HOVO Utrecht Cursusgids 2010 - 2011 (archief) by Hovo Utrecht

Verder kijken met HOVO Utrecht!

cursussen 2010足2011

Kijk o1pvoor 1 paginraogramma het p racademie Zome2010!

FOTO OMSLAG: iStockphoto

De landelijke belangen van alle HOVO-instellingen worden behartigd door HOVO Nederland. HOVO Utrecht is een initiatief van de Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht, Hogeschool Utrecht - Amersfoort, Universiteit van Tilburg/Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) en de Universiteit voor Humanistiek Utrecht. Zij maakt gebruik van de expertise van (oud)hoogleraren/docenten en de faciliteiten van de genoemde instellingen.

FacuLteit KathoLieKe theoLogie

WELKOM DOOR DE VOORZITTER HOVO Utrecht vernieuwt. Wanneer u deze nieuwe cursusgids doorbladert, ziet u cursussen op zeer verschillende gebieden. We zijn blij dat we nieuwe docenten mogen verwelkomen en dat de ‘oudere’ docenten weer in groten getale terugkomen. Veel nieuwe activiteiten, m.n. de studiereizen, die dit cursusjaar ook dichter bij huis georganiseerd worden en dus lager geprijsd kunnen zijn. Het initiatief Achter de Schermen is goed bij u ontvangen. ‘HOVO Utrecht brengt je op plaatsen waar je normaliter geen toegang hebt.’ Het is een doeactiviteit. Het onderscheid met een cursus of lezing is dat u in plaats van zitten en luisteren ergens naar toe gaat om te gaan kijken hoe het er in de praktijk aan toe gaat. De overeenkomst is dat het altijd gaat om verbreding en verdieping van uw kennis. De website is vernieuwd, en… heel belangrijk: hij wordt goed bezocht. Ook veel aanmeldingen lopen nu via de website. Tenslotte is het bureau uitgebreid met nieuwe enthousiaste medewerkers, nodig geworden nu het gehele proces van de inschrijving en administratie in eigen hand genomen is. Kortom, we gaan er weer tegen aan en hopen we van ganser harte dat u een aantal cursussen van uw keuze kan vinden. Ik wens u veel plezier in het nieuwe cursusjaar.

Professor dr. Harry Voorma, voorzitter

HOVO Utrecht stelt deze cursusgids met de grootste zorg samen. Desondanks kunnen er na gereedkomen van de gids wijzigingen in het aanbod noodzakelijk zijn. U kunt aan de informatie in deze gids dan ook geen rechten ontlenen. Wij vragen u begrip hiervoor te hebben.

INHOUDSOPGAVE Welkom door de voorzitter 1 Nieuws 4

Het aanbod van HOVO Utrecht Cursussen 5 Leergangen 5 Lezingen 5 Zomeracademie Studiereizen 5 Alle cursussen op een rij

Alle studiereizen op een rij 8 Alle docenten in dit cursusjaar 9 Zomeracademie 2010 11 HOVO Utrecht cursussen najaar 2010 19 HOVO Utrecht cursussen voorjaar 2011 61 HOVO Utrecht studiereizen 2010-2011 101

Wie zijn wij?

Het bestuur Het bureau De programmacommissies De coรถrdinatoren van HOVO Utrecht

118 118 119 119

HOVO Nederland Links

120 120

Algemene voorwaarden Aanmelding en betaling van cursussen en lezingen Over- of onderinschrijving Annuleren Cursusgeld

120 121 121 121

Uitval cursusbijeenkomst(en) 121 Cursuslocaties en cursustijden 121 Studiemateriaal 122 Cursuscontactpersonen 122 Evaluatie cursussen 122 Voorwaarden Achter de Schermen/excursies 122 Voorwaarden studiereizen 123 Vakanties 123 Stichting Vrienden van HOVO Utrecht 124 Aanmeldingsformulieren Aanmeldingsformulier Zomeracademie HOVO Utrecht 2010 Aanmeldingsformulieren cursussen HOVO Utrecht, 2010-2011 Aanmeldingsformulier voor studiereizen HOVO Utrecht 2010-2011

127 129 133

Routebeschrijvingen naar veelvoorkomende cursuslocaties 134

NIEUWS

Nou, dat hebben we geweten! Op het bureau van HOVO Utrecht hebben de medewerkers in het afgelopen cursusjaar scherp aan de wind moeten zeilen bij het installeren van de software van onze nieuwe cursistenadministratie. Gelukkig lijkt het erop dat we veilig tussen Scylla en Charibdis zijn doorgevaren. En we hopen dat de cursisten, die tijdens dit traject last hebben gehad van de woelingen, dit snel zullen vergeten. De medewerkers op het bureau hebben er alle vertrouwen in, dat zij u in het nieuwe cursusjaar snel en vlot kunnen inschrijven en indelen in de onderwijsprogramma’s. Onze nieuwe cursusgids is vanaf heden weer integraal via de website te raadplegen. Wij zijn verheugd, dat zo velen van u in het afgelopen jaar de winkelwagen van www.hovoutrecht.nl gebruikten bij het uitzoeken van een cursus. De aanmelding en het afgeven van de machtiging voor het betalen van het cursusgeld via de website bespaart alle partijen veel moeite en tijd. Voor de cursisten die zich echter toch liever schriftelijk willen aanmelden, hebben we het papieren aanmeldingsformulier gehandhaafd. Onze proef met het aanbieden van videoopnames van bijeenkomsten vinden we geslaagd. Veel bezoekers bleken 75% of meer van de complete opnames te hebben bekeken. Het bleef dus niet alleen bij even kijken en doorklikken. Het fijne is dat cursisten, die (door ziekte of andere oorzaken) niet in staat

zijn om een lezing bij te wonen gemiste onderdelen op hun gemak thuis kunnen bekijken. Veel succes hebben we met het programma Achter de Schermen (AdS). Onder de bezielende leiding van onze AdS-coördinator Joop Ross zijn onze cursisten op bezoek geweest bij de Klokkenluiders van de Domtoren, bij de makers van het spoorboekje van de NS en hebben een kijkje genomen in de Koninklijke Serres en de Coudenberg in Brussel. We gaan door met het uitbreiden van het programma van Achter de Schermen want het blijkt bij u aan te slaan. U vindt het programma op onze website. Uit de evaluaties van ons onderwijs programma komt naar voren dat u tevreden tot zeer tevreden bent met ons cursusaanbod en… over onze docenten! In het cursusjaar 2010-2011 hebben we succesvolle program ma’s geprolongeerd en nieuwe cursussen toegevoegd. Tot slot, toen u onze gids en ons magazine in handen kreeg zult u misschien verbaasd naar de omslag hebben gekeken en u afgevraagd: Wat is dat nu, een nieuwe uitgave van Groei en Bloei? Welnu, die associatie met groeien en bloeien willen we graag leggen, maar tegelijkertijd ook met een knipoog. Verder kijken met HOVO Utrecht! Mede namens het HOVO team wens ik u mooie vergezichten in het nieuwe cursusjaar! Drs. Gerard W. van Dorp

HAAL MEER UIT UW CURSUS In het komende jaar willen we de als proef begonnen ELO verder gaan uitbreiden. De ELO (elektronische leeromgeving) biedt onze docenten de mogelijkheid om hun lesstof via onze site in een afgeschermde omgeving aan hun cursisten aan te bieden. Docenten kunnen filmfragmenten, teksten en muziek in het voor hen gereserveerde deel van de ELO plaatsen. Via een wachtwoord kunnen de cursisten deze thuis bekijken en beluisteren als voorbereiding op de volgende bijeenkomst. Een andere mogelijkheid van de ELO is dat men met de docent of met andere cursisten over de cursusonderwerpen van gedachten kan wisselen. Informeer dus bij uw docent of hij al gebruikmaakt van de ELO en vraag een wachtwoord aan, het kan uw horizon aanzienlijk verbreden.

HET AANBOD VAN HOVO UTRECHT CURSUSSEN

LEZINGEN

De cursussen en lezingen van HOVO Utrecht spelen in op uw belangstelling voor wetenschap en cultuur. U ontmoet tijdens de cursussen mensen met een gelijksoortige belangstelling.

HOVO Utrecht stimuleert het ontstaan van contacten tussen cursisten door het organiseren van bijeenkomsten als de Nieuwjaarslezing en de Opening van het cursusjaar en de Zomeracademie.

Een cursus van HOVO Utrecht bestaat in het algemeen uit zes of acht colleges van tweemaal drie kwartier met een pauze. Ze worden meestal eens per week gegeven. Bij enkele cursussen zijn facultatieve excursies opgenomen. Deze excursies worden door de docenten zelf georganiseerd en op de colleges aangekondigd. De eventuele kosten van deze excursies zijn niet bij het cursusgeld in begrepen. HOVO-cursussen volgt u voor uw genoegen; er zijn geen tentamens. De meeste cursussen houden het midden tussen een hoor- en een werkcollege: de docent geeft inhoudelijke informatie en er is ruim gelegenheid voor discussie en het stellen van vragen. Soms overheerst het werkcollegekarakter, maar altijd is de inbreng van cursisten belangrijk. Van hen wordt enige zelfwerkzaamheid verwacht in de vorm van literatuurstudie of de verwerking van opdrachten. Het niveau en de studiebelasting van de cursussen van HOVO Utrecht zijn ongeveer gelijk aan die van cursussen uit het reguliere hoger onderwijs. Dat kan betekenen dat u soms teksten moet lezen in een vreemde taal, meestal Engels.

LEERGANGEN Soms wordt een serie cursussen verspreid over meerdere cursusjaren gegeven, rond een thema of een of meer disciplines. We noemen dat een leergang. U kunt een cursus die deel uitmaakt van een leergang echter ook als losse cursus volgen.

ZOMERACADEMIE De Zomeracademie heeft meestal de vorm van een aantal ‘losse’ lezingen rondom een bepaald thema; voor het programma en de inschrijving verwijzen we naar pag. 11 en de website (www.hovoutrecht.nl). De lezingen vragen geen studietijd. De Zomeracademie biedt ook een goede gelegenheid om kennis te maken met HOVO, maar de lezingen zijn uiteraard ook zeer interessant voor wie al HOVO-cursist is. U mag altijd een andere belangstellende introduceren.

STUDIEREIZEN Het programma omvat ook enkele studiereizen, waarvoor u zich kunt aanmelden met het aanmeldingsformulier achter in de gids of via de website. De reisbureaus waarmee wij samenwerken, hanteren de reisvoorwaarden van de ANVR. De docenten die zelf een studiereis organiseren, zijn verplicht om u het studiereisprotocol van HOVO Utrecht aan te bieden. Een boeking brengt verplichtingen mee. U kunt dan ook het best wachten met boeken totdat de docent de inhoud en het programma van de reis heeft toegelicht, zodat u een weloverwogen beslissing kunt nemen; zie verder de specifieke informatie bij de beschrijving van de studiereis. Voor de diverse HOVO-studiereizen kunnen verschillende annuleringstermijnen gelden.

ALLE CURSUSSEN OP EEN RIJ NAJAAR 2010

■■Architectuur en stedenbouw

De negentiende eeuw – architecten en ingenieurs (HU)

01A051 20

■■Filmwetenschap

Film en literatuur: het boek of de film? (HUA) Filmcyclus: verboden te kijken (UU)

02F052 21 03F053 22

■■Geschiedenis

‘1296. Floris V door de edelen vermoord’ (HU) Griekse mythologie in beeld (HU) De archeologie van het Oude Egypte (HU) Rome van stad tot wereldrijk (UU) Historische cartografie (UU) Nederland sinds 1966 (UU)

01G054 24 01G055 25 01G056 26 03G057 27 03G058 28 03G059 29

■■Humanistiek

Spiritualiteit in het dagelijks leven (HU) Humanisme en christendom (UvH)

01H060 30 04H061 31

■■Kunst, kunstgeschiedenis en muziek

Westerse kunstgeschiedenis in een notendop (HU) De schoonheid van kunst (HUA) Het programma van De Nederlandse Opera 2010-2011 (HUA) Byzantium: geschiedenis en cultuur (UU) Klassieke Afrikaanse kunst (UU)

01K062 32 02K063 33 02K064 34 03K065 35 03K066 36

■■Letteren en talen

Het leven is een roman (HU) De revanche van de roman? (HUA) Pope en Swift: satire in de Engelse literatuur (UU)

01L067 37 02L068 38 03L069 39

■■Mens- en maatschappijwetenschappen

Globalisering en identiteit (HUA) Japan: Oost en West, thuis best? (UU) Plaatselijke macht in de provincie Utrecht (UU) Van Fidel Castro en Che Guevara tot heden (UU) De ‘Russische ziel’ in de periode 1850-1917 (UU) ‘Forget about Europe’ (UU) Heeft globalisering haar beste tijd gehad? (UU)

02M070 40 03M071 41 03M072 42 03M073 43 03M074 44 03M075 45 03M076 46

■■Natuurwetenschappen en geneeskunde

Ouder worden, een noodzakelijk kwaad? (HU) Hoe speelt die plant dat klaar? (UU) Aarde en kosmos: sondering vanuit de ruimte (UU) Gevolgen van klimaatverandering (UU) Hersenonderzoek (UU) De biotechnologie en haar maatschappelijke consequenties (UU)

01N077 47 03N078 48 03N079 49 03N080 50 03N081 51 03N082 52

■■Religie

Syncretisme (HUA) Een nieuwe blik op religie (UU) Hemel en hel: verbeelding in theologie en kunst (UvT)

02R083 53 03R084 54 05R085 55

■■Wijsbegeerte

Filosofie van het landschap (HUA) Kijken en zien (HUA) Hoogtepunten uit de filosofie van Oost en West (UU) Het vrije denken en handelen volgens Benedictus de Spinoza (UU) Van Descartes tot Kant (UU)

02W086 56 02W087 57 03W088 58 03W089 59 03W090 60

VOORJAAR 2011

■■Architectuur en stedenbouw

De twintigste eeuw - De wortels van de moderne architectuur (HU)

01A101 62

■■Economie en recht

Options – too hot to handle (HU) De opmars van Azië en de gevolgen voor Europa (UU) Denkers over staat en politiek (UU)

01E102 63 03E103 64 03E104 65

■■Filmwetenschap

Filmcyclus: Indië verbeeld (UU) Filmanalyse: wat is nu eigenlijk film? (HUA)

03F105 66 02F106 68

■■Geschiedenis

Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht (HU) De schoonheid van middeleeuws Utrecht (HU) Griekse goden en helden in nieuw perspectief (HU) De Eerste Wereldoorlog (HU) Wie was Toetanchamon? (HU) Romes Renaissance (UU)

01G107 69 01G108 70 01G109 71 01G110 72 01G111 73 03G112 74

■■Humanistiek

Seculiere en boeddhistische zingeving aan dood en eindigheid (UvH) Kracht door dialoog (UvH) Goed ouder worden (UvH)

04H113 75 04H114 76 04H115 77

■■Kunst, kunstgeschiedenis en muziek

De renaissance: een nieuwe mentaliteit (HU) Kunst in Amersfoort (HUA) Van Monteverdi tot Mozart (HUA) Drama in de kerk (HUA) De uitstraling van de Byzantijnse kunst in West-Europa (UU) De beeldhouwkunst van Tilman Riemenschneider (ca. 1460-1531) (UU)

01K116 78 02K117 79 02K118 80 02K119 81 03K120 82 03K121 83

■■Letteren en talen

Nederlands oud schrift (HU) Romananalyse (HUA) Belle van Zuylen, de schrijfster (UU) De Duitse Bildungsroman (UU) Gedichten geopend (UU)

01L122 84 02L123 85 03L124 86 03L125 87 03L126 88

■■Mens- en maatschappijwetenschappen

Lessen in levenskunst (HU) De schatkamer van de herinnering (HUA) China’s ‘Westen’ (UU) Suriname en Frans-Guyana: natuur en cultuur (UU)

01M127 89 02M128 90 03M129 91 03M130 92

■■Natuurwetenschappen en geneeskunde Dierlijk denken (UU) Het hoogenergetische heelal (UU) De dynamische aarde (UU)

03N131 93 03N132 94 03N133 95

■■Religie

Van Jezus tot Mohammed (UU) Bijbel en Koran II (UvT)

03R134 96 05F135 97

■■Wijsbegeerte

Tekorten in de westerse filosofie? (HUA) Zingeving en wereldbeschouwing (HUA)

02W136 98 02W137 99

ALLE STUDIEREIZEN OP EEN RIJ 15-daagse studiereis naar Oeganda (UU) 4-daagse studiereis naar Somerset (Groot-Brittannië) (UU) 22-daagse studiereis naar China (UU) 5-daagse studiereis naar Hannover en Berlijn (HU) 23-daagse studiereis naar Suriname en Frans-Guyana (UU) 8-daagse studiereis per touringcar naar Würzburg en omgeving (Duitsland) (UU) 2-daagse studiereis naar Ieper (HU) 8

06S090 102 06S138 104 06S139 106 06S140 108 06S141 110 06S142 112 06S143 114

ALLE DOCENTEN IN DIT CURSUSJAAR A

Achterberg, dhr. prof. dr. A. (Het hoogenergetische heelal) pag. 94 Anbeek, mw. C.W. (Seculiere en boeddhistische zingeving aan dood en eindigheid; Kracht door dialoog) pag. 75, 76 Angevaren, mw. drs. M. (Ouder worden, een noodzakelijk kwaad?) pag. 47

Brinkman, dhr. dr. P.W.F. (De negentiende eeuw – architecten en ingenieurs; Westerse kunstgeschiedenis in een notendop) pag. 20, 32 Bulhof, mw. prof. dr. I.N. (Tekorten in de westerse filosofie?) pag. 98 Burgerhout, dhr. dr. W. (Ouder worden, een noodzakelijk kwaad?) pag. 47

Beek, mw. drs. C. van (Japan: Oost en West, thuis best?) pag. 41 Bendien, mw. dr. L. (Goed ouder worden) pag. 77 Berg, dhr. ir. R. van den (De twintigste eeuw – De wortels van de moderne architectuur) pag. 62 Bienfait, dhr. dr. F. (Hoe speelt die plant dat klaar?) pag. 48 Biessels, dhr. dr. G.J. (Hersenonderzoek) pag. 51 Blanc, mw. drs. L. le (De schoonheid van kunst; De renaissance: een nieuwe mentaliteit) pag. 33, 78 Bleeker, dhr. prof. dr. ir. J.A.M. (Aarde en kosmos: sondering vanuit de ruimte) pag. 49 Bogaers, mw. dr. L.C.J.J. (Het dagelijks leven in laat middeleeuws Utrecht; De schoonheid van middeleeuws Utrecht) pag. 69, 70 Bor, dhr. dr. J. (Hoogtepunten uit de filosofie van Oost en West) pag. 58 Borchert, dhr. drs. J. (22-daagse studiereis naar China) pag. 106 Bosman, dhr. drs. F.G. (Verzoening en film; Hemel en hel: verbeelding in theologie en kunst) pag. 14, 55 Brinckmann, dhr. drs. E. (Filosofie van het landschap) pag. 56

Defoer, dhr. drs. H.L.M. (De uitstraling van de Byzantijnse kunst in West-Europa) pag. 82 Derkx, dhr. prof. dr. P. (Goed ouder worden) pag. 77 Dijk, mw. dr. S. van (Belle van Zuylen, de schrijfster) pag. 86 Doedens, dhr. dr. A. (Plaatselijke macht in de provincie Utrecht) pag. 42 Dolen, dhr. drs. H.L van (Byzantium: geschiedenis en cultuur) pag. 35 Dop, dhr. dr. H. (Gevolgen van klimaatverandering) pag. 50 Duyndam, dhr. dr. J. (Kracht door dialoog) pag. 76

Elias, dhr. dr. M. (Kracht door dialoog) pag. 76 Erp, dhr. drs. W. (Options – too hot to handle?) pag. 63

Gasenbeek, dhr. drs. B. (Kracht door dialoog) pag. 76 Geel, prof. dr. B. van (Gevolgen van klimaatverandering) pag. 50 Gille, dhr. dr. K.F. (De Duitse Bildungsroman) pag. 87 Gispen, dhr. prof. dr. W.H. (Hersenonderzoek) pag. 51 Grunsven, dhr. dr. L. van (China’s ‘Westen’; 22-daagse studiereis naar China) pag. 91, 106

Heise, dhr. prof. dr. J. (Het hoogenergetische heelal) pag. 94 Heres, mw. dr. T.L. (Rome van stad tot wereldrijk) pag. 27 Hoekstra, dhr. prof. dr. W.P.M. (De biotechnologie en haar maatschappelijke consequenties) pag. 52 Hooff, dhr. prof. dr. J.A.R.A.M. van (Samen door een deur in de ‘struggle for life’; Dierlijk denken; 15-daagse studiereis naar Oeganda) pag. 16, 93, 102 Hoogbergen, dhr. dr. W. (Suriname en Frans-Guyana, cursus en 23-daagse studiereis) pag. 92, 110

IJssel, mw. dr. S. van (Spiritualiteit in het dagelijks leven) pag. 30

Jara Gómez, mw. dr. F. (Het vrije denken en handelen volgens Benedictus de Spinoza) pag. 59 Jong, mw. drs. J. de (Lessen in levenskunst) pag. 89

Kate, dhr. dr. L. ten (Humanisme en christendom; Kracht door dialoog) pag. 31, 76 Kragt, dhr. dr. Y. (Japan: Oost en West, thuis best?) pag. 41 Krogt, dhr. dr. P. van der (Historische cartografie) pag. 28 Kruijt, dhr. prof. dr. D. (Van Fidel Castro en Che Guevara tot heden) pag. 43 Kuijlman, dhr. drs. W. (Kracht door dialoog) pag. 76

Lamers, dhr. prof dr. H. (Het hoogenergetische heelal) pag. 94 Langeveld, dhr. dr. A. (De ‘Russische ziel’ in de periode 1850-1917) pag. 44 Lansink, mw. drs. L. (De negentiende eeuw – architecten en ingenieurs; De twintigste eeuw – De wortels van de moderne architectuur) pag. 20, 62

Leenders, mw. dr. H.W.G. (De ‘Russische ziel’ in de periode 1850-1917) pag. 44 Lenselink, dhr. W.H. drs. (‘1296. Floris V door de edelen vermoord’; Nederlands oud schrift) pag. 24, 84 Lenselink-van Dijk, mw. drs. S.E. (Griekse mythologie in beeld; Griekse goden en helden in nieuw perspectief) pag. 25, 71 Levinsohn, dhr. dr. B. (Nederland sinds 1966) pag. 29 Leyten, dhr. M.H. M.Litt (Klassieke Afrikaanse kunst) pag. 36 Linssen, mw. drs. D. (Filmcyclus: verboden te kijken) pag. 22 Ljamai, dhr. dr. A. (Kracht door dialoog) pag. 76 Lukkien, dhr. drs. V. (Suriname en Frans-Guyana, cursus en 23-daagse studiereis) pag. 92, 110

Maas, dhr. prof. dr. A. (Goed ouder worden) pag. 77 Machielse, mw. dr. A. (Goed ouder worden) pag. 77 Maier, dhr. prof. dr. R. (‘Forget about Europe’) pag. 45 Mark, dhr. dr. E. (Japan: Oost en West, thuis best?) pag. 41 Maurer, dhr. O. (Kunst in Amersfoort) pag. 79 Melissen, dhr. drs. S. (Het leven is een roman) pag. 37 Meuldijk, dhr. M. (Filmanalyse: wat is nu eigenlijk film?) pag. 68

Naarden, prof. dr. B. (De ‘Russische ziel’ in de periode 1850-1917) pag. 44 Nuchelmans, dhr. drs. J. (Van Monteverdi tot Mozart) pag. 80

Paasman, prof. dr. B. (Filmcyclus: Indië verbeeld) pag. 66 Peeters, dhr. dr. J. (Globalisering en identiteit) pag. 40

Ploum, mw. Y. (Kunst in Amersfoort) pag. 79 Polimé, dhr. drs. T. (Suriname en Frans-Guyana, cursus en 23-daagse studiereis) pag. 92, 110 Pols, dhr. dr. O. (Het hoogenergetische heelal) pag. 94 Poorthuis, dhr. dr. M. (Verzoening als werkwoord; Kracht door dialoog; Bijbel en Koran II) pag. 12, 76, 97 Pragt, dhr. drs. H.J. (De archeologie van het Oude Egypte; Wie was Toetanchamon?; 5-daagse studiereis naar Hannover en Berlijn) pag. 26, 73, 108 Prinsenberg, dhr. drs. G. (De schatkamer van de herinnering) pag. 90

Ree-Siebelink, mw. drs. A. van der (Romananalyse) pag. 85 Rietbergen, dhr. dr. T. van (Heeft globalisering haar beste tijd gehad?) pag. 46 Roos, dhr. R. (Kunst in Amersfoort) pag. 79 Rossem, dhr. prof. dr. M. van (Bettler werden Fürstenbrüder, Ode an die Freude) pag. 17 Run, dhr. drs. A. van (De beeldhouwkunst van Tilman Riemenschneider (ca. 1460-1531); 8-daagse studiereis per touringcar naar Würzburg en omgeving) pag. 83, 112

Salden, dhr. J. (Film en literatuur: het boek of de film?) pag. 21 Scheren, dhr. dr. J. (Het vrije denken en handelen volgens Benedictus de Spinoza) pag. 59 Schreurs, mw. dr. M. (Goed ouder worden) pag. 77 Schrijnemakers, dhr. drs. H.M.G. (De paus en de Duce; Romes renaissance) pag. 13, 74 Smeekens, dhr. prof. dr. J.C.M. (De biotechnologie en haar maatschappelijke consequenties) pag. 52 Sools, mw. dr. A. (Goed ouder worden) pag. 77

Stam, dhr. prof. dr. J.A. (De opmars van Azië en de gevolgen voor Europa) pag. 64 Steenbakkers, dhr. prof. dr. P. (Van Descartes tot Kant) pag. 60 Stralen, dhr. dr. J.J.-M. van (De derde weg: de literaire verzoening van Gerard Reve; Gedichten geopend) pag. 15, 88

Veen, dhr. drs. D. van der (De Eerste Wereldoorlog; 2-daagse studiereis naar Ieper) pag. 72, 114 Verbunt, dhr. prof. dr. F. (Het hoogenergetische heelal) pag. 94 Verhamme, dhr. drs. C. (Het programma van De Nederlandse Opera 2010-2011; Drama in de kerk) pag. 34, 81 Vink, dhr. dr. J. (Het hoogenergetische heelal) pag. 94 Voogd, dhr. prof. dr. P.J. de (Pope en Swift: satire in de Engelse literatuur; 4-daagse studiereis naar Somerset) pag. 39, 104 Vrugt, mw. dr. M. van de (Plaatselijke macht in de provincie Utrecht; Denkers over staat en politiek) pag. 42, 65

Waegemans, dhr. prof. dr. E. (De ‘Russische ziel’ in de periode 1850-1917) pag. 44 Weide, mw. drs. H. van der (De revanche van de roman?) pag. 38 Wijngaart, dhr. dr. R. van den (Gevolgen van klimaatverandering) pag. 50 Winkelaar, dhr. dr. P. (Syncretisme; Kijken en zien; Zingeving en wereldbeschouwing) pag. 53, 57, 99 Wittink, mw. dr. H. (Ouder worden, een noodzakelijk kwaad?) pag. 47 Wortel, dhr. prof. dr. R. (De dynamische aarde) pag. 95

Ziche, dhr. prof. dr. P. (Van Descartes tot Kant) pag. 60

ZOMERACADEMIE Maandag 5 t/m donderdag 8 juli 2010 Aula Academiegebouw, Domplein 29, Utrecht Deelname kost â&#x201A;Ź12 per lezing

Verzoening is dat deÂ vriendschap in een relatie hersteld wordt nadat er een

VER ZOEN ING breuk is opgetreden.

Het kan gaan om een relatie tussen twee

of meer mensen of

tussen rechtspersonen, zoals landen; in het

laatste geval mondt

de verzoening vaak uit

in een vredesverdrag. Een voorbeeld uit de geschiedenis is de

Zoen van Delft (1428).

Na dit zoenverdrag

krijgt Filips inzage in de

overgelegde verslagen van de vorige graven

van Holland en Zeeland.

U kunt zich aanmelden via www.hovoutrecht.nl of met het fomulier op pag. 127.

In de Zomeracademie 2010 van HOVO Utrecht gaan we het begrip ‘verzoening’ breed invullen. We hebben zes van onze gerenommeerde docenten bereid gevonden hun visie op verzoening te geven.

Verzoening als werkwoord Verzoening bij Levinas, Wiesenthal, in de Talmoed en het Nieuwe Testament

Dhr. dr. M.J.H.M. Poorthuis Maandag 5 juli 10.00-12.00 uur, Aula Academiegebouw

Vergeving en verzoening: het zijn woorden die vreemd onwerkelijk aandoen. Soms lijken ze alleen thuis te horen binnen de muren van gebedshuizen en in theologische boeken. Maar dan worden we opgeschrikt door een samenleving die is verscheurd door onrecht. Zo’n samenleving – denk aan Zuid-Afrika – kan blijkbaar alleen verder als de vraag naar verzoening op tafel komt. Maar dan begint het hele werk pas. Nemen we het leed van slachtoffer en nabestaanden wel serieus als we zomaar het woord ‘verzoening’ in de mond nemen? Wat geeft ons het morele recht dat te doen? Aan de hand van de filosofie van de joodse denker Emmanuel Levinas gaan we bekijken hoe verzoening als intermenselijk en religieus gebeuren kan plaats vinden. Van hem is de lapidaire zin: ‘Een wereld waarin vergeving almachtig wordt, wordt onmenselijk.’ En: ‘Niemand, zelfs God niet, kan vergeven wat ik de ander heb misdaan.’ We gebruiken hierbij zowel de Talmoed als het Nieuwe Testament en een casus uit de Tweede Wereldoorlog, die we kennen vanuit het boek De zonnebloem van Simon Wiesenthal. Dr. Marcel Poorthuis (1955) is universitair hoofddocent interreligieuze dialoog aan de Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) van de Universiteit van Tilburg.

ZOMERACADEMIE

De paus en de Duce Dhr. drs. H.M.G. Schrijnemakers Maandag 5 juli 13.30-15.30 uur, Aula Academiegebouw

Italië is katholiek. Het kruisbeeld hangt er in openbare scholen, al vindt het Europese Hof voor de Mensenrechten dat onrechtmatig. Weegt de invloed van het Vaticaan zwaarder? Voor 1870 had de paus als koning van Midden-Italië veel meer invloed. Nadien beschouwde hij zich als ‘de gevangene van het Vaticaan’ en wees hij elk compromis af. De verhouding tussen de katholieke kerk en het liberale Italië bleef gespannen. Daartegenover was de invloed van de leider van de katholieke kerk op geestelijk gebied sinds 1800 geweldig toegenomen. Dit proces bereikte een hoogtepunt bij de afkondiging van het dogma van de pauselijke onfeilbaarheid op het Eerste Vaticaanse Concilie, óók in 1870. Vanuit die positie had de paus steeds meer greep op de Italiaanse katholieken. Kerk en staat bereikten op den duur weliswaar een working relationship, over echte verzoening spraken zij pas na de Eerste Wereldoorlog, met name toen de Italiaanse staat fascistisch was geworden. In deze lezing wordt nagegaan vanuit welke overwegingen Mussolini en Pius XI bereid waren de kerk en Italië met elkaar te verzoenen. Wat hadden beide partijen te winnen bij de Lateraanse verdragen van 1929? Welke concessies deed Pius XI aan de Duce? Welke invloed kreeg de katholieke kerk in de Italiaanse samenleving, ook na de Tweede Wereldoorlog? Drs. Hubert Schrijnemakers (1939) deed onderzoek in de Vaticaanse Bibliotheek, het Vaticaans Archief en in andere Italiaanse archieven en bibliotheken. Hij bezocht Rome en Florence met studenten, leraren en HOVO-cursisten. Na zijn pensionering leidde hij enkele jaren de organisatie van HOVO Utrecht.

U kunt zich aanmelden via www.hovoutrecht.nl of met het fomulier op pag. 127.

Verzoening en film

Verlos eerst jezelf: verzoening in de moderne cinema Dhr. drs. F.G. Bosman Woensdag 7 juli 10-12 uur, Aula Academiegebouw

Het begrip ‘verzoening’ is in de christelijke traditie onlosmakelijk verbonden met het begrip ‘verlossing’. Volgens de Oxford Companion to the Bible betekent het Hebreeuwse ga’al ‘iets doen ten bate van anderen omdat zij daar zelf niet toe in staat zijn’. Deze oudtestamentische ‘verlosser’ (of ‘verzoener’) was meestal een familielid, maar bij afwezigheid daarvan de koning. Het Nieuwe Testament poneert Jezus van Nazareth als de ultieme verzoener: door zijn dood verloste hij de mensheid, die er zelf niet (meer) toe in staat was. Dit ‘bloedoffer’ klinkt in laatmoderne oren erg archaïsch, maar Hollywood put er gretig uit. In allerlei filmgenres wordt de verzoener opnieuw ten tonele gevoerd, vaak geïnspireerd door het Bijbelse verhaal. Denk aan de westerns Knights of the Range (1940), Angel and the Badman (1947), Pale Rider (1985), Unforgiven (1992) en 3:10 to Yuma (2007). Of aan horrorfilms als 30 Days of Night (2007) en The Seven Sign (2007), waarin een jonge vrouw haar leven geeft om de nieuwe mens geboren te laten worden. In fantasy en sciencefiction is de figuur van de verlosser-verzoener bijna vaste prik. In bekende films als The Lord of the Rings (2001-2003), The Chronicles of Narnia (2005, 2008), The Matrix (1999, 2003) en Star Wars (vanaf 1977) speelt een verlosser een zeer herkenbare rol: hij (nooit zij, helaas) moet zichzelf opofferen voor het voortbestaan van het universum. In Joseph Campbells beroemde boek The Hero with a Thousand Faces (1949) noemt de beroemde religieus antropoloog de verlossing als een van de meest karakteristieke eigen schappen van de universele held. Volgens zijn theorie van de ‘monomythe’ delen alle goede verhalen van alle tijden en van alle culturen enkele narratieve elementen. Niet alleen brengt de held verlossing aan de mensheid, in het proces van held-worden dient ook hijzelf verlost te worden van zijn eigen angsten en verwachtingen. Deze dubbele verlossing is tevens terug te vinden in meer drama-achtige films als One Flew Over The Cuckoo’s Nest (1975), The Fisher King (1991) en The Shawshank Redemption (1994). In dit college schetsen we aan de hand van enkele korte filmfragmenten een beeld van laatmoderne verzoening. Drs. Frank Bosman (1978) is werkzaam aan de Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) van de Universiteit van Tilburg. Hij is theoloog en gespecialiseerd in de interactie tussen cultuur en religie, met name in films en videogames.

ZOMERACADEMIE

De derde weg:

de literaire verzoening van Gerard Reve Dhr. dr. J.J.M. van Stralen Woensdag 7 juli 13.30-15.30 uur, Aula Academiegebouw

Verzoening impliceert in het christendom een nieuwe levenswijze die door de komst van Gods zoon mogelijk werd gemaakt. Deze weg begint met het inzicht dat de mens door de erfzonde van God was vervreemd. Christus’ kruisdood maakte de relatie tussen God en mens echter weer levensvatbaar en aldus wordt het individu uitgenodigd tot een ommekeer. Zo balanceert de bekeerling tussen twee sferen: het verleden en de toekomst. Als Gerard Reve (1923-2006) zich in de jaren zestig tot het rooms-katholicisme bekeert, staat ook hij voor een dergelijke tweesprong: hij is een homoseksueel die binnen het communistische milieu van zijn ouders niet kon aarden. Zijn achtergrond leek destijds een hindernis voor een geslaagde ommekeer, maar Reve wist zich op een creatieve wijze met het katholicisme te verzoenen. Ervan uitgaande dat iedere bekeerling tussen twee ‘families’ staat die hun eigen taalgebruik hanteren, kunnen we vaststellen dat Reve het rooms-katholieke vertoog aan de hand van homo-erotisch taalgebruik met succes heeft ‘opgerekt’. Deze (literaire) verzoening tussen homoseksualiteit en katholicisme heeft hem, naar eigen zeggen, na zijn communistische jeugd uiteindelijk naar een ‘familie’ geleid die zijn persoonlijkheid accepteerde. Dr. Hans van Stralen (1954) promoveerde in 1990 op de rol van het bewustzijn in modernistische literatuur. Hij is tevens afgestudeerd in de filosofie en theologie. In 2009 promoveerde hij bij Prof. Barnard in de theologie op bekeringsverhalen. Momenteel is hij als literatuurwetenschapper verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en de Universiteit Utrecht. Hij is gespecialiseerd in de literatuur van de twintigste eeuw (vooral in het modernisme en existentialisme), de hermeneutiek, de fenomenologie en de relatie tussen literatuur, filosofie en theologie.

U kunt zich aanmelden via www.hovoutrecht.nl of met het fomulier op pag. 127.

Samen door een deur in de ‘struggle for life’ Dhr. prof. dr. J.A.R.A.M. van Hooff Donderdag 8 juli 10-12 uur, Aula Academiegebouw

De oneliner die geacht wordt de evolutietheorie kernachtig samen te vatten luidt: ‘De strijd om het bestaan en het overleven van de sterkste.’ En dan denk je meteen aan winnaars en verliezers, de dominanten en de onderworpenen, kortom: aan ‘nature, red in tooth and claw’. Een onjuist beeld? Nee. Maar het is niets meer dan een deel van de waarheid. In de jaren zeventig liet onderzoek vanuit mijn projectgroep zien dat na conflicten in een groep de betreffende groepsleden soms veel vaker dan verwacht aanhankelijkheidsgedrag naar elkaar vertoonden. Hè? Agressie is toch destructief en relatieverstorend? Zou hier sprake zijn van verzoening? Die suggestie ontlokte traditionele ‘objectieve’ ethologen het verwijt: ‘Verzoening bij dieren? Kom kom, laten we ons hoeden voor vermenselijking.’ Inmiddels is gebleken dat verzoening wel degelijk voorkomt bij sociale dieren. Het gaat om het herstel van een geschonden relatie en is een van de boeiendste sociale processen. Het onthult hoe individuen constructieve gemeenschappen kunnen vormen en waardevolle betrekkingen kunnen handhaven in weerwil van strijdige belangen en onderlinge conflicten. Prof. dr. Jan van Hooff (1935) is emeritus hoogleraar ethologie en socioecologie. Recent onderzoek richtte zich op de socio-ecologie van enkele primaatsoorten. Daarbij ging het vooral om vragen als ‘hoe gaan dieren die met elkaar in groepsverband samenleven om met conflicten’ en ‘hoe lossen ze die op (o.a. verzoeningsgedrag)?’. Momenteel is Van Hooff onder meer wetenschappelijk lid van de Raad van Bestuur van Burgers’ Zoo. Tot voor kort was hij secretaris-generaal van de International Primatological Society en voorzitter van het Jane Goodall Instituut Nederland. Verder is hij lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

ZOMERACADEMIE

Bettler werden Fürstenbrüder, Ode an die Freude Dhr. prof. dr. M. van Rossem Donderdag 8 juli 13.30-15.30 uur, Aula Academiegebouw

In de gehele geschiedenis van Europa zijn er momenten geweest dat een Europese macht heeft geprobeerd heel Europa in zijn macht te krijgen. In de negentiende eeuw kwamen er echter vredelievende ideeën over een verenigd Europa tot stand. Een van de eerste voorstanders hiervan was de Franse pacifist en intellectueel Victor Hugo. In de periode van wederopbouw na de Eerste Wereldoorlog kwam een eerste Europese eenheidsbeweging op gang. In de jaren 1923-1929 verspreidde deze zich, wat uitmondde in een toespraak van de Franse minister van Buitenlandse Zaken Aristide Briand bij de Volkerenbond in 1929. In de jaren dertig echter werd het enthousiasme van de Europese beweging al snel terzijde geschoven door het opkomend fascisme en nationaalsocialisme. In 1946 was het Churchill die opriep tot een ‘United States of Europe’. De tweedeling tussen federalisme en supranationalisme was er ook de aanleiding toe dat het Verenigd Koninkrijk niet tot de eerste lidstaten van de Unie behoort. De echte geboorte van de huidige Europese Unie volgde een aantal jaren later, geleid door een Fransman: Jean Monnet. Na de Tweede Wereldoorlog had hij als top ambtenaar bij het Franse ministerie van Binnenlandse Zaken de leiding over het Franse moderniseringsplan. Hij kwam snel tot het inzicht wat Frankrijk nodig had: een langere periode van rust en stabiliteit. Dit inzicht, in combinatie met het feit dat de meeste Europese oorlogen sinds de val van het West-Romeinse Rijk gevoerd waren om het grensgebied tussen Frankrijk en Duitsland (Elzas-Lotharingen), spoorde hem aan tot het doen van een revolutionair voorstel: een samenwerking met Duitsland om de middelen van het grensgebied (kolen en ijzererts) te delen. De Franse minister van Buitenlandse Zaken Robert Schuman was geïnteresseerd en zo ook de Duitse bondskanselier Konrad Adenauer, waarna Monnet, Schuman en Adenauer op 9 mei 1950 het Schumanplan presenteerden, de basis van de huidige EU. De vraag op dit moment is natuurlijk of de landen die hun begrotingsbeleid niet op orde kunnen krijgen daarmee de bijl aan de wortel leggen van de bereikte eenwording. Prof. dr. Maarten van Rossem (1943) was hoofddocent aan de Universiteit Utrecht, waar hij in 1997 tevens bijzonder hoogleraar werd in de Nederlandse geschiedenis vanaf 1945 in internationale context. Het grote publiek leerde hem kennen als Amerikadeskundige. Hij schrijft columns, artikelen en boeken. Verder kan iedereen tegenwoordig in de aangename positie van student van deze historicus zijn, want zijn hoorcolleges worden uitgegeven op cd. Uren achtereen vertelt hij ons met zijn kenmerkende stem de geschiedenis.

U kunt zich aanmelden via www.hovoutrecht.nl of met het fomulier op pag. 127.

ZOMERACADEMIE

VERZOENING

Maandag 5 t/m donderdag 8 juli 2010 Aula Academiegebouw, Domplein 29, Utrecht Deelname kost â&#x201A;Ź12,- per lezing U kunt zich aanmelden via www.hovoutrecht.nl of met het fomulier op pag. 127.

cursussen NAJAAR 2010

01A051 Hogeschool Utrecht

Architectuur en stedenbouw (deel I) De negentiende eeuw – architecten en ingenieurs

Deze cursus is een herhaling van die uit 2008-2009.

In deze cursus staat de ontwikkeling van de betekenissen van het ruimtebegrip centraal. Uitgangspunt daarbij is de vraag of de ontwikkeling van het ruimtebegrip gelijke tred houdt met het productieproces en welke stijl elementen bij welke architectuurstroming horen, van modern style tot deconstructivisme. We proberen deze vraag te beantwoorden aan de hand van de volgende thema’s: traditionalisme versus het Nieuwe Bouwen; het Congrès International d’Architecture Moderne (CIAM) en de nieuwe stedelijke ruimte; het grensgebied tussen openbaar en privé; de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog; structuralisme als antwoord op verschraling van het architectuurk limaat; ‘liever de lucht in’: ontwikkeling van de hoogbouw in de Verenigde Staten en de consequenties daarvan voor de semi-openbare ruimte; ‘brutalisme’: een stevig voorkomen of een plastisch bouwwerk?; wetenschappelijke of filosofische benadering?; beschouwing over de relatie tussen mens en omgeving; constructief ontwerpen in staal, beton, hout of glas; hightech: indrukwekkende metalen machines in de utiliteitsbouw, en soms in de woningbouw; Japan en harakiri van de traditie, na eeuwen van afzondering een inhaalmanoeuvre in vijftig jaar; de overgang van post modernisme naar deconstructivisme. Onderdeel van deze cursus is een excursie naar enkele gebouwen in Nederland. Welke dat worden, bepalen we tijdens de cursus in onderling overleg.

docenten: Drs. Lydia Lansink, Faculteit Natuur & Techniek, afdeling Bouwkunde, Hogeschool Utrecht; dr. Pim W.F. Brinkman, kunsthistoricus, emeritus lector Hogeschool Utrecht en senior-onderzoeker Rijksdienst voor het cultureel erfgoed cursusdata: 26 oktober; 2, 9, 16 (excursie), 23, 30 november; 7, 14 (excursie) december 2010 (8) tijd: Dinsdag 10.00-12.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, Oudenoord 700, Utrecht. Het lokaal wordt later bekend gemaakt. studiemateriaal: Tijdens de cursus wordt tegen betaling van € 10 een reader verstrekt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) Toelichting bij tarief: exclusief de kosten verbonden aan de excursies 20

02F052 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Film en literatuur Het boek of de film?

Disgrace

In deze analyserende cursus van vier bijeen komsten concentreren we ons op de vraag: wat is een goede boekverfilming? ■ In de eerste bijeenkomst staan we aan de hand van beeldfragmenten stil bij vragen als: wat is een goede of slechte boekverfilming, waarin verschilt het boek van de film? ■ Karakter: inleiding en filmvertoning Boek: klassieker van Bordewijk Film: Rotterdam, jaren dertig. Huishoudster Joba besluit zoon Katadreuffe alleen op te voeden. De gekwetste vader, de machtige deurwaarder Dreverhaven, dwarsboomt daarop zijn onwettige zoon waar mogelijk. Oscarwinnend drama van Mike van Diem (2007, 120 minuten). ■ Disgrace: inleiding en filmvertoning Boek: Booker Prize-winnende roman van J.M. Coetzee Film: universitair docent David Lurie wordt na een relationele affaire ontslagen. Hij vertrekt naar de afgelegen boerderij van zijn lesbische dochter Lucy, waar een gewelddadige en traumatische ervaring hun relatie verandert. Regie: Steve Jacobs (2008, 120 minuten). ■ Blindness: inleiding en filmvertoning Boek: roman van Nobelprijswinnaar Jose Saramago Film: een mysterieuze ziekte treft een stad en later een land, waardoor alle inwoners blind worden. De hoofdpersonen zijn een echtpaar van wie de vrouw als enige niet getroffen wordt door de ziekte. Zij doet echter alsof zij ook niets meer kan zien. Regie: Fernando Meirelles (2008, 97 minuten).

docent: Jan Salden is filmcriticus en -recensent en als docent verbonden aan de Academie van Beeldende Kunsten te Maastricht. cursusdata: 3, 10, 17, 24 november 2010 (4) tijd: Woensdag 10.15-13.30 uur plaats: Theater De lieve Vrouw, Amersfoort cursusgeld: Tarief I: € 89 (standaard) Tarief II: € 49 (gereduceerd) Tarief III: € 129 (vrijwillig) Toelichting bij tarief: 4 x € 18,50 (lezing) plus 3 x € 5 (filmkaartje)

Filmcyclus: verboden te kijken Over filmcensuur en zelfcensuur

Van 1930 tot 1968 gold in Hollywood de Production Code, een set regels die moest voorkomen dat het publiek werd blootgesteld aan films met een al te expliciete politieke, seksuele of blasfemische inhoud. Hoe is dat nu? Kan iedereen in Hollywood alles maken wat hij wil? Groot-Brittannië heeft nog steeds een actief filmcensuursysteem: de British Board of Film Classification houdt op zijn website openlijk een lijst bij van in welke films er geknipt is. In ons land is in 2002 de filmkeuring vervangen door een systeem van zelfregulering, de Kijkwijzer. Hoe werkt dit? Welke contro verses waren er? Kent Nederland ook verboden films? Tijdens de laatste drie bijeenkomsten wordt uitgebreid ingegaan op de vroegere en huidige situatie in achtereenvolgens China, Iran en Rusland. ■ USA (1). Film: The Awful Truth (Leo McCarey, 1937) ■ USA (2). Film: Some Like it Hot (Billy Wilder, 1959) ■ Groot-Brittannië. Film: Lolita (Stanley Kubrick, 1962) ■ Nederland. Film: The Kid (Charlie Chaplin, 1921) ■ China. Film: Mama (Zhang Yuan, 1992) ■ Iran. Film: Een tijd voor dronken paarden (Bahman Ghobadi, 2000) ■ Rusland. Film: Komissar (Aleksandr Askoldov, SU 1967) De films zijn nog onder voorbehoud. De ondertiteling is in het Nederlands of Engels. Filmfragmenten ondersteunen de lezingen.

03F053 Universiteit Utrecht

docent: Drs. Dana Linssen (1966) studeerde filosofie in Amsterdam. Tijdens haar studie was ze werkzaam in studentenbioscoop Kriterion, waar ze al snel over film begon te schrijven. Sinds 1997 is Linssen vaste filmmedewerker van NRC Handelsblad. Daarnaast is ze sinds 1998 hoofdredacteur van de Filmkrant. cursusdata: 2, 9 (niet 16), 23 (niet 30) oktober; (niet 6), 13, 20, 27 november; 4 december 2010 (7) tijd: Zaterdag 10.30-13.30 uur (lezing 10.30-11.15 uur; film 11.30-13.30, afhankelijk van de filmduur) plaats: Filmtheater ’t Hoogt, Hoogt 4, Utrecht, filmzaal 1 boven (alleen bereikbaar via trappen!) studiemateriaal: A anbevolen: Julian Petley (2007), Censuring the Word. Londen: Seagull Books cursusgeld: Tarief I: € 164,50 (standaard) Tarief II: € 124,50 (gereduceerd) Tarief III: € 204,50 (vrijwillig) Toelichting bij tarief: 7 x € 18,50 (lezing) plus 7 x € 5 (filmkaartje)

01G054 Hogeschool Utrecht

‘1296. Floris V door de edelen vermoord’ Hoewel er meer Hollandse graven zijn geweest die een gewelddadige dood moesten bezuren, spreekt de doodslag op Floris V het meest tot de verbeelding. Aan deze graaf zijn diverse boeken, toneelstukken en zelfs detectiveromans gewijd. Dit is waarschijnlijk mede het gevolg van het bronnenmateriaal, dat niet steeds duidelijk is, waardoor de fantasie ermee op de loop kon. In deze cursus nemen we de Middelnederlandse bronnen en de interpretaties daarvan onder de loep. Hierbij zullen details niet worden geschuwd. Wat was de rol van Amstel, Woerden en Velzen? En klopt het dat er ook een vrouw in het spel was? We zullen ons uitgebreid verdiepen in de context van de dertiende eeuw op sociaaleconomisch en politiek gebied – regionaal en internationaal. Verder besteden we aandacht aan de beeldvorming in de periode van de zeventiende tot de twintigste eeuw. Had de ‘standplaatsgebondenheid’ van de auteurs invloed op het oordeel over Floris V: een goede of een slechte vorst? Op grond van welke bronnen kwam men tot zijn visie? En was het nu moord of doodslag?

docent: Drs. W.H. Lenselink, oud-hogeschooldocent middeleeuwse geschiedenis aan de Hogeschool Utrecht. Hij publiceerde onder andere over de burggraven en over de adel in Zeeland in de dertiende en veertiende eeuw. cursusdata: 21, 28 september; 5, 12 (niet 19, 26) oktober; 2, 9, 16 november (7) tijd: Dinsdag 11.00-13.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus zal een reader worden uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 129,50 (standaard) Tarief II: € 89, 50 (gereduceerd) Tarief III: € 169,50 (vrijwillig)

01G055 Hogeschool Utrecht

Griekse mythologie in beeld

Dood van Sarpedon. Attisch, 510 v.Chr.

Deze cursus is een herhaling van die uit het vorige programma.

Oppergod Zeus, die altijd achter de vrouwen aan ging, Hera, zijn jaloerse echtgenote, maar ook de koele, verstan dige Athene en de kuise Artemis: Griekse goden spreken nog altijd tot de verbeelding. Meestal worden de kleurrijke mythen niet gelezen als verhalen waar nog meer achtersteekt. Ook staan we er zelden bij stil dat aan de versie die wij nu kennen een eeuwenlange ontwikkeling vooraf is gegaan. Maar er valt een extra dimensie te ontdekken: hoe stelden de Grieken zich bijvoorbeeld het ontstaan van de wereld voor, hoe dachten ze over een leven na de dood, hoe verhield de mens zich tot de goden? In deze cursus proberen we dichter bij de religieuze wereld van de Griekse oudheid te komen. We behandelen de belangrijkste Olympische goden en betrekken daar ook het epos van Homerus bij, als literaire bron van goden- en heldenverhalen. Omdat er een overvloed aan mythologische afbeeldingen op Griekse vazen en als beeldhouwwerk is overgebleven, bevat elke bijeenkomst een deel mythologie, met veel beeldmateriaal, en een kunsthistorisch deel: een compact overzicht van de archaïsche kunst tot en met het hellenisme. Tijdens een bezoek aan het Allard Pierson Museum in Amsterdam aanschouwen we zelf de ‘mythologie in beeld’.

docent: Mw. drs. S.E. Lenselink-van Dijk, oud-hogeschooldocent antieke cultuur aan de Hogeschool Utrecht cursusdata: 14, 21, 28 september; 5, 12 (niet 19, 26) oktober; 2, 9 en excursie op 16 november 2010 (8) tijd: Dinsdag 11.00-13.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus zal tegen betaling van ca. € 12 een syllabus worden uitgereikt. Tijdens de laatste bijeenkomst is er een excursie. De kosten hiervan zijn niet inbegrepen bij de cursusprijs. cursusgeld: Tarief I: € 166,50 (standaard) Tarief II: € € 126,50 (gereduceerd) Tarief III: € 206,50 (vrijwillig) 25

01G056 Hogeschool Utrecht

De archeologie van het Oude Egypte

Opgravingen in het Dal der Koningen

De kennis over het Oude Egypte is voornamelijk tot ons gekomen via archeologische bodem vondsten. Over een periode van tweehonderd jaar zijn vele ruïnes van tempels en graven door wetenschappers grondig doorzocht. De fraaiste voorwerpen zijn daarbij aan het licht gekomen. Opgegraven monumenten zijn gerestaureerd en voor het publiek opengesteld. Toch heeft de Egyptische bodem nog lang niet al zijn geheimen prijs gegeven. In deze cursus bespreken we de belangrijkste recente archeologische ontdekkingen in het Nijldal.

Aan deze cursus is een studiereis naar Hannover en Berlijn gekoppeld, zie pag. 108

docent: Drs. Huub J. Pragt studeerde egyptologie aan de Universiteit Leiden en was verbonden aan het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Hij is gespecialiseerd in het geven van cursussen en lezingen en het begeleiden van reizen en excursies over het Oude Egypte. cursusdata: 27 september; 4, 11 (niet 18), 25 oktober; (niet 1, 8) 15 (niet 22), 29 november; 6 en 13 december 2010 (8) tijd: Maandag 13.30-15.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Syllabus De archeologie van het Oude Egypte, geschreven door Huub Pragt cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

03G057 Universiteit Utrecht

Rome van stad tot wereldrijk

De groei naar een wereldrijk door verovering van andere landen

Romeinse amforen uit Spanje en Frankrijk zijn in grote hoeveelheden opgedoken voor de kust van Sicilië.

Rome in de oudheid: van een bescheiden stad in Centraal-Italië groeide het in enkele eeuwen uit tot een wereldrijk. In deze cursus ligt de nadruk op de consequenties voor de veroverde gebieden: wat had Rome die te bieden? Hierbij moeten we onder meer denken aan stedenbouw, infrastructuur, woonhuizen en decoratie. Maar we staan ook stil bij de gevolgen voor Rome zelf. Deels verwierf het immers gebieden met een veel oudere en rijkere cultuur dan het zelf had – denk aan Egypte. Wat is de terugslag op Rome zelf? Wat nam men over van die vreemde culturen en goden? Veranderde het uiterlijk van de stad erdoor? En hoe dachten de Romeinen over al die nieuwigheden? Hoe ging men om met al die vreemdelingen in de stad? Weten we iets over integratie of problemen? We volgen Rome vanaf de eerste confrontaties met Carthago in de derde eeuw voor Chr. tot de inrichting van nieuwe provincies als Brittannia en Germania in de eerste eeuwen van onze jaartelling. Aan bod komen gebieden als Sicilië en Zuid-Italië, Griekenland, het Midden-Oosten, Egypte en Libië, Frankrijk, Groot-Brittannië, Duitsland, Zwitserland, België en Nederland.

docent: Dr. Thea L. Heres is klassiek archeoloog. Ze was onder meer hoofd afdeling Oudheid van het Nederlands Instituut in Rome en verzorgt op freelancebasis colleges archeologie voor zijinstromers en nascholingscursussen voor docenten klassieke talen. cursusdata: 7, 14, 21, 28 september; (niet 5), 12, 19, 26 oktober; 2 november 2010 (8) tijd: Dinsdag 10.00-12.00 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht studiemateriaal: A anbevolen: Fik Meijer (2007), Vreemd volk. Amsterdam: Athenaeum; Jona Lendering en Arjen Bosman (2010), Aan de randen van het rijk. Amsterdam: Athenaeum; T. Cornell en John Matthews (1983), Atlas van het Romeinse Rijk. Amsterdam: Elsevier. Bij aanvang van de cursus zal een syllabus met relevante kaarten, jaartallen, enz. worden uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 27

03G058 Universiteit Utrecht

Historische cartografie De cartografie als historische bron

Blad van de kaart van Delfland van Kruikius, 1712

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2009.

Oude kaarten, atlassen en globes zijn tijdgebonden uitdrukkingsmiddelen, die we niet zonder kennis van hun context kunnen gebruiken. Voor begrip van dit materiaal is het nodig de opvattingen bij het vervaardigen van kaarten te achter halen. Wie waren verantwoordelijk voor het verzamelen van de informatie? Hoe werd deze informatie verzameld? En hoe werd die in de cartografische documenten gevisualiseerd? Voor welk doel werden deze documenten gebruikt? Het raakvlak van de historische cartografie met andere vakgebieden is zeer groot. Een belangrijke vraag daarbij is hoe oude kaarten als historische bron kunnen worden gebruikt: wat mogen we wel en wat mogen we niet uit oude kaarten aflezen? Aan de hand van kaarten en atlassen uit de periode tot en met de negentiende eeuw bieden we inzicht in de ontwikkeling van het verzamelen, visualiseren en gebruik van geografische informatie in de Nederlanden. De cursus bestaat uit een hoorcollege en ‘kijkcolleges’ waarin we originele oude kaarten en atlassen van de bibliotheek van de Universiteit Utrecht bestuderen. Eén collegemiddag vindt plaats in de Universiteitsbibliotheek van de Universiteit Leiden, waar we een deel van de collectie Bodel Nijenhuis zullen bekijken. Bij voldoende belangstelling organiseren we een dagexcursie naar het Museum Plantin-Moretus in Antwerpen.

docent: Dr. Peter van der Krogt, met de hulp van enkele andere medewerkers van de Faculteit Geowetenschappen (e-mail: p.vanderkrogt@geo.uu.nl) cursusdata: 27 oktober; 3, 10, 17, 24 november; 1, 8, 15 december 2010 (8) tijd: Woensdag 13.15-16.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, Universiteitsbibliotheek, Heidelberglaan 3, De Uithof (13.15-15.00 uur in de Bucheliuszaal, 15.00-16.00 uur in de Kaartenzaal), Utrecht studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen betaling van ca. € 12 de syllabus Historische cartografie uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) Toelichting bij tarief: exclusief excursiekosten 28

03G059 Universiteit Utrecht

Nederland sinds 1966

De verwarrende geschiedenis van een trotse natie

Deze cursus is een geactualiseerde versie van de cursus ‘Van Dolle Mina tot Fortuyn’ uit najaar 2008.

In minder dan veertig jaar tijd beleefde Nederland twee culturele revoluties. In de ‘wilde’ jaren zestig van de vorige eeuw veranderde Nederland van een behoudende en burgerlijke natie in een progressief en tolerant land. De Fortuyn revolte in 2002 bracht een nieuwe ommekeer. Het ideaal van een open multiculturele samenleving verdween. In deze cursus bespreken we de politieke, sociale en culturele veranderingen die zich in Nederland tussen 1966 en 2010 hebben voltrokken. Ondanks het feit dat het (soms zeer) recente geschiedenis betreft, beogen we deze periode ‘met een historische bril’ te bekijken. De cursisten van HOVO hebben het tijdvak 1966-2009 als tijdgenoten meer of minder bewust meegemaakt. Toch zullen maar weinigen tijd gevonden hebben om goed na te denken over de historische gebeurtenissen die het ‘decor’ vormden van hun persoonlijke leven. Deze cursus biedt die ruimte voor reflectie op de Nederlandse geschiedenis van de afgelopen vijftig jaar. Aan de hand van historisch, sociologisch en politicologisch onderzoek zullen we de recente Nederlandse geschiedenis in kaart brengen, analyseren en proberen te verhelderen. Aan de orde komen: de wilde jaren zestig, Nederland als gidsland, kapingen en krakers, de no-nonsense jaren tachtig, de emotiesamenleving, immigratie, de Fortuynrevolte en de verwarring in de jaren nul.

docent: Dr. Bas Levinsohn studeerde sociologie, politicologie en geschiedenis. Hij was als universitair docent verbonden aan de Universiteit Utrecht. In het kader van het project ‘De geschiedenis van de laatste vijftig jaar’ ontwikkelde hij verschillende HOVO-cursussen. cursusdata: 24 september; 1, 8, 15 (niet 22), 29 oktober; 5, 12, 19 november 2010 (8) tijd: Vrijdag 13.15-15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen betaling een speciaal voor de collegeserie geschreven syllabus uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 29

01H060 Hogeschool Utrecht

Spiritualiteit in het dagelijks leven Tussen denken en voelen naar handelen

De populariteit van de term ‘spiritualiteit’ is de laatste decennia gestaag gegroeid. Veel minder dan ‘religieus’ wordt ‘spiritualiteit’ geassocieerd met religies en godsdiensten. Het is een als het ware vrije term die verwijst naar existentiële menselijke verlangens en drijfveren, die tot uitdrukking kunnen komen in alle mogelijke facetten van het menselijk bestaan. In deze cursus vatten we spiritualiteit op als een dieptedimensie in het (menselijk) bestaan, die zowel spontaan kan worden ervaren als bewust kan worden opgezocht. Ze staat voor iets wat een mens overkomt, maar heeft ook te maken met actieve keuzes en engagement. We gaan bekijken wat ontvankelijkheid voor deze dieptedimensie inhoudt, en hoe je deze dimensie een − actieve, scheppende, transformerende − rol kunt laten spelen in het dagelijks leven. In de eerste vijf bijeenkomsten verkennen we het verschijnsel spiritualiteit wetenschappelijk vanuit vijf complementaire perspectieven, en onderzoeken we spiritualiteit in de hedendaagse westerse samenleving. Daarbij proberen we de link met het eigen leven te leggen. In de volgende vijf bijeenkomsten behandelen we spiritualiteit meer thematisch, onder andere door te kijken naar de rol die ze kan spelen in persoonlijke relaties, de hulp aan anderen, wetenschapsbeoefening en bij politieke en sociale betrokkenheid, ecologie en kunst. Burne Jones

docent: Dr. Suzette van IJssel, promoveerde in 2007 aan de Universiteit voor Humanistiek op een theoretisch en empirisch onderzoek naar spiritualiteit, humanisme en humanistisch geestelijk raadswerk. Zij studeerde af in vrouwenstudies en werkte als docent levensbeschouwing en humanistisch vormingsonderwijs. Momenteel werkt zij als freelance docent, wetenschappelijk onderzoeker en vrijgevestigd geestelijk raadsvrouw. cursusdata: 20, 27 september; 4, 11 (niet 18), 25 oktober; 1, 8, 15, 22, 29 november 2010 (10) tijd: Maandag 14.00-16.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen betaling van ca. € 20 een (verplichte) reader uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 185 (standaard) Tarief II: € 145 (gereduceerd) Tarief III: € 225 (vrijwillig)

04H061 Universiteit voor Humanistiek

Humanisme en christendom Over zin geven, zin ontvangen en zin verliezen

Michelangelo Buonarroti 1475-1564, De schepping van Adam

Het moderne humanisme, zoals dat vanaf de renaissance opkwam, baseert zich op de autonomie van de mens: deze geeft zelf zin aan zijn bestaan. De religie – vooral het christendom – legt het accent meer op de verhouding tussen het autonome ‘zelf ’ en de transcendente ‘ander’: God. Zin is iets wat mensen allereerst ontvangen van deze ander. In deze relatie spelen echter ook de zinloosheid en het verlies van zin een rol. In deze cursus staat de spanning tussen de ver wevenheid van humanisme en (christelijke) religie centraal. In de eerste drie colleges bespreken we kort de geschiedenis van beide zingevingsbenaderingen. Dat doen we aan de hand van een historisch en filosofisch overzicht en met behulp van beeld en muziek. In de laatste colleges zullen we relevante muziek-, beelden tekstfragmenten nader bestuderen. We lezen onder meer een tekst van de invloedrijke christelijke theoloog Augustinus (vijfde eeuw) – in hoeverre is hij christen, in hoeverre humanist? Verder kijken we naar vroegchristelijke mozaïeken waaruit God plotseling verdwenen is… en luisteren naar Bachs Passiemuziek, waarin het radicale verlies van zin centraal staat. In de laatste colleges gaan we steeds halverwege de les aan de hand van een concrete opdracht met elkaar van gedachten te wisselen.

Deze inleidende cursus met veel specifieke ‘zijpaden’ is een uitbreiding van de gelijknamige cursus in het najaar van 2009. Het maximum aantal deelnemers is 50.

docent: Dr. Laurens ten Kate, universitair docent religiestudie, godsdienstfilosofie en christelijke theologie cursusdata: 8, 15, 22, 29 november; 6, 13 december 2010 (6) tijd: Maandag 14.00-16.00 uur plaats: Universiteit voor Humanistiek, Kromme Nieuwe Gracht 29, Utrecht. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt een beknopte reader uitgereikt, met daarin onder andere een tekst van de docent in kopie: L. ten Kate, ‘Heilig heidendom. Over de complexe relatie tussen humanisme en christendom’, in J. Duyndam, M. Poorthuis en Th.W. de Wit (red.) (2005), Humanisme en religie. Controverses, bruggen, perspectieven (pp. 143-160). Delft: Eburon (ISBN 9059720466). Dit boek vormt interessant achtergrondmateriaal en mag (maar hoeft niet te) worden aangeschaft. cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 74 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig) 31

01K062 Hogeschool Utrecht

Westerse kunstgeschiedenis in een notendop

Uomo universale, een terugkerend ideaal

Deze cursus heeft de ambitie om in slechts zes bijeen komsten het ‘verhaal van de kunstgeschiedenis’ te vertellen, uiteraard met zeer veel illustraties. Dat betekent niet dat er zoveel mogelijk feiten en feitjes worden samengebald en gepresenteerd. Het verhaal zal zodanig uit de doeken worden gedaan dat de rode draad van de kunstgeschiedenis zichtbaar wordt en de cursisten na afloop inzicht hebben in het vaak logische verloop hiervan. De kunstwerken staan centraal, maar ze worden in een cultuurhistorische context geplaatst, waardoor we hun betekenis in een groter verband zien. Dr. Pim Brinkman, de docent, is zeer ervaren in het geven van cursussen op het gebied van beeldende kunst, vaak over gespecialiseerde onderwerpen. Door het verhaal samen te vatten probeert hij de wortel te trekken uit de adembenemende ontwikkeling van de westerse kunst geschiedenis: van de klassieke tijd tot in de twintigste eeuw: bij zowel architectuur, sculptuur als schilderkunst.

docent: Dr. Pim W.F. Brinkman, kunsthistoricus, emeritus lector Hogeschool Utrecht en senior-onderzoeker Rijksdienst voor het cultureel erfgoed cursusdata: 29 september; 6, 13 (niet 20), 27 oktober; (niet 3), 10, 17, 24 november en excursie op 1 december 2010 (8) tijd: Woensdag 10.00-12.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Per bijeenkomst hand-outs met daarop de vele honderden afbeeldingen die worden getoond en de bijhorende teksten cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

02K063 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

De schoonheid van kunst

Detail mozaïek van de Toren van Babel (dertiende eeuw), Basilica de San Marco, Venetië

Deze cursus is een herhaling van die uit het vorige programma.

In deze cursus krijgt u een overzicht van de kunst geschiedenis van de oudheid tot en met stromingen in de twintigste eeuw. We beginnen bij de Grieken, Etrusken en Romeinen, en bekijken de vroegchristelijke kunst en haar symboliek in de catacomben. Pas na het Edict van Milaan, in 312, konden christenen in het openbaar hun godsdienst belijden. Hierdoor ontstonden onder andere kloosters, die het begin vormden van de ontwikkeling van de middeleeuwse samenleving. Tijdens een visuele pelgrimstocht maakt u kennis met prachtige middeleeuwse bouwwerken, manuscripten, beeldhouwkunst en schilderkunst. Vervolgens behandelen we de renaissance, vanaf het ontstaan tot de laatste fase van het maniërisme, waarin werd afgeweken van de regels en normen van de renaissance, gevolgd door barok en rococo, waarbij we ook aandacht besteden aan de geneugten van het leven en ondeugende taferelen. In de negentiende eeuw veranderde er veel, onder andere door de Industriële Revolutie en de opkomst van het nationale bewustzijn. Aan het einde van deze eeuw werd de basis gelegd voor stromingen in de twintigste eeuw. Ter afsluiting bewonderen we een deel van al deze schoonheid in het echt, tijdens een rondleiding in het Centraal Museum in Utrecht.

docent: Drs. Lisette le Blanc, kunsthistorica en werkzaam als conservator/directeur van Museum Dorestad in Wijk bij Duurstede. Daarnaast geeft ze aan diverse culturele instellingen lezingen over uiteenlopende perioden en onderwerpen. cursusdata: 4, 11, (niet 18), 25 oktober; 1, 8, 15, 22, 29 november; 6 december en excursie op zaterdag 18 december 2010 naar het Centraal Museum Utrecht (10) tijd: Maandag 11.00-13.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: A anbevolen: E.H. van Grombrich, Eeuwige Schoonheid, 1996. Houten: Van Holkema & Warendorf cursusgeld: Tarief I: € 185 (standaard) Tarief II: € 145 (gereduceerd) Tarief III: € 225 (vrijwillig) Toelichting bij tarief: exclusief entreegeld museum 33

02K064 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Het programma van De Nederlandse Opera 2010-2011 Al een paar keer is tijdens de evaluatie van de operacursussen de suggestie gedaan het programma van De Nederlandse Opera te bespreken. Met muzikale voorbeelden welteverstaan. En waarom ook niet? Steeds meer cursisten blijken voorstellingen van DNO te bezoeken, en misschien kan deze cursus ook anderen daartoe aansporen. Daarom zullen in deze cursus alle twaalf opera’s behandeld worden van het seizoen 2010-2011 van DNO. Daarbij wordt er onder meer aandacht besteed aan het genre of de stroming waartoe elk van die opera’s behoort, de plaats die een opera inneemt in het werk van de componist, de voornaamste muzikale kenmerken ervan, en de inhoud en achtergrond van het libretto. Zoals in alle voorgaande operacursussen horen daar vanzelfsprekend luistervoorbeelden en in sommige gevallen fragmenten op dvd bij. Verder zullen we van de in totaal twaalf opera’s minstens drie uitvoeriger behandelen. Dat zullen naar verwachting zijn: ■ Fidelio van Beethoven ■ Der Rosenkavalier van Strauss ■ Jevgeni Onegin van Tsjaikovski. De overige opera’s in het nieuwe seizoen van DNO zijn: Les Vêpres siciliennes van Verdi, Romeo et Juliette van Gounod, Legende van Wagemans, Billy Budd van Britten, Die Soldaten van Zimmermann, Het sluwe vosje van Janácek, Platée van Rameau, Don Giovanni van Mozart en tot slot de wereldpremière Dionysos van Rihm.

docent: Drs. Camiel Verhamme studeerde Nederlandse taal- en letterkunde en was ruim 25 jaar docent taalbeheersing. Begin jaren negentig volgde hij zijn oude liefde: muziek. Met een onderbreking van enkele jaren gaf hij tussen 1997 en 2010 bijna dertig HOVO-cursussen over uiteenlopende muzikale onderwerpen. cursusdata: 17, 24 september; 1, 8, 15 (niet 22), 29 oktober; 5, 12, 19, 26 november 2010 (10) tijd: Vrijdag 11.00-13.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen betaling een (verplichte) bundel teksten uitgereikt. Daarin wordt ook verwezen naar relevante literatuur. cursusgeld: Tarief I: € 185 (standaard) Tarief II: € 145 (gereduceerd) Tarief III: € 225 (vrijwillig) 34

03K065 Universiteit Utrecht

Byzantium: geschiedenis en cultuur De geschiedenis van het Byzantijnse Rijk is voor velen jammer genoeg onbekend terrein. Ook weet het grote publiek weinig over de Byzantijnse cultuur, die vooral op het gebied van de kunst zeer omvangrijk is geweest. In de cursus besteden we aandacht aan vier onderwerpen. Eerst bespreken we de geschiedenis van het Byzantijnse Rijk, vanaf de stichting door Constantijn de Grote (10 mei 330) tot aan de val van Constantinopel op 29 mei 1453. In deze periode hebben 88 keizers en keizerinnen geregeerd, van wie er zeven ver boven de middelmaat uit staken en vijf zich schandelijk hebben misdragen. Mede aan de hand van vertalingen van ooggetuigenverslagen wordt een en ander toegelicht. Daarna komt de godsdienst aan de orde, een wezenlijk onderdeel van de cultuur van de Byzantijnen. We bespreken de concilies, de confl icten (denk aan het iconoclasme en de Beeldenstorm) en de schisma’s. Vervolgens verdiepen we ons in de literatuur van de Byzantijnen. Het laatste onderwerp is de kunst: de ken merken, de indeling in perioden en vooral de betekenis en de speciale plaats van de iconen.

docent: Drs. Hein L. van Dolen, vertaler, publicist, classicus en byzantinoloog cursusdata: 5, 12, 19, 26 november; 3 december 2010 (5) tijd: Vrijdag 11.00-12.45 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Hein L. van Dolen (2010), De Byzantijnse geschiedenis in een notendop (tweede druk). Amsterdam: Prometheus (ISBN 9789035134300). Bij aanvang van de cursus wordt een reader over de Byzantijnse literatuur en kunst uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 92,50 (standaard) Tarief II: € 52,50 (gereduceerd) Tarief III: € 132,50 (vrijwillig)

03K066 Universiteit Utrecht

Klassieke Afrikaanse kunst Kijken met andere ogen

Deze cursus is een gedeeltelijke herhaling van die uit najaar 2007.

In deze cursus ligt de nadruk op Afrikaanse kunst en cultuur uit de klassieke periode, die eindigde rond het midden van de vorige eeuw, toen deze kunstuitingen onder druk van kolonialisme en modernisering hun oor spronkelijke kracht en vitaliteit verloren. Veel van deze kunst is meegenomen naar Europa om daar in musea en particuliere verzamelingen een stil bestaan te leiden, ver verwijderd van de rituele context waarbinnen zij ooit is ontstaan. Wordt Afrikaanse kunst in Europa vooral bewonderd om haar indringende esthetische en artistieke kwaliteit, in deze cursus zullen wij met andere ogen kijken: een kijk vanuit een eigen Afrikaans perspectief. We beginnen met een inleiding op de materialen en technieken die de Afrikaanse kunstenaar vroeger tot zijn beschikking had. Daarna verdiepen we ons in de maatschappelijke en religieuze context van voorwerpen bij puberteit en huwelijk (rites de passage). Vervolgens gaan we meer in detail in op enkele culturen in West-Afrika: de Dogon (Mali), De Baule (Ivoorkust), de Dan en hun buurvolken (Ivoorkust), de Ashanti (Ghana) en een aantal culturen uit Noord-Ghana. We sluiten af met een college over het verzamelen van Afrikaanse kunst.

docent: Dr. Harrie Leyten, M. Litt. (Oxford), antropoloog en museoloog, oud-conservator Afrika in het Tropenmuseum in Amsterdam en oud-docent museologie aan de Universiteit van Amsterdam cursusdata: 8, 15, 22, 29 september; 6, 13, 20, 27 oktober 2010 (8) tijd: Woensdag 11.00-12.45 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Frank Willett (2002), African Art. Londen: Thames and Hudson. Bij aanvang van de cursus wordt tegen betaling een reader uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

01L067 Hogeschool Utrecht

Het leven is een roman

Hoe auteurs met literaire middelen een complexe werkelijkheid opbouwen In Love’s Knowledge. Essays on Philosophy and Literature verdedigt de filosofe Martha C. Nussbaum de stelling dat sommige opvattingen over het leven alleen adequaat kunnen worden uitgedrukt in de taal en vormen van de roman. In een ethische verhandeling kan de auteur proberen aan te tonen hoe men zou moeten leven. In een roman komt de lezer dicht op de huid van personages die worden verrast door onverwachte gebeurtenissen, en is er plaats voor tegenstrijdige belangen, voor emoties die grotendeels de kwaliteit van het leven bepalen. De schrijver Milan Kundera sluit zich bij deze opvatting aan. Volgens hem zijn de grote, existentiële thema’s waarmee mensen in de moderne tijd worstelen in romans aan de orde gesteld, en niet in de filosofie. Maar een roman schrijven is geen andere vorm van filosofie bedrijven. In een roman kunnen grote vragen aan de orde worden gesteld, maar altijd op de wijze van een roman, en die is principieel anders dan die van een verhandeling. In deze cursus verkennen we aan de hand van enkele romans hoe auteurs met literaire middelen een complexe werkelijk heid opbouwen, een waarin de lezer zijn weg tracht te vinden en die zijn kijk op het leven kan veranderen.

docent: Drs. Sipko Melissen was docent van de opleiding Tekstschrijven aan de Hogeschool Holland. Hij publiceerde enkele romans, waaronder Jongemannen aan zee, waarvoor hij in 1998 de Anton Wachterprijs kreeg. Zijn laatste roman is Spiegelpanden (2007). Momenteel werkt hij aan een essay over Joseph Conrad. cursusdata: 27 oktober; 3, 10, 17, 24 november; 1, 8, 15 december 2010 (8) tijd: Woensdag 13.00-15.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Syllabus met teksten uit (onder andere) Milan Kundera, De kunst van de roman, en Martha C. Nussbaum, Wat liefde weet. Emoties en moreel oordelen. Romans die bij voorkeur voorafgaand aan de bespreking moeten zijn gelezen: Joseph Conrad, Heart of darkness (vertaald als Hart der duisternis, maar moeilijk nog te krijgen); J.M. Coetzee, In ongenade; Sandor Marai, Gloed; W.F. Hermans, Nooit meer slapen. Cursisten kunnen ook een eigen keus van romans of verhalen inbrengen, toelichten en bespreken. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 37

02L068 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

De revanche van de roman?

Vorig jaar publiceerde Thomas Vaessens, hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam, onder de titel De revanche van de roman een omstreden pleidooi voor meer literair engagement. In het na alle ophef herziene voorwoord zegt Vaessens dat de literatuur niet in een reservaat mag veranderen. Hij beschrijft hoe de verhouding tussen literatuur en maatschappij sinds de Tweede Wereldoorlog is veranderd en hoe geëngageerde schrijvers op die veranderingen reageerden. De literatuur is op zoek naar een nieuwe verhouding tot de wereld, een nieuwe generatie werkelijkheidszoekers durft waarden als menselijkheid, authenticiteit en eerlijkheid aan de orde te stellen. Het kan ook anders. In haar bundel essays en beschouwingen Als een hond zijn blinde baas stelt Margriet de Moor dat een kunstenaar laat zien dat de mens weliswaar een verschrikkelijk schepsel mag zijn, maar wel zijn beste ogenblikken kent, ogenblikken ‘die soms na een massa arbeid en geduld doorgetrokken kunnen worden in een kunst, een vak, een ambacht’. Als voorbeeld geeft ze een foto uit de krant waarop je ziet hoe een cellist ten tijde van de zwaarste ogenblikken van het beleg zit te spelen op het kerkhof van Sarajevo.

docent: Drs. Herma van der Weide studeerde Nederlandse taal- en letterkunde aan de Universiteit Utrecht en werkte als docent en therapeut in het voortgezet onderwijs. Daarnaast begeleidde ze jarenlang literaire leeskringen. Behalve voor HOVO verzorgt ze literatuurlessen voor het Jungiaans Instituut in Nijmegen cursusdata: 6, 13, (niet 20), 27 oktober; 3, 10, 17, 24 november, 1 december (8) tijd: Woensdag 10.45 uur-12.45 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Bij aanvang van het college wordt tegen betaling van ca. € 10 een syllabus uitgereikt. Erwin Mortier, Godenslaap; Charlotte Mutsaers, Koetsier Herfst; Michael Cunningham, Specimen Days (vertaald als Stralende dagen); Louise Fresco, De kosmopolieten cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 38

03L069 Universiteit Utrecht

Pope en Swift: satire in de Engelse literatuur

Jonathan Swift

Aan deze cursus is een excursie naar Bath gekoppeld, de meest achttiende-eeuwse stad van Engeland (zie pag. 104)

De Engelse achttiende eeuw is de eeuw van de satire, en daarin waren Alexander Pope (1688-1744), Jonathan Swift (1667-1745) en hun vrienden, zoals John Gay (van de Beggar’s Opera), de onbetwiste meesters. Pope is met name beroemd geworden om zijn meesterlijke verstechniek en werken als The Dunciad en The Rape of the Lock. Swift kennen we vooral van zijn Gulliver’s Travels, maar daarnaast heeft hij een enorm oeuvre van satirische gedichten en buitengewoon scherpe pamfletten, zoals ‘A Modest Proposal’, op zijn naam staan. In deze cursus behandelen we hun voornaamste werken in ‘close reading’ en plaatsen die in hun tijd. We bespreken de historische en culturele context van de verlichting in Engeland, en de rol die Pope en Swift hebben gespeeld in de internationale doorwerking daarvan. Ook hun nawerking komt aan bod: schrijvers als Voltaire, George Orwell, Aldous Huxley, maar ook Lord Byron en T.S. Eliot zijn door hen beïnvloed. De opzet van de cursus is als volgt: ■ A lgemene inleiding ■ Popes poeticale systeem ■ Close readings van Pope ■ Swifts leven en werk ■ Satire en ‘A Modest Proposal’ ■ Gulliver en Voltaire ■ De verlichting en het moderne cultuurpessimisme ■ Slotdiscussie.

docent: Prof. dr. P.J. de Voogd is emeritus hoogleraar Engelse letterkunde, Universiteit Utrecht, en gespecialiseerd in de achttiende eeuw en het Britse modernisme. cursusdata: 27 september; 4, 11 (niet 18), 25 oktober; 1, 8, 15, 22 november 2010 (8) tijd: Maandag 14.00-16.00 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht studiemateriaal: Alexander Pope, Selected Poetry, ed. Pat Rogers (OUP); Jonathan Swift, Major Works, ed. Angus Ross (OUP); Jonathan Swift, Gulliver’s Travels cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 39

02M070 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Globalisering en identiteit De vele gezichten van de globalisering

Nu al bepaalt de globalisering het gezicht van de eenentwintigste eeuw. Het is een van de sleutelbegrippen voor de huidige tijd. Eenduidig is het niet: het staat voor een complexe verzameling van soms tegenstrijdige processen. Denk aan de tegenstelling tussen vrijemarkteconomen en antiglobalisten. Of: zijn we op weg naar nieuwe vormen van wereldbestuur, of staan we vlak voor heftige botsingen tussen beschavingen? We worden uitgedaagd om vanuit verschillende perspectieven tegelijkertijd te denken. Het boek reikt daar een kader voor aan. Globalisering is niet alleen de snelle wereld van ICT, mondiale markten en wereldmerken, ook ons lokale sociale leven, ons onderwijs, onze media en onze persoonlijke levenssfeer worden erdoor beïnvloed. Globalisering raakt ons diep in onze identiteiten. Dat kan leiden tot heftige conflicten, maar ook verwondering en dialoog. Het brengt ons ook bij onderwerpen als het voortbestaan van de aarde. Met zes miljard anderen staan we voor dezelfde opgave: de aarde duurzaam en bewoonbaar houden. Zo komen we ook op interessante filosofische vragen. Welke grenzen zijn er aan de maakbaarheid van de wereld en van de mens? Zijn er grenzen aan de groei? Na deze cursus zijn de deelnemers in staat actuele kwesties rond mondialisering in een breder kader te plaatsen.

docent: Drs. Johan Peeters studeerde sociologie en filosofie en is als docent verbonden aan de Haagse Hogeschool. Hij heeft deze cursus eerder verzorgd aan de HOVO van zowel de Haagse Hogeschool als de Erasmus Universiteit Rotterdam. cursusdata: 25 oktober; 1, 8, 15, 22, 29 november; 6, 13 december 2010 (8) tijd: Maandag 10.45-12.45 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Johan Peeters (2007), Globalisering en identiteit. Den Haag: Ruward (ISBN 9789071167072) cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 40

03M071 Universiteit Utrecht

Japan: Oost en West, thuis best? Men neme een sushi, een minimaaltijd van gekookte rijst, rauwe vis en wat zeewier. Met één hap consumeert u de cultuur van een land. Voedsel biedt een ingang om sociale boodschappen over wat mensen raakt en bezighoudt te ontvangen. Voedsel is identiteit. Het is ook een indicator van sociaal-culturele en politieke ontwikkelingen. Het wijst op de communicatie tussen mens, cultuur en natuur. Aan de hand van rijst, vis en zeewier bespreken we deze aspecten in deze historisch getinte cursus over de Japanse samenleving vanuit een antropologisch perspectief. Rijst biedt aanknopingspunten om de geschiedenis van Japan te behandelen. De vis brengt ons naar de vismarkt in Tokio, die een voorbeeld is van het mercantilistische Japan van vroeger en nu. Het zeewier is een verbindende factor van twee schijnbare tegenstellingen in dat ene hapje, het gekookte deel (de rijst) en het ongekookte (de vis), en staat symbool voor het denken, voor het samengaan van tegenstellingen. Door de Japanse samenleving te bestuderen, zult u na deze cursus nooit meer sushi eten zonder u af te vragen wat er eigenlijk gebeurt in onze ontmoeting met het eilandenrijk op het snijvlak van Oost en West.

docenten: Drs. Carien van Beek, cultureel antropoloog. Zij deed recentelijk onderzoek in Japan naar de Japanse perceptie van de oorspronkelijk Europese sociale beweging Slow Food. Gastdocenten: dr. Yoshiko Kragt, Universiteit Leiden, geeft haar college in het Engels; dr. Ethan Mark, Faculteit der Geesteswetenschappen, Leiden Institute for Area Studies, SAS Japan, Universiteit Leiden cursusdata: 5, 12, 19, 26 november; 3, 10, 17 december 2010 (7) tijd: Vrijdag 11.00-12.45 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Romans om in de sfeer te komen: R.P. Bersma (2003), Titia: de eerste westerse vrouw in Japan. Mozaic; H. Murakami (2002), Kafka op het strand. Atlas; G. Tsukiyama (2005), De tuin van de Samoerai. Atlas. Aanbevolen academische literatuur: Th.C. Bestor (2004), Tsukiji: The Fish Market at the Center of the World. University of California Press; Buruma (2003), Inventing Japan 1853-1964. Modern Library Chronicles; E. Ohnuki-Tierney (1993), Rice as Self: Japanese Identities through Time. Princeton University Press; E.K. Tipton (2008 [2002]), Modern Japan: A social and political history (tweede druk). Nissan Institute/Routledge Japanese Studies Series cursusgeld: Tarief I: € 129,50 (standaard) Tarief II: € 89,50 (gereduceerd) Tarief III: € 169,50 (vrijwillig) 41

03M072 Universiteit Utrecht

Plaatselijke macht in de provincie Utrecht Vroeger en nu

Een oorkonde met de stadsrechten van Utrecht (1122 – Utrechts Archief)

Anno 2010 lijkt politiek meer te scheiden dan te verbinden. Individueel belang wordt begrepen, algemeen belang naar het schijnt minder. Ook lokaal, in de regio Utrecht. In deze cursus gaan we, aan de hand van de geschiedenis en actualiteit van het lokale bestuur in Midden-Nederland en de (re)acties van de inwoners en burgers, op zoek naar achtergronden en verklaringen. Daarbij komen uiteenlopende zaken voorbij, zoals ruzies tussen de landsheer (de Utrechtse bisschop) en zijn onderdanen vijf eeuwen geleden en – nog zeer recent – boze burgers bij gemeentelijke herindelingen. De cursus bestaat uit twee delen die nauw verbonden zijn. In het eerste bespreken we de ontwikkeling van het lokale bestuur in Midden-Nederland en de betrokkenheid van de burgers vanaf de middeleeuwen tot Thorbecke. Onderwerpen: de verhouding stad-platteland en de ontwikkeling van stadsbestuur en plattelandsbestuur. In het tweede deel behandelen we de aansluiting met de recente geschiedenis en de actualiteit. Onderwerpen: problemen van schaal (herindelingen en burgerprotest), problemen van vorm (ruimtelijke ordening, natuurgroen versus bouwrood) en problemen van samenwerking (het democratisch gehalte van intergemeentelijke organen en de stadsprovincie). Het eindpunt in tijd wordt gevormd door de bouw van Leidsche Rijn en de gemeentelijke herindelingen van 2001 en later in de provincie Utrecht.

docenten: Dr. A. Doedens is oud-docent nieuwe geschiedenis bij de Vrije Leergangen/Vrije Universiteit en het Nutssemenarium van de Universiteit van Amsterdam. Hij is nog steeds actief in het lokale bestuur. Dr. M. van de Vrugt was voorheen senior docent en onderzoeker rechtsgeschiedenis bij de Universiteit Utrecht en verdiende haar sporen in het lokale bestuur. cursusdata: 16, 23, 30 november; 7, 14 december 2010; 11, 18, 25 januari 2011 (8) tijd: Dinsdag 11.00-12.45 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Hand-outs tijdens de bijeenkomsten cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

03M073 Universiteit Utrecht

Van Fidel Castro en Che Guevara tot heden De guerrillageneraties van Latijns-Amerika

Tussen 1948 en nu kenden veertien LatijnsAmerikaanse landen guerrillabewegingen. Soms leidde dat tot het vestigen van militaire dictaturen, in andere gevallen vochten ze tegen militaire regimes. In Cuba (1959) en Nicaragua (1979) kwamen guerrilla bewegingen aan de macht. Na de Cubaanse Revolutie van 1959 kregen Fidel Castro en Che Guevara de status van icoon. Bijna alle latere guerrillaleiders hebben zich aan hen gespiegeld. Naast de Cubaanse invloed speelden de radicaliserende studentenbewegingen en vooral de toenmalige bevrijdingstheologie een belangrijke rol. Recentelijk zijn voormalige guerrilleros tot president of vicepresident gekozen: in Cuba (2008), Nicaragua (2007) en Uruguay (2009) waren het presidenten, in Bolivia (2009) en El Salvador (2009) vicepresidenten. In Brazilië en Venezuela zijn enkele ministers afkomstig uit vroegere guerrillabewegingen. In Colombia werden gedemobiliseerde guerrillaleiders wethouder in Bogota. Andere voormalige guerrillaleiders gingen studeren in Harvard en Oxford. Weer anderen, vooral in Centraal-Amerika, werden hoogleraar. In deze cursus verdiepen we ons in de markante rol van Cuba en de guerrilla oorlogen in Centraal-Amerika en besteden we aandacht aan Colombia, Nicaragua en Mexico. We sluiten af met een discussiecollege over links en rechts in hedendaags Latijns-Amerika.

docent: Prof. dr. Dirk Kruijt, emeritus hoogleraar culturele antropologie, Faculteit Sociale Wetenschappen, Universiteit Utrecht. Hij verzorgde voor HOVO al eerder cursus sen over Latijns-Amerika. Kruijt heeft onderzoek gedaan naar de meer dan zestig comandantes van El Salvador, Guatemala en Nicaragua en bereidt nieuw onder zoek voor in Cuba, Centraal-Amerika en de Andeslanden. cursusdata: 7, 14, 21, 28 september; 5 oktober 2010 (10) tijd: Dinsdag 11.00-12.45 en 15.15-17.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Dirk Kruijt (2008), Guerrillas: War and Peace in Central America. Londen: Zed Books (ISBN 9781842777398). Bij aanvang van de cursus wordt een reader met artikelen en hoofdstukken uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 185 (standaard) Tarief II: € 145 (gereduceerd) Tarief III: € 225 (vrijwillig) 43

03M074 Universiteit Utrecht Leergang ‘De “Russische Ziel”’

De ‘Russische ziel’ in de periode 1850-1917

Ilja Repin Onverwacht (1884), thuiskomst vanwege amnestie van een revolutionaire gevangene

Dit is de vierde cursus in de leergang ‘De “Russische Ziel”’, die volgt op de cursus ‘De “post-sovjetziel”’ uit najaar 2009. De cursus is echter ook goed los te volgen.

Vanaf midden negentiende eeuw geldt het denkbeeld van een ‘Russische ziel’ voor veel Russen als een betrouwbaar beeld van zichzelf. Voor het Westen echter betekent het begrip vanaf dan ‘de’ waarheid over het ‘Russische mysterie’. Wanneer in 1881 hervormer tsaar Alexander II bij een bomaanslag om het leven komt, volgt niet alleen een tijdperk van reactionaire politiek maar ook van economische bloei. De kolonisering van verbanningsoord Siberië floreert als nooit tevoren. Rond de eeuwwisseling breekt in het literaire leven de ‘Zilveren Eeuw’ aan, de tijd van symbolisme, futurisme en acmeïsme. Maar de economische voorspoed brengt ook een sterk groeiende arbeidersklasse met zich mee, die steeds minder genoegen neemt met slechte leefomstandigheden. In deze nieuwe cursus onderzoeken we opnieuw de ‘Russische ziel’, nu voor de periode 1850-1917. De bijeenkomsten hebben de volgende docenten en onderwerpen: 1. Leenders: cursusintroductie; 2. Waegemans: leven en werk van tsaar Nicolaas II; 3. Naarden: de revolutionaire beweging in Rusland vóór 1917; 4. Naarden: Rusland door Europese ogen; 5. Langeveld: het literaire klimaat van het fin de siècle: Sologoeb; 6. Langeveld: de futuristen: Majakovski; 7. Langeveld: de acmeïsten: Achmatova en Mandelstam; 8. Leenders: Siberië als wingewest.

docenten: Dr. Rieke Leenders, verbonden aan de vakgroep Culturele Antropologie, Universiteit Utrecht; prof. dr. Emmanuel Waegemans, Instituut voor Slavistiek, Katholieke Universiteit Leuven, specialisme: Russische literatuur en cultuur van de achttiende t/m de twintigste eeuw; prof. dr. Bruno Naarden, emeritus hoogleraar Russische geschiedenis, Universiteit van Amsterdam; dr. Arthur Langeveld, Russische taal en cultuur en literair vertaler Russisch, Faculteit Letteren, Universiteit Utrecht cursusdata: 15, 22, 29 september; 6, 13, 20, 27 oktober; 3 november 2010 (8) tijd: Woensdag 13.15-15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Aanbevolen: Orlando Figes (2006), Tragedie van een volk: de Russische Revolutie 18911924; Bruno Naarden (1991) in Hans Righart (red.), De trage revolutie: over de wording van industriële samenlevingen (pp. 268-354); Arthur Langeveld en Willem G. Weststeijn (2005), Moderne Russische literatuur: van Poesjkin tot heden (pp. 131-209); Benson Bobrick (1992), East of the Sun: The Conquest and Settlement of Siberia (pp. 269-386). cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 44

03M075 Universiteit Utrecht

‘Forget about Europe’

Is de strategische rol van Europa uitgespeeld? ‘Forget about Europe’ was het antwoord dat president Obama van zijn adviseurs kreeg toen hij bij het doornemen van zijn dossiers naar die van Europa vroeg. Er was geen dossier Europa. Dit antwoord wijst op de onbelangrijke strategische rol van Europa in de wereld. De rol van Europa als machtsfactor is problematisch in vergelijking met die van de VS, China, India en Rusland. Economisch gezien is Europa wel belangrijk, als optelsom van de afzonderlijke landen. Daar staat tegenover dat Europa een voorbeeld is van een regio die wordt gekenmerkt door vreedzame en democratische ontwikkeling, met oog voor mensenrechten en met een verzorgingsstaat. Een recent boek van Steven Hill, Europe’s Promise, werkt juist een sterk en positief beeld van Europa uit. In deze cursus komen de sterke en zwakke kanten van Europa (en van Nederland als kleine maar belangrijke lidstaat) aan de orde. Onderwerpen: recente geschiedenis met aandacht voor de rol en identiteit van Europa; opkomende machten zoals China en India; de multi polaire wereld in de eenentwintigste eeuw; de betekenis van de tegenwoordige financiële en economische crisis voor Europa en de wereld, en uiteindelijk de kenmerken van Europa die verhinderen dat Europa een belangrijke invloed kan hebben in de wereld.

docent: Prof. dr. Robert Maier, hoogleraar algemene sociale wetenschappen, Faculteit Sociale Wetenschappen, Universiteit Utrecht cursusdata: 17, 24 november; 1, 8, 15 december 2010; 5, 12, 19 januari 2011 (8) tijd: Woensdag 11.00-12.45 uur plaats: Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Steven Hill (2010), Europe’s Promise: Why the European Way is the Best Hope in an Insecure Age. University of California Press (ISBN 9780520261372) cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 45

03M076 Universiteit Utrecht

Heeft globalisering haar beste tijd gehad? Deze cursus is een geactualiseerde versie van de cursus ‘Maakt de kredietcrisis een einde aan de globalisering?’ uit najaar 2009. Heeft globalisering haar beste tijd gehad? Wie zijn de winnaars en verliezers van globalisering? Is het echt waar dat de rijken steeds rijker worden en de armen armer? Komen over tien jaar alle producten uit China en de diensten uit India? Is globalisering iets nieuws of bestaat dit fenomeen al veel langer? Wat zijn de theoretische achter gronden? Helpt ontwikkelingshulp bij het dichten van de kloof? Hoe belangrijk zijn culturele verschillen bij het verklaren van armoede? Verdwijnen afstand en nationale staten door globalisering? Kan onze aarde al die globalisering wel aan? Het doel van de cursus is niet zozeer het geven van pasklare antwoorden als wel het laten passeren van verschillende visies en stromingen. De ingang zal daarbij een economisch-geografische zijn, wat betekent dat niet slechts naar theoretische modellen wordt gekeken maar ook naar de empirische uit werking. Als leidraad bij de cursus zal het boek De onvoltooide globalisering van Paul de Grauwe, hoogleraar internationale economie in Leuven, dienen. Maar we bespreken ook meer recente werken waarin twijfels worden geuit over de voortgang van de globalisering.

docent: Dr. Ton van Rietbergen is docent-onderzoeker economische geografie met als specialiteiten economische geografie, multinationale ondernemingen, diensten en vooral globalisering. Hij zit in kamer 613 in het WC van Unnikgebouw op de Uithof. cursusdata: 10, 17, 24 september; 1, 8, 15, 22, 29 oktober 2010 (8) tijd: Vrijdag 10.00-12.00 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht studiemateriaal: Paul de Grauwe (2007), De onvoltooide globalisering. Amsterdam: Nieuw Amsterdam cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 46

01N077 Hogeschool Utrecht

Ouder worden, een noodzakelijk kwaad?

De levenstrap

Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 20.

‘Iedereen wil graag ouder worden, maar niemand wil ouder zijn.’ Of is het: ‘Je bent zo oud als je je voelt’? Vast staat dat bij het ouder worden sommige lichaamsfuncties steeds moeizamer gaan verlopen, maar ook dat je de snelheid van deze achteruitgang tot op zekere hoogte kunt beïnvloeden. Dit roept vragen op als: ■ Wat is veroudering eigenlijk? Hoe wordt deze veroorzaakt? ■ Wat zijn de gevolgen van veroudering voor het lichamelijk en geestelijk functioneren? ■ Welke aspecten van veroudering kun je beïnvloeden en hoe doe je dat op de meest effectieve manier? De cursus heeft een theoretisch en een praktisch gedeelte. Tijdens de eerste twee bijeenkomsten behandelen we bovenstaande vragen in een viertal hoorcolleges. Daarna volgen twee praktische bijeenkomsten, waarin we aandacht besteden aan fysieke training (zelf bewegen onder deskundige leiding in het fitnesscentrum Sigma van de Faculteit Gezondheidszorg) en het meten van lichamelijke functies als conditie, bloeddruk en cholesterolspiegel (in het laboratorium van het lectoraat Leefstijl en Gezondheid). De laatste bijeenkomst is een terugblik, waarbij we tevens vragen behandelen die de cursisten van tevoren kunnen inbrengen.

docenten: Dr. Harriet Wittink, dr. Wim Burgerhout, dr. Maaike Angevaren, medewerkers van fitnesscentrum Sigma, medewerkers van het inspanningslaboratorium cursusdata: 26 oktober; 2, 9, 16, 23 november 2010 (5) tijd: Dinsdag 10.00-12.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht, Faculteit Gezondheidszorg, Bolognalaan 101, Utrecht studiemateriaal: Wordt later bekendgemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 92,50 (standaard) Tarief II: € 52,50 (gereduceerd) Tarief III € 132,50 (vrijwillig)

03N078 Universiteit Utrecht

Hoe speelt die plant dat klaar? Wij mensen kunnen niet leven zonder huis met gas, elektra, stoelen en tafels, en telkens moeten we de deur uit om elders boodschappen te doen (eerst een jas aan), dokters, pillen, enzovoort. Een plant of een boom wordt buiten geboren, besluit zelfstandig wanneer te kiemen om vervolgens zijn hele verdere leven, vaak langer dan het onze, op dezelfde plek te blijven staan en op te groeien. ‘Boodschappen’ worden ter plekke gedaan in steeds dezelfde grond en in de langsstromende lucht, want die leveren alle bouwstoffen die nodig zijn voor groei en bloei, zonder enige hulp van buiten. Vorst, sneeuw, hitte, droogte, ziekten, parasieten: de plant heeft een antwoord – soms sneller dan wij een jas kunnen aantrekken. Hoe die plant dat alles voor elkaar krijgt, is het thema van deze cursus. Wie kamerplanten in huis heeft en weet dat die zo nu en dan een scheutje water nodig hebben, heeft voor deze cursus voldoende voorkennis. (Maar waarom begiet u de plant eigenlijk? Tegen het uitdrogen? En heeft het zin om met ze te praten tijdens dat gieteren?)

Taraxacum officinalis

docent: Dr. Frits Bienfait, plantenfysioloog, oud-medewerker van de Universiteit van Amsterdam, afd. Plantenfysiologie; Rijksuniversiteit Gent, afd. Genetica; Wageningen, Instituut voor toepassing van atoomenergie in de landbouw (ITAL); Johnson Instituut voor bio-energetica, Philadelphia, VS; was tevens verbonden aan de Universiteit Vrij Van Nut cursusdata: 6, 13, 20, 27 september; 4, 11, 18, 25 oktober 2010 (8) tijd: Maandag 11.00-12.45 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus zal tegen betaling een leesmap worden uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 48

03N079 Universiteit Utrecht

Aarde en kosmos: sondering vanuit de ruimte Ruimtevaarttechniek in toekomstig onderzoek

Deze cursus is in hoofdlijnen een herhaling van de cursus ‘Aarde en kosmos’ uit najaar 2009.

Aan het onderzoek naar de oorsprong en evolutie van het heelal en naar de eigenschappen en evolutie van het aardse ecosysteem wordt in belangrijke mate bijgedragen door waarnemingen vanuit de ruimte, vrij van de afschermende werking van de aardse dampkring en met ‘zicht’ op de aarde als planeet. Dergelijk onderzoek vereist zeer geavanceerde instrumen tatie en heeft dan ook vanaf het begin van het ruimtevaarttijdperk een sterk stimulerende invloed gehad op technologische innovaties in de ruimtevaarttechniek. Voor de komende vijftien, twintig jaar staan een aantal ambitieuze ruimtevaartprojecten op stapel, die een dieper inzicht moeten geven in fundamentele vragen als: waar is het heelal van gemaakt en hoe zal het eindigen? We beginnen de cursus met een overzicht van de ontwikkeling van de ruimtevaarttechniek in de afgelopen eeuw, enige eenvoudige hemelmechanica en de natuurkundige principes van ruimtereizen. Daarna behandelen we enkele toekomstige ruimteonderzoeksthema’s: de jacht op donkere materie en donkere energie, de zoektocht naar exoplaneten, de dood van sterren en het ontstaan van pulsars en zwarte gaten, kosmische versnellers als bronnen van röntgen- en gammastraling, een aantal facetten van het klimaatonderzoek en de bewaking van het aardse ecosysteem op planeetschaal vanuit de ruimte.

docent: Prof. dr. ir. J.A.M. Bleeker, emeritus hoogleraar ruimteonderzoek, Universiteit Utrecht, en oud-directeur van SRON-Nederlands Instituut voor Ruimteonderzoek cursusdata: 28 september; 5, 12, 19, 26 oktober; 2, 9, 16, 23, 30 november 2010 (één extra datum gereserveerd vanwege mogelijke verhindering docent) (9) tijd: Dinsdag 13.15-15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Tijdens de bijeenkomsten wordt lesmateriaal uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 166,50 (standaard) Tarief II: € 126,50 (gereduceerd) Tarief III: € 206,50 (vrijwillig)

03N080 Universiteit Utrecht Leergang ‘Dreigingen en uitdagingen van klimaatverandering’

Gevolgen van klimaatverandering Beleidskeuzen: adaptatie of mitigatie?

Deze cursus is deel III van de leergang ‘Dreigingen en uitdagingen van klimaatverandering’. Elk deel vormt echter een afzonderlijk geheel.

Klimaatverandering is deels toe te schrijven aan menselijke activiteiten, zo blijkt uit de laatste reportage van het Inter governmental Panel on Climate Change (IPCC). Een van de consequenties hiervan is dat klimaatonderzoek een groot maatschappelijk belang heeft gekregen. De belangrijkste keuze waarvoor we staan is dan: nemen we de gevolgen van klimaatverandering voor lief (adaptatie) of nemen we maatregelen om klimaatverandering te beperken (mitigatie)? De maatschappelijke discussie is in volle gang. Tegenstanders van het nemen van maatregelen wijzen niet alleen op de te hoge kosten, maar ook op de grote onzekerheden in de menselijke bijdrage aan klimaatverandering. Voorstanders houden ons daarentegen een toekomst voor met een onhoudbare samenleving, bij ongewijzigd beleid. In deze derde serie van de leergang ‘Dreigingen en uitdagingen van klimaat verandering’ gaan we nader in op de kwaliteit van de periodieke IPCCrapportage en de kritiek die daar recentelijk op is geleverd. Daarbij gaat het ook om vragen als: is duurzame energie een realistische beleidsoptie, is er (in Nederland) weer een rol voor kernenergie mogelijk? Deze en andere vragen worden beantwoord door een keur van Nederlandse experts met een internationale reputatie.

docenten: Dr. Han van Dop, docent stromingsleer, Instituut voor Marien en Atmosferisch Onderzoek, Universiteit Utrecht (cursuscoördinator); prof. dr. B. van Geel, Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica, Universiteit van Amsterdam; dr. R. van den Wijngaart, Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag cursusdata: 15, 22, 29 november; (niet 6) 13 december 2010 (4) tijd: Maandag 11.00-12.45 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Voorafgaand aan de bijeenkomsten hand-outs van de lezingen cursusgeld: Tarief I: € 74 (standaard) Tarief II: € 34 (gereduceerd) Tarief III: € 114 (vrijwillig)

03N081 Universiteit Utrecht

Hersenonderzoek

Hersenen, cognitie en de gevolgen van vaatschade Hersenonderzoekers hebben in de afgelopen jaren aanzienlijke vooruitgang geboekt. Ze ontrafelen de werking van belangrijke hersenfuncties, zoals het geheugen, stap voor stap. In de eerste bijeenkomst plaatsen we het hersen onderzoek over leren en geheugen in historisch perspectief. Aan het woord komen onder anderen Aristoteles, Galenus, Augustinus, Vesalius, Descartes en Hebb. Vervolgens leggen we uit hoe experimenten met ratten inzicht hebben gegeven in de manier waarop informatie in de hersenen op cellulair en moleculair niveau wordt opgeslagen. In de tweede bijeenkomst lichten we recente ontwikkelingen toe over de werking van het geheugen bij mensen. In de derde bijeenkomst gaan we in op vaatziekten van de hersenen die met stoornissen in leren en geheugen gepaard kunnen gaan. De vierde bijeenkomst gaat over onderzoek dat zich richt op het voorkomen van cognitieve achteruitgang door vaatschade in de hersenen, met als voorbeeld de cognitieve problemen bij suikerziekte (diabetes mellitus) en dementie. In de laatste bijeenkomst keren we terug in het laboratorium en bespreken we hoe de technieken die in de eerste bijeenkomst aan bod kwamen, aanknopingspunten bieden voor de opsporing van mogelijke oorzaken van geheugenproblemen bij suikerziekte. Opnamen van de hersenen met de nieuwste MRI-scanner van het UMC Utrecht. Boven een subtiele vorm van vaatschade (pijltjes: microbloedingen), onder een gedetailleerde opname van de hersenvaten.

Voor deze cursus, een geactualiseerde en uitgebreide versie van de soortgelijke cursus uit najaar 2009, is geen specifieke voorkennis van de neurobiologie of de geneeskunde nodig.

docenten: Dr. Geert-Jan Biessels, neuroloog en medisch bioloog, afdeling Neurologie, werkgroep Vascular Cognitive Impairment, UMC Utrecht; prof. dr. Willem Hendrik Gispen, honorair universiteitshoogleraar en emeritus hoogleraar neuro wetenschappen, Descartes Centre, Universiteit Utrecht cursusdata: 14, 21, 28 oktober; 4, 11 november 2010 (5) tijd: Donderdag 13.15-15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Hand-outs per bijeenkomst. cursusgeld: Tarief I: € 92,50 (standaard) Tarief II: € 52,50 (gereduceerd) Tarief III: € 132,50 (vrijwillig) 51

03N082 Universiteit Utrecht

De biotechnologie en haar maatschappelijke consequenties

Voor deze cursus, een herhaling van die uit najaar 2009, is geen specifieke voorkennis vereist.

Ooit bestond de biologie voornamelijk uit het beschrijven van de natuur. Later is ze meer en meer geworden tot een experimentele wetenschap met grote maatschappelijke implicaties. Vooral in de biotechnologie heeft de biologie een maatschappelijke invloed die snel in betekenis toeneemt. In deze cursus richten we ons op de achter gronden van de hedendaagse biotechnologie door u in te wijden in de wereld van celbiologie en van de recombinant-DNA-technologie. Vragen die aan bod komen, zijn: ■ Wat is genetische modificatie en welke consequenties heeft die voor de medische wetenschap, de farmaceutische industrie en de landen tuinbouw? ■ Hoe wordt DNA-technologie toegepast bij het opsporen van erfelijke aandoeningen en in de criminologie? ■ Wat zijn stamcellen en hoe worden die gebruikt in de medische wetenschap? ■ Hoe wordt er omgegaan met de maatschappelijke vragen die de biotechnologie oproept? We streven ernaar het complexe terrein van de biotechnologie zodanig in beeld te brengen dat de cursisten na afloop in staat zijn om een zelfstandig oordeel te vormen over de voor- en nadelen van deze innovatieve technologie.

docenten: Prof. dr. W.P.M. Hoekstra, emeritus hoogleraar algemene microbiologie, Universiteit Utrecht; prof. dr. J.C.M. Smeekens, hoogleraar moleculaire planten fysiologie, Universiteit Utrecht cursusdata: 9, 16, 23, 30 september; 7, 14, 21, 28 oktober 2010 (8) tijd: Donderdag 14.00-16.00 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht studiemateriaal: W iel Hoekstra (2004), De blauwdruk. Feiten en ficties over DNA. Amsterdam: University Press (ISBN 9053566910) cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 52

02R083 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Syncretisme

Het versmelten van gebruiken en verhalen uit verschillende culturen

Het begrip syncretisme werd voor het eerst gebruikt door Plutarchus.

Deze cursus is een herhaling van die uit het vorige programma.

Erasmus sprak er vrijelijk over, waarbij hij doelde op een verzoenend optreden bij de godsdienstige twisten van zijn tijd. Korte tijd later echter was binnen de christelijke cultuur het syncretisme lange tijd taboe. Een syncretist was in Duitsland en Nederland vooral een scheldwoord voor iemand die de godsdienstige tegenstellingen niet wilde zien. In tegenstelling tot het boeddhisme en taoïsme, waarin openlijk syncretisme wordt aangehangen, zijn de christelijke kerken altijd bang geweest dat syncretisme de geloof waardigheid van die ene, ware christelijke leer zou aantasten. Maar het christendom is bij uitstek een syncretistische godsdienst. De figuur van Jezus vertoont veel overeenkomsten met de Egyptische godzoon Horus en de Perzische Mithras. Alle drie zijn ze geboren op 25 december in een grot met een os en een ezel. In deze cursus benaderen we het syncretisme vooral als een cultureel fenomeen. Culturen die met elkaar in contact komen, beïnvloeden elkaar en nemen veel van elkaar over. In het verleden beïnvloedde de Egyptische cultuur die van de Grieken, en namen de Romeinen veel over van de Griekse cultuur. We zullen ook zien dat feesten als Sinterklaas en Kerstmis veel syncretisme bevatten.

docent: Dr. Piet Winkelaar studeerde filosofie, theologie en andragogie en promoveerde op een proefschrift over een geseculariseerde benadering van het religieuze. Hij publiceerde onder andere Zingeving en wereldbeschouwing (1994; 2000; 2009), Bouwstenen voor filosofie (2001) en Anders dan we denken (2004). cursusdata: 4, 11, 18, 25 november; 2, 9 december 2010 (6) tijd: Donderdag 14.00-16.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Er zal een reader worden uitgereikt, via e-mail of anderszins. cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig) 53

03R084 Universiteit Utrecht

Een nieuwe blik op religie Van ritueel naar doctrine en terug

Er is een nieuwe theorie over religie die de laatste jaren in snel tempo voet aan de grond krijgt, de zogeheten modes of religiosity-theorie van onder onderen Harvey Whitehouse. Kenmerkend in deze benadering is dat ritueel het belangrijkste uitgangspunt is voor het begrijpen van religieuze systemen, zowel de typen als de frequentie en intensiteit ervan. Daardoor komen de religies van het schrift op één lijn met die zonder schrift maar ook met nieuwe religieuze verschijnselen binnen onze eigen maatschappij. We beginnen de cursus met een breed scala aan religieuze elementen, zoals concepten, symbolen, specialisten, de diverse vormen van religieuze verhalen, de relatie tussen religie en moraal, met voorbeelden uit zowel schriftloze tradities als de ‘grote’ religies, dat wil zeggen divinatie, magie, mythe, sjamanisme, oraliteit en religieus taalgebruik. We gaan deze verscheidenheid duiden vanuit de nieuwe theorie, vanuit de notie dat religie moet worden gedaan maar ook onthouden. Zo kunnen we de eenheid van religies als menselijk verschijnsel in kaart brengen, inclusief nieuwe ontwikkelingen in de moderne religiositeit, zoals pelgrimage, new age en esoterica, stille tochten en het verrassende verschijnsel dat Nederland niet meer naar de kerk gaat, maar nog wel ‘gelooft’.

docent: Prof. dr. Wouter E.A. van Beek, hoogleraar antropologie van de religie, Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit van Tilburg; Senior Onderzoek Afrika Studie centrum, Rijksuniversiteit Leiden. Specialismen: schriftloze religies, religies van Afrika (Kameroen, Mali), vergelijkende studies over divinatie, ontmoeting lokale religies met ‘wereldreligies’, iconisering cursusdata: 13, 20, 27 september; 4, 11, 18, 25 oktober; 1 november 2010 (8) tijd: Maandag 15.15-17.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Jack D. Eller (2007), Introducing Anthropology of Religion: Culture to the Ultimate. New York: Routledge (ISBN 0415408962) cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 54

05R085 Faculteit Katholieke Theologie-Universiteit van Tilburg

Hemel en hel

Verbeelding in theologie en kunst

Laatste oordeel (Michelangelo)

Deze cursus staat ook open voor studenten van de Faculteit Katholieke Theologie.

Het besef van de dood roept de vraag op naar de zin van het leven. In de christelijke traditie heeft het idee van een beloning/straf na dit aardse leven vaste vorm gekregen. Wie zich naar Gods wetten gedroeg, kon rekenen op een plek in de hemel. Wie (te veel) zondigde, kon rekenen op de hel. Als een soort tussenruimte verscheen later het idee van het vagevuur. In de theologie en kunst van het Westen hebben hemel en hel altijd zeer tot de verbeelding gesproken, tot op de dag van vandaag. In deze cursus worden uiteen lopende cultuuruitingen nader bekeken: ■ Het hemelse Jeruzalem. Over de Openbaring van Johannes (eerste eeuw n.Chr.), met prof. dr. L.J. Lietaert Peerbolte (VU); ■ De stad Gods. Over Civitate Dei (413-426) van Augustinus van Hippo, met prof. dr. Paul van Geest (VU/UvT); ■ Visoenen van eeuwigheid. Over de Divina Commedia van Dante Alighieri (1265-1321), met prof. dr. Jacques Janssen (RU); ■ De dag des oordeels. Over het Dies Irae (dertiende eeuw), met prof. dr. Martin Hoondert (UvT); ■ Hel en verdoemenis. Over De kellner en de levenden (1949) van Simon Vestdijk, met prof. dr. Panc Beentjes (UvT); ■ Nederdaling ter helle. Over de etsen van Albrecht Dürer (1471-1528), met prof. dr. Herwi Rikhof (UvT); ■ Het laatste oordeel. Over Het laatste oordeel (1541) van Michelangelo, met prof. dr. Herwi Rikhof (UvT); ■ Strijd tussen hemel en hel. Over de film No News From God (2001) van Agustín Díaz Yanes, met drs. Frank Bosman (UvT).

docenten: De inleidingen worden verzorgd door een keur van specialisten op het betreffende gebied. Vaste cursusleider is drs. Frank G. Bosman, Faculteit Katholieke Theologie (UvT). cursusdata: 20, 27 september; 4, 11 (niet 18), 25 oktober; 1, 8, 15 november 2010 (8) tijd: Maandag 14.00-16.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, Universiteitsbibliotheek, Boothzaal studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt een reader uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 55

02W086 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Filosofie van het landschap

Deze cursus is een herhaling van die uit het vorige programma.

De westerse mens brengt het overgrote deel van zijn leven door in binnenruimtes. In die binnenwereld formuleert hij vragen over klimaatverandering, globalisering, natuur en milieu en het goede leven. Het antwoord op die vragen ligt echter voor een belangrijk deel in het ‘buiten’, in een bewuste relatie met het landschap. In de romantiek werd het landschap een symbool van oorspronkelijkheid. Sindsdien heeft een aantal filosofen de relatie tussen mens en landschap scherp doordacht. In deze cursus denken we met deze filosofen mee. Met Friedrich Schelling gaan we de natuur in, met Immanuel Kant verbazen we ons over ‘het sublieme’ ervan en met Friedrich Nietzsche trekken we de bergen in. Met Martin Heidegger wandelen we over de veldweg naar het woud en met Peter Sloterdijk verkennen we de grenzen van menselijke binnensferen en buitenwereld. Verder bespreken en bekijken we kunst van onder anderen Friedrich, Gallen-Kallela, Liljefors en Malevich. Ook waarnemingsoefeningen en excursies in het landschap maken deel uit van deze cursus. We wandelen zowel in cultuurlandschap als in ‘grootschalig’ natuurlandschap. Daarbij volgen we de werkwijze van het colloquium: inleiding, samenspraak, gezamenlijk lezen, en in dit geval ook samen wandelen. Voor de twee excursies reserveren we een hele dag, deze dagen zijn vooralsnog gepland op 12 en 26 november.

docent: Drs. Eric Brinckmann studeerde rechten en systematische wijsbegeerte aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij was docent filosofie aan De Horst in Driebergen en docent organisatiekunde aan de Academie voor Architectuur en Stedenbouw in Tilburg. Daarnaast werkte hij als trainer/adviseur bedrijfsethiek/ ethische organisatiecodes, in de afgelopen jaren vertaald naar ruimtelijke kwaliteit, onder andere in projectmanagement, voor de Universiteit Wageningen. cursusdata: 1, 8, 15 (niet 22 en 29) oktober; 5, 12 (excursie), 19, 26 (excursie) november; 3 december 2010 (8) tijd: Vrijdag 10.00-12.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Zal bij aanvang van de cursus worden uitgereikt cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 56

02W087 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Kijken en zien Kijken doen we met onze ogen en heeft te maken met verstand en taal. Zien daarentegen is van een andere orde en verwant aan intuïtie en gevoel. Door te kijken krijgen we toegang tot de veelheid en veelvormigheid van alles wat er bestaat. Zien echter laat ons dat in een intuïtieve grens ervaring anders gewaarworden, laat ons die wereld doorzien. In mythen treden zieners op die blind zijn, als het ware om aan te geven dat ze hun ogen niet gebruiken, niet kunnen kijken. Zoiets is ons vreemd. Wij leven in een kijkcultuur. In het publieke domein is geen plaats voor zien, dat gebeurt in het privédomein, in het verborgene. Het christendom is een godsdienst van het kijken, al hebben velen daarbinnen mogelijkheden tot zien gevonden. Daarbij gaat het niet om leerstellingen of wetenswaardigheden, maar om intuïtieve grenservaringen of afatische mystiek. In deze cursus verdiepen we ons in het onderscheid tussen kijken en zien – twee modaliteiten van ons bestaan – en bespreken we de kenmerken van beide. Duidelijk zal worden dat we het vele zien dat plaatsvindt vaak bagatelliseren, soms tot toeval verklaren. De cursus is een pleidooi voor de modaliteit van het zien.

docent: Dr. Piet Winkelaar studeerde filosofie, theologie en andragogie, en promoveerde op een proefschrift over een geseculariseerde benadering van het religieuze. Hij publiceerde onder andere Zingeving en wereldbeschouwing (1994; 2000; 2009), Bouwstenen voor filosofie (2001) en Anders dan we denken (2004). cursusdata: 16, 23, 30 september; 7, 14 en 28 oktober 2010 (6) tijd: Donderdag 14.00-16.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. Het lokaal is bekend bij de receptie. studiemateriaal: Er zal een reader worden uitgereikt, via e-mail of anderszins. cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

03W088 Universiteit Utrecht

Hoogtepunten uit de filosofie van Oost en West Het begon allemaal in Griekenland: niet alleen de filosofie maar de hele westerse beschaving. Zo leerden we dat op school en de universiteit, zo leren we het vaak nog. In deze cursus wordt met een minder eurocentrische blik naar de geschiedenis van de filosofie gekeken. Die begon op ten minste drie plaatsen in de wereld: India, China en Grieken land. Bovendien begaf het Griekse denken zich na de neergang van het westelijke Romeinse Rijk oostwaarts en vond de Griekse filosofie een volwaardige erfgenaam in het islamitische denken. In deze cursus plaatsen we de geschiedenis van de westerse filosofie in het bredere verband van de Aziatische filosofie. We besteden evenveel aandacht aan de verschillende denktradities die India en China heeft voortgebracht als aan de scholen die in het Griekse denken zijn ontstaan. Hierna schetsen we de invloed van de islamitische filosofie op het middeleeuwse denken. Vervolgens mondt de moderne filosofie – na een kennismaking met andere denkwerelden in de renaissance en de verlichting in de zeventiende en achttiende eeuw, en na een ‘oosterse renaissance’ in de negentiende eeuw – uit in een open dialoog met niet-westerse vormen van denken.

docent: Dr. Jan Bor is filosoof en publicist. Hij studeerde sociale wetenschappen en filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde aan de Universiteit Leiden op een studie over Bergson. Gedurende tien jaar beoefende hij het zen boeddhisme in Japan en Londen en redigeerde hij verschillende bestsellers. cursusdata: 17, 24 november; 1, 8, 15 december 2010; 5, 12, 19 januari 2011 (8) tijd: Woensdag 15.15-17.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Jan Bor (2009), Filosofie in een notendop. Amsterdam: Bert Bakker (ISBN 9789035127449) cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

03W089 Universiteit Utrecht

Het vrije denken en handelen volgens Benedictus de Spinoza

Spinoza standbeeld in Amsterdam

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2009 en tevens het eerste deel van een vierdelige leergang over Spinoza.

De actualiteit van het denken van Spinoza is een feit. Zo heeft zijn oeuvre een grote invloed op de hedendaagse politieke filosofie. Moderne neurologen gebruiken Spinoza’s theorieën over de oorsprong en werking van de menselijke emoties als inspiratiebron. In de loop der eeuwen heeft Spinoza veel wetenschappers en filosofen geïnspireerd, onder wie Nietzsche en de baanbrekende Franse filosoof Gilles Deleuze. Voor hen is Spinoza nooit een mainstreamdenker geweest. In hun kritiek op het gevestigde denken stond hij aan hun zijde. Ook in Nederland mag Spinoza zich de laatste tien jaar in een nieuwe belangstelling verheugen. Zijn werk en ideeën worden hier steeds meer buiten specia listische kringen besproken. In deze cursus introduceren we de belangrijkste gedachten van Spinoza en verbinden deze aan actuele thema’s. Anders dan in de voorgaande cursussen over Spinoza gaan we dit keer niet uit van het vocabulaire van Spinoza – dat gebeurt in de vervolgcursussen – maar van thema’s die we allemaal kennen en waarvan we onderzoeken wat Spinoza erover heeft geschreven. Voorbeelden zijn: God, tolerantie, normen en waarden, emoties en wetenschap.

docenten: Dr. Fabiola Jara Gómez, docente en onderzoeker, verbonden aan de vakgroep Culturele Antropologie, Universiteit Utrecht; dr. Jos Scheren, neerlandicus en historicus. Beide docenten hebben reeds diverse Spinoza-cursussen verzorgd voor HOVO Utrecht. cursusdata: 15, 22, 29 september; 6, 13, 20, 27 oktober; 3, 10, 17 november 2010 (10) tijd: Woensdag 14.00-16.00 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht studiemateriaal: A anbevolen: Steven Nadler (1999). Spinoza a Life. New York: Cambridge University Press (ISBN 0521552109). Bij aanvang van de cursus wordt tegen betaling van ca. € 12,50 een syllabus uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 185 (standaard) Tarief II: € 145 (gereduceerd) Tarief III: € 225 (vrijwillig) 59

03W090 Universiteit Utrecht Leergang ‘Geschiedenis van de westerse wijsbegeerte’

Van Descartes tot Kant

De filosofie in de zeventiende en achttiende eeuw

Descartes aan het hof van Christina van Zweden, schilderij van Nils Forsberg (naar Pierre Louis Dumesnil)

Dit is het derde deel van een vierdelige leergang die de hele geschiedenis van de westerse wijsbegeerte omvat. Elk deel is ook goed afzonderlijk te volgen.

De cursus biedt een historische inleiding in de filosofie van de zeventiende en achttiende eeuw; respectievelijk het ‘tijdvak van de grote systemen’ en de verlichting. In inten sieve en vruchtbare wisselwerking met de opkomende natuurwetenschap maakte de filosofie in de zeventiende eeuw een periode van grote, wellicht ongeëvenaarde bloei door; de grens wetenschap-filosofie was in die tijd niet scherp te trekken. De vragen die toen zijn gesteld (inzake God en de natuur, de menselijke kennis, wetenschap, godsdienst, politiek en ethiek) en de antwoorden daarop zoals die door deze denkers zijn geformuleerd, behoren nog altijd tot het centrale erfgoed van de westerse wijsbegeerte en werken door in het heden. De achttiende eeuw staat bekend als het tijdperk van de verlichting. We behandelen de Britse, Franse en Duitse versies daarvan. Ten slotte gaan we uitvoerig in op een van de allergrootste denkers uit de geschiedenis: Immanuel Kant, hoogtepunt en eindpunt van de verlichting. Verder komen aan bod: Thomas Hobbes, Pierre Gassendi, René Descartes en het cartesianisme, Benedictus de Spinoza, Gottfried Wilhelm Leibniz, John Locke, George Berkeley, David Hume, Denis Diderot, De La Mettrie, Voltaire, Jean-Jacques Rousseau en Christian Wolff.

docenten: Prof. dr. P.M.L. Steenbakkers, Departement Wijsbegeerte, Universiteit Utrecht, en Faculteit Wijsbegeerte, Erasmus Universiteit Rotterdam; prof. dr. P. Ziche, Departement Wijsbegeerte, Universiteit Utrecht cursusdata: 16, 23, 30 november; 7, 14 december 2010; 4, 11, 18, 25 januari 2011 (9) tijd: Dinsdag 13:15-15:00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen betaling een reader met teksten van de behandelde filosofen uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 166,50 (standaard) Tarief II: € 126,50 (gereduceerd) Tarief III: € 206,50 (vrijwillig) 60

cursussen VOORJAAR 2011

01A101 Hogeschool Utrecht

Architectuur en stedenbouw (deel II) De twintigste eeuw – De wortels van de moderne architectuur

Deze cursus is een herhaling van die uit 2008-2009.

Architecten verwijzen in hun architectuur veelal naar bijzondere kenmerken van architectuurstijlen uit het (verre) verleden. Soms is de resulterende architectuur een ware puzzeltocht door diverse stijluitingen, soms een hommage aan de oude meesters. In deze cursus analyseren we actuele highlights uit de architectuur aan de hand van verwijzingen naar vormen en betekenissen uit het verleden. Deze analyse neemt niet alleen de vorm aan van een ontdekkingsreis, maar ook van een feest der herkenning. De inspiratie voor deze tocht vanuit het heden door het architectuurverleden is afkomstig van architecten als Jo Coenen, James Stirling, Rob Krier, Aranta Isozaki, Robert Venturi, Charles Moore, Ricardo Bofill en Alessandro Mendini. Onderdeel van deze cursus vormen twee excursies naar enkele gebouwen in Nederland. Welke dat worden, bepalen we tijdens de cursus in onderling overleg.

docenten: Mw. drs. L. Lansink, Faculteit Natuur & Techniek, afdeling Bouwkunde Hogeschool Utrecht, gastdocent: dhr ir. R. van den Berg cursusdata: 15, (niet 22) februari; 1, 8, 15 (excursie), 22, 29 maart; 5, 12 (excursie) april 2010 tijd: Dinsdag 10.00-12.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, Oudenoord 700, Utrecht. Het lokaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen betaling van € 10 een reader uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) Toelichting bij tarief: exclusief de kosten verbonden aan de excursies 62

01E102 Hogeschool Utrecht

Options – too hot to handle?

Ofwel de permanente spanning tussen rendement en risico. En wat is een goede keuze?

Deze cursus is een herhaling van die uit 2007-2008.

Welke kenmerken hebben obligaties? Hoe bepalen analisten of een aandeel nu over- of juist ondergewaardeerd is? Hoe maakt u een selectie uit de vele beleggingsfondsen die worden aan geboden? Tijdens deze cursus staan de financiële markten met hun verschillende vormen van beleggen centraal. We behandelen beleggingsmogelijkheden in obligaties, aandelen en beleggingsfondsen. Behalve beleggen komt ook de handel in derivaten aan bod. Opties lijken zeer risicovolle beleggingsinstrumenten. In deze cursus leert u wat opties wel of niet zo risicovol maakt, maar ook hoe de juiste inzet van opties risicoreductie kan bewerkstelligen. Weloverwogen beleggen kan bijvoorbeeld door te kiezen voor een fundamentele analyse, een kwantitatieve en/of een technische analyse. Een uitleg van de verschillende stijlen van beleggen is noodzakelijk voor een goed beeld van de beleggingspraktijk. Dat vele vormen van beleggen niet zonder risico zijn, heeft menigeen aan den lijve ondervonden. Maar hoe meten we dit risico? En hoe hanteren of beperken we het? Als deelnemer aan deze cursus gaat u online een fictieve beleggings portefeuille opzetten en beheren. U werkt hierin met ‘realtime’ beurskoersen. Zo krijgt u zicht op het rendement van uw portefeuille. U kruipt in de rol van effectenanalist en zet een integrale bedrijfsanalyse op van een beursgenoteerde onderneming.

docent: Drs. Wil van Erp, docent bedrijfseconomie bij The Institute for Business Economics van de Faculteit Economie en Management, Hogeschool Utrecht cursusdata: 17 (niet 24) februari; 3, 10, 17, 24, 31 maart; 7, 14 april 2011 (8) tijd: Donderdag 13.30-15.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht, Faculteit Economie en Management, Padualaan 97, Utrecht (De Uithof) studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen betaling een reader uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

03E103 Universiteit Utrecht

De opmars van Azië en de gevolgen voor Europa

Muurreliëf Verboden Stad Beijing

We weten allemaal dat cultuur verschillen grote invloed uitoefenen op de dagelijkse gang van zaken in samenlevingen. Maar als we als ‘buitenstaander’ in contact komen of samen willen werken met de ‘vreemde’, dan moeten we eerst antwoord zien te krijgen op de vraag: hoe en in welke mate spelen die verschillen een rol? De voornaamste economieën van Azië, Japan, China, Korea en ook India, zijn voorpaginanieuws geworden en dringen met hun producten en kapitaal steeds verder onze markten binnen. Maar wat weten wij van ze en hoe moeten we hun opmars interpreteren? Een analyse van de interactie tussen cultuur, economie en samenleving in Azië en de consequenties voor ons, Europeanen, is dan ook op zijn plaats. In deze cursus van vijf bijeenkomsten komen niet alleen de invloed van de ‘grondwaarden’ van de Aziatische samenlevingen en hun onderlinge verschillen aan de orde, maar ook de wijdere gevolgen daarvan voor opvoeding en gezin. Naast deze cultuurhistorische analyse zullen we uitgebreid stilstaan bij de volgende thema’s: economische en technologische expansie, gedrag van ondernemingen, bedrijfscultuur, werkethiek, ondernemerschap en leiderschap. Expliciet en impliciet zullen we een vergelijking maken met Europa.

docent: Prof. dr. J.A. Stam is emeritus hoogleraar economie en management van Pacific Azië aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Vanaf 1993 is hij ook als hoogleraar management van technologie en Azië verbonden aan de Universiteit Twente. cursusdata: 27 april; 4, 11, 18, 25 mei 2011 (5) tijd: Woensdag 10.00-12.00 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht studiemateriaal: Harukiyo Hasegawa en Carlos Noronha (red.) (2009), Asian Business and Management. Palgrave MacMillan (ISBN 9780230545069) cursusgeld: Tarief I: € 92,50 (standaard) Tarief II: € 54,50 (gereduceerd) Tarief III: € 132,50 (vrijwillig) 64

03E104 Universiteit Utrecht

Denkers over staat en politiek

N. Machiavelli

Waarom gehoorzamen mensen aan het bestuur? Omdat zij ervan uitgaan, gelóven, dat zij het bestuur behóren te gehoorzamen. Elk bestuur zoekt dus naar een recht vaardigingsgrond voor de macht die het uitoefent over zijn onderdanen. Wordt de rechtvaardigheidsgrond algemeen aanvaard, dan hoeft het bestuur slechts een kleine groep andersdenkenden met geweld in toom te houden. Elk bestuur zoekt dus naar een rechtvaardigingsgrond voor de machtsuitoefening. Door de eeuwen heen zijn veel rechtvaardigheidsgronden geformuleerd; van het goddelijk recht der koningen tot de volkssoevereiniteit en andere geseculariseerde theorieën. De maatschappelijke context bepaalde in welke mate op een bepaald moment een bepaalde theorie ‘aansloeg’. De middel eeuwen kenden geen staat. Daarna kwam de staat terug. Sindsdien zijn alle theorieën staatsgekleurd. In deze cursus behandelen we zeven verschillende theorieën ter rechtvaardiging van het staatsgezag. Deze theorieën hebben diepe sporen getrokken in het westerse denken. Ze vormen in hun diversiteit de basis van vele politieke op vattingen die tot op de dag van vandaag van grote betekenis zijn. Na de algemene inleiding komen in chronologische volgorde aan de orde de ideeën van: N. Machiavelli, John Locke, Ch.L. de Montesquieu, J.J. Rousseau, The Founding Fathers (de grondleggers van de VS), J.S. Mill en Karl Marx.

docent: Dr. M. van de Vrugt, voorheen senior-docent-onderzoeker, Faculteit Rechten, Universiteit Utrecht cursusdata: 10, 17, 24 februari; 3, 10, 17, 24, 31 maart 2011 (8) tijd: Donderdag 11.00-12.45 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Hand-outs tijdens de bijeenkomsten cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

Filmcyclus: Indië verbeeld

Nederlands-Indië, geschiedenis, literatuur en film

Ver van familie (Marion Bloem, 2008, 150 minuten)

Indië bestaat niet meer, maar leeft voort in de geschiedschrijving, literatuur, film en andere kunsten, en bovenal in de herinne ringen van mensen. Meer dan een halve eeuw na de Indonesische onafhankelijkheid neemt de belangstelling voor het verdwenen Indië en zijn cultuur nog steeds toe. De literatuur speelt een prominente rol in het herinneringsproces evenals de film (speelfilm, televisieserie en documentaire). In deze cursus behandelen we de geschiedenis van Indië en de verbeelding ervan in literatuur en film. Interessant is dat die verbeelding in tekst en film zeer verschillend is, aangezien elk genre zijn eigen wetten heeft. Door de vergelijking wordt duidelijk dat kennis en inzichten op het moment van het maken hun sporen nalaten in de weer gave van het Indische verleden. Teksten en film beïnvloeden op hun beurt de beeld vorming over Indië. Van de films die aan de orde komen, bekijken we de volgende: ■M ax Havelaar (Fons Rademakers, 1976, 170 minuten) ■M oeder Dao, de schildpadgelijkende (Vincent Monnikendam, 1995, 90 minuten) ■G ordel van smaragd (Orlow Seunke, 1997, 125 minuten) ■O eroeg (Hans Hylkema, 1993, 114 minuten) ■C ontractpensions – Djangan loepah! (Hetty Naaijkens, 2009, 90 minuten) ■V er van familie (Marion Bloem, 2008, 150 minuten)

03F105 Universiteit Utrecht

docent(en): Prof. dr. Bert Paasman, emeritus hoogleraar koloniale en postkoloniale cultuur- en literatuurgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam cursusdata: 19, 26 februari; 5, 12, 19 en 26 maart 2011 (6) tijd: Zaterdag 10.30-13.30 (lezing 10.30-11.15 uur; film 11.30-13.30 (afhankelijk van de filmduur) plaats: Filmtheater ’t Hoogt, Hoogt 4, Utrecht, filmzaal 1 boven (alleen bereikbaar via trappen!) studiemateriaal: Hand-outs tijdens de bijeenkomsten. Aanbevolen: Multatuli, Max Havelaar; Hella Haasse, Oeroeg; Marion Bloem, Ver van familie – alle nog nieuw verkrijg baar cursusgeld: Tarief I: € 141 (standaard) Tarief II: € 101 (gereduceerd) Tarief III: € 181 (vrijwillig) Toelichting bij tarief: 6 x € 18,50 (lezing) plus 6 x € 5 (filmkaartje) Gordel van Smaragd

02F106 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Filmanalyse: wat is nu eigenlijk film?

Code Inconnu

‘Wat is nu eigenlijk film?’ Dat is de vraag die in deze cursus centraal staat. Op een analyserende en onderzoekende wijze zullen we in vier bijeenkomsten op zoek gaan naar het antwoord. Elke bijeenkomst bestaat uit een theoretisch gedeelte en aansluitend een filmvertoning, waarna we telkens kort terugblikken. Het programma: ■ De perfecte film: wat is een tijdloze of perfecte film en waarom doorstaan bepaalde films de tand des tijds? Denk aan films als Vertigo, The Godfather en Casablanca. Film: Citizen Kane (Orson Welles) ■C ameravoering en montage: wat is het belang van camerastandpunten en montage? Waarom en hoe wordt er gemonteerd? Met speciale aandacht voor de plan sequence, de ononderbroken opname. Film: Code Inconnu (Michael Haneke) ■F ilmmuziek: de wisselwerking tussen geluid en beeld is cruciaal voor de kijkervaring. De betekenis van de ene scène verandert totaal wanneer er een ander stuk muziek onder wordt gezet. Film: Morte a Venezia (Luchino Visconti) ■S cenario: wat is de betekenis van verhaalopbouw, het adagium ‘character is action’, het creëren van suspense, het ineenvlechten van verhaallijnen en de onderliggende visie van de regisseur en de scenarist? Film: Babel (Alejandro Gonzalez Inarritu)

docent: Mark Meuldijk. Na zijn studie filmkunde was hij werkzaam als educatief medewerker bij Lux in Nijmegen en gastdocent aan de Filmacademie en Modeacademie. cursusdata: 2, 9, 16, 23 maart 2011 (4) tijd: Woensdag 10.15-13.30 uur plaats: Theater de Lieve Vrouw, Amersfoort studiemateriaal: Hand-outs voorafgaand aan elke bijeenkomst cursusgeld: Tarief I: € 94 (standaard) Tarief II: € 54 (gereduceerd) Tarief III: € 134 (vrijwillig) Toelichting bij tarief: 4 x € 18,50 (lezing) plus 4 x € 5 (filmkaartje) 68

01G107 Hogeschool Utrecht

Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht Utrecht was in de middeleeuwen een welvarende stad. De oude stadskern toont de toenmalige ondernemingszin en levenslust. Hoe is dit elan te rijmen met de levensangst die wij de middeleeuwse mens doorgaans toeschrijven? Ons beeld is bepaald door de Herfsttij der Middeleeuwen van Johan Huizinga. Hij heeft echter weinig aandacht besteed aan het stadsleven. In deze cursus verdiepen we ons in het dagelijks leven, op straat en in de buurt. Het sociale weefsel vormt het uitgangspunt. Hoe was de sociale differentiatie? En hoe was het gesteld met de betrokkenheid van mensen bij elkaar, de samenleving, de kerk en minderbedeelden? Na een inleiding in de stadsgeschiedenis komen thema’s aan de orde als het buurtleven, kerk en religie, broederschappen, armenzorg en laatste eer. Per onderwerp zullen we steeds weer proberen om ontwikkelingen in kaart te brengen op basis van archief materiaal en bewaard gebleven objecten. De cursus is dan ook rijkelijk voorzien van lichtbeelden. De levensloop van belangrijke personen vormt regelmatig de aanzet van waaruit we een thema behandelen. Het gaat om inzicht in de sociale veranderingen die zich tussen 1300 en 1600 hebben voorgedaan. Als opmaat voor een nieuw begrip van de Reformatie en de Opstand en onze eigen samenleving.

docent: Dr. Llewellyn C.J.J. Bogaers, cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Utrecht. Zij promoveerde in 2008 op het proefschrift Aards, betrokken en zelf bewust, waarvoor zij de Utrechtse samenleving vanuit cultuurhistorisch oogpunt bestudeerde. Zij combineert minutieus archiefonderzoek met kennis van de oude binnenstad en respect voor religie. Haar onderzoek wordt als vernieuwend ervaren. Zie voor meer informatie www.levendverledenutrecht.nl/pers cursusdata: 11, 18 (niet 25) februari; 4, 11, 18, 25 maart; 1, 8 april 2011 (8) tijd: Vrijdag 10.00-12.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, Uithof. De zaal wordt later bekend gemaakt. studiemateriaal: Llewellyn Bogaers (2008), Aards, betrokken en zelfbewust. De verwevenheid van cultuur en religie in katholiek Utrecht, 1300-1600, deel 1 (ISBN 9789090226910). Te bestellen via www.levendverledenutrecht.nl, € 49,95 incl. verzendkosten. Deel 2 is online op deze website te raadplegen. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 69

01G108 Hogeschool Utrecht

De schoonheid van middeleeuws Utrecht

Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 20.

De cursus ‘Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht’ vorig jaar was zo’n succes dat de deelnemers om een rondleiding vroegen. Dat is uitgegroeid tot een serie van vier bijeenkomsten waarin steeds weer een ander aspect van middeleeuws Utrecht centraal staat. Eerst duiken we in de geschiedenis van het Domplein, de Domkerk en het Domkapittel. In de volgende wandeling staat de romaanse Pieterskerk centraal met alle infor matie die dit bouwwerk in het bijzonder over de memoriecultuur te bieden heeft. Daarna bezoeken we een middeleeuwse parochiekerk: de Jacobikerk. Hier is de betrokkenheid van parochianen op alle mogelijke manieren zichtbaar te maken: van de investeringen die zij ten behoeve van de kerk deden tot de plaats van broederschappen, gilden en kluizenaars, inclusief de grafcultuur. Tot slot een wandeling door het middeleeuwse hart van Utrecht: de omgeving van de Buurkerk en het stadhuis. Hier lag de haven, hier waren de markten en hier stonden gasthuizen. De indrukken die we visueel en auditief opdoen, geven een goede indruk van de religieuze beleving, de economische gedrevenheid en het bestuurlijke pragmatisme in laatmiddeleeuws Utrecht. De precieze invulling is afhankelijk van de situatie in de kerken en van het weer.

docent: Dr. Llewellyn C.J.J. Bogaers, cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Utrecht. Zij promoveerde in 2008 op het proefschrift Aards, betrokken en zelf bewust, waarvoor zij de Utrechtse samenleving vanuit cultuurhistorisch oogpunt bestudeerde. Zij combineert minutieus archiefonderzoek met kennis van de oude binnenstad en respect voor religie. Haar onderzoek wordt als vernieuwend ervaren. Zie voor meer informatie www.levendverledenutrecht.nl/pers cursusdata: 10, 17, 24, 31 mei 2011 (4) tijd: Dinsdag 15.00-17.00 uur (rondleidingen) plaats: Binnenstad Utrecht studiemateriaal: Llewellyn Bogaers (2008), Aards, betrokken en zelfbewust. De verwevenheid van cultuur en religie in katholiek Utrecht, 1300-1600, deel 1 (ISBN 9789090226910). Te bestellen via www.levendverledenutrecht.nl, € 49,95 incl. verzendkosten. Deel 2 is online op deze website te raadplegen. cursusgeld: Tarief I: € 74 (standaard) Tarief II: € 34 (gereduceerd) Tarief III: € 111 (vrijwillig) Toelichting bij tarief: exclusief entreegeld voor kerken, ca. € 2 per keer 70

01G109 Hogeschool Utrecht

Griekse goden en helden in nieuw perspectief

Theseus en Sinis. Attisch, 510 v.Chr.

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2010.

Twee vechtersbazen onder een boom: rotsblok versus zwaard. Daar valt vast nog wel wat meer over te zeggen! In deze cursus gaan we met andere ogen kijken naar Griekse mythen: wat hebben deze nog meer te vertellen afgezien van een spannend verhaal? We zullen zien dat, afhankelijk van de gekozen theoretische benadering, de verhalen onvermoede informatie prijsgeven. Met betrekking tot volwassenwording, bijvoorbeeld: over ideale zonen, zoals Theseus, en over vaak wat minder ideale dochters (wat was er toch met Atalanta?). Ook in het bekende verhaal van Odysseus bij de cycloop blijkt nog van alles vervat te zitten waar we meestal overheen lezen. Dit geldt ook voor die vreemde verhalen over de centauren, die half man, half paard waren. Tijdens de zes bijeenkomsten komen zowel de nieuwe benaderingswijzen van mythen als de verhalen zelf aan de orde. Met behulp van bronnenteksten, opgenomen in een reader, zullen we een aantal mythen tot in de kleinste details gaan uitpluizen. Deze cursus kan worden gezien als een verdieping van de cursus ‘Griekse mythologie in beeld’, maar kan ook los gevolgd worden als men enige kennis heeft van de Griekse goden.

docent: Drs. S.E. Lenselink-van Dijk, oud-hogeschooldocent antieke cultuur, Hogeschool Utrecht, Faculteit Educatie cursusdata: 1, 8, 15 (niet 22) februari; (niet 1), 8, 15, 22 maart 2011 (6) tijd: Dinsdag 11.00-13.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt nader bekendgemaakt. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen betaling van ca. € 13 een reader uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 141 (vrijwillig) 71

01G110 Hogeschool Utrecht

De Eerste Wereldoorlog

Bij deze cursus wordt een 2-daagse studiereis naar Ieper georganiseerd. Zie pag. 114.

Hoewel Nederland daarin neutraal was, spreekt de Eerste Wereldoorlog nog altijd tot de verbeelding. Ook is de Tweede Wereldoorlog moeilijk te begrijpen zonder kennis van de Eerste Wereldoorlog. Het was een oorlog die heel anders liep dan verwacht. In plaats van een snelle oorlog of, zoals keizer Wilhelm II het uitdrukte, een ‘frische fröhlige Krieg’, werd het een uitzichtloze loopgravenoorlog. Nieuwe technieken en uitvindingen als gas, het machinegeweer en tanks maakten deze oorlog extra gruwelijk. Tijdens de strijd bleek bovendien dat de legers slecht voorbereid waren. Bevelvoering, gezondheidszorg, levensomstandigheden van de soldaten: op alle gebieden moest men zien te improviseren. De oorlog had ook grote invloed op kunst, literatuur en poëzie. Door de enorme hoeveelheid bronnenmateriaal – foto’s, dagboeken, rapporten – kunnen we een goed beeld schetsen van de Eerste Wereldoorlog. Niet alleen van de politiek, maar vooral van het leven op het slagveld. Al deze aspecten komen aan bod in deze cursus, die wordt afgesloten met een studiereis naar de stad Ieper in West-Vlaanderen. Daar maken we een tour langs een aantal belangrijke plaatsen van het slagveld en bezoeken we twee musea.

docent: Drs. Dirk van der Veen, historicus cursusdata: 3, 10, 17, (niet 24) februari; 3, 10, 17, 24, 31 maart (8) tijd: Donderdag 10.00-12.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof, Utrecht. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen betaling van ca. € 15 een syllabus van zo’n 250 pagina’s uitgereikt. Die bevat o.a. een uitgebreide literatuurlijst en een over zicht van interessante websites. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

01G111 Hogeschool Utrecht

Wie was Toetanchamon?

Het gouden masker van Toetanchamon, Egyptisch Museum Caïro

Aan deze cursus is een studiereis naar Hannover en Berlijn gekoppeld, zie pag. 108.

Toetanchamon kennen we vooral van de schitterende kunstschatten die met de vondst van zijn beroemde graf in het Dal der Koningen aan het licht zijn gekomen. De ont dekking van dit graf werd in 1922 gedaan door Howard Carter en Lord Carnarvon. In deze cursus van acht bijeenkomsten zullen vele prachtige objecten worden besproken. Daarnaast zal ook het leven van de kindkoning Toetanchamon in een breed tijdsbeeld worden geplaatst. Veel aandacht gaat uit naar de belang rijkste adviseurs van de farao, zoals zijn schatbewaarder Maya en zijn twee viziers Wesermonthoe en Pentoe. De priester ‘Godsvader’ Eje en zijn generaal Horemheb volgden Toetanchamon als koning op. De veel oudere hogepriester Eje/Ay was een aangetrouwd lid van de koninklijke familie. Volgens de onderzoekers die de moordhypothese ondersteunden was Ay mogelijk ook zijn moordenaar toen de jonge prins meer zijn eigen wil begon door te drijven. Ays regering duurde maar vier jaar en de farao na hem (generaal Horemheb) verwijderde de namen van Achnaton, Smenchkare, Toetanchamon en Ay uit de annalen en koningslijsten van het land om ze zo aan de vergetelheid prijs te geven. Toch verstoorde Horemheb Toetanchamons graf niet, wat er mogelijk op wijst dat hij wel respect voor de jonge koning had. Het graf van Toetanchamon is het enige koningsgraf dat vrijwel ongeschonden is gevonden.

docent: Drs. Huub J. Pragt, studeerde egyptologie aan de Universiteit Leiden en was verbonden aan het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Hij is gespecialiseerd in het geven van cursussen en lezingen en het begeleiden van reizen en excursies over het Oude Egypte. cursusdata: 17, 24 en 31 januari; 7 (niet 14, 21), 28 februari; 7, 14, 21 maart 2011 (8) tijd: Maandag 13.30-15.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof, Utrecht. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Syllabus Wie was Toetanchamon? van drs. Huub Pragt cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 73

03G112 Universiteit Utrecht Leergang Pauselijk Rome I

Romes renaissance Is Rome de Eeuwige Stad?

Michelangelo, Libische Sibille. Gewelf Sixtijnse Kapel, Vaticaan, Rome

Is Rome de Eeuwige Stad? Dat leek er in de middeleeuwen niet op. In 1300 was de bevolking gedecimeerd. Op het Forum Romanum graasde vee en de Europese vorsten probeerden de paus uit te rangeren. Vanaf 1378 was er een paus in Rome en een in Avignon. En in het Eeuwige Rome regeerden feodale baronnen als de Colonna’s. Anderhalve eeuw later was Rome een goed georganiseerde, moderne hoofdstad met vele monumenten, die nog altijd miljoenen toeristen trok. Rome was toen het ‘theater van de wereld’. Bezoekers kwamen sinds de renaissance niet zozeer voor de antieke ruïnes als wel voor de moderne stad. Hoe rees ‘Roma Phoenix’ in de renaissance op uit zijn as? Hoe werd de paus de absolute vorst van Midden-Italië? Beeldende kunsten en architectuur propageerden de macht van de pausen en speelden de rol van de media. Zij verleenden de stad prestige. Vanuit de geschiedenis begrijpt u beter wat u in Rome ziet. Deze cursus, die de veertiende, vijftiende en het begin van de zestiende eeuw beslaat, belicht die (kunst)historische context van de Sint-Pieter, het Vaticaan, de Sixtijnse Kapel en de Stanze van Rafael, van obelisken en piazza’s, van werken van Michelangelo, Rafael e tutti quanti. Deze cursus is een uitgebreide herhaling van die uit najaar 2006.

docent: Drs. Hubert Schrijnemakers deed onderzoek in de Vaticaanse Bibliotheek en het Vaticaans Archief en in andere Italiaanse archieven en bibliotheken. Hij bezocht Rome en Florence met studenten, leraren en HOVO-cursisten. Na zijn pensionering leidde hij enkele jaren de organisatie van HOVO Utrecht. cursusdata: 10, 17 (niet 24) februari; 3, 10, 17, 24, 31 maart; 7, 14 april 2011 (9) tijd: Donderdag 14.00-16.00 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen betaling een syllabus uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 166,50 (standaard) Tarief II: € 126,50 (gereduceerd) Tarief III: € 206,50 (vrijwillig)

04H113 Universiteit voor Humanistiek

Seculiere en boeddhistische zingeving aan dood en eindigheid In deze cursus beschouwen we de zingeving aan dood en eindigheid vanuit vijf moderne filosofische stromingen en het boeddhisme. Een belangrijke vertegenwoordiger van de eerste stroming, de existentiële psychotherapie, is de Amerikaanse psychiater Yalom. Zijn uitgangspunt is dat de confrontatie met de dood voorwaarde is om het leven goed te kunnen leven. Vervolgens komt de levenskunst van de humanistische filosofen Joep Dohmen en Wilhelm Schmid aan bod. Zij zijn op zoek naar het goede leven en bieden veel inzichten maar ook praktische tips om van je leven een kunstwerk te maken. De vrouwelijke overlevingskunstenaars Anna Enquist, Kristien Hemmerechts en Patricia de Martelaere hebben alle drie hun eigen ervaringen met de dood en schrijven daarover. Patricia de Martelaere verwijst naar oosterse filosofieën om met de dood in het reine te kunnen komen. De cardioloog Pim van Lommel is door wat mensen hem vertelden over bijna-doodervaringen over het leven na de dood gaan nadenken en ontwierp een theorie over een nonlokaal oneindig bewustzijn. Boeddhistische visies op de dood gaan uit van de radicale acceptatie van de eindigheid van het leven. De laatste stroming is natuurfilosofie. Bijna alles in de natuur is sterfelijk: helpt het als wij onszelf als onderdeel van de natuur zien?

docent: Dr. Christa W. Anbeek, docent religiewetenschappen aan de Universiteit van Tilburg en docent praktische humanistiek aan de UvH. In 1994 promoveerde Anbeek op een studie naar het denken over de dood in het boeddhisme en christendom. Vanaf die tijd is zij intellectueel en praktisch met het thema zingeving aan dood en eindigheid bezig gebleven. cursusdata: 24, 31 maart; 7, 14, 21 april 2011 (5) tijd: Donderdag 11.00-13.00 uur plaats: Universiteit voor Humanistiek, Kromme Nieuwe Gracht 29, Utrecht studiemateriaal: C.W. Anbeek (2010), Seculiere en boeddhistische zingeving aan dood en eindigheid. Kampen: Ten Have cursusgeld: Tarief I: € 92,50 (standaard) Tarief II: € 52,50 (gereduceerd) Tarief III: € 132,50 (vrijwillig) 75

04H114 Universiteit voor Humanistiek

Kracht door dialoog

Humanisme in interlevensbeschouwelijke dialoog

Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 50.

In de hedendaagse context van religieuze en levens beschouwelijke diversiteit neem het humanisme een bijzondere plaats in. Enerzijds is het humanisme een zelfstandige levensbeschouwing met een eigen traditie, die teruggaat tot de oudheid, anderzijds manifesteert het zich ook en op meerdere wijzen in andere levensbeschouwingen en tradities. Zo is in het Westen het humanisme sinds de renaissance altijd sterk verbonden geweest met het christendom. Maar ook in het jodendom, de islam en het boeddhisme zijn humanistische elementen en tendensen aan te wijzen. Deze dubbele identiteit van het humanisme ten opzichte van andere levensbeschouwingen geeft het een bijzondere positie ten aanzien van interlevensbeschouwelijke dialoog. Het belang van een dergelijke dialoog behoeft vandaag de dag nauwelijks betoog. Zeker in Nederland, maar ook daarbuiten, kan die een tegenwicht vormen tegen de almaar dominanter wordende tendensen van polarisatie en populisme. In deze cursus onderzoeken we de mogelijkheden en kracht van interlevensbeschouwelijke dialoog. Aan bod komen het humanisme als eigen traditie én het humanisme in relatie tot christendom, jodendom, islam en boeddhisme. Doel is het verkennen van deze levensbeschouwingen met het oog op dialoog en verstandhouding. Deze cursus wordt mede opgezet vanuit het interdisciplinaire onderzoeksproject ‘Geestelijke weerbaarheid en humanisme’ aan de Universiteit voor Humanistiek.

docenten: Dr. Joachim Duyndam, dr. Laurens ten Kate, dr. Abdelilah Ljamai, dr. Christa Anbeek, dr. Michael Elias, dr. Marcel Poorthuis, drs. Bert Gasenbeek, drs. Wouter Kuijlman cursusdata: 3, 10, 17 (niet 24) februari; 3, 10, 17, 24, 31 maart 2011 (8) tijd: Donderdag 14.00-16.00 uur plaats: Universiteit voor Humanistiek, Kromme Nieuwe Gracht 29, Utrecht studiemateriaal: Wordt later bekendgemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

04H115 Universiteit voor Humanistiek

Goed ouder worden

Welzijn, zingeving en menselijke waardigheid in de levensloop

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2010. Het maximum aantal deelnemers is 50.

Twee jaar geleden is aan de Universiteit voor Humanistiek de projectgroep Goed Ouder Worden opgericht. Dit interdisciplinaire gezelschap richt zich op onderzoek naar welzijn, zin, betekenisgeving en menselijke waardigheid in de latere levensloop. Het onderzoek, dat zowel theoretisch als praktisch van aard is, past in het type wetenschappelijk onderzoek van de Universiteit voor Humanistiek dat is gericht op het gelijktijdig bevorderen van zingeving en humanisering. Met de combinatie van zowel kritische gerontologie, filosofie, psychologie en organisatie- en veranderstudies wordt geprobeerd een tegenwicht te bieden aan de dominante biologische, medische, sociologische en economische benaderingen van ouder worden. De vraag naar ‘goed ouder worden’ is onder meer van belang omdat de levensverwachting in het welvarende Westen in betrekkelijk korte tijd dermate is gestegen dat velen een relatief lang leven als oudere zullen leiden, terwijl nog maar weinig is nagedacht over een goede invulling daarvan. In deze cursus komt ‘goed ouder worden’ vanuit verschillende weten schappelijke disciplines aan de orde, en wordt er nadrukkelijk ook aandacht gevraagd voor de wijsgerige, levensbeschouwelijke, normatieve, existentiële en organisatorische kanten van ouder worden. Kernthema’s: tijd, levens verlenging, welzijn, interactie, menselijke waardigheid, authenticiteit, armoede, eenzaamheid, lijden, omgaan met verlies, uitsluiting, dementie, zorg (al dan niet in zorginstellingen) en de kunst van ouder worden.

docenten: Prof. dr. Peter Derkx, prof. dr. Alexander Maas, dr. Anja Machielse, dr. Lena Bendien, dr. Anneke Sools, dr. Martien Schreurs cursusdata: 8, 15 (niet 22) februari; 1, 8, 15, 22, 29 maart 2011 (7) tijd: Dinsdag 14.00-16.00 uur plaats: Universiteit voor Humanistiek, Kromme Nieuwe Gracht 29, Utrecht. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Wordt later bekendgemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 129,50 (standaard) Tarief II: € 89,50 (gereduceerd) Tarief III: € 169,50 (vrijwillig) 77

01K116 Hogeschool Utrecht

De renaissance: een nieuwe mentaliteit De renaissance is meer dan een herleving van de klassieke oudheid. Het ‘is’ ook een nieuwe mentaliteit: de mens staat centraal, de wetenschap bloeit en de kunst wordt langzamer hand een politiek middel. In deze cursus beginnen we bij de oorsprong van de schilderkunst: de Italiaanse kunst van de dertiende en veertiende eeuw. We bekijken het werk van Cimabue, Duccio, Giotto en Simone Martini, en gaan daarbij in op zowel de vernieuwingen en artistieke vaardigheden van deze schilders als op het begin van de vroege renaissance in Italië rond 1300. Vervolgens beschouwen we de schilderen beeldhouwkunst en architectuur van de veertiende, vijftiende en zestiende eeuw. Dat doen we aan de hand van het werk van o.a. Donatello, Alberti, Brunelleschi, Masaccio, Leonardo da Vinci, Michelangelo, Rafael, Titiaan en Tintoretto. Duidelijk wordt ook het verschil tussen de Florentijnse en Venetiaanse schilders. Vanaf het einde van de vijftiende eeuw trokken kunstenaars vanuit het noorden naar het zuiden van de Alpen om daar kennis te maken met de renaissance. Enkele kunstenaars keerden zelfs niet meer terug en vestigden zich in Florence. Een van hen was Pieter Bruegel. Hoewel hij vooral onder de indruk was van het landschap, kunnen we in zijn werken ook een politieke boodschap herkennen.

docent: Drs. Lisette le Blanc, kunsthistorica en werkzaam als conservator/directeur van Museum Dorestad in Wijk bij Duurstede. Verder geeft zij aan diverse culturele instellingen lezingen over uiteenlopende perioden en onderwerpen. cursusdata: 31 januari; 7, 14 (niet 21), 28 februari; 7, 14 maart 2011 (6) tijd: Maandag 11.00-13.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Wordt later bekendgemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

02K117 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Kunst in Amersfoort

Langs hoogtepunten van Amersfoortse musea

Armando, Melancholie, 23 februari 2009

De hoofden van vier Amersfoortse musea voeren u mee langs hoogtepunten uit hun aanbod. Wat kunt u verwachten? ■ Jongkind tot Van der Leck: in deze lezing schetst Onno Maurer de ontwikkeling van de Nederlandse moderne kunst. De lezing is verbonden aan de Collectie Kamerbeek (in beheer bij het museum). ■ Armando: Yvonne Ploum laat u kennismaken met het werk van een van de meest intrigerende kunste naars van onze tijd en bespreekt de existentiële thema’s van zijn werk. Ondanks de destructie en het geweld die het werk van Armando kenmerken, ontstaan er fascinerende en indrukwekkende scheppingen die u niet onberoerd zullen laten. Een boswandeling zal na deze cursus nooit meer hetzelfde zijn. ■ Kunsthal KAdE: bij het ter perse gaan van deze gids was het programma voor 2011 van Kunsthal KAdE nog niet bekend. Robbert Roos zal een schets geven van de mechanismen binnen de hedendaagse kunst, vorm geving en bouwkunst, en inzicht geven in de structuren en belangrijke spelers op deze terreinen. ■ Mondriaan: een van ’s werelds beroemdste schilders kwam uit Amersfoort: Piet Mondriaan (1872-1944). Mondriaan wordt beschouwd als een pionier van de abstracte kunst, en zijn werk inspireert vele architecten en ont werpers. Onno Mauer laat u de betekenis zien van Mondriaans werk voor kunstenaars toen en nu.

docent: Onno Maurer, hoofd Museum Flehite; Yvonne Ploum, hoofd Armando Museum; Robbert Roos, hoofdconservator Kunsthal KAdE cursusdata: 27 april; (niet 4), 11, 18, 25 mei 2011 (4) tijd: Woensdag 12.00-15.00 uur Programma: 12.00 start lezing; 13.30 korte wandeling naar het museum; 13.30-15.00 museumrondleiding o.l.v. de inleider plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Word later bekendgemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 74 (standaard) Tarief II: € 34 (gereduceerd) Tarief III: € 114 (vrijwillig) Toelichting bij tarief: de entreeprijs van het museum is niet bij de cursusprijs inbegrepen. Met een museumkaart krijgt u korting of gratis toegang. 79

02K118 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Van Monteverdi tot Mozart

Een verkenning van de muziekgeschiedenis van Italië tussen 1600 en 1800

Giuseppe Bibiena, decor voor Jommelli’s opera Didone abbandonata

Na de verkenningen van (delen uit) de muziekgeschiedenis van Spanje, Frankrijk en Engeland in voorgaande jaren is dit keer gekozen voor een verkenning van de muziek geschiedenis van Italië tussen 1600 en 1800. Aan de orde komen o.a. Monteverdi met zijn madrigalen, opera’s en kerkmuziek, zijn tijdgenoot Frescobaldi en de vroege zeventiendeeeuwse klaviermuziek, de opera’s van Cavalli en Cesti en het oratorium in handen van o.a. Carissimi en Alessandro Scarlatti. De wereldlijke cantate van o.a. Barbara Strozzi en haar mannelijke tijdgenoten krijgt zeventiende-eeuws gezelschap van de klanken uit de weeshuizen/conservatoria van Napels en Venetië en de (kamer) muziek voor strijkers van Torelli en Corelli. We besteden aandacht aan de opera’s van Vivaldi en de satirische reactie die ze teweegbrachten in Benedetto Marcello’s ‘Il Teatro alla moda’. De virtuositeiten van klavierleeuw Domenico Scarlatti en de belangrijkste strottenhoofdartiesten, de castraten, brengen ons ook buiten de landsgrenzen. Het Italiaanse muziekleven van de tweede helft van de achttiende eeuw zien we door de brillen van Mozart (in zijn brieven) en Charles Burney (in zijn reisbeschrijvingen). Rome en Venetië zijn de belangrijkste uitvalsbases voor deze Giro d’Italia, waarin ook andere steden etappe plaats zullen zijn, zoals Napels en Bologna. Kortom: een muzikale reis door tweehonderd jaar Italiaanse muziekgeschiedenis.

docent: Drs. J. Nuchelmans studeerde muziekwetenschap in Utrecht. Als docent muzieken cultuurgeschiedenis is hij sinds 1982 verbonden aan het Conservatorium van Amsterdam. In 1982 was hij medeoprichter van het Holland Festival Oude Muziek Utrecht, waar hij tot 1999 verantwoordelijk was voor de programmering. Van 1995 tot 2002 was hij hoofd van de afdeling Oude Muziek aan het Conservatoire National Supérieur de Musique et de Danse in Parijs, en van 2002 tot 2004 bijzonder hoogleraar op de Anton van Duinkerken-wisselleerstoel voor Kunst en Cultuur aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Hij is artistiek leider van het Bach Festival Dordrecht dat in september 2010 voor het eerst plaatsvindt. cursusdata: 24, 31 januari; 7, 14 (niet 21), 28 februari; 7, 14, 21 maart (8) tijd: Maandag 10.45-12.45 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Wordt later bekendgemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 80

02K119 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Drama in de kerk Vanaf het begin van de zeventiende eeuw dringen in de kerkelijke muziek ver nieuwingen door die afkomstig zijn uit de wereldlijke muziek. In deze korte cursus van zes bijeenkomsten zullen we deze vernieuwingen gaan toelichten en laten horen. Dat doen we op twee manieren: als eerste behandelen we drie werken die iedereen in elk geval van naam kent: Vespro della beata Vergine van Monteverdi, Messiah van Händel en Requiem van Mozart. Hierbij staan de volgende vragen centraal: hoe en waarom zijn deze werken ontstaan, hoe zijn ze opgebouwd, welke muzikale en andere kenmerken hebben ze en welke daarvan zijn nieuw, en welke oud? Het tweede onderdeel van deze cursus bestaat uit een selectie van korte fragmenten uit het werk van enkele andere componisten, onder wie Gabrieli, Cavalieri, Lully, Purcell en Schütz, om aan de hand daarvan de algemene en vooral de stijlkenmerken van de vocale muziek tijdens de vroege en late barok en de klassieke tijd uiteen te zetten. Deze fragmenten zullen in hoofdzaak ontleend zijn aan oratoria, missen en requiems.

docent: Drs. Camiel Verhamme studeerde Nederlandse taal- en letterkunde en was ruim 25 jaar docent taalbeheersing. Begin jaren negentig volgde hij zijn oude liefde: muziek. Met een onderbreking van enkele jaren gaf hij tussen 1997 en 2010 bijna dertig HOVO-cursussen over uiteenlopende muzikale onderwerpen. cursusdata: 22, 29 maart; 5, 12, 19, 26 april (6) tijd: Dinsdag 11.00-13.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen betaling een (verplichte) bundel teksten uitgereikt, die ook een lijst met relevante literatuur bevat. cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

03K120 Universiteit Utrecht Leergang Byzantijnse kunst V

De uitstraling van de Byzantijnse kunst in West-Europa

Gevangenneming, Uffizi-museum Florence

Iedereen die weleens in Venetië of op Sicilië is geweest, heeft daar kennis kunnen nemen van indrukwekkende mozaïeken die door Byzantijnse kunstenaars in samen werking met lokale medewerkers zijn gemaakt. Dit zijn niet de enige voorbeelden van de invloed van de Byzantijnse kunst op die in West-Europa. Tijdens de Karolingische renaissance en de Ottoonse periode speelden Byzantijnse voorbeelden een belangrijke rol, en ook in de romaanse stijlperiode en de opkomende gotiek lieten veel kunstenaars zich inspireren door de veelzijdige vormentaal van Byzantium, die de kunstenaar in het Westen bruikbare composities en goede formele oplossingen bood. Na de plundering van Constantinopel door de kruisvaarders in 1204 kwamen er grote hoeveelheden Byzantijnse kleinkunst naar het Westen, waar zij nieuwe typen introduceerden, zoals de staande Maria, afgeleid van de ‘Hodogetria’. Italië was van oudsher een toegangspoort voor Griekse invloeden. Al in de zevende en achtste eeuw was een aantal Griekse kunstenaars werkzaam in Rome, waar de pausen toen vaak van Syrische of Griekse afkomst waren. Ook in de volgende eeuwen, tot aan de komst van Giotto, zou de Italiaanse kunst schatplichtig blijven aan de kunst van Byzantium.

docent: Drs. H.L.M. Defoer, oud-directeur van Museum Catharijneconvent Utrecht, specialist op het gebied van de middeleeuwse Byzantijnse kunst cursusdata: 13, 20, 27 januari; 3, 10, 17, 24 februari; 3 maart 2011 (8) tijd: Donderdag 10.00-12.00 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht studiemateriaal: A anbevolen literatuur: Otto Demus (1970), Byzantine Art and the West. New York: Weidenfeld and Nicholson (ISBN 0814701167) cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

03K121 Universiteit Utrecht

De beeldhouwkunst van Tilman Riemenschneider (ca. 1460-1531) Wanneer Thomas Mann in 1945 in New York zijn redevoering houdt over ‘Germany and the Germans’ en daarin aandacht vraagt voor het ‘andere’ Duitsland, verwijst hij in het bijzonder naar de laatmiddeleeuwse beeldhouwer Tilman Riemenschneider. Mann ziet Riemenschneider als toonbeeld van de strijd om recht en vrijheid, vanwege zijn rol ten tijde van de Boerenoorlog. Het beeld dat wij van Riemenschneider hebben, is zeker niet vrij van de (voor)oordelen, die zijn ingegeven door de geschiedenis van de herwaardering van zijn persoon en werk. Maar naast elementen van mythevorming staan natuurlijk de historische feiten en de kunstwerken die hij naliet. Het werk van Riemenschneider – en daarbij gaat het vooral om houten altaarstukken – draagt onmiskenbaar kenmerken van de laatgotische traditie, maar raakt hier en daar ook aan renaissancistische concepten. In zes bijeenkomsten gaan we in op de diverse aspecten van het leven en werk van deze kunstenaar, o.a. zijn leertijd en stilistische ontwikkeling, de techniek en traditie van het (gepolychromeerde) houten altaarstuk, de problematiek van zijn ‘monochrome’ werken en de geschiedenis van de herwaardering van persoon en oeuvre. Aan deze cursus is een studiereis naar Würzburg en omgeving (Duitsland) gekoppeld. Zie pag. 112. Tilman Riemenschneider, Treurende Maria, ca. 1505, Würzberg, Mainfränkisches Museum

docent: Drs. Anton van Run, docent-onderzoeker, voorheen werkzaam bij de Universiteit Utrecht op het gebied van de middeleeuwse kunstgeschiedenis, in het bijzonder de christelijke iconografie cursusdata: 8, 15 (niet 22) februari; 1 (niet 8), 15, 22 en 29 maart 2011 (6) tijd: Dinsdag 13.15-15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Iris Kalden-Rosenfeld (2006), Tilman Riemenschneider und Seine Werkstatt. Königstein im Taunus (Die Blauen Bücher). Ook in het Engels beschikbaar. Verder eventueel een beknopte reader en/of kortere teksten (worden uitgereikt tijdens de bijeenkomsten) cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig) 83

01L122 Hogeschool Utrecht

Nederlands oud schrift In deze cursus staat de Nederlandse paleografie van de veertiende tot en met de achttiende eeuw centraal. Eerst verdiepen we ons in drukletters uit de vijftiende tot de zeventiende eeuw. Hierbij komen o.a. de basisbeginselen betreffende afkortingen aan de orde. Vervolgens behandelen we diverse handgeschreven teksten, variërend van oorkonden, belastingtabellen, liefdesbrieven en getuigen verhoren tot het vonnis van Balthasar Gerards na de moord op Willem van Oranje. In de laatste bijeenkomst zullen originele documenten ter tafel komen. Tijdens de colleges proberen de cursisten gezamenlijk een tekst te ontcijferen. De docent suggereert tot slot een mogelijk correcte transcriptie.

Deze cursus is een gedeeltelijke herhaling van een eerdere cursus.

docent: Drs. W.H. Lenselink, oud-hogeschooldocent middeleeuwse geschiedenis aan de Hogeschool Utrecht. Hij publiceerde o.a. over de geschiedenis van Zeeland en Amersfoort in de middeleeuwen. cursusdata: 1, 8, 15 (niet 22) februari; (niet 1), 8, 15, 22 maart 2011 (6) tijd: Dinsdag 11.00-13.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt een reader uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

02L123 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Romananalyse

Historische romans over vandaag

Boeken toen, nu en altijd

Is er een toekomst voor de roman? Deze vraag speelt al enkele decennia in literaire kringen. Kan de roman overleven in de veranderende werkelijkheid zonder zich te vervreemden van de traditie en van zijn trage en zorgvuldige aard? Zij die twijfelen vrezen dat de romankunst, zoals die zich vanaf de oudheid ontwikkeld heeft met alle subtiele verworvenheden op het gebied van stilistiek, vormgeving en interpretatie, te kwetsbaar is om het blijvend op te nemen tegen de uniformiteit van de commercie en de terreur van de top tien. Anderen zijn minder somber. Die menen juist dat de roman zich altijd heeft kunnen handhaven in de veranderende complexe werkelijkheid, juist doordat romankunst beschikt over een oud en zich steeds vernieuwend repertoire van literaire middelen. In deze cursus verdiepen we ons in een aantal eigentijdse romans. We kijken naar de moderne auteur als kroniekschrijver van onze tijd en stellen vragen als: wat wil de roman vertellen over onze tijd, welke aspecten van onze werkelijkheid komen in beeld en welke literaire middelen worden daarbij gebruikt? Ofwel: schrijven auteurs van vandaag over de geschiedenis van morgen? Van de cursisten wordt verwacht dat zij de opgegeven werken lezen en een actieve inbreng hebben tijdens de bespreking.

docent: Drs. Annette van der Ree-Siebelink studeerde vergelijkende literatuurwetenschap aan de Universiteit Utrecht en was daarna 28 jaar als docent taalbeheersing en literatuur verbonden aan Hogeschool de Horst. Sinds 1993 verzorgt ze literatuur cursussen voor HOVO. cursusdata: 19 (niet 26) januari; 2 (niet 9) 16 (niet 23) februari; 2 (niet 9), 16 maart 2011 (5) tijd: Woensdag 10.45-12.45 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Juli Zeh, Corpus Delicti (2009); Leanne Shapton, Belangrijke voorwerpen en persoonlijke bezittingen uit de collectie van Lenore Doolan en Harold Morris, inclusief boeken, kleding en juwelen (2009); Atiq Rahimi, Steen van geduld Deze lijst is nog niet volledig. Na inschrijving ontvangt u zo spoedig mogelijk een aangevulde lijst. cursusgeld: Tarief I: € 92,50 (standaard) Tarief II: € 52,50 (gereduceerd) Tarief III: € 132,50 (vrijwillig) 85

03L124 Universiteit Utrecht

Belle van Zuylen, de schrijfster

Belle van Zuylen

Deze cursus wordt in het Nederlands gegeven. Indien de cursisten er prijs op stellen, kan het ook in het Frans.

Waarom zou er een toren naar Belle van Zuylen genoemd moeten worden? Daarover gaat het eigenlijk in deze cursus. Hij sluit bovendien aan bij de recente opname van Belle van Zuylen in het ‘pantheon’ van het Letterkundig Museum in Den Haag. Belle van Zuylen was namelijk niet alleen een interessante vrouw die haar tijd (eind achttiende eeuw) vooruit was, ze was vooral een schrijfster. En het is de moeite waard om je in haar werk te verdiepen. Dan leer je niet alleen haar beter kennen, maar ook jezelf, want zoals alle goede literatuur zet haar werk je aan het denken. Het is echter geen eenvoudige lectuur. Ten eerste schreef Belle van Zuylen in het Frans. Daarnaast was zij als schrijfster tamelijk veeleisend: haar romans zijn bijvoorbeeld vrij kort, wat ook betekent dat ze compact schreef, zonder veel ‘uitleg’ over personages en omstandigheden. De lezer – zeker de moderne lezer – moet zelf enige moeite doen. Deze cursus beoogt de kennismaking van de deelnemers met Belle van Zuylen, als schrijfster, enigszins te begeleiden. Een aantal van haar romans en enkele briefwisselingen worden gezamenlijk besproken en in de context van de tijd en het leven van Belle van Zuylen geplaatst.

docent: Dr. S. van Dijk, voorheen docent-onderzoeker Onderzoeksinstituut voor Geschiedenis en Cultuur, Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Utrecht. Tegenwoordig is zij als onderzoeker verbonden aan het Huygens Instituut van de KNAW, Den Haag. Van Dijk doet onderzoek naar vrouwelijke auteurs in Europa vóór 1900, o.a. naar Belle van Zuylen. cursusdata: 18, 25 februari; 4, 11, 18, 25 maart; 1, 8 april 2011 (8) tijd: Vrijdag 11.00-13.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Er is een reader beschikbaar met de te behandelen fragmenten en een literatuur lijst met verwijzingen naar recente uitgaven van de te bespreken titels (in het Frans en het Nederlands). cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 86

03L125 Universiteit Utrecht

De Duitse Bildungsroman Goethes Wilhelm Meister

De teksten zijn in het Duits; de voertaal tijdens de bijeenkomsten is Nederlands.

Het onvertaalbare begrip Bildung, dat tot op heden niet alleen in Duitsland maar ook in Nederland wordt bediscussieerd, ontstond in Duitsland aan het einde van de achttiende eeuw. Het omschrijft een concept dat niet alleen pedagogische, maar ook antropologische en politiek-sociale aspecten heeft. Het diende onder meer als instrument voor de maatschappelijke emancipatie van het Duitse burgerdom, dat zich, anders dan in Frankrijk in 1789, niet met geweld tegen de overheersing door de aristocratie wilde verzetten. De problemen van dit proces kregen literaire gestalte in het zeer Duitse genre van de Bildungsroman, waarvan de klassieke representant de Wilhelm Meister van Goethe is. Goethe publiceerde Wilhelm Meisters Lehrjahre in 1795/1796 en het vervolg Wilhelm Meisters Wanderjahre in 1821/1829. Hij beschrijft hierin vol ironie en met toenemend scepticisme de pogingen van de koopmanszoon Wilhelm Meister om zichzelf te bilden en een positie in de standen maatschappij te verwerven. Tussen de Lehrjahre en de Wanderjahre begint in Europa de Industriële Revolutie, die Goethe als een van de eerste Duitse schrijvers literair en met ingrijpende consequenties voor het oorspronkelijke concept van Bildung heeft verwerkt. We lezen de Lehrjahre en capita selecta uit de Wanderjahre.

docent: Dr. K.F. Gille, gastdocent nieuwe Duitse letterkunde, Universiteit Leiden, en gastonderzoeker Universiteit van Amsterdam cursusdata: 9, 16 (niet 23) februari; 2, 9, 16, 23, 30 maart; 6 april 2011 (8) tijd: Woensdag 13.15-15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Johan Wolfgang von Goethe (1795/1796), Wilhelm Meisters Lehrjahre; (1821/1829), Wilhelm Meisters Wanderjahre. De edities van de Lehr- en Wanderjahre worden nog bekendgemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

03L126 Universiteit Utrecht

Gedichten geopend Poëzieanalyse: theorie en praktijk

Aan het lezen van poëzie komen veel lezers tegenwoordig niet meer toe. Veel gedichten zijn relatief ontoegankelijk en dat vergt meer inspanning van de lezer. In deze cursus verlagen we de drempel naar de poëzie met behulp van Aristoteles’ poëtica tot en met hedendaagse reflecties over poëzie. We bekijken bijvoorbeeld in het christelijke ‘The Windhover’ van Hopkins (1844-1889) hoe de lezer door ‘ontregeling van de grammatica’ aandacht voor het gedicht zelf krijgt. In ‘De wandelaar’ van Nijhoff (1894-1953) laten we zien hoe de dichter een historische wandeling maakt langs allerlei opvattingen over kunst, en in de gedichten van Gezelle (1830-1899) hoe een freudiaanse interpretatie bepaalde onduidelijkheden verheldert. We schenken kortom aandacht aan de concrete analyse en interpretatie van een aantal gedichten vanaf het begin van de negentiende eeuw tot heden. Om de veelkleurigheid van het fenomeen zichtbaar te maken zijn de duidingen van velerlei aard. Men denke aan structuralistische, psychoanalytische, deconstructivistische, intertekstuele en receptie-esthetische interpretaties van poëzie. Ten slotte bespreken we ook een aantal dominante benaderingsw ijzen van poëzie door de eeuwen heen en besteden we aandacht aan het onderscheid met verwante typen teksten.

docent: Dr. J.J-M. van Stralen, docent-onderzoeker literatuurwetenschap, Departement Letteren, Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Utrecht en Vrije Universiteit Amsterdam cursusdata: 4, 11, 18, 25 februari; 4, 11, 18, 25 maart 2011 (8) tijd: Vrijdag 10.00-12.00 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht studiemateriaal: We behandelen o.a. de volgende theorieën: Simon Vestdijk, De glanzende kiemcel; W. Bronzwaer, Lessen in lyriek; J. Culler, Structuralist Poetics; M. Riffaterre, The Semiotics of Poetry; E. van Boven en G. Dorleijn, Literair mechaniek; E. van Alphen, Op poëtische wijze. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 88

01M127 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Lessen in levenskunst

Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 15.

Ouder worden we allemaal. Hoe doe je dat zo effectief en vrolijk mogelijk? In deze cursus gaan we in op de diversiteit van de groep ouderen en de verschillende gebieden waarbinnen hun bestaan zich afspeelt. We analyseren huidige wensen en vragen, binnen het eigen leven of dat van de medemens, in relaties waarmee men te maken heeft of krijgt bij het ouder worden. U leert persoonlijke hulp, zorg en zingevingsv ragen te plaatsen in het geheel van de maatschappelijke verhoudingen en ontwikkelingen. U leert de vraag, wens of situatie van uzelf en een ander te bekijken en te beantwoorden binnen de context van de persoonlijke levensloop en de eigen zingeving en betekenis. Hierbij spelen communicatievaardigheden natuurlijk een belangrijke rol. Enerzijds leert u een aantal kennistheoretische begrippen die actueel zijn binnen de hedendaagse hulp- en zorgverlening vanuit een filosofisch kader, zoals doelgroep ouderen, levensfasen en veranderingen, participatie, en autonomie en zelfbepaling. Anderzijds gaat u werken met concepten als zorg en zorgethiek, waarmee u kritisch leert kijken naar bijvoorbeeld maatregelen van gemeentelijke en landelijke overheid in het kader van denken over zorg en zelfzorg, en zingeving en levenskunst, de rode draad die mensen tot op hoge leeftijd kan inspireren tot zinvol leven.

docent: Drs. Joop de Jong is docente methoden en technieken bij Maatschappelijk Werk en Dienstverlening van de Hogeschool van Utrecht. Daarnaast is zij (senior-)coach en supervisor. Als Master of Social Work doet De Jong onderzoek naar wonen en leven van ouderen. cursusdata: 2, 9, 16, 23, 30 maart; 6, 13, 20, 27 april; 11 mei 2011 (10) tijd: Woensdag 9.30-12.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof studiemateriaal: D. Oostelaar en G. Wolfswinkel (2006), Ouderen in de samenleving. Bussum: Coutinho (ISBN 9789046900314). G. van Gennip (2009), Het handwerk van de levensloop, Amsterdam: SWP (ISBN 9789088500374) cursusgeld: Tarief I: € 185 (standaard) Tarief II: € 145 (gereduceerd) Tarief III: € 205 (vrijwillig) 89

02M128 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

De schatkamer van de herinnering

Biografisch onderzoek naar het levensverhaal als kostbaar bezit

Innerlijk huis (Olga Bohnsack)

Je moet kunnen terugdenken aan wegen in onbekende streken, aan onverwachte ontmoetingen, aan dagen uit je jeugd, aan dagen in stille kamers, aan ochtenden aan zee, aan nachten op reis met sterren die hoog boven met je mee vlogen. (Rainer M. Rilke)

Niets is zo persoonlijk als de eigen levensloop. Daarom is onze biografie wellicht een van onze kostbaarste bezittingen. Veel mensen die in de derde levensfase zijn aangekomen, ervaren steeds intenser dat het geheugen, waar alle her inneringen zijn opgeslagen, tot de essentie van het bestaan behoort. Zonder dat zouden we immers onwetend zijn over onze identiteit, wat we hebben ervaren of meemaken in het nu. Om biografisch onderzoek te verrichten hebben we behalve kennis en inzicht ook vaardigheden nodig om de schatkamer van onze herinnering te openen. In deze cursus onderzoeken we een aantal belangrijke bouwstenen van de biografie: ■ waarnemen, waarderen en betekenisgeving van bijzondere gebeurtenissen binnen de individuele levensgeschiedenis, die de kwaliteit van leven stimuleren en ook onze doelen en drijfveren verhelderen; ■ k ruispunten, mijlpalen en crises die veranderingen in het leven bewerkstelligen. We werken met het instrument van de herinnering. We doen dat, naast een zorgvuldige oriëntatie, met diverse creatieve middelen: schrijfoefeningen, beeldend werken en interactieoefeningen.

docent: Drs. Gabriël Prinsenberg was methodiekdocent aan Hogeschool de Horst te Driebergen en aan de Voortgezette Opleiding in Amsterdam. Hij werkte daarnaast in de geestelijke gezondheidszorg. Sinds de jaren tachtig zet hij zich intensief in voor de ontwikkeling van het biografisch werken. Hij kiest voor een creatieve benadering van het biografisch onderzoek en publiceert geregeld over dit thema. Zijn laatst verschenen boek, Biografisch leren en werken (2005), is een brede oriëntatie op de thema’s levensloop en levensverhaal. cursusdata: 3, 10, 17 (niet 24) februari; 3, 10, 17 maart 2011 (6) tijd: Donderdag 10.45-12.45 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Gabriël Prinsenberg (2005), Biografisch leren en werken: het levensverhaal in kaart brengen. Amsterdam: SWP (ISBN 9066656670) cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig) 90

03M129 Universiteit Utrecht

China’s ‘Westen’

De rijke geschiedenis en omstreden modernisering van een perifeer gebied

Deze cursus is de derde in een Chinaleergang, in 2008 begonnen met ‘China als nieuwe wereldmacht?’ Aan deze cursus is een studiereis gekoppeld (zie pag. 106).

Het afgelegen Westen is het minst bekende deel van China, maar niet minder interessant. In de geschiedenis vormden Gansu (in het ‘nabije Westen’), Qinghai en huidig Xinjiang AR (in het ‘verre Westen’) belangrijke schakels in de handelsbetrekkingen tussen Europa, Centraal-Azië en Oost-China, via de Zijde route. Het gebied, met name Xinjiang AR, wordt geassocieerd met minderheden, culturele eigenheid en etnische conflicten met HanChinezen. Han-Chinezen nemen in deze regio snel toe en integreren verder in de Chinese staat. Vanaf de in 1999 afgekondigde ‘Great Western Development Campaign’, de Grote Sprong naar het Westen, richt de overheid haar moderniseringsstreven ook op deze regio. Maar het heeft weinig veranderd aan de spanningen. Recent etnisch geweld illustreert dat separatisme nog altijd levend is, gevoed door het omstreden karakter van Beijings visie op de rol van het gebied in een ontwikkeld China. Overigens krijgt in het beleid de aloude relatie Oost-/West-China en Centraal-Azië opnieuw vorm. In deze cursus passeren de geschiedenis van ‘het Westen’, de historische erfenissen als hedendaagse toeristische trekpleisters, de etnisch-culturele diversiteit en de ontwikkelingsgang vanaf de oprichting van de Volksrepubliek tot eind jaren negentig van de vorige eeuw de revue. Daarna staan we stil bij de problematiek van verdergaande integratie in de Chinese staat onder de ‘Go West Campaign’.

docent: Dr. Leo van Grunsven, docent geografie en economie van Zuidoost- en Oost-Azië, Faculteit Geowetenschappen, Universiteit Utrecht. Deze leergang wordt mede verzorgd door enkele gastdocenten. cursusdata: 8, 15, 22 februari; 1, 8, 15, 22, 29 maart 2011 (8) tijd: Dinsdag 11.00-12.45 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: A anbevolen: Frederick S. Starr (red.) (2004), Xinjiang: China’s Muslim Borderland. New York: Sharpe. Bij aanvang van de cursus wordt een reader uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

03M130 Universiteit Utrecht

Suriname en Frans-Guyana Natuur en cultuur

De brede Marowijnerivier scheidt FransGuyana van Suriname. Kijken we naar de natuur van deze twee landen, dan is er niet zoveel verschil: tropisch regenwoud met een bevolkte kuststrook en verder deels ongerept. De bevolking en staatkundige structuur verschillen echter nogal. De voormalige Nederlandse kolonie Suriname kende naast slavernij ook contractarbeid, waardoor er grote groepen Hindoestanen en Javanen terechtkwamen. In het sinds 1975 onafhankelijke Suriname is de voertaal, naast het Sranantongo, het Nederlands, tevens onderwijstaal. De munt is de Surinaamse dollar en Suriname is duidelijk

De cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2010 en bereidt voor op de reis in februari 2011. U kunt zich ook inschrijven zonder dat u meegaat op reis.

een ontwikkelingsland. Frans-Guyana daarentegen is nog steeds Frans, met onderwijs in het Frans en de euro als munt, want het Département d’Outre Mer maakt deel uit van de Europese Unie. In deze cursus gaan we uitvoerig in op de flora, fauna, geschiedenis en inwoners van Suriname en Frans-Guyana. We beginnen met een algemene botanische inleiding over het tropisch regenwoud, gevolgd door twee colleges over natuurbescherming en projecten die daartoe in Frans-Guyana zijn opgezet; het natuurpark Trésor in Frans-Guyana staat hierbij centraal. Daarna voeren colleges over de geschiedenis en de bevolking van beide landen ons langs de inheemse bevolking (indianen), de slavernij van de Marron samenlevingen in het binnenland en via de Franse gevangenen op Duivels eiland naar de recente geschiedenis.

docenten: Drs. Vijko Lukkien, botanicus, dr. Wim Hoogbergen, drs. Thomas Polimé, cultureel antropologen cursusdata: 6, 13, 20, 27 januari 2011 (8, alle dagen twee colleges). Als u mee op reis wilt, geef u dan tevens op bij de reiscoördinator, dr. Wim Hoogbergen, via zijn e-mail: w.hoogbergen@uu.nl. tijd: Donderdag 9.45-12.00 en 13.00-15.00 uur plaats: Tropische serre van de Botanische Tuinen, Budapestlaan 6, De Uithof, Utrecht studiemateriaal: U krijgt een gratis reader uitgereikt, die ook een thematische literatuurlijst bevat. Een en ander is nu al te raadplegen op internet: www.san-reizen.com. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 92

03N131 Universiteit Utrecht

Dierlijk denken

Bestaat dat en tot hoever strekt zich dat uit?

Geconditioneerde reflex of handeling vanuit begrip?

Deze cursus is een geactualiseerde versie van die van voorjaar 2007. Deze cursus staat geheel los van de studiereis naar Oeganda van prof. dr. Van Hooff, die in het najaar 2010 wordt aangeboden.

Drie eeuwen geleden stelde Descartes: ‘Ik denk, dus ik ben.’ Hij zag de ratio als een exclusief menselijk kenmerk waarmee de mens zich wezenlijk onderscheidt van het dier. Het dier zag hij als een systeem dat, gedreven door instincten, gedrag vertoont dat weliswaar doelmatig is, maar toch blindelings verloopt. Deze tegenstelling vervaagt inmiddels. De vraag is echter: hoever strekt het dierlijk denken zich uit? Enerzijds ontdekt de wetenschap geleidelijk het mechanisme van de menselijke geest. Anderzijds ontwaren we vormen van dierlijk ‘kennen’ en ‘begrijpen’. Het beeld van de wereld dat dieren zich vormen hangt per soort sterk af van de leefwereld waaraan de soort evolutionair is aangepast. Is dit verbonden met ‘besef ’? En als dat zo is, van welke aspecten van zijn leefwereld heeft een dier dan notie? Een interessante vraag is ook of er diersoorten zijn waarbij de individuen ook enig besef hebben van het weten en willen van anderen. Kunnen dieren zich net als mensen voorstellingen vormen over de kennis, gedachten, opvattingen en bedoelingen van andere dieren? En hoe zit het met een verschijnsel als ‘empathie’? Recent zijn onderzoeksbenaderingen ontwikkeld die een antwoord hierop in zicht brengen. Dat wat we ‘de geest’ noemen blijkt steeds beter begrepen te kunnen worden als een product van de evolutie. De excursie is een bezoek aan Burgers’ Zoo op 24 mei, in de ochtend een lezing en in de middag een demonstratie bij de chimpansees en gorilla’s.

docent: Prof. dr. Jan A.R.A.M. van Hooff, emeritus hoogleraar gedragsbiologie en primatologie, Universiteit Utrecht cursusdata: 10, 17, 24 februari; 3, 17, 24 maart en een excursie op 24 mei 2011 (7) tijd: Donderdag 13.15-15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Wordt later bekendgemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 159 (standaard) Tarief II: € 119 (gereduceerd) Tarief III: € 199 (vrijwillig) Toelichting bij tarief: inclusief het entreegeld voor Burger’s Zoo (reis op eigen gelegenheid)

03N132 Universiteit Utrecht

Het hoogenergetische heelal

Detail van de supernovarest RCW86, het overblijfsel van een sterexplosie uit 185 n.Chr. en een bron van energetische kosmische straling

Vanuit het heelal wordt de aarde van alle kanten gebombardeerd door zeer energetische straling: röntgen- en gammastraling, supersnelle geladen deeltjes en spookachtige neutrino’s. Waar wordt deze straling geproduceerd? Hoe kunnen we deze detecteren? En wat kunnen we uit het analyseren van deze hoogenergetische straling leren over het universum? Deze cursus probeert een antwoord op deze vragen te geven. Een belangrijke bron van energetische straling is de zon, waarvan de atmosfeer zeer actief is en een zogeheten zonnewind uitzendt. Ook andere sterren, vooral zware en hete sterren, vertonen dergelijke sterwinden. Aan het einde van het leven van zware sterren komt een enorme hoeveelheid energie vrij in een supernova-explosie. De overblijfselen van deze explosies, gloeiende expanderende nevels (supernovaresten) en zeer compacte pulsars, zijn zelf ook bronnen van krachtige röntgen- en gammastraling, en sterke versnellers van geladen deeltjes. De zwaarste sterren eindigen in een gammaflits, de krachtigste explosies in ons universum en waarneembaar tot in de verste uithoeken van het heelal. De daarbij vrijkomende, sterk versnelde deeltjes (zogeheten kosmische straling) en neutrino’s bereiken de aarde met zeer hoge energie. Ook de actieve kernen van verre melkwegstelsels, waarin een enorm zwart gat sterren en gas opslokt, zijn sterke bronnen van energetische straling.

docenten: Prof. dr. A. Achterberg, prof. dr. J. Heise, prof. dr. H. Lamers, dr. O. Pols (coördinator), prof. dr. F. Verbunt, dr. J. Vink, allen Faculteit Bètawetenschappen, Departement Natuur- en Sterrenkunde, Universiteit Utrecht cursusdata: 7, 14, 21, 28 februari; 7, 14, 21, 28 maart 2011 (8, met 4 april als reservedatum) tijd: Maandag 15:15-17:00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof studiemateriaal: De volgende boeken bieden achtergrondkennis bij deze en andere HOVOcursussen sterrenkunde: T. Koupelis (2007), In quest of the universe. Jones & Bartlett Publishers (ISBN 0763743879); E. Chaisson en S. McMillan (2007), Astronomy today. Prentice Hall (ISBN 0132418177). cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 94

03N133 Universiteit Utrecht

De dynamische aarde

Een satellietfoto van de Middellandse Zee (bron: NASA)

Deze cursus is een geactualiseerde versie van de cursus uit 2008-2009.

De aarde is voortdurend in beweging, maar veelal dringt dat pas tot ons door wanneer zich natuurrampen voordoen, zoals aardbevingen, vulkaanuitbarstingen en tsunami’s. Sinds het eind van de jaren zestig van de vorige eeuw neemt de plaat tektoniek een prominente plaats in binnen de aardwetenschappen. In deze cursus vestigen we de aandacht op nieuwe ontwikkelingen binnen die plaattektoniek, maar ook op de diepere aarde, die bij de plaat tektoniek tot voor kort vrijwel buiten beschouwing bleef. We gaan ons verdiepen in de voortplanting van (aardbevings)golven in de aarde en de diepe structuur van de aarde; het verband tussen processen in de mantel van de aarde; plaattektoniek en geologische processen aan het aardoppervlak; nieuwe inzichten in het subductieproces en – daarmee samenhangend – vulkanisme en gebergte vorming; vulkanisme en milieu; recente grote aardbevingen – Sumatra (2004 en latere jaren), Haiti (2010) en Chili (2010) – en de opwekking van tsunami’s. Ten slotte behandelen we de geodynamische ontwikkeling van het Middellandse Zeegebied, waar in enkele tientallen miljoenen jaren op complexe wijze de huidige geografie met eilanden, gebergteketens, vulkanen en zeer verschillende typen kusten is ontstaan.

docenten: Prof. dr. Rinus Wortel, hoogleraar geofysica, specialisme tektonofysica, en dr. Manfred J. van Bergen, universitair hoofddocent, petrologie, specialisme vulkanologie. Beide docenten zijn verbonden aan de Faculteit Geowetenschappen, Departement Aardwetenschappen, Universiteit Utrecht. cursusdata: 9, 16, 23 februari; 2, 9, 16, 23, 30 maart 2011 (8) tijd: Woensdag 15.15-17.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: J. Grotzinger e.a. (2006), Understanding Earth (vijfde druk). W.H. Freeman and Company (ISBN 0716766825) cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

03R134 Universiteit Utrecht Leergang Het gezamenlijke erfgoed van de Joden I

Van Jezus tot Mohammed

Jezus en Mohammed samen op weg, bekeken door Jesaja. Perzië, achttiende eeuw

Deze cursus is de eerste van de leergang Het gezamenljke erfgoed van de Joden, maar is ook goed los te volgen

De Jezusbeweging, die rond 500 in een goed geformuleerd en stevig georganiseerd christendom uitliep, was aan vankelijk zeer pluriform. Leerlingen van Jezus gingen verschillende kanten uit, aanvankelijk nog sterk joods getint. Daaroverheen kwam bij Origenes (ca. 200) een fantasievolle aanpassing aan het Griekse filosofische denken. Bij Mani, de stichter van het manicheïsme (ca. 250), ging het weer meer in de richting van jodendom en vooral Perzische motieven. Dit groeiproces kwam tot een nieuw hoogtepunt toen tussen 610 en 632 de islam ontstond als een recalcitrante variant van jodendom en christendom. Deze beweging bleek niet alleen een religieus, maar ook een politiek succes. Het OostRomeinse rijk raakte in een decennium ruim de helft van zijn gebied kwijt en in dezelfde tijd moest het Perzische Rijk zich overgeven. In West-Europa merkten we pas goed dat het oude Romeinse Rijk verdwenen was toen er een noordelijker variant moest komen. Karel de Grote kwam tot bloei doordat de Middellandse Zee inmiddels door moslims werd beheerst. In deze cursus, die veel beelden bevat, behandelen we een pakkende selectie van teksten en houden we het oog tevens gericht op de interne én externe problemen van de christelijke kerken en politici in ons eigen Nederland.

docent: Prof. dr. Karel Steenbrink, emeritus hoogleraar interculturele theologie, Universiteit Utrecht. Steenbrink publiceerde o.m. De Jezusverzen in de Koran (2006, Zoeter meer: Meinema). cursusdata: 8, 15, 22 februari; 1, 8, 15, 22, 29 maart 2011 (8) tijd: Dinsdag 10.00-12.00 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen betaling van ca. € 7 een reader uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 96

05R135 Faculteit Katholieke Theologie, Universiteit van Tilburg

Bijbel en Koran II

Een vergelijking tussen twee religieuze tradities

Boekomslag Koran

Deze cursus staat ook open voor studenten van de Faculteit Katholieke Theologie.

De laatste tijd verschijnen allerhande publicaties met daarin vergelijkingen tussen de Bijbel en de Koran. Nuttig, maar het echte werk is om ook de nabijbelse joodse en christelijke tradities erbij te betrekken: midrasj, kerkvaders, Bijbelse her vertellingen, apocriefen. En dan is er ook de zee van literatuur die na de Koran is ontstaan: verhalen van de profeten, tafsir, enzovoort. Na het succes volle ‘Bijbelse figuren in jodendom, christendom en islam’ (2008) komen dr. Abdelilah Ljamai en dr. Marcel Poorthuis op veler verzoek met een tweede cursus. Hiervoor kunt u zich ook aanmelden als u de eerste niet hebt gevolgd. De volgende onderwerpen komen aan bod: ■ Adam en Eva in het paradijs: geestelijk of lichamelijk? ■ Kaïn en Abel: strijd om vrouwen, grond en God ■ de afdaling van de zonen van God naar de dochters der mensen: tussen erotiek, moraal en demonie ■ Sara en Maryam (Maria): verwante moeders ■ Ezra en het terugvinden van de Thora: vervalsing of mirakel? ■ Joods, christelijk, islamitisch fundamentalisme: een actuele kwestie.

docenten: Dr. Marcel Poorthuis, Faculteit Katholieke Theologie, Universiteit van Tilburg, en dr. Abdelilah Ljamai, Educatieve Faculteit Amsterdam cursusdata: 20, 27 januari; 3, 10, 17 (niet 24) februari; 3 maart 2011 (6) tijd: Donderdag 13.30-16.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, Universiteitsbibliotheek, Boothzaal studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus zal een reader worden uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

02W136 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Tekorten in de westerse filosofie? Onze kennis van de oosterse filosofie laat de beperkingen zien van ons westerse denken. Een blik in de spiegel van het oosterse denken laat boeiende filosofische opties zien die vanuit de westerse traditie niet in het blikveld komen. Wat zijn de manco’s van de westerse filosofie en welke opties biedt de oosterse traditie om die manco’s op te heffen? Dat is de centrale vraag in deze cursus. Thema’s die daarbij aan de orde komen, zijn: ■ het besef van eigenheid en identiteit als handicap; ■ het samengaan van filosofie en spiritualiteit in ervarend denken; ■ de mogelijkheid van directe kennis in plaats van het subject-objectdenken (mystiek als voorbeeld); ■ radicaal wordingsdenken en non-dualiteit als geleefde ervaring; ■ ‘zijn’ in plaats van doelgericht handelen; ■ fi losoferen als ‘nuttig middel’ op de spirituele weg in plaats van zoeken naar waarheid.

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2010.

In deze cursus worden bovengenoemde thema’s nader uit gewerkt, met als focus de gedachte: ‘vorm is leegte – leegte is vorm’. In de laatste bijeenkomst is er tevens een meditatieve oefening met Doshin Houtman.

docent: Prof. dr. Ilse N. Bulhof, emeritus hoogleraar wijsbegeerte aan de Universiteit Leiden, universitair hoofddocent geschiedenis van de wijsbegeerte aan de Faculteit Katholieke Theologie in Utrecht en de Universiteit Utrecht. Behalve boeken over Nietzsche, Dilthey, Darwin en Freud publiceerde zij Van inhoud naar houding. Een nieuwe visie op filosoferen in een pluralistische cultuur (1995). Verder schreef zij artikelen over de relatie tussen filosofie en spiritualiteit en geschied kundige en wetenschapsfilosofische onderwerpen. Bulhof is docent bij en lid van de Programmaraad van de Stichting Filosofie Oost-West, Utrecht, en beoefent al vele jaren het zenboeddhisme. cursusdata: 27 januari; 3, 10 (niet 17 en 24) februari; 3, 10, 17 maart (6) tijd: Donderdag 10.45-12.45 plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: M. Epstein (1997), Gedachten zonder denker. Rotterdam: Asoka. Bij aanvang van de cursus wordt een syllabus uitgereikt (45 p.). cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig) 98

02W137 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Zingeving en wereldbeschouwing Wij zijn zingevende wezens. We doen bijna niets anders dan alles om ons heen tot zin of onzin bestempelen. (We hebben ook over alles een mening.) Zingeving kleurt ons denken en handelen. Soms verliezen de dingen hun zin en zoeken we naar nieuwe zin. Vaak ook weten we geen raad met zin en zingevingsvragen die zich aan ons opdringen. Misschien doordat we nog te veel aan antwoorden vastzitten of te veel in een vertrouwde richting zoeken. In deze cursus laten we zien hoe zingevingsvragen van alle tijden zijn. Het verloren gaan van de hoogste zingevende waarde lijkt een gebeurtenis die zich in de geschiedenis voortdurend herhaalt. Valt er uit de geschiedenis iets te leren? Mythologie, religie en filosofie reiken mogelijkheden aan, maar iedereen zal in zijn eigen tijd en met zijn eigen mogelijkheden het leven zin en betekenis geven. Zin is iets mysterieus. Je moet het soms niet al te rationeel duiden. (In deze cursus moet je bijvoorbeeld zin hebben.) Geluk en verdriet, ingrijpende gebeurtenissen en afatische grens ervaringen reiken ons vaak een mix van zin en onzin aan die later bijzonder zinvol blijkt te zijn.

docent: Dr. Piet Winkelaar studeerde filosofie, theologie en andragogie, en promoveerde op een proefschrift over een geseculariseerde benadering van het religieuze. Hij publiceerde onder andere Zingeving en wereldbeschouwing (1994; 2000; 2009), Bouwstenen voor filosofie (2001) en Anders dan we denken (2004). cursusdata: 3, 10, 17, 24 februari; (niet 3), 10, 17 maart 2011 (6) tijd: Donderdag 14.00-16.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Piet Winkelaar (2009), Zingeving en wereldbeschouwing. Utrecht: De Tijdstroom (ISBN 9058980030) cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

studie reizen SEIZOEN 2010-2011

06S091 Universiteit Utrecht

15-DAAGSE STUDIEREIS NAAR OEGANDA

Op bezoek bij onze naaste verwanten

Deze studiereis staat los van de cursus ‘Dierlijk denken’, in voorjaar 2011 van dezelfde docent. Deze reis wordt ook aangeboden aan HOVO Nijmegen.

102

Oeganda vormt de overgangszone tussen de uitgestrekte (boom)savannes in Oost-Afrika en de uitgebreide regenwouden van het Congobekken in WestAfrika. Daar leven nog onze twee meest naaste verwanten: de gorilla en de chimpansee. De wetenschap is er inmiddels van overtuigd dat de stamlijnen van voormensen en -chimps zo’n zes miljoen jaar geleden uiteen zijn gegaan en dat daar in de oostelijke boomsavannes de bakermat van de mensheid ligt. Onderwerp van deze studiereis vormen de ontwikkeling van deze mens achtigen en onze eigen soort, en de leefomgeving die hun evolutie heeft bepaald. Verder komen aan de orde: de aard, leefwijze en leefomgeving van gorilla’s en chimpansees. In Oeganda zullen we een aantal nationale parken bezoeken (onder andere Murchison Falls met de watervallen van de Nijl en de savannelandschappen die typisch zijn voor Oost-Afrika), het oerwoud van Kibale, waar we een groep wilde chimpansees opzoeken die gewend is aan menselijke aanwezigheid, het Queen Elisabeth National Park met prachtig savannelandschap, het Bwindi Impenetrable Forest, waar we een trektocht zullen maken naar een groep aan mensen gewende berggorilla’s en ten slotte Lake Mburo National Pak, waar een wandelsafari mogelijk is.

Hier ligt de bakermat van de mensheid reisleiders: Inhoudelijke reisleider: prof. dr. J.A.R.A.M. van Hooff, emeritus hoogleraar primatologie en gedragsbiologie, Universiteit Utrecht Technische reisleider: Reisbureau Untamed Wildlife Safaris, www.untamedwildlife.com reisdata: Woensdag 1 september t/m woensdag 15 september 2010 kosten: Landarrangement: € 3580 bij deelname tussen 16-18 personen. KLM-vlucht: € 1271 aanmelding: Deze reis wordt georganiseerd in samenwerking met reisorganisatie Untamed Wildlife Safaris. Indien u belang stelling heeft voor deze reis en meer informatie wilt ontvangen, kunt u dit aanvragen bij Jozef Verbruggen via zijn e-mail: jozef.verbruggen@untamedwildlife.com of tel. 0487-0540367. U krijgt dan een uitgebreid reisvoorstel toegestuurd van Untamed Wildlife Safaris. Het reisvoorstel staat ook op de website: www.untamedwildlife.com. aantal deelnemers: Minimaal 10, maximaal 18 inleidende cursus: Ter voorbereiding op deze reis wordt bij HOVO Utrecht een kennismakingsmiddag georganiseerd met een inleiding door prof. dr. Van Hooff op het thema van de reis. Tijdens de reis zelf houdt Van Hooff op een aantal avonden vervolgvoordrachten over toepasselijke onder werpen uit het cursusprogramma. De voordrachten hebben plaats in de lodges en sluiten aan bij de ervaringen uit de excursies. De voordrachten omvatten onder andere: de geschiedenis van ons denken over de oorsprong van de mens; de stormachtige ontwikkelingen in onze kennis over de stamgeschiedenis van de mens achtigen; de zich ontwikkelende inzichten betreffende de factoren die de menselijke evolutie hebben bepaald; de ecologie van mensachtigen en van hedendaagse mensapen; een kennismaking met chimpansees en berg gorilla’s in hun leefmilieu. literatuur Aanbevolen: Phillip Briggs en Andrew Roberts (2010), Uganda (zesde editie). Bucks: Bradt Travel Guides.

103

06S138 Universiteit Utrecht

4-DAAGSE STUDIEREIS NAAR SOMERSET (GROOT-BRITTANNIĂ&#x2039;)

Bath in de achttiende eeuw Bath, in het graafschap Somerset, is sinds het midden van de achttiende eeuw de meest vooraanstaande spa van Engeland, en staat terecht op de Werelderfgoedlijst van de Unesco. Hier kwam de elite samen om het heilÂzame bronwater te drinken, maar ook (zo niet vooral) om elkaar te ontmoeten in de Pump Room en de Assembly Rooms. Men huurde een verdieping in de Royal Crescent, of aan een van de andere door John Wood ontworpen straten en pleinen, opgetrokken in de lichtgele Bath Stone, die de stad een geheel eigen aanblik en eenheid verschaft. Vrijwel alle grote namen uit de Engelse verlichting hebben hier een tijdje gewoond. Ons bezoek zal een intiem beeld opleveren van de stedelijke context waarin het verlichtingsdebat plaatsvond. Onder deskundige leiding brengen we een bezoek aan het Building of Bath Museum, aan het huis op de hoek van de Royal Crescent, de Assembly Rooms, de Grand Pump Room, Bath Abbey en het Herschel Museum. Het hotel is gelegen in het hart van de oude stad. Er is gelegenheid om zelf ook de Romeinse achtergrond van deze unieke stad te exploreren in de Roman Baths, of een bezoek te brengen aan de Victorian Art Gallery. De reis staat ook open voor belangstellenden voor de architectuur van de verlichting.

104

Bath is sinds het midden van de achttiende eeuw de meest vooraanstaande spa van Engeland reisleider: Prof. dr. Peter de Voogd is emeritus hoogleraar Engelse letterkunde, Universiteit Utrecht, en gespecialiseerd in de achttiende eeuw en het Britse modernisme. reisdata: Programma 12-15 mei 2011: Donderdag 12 mei: heenreis, aankomst in Bath rond 18.00 uur, ’s avonds gezamenlijk diner in The Eastern Eye (Indiaas) Vrijdag 13 mei: stadswandeling, Building of Bath Museum & Collection, Assembly Rooms Zaterdag 14 mei: No. 1 Royal Crescent, lunch in de Grand Pump Room Zondag 15 mei: bezoek aan Bath Abbey, terugreis, aankomst Schiphol rond 17.00 uur kosten: Vliegen met Easyjet van Schiphol naar Bristol Airport (zelf regelen); vervoer met de bus van Bristol naar Bath; hotel: Travelodge, 1 York Buildings, George Street; bezoek aan: Building of Bath Museum, No 1 Royal Crescent, Assembly Rooms, Pump Room, Bath Abbey Kosten (naast de vliegreis): ca. € 360 aanmelding: Bij prof. Peter de Voogd, via zijn e-mail: peterdevoogd@fastmail.fm aantal deelnemers: Minimaal 10, maximaal 20 inleidende cursus: Deze studiereis is gekoppeld aan de cursus ‘Pope en Swift: satire in de Engelse literatuur’ (zie pag. 39). literatuur: Wordt later bekendgemaakt.

105

06S139 Universiteit Utrecht

22-DAAGSE STUDIEREIS NAAR CHINA

China’s ‘Westen’ in beweging: traditie en verandering langs de Zijderoute

Deze reis is geheel anders van opzet dan die van 2010.

106

In deze reis bezoeken we het nabije en verre Westen van China, met name Gansu en Xinjiang. Vergeleken met het oostelijke en centrale deel van China komen we in een andere wereld. Hier loopt de traditionele Zijde route met zijn oases, karakteristieke steden, kloosters en beroemde grotten. Tot voor kort werd het gebied overwegend bewoond door minderheden, met hun eigen culturen en bestaansw ijzen. Sinds de lancering in 1999 van de ‘Great Western Campaign’ is er echter veel veranderd: nieuwe wegen, zelfs dwars door de Taklamakanwoestijn, spoorlijnen en woongebieden voor de vele geïmmigreerde Han-Chinezen. In het programma komen beide aspecten aan bod. Behalve aan de rijke erfenissen van het verleden besteedt de reisleiding met de hulp van lokale deskundigen aandacht aan moderne ontwikkelingen. De reis gaat van Lanzhou (Tibetaanse kloosters Labrang en Kumbum) via Jiayuguan (met het indrukwekkende Grote Muurfort en de beroemde boeddhistische Mogao grotten) en Dunhuang naar de Turpanoase. Vandaar door het Tarimbekken en de Taklamakanwoestijn via Kucha naar Khotan, Yarkand en Kashgar. Urumchi en de nieuwe stad Shihezi vormen de laatste stop. De reis wordt grotendeels per bus gemaakt. Voor de trajecten Dunhuang-Turpan en Kashgar-Urumchi maken we gebruik van de nachttrein of het vliegtuig. We vliegen terug vanuit Almaty (Kazhakstan).

In het Westen van China komen we in een andere wereld reisleiders: Dr. Leo van Grunsven, senior-docentonderzoeker geografie en economie van Zuidoost- en Oost-Azië, Faculteit Geowetenschappen, Universiteit Utrecht; drs. Johan Borchert, voor heen senior-docent-onderzoeker sociale geografie, Faculteit Geo wetenschappen, Universiteit Utrecht. Informatie of een uitgebreide beschrijving van het reisprogramma kunt u verkrijgen bij dr. Leo van Grunsven, via zijn e-mail: l.grunsven@geo.uu.nl. reisdata: Vrijdag 27 mei tot en met vrijdag 17 juni 2011 (aankomst in Nederland ook op 17 juni) kosten: Ongeveer € 4100, op basis van een tweepersoonskamer, all-in (m.u.v. gemiddeld een maaltijd per dag). De definitieve reissom en de toeslag voor een eenpersoonskamer waren bij het ter perse gaan van deze cursusgids nog niet bekend. aanmelding: Bij drs. Johan Borchert, via zijn e-mail: j.borchert@geo.uu.nl. HOVOcursisten die zich hebben aangemeld krijgen (in volgorde van aanmelding) tot 1 december 2010 voorrang bij de definitieve boeking. aantal deelnemers: Minimaal 20, maximaal 30 inleidende cursus: ‘China’s “Westen”: de rijke geschiedenis en omstreden modernisering van een perifeer gebied’, zie pag. 91 literatuur: Deelnemers ontvangen een speciaal samengestelde literatuurbundel en aanvullende reisdocumentatie.

107

06S140 Hogeschool Utrecht

5-DAAGSE STUDIEREIS NAAR HET OUDE EGYPTE IN HANNOVER EN BERLIJN

bijschrift

Tijdens deze reis bezoeken we onder andere het Kestner Museum in Hannover en het Neues Museum in Berlijn. Het Kestner Museum staat wereldwijd bekend om zijn verfijnde Egyptische verzameling. Een belangrijk aandeel vormt de kunstcollectie uit Tell el-Amarna. De Egyptische verzameling omvat voorwerpen die een tijdspanne van vierduizend jaar overbruggen: prehistorische grafbijgiften uit de Nagadaperiode, beelden van Achnaton en Toetanchamon, Koptische weefsels en vele reliëfs en stèles uit tempels en graven. De beroemde Egyptische collectie van het Neues Museum is vooral bekend om de buste van Nefertiti. Dit kunstwerk werd in 1912 door de Duitse archeoloog Ludwig Borchardt opgegraven in de werkplaats van de beeld houwer Thoetmosis in Tell el-Amarna. Deze plaats in het midden van Egypte is de zekere geboortegrond van Toetanchamon. Naast de prachtige reliëfs en beeldhouwwerken uit de tijd van Toetanchamon herbergt het museum ook vele beeldhouwwerken uit het Oude Rijk en Middenrijk, sarcofagen en belangrijke papyri. De omvangrijke papyrusverzameling omvat onder andere de beroemde Westcarpapyrus, waarin wordt gesproken over de geboorte van de eerste drie koningen van de vijfde dynastie, Oeserkaf, Sahoera en Neferirkara. Zij werden beschouwd als de zonen van de zonnegod Ra en een menselijke moeder. 108

Via de musea reizen we naar het oude Egypte reisleiders: Drs. Huub Pragt reisdata: Vrijdag 29 april tot en met dinsdag 3 mei 2011 Programma: Vrijdag 29 april: ontvangst in het Kestner Museum door conservator en egyptoloog dr. Christian Loeben. Engelstalige inleiding op het museum en de Amarnacollectie. In de late namiddag een gezamenlijk welkomstdiner in restaurant Spreeblick in Berlijn. Zaterdag 30 april: eerste bezoek aan de Egyptische collectie in het Neues Museum in Berlijn. We komen oog in oog te staan met het beroemde beeld van Nefertiti. Zondag 1 mei: bezoek aan het Pergamon Museum. Maandag 2 mei: bezoek aan het Holocaust monument van Peter Eisenman en het door architect Rem Koolhaas ontworpen gebouw van de Nederlandse ambassade. Dinsdag 3 mei: tweede bezoek aan het Neues Museum. Lunch op eigen gelegen heid. Terugreis naar Nederland. De ver wachte aankomsttijd in Zevenaar is 22.00 uur, in Utrecht 23.00 uur. kosten: € 805 op basis van een tweepersoons kamer. Toeslag eenpersoonskamer (in hotels): € 150 aanmelding: Bij Rob Regnault van Orion Reizen (www.orionreizen.nl), tel. 030-6380066, e-mail: info@orionreizen.nl aantal deelnemers: Minimaal 14, maximaal 24 Inleidende cursus: ‘De archeologie van het Oude Egypte’, zie pag. 26, en ‘Wie was Toetanchamon?’, zie pag. 73

109

06S141 Universiteit Utrecht

23-DAAGSE STUDIEREIS NAAR SURINAME EN FRANS-GUYANA

Natuur en cultuur

Deze studiereis is een herhaling van de reis in voorjaar 2010.

110

In de eerste week zijn we in Suriname. Hier bezoeken we de plantage Frederiksdorp, de Jodensavanne, Brownsberg en het gebied van de Saamaka Marrons iets ten zuiden van het stuwmeer. Aan het eind van deze week vertrekken we naar Frans-Guyana, waar de volgende activiteiten staan gepland: bezoek aan het Natuurpark Trésor; overnachten in het oerwoud; tocht over het Réserve Naturelle des Marais de Kaw, met kaaimanexcursie en over nachting; bezoek aan Cayenne met de Salines de Montjoly; met de catamaran naar de Îles du Salut (Duivelseiland); wandelen en varen vanuit het Boskamp; Cariacou aan de Kourourivier en een bezoek aan Saint-Laurentdu-Maroni. In de derde week maken we een 6-daagse tocht per korjaal over de Marowijne, Lawa en Tapanahoni. Ons einddoel is de plaats Moitaki, boven de Gran Olovallen vlak bij Diitabiki, de hoofdplaats van de Aukaner Marrons. We moeten door verschillende stroomversnellingen. Aan het eind verblijven we nog twee nachten in Paramaribo. De reis is niet extra inspannend of bijzonder gevaarlijk. De Marowijnetocht is wel avontuurlijk met weinig comfort. We slapen een aantal nachten in hangmatten.

U maakt kennis met het tropisch regenwoud én met de lokale cultuur reisleiders: Drs. Vijko Lukkien, botanicus, dr. Wim Hoogbergen, drs. Thomas Polimé, cultureel antropologen. Alle docenten zijn ervaren reizigers in het Caribisch gebied. Zie voor een uitgebreide beschrijving van de reis: www.jungletours.nl of www.san-reizen.com. reisdata: Zaterdag 5 tot en met zondag 27 februari 2011 kosten: € 3050, inclusief vrijwel alle maaltijden; exclusief visum en fooienpot (samen ongeveer € 75). Toeslag eenpersoonskamer (in hotels): € 175 aanmelding: Bij dr. Wim Hoogbergen, via zijn e-mail: w.hoogbergen@uu.nl. Zie ook www.san-reizen.com. Of vul het aanmeldingsformulier op pag. 133 in en stuur het naar: Dhr. dr. W. Hoogbergen, Koperslagershoek 13, 3981 SB Bunnik. Telefoon: 030-6567543 aantal deelnemers: Minimaal 12 inleidende cursus: ‘Suriname en Frans-Guyana: natuur en cultuur’, zie pag. 92 literatuur: Aanbevolen literatuur: Tessa Leuwsha (2008), Reishandboek Suriname (vierde, herziene druk). Rijswijk: Elmar (ISBN 9789038918587). De organisatoren verstrekken een gratis reader.

111

06S142 Universiteit Utrecht

8-DAAGSE STUDIEREIS PER TOURINGCAR NAAR WÜRZBURG EN OMGEVING (DUITSLAND)

Het beeldhouwwerk van Tilman Riemenschneider

Deze reis is primair bedoeld voor deelnemers aan de cursus over Riemenschneider, maar in overleg kunnen ook anderen zich aanmelden.

112

In aansluiting op de cursus ‘De beeldhouwkunst van Tilman Riemenschneider (ca. 1460-1531)’ organiseren we een reis naar Würzburg en omgeving om nader kennis te maken met het werk van deze meester. In Würzburg zelf bezoeken we onder meer het Mainfränkisches Museum, waar een groot aantal werken van Riemenschneider bijeen is gebracht. Daarnaast verdienen zijn grafmonumenten voor de prinsbisschoppen Rudolf von Scherenberg en Lorenz von Bibra in de Dom bijzondere aandacht. Vanuit Würzburg doen we onder andere Maidbronn, Hassfurt, Steinach, Rothenburg ob der Tauber, Detwang en Creglingen aan, waar we bewaard gebleven altaarstukken van Riemenschneider in hun oorspronkelijke setting bekijken. In Bamberg brengen we een bezoek aan de Dom met het graf monument van Hendrik II en Kunigunde van de hand van Riemenschneider, maar ook de befaamde dertiende-eeuwse Bamberger Reiter. In Neurenberg gaat de aandacht vooral uit naar de architectuur en sculptuur van de Sankt Lorenz en Sankt Sebald, en bezoeken we het Germanisches Nationalmuseum met zijn rijke collectie aan middeleeuwse kunst. We bezoeken ook andere belangwekkende monumenten en musea. Zo staat bijvoorbeeld in Würzburg de achttiende-eeuwse Residenz, met de beroemde frescoschilderingen van Tiepolo, op het programma. Ook op de heen- en terugreis doen we nog enkele interessante plaatsen aan.

Tijdens deze reis maakt u nader kennis met het werk van deze laatmiddeleeuwse beeldhouwer reisleiders: Drs. Anton van Run, voorheen werkzaam bij de Universiteit Utrecht op het gebied van de middeleeuwse kunstgeschiedenis, in het bijzonder de christelijke iconografie. Van Run begeleidt regelmatig kunsthistorische reizen voor de Stichting Academische Reizen. Deze reis wordt verzorgd door Dalstra Reizen (www.dalstra.nl). reisdata: Vrijdag 13 tot en met vrijdag 20 mei 2011 kosten: Ongeveer € 1180. Hierbij inbegrepen is vervoer per luxe touringcar, logies op basis van half pension in een uitstekend hotel, entreegelden, reisleiding en documentatie. Toeslag eenpersoonskamer: circa € 155. aanmelding: Vul het aanmeldingsformulier op pag. 133 in en stuur het naar: Dhr. drs. A. van Run, Prins Hendriklaan 71, 3583 EG Utrecht. Telefoon: 030-2511183, e-mail: anton.vanrun@let.uu.nl. Aanmelding vóór 9 februari 2011. aantal deelnemers: Minimaal 18, maximaal 24 inleidende cursus: ‘De beeldhouwkunst van Tilman Riemenschneider (ca. 1460-1531)’, zie pag. 83 literatuur: Zie pag. 83

113

06S143 Hogeschool Utrecht

2-DAAGSE STUDIEREIS NAAR IEPER

De slagvelden van de Eerste Wereldoorlog

Luitenant-kolonel John Alexander McCrae (overleden 28 januari 1918), schrijver van het gedicht ‘In Flanders Fields’

114

Wat volgens keizer Wilhelm II van Duitsland een ‘frische fröhlige Krieg’ had moeten worden, liep vast in een uitzichtloze loopgravenoorlog. Het Belgische Ieper was daarin een belangrijke stad met een sleutelpositie. Als de stad zou vallen, lag voor de Duitsers de weg naar de kanaalhavens open. Dit verklaart de hardnekkigheid van het verzet van de Engelsen en Fransen tegen de Duitse aanvallen (en andersom). Nu, bijna honderd jaar later, zijn in Ieper en omgeving de oorlog en de verwoestingen nog altijd goed zichtbaar. Tijdens deze excursie bezoeken we een indrukwekkende Duitse begraafplaats in Langemark. Daarna rijden we door naar Ieper, waar we het In Flanders Fields Museum bezoeken onder leiding van een ervaren gids. ’s Avonds zijn we aanwezig bij de indrukwekkende Last Postceremonie bij de Menenpoort in Ieper. De volgende dag bezoeken we het Hooge Crater Museum en het grootse Engelse kerkhof in Tynecott. De culturele dimensie van deze monumenten is indrukwekkend. Hierna maken we ons weer op voor onze reis terug naar huis. Alle informatie over deze studiereis verkrijgt u via een speciaal hiervoor gemaakte website en in verkorte vorm in een brochure die u ruim voor vertrek zult ontvangen.

In Ieper en omgeving zijn de oorlog en de verwoestingen nog altijd goed zichtbaar. reisleider: Drs. Dirk van der Veen, historicus. reisdata: Woensdag 25 en donderdag 26 mei 2011 kosten: We gaan op dit moment uit van ca. € 215 p.p. aanmelding: Bij Rob Regnault van Orion Reizen (www.orionreizen.nl), tel. 030-6380066, e-mail: info@orionreizen.nl aantal deelnemers: Minimaal 30, maximaal 45 inleidende cursus: ‘De Eerste Wereldoorlog’, zie pag. 72 literatuur: Zie pag. 72

In Flanders fields the poppies blow Between the crosses, row on row

That mark our place; and in the sky The larks, still bravely singing, fly

Scarce heard amid the guns below. We are the dead. Short days ago

We lived, felt dawn, saw sunset glow

Loved, and were loved, and now we lie In Flanders fields.

Take up our quarrel with the foe:

To you from failing hands we throw The torch; be yours to hold it high. If ye break faith with us who die

We shall not sleep, though poppies grow In Flanders fields.

115

praktische informatie bijschrift

SEIZOEN 2010-2011

WIE ZIJN WIJ? HOVO Utrecht is een stichting die cursussen aanbiedt op universitair en HBO-niveau voor mensen vanaf 50 jaar. De cursussen zijn bedoeld voor hen, die een nieuw vakgebied willen ontdekken, een oude hobby in de wetenschap willen oppakken of de nieuwste ontwikkelingen in hun eigen vakgebied willen leren kennen of bijhouden. Het cursusaanbod en de onderwijsstijl zijn afgestemd op de interesses, kennis en ervaring van ouderen. De cursussen liggen op vele wetenschappelijke en maatschappelijke gebieden en de humanistiek. De exploitatie van HOVO is mede mogelijk doordat de samenwerkende universiteiten en hogescholen faciliteiten (collegezalen, administratieve hulp, coördinatoren, en dergelijke) beschikbaar stellen. De prijs van de cursussen kan daardoor laag worden gehouden. Onze ‘missie’ is een ontmoetingsplaats te zijn voor 50-plussers, die willen deelnemen aan maatschappelijke debatten en die op zoek zijn naar verdieping en verbreding van hun kennis onder leiding van ervaren docenten. Onder het motto: Samen boeiende gezichtspunten ontdekken in een inspirerende hoger onderwijsomgeving.

HET BESTUUR

Van links naar rechts: dhr. prof. dr. H.O. Voorma (voorzitter), mw. drs. M.A. Braakman, dhr. drs. W. Kuus, mw. P. de Smidt

HET BUREAU E-mail: hovo@uu.nl; Heidelberglaan 8, kmr 260, 3584 CS Utrecht; Postadres: Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; tel.: 030-253 3197 (maandag t/m donderdag van 9.00 tot 12.30 uur) Het bureau van HOVO Utrecht is gedurende de schoolvakanties gesloten. Zie: www.minocw.nl

118

Van links naar rechts: mw. C.L. Derks (inschrijvingen, planning en evaluaties), mw. Y.C.M. van der Valk, e-mail y.c.m.vandervalk@uu.nl (bureaucoördinatie), mw. Y. van Vugt, (financiële administratie), dhr. J. Ross (eindredacteur HOVO Utrecht Magazine en medewerker Achter de Schermen)

DE PROGRAMMACOMMISSIES Elke coรถrdinator van HOVO Utrecht worden bijgestaan door een programmacommissie. Deze commissies hebben de taak om de inhoud van de cursussen te toetsen op kwaliteit en consistentie.

DE COร RDINATOREN VAN HOVO UTRECHT Algemene leiding Dhr. drs. G.W. van Dorp; Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; 030-2533197, mobiel 06-53163874 (maandag en donderdag) (e-mail: g.w.vandorp@uu.nl).

Voor informatie over de inhoud en het niveau van een cursus kunt u terecht bij de coรถrdinator van de instelling die de cursus verzorgt.

Hogeschool Utrecht en Hogeschool Utrecht-Amersfoort Mw. B. Pols; Hogeschool Utrecht, Faculteit Maatschappij en Recht; Heidelberglaan 7, 3584 CS Utrecht; 06-21636774 (e-mail: bea.pols@hu.nl)

Universiteit Utrecht Mw. dr. H.W.G. Leenders; Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; 030-2532975 (maandag en donderdag) (e-mail: h.w.g.leenders@uu.nl)

Universiteit van Tilburg/Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) Dhr. drs. H.J. van Hout; Postbus 80101, 3508 TC Utrecht; 030-2531882 (e-mail: h.j.vanhout@uvt.nl)

Universiteit voor Humanistiek Mw. drs. M. Braakman; Postbus 797, 3500 AT Utrecht; 030-2390177 (e-mail: mb@uvh.nl)

119

HOVO NEDERLAND HOVO Nederland is de landelijke vereniging van HOVO-instellingen. HOVO Nederland heeft tot doel de ondersteuning van deze instellingen om het hoger onderwijs voor ouderen in Nederland te bevorderen. HOVO Nederland is lid van de internationale vereniging van ouderen, de Association Internationale des Universités du Troisième Age (AIUTA) Zie voor de website van HOVO-Nederland: www.hovonederland.nl

LINKS www.uu.nl; www.hu.nl; www.uvh.nl; www.uvt.nl; www.vrienden.hovoutrecht.nl

ALGEMENE VOORWAARDEN AANMELDING EN BETALING VAN CURSUSSEN EN LEZINGEN U kunt zich op drie manieren aanmelden: ■ Via het winkelwagentje van deze website www.hovoutrecht.nl. U betaalt door middel van een digitale machtiging en ontvangt direct per retourmail de bevestiging van uw aanmelding. Ongeveer twee weken voor aanvang van de cursus wordt het bedrag van uw rekening afgeschreven. ■ Door een aanmeldingsformulier plus machtiging (printversies van de website of een formulier uit de cursusgids) in te vullen en digitaal of per post op te sturen naar het aangegeven adres. U kunt ook op dit formulier aangeven dat u via een machtiging wil betalen. Ongeveer twee weken voor aanvang van de cursus wordt het bedrag van uw rekening afgeschreven. 120

■ Via de website vult u het aanmeldingsformulier (printversies van de website of een formulier uit de cursusgids) in en verstuurt dit digitaal of per post. U maakt het cursusgeld zelf over en bent aangemeld wanneer het cursusgeld bij HOVO is ontvangen. Ter bevestiging van uw inschrijving ontvangt u de HOVO Utrecht-onderwijskaart, waarop uw naam, cursistennummer en de cursus zijn vermeld. Met deze kaart en een geldig legitimatiebewijs kunt u tot een jaar na inschrijving gratis toegang krijgen tot ‘onze’ bibliotheken. Een week voor aanvang van de cursus ontvangt u (bijvoorkeur per e-mail) de welkomstbrief, waarin onder andere de locatie met routebeschrijving wordt vermeld.

OVER- OF ONDERINSCHRIJVING Inschrijving vindt plaats op volgorde van binnenkomst van de betalingen. Mocht er geen plaats meer zijn in de cursus van uw keuze, dan ontvangt u daarvan bericht. Wanneer een cursus vol is, wordt dit op de site aangegeven. U kunt eventueel een e-mail sturen (hovo@uu.nl), of bellen met het bureau van HOVO (030-2533197), op maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 12.30 uur. Als een cursus vanwege onvoldoende belang stelling niet kan doorgaan, krijgt u hiervan uiterlijk twee weken voor aanvang van de cursus bericht. Het betaalde cursusgeld wordt dan teruggestort.

ANNULEREN U kunt uw aanmelding tot twee weken vóór aanvang van de cursus zonder opgave van redenen annuleren, door retourzending van uw onderwijskaart. U ontvangt dan het volledige bedrag terug. Ná die termijn kunt u alleen via een formulier, dat u bij het bureau kunt verkrijgen, een verzoek tot annulering aanvragen bij het bestuur van HOVO. Voor HOVO Utrecht-reizen gelden andere annuleringstermijnen; zie hiervoor het aanmeldingsformulier voor studiereizen.

CURSUSGELD HOVO Utrecht hanteert voor het cursusgeld drie tarieven, die bij de cursussen in de gids staan vermeld als Tarief I, II en III: ■ Tarief I (standaard): als het inkomen van het huishouden waartoe u behoort meer dan € 20.000 bruto per jaar bedraagt. ■ Tarief II (gereduceerd): indien het in komen van het huishouden waartoe u behoort lager is dan € 20.000 bruto per jaar, komt u in aanmerking voor een gereduceerd tarief.

U kunt hiervoor een inkomensformulier bij het bureau aanvragen. ■ Tarief III (vrijwillig): omdat de cursus bedragen bij lange na niet kostendekkend zijn en omdat HOVO Utrecht het inkomensafhankelijk tarief graag wil handhaven, verzoeken wij u bij een inkomen boven € 50.000 bruto per jaar vrijwillig een verhoogd tarief te betalen.

UITVAL CURSUSBIJEENKOMST(EN) Wanneer een cursusbijeenkomst door onvoorziene omstandigheden niet kan doorgaan, wordt dit via e-mail bekendgemaakt (als u geen e-mail heeft, krijgt u per telefoon bericht). We raden u aan om de ochtend van de cursus nog even uw e-mail te raadplegen. De bijeenkomst wordt op een later tijdstip ingehaald, veelal in de week na beëindiging van de cursus.

CURSUSLOCATIES EN CURSUSTIJDEN De meeste HOVO-cursussen worden overdag in de onderwijsgebouwen van de universiteiten en de hogeschool gegeven. De vraag van het reguliere onderwijs naar zalen is overdag echter óók groot. De in HOVO Utrecht samenwerkende instellingen stellen de collegezalen daarom pas ter beschikking nadat het reguliere onderwijs is geroosterd. De exacte locatie (en bij uitzondering ook het tijdstip) van een cursus is daardoor vaak kort van tevoren bekend. De informatie in de studiegids, die in het voorjaar wordt gedrukt, over de cursuslocaties (en soms ook de tijdstippen) kan daardoor afwijken van de feitelijke planning. U ontvangt echter uiterlijk vier werkdagen vóór aanvang van de cursus een welkomstbrief van of namens de docent van de cursus, met daarin onder andere de exacte locatie. 121

Een beschrijving van de route naar veelvoorkomende locaties vindt u op de site bij routebeschrijving.

STUDIEMATERIAAL Wanneer docenten een syllabus gebruiken, is de prijs daarvan niet bij de cursusprijs in begrepen. De syllabus is tijdens het eerste college verkrijgbaar. Sommige docenten maken gebruik van één of meerdere boeken, die u in de regel zelf moet aanschaffen. Selexyz heeft een speciale ‘HOVO-hoek’ en heeft de meeste door HOVO voorgeschreven boeken vaak in voorraad. Selexyz kunt u zowel in de binnenstad vinden, Minrebroederstraat 13, als op De Uithof, Heidelberglaan 2. Zie ook de site www.selexyz.nl/broese. Meer informatie over het studiemateriaal vindt u bij de cursusbeschrijvingen in de gedrukte gids, op onze website, of volgt later in de hiervoor genoemde welkomstbrief. HOVO Utrecht heeft ook een ELO ingericht. ELO staat voor elektronische leeromgeving. Bij een aantal cursussen kunnen de cursisten via een wachtwoord studiemateriaal inzien en downloaden via onze website. Ook is het mogelijk om via deze afgeschermde omgeving te communiceren met de docent en met de andere cursisten. Vraag naar deze mogelijkheid bij uw docent of de betreffende coördinator.

CURSUSCONTACTPERSONEN Bij veel HOVO-cursussen vervullen Vrienden van HOVO Utrecht of andere cursisten belangeloos de functie van contactpersoon. Cursuscontactpersonen zijn cursisten die enerzijds docenten en coördinatoren van een aantal taken ontlasten, en anderzijds als spreekbuis van de cursisten dienen. Taken 122

van de cursuscontactpersoon kunnen zijn: hulp bij de verspreiding van readers en van evaluatieformulieren, het laten circuleren van presentielijsten, en afwezigen informeren over eventuele wijzigingen in het programma. Er zijn nog meer taken denkbaar; ze kunnen van cursus tot cursus verschillen.

EVALUATIE CURSUSSEN HOVO Utrecht hecht zeer aan de bewaking van de kwaliteit van zijn cursussen. Wij vragen u dan ook mee te werken aan de evaluatie door tijdens de laatste cursus bijeenkomst de enquête in te vullen die u van de cursuscontactpersoon krijgt uitgereikt. Op de formulieren is, naast meerkeuzevragen, ruimte gelaten voor individuele opmerkingen. De cursuscontactpersonen zorgen ervoor dat de zogenoemde eindscores bij het bureau terechtkomen. De eindscores worden door de coördinatoren en het bestuur van HOVO Utrecht geëvalueerd. Op deze wijze wil HOVO Utrecht de inhoud en het niveau van de cursussen bewaken.

VOORWAARDEN ACHTER DE SCHERMEN/EXCURSIES HOVO Utrecht besteedt uiterste zorg aan zijn programma’s. Toch kan het voorkomen, dat kort voor of zelfs tijdens de activiteiten bij Achter de Schermen en/of excursies wijzigingen in het programma optreden. Wij vragen hiervoor begrip te hebben. Ook vraagt HOVO Utrecht aan de deelnemers aan de activiteiten van Achter de Schermen en excursies vooraf aan te geven of er sprake is van eventuele beperkingen in mobiliteit (traplopen/afstanden). Door deel te nemen aan de genoemde activiteiten verklaart de deelnemer dat hij/zij noch HOVO Utrecht, noch de organisatoren, noch de begeleiders aansprakelijk zal stellen voor wijzigingen in het programma of voor ongevallen tijdens de excursies.

VOORWAARDEN STUDIEREIZEN Voor de praktische organisatie van de studie reizen wordt meestal samengewerkt met door HOVO Utrecht geselecteerde reis organisaties. Een aantal docenten geeft er echter de voorkeur aan om deze organisatie in eigen hand te houden. Voor het waarborgen van de kwaliteit van de studiereizen en de veiligheid van de deelnemers, heeft HOVO Utrecht een reisprotocol ontwikkeld waaraan deze reizen moeten voldoen. De organisator verstrekt dit reisprotocol aan de (potentiële) deelnemers na aanmelding voor een studiereis. Deelnemers aan buitenlandse activiteiten van HOVO Utrecht zijn verplicht een annuleringsverzekering en een reisverzekering af te sluiten.

VAKANTIES Het bureau van HOVO Utrecht is gedurende de schoolvakanties gesloten. Zie: www.minocw.nl

COLOFON Dit is een uitgave van HOVO Utrecht. Redactie: Gerard van Dorp, Yvonne van der Valk (HOVO Utrecht) Vormgeving: Ineke Huibregtse (Studio iH, Amsterdam) Eindredactie: Kirsten Verhagen (Substantief, Eelde) Drukwerk: ZuidamUithof Drukkerijen (Utrecht) © HOVO Utrecht, 2010 Alle rechten voorbehouden. 123

STICHTING VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT De Stichting Vrienden van HOVO Utrecht ondersteunt het werk van HOVO Utrecht. Zij behartigt de belangen van de cursisten via haar vertegenwoordiging in het bestuur van HOVO Utrecht. Andere activiteiten zijn: deelname aan de vergaderingen van de programmacommissies, het (aan)zoeken van cursuscontactpersonen voor het onderhouden van het contact tussen cursisten en het bureau van HOVO Utrecht, de eindredactie en de vormgeving van het HOVO Utrecht Magazine, en assistentie bij de opening van het cursusjaar, de nieuwjaarsbijeenkomst en de Zomeracademie. Verder wordt in het najaar voor donateurs en vrijwilligers een Vriendendag georganiseerd, met een lezing of een excursie. Kijk voor meer informatie over de Vrienden van HOVO Utrecht op: www.vriendenhovoutrecht.nl

AANMELDING / BETALING DONATIE 2010-2011 Ondergetekende machtigt hierbij de Stichting Vrienden van HOVO Utrecht om eenmalig een bijdrage van € van bankrekeningnummer:

Dhr

(minimaal € 10) voor 2010-2011 af te schrijven

Voorletters:

Naam:

Adres: Postcode:

Plaats:

Telefoon:

E-mail:

Datum:

Handtekening:

Opsturen aan: Vrienden van HOVO Utrecht, t.a.v. dhr. J.M. Valeton, penningmeester, Van Renesselaan 36, 3703 AJ Zeist 124

formulieren INDIEN U ZICH AANMELDT VIA DE HOVOSITE WWW.HOVOUTRECHT.NL MAAKT U HET ONS GEMAKKELIJKER OM UW GEGEVENS TE VERWERKEN.

SEIZOEN 2010-2011

Alliances Françaises Utrecht, Amersfoort, Het Gooi Cursussen Frans in Utrecht, Zeist, Driebergen, Het Gooi en Amersfoort Voor particulieren en bedrijven organiseren de A.F. Utrecht, de A.F. Amersfoort en de A.F. du Gooi naast culturele evenementen ook cursussen: • Algemeen Frans op alle niveaus • Conversatie • Franse literatuur (niet in Amersfoort) • Kindercursussen • Privélessen Inlichtingen Alliance Française Amersfoort: amersfoort@alliance-francaise.nl Tel. 033-4657577 Inlichtingen cursussen Amersfoort: amersfoort.cursus@alliance-francaise.nl Tel. 06-51759694 www.alliance-francaise.nl/amersfoort Inlichtingen Utrecht: utrecht@alliance-francaise.nl Tel. 030-6590611 Cursuscentrum utrecht.cursus@alliance-francaise.nl Tel. 030-6993603 www.alliance-francaise-utrecht.nl Inlichtingen Het Gooi: Tel. 030-2250412 of 06-53492575 gooi@alliance-francaise.nl gooi.cursus@alliance-francaise.nl www.alliance-francaise/gooi

AANMELDINGSFORMULIER

ZOMERACADEMIE HOVO UTRECHT 2010

Velden met een asterisk (*) zijn verplicht. U kunt zich ook digitaal aanmelden via www.hovoutrecht.nl

Naam en voorletter(s):*

Adres:*

Postcode en woonplaats:* Telefoonnummer:*

Aantal lezingen:*

E-mailadres:

Heeft u al eerder een cursus/lezing van HOVO Utrecht gevolgd?

Nee

Kruis hier s.v.p. de lezing(en) aan die u wilt volgen: Maandag 5 juli, 10.00-12.00 uur, Verzoening als werkwoord – dr. M.J.H.M. Poorthuis Maandag 5 juli, 13.30-15.30 uur, De paus en de Duce – drs. H.M.G. Schrijnemakers Woensdag 7 juli, 10.00-12.00 uur, Verzoening en film – drs. F.G. Bosman Woensdag 7 juli, 13.30-15.30 uur, De derde weg – dr. J.J.M. van Stralen Donderdag 8 juli, 10.00-12.00 uur, Samen door een deur in de ‘struggle for life’– prof. dr. J.A.R.A.M. van Hooff onderdag 8 juli, 13.30-15.30 uur, Bettler werden Fürstenbrüder, Ode an die Freude – D prof. dr. M. van Rossem Deelname kost €12 per lezing Ik heb het verschuldigde bedrag van €

overgemaakt op rekeningnummer

105544 t.n.v. HOVO Utrecht I k machtig HOVO het bedrag van €

af te schrijven van rekeningnummer: t.g.v. rekeningnummer 105544 t.n.v. HOVO Utrecht

Naam:

Datum:

Handtekening:

Dit formulier s.v.p. opsturen naar: HOVO Utrecht, postbus 80125, 3508 TC Utrecht 127

AANMELDINGSFORMULIER

CURSUSSEN HOVO UTRECHT NAJAAR 2010 Velden met een asterisk (*) zijn verplicht. Bij voorkeur digitaal aanmelden. Achternaam:*

Initialen:*

Titulatuur:

Voornaam:

Straat:*

Huisnummer:*

Postcode:*

Woonplaats:*

Telefoonnummer:* Mobiele telefoon:

E-mail: HOVO informeert u zo veel mogelijk per e-mail.

Geboorteplaats:* Geboortedatum:*

Man/Vrouw:*

Heeft u al eerder een cursus van HOVO Utrecht gevolgd, in Utrecht of in Amersfoort? Ja, in het jaar

Nee

Achtergrondinformatie (alleen bij eerste aanmelding HOVO Utrecht) Hoogst genoten opleiding: Hoogst uitgeoefende functie of beroep: Ik wil eventueel als cursuscontactpersoon optreden Tarief Ik betaal het standaardtarief I aan cursusgeld. I k wens in aanmerking te komen voor het gereduceerde tarief II. Ik verzoek u mij een inkomensformulier toe te zenden, dat ik per omgaande ingevuld zal retourneren. Ik betaal vrijwillig het hogere tarief III (zie hiervoor de toelichting bij de Algemene Voorwaarden). Betaling cursusgeld I k maak het cursusgeld van € tegelijk met deze aanmelding over op rekeningnummer 105544 t.n.v. HOVO Utrecht te Utrecht. Zodra uw aanmelding en betaling binnen zijn, ontvangt u per post de onderwijskaart ter bevestiging, voorzien van uw cursisten- en cursusnummer.

M achtiging: ik machtig hierbij HOVO Utrecht eenmalig het verschuldigde cursusgeld van € af te schrijven van bankrekeningnummer: Deze afschrijving wordt geboekt ten gunste van HOVO Utrecht 105544. Deze machtiging is onherroepelijk, tenzij een onjuist bedrag wordt afgeboekt. Circa 2 weken voor aanvang van de cursus wordt het cursusgeld afgeboekt.

I k schrijf mij hierbij in en verklaar bekend te zijn en akkoord te gaan met de Algemene voorwaarden van HOVO Utrecht Naam: Datum:

Handtekening:

Dit aanmeldingsformulier graag sturen naar: HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht

z.o.z.

IK GEEF MIJ OP VOOR DE VOLGENDE CURSUS(SEN) IN HET NAJAAR VAN 2010 (S.V.P. HOKJE(S) AANKRUISEN):

Indien u zich aanmeldt via de HOVO site www.hovoutrecht.nl maakt u het ons gemakkelijker om uw gegevens te verwerken.

Architectuur en stedenbouw 01A051 Architectuur en stedenbouw-19e eeuw (deel I) (HU)

Filmwetenschap 02F052 Film en literatuur: het boek of de film? (HUA) 03F053 Filmcyclus: verboden te kijken (UU)

Geschiedenis 01G054 1296. ‘Floris V door de edelen ver moord’ (HU) 01G055 Griekse mythologie in beeld (HU) 01G056 De archeologie van het Oude Egypte (HU)

02M070 Globalisering en identiteit (HUA) 03M071 Japan: Oost en West, thuis best? (UU) 03M072 Plaatselijke macht in de provincie Utrecht (UU) 03M073 Van Fidel Castro en Che Guevara tot heden (UU) 03M074 De ‘Russische ziel’ in de periode 18501917 (UU) 03M075 ‘Forget about Europe’ (UU) 03M076 Heeft globalisering haar beste tijd gehad? (UU)

Natuurwetenschappen en geneeskunde

03G057 Rome van stad tot wereldrijk (UU)

01N077 Ouder worden, een noodzakelijk kwaad? (HU)

03G058 Historische cartografie (UU)

03N078 Hoe speelt die plant dat klaar? (UU)

03G059 Nederland sinds 1966 (UU)

03N079 A arde en kosmos: sondering vanuit de ruimte (UU)

Humanistiek 01H060 Spiritualiteit in het dagelijks leven (HU) 04H061 Humanisme en christendom (UvH)

Kunst, kunstgeschiedenis en muziek 01K062 Westerse kunstgeschiedenis in een notendop (HU) 02K063 De schoonheid van kunst (HUA) 02K064 Het programma van De Nederlandse Opera 2010-2011 (HUA) 03K065 Byzantium: geschiedenis en cultuur (UU) 03K066 Klassieke Afrikaanse kunst (UU)

Letteren en talen 01L067 Het leven is een roman (HU) 02L068 De revanche van de roman? (HUA) 03L069 Pope en Swift: satire in de Engelse literatuur (UU)

130

Mens- en maatschappijwetenschappen

03N080 Gevolgen van klimaatverandering (UU) 03N081 Hersenonderzoek (UU) 03N082 De biotechnologie en haar maat schappelijke consequenties (UU)

Religie 02R083 Syncretisme (HUA) 03R084 Een nieuwe blik op religie (UU) 05R085 Hemel en hel: verbeelding in theologie en kunst (UvT)

Wijsbegeerte 02W086 Filosofie van het landschap (HUA) 02W087 Kijken en zien (HUA) 03W088 Hoogtepunten uit de filosofie van Oost en West (UU) 03W089 Het vrije denken en handelen volgens Benedictus de Spinoza (UU) 03W090 Van Kant tot Descartes (UU)

AANMELDINGSFORMULIER

CURSUSSEN HOVO UTRECHT VOORJAAR 2011 Velden met een asterisk (*) zijn verplicht. Bij voorkeur digitaal aanmelden. Achternaam:*

Initialen:*

Titulatuur:

Voornaam:

Straat:*

Huisnummer:*

Postcode:*

Woonplaats:*

Telefoonnummer:* Mobiele telefoon:

E-mail: HOVO informeert u zo veel mogelijk per e-mail.

Geboorteplaats:* Geboortedatum:*

Man/Vrouw:*

Heeft u al eerder een cursus van HOVO Utrecht gevolgd, in Utrecht of in Amersfoort? Ja, in het jaar

Nee

I k schrijf mij hierbij in en verklaar bekend te zijn en akkoord te gaan met de Algemene voorwaarden van HOVO Utrecht Naam: Datum:

Handtekening:

Dit aanmeldingsformulier graag sturen naar: HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht

z.o.z.

IK GEEF MIJ OP VOOR DE VOLGENDE CURSUS(SEN) IN HET VOORJAAR VAN 2011 (S.V.P. HOKJE(S) AANKRUISEN):

Indien u zich aanmeldt via de HOVO site www.hovoutrecht.nl maakt u het ons gemakkelijker om uw gegevens te verwerken.

Architectuur en stedenbouw 01A101 Architectuur en stedenbouw-20e eeuw (deel II) (HU)

Economie en recht 01E102 Options – too hot to handle (HU) 03E103 De opmars van Azië en de gevolgen voor Europa (UU) 03E104 Denkers over staat en politiek (UU)

Filmwetenschap 03F105 Filmcyclus: Indië verbeeld (UU) 02F106 Filmanalyse: wat is nu eigenlijk film? (HUA)

Geschiedenis 01G107 Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht (HU) 01G108 De schoonheid van middeleeuws Utrecht (HU) 01G109 Griekse goden en helden in nieuw per spectief (HU)

01L122 Nederlands oud schrift (HU) 02L123 Romananalyse (HUA) 03L124 Belle van Zuylen, de schrijfster (UU) 03L125 De Duitse Bildungsroman (UU) 03L126 Gedichten geopend (UU)

Mens- en maatschappijwetenschappen 01M127 Lessen in levenskunst (HU) 02M128 De schatkamer van de herinnering (HUA) 03M129 China’s ‘Westen’ (UU) 03M130 Suriname en Frans-Guyana: natuur en cultuur (UU)

Natuurwetenschappen en geneeskunde 03N131 Dierlijk denken (UU) 03N132 Het hoogenergetische heelal (UU) 03N133 De dynamische aarde (UU)

Religie

01G110 De Eerste Wereldoorlog (HU)

03R134 Van Jezus tot Mohammed (UU)

01G111 Wie was Toetanchamon? (HU)

05F135 Bijbel en Koran II (UvT)

03G112 Romes Renaissance (UU)

Humanistiek 04H113 Seculiere en boeddhistische zingeving aan dood en eindigheid (UvH) 04H114 Kracht door dialoog (UvH) 04H115 Goed ouder worden (UvH) Kunst, kunstgeschiedenis en muziek 01K116 De renaissance: een nieuwe mentaliteit (HU) 02K117 Kunst in Amersfoort (HUA) 02K118 Van Monteverdi tot Mozart (HUA) 02K119 Drama in de kerk (HUA) 03K120 De uitstraling van de Byzantijnse kunst in West-Europa (UU) 03K121 De beeldhouwkunst van Tilman Riemenschneider (ca. 1460-1531) (UU) 132

Letteren en talen

Wijsbegeerte 02W136 Tekorten in de westerse filosofie? (HUA) 02W137 Zingeving en wereldbeschouwing (HUA)

AANMELDINGSFORMULIER

STUDIEREIZEN HOVO UTRECHT 2010-2011

Stuur dit formulier terug aan de docent/organisator van de reis. Naam, adres, telefoon nummer en e-mailadres zijn te vinden bij de studiereisbeschrijving in deze gids. Voor elke deelnemer graag een apart formulier invullen. DEZE AANMELDING IS VRIJBLIJVEND. Reis waarvoor u zich aanmeldt:

Naam (voor gehuwde vrouwen de meisjesnaam):

Eerste voornaam zoals in het paspoort vermeld staat:

E-mailadres: Straat: Postcode:

Huisnummer: Woonplaats:

Telefoonnummer(s): In hotels slaapt u op een tweepersoonskamer Wenst een eenpersoonskamer: ja / nee Wenst een kamer te delen met dhr./mw.: Verzekering Het afsluiten van reisverzekering is verplicht. Een annuleringsverzekering wordt dringend aangeraden. Let op of (indien van toepassing) werelddekking op uw ziektekostenverzekering van toepassing is! Annuleringsvoorwaarden Vraag eerst de voorwaarden op bij de organisator(en) van de betreffende reis. Bij annulering kunnen de organisatoren kosten in rekening brengen op basis van reeds aangegane verplichtingen of gemaakte financiële afspraken. Verklaring Ondergetekende verklaart, dat hij/zij bij deelname aan de studiereis noch HOVO Utrecht, noch de organisatoren, noch de begeleiders aansprakelijk zal stellen voor vlucht vertragingen, wijzigingen in het programma of voor ongevallen tijdens de excursies. Plaats:

Datum:

Handtekening: (graag sturen naar het adres dat bij de betreffende studiereis is vermeld.)

ROUTEBESCHRIJVING NAAR VEELVOORKOMENDE CURSUSLOCATIES PER OPENBAAR VERVOER VANAF CENTRAAL STATION UTRECHT NAAR: ■ De Universiteit voor Humanistiek en de gebouwen van de Universiteit Utrecht in de binnenstad: stadsbus 2, 3, en 11. ■ De Hogeschool Utrecht, locaties Nijenoord en Oudenoord: stadsbus diverse lijnen. ■ De locaties van de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht in De Uithof: stadsbus 11, 12 en 12S. ■ Het Utrecht University College (ingang Prins Hendriklaan) (ca. 15 minuten): stadsbus 4, richting Burg. Fockema Andreaelaan, halte Hooghstraat/hoek Prins Hendriklaan.

PER OPENBAAR VERVOER VANAF STATION AMERSFOORT NAAR HOGESCHOOL UTRECHT AMERSFOORT: ■ De Hogeschool Utrecht Amersfoort ligt op loopafstand (ca. 5 minuten) achter het Centraal Station Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort.

PER AUTO ■ In de binnenstad van Utrecht is parkeerruimte schaars en duur. Parkeergarages vindt u onder andere aan de Springweg (te bereiken via de Mariaplaats) en de Kruisstraat (bij de Stadsschouwburg). ■ Voor de parkeerterreinen op De Uithof geldt betaald parkeren. Deze terreinen zijn soms vol. Er is een parkeergarage aan de Cambridgelaan 108, met ruime parkeergelegenheid en lage tarieven. ■ Op de campus van het Utrecht University College is voldoende gratis parkeerruimte. ■ Parkeren bij de Hogeschool Utrecht Amersfoort: bij Station Amersfoort CS is een parkeerterrein voor betaald parkeren. Daar is parkeren echter alleen mogelijk via chipknip of creditkaart en met een uitrijkaart die bij het loket van de NS verkrijgbaar is. Dit parkeerterrein is duur en overdag heel vaak vol. Het verdient dringend aanbeveling per openbaar vervoer te reizen

134

NOTITIES:

HET BUREAU Mw. Y.C.M. van der Valk Mw. C.L. Derks Bezoekadres: Heidelberglaan 8 (Bestuursgebouw Universiteit Utrecht), kamer 260, UtrechtDe Uithof (email: hovo@uu.nl). Postadres: Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; 0302533197 (maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 12.30 uur).

COÖRDINATOREN Algemeen coördinator Dhr. drs. G.W. van Dorp; Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; 0302533197 of 0653163874 (maandag en donderdag) (email: g.w.vandorp@uu.nl).

Universiteit van Tilburg/Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) Dhr. drs. H.J. van Hout; Postbus 80101, 3508 TC Utrecht; 0302531882 (email: h.j.vanhout@uvt.nl).

Hogeschool Utrecht en Hogeschool Utrecht-Amersfoort Mw. B. Pols; Hogeschool Utrecht, Faculteit Maatschappij en Recht; Heidelberglaan 7, 3584 CS Utrecht; 0621636774 (email: bea.pols@hu.nl).

Universiteit voor Humanistiek Mw. drs. M. Braakman; Postbus 797, 3500 AT Utrecht; 0302390177 (email: mb@uvh.nl).

Universiteit Utrecht Mw. dr. H.W.G. Leenders; Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; 0302532975 (maandag en donderdag) (email: h.w.g.leenders@uu.nl).

Universiteit Utrecht Hogeschool Utrecht Hogeschool Utrecht - Amersfoort Universiteit van Tilburg/Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) Universiteit voor Humanistiek Utrecht

HOVOUtrecht Postbus 80125 3508TC Utrecht T 030 2533197 E hovo@uu.nl W www.hovoutrecht.nl