγονότα και στοιχεία, την ποσότητα παρά την ποιότητα, όπως για παράδειγμα την αποστήθιση των εγγραφών του τηλεφωνικού καταλόγου. Περιγράφει ότι όλες οι αναμνήσεις μας αποτυπώνόνται στο αιθερικό περίβλημα ή στην αιθερική επιφάνεια των οργάνων μας - και ότι οι πραγματικές αιθερικές δυνάμεις, μέσω των οποίων ο πνεύμονας έχει διαμορφωθεί, έχουν μια ιδιαίτερη συγγένεια με τις επίγειες σκέψεις, με ότ,ι προσφέρεται για να μετρηθεί, να ζυγιστεί και να προσδιοριστεί ως ποσότητα. Ο Στάινερ έχει αποκαλέσει αυτήν την πτυχή του αιθερικού σώματός μας, ως τον αιθέρα της ζωής. Αυτές οι δυνάμεις του αιθέρα της ζωής που λειτουργούν σε ένα σωματικό επίπεδο και με έναν πρόσθετο τρόπο, (όπως εκφράζεται για παράδειγμα στο συνεχές μοτίβο ανάπτυξης ενός μύκητα), αυτές οι δυνάμεις του αιθέρα της ζωής στον πνεύμονα μεταμορφώνονται σε φύλακες των εν λόγω αντιλήψεων της αίσθησης, οι οποίες ανήκουν στο ουσιαστικά γήινο στοιχείο της γνωστικής λειτουργίας που βασίζεται στην πραγματική μνήμη. Είμαστε όλοι πολύ εξοικειωμένοι με διάφορους κλινικούς τρόπους με τους οποίους αυτό εκφράζεται. Για παράδειγμα, θα έρθει στο μυαλό του θεραπευτή δασκάλου, το παιδί που μπορεί μερικές φορές κυριολεκτικά να θυμάται κάθε λεπτομέρεια για όλα όσα

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

συνέβησαν, όχι μόνο σήμερα και την προηγούμενη ημέρα, αλλά ίσως και την περασμένη εβδομάδα, τον περασμένο μήνα, το περασμένο έτος, ή ακόμα και δέκα χρόνια πριν. Μερικά παιδιά εμφανίζουν αξιοσημείωτη εγκυκλοπαιδική μνήμη αυτού του είδους. Ένα παρόμοιο φαινόμενο παρατηρείται σε ενήλικες, (αν και σε διαφορετική μορφή), οι οποίοι εμφανίζουν εμμονικές τάσεις ή έμμονες ιδέες. Σε μια έμμονη ιδέα, ένα πνευματικό γεγονός αποσυγκεκριμενοποιείται - μεταμορφώνεται σε κάτι που μοιάζει να ανήκει σε μια απομονωμένη οντότητα. Ο τρόπος με τον οποίο το αιθερικό σώμα λειτουργεί στον πνεύμονα, δείχνει σαν να ελκύει συνεχώς αυτό το είδος απομόνωσης και σταθεροποίησης. Οι δυνάμεις του εξωτερικού κόσμου, συνεπώς, δεν εσωτερικοποιούνται απόλυτα, δεν αφομοιώνονται και δεν μεταμορφώνονται σε φαντασία όπως όταν βρίσκονται σε άλλα όργανα, για παράδειγμα, στο ήπαρ. Ο εξωτερικός κόσμος επιβάλλεται στην ψυχή με μια πολύ άμεση μορφή - ως εκ τούτου, μπορούμε να πούμε ότι στον πνεύμονα, όπως και στον εγκέφαλο, οι εξωτερικές δυνάμεις (μιλώντας πάντα σχετικά) κατακτούν τις εσωτερικές δυνάμεις. Ακριβώς όπως ο πνεύμονας εγείρεται σε μια οικεία σχέση με τον εγκέφαλο και το Νευρο-αισθητηριακό σύστημα σε τέτοιο βαθμό που απομονώνει επιμέρους στοιχεία από το σύνολο της ύπαρξης, δημιουργώντας από αυτά ένα είδος αυτοδύναμης οντότητας, έτσι και το ήπαρ, εν αντιθέσει, είναι ένα όργανο που συνεργάζεται πολύ στενά με την σπλήνα σε ολόκληρο το σύστημα του μεταβολισμού. Ακριβώς όπως όλα τα αισθητήρια όργανα συγκλίνουν προς τον εγκέφαλο, όπου οι αποτυπώσεις των αισθήσεων μεταβολίζονται κατά τη διάρκεια της ζωής της ψυχής, έτσι συγκλίνει και ο εντερικός σωλήνας προς το ήπαρ, μέσω του οποίου οι ουσίες από τον έξω κόσμο αρχίζουν να αναπτύσσονται σε μοναδικές ουσίες των σωμάτων μας. Αυτή η δραστηριότητα παραγωγής ουσιών του ήπατος, όταν διαποτίζεται με τα ερεθίσματα από τη σπλήνα αποτελεί επίσης τη σωματική μας βάση για τη ζωή της θέλησης, αλλά ασκεί την επιρροή της λίγο πιο κοντά στο επίπεδο της ψυχής από ότι η σπλήνα. Αν η σπλήνα είναι ο θεματοφύλακας των προ-γήινων προθέσεών μας, τότε το συκώτι ήδη προσπαθεί να τις εκδηλώσει εδώ και τώρα σε αυτήν την πλευρά του ουδού (σημείο στο οποίο ξεκινά να παράγεται ένα ψυχολογικό ή φυσιολογικό αποτέλεσμα). Είναι το όργανο που δίνει τη σωματική βάση για την άσκηση της πρωτοβουλίας και του κινήτρου, είναι η προέλευση της ζωτικότητάς μας και, σε κάποιο βαθμό επίσης, του ενθουσιασμού μας. Όλες αυτές οι λει-

τουργίες της ψυχής είναι στενά συνδεδεμένες με τον τρόπο που μεταβολικές διαδικασίες διασυνδέονται με αυτό που λαμβάνεται από τις αισθήσεις μας. Είναι πράγματι πιθανό, μέχρι ένα φυσιολογικό σημείο, η γνωστική ζωή, η οποία έχει αναπτυχθεί στη βάση των αντιλήψεων της αίσθησής μας, να ακολουθήσει μια διαφορετική κατεύθυνση στη ζωή του βαθύτερου κινήτρου ή της προθετικότητας (αποβλεπτικότητας). Χωρίς την ένταση που προκύπτει μεταξύ αυτών των δύο σφαιρών, καθώς είναι τόσο συνδεδεμένες με τη ζωή της θέλησής μας αλλά με πολύ διαφορετικούς τρόπους, δε θα βρίσκαμε τη δύναμη να επιδιώξουμε την επίγεια βιογραφία μας από μια κατάσταση εσωτερικής ελευθερίας. Ωστόσο, είναι πιθανό η κανονική υγιής ένταση που θα πρέπει να υπάρχει ανάμεσα σε αυτές τις δύο σφαίρες, να αποκλίνει σε τέτοιο βαθμό που να φυτεύονται οι σπόροι για μια πραγματική διάσπαση μεταξύ του γνωστικού κόσμου και του κόσμου μιας πιο ασυνείδητης ζωής της θέλησης. Κάτι τέτοιο μπορεί να εκδηλωθεί αρκετά γρήγορα σε μια μορφή κατάθλιψης ή ανικανότητας να κάνει κάποιος την πρόθεση πράξη ή να καθυστερήσει για χρόνια, δεκαετίες ή ακόμα και για ζωές! Η φυσιολογία του ήπατος με τη σειρά της συνδέεται με το χοληφόρο σύστημα. Οι εκκριτικές διαδικασίες του ήπατος επικεντρώνονται στην παραγωγή της χολής, η οποία αποθηκεύεται στη χοληδόχο κύστη πριν εισαχθεί στα έντερα. Εδώ συναντά ουσίες από τον έξω κόσμο και συμβάλλει στο διαχωρισμό τους. Οι χολικές διαδικασίες είναι πιο έντονα συνδεδεμένες με τον πιο συνειδητό πόλο θέλησης από ότι είναι το ήπαρ. Το ήπαρ βρίσκεται σε ένα κάπως ενδιάμεσο σημείο μεταξύ των χοληφόρων διαδικασιών, μέσω των οποίων η θέλησή μας συναντά τον έξω κόσμο, και της σπλήνας, η οποία αποτελεί τον θεματοφύλακα της βαθύτερης φύσης της βούλησης. Κάθε απόφραξη ή συμφόρηση στη διαδικασία παραγωγής χολής ή απέκκρισης αυτής, μπορεί να έχει μια κατευναστική επίδραση στη συνειδητή ζωή της θέλησης και αυτό μπορεί να παρατηρηθεί συχνά στην ιατρική και ψυχιατρική © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 41

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

πρακτική, αν κάποιος είναι αφυπνισμένος σε αυτήν τη δυνατότητα. Το ήπαρ είναι ένα όργανο με μια ισχυρή συγγένεια με τη σφαίρα του ρευστού. Εάν οι ουσίες του εξωτερικού κόσμου καταλαμβάνουν το συκώτι, τότε μετατρέπεται σε κάτι σαν μια στάσιμη δεξαμενή νερού. Οι ουσίες λαμβάνονται αλλά δεν είναι ζωογονημένες και μπορεί να κάτσουν βαριές, τρόπον τινά, αναφομοίωτες ή αδιαπέραστες. Όταν οι ουσίες δεν αφομοιώνονται επαρκώς μπορεί να οδηγήσουν σε αλλεργίες. Οι κλασικές αλλεργίες μπορούν να εντοπιστούν αρκετά εύκολα, αλλά σήμερα συναντά κανείς έναν αυξανόμενο αριθμό μιας πιο ύπουλης ποικιλίας, η οποία μπορεί να εκδηλωθεί μόνο μέσω πιο ήπιων συμπτωμάτων όπως η κόπωση μετά το φαγητό, η απώλεια της ζωτικότητας και ούτω καθεξής. Η τάση αυτή συχνά επιδεινώνεται όταν αφορά κάποιον με κλινική κατάθλιψη ή κάποιον με σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, όπου παρατηρείται συχνά ένας φαύλος κύκλος αλληλεπιδράσεων. Μπορεί να θυμηθείτε το πολύ γνωστό παράδειγμα, από το κύκλο μαθημάτων του Steiner Πορεία Θεραπευτικής Εκπαίδευσης, του παιδιού που έχει δυσκολία με τη θέλησή του να ανεβεί σε ένα τραμ. Ο Στάινερ συνδέει αυτή την περιγραφή ενός παιδιού που είναι, τρόπον τινά, παράλυτο στη θέλησή του και το οποίο δεν είναι σε θέση να απελευθερωθεί από τη συνειδητή ζωή της σκέψης στον αυθορμητισμό μιας πράξης, με μια αδυναμία στη δραστηριότητα του ήπατος. Στην ουσία υπονοεί ότι η διαταραχή αυτή μπορεί να έχει κληρονομηθεί. Κάθε φορά που η αδυναμία της θέλησης εκδηλώνεται σε ένα παιδί ή σε έναν ενήλικα σε οποιαδήποτε μορφή, θα πρέπει να αναρωτηθούμε εάν το συκώτι - ή η χοληδόχος κύστη - έχει ανάγκη από στήριξη. Κάτι τέτοιο μερικές φορές εμφανίζεται σε περιπτώσεις μετάβασης στη ζωή, όπως για παράδειγμα στην εμμηνόπαυση ή μετά από εγκυμοσύνη. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις μετάβασης, ο άνθρωπος είναι πιο ευάλωτος στην κατάθλιψη. Κατά την εμμηνόπαυση, λαμβάνει χώρα μια περαιτέρω μεταμόρφωση των οργανικών αιθερικών δυνάμεων στη συνειδητή ζωή της ψυχής - ή τουλάχιστον υπάρχει η δυνατότητα για να συμβεί κάτι τέτοιο. Οι δυνάμεις που μέχρι εκείνη τη στιγμή δραστηριοποιούνταν σε σωματικό επίπεδο στους αδένες, είναι διαθέσιμες για μια νέα ψυχο-πνευματική δραστηριότητα ή ανάπτυξη. Παρόλα αυτά αν δεν χρησιμοποιηθούν σωστά, μπορεί να προκύψει συμφόρηση στο σύστημα του ήπατος και των χοληφόρων. Πράγματι, οι διαδικασίες μεταμόρφωσης σε περιορισμένο βαθμό είναι σχεδόν φυσιολογικές σε τέτοιες περιπτώσεις, δεδομένου ότι αυτές επιτυγχά42 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

νονται συνήθως μόνο σταδιακά. Σε καθημερινό επίπεδο, βιώνουμε επίσης μεταβάσεις στο φυσιολογικό πεδίο στις τρεις η ώρα το πρωί και στις τρεις το απόγευμα. Στις τρεις το απόγευμα, τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα είναι συνήθως χαμηλά, που σημαίνει ότι το στοιχείο ανάπτυξης ουσίας της ηπατικής λειτουργίας είναι στο πιο αδύναμό του σημείο. Στις τρεις η ώρα το πρωί, ωστόσο, η παραγωγή χολής είναι στο πιο αδύναμό της σημείο. Και οι δύο αυτές περίοδοι μετάβασης κατά τη διάρκεια της ημέρας ή της νύχτας αποτελούν δύσκολες περιόδους για τους ανθρώπους που μάχονται με καταθλιπτικές ασθένειες. Το να ξυπνά κάποιος στις τρεις η ώρα το πρωί με νοσηρές σκέψεις, δηλαδή, σκέψεις που δεν μπορεί να αφομοιώσει σωστά ή να τις εντάξει στην εν εγρηγόρσει συνείδηση, είναι πολύ κλασικό παράδειγμα αυτού του γεγονότος. Σε πιο σοβαρές μορφές μανιοκατάθλιψης, αυτού του είδους οι τάσεις μπορεί να είναι πολύ πιο δραματικές. Ο Steiner έχει συνδέσει το συκώτι με εκείνο το μέρος του αιθερικού σώματος που ονομάζεται χημικός αιθέρας. Μερικές φορές αποκαλείται τονικός αιθέρας, αριθμητικός αιθέρας ή ηχητικός αιθέρας. Μέσω αυτού του αιθέρα, η σωματική ανάπτυξη οργανώνεται ενδόμυχα σύμφωνα με τις εσωτερικές αρμονίες του αριθμού και του μέτρου, τα οποία εκδηλώνονται στις εσωτερικές αρμονίες της μουσικής. Όταν αυτή η αιθερική ποιότητα απελευθερώνεται πρόωρα στη σφαίρα της ψυχής, η ροή του χρόνου, που έρχεται από το μέλλον στο παρόν, είναι πιθανό να καταλάβει την κανονική κατάσταση της αφυπνισμένης συνείδησης. Τότε μπορεί να προκύψει κάθε είδους εμπειρία με την οποία η ψυχή αισθάνεται συνδεδεμένη, αλλά πλέον όχι με τρόπο ελεύθερο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, μπορεί να προκύψουν καταστάσεις όπως οι ιδέες αναφοράς, το φαινόμενο deja vu και οι πιο βαθιές φάσεις παράνοιας. Οι αιθερικές δυνάμεις που είναι ιδιαίτερα συνδεδεμένες με το συκώτι, μας παρέχουν την εμπειρία ώστε να πλαισιωθούμε (να ενταχθούμε) στο περιβάλλον μας. Όταν αυτές οι δυνάμεις ξεδιπλώνουν τη δραστηριότητά τους στη συνείδηση πολύ έντονα, ίσως προκύψει μια διαταραχή στη σχέση μας με το περιβάλλον. Η παράνοια είναι μια από τις πιο συχνές μορφές που παίρνει αυτή η διαταραχή. Κάποιος αισθάνεται να απειλείται από το περιβάλλον, αλλά με έναν πολύ εξατομικευμένο τρόπο, σχεδόν σαν οι ουσίες του έξω κόσμου να αναπτύσσουν τη δική τους ζωή εις βάρος μας! Η παράνοια μπορεί, με τη σειρά της, να είναι ένα αρκετά παροδικό φαινόμενο με πιο νευρωτικό χαρακτήρα, ή μπορεί να είναι σημαντικό σύμπτωμα μιας σοβαρής ψυχωτικής κατάθλιψης ή ακόμη και μιας σχιζο-

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

φρενικής ασθένειας. Ανέφερα πριν από λίγο ότι μια αστρική ποιότητα από τη μία ή την άλλη πλανητική σφαίρα, συνεργάζεται με το αιθερικό σώμα ενός συγκεκριμένου οργάνου, περιορίζοντας αυτές τις δυνάμεις και προστατεύοντάς τες από την τάση που έχουν να ξεπηδούν, τρόπον τινά, πολύ γρήγορα έξω από το σώμα και πολύ γρήγορα στο μέλλον. Κάθε φορά που αποδυναμώνεται αυτή η πλανητική ή αστρική δραστηριότητα μέσα σε ένα όργανο (και η αποδυνάμωση μπορεί να είναι εγγενής ή επίκτητη), η ψυχή γίνεται ευάλωτη στην αντιμετώπιση δυνάμεων από το αιθερικό σώμα, το οποίο η ψυχή δε θα πρέπει να συναντήσει μέχρι μετά το θάνατο ή μέχρι κάποιος να είναι κατάλληλα προετοιμασμένος για μια συνειδητή συνάντηση με τον πνευματικό κόσμο. Οποιοδήποτε φάρμακο ή δηλητήριο σε κάποιο βαθμό θα μπλοκάρει τις διαδικασίες της ζωής από τη σωματική εκδήλωσή τους, οδηγώντας στην πρόωρη απελευθέρωση αιθερικών δυνάμεων στη σφαίρα της ψυχής. Το φαινόμενο αυτό διαμορφώνει τη βάση για την ανθρωποσοφική κατανόηση ορισμένων απόψεων σχετικών με την κατάχρηση φαρμάκων. Διαφορετικά φάρμακα εμφανίζουν ορισμένες συγγένειες με όργανα - για παράδειγμα, οι ποσοτικές επιδράσεις της κοκαΐνης φαίνονται σε σχέση με τον πνεύμονα ενώ του LSD φαίνονται περισσότερο σε σχέση με το νεφρό. Αυτό που κάποιος συναντά ως ενόχληση των αιθερικών δυνάμεων, είναι επίσης ενόχληση των ζωτικών διεργασιών των οργάνων. Είναι ένα είδος πρόγευσης της εμπειρίας που συναντάμε μετά το θάνατο, όταν βλέπουμε το πανόραμα της ζωής που έχουμε μόλις ζήσει. Μετά θάνατον, αυτή η εμπειρία (γνωστή και ως εμπειρία του αιθερικού ταμπλό), συμβαίνει συνήθως όταν ολόκληρο το αιθερικό σώμα απελευθερώνεται από το φυσικό σώμα. Τη στιγμή του θανάτου μας, αυτή η εμπειρία εδραιώνεται στη σφαίρα της Ύπαρξης του Χριστού και του Πνεύματος του Φύλακα της Πύλης. Εάν αυτό συμβεί πρόωρα, αλλά μόνο σε μια τροποποιημένη μορφή μέσα από ένα φάρμακο, η ψυχή μπορεί αργότερα να βιώσει δυσκολίες ή εμπόδια στη σωστή επιστροφή της στο σώμα και αυτό μπορεί επίσης να σπείρει το σπόρο για διαφορετικές μορφές αποπροσανατολισμού και διάσπασης της συνειδητής ζωής της θέλησης. Δεν μπορώ να επεκταθώ σε αυτήν την συζήτηση σχετικά με το θέμα της κατάχρησης ναρκωτικών ή με την εξάρτηση. Θα ήθελα, ωστόσο, να επισημάνω τη στενή σύνδεση που συχνά έχει σημειωθεί μεταξύ ορισμένων εμπειριών με τη χρήση ναρκωτικών και ορισμένων πνευματικών εμπειριών. Αυτό γίνεται πολύ πιο εύκολα κατανοητό

όταν είμαστε σε θέση να το καταλάβουμε σε σχέση με τα όργανα. Οι δυνάμεις που απελευθερώνονται από τις αιθερικές δραστηριότητες των οργάνων, οι δυνάμεις που είναι περισσότερο συνδεδεμένες με την εσωτερική πλευρά των διεργασιών της ζωής, είναι εκφράσεις της ζωντανής δραστηριότητας των πνευματικών όντων που είναι ακόμα ενεργά μέσα στην ουσία του δικού μας σώματος. Ο ουδός για τη διαδικασία ανάπτυξης ουσίας είναι ο ίδιος με τον ουδό για τον πνευματικό κόσμο συνολικά. Συναντάμε τον πνευματικό κόσμο εκεί που λαμβάνουν χώρα οι διαδικασίες ανάπτυξης ουσίας των οργάνων του σώματός μας. Αλλά είναι εντελώς διαφορετικό το να συμβεί αυτό μέσα από μια διαδικασία εσωτερικής εκπαίδευσης και εσωτερικής ανάπτυξης ή να συμβεί μετά θάνατον, όταν οι δυνάμεις αυτές έχουν απελευθερωθεί με φυσικό τρόπο, να το πω έτσι, από το να συμβεί με την κατάχρηση ουσιών ή μέσω αδυναμιών στο πλαίσιο της δραστηριότητας της πλανητικής σφαίρας που ανήκει σε ένα συγκεκριμένο όργανο. Για τον ανθρωποσοφικό γιατρό και ψυχίατρο, το πεδίο των πιθανών φαρμακευτικών θεραπειών ανοίγει σε αυτό το σημείο, μέσω για παράδειγμα της κατανόησης των συνδέσεων μεταξύ των διαφόρων μετάλλων, των πλανητών και των οργάνων. Σε αυτό το σημείο παρόλα αυτά, δεν είναι δυνατόν να αναπτυχθεί περαιτέρω το θέμα. Ευελπιστώ, αυτή η ευρεία επισκόπηση να χρησιμεύσει ώστε να υποδείξει πώς η ανθρωποσοφία καλύπτει τόσες πολλές πτυχές από τη σφαίρα της ψυχιατρικής, ανοίγοντας νέες δυνατότητες κατανόησης της διάγνωσης και της θεραπείας. Προσπάθησα επίσης να επισημάνω το βαθμό στον οποίο είναι άρρηκτα συνδεδεμένη η σφαίρα της ψυχιατρικής με τη σφαίρα της εσωτερικής ανάπτυξης ή μύησης. Είχα συχνά την αίσθηση ότι ένα μεγάλο μέρος από αυτά που συναντά κανείς στη σφαίρα της ψυχιατρικής μπορεί να είναι ένα είδος αποτελέσματος ή έκφρασης μιας ανολοκλήρωτης διαδικασίας μύησης σε μια προηγούμενη ζωή. Σίγουρα δε θα υπαινισσόμουν ότι κάτι τέτοιο καθορίζεται έτσι σε κάθε περίπτωση, αλλά μια ανεπαρκώς προετοιμασμένη μύηση μπορεί να είναι το αποτέλεσμα μιας προσπάθειας να διασχίσουμε το κατώφλι στον πνευματικό κόσμο πολύ πιο σύντομα από ό,τι θα έπρεπε. Παρατηρούμε την ίδια κίνηση να εκδηλώνεται όταν το αιθερικό μας σώμα σε κάποιο από τα όργανά μας επιθυμεί να απελευθερωθεί πολύ γρήγορα. Μερικές φορές, σκέψεις σαν αυτή είναι χρήσιμες σε εκείνες τις περιπτώσεις ψυχικών ασθενειών, στις οποίες δεν είναι εφικτό να διακρίνουμε την προέλευσή τους σε αυτή τη ζωή στη γη, και με τις οποίες ένα άτομο © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 43

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

μπορεί να ζήσει για μια ολόκληρη ενσάρκωση. Είναι, ωστόσο, συχνά δυνατόν να καταλάβουμε ένα μεγάλο μέρος μιας ψυχικής ασθένειας ή ψυχολογικής διαταραχής σε σχέση με την ανάπτυξη κατά την παιδική ηλικία. Σήμερα η ανάπτυξη κατά την παιδική ηλικία είναι υπό απειλή και αποτελεί μεγάλη δυσκολία για τους περισσότερους ανθρώπους να περάσουν από την παιδική ηλικία με τέτοιο τρόπο, ώστε να καταφέρουν μια υγιή ψυχο-πνευματική διείσδυση του σώματος. Πολλά πράγματα ευθύνονται γι ‘αυτό, όπως η κακή διατροφή, η εκπαίδευση που δε σέβεται τις φάσεις της σωματικής ανάπτυξης και η οποία ήδη αντλεί οργανικές διαδικασίες πολύ γρήγορα από το σώμα στη σφαίρα της ψυχής, καθώς και μια γενική απώλεια αυτών των οποίων ο Steiner έχει αποκαλέσει αισθήσεις του σώματος, δηλαδή τις αισθήσεις της αφής, της ζωής, της κίνησης και της ισορροπίας. Όταν οι διαδικασίες της ζωής αποσύρονται πολύ σύντομα από αυτές τις αισθήσεις, το αστρικό σώμα δεν είναι σε θέση να δημιουργήσει ένα αρκετά ισχυρό θάλαμο συντονισμού ή ένα αποτύπωμα του εαυτό του μέσα στα φυσικά και αιθερικά σώματα. Αυτό μπορεί να εμφανιστεί αργότερα στη ζωή, με τη μορφή των ανασφαλειών της ψυχής, του άγχους, της υπερκινητικότητας και ούτω καθεξής. Η παιδική ηλικία απειλείται επίσης από τη γενική διάλυση της κοινωνίας. Τα συμβατικά αισθήματα ασφάλειας, οι αποδεκτοί τρόποι συμπεριφοράς και ούτω καθεξής, δικαίως γέρνουν προς τη μία πλευρά, αλλά πολύ συχνά οι γονείς δεν είναι σε θέση να τα αντικαταστήσουν από τους δικούς τους πόρους. Συχνά αποκρούουμε τους εαυτούς μας έχοντας την ανάγκη να βασιζόμαστε σε προσωπικές αποφάσεις πάρα πολύ σύντομα, πριν να έχει εξοπλιστεί κατάλληλα η οργανική βάση του σώματός μας για να εκπληρώσει αυτό το καθήκον. Αυτή η κατάρρευση του κοινωνικού και ηθικού ιστού της κοινωνίας ρίχνει πολύ εύκολα το παιδί που αναπτύσσεται σε μια κατάσταση αναταραχής. Σε όλο και πιο μικρή ηλικία, ο έφηβος έχει συχνά να αντιμετωπίσει την αίσθηση του εσωτερικού κενού, της ασημαντότητας, της σφαίρα του εσωτερικού σκότους. Υπαρξιακά ερωτήματα που έχουν σχέση με την ταυτότητα του εαυτού μας, στις μέρες μας αντιμετωπίζονται από τον έφηβο σχεδόν σαν ένα φυσιολογικό φαινόμενο, ενώ ακόμη και πριν από 30 χρόνια τα αισθήματα ασφάλειας που υπήρχαν από γενιά σε γενιά ενεργούσαν ως μορφή προστασίας ενάντια σε αυτές. Όταν πραγματικά ερχόμαστε αντιμέτωποι με το υπαρξιακό ερώτημα, «Ποιος είμαι;», η απάντηση δεν βρίσκεται ποτέ στον έξω κόσμο που συναντάμε μέσω των αισθήσεών μας. Μπορεί να βρεθεί μόνο 44 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

από τον ίδιο αιώνιο εαυτό που ζει πίσω από τον ουδό των φυσικών μας οργάνων. Παρόλα αυτά, ανάμεσα στη συνειδητή εμπειρία του εαυτού μας και την αιώνια ύπαρξή μας βρίσκεται το σημείο επαφής της ψυχής, που ανέφερα πριν από λίγα λεπτά – η σφαίρα στην οποία λαμβάνει χώρα μια συνεχής μάχη μεταξύ του συνειδητού εαυτού μας και του αιώνιου εαυτού μας. Η σωματική βάση της ζωής μας συχνά ψάχνει για ευκολία, άνεση και ασφάλεια. Οι πνευματικές προθέσεις από την άλλη πλευρά, απειλούν τα γήινα αισθήματα ασφάλειας, και οι βαθιά ριζωμένοι φόβοι, οι αμφιβολίες και ούτω καθεξής μπορεί να προκληθούν στην ψυχή από αυτές. Οι δυνάμεις αυτές ανήκουν σε εκείνα τα ένστικτα και, σε κάποιον απαραίτητο βαθμό, σε εκείνες τις εγωιστικές παρορμήσεις που εμφυτεύονται μέσα στο φυσικό μας σώμα και οι οποίες λειτουργούν στη γήινη προσωπικότητά μας σε ένα βαθύ ασυνείδητο επίπεδο. Οι δυνάμεις αυτές, μας δελεάζουν συνεχώς να αναπτύξουμε την ταυτότητά μας στον έξω κόσμο - σε κάτι στο οποίο μπορούμε προφανώς να βασιστούμε και από το οποίο μπορούμε να αντλήσουμε μια ορισμένη αίσθηση ασφάλειας και προβλεψιμότητας. Όλα όσα προέρχονται από τον έξω κόσμο και τα οποία συναντάμε μέσα από τις αισθήσεις μας (ιδιαίτερα εκείνες τις πτυχές στις οποίες ο πνεύμονας έχει μια συγγένεια, όπως είναι οι εμμονές, οι έμμονες ιδέες και ούτω καθεξής ), έχουν την τάση να μας προσφέρουν εμφανείς λύσεις με τη μορφή της πνευματικής πρόκλησης, για την επίτευξη του εσωτερικού κενού. Σε πολλές από τις ψυχιατρικές ασθένειες της εφηβείας, βλέπουμε ιδιαίτερα καθαρά πως αυτό το φαινόμενο εκφράζεται πρόωρα. Αναφέρομαι, για παράδειγμα, στο φαινόμενο της ανορεξίας, η οποία στην παρούσα εποχή έχει καταστεί σχεδόν σε ένα είδος επιδημίας. Τα τελευταία χρόνια η ψυχιατρική έχει αναπτύξει ένα νέο ενδιαφέρον προς την προσωπικότητα, ιδίως μέσω των περιγραφών των λεγόμενων πολλαπλών διαταραχών της προσωπικότητας – πλέον αναφέρονται ως διασπαστικές διαταραχές ταυτότητας. Σε αυτήν την περίπτωση, η ένταση μεταξύ των αντίθετων στοιχείων δεν περιέχεται ή δεν ενσωματώνεται στο πλαίσιο ενός ατόμου, αλλά διαφορετικά στοιχεία γίνονται οι σπόροι γύρω από τους οποίους αναπτύσσονται φαινομενικά ανεξάρτητες προσωπικότητες. Μερικές φορές υπάρχει έλλειψη συνοχής της συνείδησης του Εγώ ή ακόμα και της μνήμης μεταξύ των προσωπικοτήτων –συμβαίνει δηλαδή ένας κατακερματισμός. Οι πιο σοβαρές μορφές αυτής της διαταραχής συνήθως συνδέονται με τη σεξουαλική κακοποίηση κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας.

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Είμαι βέβαιος ότι μέσα από την εμβάθυνση της κατανόησης της συνεργασίας των αισθήσεων και των διαδικασιών της ζωής κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης στην παιδική ηλικία, οι ιδέες μας επάνω σε αυτό το είδος της διαταραχής θα λάβουν νέες διαστάσεις. Στην πραγματικότητα, ένας αριθμός ανθρωποσοφικών ψυχιάτρων έχουν ήδη αρχίσει να κάνουν ακριβώς αυτό. Εντούτοις, όπως πολλοί από εμάς γνωρίζουν, το φαινόμενο αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κάποια από τα πιο τρομακτικά φαινόμενα που εμείς, ως άνθρωποι θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Όταν ένας κατακερματισμός του Εγώ λαμβάνει χώρα, κομμάτια των αιθερικών και αστρικών μας σωμάτων έχουν διασπασθεί από τη συνολική σφαίρα του οργανισμού του Εγώ. Είναι εδώ όπου η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη σφαίρα της ιατρικής και της ψυχιατρικής, αφενός, και της κοινωνικής και προσωπικής ηθικής, γίνεται σχεδόν δυσδιάκριτη. Όσοι από εσάς είναι εξοικειωμένοι με τα έργα του Σκοτ Πεκ, και ιδιαίτερα με το βιβλίο του «Οι άνθρωποι του Ψέματος», θα πρέπει να γνωρίζεται ότι ο ίδιος αναφέρεται σε αυτό το πρόβλημα. Προκαλεί τη σύγχρονη ψυχιατρική να αναπτύξει μια νέα επιστημονική κατανόηση της σφαίρας του κακού, τονίζοντας πώς μέχρι σήμερα αυτή η σφαίρα έχει θεωρηθεί ότι δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της επιστήμης. Αυτό το βιβλίο δεν γράφτηκε με διχαστικές διαταραχές ταυτότητας ιδιαίτερα στο μυαλό, αλλά είμαι βέβαιος ότι υπάρχει μια στενή σχέση ανάμεσα σε αυτά τα φαινόμενα και σε πολλές από τις περιγραφές του. Αυτός σχετίζεται με πολλά από αυτά που έχει να πει για την κατοχή - μια έννοια η οποία, μέχρι πρόσφατα, θεωρήθηκε ότι είναι σχεδόν μεσαιωνική. Θεωρώ ότι αυτό το βιβλίο του Σκοτ Πεκ είναι ένα σαφές παράδειγμα της κατάστασης μέσα στην οποία βρίσκεται η σύγχρονη ψυχιατρική, όταν επιχειρεί να αντιμετωπίσει την πνευματική φύση του ανθρώπου. Πιστεύω ότι το βιβλίο του είναι θαρραλέο και, με πολλούς τρόπους, αρκετά αριστοτεχνικό. Ωστόσο, αγωνίζεται χωρίς να έχει κανέναν τρόπο να συνδέσει τη σφαίρα της ουσίας με τη σφαίρα του πνεύματος. Και όπως είπα στην αρχή της ομιλίας μου, θεωρώ ότι είναι ακριβώς αυτή η προοπτική που είναι μοναδική για την ανθρωποσοφική συνεισφορά στην ψυχιατρική. Η αρχική πολικότητα μεταξύ της ουσίας και του δημιουργικού πνεύματος προέκυψε κατά τη στιγμή της Πτώσης στην Παλαιά Λεμουρία. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, άρχισε να διαχωρίζεται ο δημιουργικός κόσμο του πνεύματος και οι πραγματικά σημαντικές εκδηλώσεις στην ύλη. Είμαστε τώρα στο σημείο της ανθρώπινης εξέλιξης, όπου

έξω από τη δικιά τους φύση, αυτές οι δύο δυνάμεις θα συνεχίσουν να αποκλίνουν όλο και περισσότερο και όλο πιο έντονα. Ο Steiner προέβλεψε ότι μέχρι το τέλος του αιώνα θα παρακμάσουμε από επιδημίες διαφορετικών ειδών ψυχικών ασθενειών - και είμαι βέβαιος ότι μεταξύ άλλων, οι ανορεξικές διαταραχές και οι διχαστικές διαταραχές είναι από τα παραδείγματα που μπορούν να αναφερθούν για να επιβεβαιωθεί η πρόβλεψή του. Πιστεύω ότι τελικά ο σκοπός της ψυχικής ασθένειας είναι να τονώσει μέσα μας την ανάγκη για εσωτερική ανάπτυξη, για να γνωρίσουμε πραγματικά τους εαυτούς μας. Ενώ μέχρι σήμερα είχαμε ένα είδος άδειας για να αποφασίσουμε να μην ακολουθήσουμε αυτό το μονοπάτι, στην παρούσα εποχή είναι σχεδόν επιτακτική ανάγκη να το κάνουμε αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε και να ασχοληθούμε με τα προβλήματα μας, εάν όχι ακριβώς σε ποσοστά επιδημίας αλλά σίγουρα σε αναπροσαρμοσμένες αναλογίες. Οι τρόποι ύπαρξης που κάποτε θεωρούνταν ακραίες παθολογικές καταστάσεις γίνονται όλο και πιο κοινοί. Αν δεν πυροδοτηθεί μια αρκετά ισχυρή ώθηση στην ανθρωπότητα για να ακούσει αυτό το κάλεσμα, τότε ο διαχωρισμός μεταξύ της ουσίας και του πνεύματος θα συνεχιστεί. Τότε θα γίνει ακόμα πιο δύσκολο για τα ανθρώπινα σώματα να διατηρήσουν μια βάση για την ολοκληρωμένη συνείδηση του Εγώ στο μέλλον. Θα γίνουν η βάση για τη δραστηριότητα αυτών των κακών όντων – τα λεγόμενα «αντι-πνεύματα» της προσωπικότητας στα οποία ο Steiner έδωσε το όνομα «Asuras». Η απώλεια της ανοσολογικής ταυτότητας που παρατηρούμε να λαμβάνει χώρα στην παρούσα εποχή είναι, πιστεύω, το είδωλο αυτού. Δηλαδή, είναι η πολική έκφραση του ίδιου φαινομένου. Στη σφαίρα της ψυχιατρικής, απειλείται η δυνατότητα του συνειδητού Εγώ να ενοποιηθεί με το δικό του κάρμα, και σε επίπεδο ανοσολογίας, απειλείται επίσης η δυνατότητα για τον ασυνείδητο οργανισμό του Εγώ να διεισδύσει τη φυσική υπόσταση. Αυτό το θέμα είναι προφανώς κάτι με το οποίο θα μπορούσαμε να ασχοληθούμε όχι μόνο κατά τις επόμενες ημέρες αλλά και κατά τις επόμενες δεκαετίες και τους επόμενους αιώνες. Ζούμε σε μια εποχή όπου οι εξελίξεις επιταχύνονται γύρω μας, αλλά αυτό ήταν κάτι που ο Rudolf Steiner ανέμενε στις αρχές αυτού του αιώνα και το οποίο η ανθρωποσοφία έχει ως στόχο να μας βοηθήσει να δαμάσουμε. Είμαστε, ωστόσο, ακόμα μόνο στην αρχή του να κάνουμε ακριβώς αυτό - είναι στο χέρι του καθενός από εμάς να συνειδητοποιήσει αυτόν το στόχο.

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 45

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

Σχετικά με τη διάκριση μεταξύ αιθερικών διαμορφωτικών δυνάμεων και αιθέρων

του Ernst Marti M.D.

Απόσπασμα από το βιβλίου του Ernst Marti M.D. «Οι Τέσσερις αιθέρες - Συνεισφορά στην επιστημονική μελέτη του Rudolf Steiner για τους Αιθέρες [Στοιχεία / Αιθέρες / Διαμορφωτικές δυνάμεις]» Η σύγχρονη επιστήμη δεν αναγνωρίζει τα τέσσερα στοιχεία του πυρός, του αέρα, του ύδατος και της γης. Η στερεή, η υγρή και η αερώδης κατάσταση της ύλης δεν αποτελούν στοιχεία. Η Ελληνική αντίληψη της φύσης βασίστηκε στην αναγνώριση των τεσσάρων στοιχείων. Προστέθηκε ένα πέμπτο στοιχείο, ο αιθέρας. Ο Αριστοτέλης είπε για τον αιθέρα41:

Αυτή η αντίληψη της φύσης μαζί με το δόγμα των στοιχείων έλαβε τέλος με την έναρξη της σύγχρονης εποχής. Όταν ο γαλάζιος ουρανός έπαψε πλέον να αποτελεί το σύνορο του κόσμου (σαν ένας αιθερικός μανδύας που συγκροτούσε το σύμπαν ως ολότητα, ως έναν οργανισμό, μέσα στον οποίο το κάθε τι είχε τη θέση του ), όταν αντ’ αυτού προέκυψε η ιδέα ότι ο κόσμος δεν είναι τίποτα περισσότερο από το άθροισμα κάποιων μερών, η ιδέα των στοιχείων (η οποία μπορούσε να γίνει κατανοητή μόνο μέσα από ένα ολιστικό μοντέλο ), χάθηκε και αυτή επίσης. Τώρα ο κόσμος γίνεται αντιληπτός σαν ένα είδος συναρμολόγησης. Με μια ελαφριά παρέκκλιση σε έναν από τους αφορισμούς του Goethe κάποιος θα μπορούσε να πει : «Η συναρμολόγηση είναι η συνάθροιση… το στοιχείο είναι το αποτέλεσμα της εμπειρίας. Για να φτάσουμε στην συναρμολόγηση, είναι απαραίτητη η νοημοσύνη. Για να συλλάβουμε το στοιχείο, είναι απαραίτητη η ύπαρξη μιας αιτίας». [“Aggregat ist Summe, Element Resultat der Erfahrung. Jene zu ziehen wird Verstand. dieses zu erfassen Vernunft erfordert”42]. Η ιδέα του Αιθέρα έζησε περισσότερο στην επιστήμη απ’ ότι η κλασσική ιδέα των στοιχείων και εγκαταλείφτηκε τον 20ο αιώνα. Αντιθέτως, σχεδόν ως αντίτυπα, οντότητες κάποιου άλλου κόσμου, ώθησαν (πίεσαν) τις δικές τους κατευθύνσεις στην εστίαση της επιστήμης και της πρακτικής εφαρμογής, του ηλεκτρισμού, του μαγνητισμού, και σήμερα, τη δύ46 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

ναμη πάνω στην οποία βασίζονται τα ατομικά φαινόμενα. Κάποια στιγμή ο R. Steiner ονόμασε αυτές τις τρείς δυνάμεις « διεφθαρμένους αιθέρες43» Όταν ο R. Steiner έδωσε τις βάσεις για μια νέα γνώση της φύσης μέσω της Ανθρωποσοφίας, από τα πρώτα πράγματα που έκανε (το οποίο δεν λήφθηκε σοβαρά υπόψη) ήταν η επανασύσταση της ιδέας των τεσσάρων στοιχείων. Οι εργασίες του ήταν διαποτισμένες με νέες αναφορές στη φύση των στοιχείων, τις σχέσεις και την εξέλιξή τους. Την ίδια στιγμή δημιούργησε μια ολοκληρωτικά νέα γνώση για τους αιθέρες. Ο ομοιογενής αιθέρας των Ελλήνων, για εκείνον ήταν τετραπλός: ως αιθέρας θερμότητας, αιθέρας φωτός, τονικός αιθέρας και ζωτικός αιθέρας. Ο R. Steiner αποκάλυψε την ουσιαστική τους φύση, τον τρόπο που σχετίζονται και συνδέονται με τον κόσμο και το σύμπαν καθώς και τη γέννησή τους. Τι είναι λοιπόν ο αιθέρας; Είναι ακόμη απόλυτα διακριτός από τη γη, το ύδωρ, τον αέρα και το πυρ, αλλά παραμένει συνδεδεμένος με αυτά, συμμορφούμενος με τους νόμους της φύσης. Ο R.Steiner αναγνώρισε και περιέγραψε τη γένεση των στοιχείων και των αιθέρων ως προκύπτοντα από τη θερμότητα του Κρόνου43. Γεννιούνται σε ζεύγος (στοιχείο και αιθέρας), ένα νέο ζεύγος κατά τη διάρκεια κάθε ενός από τα εξελικτικά στάδια της γης: Κατά τη διάρκεια της περιόδου του Κρόνου, ο θερμικός αιθέρας και η θερμότητα (πυρ),… κατά τη διάρκεια της περιόδου του ήλιου, ο αιθέρας φωτός και ο αέρας,… κατά τη διάρκεια της Σεληνιακής περιόδου, ο τονικός αιθέρας και το νερό,… κατά τη διάρκεια της γήινης περιόδου, ο ζωτικός αιθέρας και η γη. Τέσσερα αμφιθαλή ζεύγη, προκύπτοντα από την ίδια πηγή, έχοντας κάθε ζεύγος ένα αμφιθαλές άνω και κάτω, ένα ουράνιο και ένα γήινο, στενά συνδεδεμένα και διαπερνόντας το ένα το άλλο, συνεργαζόμενα με τον οργανικό κόσμο και διαφοροποιούμενα στον ανόργανο κόσμο,… αλλά ποτέ ολοκληρωμένα στο κόσμο της φύσης. Όπως τα φυσικά στοιχεία έτσι και τα αιθερικά είναι χαρακτηριστικά και διακριτά σε ότι αφορά τη σύνθεσή τους, τη συμπεριφορά τους και την επίδρασή τους. Εάν συγκρίνουμε καθολικά το ένα με το άλλο, τότε οι αιθέρες είναι οι ανώτεροι, οι αβαρείς, οι ενοποιημένοι, ενώ τα φυσικά στοιχεία

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

είναι τα κατώτερα, τα βαριά, τα εξατομικευμένα. Τα φυσικά στοιχεία θα λέγαμε ότι προέρχονται από το κέντρο ενώ οι αιθέρες από τη περιφέρεια… τα φυσικά στοιχεία είναι σημειακά, εξατομικευμένα, οι αιθέρες είναι συμπαντικοί, απέραντοι. Μιλώντας με Μαθηματικούς όρους θα μπορούσαμε να πούμε ότι μεταξύ τους σχετίζονται με το συν και με το πλην, ως θετικά και αρνητικά. Στο σύνολό τους αποτελούν το ενιαίο σώμα του κόσμου και του ανθρώπου. Το σώμα του ανθρώπου είναι φυσικό-αιθερικό,… θα μπορούσαμε να μιλάμε για ένα φυσικό και ένα αιθερικό σώμα. Αλλά προσπαθήστε να βρείτε τα ίδια τα στοιχεία στο φυσικό σώμα! Αρχικά δεν θα συναντήσετε κάποια δυσκολία, για παράδειγμα, να κάνετε την αντιστοιχία των οστών και των δοντιών με το στοιχείο της γης,… του αίματος και του λεμφικού υγρού με το στοιχείο του νερού,… Διότι το συμπαγές, το κρυσταλλικό είναι μια εκδήλωση του στοιχείου της γης, όπως και το υγρό είναι μια εκδήλωση του στοιχείου του «νερού»45. Ύστερα όμως θα έρθετε αντιμέτωποι με κάτι εκπληκτικό: το αίμα, η λέμφος και τα υγρά, το κάθε ένα ανήκει στο στοιχείο του «νερού». Ωστόσο το ίδιο συμβαίνει με τη βροχή, το γάλα και τη βενζίνη. Υπάρχει λοιπόν κάτι ακόμη πιο συγκεκριμένο, που διαφοροποιεί τα πράγματα. Τι είναι λοιπόν το «νερό» όταν δεν εμφανίζεται στο «ένδυμα» μιας συγκεκριμένη ουσίας; Δεν μπορεί να βρεθεί στον κόσμο των αισθήσεών μας. Το «Νερό» στην καθαρή του μορφή, χωρίς κάποιο «ένδυμα», χωρίς διακριτά, προσδιορίσιμα ή εξατομικευμένα χαρακτηριστικά, δεν υπάρχει. Το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα στοιχεία. Τα στοιχεία δεν μπορούν να βρεθούν πουθενά αμιγώς, με τη μορφή αρχών. Διαπερνούν οτιδήποτε στο φυσικό πεδίο και αποτελούν τη βάση για το φυσικό πεδίο. Δίνουν τη δυνατότητα στο φυσικό να υπάρξει, αλλά όχι στις συγκεκριμένες μορφές της ύπαρξης του. Κάτι άλλο θα πρέπει να προστεθεί για να δημιουργηθούν όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Ο φυσικός κόσμος (συμπεριλαμβανομένου και του φυσικού σώματος του ανθρώπου) εμφανίζεται ενώπιων μας ως μια διαφοροποιημένη ουσία. Το στοιχείο «Γη» από μόνο του, δεν είναι σε θέση να παράγει, χρυσό, χαλαζία, την ουσία των οστών και των δοντιών, όπως και το στοιχείο του «αέρα» δεν μπορεί να παράγει οξυγόνο, διοξείδιο του άνθρακα ή το άρωμα ενός τριαντάφυλλου. Κάτι άλλο θα πρέπει να υπάρχει το οποίο δημιουργεί μέσω των στοιχείων τις ιδιαίτερες εξατομικευμένες ουσίες. Τι είναι αυτό το κάτι; Για το ερώτημα αυτό ο R. Steiner έδωσε μια λύση. Έδειξε ότι οι αστέρες είναι οι δημιουργοί [Ur-Heber]

των εξατομικευμένων ουσιών. Οι δυνάμεις των αστέρων δημιουργούν τις εξατομικευμένες ουσίες από την αρχική, αδιαφοροποίητη, ιδιοσυγκρασία των στοιχείων. Αυτό ο R. Steiner το εξήγησε αναλυτικά εξετάζοντας του πλανήτες46. Ο Άρης δημιουργεί τον σίδηρο, ο Κρόνος το μόλυβδο, ο Ήλιος τον χρυσό47 κ.λ.π Οι δυνάμεις των αστέρων μπορούν επίσης να συνεργαστούν: Μέσω της συνεργασίας των πλανητών που βρίσκονται κοντά στον ήλιο, γεννιέται το Αντιμόνιο48. Ωστόσο ακόμη και οι αστερισμοί μπορούν να είναι ενεργοί στη δημιουργία ουσιών. Οι δυνάμεις του αστερισμού του Κριού δημιουργούν πυρίτιο, του Ταύρου άζωτο. Ο R. Steiner δεν έδωσε αρκετές υποδείξεις σχετικά με την επίδραση των αστερισμών, γεγονός που άφησε ένα ανοιχτό πεδίο για περαιτέρω ανθρωποσοφική έρευνα. Η κατεύθυνση δόθηκε: οι ουσίες είναι οι συμπυκνωμένες επιδράσεις των αστέρων που εγκλωβίστηκαν εντός των στοιχείων. Όταν εξετάζουμε το σώμα του ανθρώπου, μια τριανταφυλλιά ή ένα ελάφι, δεν βρίσκουμε μόνο διαφορετικές ουσίες αλλά και ένα πλήθος διαφορετικών σχημάτων και μορφών,… το εξατομικευμένο σχήμα ενός ατόμου, τα σχήματα των αυτιών και της μύτης, του ποδιού και της οπλής, του φύλλου και του άνθους κ.λπ. Από πού προκύπτουν αυτά τα σχήματα; Από τα στοιχεία; Μήπως από τις ουσίες; Τα στοιχεία (που προσφέρουν τη δυνατότητα για την ύπαρξη των ουσιών), δεν έχουν οι ίδιες διαμορφωτικές δυνάμεις. Εν πάση περιπτώσει κάποιος μπορεί να σκεφτεί την κυβική μορφή ή το σχήμα του μισοφέγγαρου ως εκφράσεις της «γης» και του «νερού», αλλά αυτές οι μορφές αποτελούν περισσότερο ένα σύμβολο των δράσεων αυτών των στοιχείων. Οι διαμορφωτικές δυνάμεις των εξατομικευμένων ουσιών που περιγράφονται στη χημεία, τη φυσική και τη ν κρυσταλλογραφία, δείχνουν ξεκάθαρα ότι οι ουσίες, όσο κρυσταλλοποιούνται, μπορούν να αποκτούν συγκεκριμένες μορφές. Ωστόσο οι επακόλουθες δομές είναι εντελώς διαφορετικές από αυτές του ανθρώπινου σώματος, της τριανταφυλλιάς κ.λ.π. Ούτε οι εξατομικευμένες ουσίες ούτε οι συνδυασμοί τους είναι οι δημιουργοί των φυσικών μορφών και δομών. Ποια είναι λοιπόν η προέλευσης αυτών; Ο R. Steiner είχε δώσει ένα στοιχείο με το οποίο μπορούμε να προχωρήσουμε περαιτέρω στην έρευνά μας. Η ανακάλυψή του σχετικά με το αιθερικό σώμα ως αρχιτέκτονα και κατασκευαστή του φυσικού σώματος, εξηγεί τη μορφή των σωματικών εκδηλώσεων. Τι κάνει ο αρχιτέκτονας; Σχεδιάζει και κατασκευάζει τις μορφές της οικοδομής την οποία οι εργάτες ανεγείρουν από τα υλικά του κτιρίου. Το αιθερικό © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 47

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

σώμα σχηματοποιεί και δομεί το φυσικό σώμα,… σε αυτό θα πρέπει να αναζητήσουμε το δημιουργό των μορφών και των δομών. Το ότι ο συλλογισμός μας είναι σωστός, μας το επιβεβαιώνει και έρευνα του R. Steiner, η οποία δείχνει ότι το αιθερικό σώμα παράλληλα αποτελεί και σώμα διαμορφωτικών δυνάμεων. Τι σημαίνει αυτό; Τι είναι η διαμορφωτική δύναμη; Επομένως οι τέσσερις αιθέρες είναι δημιουργοί της μορφής, δηλαδή είναι διαμορφωτικές δυνάμεις; Όχι. Από μόνοι τους δεν μπορούν να δημιουργήσουν μορφές ενώ τα φυσικά στοιχεία μπορούν. Όσα αποδόθηκαν στους τέσσερις αιθέρες στο βιβλίο του Guenther Wachsmuth (κύβος, μισοφέγγαρο κ.λπ.) δεν αποτελούν δική τους δραστηριότητα. Εάν κάποιος μελετήσει όλα όσα μπορούμε να γνωρίζουμε από το R. Steiner για κάθε έναν από τους αιθέρες, θα δει ότι δεν προκύπτει από πουθενά κάτι με τη φύση των διαμορφωτικών δυνάμεων. Ποτέ ο ίδιος δεν τους ονόμασε διαμορφωτικές δυνάμεις και με αυστηρότητα διαφοροποιούσε τους αιθέρες από τις διαμορφωτικές δυνάμεις. Κάτι πρέπει να μεσολαβεί που μετασχηματίζει τους αιθέρες σε διαμορφωτικές δυνάμεις, ακριβώς όπως κάτι μεσολαβεί προκειμένου τα τέσσερα στοιχεία να μπορούν να γίνονται υλικές ουσίες. Όπως τα στοιχεία έτσι και οι αιθέρες αποτελούν μόνο τη δυνατότητα,… τη βάση για τις διαμορφωτικές δυνάμεις. Αλλά τι είναι αυτό που μεσολαβεί; Για να κατανοήσουμε τα στοιχεία και τις ουσίες θα πρέπει να ακολουθήσουμε έναν συλλογισμό παρόμοιο με εκείνον των αιθέρων. Ακόμη και εάν δεν έχουμε την αντιληπτική ικανότητα να παρατηρούμε απευθείας τους αιθέρες (κάτι το οποίο προς το παρόν αποκαλούμε ως ευφάνταστο49 επίπεδο γνώσης), μπορούμε, μέσω της σκέψης και της αντίληψης, να αποκτήσουμε ικανοποιητική και αξιόπιστη επίγνωση για αυτά τα θέματα, εφόσον θα έχουμε μια σαφή και ξεκάθαρη θεώρηση της συμπαντικής σύνδεσης και αντίθεσης του φυσικού και του αιθερικού, του θετικού και του αρνητικού κόσμου. Ακριβώς όπως τα στοιχεία δεν εμφανίζονται πουθενά «γυμνά» αλλά πάντα ενδύονται σε κάποια αντίστοιχη ουσία, το ίδιο γίνεται και με τους αιθέρες. Ούτε οι αιθέρες εμφανίζονται ποτέ «γυμνοί». Ενδύονται πάντα σε μια διαμορφωτική δύναμη. Αυτό μπορεί αρχικά να το πάρουμε ως μια υπόθεση, προκειμένου να ζυμωθεί μέσα από όλες τις πλευρές και να συγκριθεί με τα φαινόμενα της πραγματικότητας. Με τον ίδιο τρόπο που οι ουσίες συνδέονται με τις δυνάμεις των άστρων, έτσι γίνεται και με τις διαμορφωτικές δυνάμεις. Η ενστικτώδης άποψη ότι το σώμα του ανθρώπου διαμορφώνεται από τις δυ48 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

νάμεις των ζωδιακών αστερισμών επιβεβαιώθηκε από τον R. Steiner. Για να αναφερθούμε σε μερικά, ο αστερισμός του Κριού διαμορφώνει το μέτωπο και το κεφάλι, οι Δίδυμοι τους ώμους και τα χέρια, οι Ιχθύες τα πέλματα , κ.λπ. Οι πλανήτες από τα εσωτερικά όργανα: Η Αφροδίτη τα νεφρά, ο Ερμής τους πνεύμονες κ.λπ. Τα αστέρια και οι πλανήτες δεν διαπλάθουν όλα αυτά άμεσα στο φυσικό πεδίο (που το φυσικό πεδίο φέρει τις ουσίες) αλλά έμμεσα μέσω του αιθερικού σώματος. Τα αστέρια διεγείρουν τη διαμορφωτική δύναμη στο αιθερικό, το οποίο στη συνέχεια προωθεί την εμφάνιση της μορφής στο φυσικό πεδίο. Τότε πώς αποκτούμε τη γνώση των εξατομικευμένων αιθερικών διαμορφωτικών δυνάμεων και έχουμε πρόσβαση σε αυτές; Προκειμένου να βρούμε τη σωστή απάντηση, μπορούμε να προσφύγουμε στη τελευταία (κατά την εβδομάδα μετά τη πεντηκοστή) διάλεξη του R. Steiner, στην οποία περιγράφει το μπλε ουρανό ως το σύνορο του αιθερικού κόσμου. Ο αιθερικός κόσμος φτάνει μέχρι τον ουρανό (τον ωκεανό των τεσσάρων αιθέρων), οι οποίοι φέρουν μέσα τους τα τέσσερα στοιχεία. Στα όρια του ουρανού εμφανίζονται τα αστέρια μέσω των οποίων οι δυνάμεις των πνευματικών οντοτήτων εισέρχονται στον κόσμο των εκδηλώσεων. Αυτές είναι οι αστρικές και οι πνευματικές δυνάμεις. Όταν το ρεύμα των αστρικών δυνάμεων περνά από τις εισόδους των άστρων (ή ρέει κατά την δημιουργία), διεγείρουν τους αιθέρες και δημιουργούνται από αυτούς οι διαμορφωτικές δυνάμεις. Οι πνευματικές δυνάμεις διεισδύουν πιο βαθειά μέσα στα στοιχεία και δημιουργούνται μέσα τους οι ουσίες. Ο R. Steiner περιγράφει την ολότητα αυτών των δυνάμεων ως ο Λόγος , ο κοσμικός Λόγος, ο οποίος ηχεί μέσα και μέσω των άστρων. Ανακάλυψε και κατέγραψε της εξατομικευμένες δονήσεις (ήχους) του Λόγου και ανέδειξε τη σχέση των ήχων του ανθρώπινου λόγου με εκείνη των άστρων. Συσχέτισε τα σύμφωνα με τις δυνάμεις των ζωδιακών αστερισμών, π.χ. Β για τη Παρθένο, Μ για τον Υδροχόο κ.λπ. ενώ τα φωνήεντα τα συσχέτισε με τους πλανήτες, Ο για το Δία, Ι για τον Ερμή, κ.λπ. Παρομοίως αναζήτησε τη λέξη του μουσικού τόνου. Όλα αυτά μπορεί να τα συλλάβει κανείς πλήρως, να τα βιώσει και να αποτελέσουν το κλειδί για τον κόσμο των διαμορφωτικών δυνάμεων μέσω της Ευρυθμίας, τη δημιουργία της οποίας οφείλουμε στο R. Steiner. Οι κινήσεις που εκτελούνται στην ευρυθμία, αποτελούν κινήσεις του αιθερικού σώματος που γίνονται ορατές μέσω του φυσικού σώματος, το οποίο ενώ εκτελεί την ευρυθμία ακολουθεί το αιθερικό σώμα με κάθε τρόπο, σαν να έχει γλιστρήσει

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

μέσα του. Μέσω της ευρυθμίας (και ομοίως ίσως λιγότερο μέσω άλλων τεχνών του λόγου και της τονικότητας), καθίσταται δυνατό σήμερα να συλλάβουμε τις εξατομικευμένες διαμορφωτικές δυνάμεις και να τις ξαναβρούμε στη φύση. Η επιστήμη της φύσης στο μέλλον δεν θα μπορεί να υφίσταται χωρίς αυτή τη γνώση. Όλες οι μορφές του φυτού (η διαμόρφωση του φυλλώματος, του κάλυκος, του άνθους, του καρπού κ.λ.π) και όλες οι μορφές του ανθρώπου και του ζώου ( η εξωτερική διαμόρφωση, η διαμόρφωση των οφθαλμών, του δέρματος, των νεφρών κ.λ.π σε κάθε τους λεπτομέρεια), οι σχηματισμοί του νερού (το κύμα, η επιφάνεια, η σταγόνα κ.λ.π, γίνονται ξεκάθαρα και ορατά ως μοντέλα της δράσης και ως μορφές των διαμορφωτικών δυνάμεων. Στη διαμόρφωση του καρπού, των ανθρών, των οφθαλμών… ηχεί η δύναμη του «Β» … Στη διαμόρφωση του φύλλου, μιας λίμνης, του στήθους,.. ηχεί η δύναμη του «Μ». Αυτές είναι ενδείξεις οι οποίες μας κατευθύνουν στη πιθανότητα της διαφοροποίησης των εξατομικευμένων διαμορφωτικών δυνάμεων και στην αναγνώριση τους από τις επιδράσεις τους. Τώρα βέβαια μπορεί κάποιος να ρωτήσει: Πόσες διαμορφωτικές δυνάμεις υπάρχουν; Προς το παρόν κάποιος θα απαντήσει μόνο με επιφυλακτικότητα. Στη χημεία είναι γνωστές περίπου 90 βασικές ουσίες, χημικά «στοιχεία» (εκτός από τα στοιχεία πέρα από το ουράνιο [U]). Εάν αθροίσουμε όλες τις βασικές κινήσεις του λόγου της ευρυθμίας και των τόνων της ευρυθμίας, τότε θα προκύψει ένας παραπλήσιος αριθμός. Από αυτές τις σκέψεις προκύπτει ότι οι ουσίες και οι διαμορφωτικές δυνάμεις είναι γεννήματα των άστρων… οι ουσίες στο φυσικό πεδίο και οι διαμορφωτικές δυνάμεις στο αιθερικό πεδίο. Αυτό που διαχωρίζουμε με τη σκέψη μας, στην πραγματικότητα το συναντάμε ως κάτι το ενιαίο, όπως για παράδειγμα στο ανθρώπινο σώμα ή σε ένα τριαντάφυλλο, στα πλάσματα της φύσης η μορφή και η ουσία φέρεται ως μια ενιαία ολότητα: αποτελούν μια μορφοποιημένη ουσία. Είναι σαν οι αιθερικές διαμορφωτικές δυνάμεις να κατέρχονταν μέσα σε αυτό που μπορεί να γίνει αντιληπτό με τις αισθήσεις και εκεί να παραγόταν η μορφή. Ό,τι στη δική του σφαίρα είναι καθαρή δύναμη και κίνηση, εδώ γίνεται μορφή σε ακινησία. Για παράδειγμα η μορφή του ελαφιού, το κέλυφος του σαλιγκαριού , αποτελούν διαμορφωτική δύναμη που βρίσκεται σε ακινησία. Αιθερικό: διαμορφωτική δύναμη Φυσικό: μορφή

Υπάρχει κάτι συγκρίσιμο με την ουσία, που αν είναι σε θέση να υπάρξει στη σφαίρα των δυνάμεων, στην περιφέρεια; Ναι. Η ουσία η ίδια αποτελεί συμπύκνωση από τη σφαίρα των άστρων και μπορεί να υπάρξει και πάλι προς αυτά. Μετά η ουσία γίνεται διαδικασία. Στη περιγραφή του R. Steiner το μέταλλο του χρυσού έτσι όπως εμφανίζεται σε εμάς, είναι η διαδικασία του χρυσού σε ακινησία . Η διαδικασία του χρυσού γεμίζει το σύμπαν μέχρι πάνω τον ουρανό. Αλλά επίσης το ήπαρ ως φυσικό όργανο είναι διαδικασία ήπατος σε ακινησία. Η διαδικασία του ήπατος διεισδύει σε ολόκληρο τον οργανισμό καθώς και το σύμπαν . Έτσι κάθε ουσία θα πρέπει να αναγνωρισθεί ως διαδικασία σε ακινησία. Αιθερικό: διαδικασία Φυσικό: ουσία  Στη φύση, η ουσία και η μορφή εμφανίζονται μόνο σε συνδυασμό (συνδυασμένες). Άρα θα πρέπει να γράψουμε το εξής: Αιθερικό: διαμορφωτική δύναμη:διαδικασία Φυσικό: μορφή: ουσία Με αυτό δράττουμε μια πραγματική ολότητα. Αυτό που συνδυάζει την τετραπλότητα μέσα σε μια αντίστοιχη μονάδα, μπορεί να ονομαστεί ουσία, με την πραγματική έννοια της κατηγοριοποίησης (ταξινόμησης), όπως για παράδειγμα ο Χρυσός ή η Άρνικα. Όμως μια τέτοια μελέτη έχει κάποια πρακτική αξία; Ναι. Πράγματι η διαφοροποίηση μεταξύ των αιθέρων και των διαμορφωτικών δυνάμεων είναι μείζονος σημασίας, διαφορετικά θα χανόμασταν στο μονοπάτι της ανθρωποσοφικής γνώσης για τον άνθρωπο και τον κόσμο. Στο βιβλίο του ο Guenther Wachsmuth (με τίτλο : The Etheric Formative Forces, τόμος 1), δεν ασχολείται με τις διαμορφωτικές δυνάμεις αλλά με τις διαφορετικές ποιότητες του αιθέρα. Ο R. Steiner πάντα φρόντιζε να κάνει ξεκάθαρη τη διαφορά μεταξύ των διαφορετικών αιθέρων (ή αιθερικών δυνάμεων) και των διαμορφωτικών δυνάμεων. Στην πρώτη διάλεξη που έδωσε για τους ιατρούς, έδειξε για παράδειγμα, ότι συγκεκριμένα όργανα αποτελούν κέντρα εξατομικευμένων αιθέρων. Οι πνεύμονες είναι το κέντρο του ζωικού αιθέρα. Αλλά η μορφή των πνευμόνων δεν σχεδιάστηκε από το ζωτικό αιθέρα, αλλά μάλλον από την ειδική δύναμη που δομεί τους πνεύμονες και αυτή με τη σειρά της αποτελεί αποτέλεσμα κοινής προσπάθειας διαφόρων διαμορφωτικών δυνάμεων (τουλάχιστον από διαμορφωτικές δυνάμεις ενός σύμφωνου © ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 49

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2

Με μ ο ρ ο νω συ γαν μέ στα ικά να τικ ά

ές τικ αν ς μπ χέ ς Συ πτυ ανση ρ γή

επιστήμη των φυσικών στοιχείων (ελπίζω σύντομα και των αιθέρων). Η χημεία είναι η γνώση των ουσιών. Η επιστήμη των οργάνων [organic], ως επιστήμη ΖΩΤΙΚΟΣ ΑΙΘΕΡΑΣ ΑΙΘΕΡΑΣ ΦΩΤΟΣ του ζωτικού, αποτελεί αρχικά τη γνώση των διαμορφωτικών δυνάμεων και των διαδικασιών. Η μορφή [Gestalt] είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να Ακτινοβόλα: καλύψει όλο το τελικό αποτέλεσμα, η τελική εμφάνιΕσωτερικά: ση των τεσσάρων πηγών της πραγματικότητας που Όλες οι Οργανικός διαστάσεις συνεργάζονται. σχηματισμός ανάπτυξης Καμία από τις τέσσερις αρχές, τη διαμορφωτική δύναμη, τη μορφή, τη διαδικασία ή την ουσία, δε λαμβάνει χώρα στη φύση απομονωμένα. Η διαδικασία και η διαμορφωτική δύναμη σχετίζονται όπως και η ΤΟΝΙΚΟΣ ΑΙΘΕΡΑΣ ΑΙΘΕΡΑΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ μορφή με την ουσία στον αισθητό κόσμο. Ωστόσο για να είναι ξεκάθαρα τα πράγματα είναι ουσιαστικό να αναγνωριστούν στις εξατομικευμένες τους φύσεις. «Η σαφήνεια και το καθολικό βάθος είναι δυο και ενός φωνήεντος). Αυτές τις ενδείξεις μπορεί να από τις πιο σημαντικές συνθήκες της πραγματικότις καταλάβει κάποιος μόνο εάν διακρίνει με καθατητας». Όσο μπορεί κάποιος να μπερδεύει το χρυρότητα τους αιθέρες από την διαμορφωτική δύνασό, τον ασβέστη, το γάλα ή το κρασί με τα στοιχεία μη. Το ίδιο ισχύει σε πολλές αναφορές που έδωσε ο της «γης» και του «νερού», άλλο τόσο θα πρέπει να R. Steiner στις διαλέξεις του. συγχέει τις διαμορφωτικές δυνάμεις όταν θέλει να Μελετώντας κανείς τα ιατρικά μαθήματα διαπιστώμιλήσει για τους αιθέρες. Επιπλέον όταν εξετάζουνει ότι ο R. Steiner αναφέρεται σχεδόν αποκλειστιμε τη σχέση της ουσίας και της διαδικασίας δεν θα κά στη φυσική ουσία ενός φυτού όταν περιγράφει πρέπει να λέμε, ρυθμικές διαδικασίες. Ο R. Steiner τις θεραπευτικές του ιδιότητες, όπως είναι οι πικρές απόφευγε αυτή την έκφραση και μιλούσε για ρυθμικαι οι βλεννώδεις ουσίες, κάποια άλατα και άλλες κά συμβάντα (πολύ σπάνια ανέφερε τη φράση ρυθχημικές ουσίες. Σπάνια αναφερόταν στη μορφή του μικές διαδικασίες λόγω του ότι η γλώσσα μας δεν φυτού. Δεν έδινε την υπογραφή της μορφής αλλά είναι αρκετά ευφυής για να μπορέσει να αποδώσει της ουσίας. Γιατί; Όταν κάποιος μελετάει την προεμέσω των λέξεων την διάκριση τέτοιων ζητημάτων). τοιμασία ενός φαρμάκου, εργάζεται πάνω στις ποΕάν είχα μπροστά μου ένα άτομο ή ένα φύλο από λικότητες της ουσίας και της διαδικασίας. Εάν ωστόένα τριαντάφυλλο ή ένα νεφρό, θα μπορούσα να τα σο θέλω να κουράρω κάποιον με την θεραπευτική δω κάτω από το πρίσμα της διαμορφωτικής δύναευρυθμία, τότε το κάνω με διαμορφωτικές δυνάμεις μης, των μορφών, των ουσιών και των διαδικασιών. και εργάζομαι μέσα στη πολικότητα των διαμορφωΚάθε φορά συνειδητοποιώ όλο κάτι διαφορετικό για τικών δυνάμεων και τη μορφής. Η διαφοροποίηση αυτά. μεταξύ των διαμορφωτικών δυνάμεων και των αιΌταν κάποιος αναφέρεται στο αιθερικό σώμα ή το θέρων αποδεικνύεται επωφελής και στη γεωργία, σώμα των διαμορφωτικών δυνάμεων, αναφέρεται διότι οι εξατομικευμένες αγροτικές μετρήσεις έχουν στις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ισχύει αυτός μελετηθεί είτε με την πολικότητα των ουσιών και ο κανόνας: «Η σκέψη πρέπει να οδηγεί τη παρατήτης διαδικασίας, ή της διαμορφωτικής δύναμης και ρηση σύμφωνα με τη φύση των πραγμάτων» . Η της μορφής. τετράδα: διαμορφωτική δύναμη, μορφή, διαδικαΗ δήλωση ότι τα στοιχεία εμφανίζονται μόνο όταν σία και ουσία, παρέχει σύμφωνα με τη πνευματική ενδύονται μια ουσία, και ότι οι αιθέρες μόνο από επιστήμη, τη βάση για τη κατανόηση τόσο του ανμια διαμορφωτική δύναμη, δεν πρέπει να μας οδηθρώπου όσο και της φύσης. Αυτά τα τέσσερα απογήσει στην άποψη ότι το να αναγνωρίσουμε και να τελούν τους τέσσερις αρχετυπικούς παράγοντες της εργαστούμε με τα στοιχεία ή με τους ίδιους τους ύπαρξης. αιθέρες, είναι κάτι το αδύνατο και άρα περιττό. Η Φυσική τούς συναντά στην θερμοδυναμική, την αεροδυναμική, την υδροδυναμική, την μηχανική κ.λ.π. Η τεχνολογία, η ιατρική, η γεωργία και άλλοι κλάδοι, εργάζονται με τα στοιχεία. Η φυσική είναι η

50 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ / ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ 1. [ΣτΜ]: Στο Ευαίσθητο Χάος (Rudolf Steiner Press, 1965), ο Σβενκ περιγράφει αυτές τις δυναμικές με ένα διαφορετικό, αλλά συμπληρωματικό τρόπο σε σχέση με τα υγρά. Μιλά για την τάση των υγρών να σχηματίζουν μια σφαίρα καθώς και για την επίδραση της βαρύτητας στα υγρά. Όταν αυτές οι δύο δυνάμεις αλληλεπιδρούν στον χρόνο, δημιουργούνται ελικοειδείς - οφιοειδείς / μαιανδρικές μορφές.

2. [ΣτΜ]: Ευαίσθητο Χάος, Σβένκ.

3. [ΣτΜ]: Η ονομασία Fata Morgana αποτελεί εξιταλισμένη απόδοση του μεσαιωνικού αγγλικού ονόματος Μόργκαν ή Μοργκάνα λε Φέι, της μάγισσας και ετεροθαλούς αδελφής του Βασιλιά Αρθούρου, των θρύλων του κύκλου του Αρθούρου και χρησιμοποιείται στη σικελική παράδοση για να υποδηλώσει ένα ιδιαίτερο είδος διπλού αντικατοπτρισμού, ένα οπτικό φαινόμενο, που οφείλεται σε θερμοκρασιακή αναστροφή, όπου εκεί βρίσκεται το φανταστικό παλάτι της Φάτα Μοργκάνα. Τα αντικείμενα στον ορίζοντα, όπως νησιά, κρημνοί, πλοία ή παγόβουνα, εμφανίζονται σύνθετα, δηλαδή δύο είδωλα ίδιου αντικειμένου ενωμένα αντίστροφα κατά κορυφή.

4. [ΣτΜ]: Ντέβα= πνεύμα, χαν=σπίτι 5. [ΣτΜ]: Αισθαντική ψυχή: « Η πράξη με την οποία γίνεται η αίσθηση πραγματικότητα, φανερώνει την ύπαρξη μιας εσωτερικής οντότητας που δίχως αυτή, το φυσικό εγκεφαλικό φαινόμενο θα ήταν ένα απλό φαινόμενο ζωής, όπως παρατηρείται στα φυτά. Ας φανταστούμε τον άνθρωπο να δέχεται από όλες τις πλευρές εντυπώσεις. Οι αισθήσεις του απαντούν στις εντυπώσεις αυτές επίσης προς όλες τις πλευρές. Έτσι μπορούμε να τον δούμε και σαν μια πηγή της πράξης που κάνει την αίσθηση πραγματικότητα. Αυτή η πηγή πράξης ας ονομασθεί «αισθαντική ψυχή». Αυτή η αισθαντική ψυχή είναι τόσο αληθινή, όσο αληθινό είναι και το φυσικό σώμα. Αν στον άνθρωπο βλέπουμε μόνο το φυσικό του σώμα και παραβλέπουμε την αισθαντική του ψυχή, είναι σαν να βλέπουμε από μια ζωγραφική μόνο το καννάβινο ύφασμα. Η αισθαντική ψυχή γίνεται αντιληπτή με τον ίδιο τρόπο που γίνεται αντιληπτό και το αιθερικό σώμα. Δεν είναι δυνατόν να ειδωθεί με τα αισθητήρια όργανα του σώματος, αλλά με ένα ανώτερο όργανο. Μέσα από αυτό, ο εσωτερικός κόσμος των αισθήσεων θα γίνει ένα είδος υπεραισθητών εντυπώσεων και μια πραγματικότητα. Με την αισθαντική ψυχή είναι ο άνθρωπος συγγενής των ζώων. Επίσης

και στα ζώα καταλαβαίνουμε την ύπαρξη αισθήσεων, ορμών, ενστίκτων και παθών. Αλλά το ζώο τα ακολουθεί άμεσα, δεν εξετάζονται από αυτό με ατομικές σκέψεις. Μέχρι σ’ ένα βαθμό το ίδιο συμβαίνει και σε υποανάπτυκτους ανθρώπους.». {Rudolf Steiner – Θεοσοφία - GA9 ~ Σώμα, ψυχή και πνεύμα - Εκδόσεις :Βιβλιοθήκη του Ρόδου, Μετάφραση Γεράσιμος Στουραΐτης} 6. [ΣτΜ]: Διανοητική ψυχή: Έτσι η απλή αισθαντική ψυχή είναι διαφορετική από το περισσότερο ανεπτυγμένο μέλος της ψυχής που έχει στην υπηρεσία του τη σκέψη. Αυτή η ψυχή που εξυπηρετείται από τη σκέψη, ας ονομασθεί «ψυχή της διανόησης» ή «ψυχή της λογικής». Θα μπορούσε επίσης να ονομασθεί χαρακτήρας ή ψυχική διάθεση. {Rudolf Steiner – Θεοσοφία - GA9 ~ Σώμα, ψυχή και πνεύμα - Εκδόσεις :Βιβλιοθήκη του Ρόδου, Μετάφραση Γεράσιμος Στουραΐτης } 7. [ΣτΜ]: Ίδιο Πνεύμα: Στο Εγώ ζει το πνεύμα. Αυτό ακτινοβολεί και ζει μέσα του σαν ένα «περίβλημα», όπως το Εγώ ζει στο σώμα και στην ψυχή σαν το «περίβλημά» τους. Το πνεύμα που σχηματίζει ένα Εγώ και που ζει σαν Εγώ, ας ονομασθεί «Ίδιο Πνεύμα ή Εαυτό», γιατί παρουσιάζεται σαν Εγώ ή «Ίδιο του ανθρώπου». Η διαφορά ανάμεσα στο Ίδιο Πνεύμα και στην ψυχή της συνείδησης, μπορεί να δοθεί κάπως έτσι: η ψυχή της συνείδησης εφάπτεται με την αλήθεια που πηγάζει από αυτή την ίδια, ανεξάρτητα από κάθε συμπάθεια ή αντιπάθεια. Το Ίδιο Πνεύμα περιέχει μέσα του την ίδια αλήθεια, αλλά παραμένει από το Εγώ, εξατομικευμένη σαν αυτεξούσια σοφία του ανθρώπου. Έτσι η ατομικοποίηση της αιώνιας αλήθειας και η ένωσή της με το Εγώ σε μια οντότητα, προσδίδει στο Εγώ την αιωνιότητα. Το Ίδιο Πνεύμα αποτελεί μια εξωτερίκευση του πνευματικού κόσμου μέσα στο Εγώ, όπως οι αισθήσεις είναι μια εξωτερίκευση του φυσικού κόσμου μέσα στο Εγώ.» . {Rudolf Steiner – Θεοσοφία - GA9 ~ Σώμα, ψυχή και πνεύμα - Εκδόσεις :Βιβλιοθήκη του Ρόδου, Μετάφραση Γεράσιμος Στουραΐτης } 8. [ΣτΜ]: Μάνας: Το μέρος του αστρικού σώματος που έχει μετασχηματισθεί από το «Εγώ» κατά την διάρκεια της επίγειας ζωής. Ονομάζεται και Ίδιο Πνεύμα.

9. [ΣτΜ]: Buddhi: ή Πνεύμα ζωής : Αφού ο άνθρωπος έχει απομακρύνει το αιθερικό του σώμα μετά το θάνατο, είναι περιτυλιγμένος από ένα είδος Ιδίου Πνεύματος το οποίο έχει σχηματιστεί κάπως διαφορετικά από όλα όσα ζήσαμε εδώ στη γη. Κάποιος μπορεί να πει, το Ίδιο Πνεύμα είναι κάτι που μας πιέζει από όλες τις πλευρές

και αισθανόμαστε ότι είμαστε στο κέντρο του. Αυτό το Ίδιο Πνεύμα είναι ένα είδος προωθητικής δύναμης. Μας οδηγεί πίσω έτσι ώστε να ζήσουμε προς τα πίσω, να πάμε πίσω μέσω της τελευταίας μας ζωής στη γη από το θάνατο προς τη γέννα. Μετά το Καμαλόκα η ψυχή επίσης περιτυλίγεται από το Πνεύμα ζωής. Οδηγεί τη ψυχή στο πνευματικό κόσμο. Στο πνευματικό κόσμο πρέπει πάντα να καθοδηγούμαστε. Πρέπει πάντα να μεταφερόμαστε από το ένα μέρος στο άλλο. Αυτό το κάνει το πνεύμα ζωής. Ωστόσο αυτό συμβαίνει ρυθμικά, έτσι ώστε να έλθουμε πίσω επανειλημμένα στον ίδιο τόπο». Βρισκόμαστε μέσα στην όλη περιφέρεια της γήινης ζωής. Και ενώ καθοδηγούμαστε από το ένα πνευματικό μέρος στο άλλο, την ίδια στιγμή μας εμφυτεύονται οι δυνάμεις που απαιτούνται για να προετοιμαστεί η νέα μας ζωή πάνω στη γη…».

[Rudolf Steiner – Απόσπασμα από διάλεξη στο Kassel – 18 Φεβρουαρίου 1916, με τίτλο: The connection between the living and the dead].

10. [ΣτΜ]: Άτμα: ή Ανθρώπινο πνεύμα: Κατά τη διάρκεια της ζωής στη γη το Εγώ ζει στα τρία ανθρώπινα μέλη: το φυσικό σώμα, το αιθερικό σώμα και το αστρικό σώμα. Κατά τη διάρκεια μιας δια βίου διαδικασίας αμοιβαίας επιρροής μεταξύ αυτών των τριών σωμάτων και του Εγώ, το Εγώ σταδιακά οικειοποιείται μέρη τους. Το τελευταίο και πιο δύσκολο μέλος που διέρχεται από αυτή τη μεταμόρφωση του Εγώ είναι το φυσικό σώμα, καταλήγοντας σε αυτό που ονομάζουμε ‘Ανθρώπινο πνεύμα’. Σε αντίθεση με το φυσικό σώμα, η μετασχηματισμένη του πτυχή ως ‘ανθρώπινο πνεύμα’ δεν εξαφανίζεται μετά το θάνατο, αλλά λαμβάνεται από το Εγώ στην επόμενη ενσάρκωση όπου αυτή η μετασχηματική διαδικασία συνεχίζεται. Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ο σκοπός της ζωής εδώ στη γη είναι μια σταδιακή και αργή μεταμόρφωση όλων των σωματικών περιβλημάτων έτσι ώστε να προκύψει ένα πνευματοποιημένο ανθρώπινο ον.

[Rudolf Steiner –Theosophy, GA9] 11. Ο Ερνστ Χάινριχ Φίλιπ Άουγκουστ Χέκελ (Ernst Heinrich Philipp August Haeckel, 1834 -1919), ήταν διαπρεπής Γερμανός βιολόγος, φυσιοδίφης, φιλόσοφος, φυσικός, και καλλιτέχνης, ο οποίος ανακάλυψε, περιέγραψε και ονόμασε χιλιάδες νέα είδη, χαρτογράφησε ένα γενεαλογικό δέντρο σχετίζοντας όλες τις μορφές ζωής και εισήγαγε πολλούς νέους όρους στη βιολογία, όπως φύλο, φυλογένεση, οικολογία και το βασίλειο πρώτιστα.

© ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ | 51

ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ - ΤΕΥΧΟΣ 2 Ο Χέκελ προήγαγε και εκλαΐκευσε το έργο του Κάρολου Δαρβίνου στην Γερμανία και ανέπτυξε την αμφιλεγόμενη θεωρία της ανακεφαλαίωσης (recapitulation theory) ισχυριζόμενος ότι η βιολογική ανάπτυξη ενός οργανισμού είναι παράλληλη και συνοψίζει ολόκληρη την εξελικτική ανάπτυξη του είδους, την φυλογένεση.

12. Ο Καρλ Ερνστ φον Μπάερ ήταν Εσθονός επιστήμονας και εξερευνητής. Ο Μπάερ είναι γνωστός στην Ρωσία ως Καρλ Μαξίμοβιτς Μπερ. Ο Μπάερ ήταν φυσιοδίφης, βιολόγος, μετεωρολόγος, γεωγράφος και ένας εκ των ιδρυτών του κλάδου της εμβρυολογίας.

13. Generelle Morphologie der Organismen. 2 Vols, Berlin, 1866 και στο Natürliche Schöpfungsgeschichte. Berlin, 1875.

14. Με τον όρο αυλάκωση νοείται η διαδικασία που ακολουθεί τη γονιμοποίηση, κατά την οποία το ζυγωτό πολλαπλασιάζεται και μετατρέπεται σε μορίδιο και έπειτα σε βλαστοκύστη.

15. Το στάδιο εκείνο αυλάκωσης του γονιμοποιημένου ωαρίου, κατά το οποίο το αναπτυσσόμενο έμβρυο αποτελείται από μια σφαιρική μάζα κυττάρων που περιβάλλει μια κεντρική κοιλότητα γεμάτη υγρό (βλαστική κοιλότητα).

16. Επιμέρους φάση της εμβρυονικής φάσης ανάπτυξης του νέου οργανισμού, που διαδέχεται το βλαστίδιο (blastula), κατά την τελική φάση της εμβρυονικής διαίρεσης. Το γαστρίδιο εμφανίζει διαχωρισμό των κυττάρων του και σχηματισμό διάκενου μεταξύ τους, καθώς και ειδική διάταξή τους, από την οποία θα προκύψουν οι βλαστικές στιβάδες του εμβρύου.

17. R.Steiner: An outline of Esoteric Science (GA13) 18. R.Steiner: An outline of Esoteric Science (GA13) – Anthroposophic Press, Great Barrington , Mass, 1997, σελ. 142 19. R.Steiner: An outline of Esoteric Science (GA13) – Anthroposophic Press, Great Barrington , Mass, 1997, σελ.154155 20. R.Steiner: An outline of Esoteric Science (GA13) – Anthroposophic Press, Great Barrington , Mass, 1997, σελ.167 21. R.Steiner: An outline of Esoteric Science (GA13) – Anthroposophic Press, Great Barrington , Mass, 1997

ενσωμάτωση της βλαστοκύστης (στάδιο εξέλιξης του γονιμοποιημένου ωαρίου) στα τοιχώματα της μήτρας κατά την πρώιμη εμβρυολογική εξέλιξη 24. Το χόριο, το άμνιο, ο λεκιθικός ασκός και η αλλαντοΐδα αποτελούν τις εμβρυϊκές μεμβράνες.

25. Μία μεμβράνη, προερχόμενη από τα τροφοβλαστικά κύτταρα, που περιβάλλει το έμβρυο κατά τη διάρκεια της κύησης.

26. Το αποπλατυσμένο κυκλικό μόρφωμα που σχηματίζεται από την επιβλάστη και αποτελείται από δύο κυτταρικές στιβάδες, το ενδόδερμα και το εξώδερμα. Κατά τη διάρκεια της τρίτης εβδομάδας της κύησης, ο εμβρυϊκός δίσκος αποκτά και μία τρίτη στιβάδα, το μεσόδερμα.

βλαστοί, οι οφθαλμοί και πολλές φορές τα άνθη.

36. Το πυρρόλιο είναι οργανική, ετεροκυκλική και αρωματική ένωση που αποτελείται από άνθρακα, υδρογόνο και άζωτο.

37. Με την έννοια του μακρόκοσμου.

38. Κάθε έγκλειστο στο κυτταρόπλασμα το οποίο κινείται υπό την επίδραση της βαρύτητας και πιστεύεται ότι παίζει κάποιο ρόλο στη γεωτροπική απόκριση.

39. Ανόργανη σύνθεση.

40. Riddles of the Soul (GA21) 41. [ΣτΜ]: Αριστοτέλης, Περί Ουρανού – 1, 3 / 270β 4-24 42. Johann Wolfgang von Goethe.

«Sprueche in Prosa [Aphorisms in Prose]

27. Καθεμία εκ των τριών κυτταρικών στιβάδων του εμβρύου (εξώδερμα, μεσόδερμα, ενδόδερμα), από τις οποίες θα σχηματιστούν αργότερα όλοι οι κυτταρικοί πληθυσμοί του εμβρύου.

43. [ΣτΜ]: Ο Δρ Marti είπε στο μεταφραστή ότι πήρε αυτή τη δήλωση (verderbte Aether) από την Ita Wegman που την έλαβε από το Δρ Steiner σε μια προσωπική τους συζήτηση.

28. Η διεργασία κατά την οποία ένα πρώιμο έμβρυο μεταζώου (βλαστίδιο) μετατρέπεται σε γαστρίδιο παράγοντας 2-3 είδη βλαστικών δερμάτων, (εξώδερμα, ενδόδερμα και ενίοτε μεσόδερμα).

44. [ΣτΜ]: Διάλεξη που δόθηκε στο Μόναχο στις 20 Αυγούστου το 1910 από το R. Steiner. Rudolf Steiner: Genesis. Secrets of the Bible Story of Creation, μετάφραση από την Dorothy Lenn and Owen Barfield.

2d ed. (London: Anthroposophical Publishing Co .1959).

29. Ο πρωτόγονος κόμβος είναι ο διοργανωτής για τη γαστριδίωση στο σπονδυλωτό έμβρυο. Στα πτηνά είναι γνωστός ως κόμβος του Hensen και πήρε το όνομα αυτού που τον ανακάλυψε, Victor Hensen.

30. Αύλακα η οποία βρίσκεται στον οπίσθιο πόλο του εμβρυϊκού δίσκου και διαχωρίζει τον κεφαλοουραίο άξονα.

31. Οφθαλμός: Η διόγκωση που περιέχει έναν νέο βλαστό ή άνθος, πριν αυτό εκπτυχθεί.

32. Είναι ο ραβδόμορφος άξονας των φυτών ο οποίος συνήθως βρίσκεται πάνω από το έδαφος και αποτελεί το σκελετό ανάπτυξης του φυτού. Έχει σχήμα κυλινδρικό και συνεισφέρει μηχανικά στη στήριξη των φύλλων των ανθέων και του καρπού, αποτελεί δε τη συνέχεια της ρίζας.

33. Η χρωστική είναι υλικό το οποίο αλλάζει το χρώμα του φωτός το οποίο αντανακλά ως αποτέλεσμα της απορρόφησης συγκεκριμένων μηκών κύματος. Αυτή η φυσική διαδικασία διαφέρει από τον φθορισμό, τον φωσφορισμό και άλλες μορφές φωταύγειας, στις οποίες το υλικό εκπέμπει φως.

22. Συμπαγής μάζα από 16 βλαστομερίδια που προέρχονται από το γονιμοποιημένο ωάριο. Σχηματίζεται κατά την 3η μέρα από τη σύλληψη και εξελίσσεται στο βλαστίδιο.

34. Είναι το μη πρωτεϊνικό τμήμα της αιμοσφαιρίνης. Περιέχεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια, τα οποία όμως δεν έχουν ικανότητα παραγωγής της. Παράγεται από ερυθροβλάστες ή δικτυοερυθροκύτταρα που περιέχουν μιτοχόνδρια.

23. Όρος της Εμβρυολογίας ο οποίος δηλώνει την προσκόλληση, διείσδυση κι

35. Το σημείο του βλαστού απ’ όπου φυτρώνουν τα φύλλα, οι δευτερεύοντες

52 | ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ©

45. Για μεγαλύτερη σαφήνεια, τα στοιχεία θα μπαίνουν μέσα σε εισαγωγικά για την ισορροπία του παρόντος δοκιμίου.

46. [ΣτΜ]: Διάλεξη Domach, 26 Μαρτίου 1920: Rudolf Steiner, Rudolf Steiner Gesamtausgabe. vol. 312: Geisteswissenschaft und Medizin. 3d ed.

(Domach. Switzerland: Rudolf SteinerNachlassverwaltung. 1961). p. 131. / Rudolf Steiner. Spiritual Science and Medicine. 2d impression (London: Rudolf Steiner Press. 1948).

47. Για δεκαετίες η L. Kolisko παρακολούθησε και τεκμηρίωσε τις σχέσεις μεταξύ των πλανητών και των μετάλλων (L. Kolisko, Stemenwirken in Erdenstoffen [Effects of the Stars on Earthly Substances] (Stroud. Great Britain: Kolisko Archives, 1952).

48. [ΣτΜ]: Διάλεξη στις 8 Απριλίου στο Domach, το 1920: Rudolf Steiner, Geisteswissenschaft und Medizin, p. 354.

49. [Σ.τ.Μ]: Επιπλέον των γνωστών σε εμάς διαδικασιών της αντίληψης και της σκέψης ο R. Steiner μίλησε για τρία αναμφισβήτητα βελτιωμένα επίπεδα αντίληψης και κατανόησης του κόσμου. Τα ονόμασε, φαντασία, διαίσθηση και έμπνευση.

(Domach: Rudolf Steiner Verlag. 1975). / Rudolf Steiner. Knowledge of the Higher Worlds and Its Attainment. (Spring Valley.

N.Y.: Anthroposophic Press. 1983).

ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ www.anthroposophicmedicine.gr email: anthroposophicalm@gmail.com