ชัชวาลย์ โคตรสงคราม

Page 1

ภาพถายโดย ปรีดา ขาวบอ 130


ชัชวาลย โคตรสงคราม

ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต แมน้ำสายนั้นชื่อสุนทรียรส

รรดานักเขียน กวี และศิลปน รวมทั้งปญญา ชนสาธารณะในภาคพื้นเอเชีย ยุโรป และอเมริกาจำนวน ไมนอย ไดศึกษาวิเคราะหวาทกรรมเกี่ยวกับแมน้ำโขง บรรดาขอมูลและความคิดเห็นตอปรากฏการณเหลานั้น สะทอนใหเห็นวา แมน้ำโขงเปนเสมือนตัวบทตนแบบทาง ศิ ล ปะของความคิ ด และแรงบั น ดาลใจในการสร า ง จิ ต สำนึ ก อารยธรรมสมั ย ใหม ข องความเป น มนุ ษ ย ใน ฐานะที่เปนสวนหนึ่งของธรรมชาติไดอยางหลากหลายลึก ซึ้งและกวางไกล 131


กรณีหนึ่ง ประวัติศาสตรบางประเทศในเอเชียตะวัน ออกเฉียงใต เปนประวัติศาสตรที่เสกสรางวาทกรรมขึ้น มาในนามรั ฐ ชาติ นิ ย มหรื อ จารี ต นิ ย ม ครอบงำตั ว บท บริ บ ทและความหมายแสนงามของวาทกรรมและ วรรณคดีของกลุมเครือญาติชาติพันธุ โดยผานระเบียบ และแบบแผนทางการศึกษา ปรากฏการณกดขี่ครอบงำ ในอาณาบริเวณฝงขวาแมน้ำโขงทั้งหลายเหลานั้น นับเปน ปรากฏการณที่ทำใหเกิดสภาวะถดถอยของสำนึกและ ทำลายความเปนมนุษยในเชิงสุนทรียภาพอยางรุนแรง กลาวไดวา สุนทรียะแหงเครือญาติชาติพันธุพี่นองใน อาณาบริเวณลุมแมน้ำโขง หากปราศจากผลสืบเนื่องของ มายาคติ บ างประการ ซึ่ ง เกิ ด ขึ้ น จากการสร า งกรอบ สำเร็จรูปความเปนรัฐชาติมากำหนดพรมแดนแบงแยก ผูคน โดยการโฆษณาสำนึกชาตินิยมลาหลังและครอบงำ มโนทัศนผูคนลุมแมน้ำโขงในเวลานี้เสียแลว การศึกษา วิเคราะหเพื่อทำความเขาใจในคุณคาของตำนาน นิทาน และมวลประวัติศาสตรวรรณคดีในเอเชียตะวันออกเฉียง ใต โดยเฉพาะในอาณาบริเวณสองฝงแมน้ำโขงที่มีความ หลากหลายทางเครือญาติชาติพันธุ คงจะมีภาพลักษณที่ เปดกวาง มีความอลังการยิ่งใหญเสมือนการบุกเบิกงาน 132


วิชาการสาธารณะครั้งใหมที่มีคุณประโยชนตอมวลมนุษย มหาศาล การศึกษาวิเคราะหคงมีความพิเศษ คือมีจุดหมาย ทาทาย มีความมุงมั่นอยางลนเหลือ ขณะเดียวกันความ มุงมั่นก็แฝงไวดวยความคิดศรัทธาที่ลึกซึ้งละเอียดออน ดวยวุฒิพลังนาเชื่อถือของผูใสใจในรากเหงาบรรพชนทั้ง สองฝงแมน้ำโขง กลาวเฉพาะวรรณคดีเรื่อง สังขสิลปชัย ในฐานะองค รวมมวลสาระมโนทัศนสากล การอานละเอียดและอาน ซ้ำ จะพบวาทั้งรูปคำ เสียงและความหมายเพื่อวิเคราะห ผูเขียนพบวา กวีไดถายทอดเรื่องราวเนื้อหาตามลำดับ เหตุการณดวยภาษาและมุมมองการเลาเรื่องที่ประสาน กลมกลืน ทำใหเรื่องพัฒนาไปอยางเราความสนใจ ทาทาย ใหคำนึงถึงชะตากรรมมนุษย กวีโบราณผูรจนา ไดวางลำดับทองเรื่องสังขสิลปชัย ใหมีจังหวะและทวงทำนองตื่นเตนโลดโผนผจญภัยกับ สัตว ยักษ ภูตผีปศาจและธรรมชาติเรนลับโดยไมละทิ้ง แกนเรื่องหรือแนวคิดหลัก (Theme) ของเรื่อง ซึ่งแกน เรื่องของสังขสิลปชัย ก็คือ เปนเรื่องของโลกียสุข โดยกวี 133


มุ ง เสนอความสั ม พั น ธ เชิ ง อั ต ลั ก ษณ ข องสิ่ ง แวดล อ ม ธรรมชาติกับความความเชื่อ ความดีงามและแกนเรื่อง ยอยเกี่ยวกับชะตากรรมของมนุษย ผูมีทั้งอารมณความรัก ผูกพันในสายเลือดและความเปนพี่นอง ความโลภ ความ โกรธ ความหลง และความเกลียดชัง แนวคิดหลักในสังขสิลปชัย จึงแสดงถึงนัยสำคัญที่วา ความจริ ง นั้ น นั บ จากเกิ ด ถึ ง ตายนั้ น มนุ ษ ย ย อ มพบทั้ ง ความสุ ข ความทุ ก ข และความพลั ด พราก พบทั้ ง เสี ย ง หัวเราะ เสียงร่ำไหและจนกระทั่งความตายอันเปนที่สุด ของกระบวนชี วิ ต ที่ เ ป น ความจริ ง ตามกฎจั ก รวาลอั น ปฏิ เ สธและหลี ก เลี่ ย งมิ ไ ด สุ น ทรี ย รสในสั ง ข ศิ ล ป ชั ย ได แสดงออกอยางลุมลึกและสันทัดจัดเจน ประการแรกคือ ความคิดชนิดแปลความหมาย เชน สัจธรรมการเกิด แก เจ็บ และตาย เกี่ยวกับรางกายของ มนุษยคือ รูป เวทนา สังขาร และวิญญาณ สภาวะทุกข แหงการมีชีวิต คุณธรรม เชน คุณธรรมที่เกิดจากปญญา เกิดจากความกลาหาญและจริยธรรม เชน เมื่อทาวสังข สิลปชัยขอใหนางกลับเมืองเปงจาล แตนางกลับปฏิเสธ เนื่องจากมีความผูกพันและมีสำนึกทางจริยธรรมในความ 134


เปนผูหญิงที่ยืนยันในสิ่งที่เลือก ประการที่สอง ความคิดชนิดสรางสรรค มีความคิด แปลกใหม เชน กลาวถึงพระอินทร เทวดาอารักษและ สวรรค อภินิหาร พลังอานุภาพ และอิทธิฤทธิ์ในการเหาะ เหินเดินอากาศ มีความตื่นตาตื่นใจ เชน จากสภาพภูมิ ทัศนแหงความหางไกลเกาแก จากทวยเทพ สิ่งศักดิ์สิทธิ์ และจั ก รวาลสากล การเนรมิ ต ร า งกายให เ ป น อื่ น จาก อานุภาพเหนือโลกธรรมชาติและมนุษย ประการที่สามคือ ภาพสะทอนทางสังคมวัฒนธรรม ลาวสมัยลานชาง มีความเชื่อในปรัชญาและศาสนา สภาพ ความคิ ด และจิ ต ใจ สมาธิ แ ละพุ ท ธป ญ ญา การประสม ประสานความคิดแบบพราหมณกับพุทธและผี มีความเชื่อ ที่ลึกซึ้งในเรื่องบุญและกรรมที่ติดตัวมนุษยมาแตกำเนิด มโนทัศนเกี่ยวกับจักรวาลและผูสรางสรรพสิ่ง มีทั้งสภาพ ทางเศรษฐศาสตร เชน สภาพเศรษฐกิจ การบริโภคแบบ ยังชีพตามระบบธรรมชาติ การสรางแหลงพักพิงและที่อยู อาศัยธรรมชาติ การซื้อขายแลกเปลี่ยน การเมือง เชน ความเขมแข็งในอำนาจการเมืองและธรรมาภิบาล ความ สำคัญของกษัตริยผูปกครอง เสนาอำมาตยและประชาชน 135


แมน้ำโขง, มองจากทาอุเทน ฝงไทยไปยังเมืองอายนองลาวฝงซาย ภาพโดย ปรีดา ขาวบอ 136


ประการที่สี่คือ มโนทัศนสากลของกลุมชาติพันธุลาว สมั ย ล า นช า ง มี ค วามศรั ท ธาในคุ ณ ค า ความเป น มนุ ษ ย เชน ศรัทธาในมนุษยเพราะเกิดจากสิ่งศักดิ์สิทธิ์และพระผู เป น เจ า เกิ ด จากความงามของพื ช พั น ธุ เกิ ด จากความ สำนึกในความเปนชาติพันธุ ดานนิเวศวิทยา ธรรมชาติ และสิ่ ง แวดล อ ม เช น จากความสั ม พั น ธ ข องมนุ ษ ย กั บ ธรรมชาติ จากการตระหนักถึงสัจธรรมในการเกิดและ การตาย จากความรูสึกที่ลึกซึ้งที่มีตอสัตวและพืชพันธุ ธั ญ ญาหาร จากความอุ ด มสมบู ร ณ ใ นพื ช และสั ต ว ยุ ค โบราณ และโลกอุดมคติ ซึ่งสะทอนความใฝฝนถึงความ สมบูรณของการมีชีวิตอยู ประการสุ ด ท า ยคื อ ความงามในความคิ ด และ พฤติ ก รรมของมนุ ษ ย มี ค ำสอนที่ มี คุ ณ ค า จากตั ว ละคร สำคัญ ความสำคัญของสายสัมพันธในครอบครัวและเครือ ญาติ ความเปนมนุษยที่มีความอดทนเหนือธรรมดาของ ตัวละคร และการมีชีวิตอยูในความผูกพันและการพลัด พราก สุนทรียรสที่แสดงถึงความเปนสากลของมโนทัศน ของชาติพันธุในดานที่เกี่ยวกับความคิดและจินตนาการใน 137


สังขสิลปชัย นั้นไมใชสิ่งที่เกิดขึ้นมาอยางเลื่อยลอยไรพื้น ฐานรองรับ หากแตในทางกลับกัน วาทกรรมเชิงความคิด เหลานี้ คือหลักหมายที่แสดงภูมิรูของคนลาวลานชางสมัย โบราณที่สืบมาจนถึงปจจุบัน ตำนาน นิทานและวรรณคดีเรื่องสำคัญ เชน พื้นขุน บรม จำปาสี่ตน นางผมหอม การะเกด ไดแพรกระจาย อยูในบริเวณลุมแมน้ำโขง แตละเรื่องเปนแรงยกตัวใหกัน และกันเสมือนลมใตปกนก แตละเรื่องตางเปนตนธารให กันและกันอยางไมรูจบ ในลักษณะของการยึดโยงตัวบท กันดวยสัมพันธบทของวาทกรรมแตละชุดที่ประกอบสราง ขึ้นมา ในฐานะนักอาน เราสามารถสรางตัวบทใหมขึ้นมา ไดอีกในจินตนาการที่ไมรูจบ ผูเขียนหวังวา ผูอานทุกทานคงไดทำหนาที่ในฐานะผู สรางตัวบทขึ้นมาใหม โดยอาศัยการศึกษาวิเคราะหตัวบท เก า การอ า นเพื่ อ สร า งพลั ง การมี ชี วิ ต เพื่ อ สร า งความ ซาบซึ้งในสุนทรียะ และสามารถนำไปแปรรูปไดอยางพอง กับความรูสึกนึกฝนในยุคสมัยปจจุบันไดอยางสวยงาม ในวินาทีนี้ ขอใหผูอานไดนั่งลงชายฝงแมน้ำโขง มอง ดู ส ายน้ ำ ขุ น ข น ไหลรี่ ฉ วั ด เฉวี ย นเป น เกลี ย วฟ น เหมื อ น 138


เสนใยไหมและฝาย แลวกอบเอาแมน้ำโขงขึ้นมาเพงพินิจ โดยถามตัวเองวา แมน้ำโขงใหอะไรกับเรา และเราใหอะไร กับแมน้ำโขง และเรารูจักอะไรใดที่เรียกวา อารยธรรม แหงลุมแมน้ำโขงที่บรรพชีวินของเราไดอาศัยสืบเชื้อเผา พันธุมาตั้งแตโบราณกาล การถามดวยคำถามเชนนี้เทากับวา ผูอานมองเห็น ความเปนสุนทรียรสของแมน้ำโขงแหงเอเชียตะวันออก เฉียงใตอยางแนนอน และที่สำคัญผูอานกำลังเริ่มเขียน หนังสือขึ้นมาเลมหนึ่ง

139


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.