HOVO Utrecht Cursusgids 2011 - 2012 (archief) by Hovo Utrecht

De diepte in

met HOVO Utrecht!

Kijk op pag. 109

cursussen 2011-2012

ina 11 a p p ag Kijk o programm 11! et 0 h 2 r o ie o v em rac a d Zo m e

FOTO OMSLAG: iStockphoto

De landelijke belangen van alle HOVO-instellingen worden behartigd door HOVO Nederland. HOVO Utrecht is een initiatief van de Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht, Hogeschool Utrecht - Amersfoort, Universiteit van Tilburg/Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) en de Universiteit voor Humanistiek Utrecht. Zij maakt gebruik van de expertise van (oud)hoogleraren/docenten en de faciliteiten van de genoemde instellingen.

FacuLteit KathoLieKe theoLogie

WELKOM DOOR DE VOORZITTER Beste cursisten, In de afgelopen jaren hebben we veel energie gestoken in de vernieuwing van ons aanbod. Wanneer u de cursusgids 2011-2012 doorneemt, ziet u cursussen op zeer verschillende gebieden. Ik ben blij, dat we nieuwe docenten kunnen verwelkomen en dat we de toppers van vorig jaar hebben behouden. Bijzonder zijn dit jaar onze vier specials: ■ Cursus op Locatie. U volgt een zestal colleges aan de universiteit van Corfu (Griekenland), om vervolgens in de voetsporen van Odysseus te treden. ■ De promotiecursus van Prof.dr. M. Fennema. Tijdens deze cursus kunnen de deelnemers ontdekken of een al jaren sluimerende promotiewens haalbaar is. HOVO Utrecht heeft hiermee een primeur in Nederland. ■ Filosoferen en ....wandelen. Deze cursus van Drs. E. Brinkmann wordt op een landgoed in Noord-Frankrijk gegeven. ■ Lezen én denken. Een cursus waarin u samen met jonge studenten de verbinding maakt tussen een boek uit de wereldliteratuur en een sociaal wetenschappelijk onderwerp. De cursus bestaat uit colleges en leesgroepen. ‘Achter de Schermen’ is inmiddels een serie activiteiten geworden, die niet meer weg te denken is uit het aanbod van HOVO Utrecht. De bijeenkomsten worden druk bezocht. We plaatsen regelmatig nieuwe activiteiten op onze website. Bezoek voor het laatste nieuws regelmatig www.hovoutrecht.nl. Bij HOVO Video op onze site kunt u de video-opnamen van bijeenkomsten nog eens op uw gemak bekijken. Tot slot wil ik u vertellen dat ik bij de opening van het cursusjaar mijn taak als voorzitter overdraag. Het voorgaande overziende, geef ik na 10 jaar de voorzittershamer met een gerust hart aan mijn opvolger, Prof.dr O. Atzema. Ik wens u een prachtig studiejaar toe. Prof.dr. Harry Voorma, voorzitter

HOVO Utrecht stelt deze cursusgids met grote zorg samen. Toch kunnen er na het verschijnen van de gids wijzigingen in het cursusaanbod nodig zijn. U kunt aan de informatie in deze gids dan ook geen rechten ontlenen. Houdt u alstublieft naast deze gids ook onze website in de gaten.

INHOUDSOPGAVE Welkom door de voorzitter 1 Inleiding: betrokkenheid 4

Het aanbod van HOVO Utrecht Cursussen 5 Leergangen 5 Lezingen 5 Zomeracademie 5 Studiereizen 5 Achter de schermen 5 Alle cursussen op een rij

Alle studiereizen op een rij 8 Alle docenten in dit cursusjaar 9 Zomeracademie 2011 11 HOVO Utrecht cursussen najaar 2011 18 HOVO Utrecht cursussen voorjaar 2012 68 HOVO Utrecht specials 2011-2012 109 HOVO Utrecht studiereizen 2011-2012 117

Wie zijn wij? Het bestuur Het bureau De programmacommissies De coรถrdinatoren van HOVO Utrecht HOVO Nederland Links

126 126 127 127 128 128

Algemene voorwaarden Aanmelding en betaling van cursussen en lezingen Over- of onderinschrijving Annuleren Cursusgeld Uitval cursusbijeenkomst(en) Cursuslocaties en cursustijden Studiemateriaal Cursuscontactpersonen Evaluatie cursussen Voorwaarden Achter de Schermen/excursies Voorwaarden studiereizen Vakanties

128 129 129 129 129 129 130 130 130 130 131 131

Stichting Vrienden van HOVO Utrecht 132 Aanmeldingsformulieren Aanmeldingsformulier Zomeracademie HOVO Utrecht 2011 Aanmeldingsformulieren cursussen HOVO Utrecht, 2011-2012 Aanmeldingsformulier voor studiereizen HOVO Utrecht 2011-2012

134 135 139

Routebeschrijvingen naar veelvoorkomende cursuslocaties 140

BETROKKENHEID HOVO Utrecht besteedt regelmatig aandacht aan China. Zo werden tijdens de Vrienden middag in 2009 door medewerkers van het Sinologisch Instituut in Leiden de geheimen van de taal het Mandarijn uit de doeken gedaan. En in het cursusjaar 2011-2012 gaat de laatste cursus/studiereis “China in verandering” van Dr. Leo van Grunsven opnieuw van start. China blijkt in de volle belangstelling van onze cursisten te staan; de studiereizen daarheen zitten steeds vol. China is een immens groot land met binnen haar landsgrenzen vele verschillende volkeren, die allemaal hun eigen taal of dialect spreken. Hoe kan het dat een land met meer dan 1,3 miljard mensen en met op sommige plaatsen een extreme bevolkingsdichtheid min of meer leefbaar blijft? De antwoorden van deskundigen zullen per discipline verschillen. Een wat meer filosofisch getint antwoord wil ik u niet onthouden. Niet-Chinezen noemen in verklaringen over wat China in dit verband ‘anders’ of ‘uitzonderlijk’ maakt meestal de naam van de bekende filosoof Confucius (Qufu, 551 v. Chr. - aldaar, 479 v.Chr.). Het confucianisme is naar hem genoemd. Zijn filosofie legt de nadruk op persoonlijke en bestuurlijke moraal. Uitgangs punt daarin zijn oprechte gevoelens en de juiste morele intenties ten opzichte van de ander. Of anders gezegd: de betrokkenheid op de ander. Hierbij wees hij bijvoorbeeld op het respect van kinderen jegens hun ouders. Overwegingen ten aanzien van familiaire relaties werden door hem doorgetrokken naar de samenleving als geheel. Het confucianisme kent zes basiswaarden, die in het Chinees bekendstaan als Ren, Xiao, Yi, Li, Chung en Shu. In het kader van studeren bij HOVO Utrecht zijn vooral Ren, Yi en Shu interessant. Ren is de deugd, die verband houdt met de omgang tussen mensen. De 4

Confuciustempel in Beijing

bovengenoemde gulden regel speelt hierin een fundamentele rol. Yi betekent, dat je niet uit eigen belang moet handelen, als het ook niet in het belang van de ander is. We noemen dat ook welbegrepen eigenbelang of anders gezegd: in het verlengde van jouw belang ligt dat van de ander. Shu kan tot slot het best worden omschreven als een vorm van wederzijds respect. In HOVO Utrecht verband zouden we dit kunnen vertalen als de situatie waarin cursisten zich betrokken voelen bij hun docent en zijn onderwijs, en waarin de docent en de coördinatoren hun best doen om daarvoor optimale omstandigheden te creëren. En volgens Confucius: iedere relatie houdt wederzijdse verstandhouding en handelingen in waarbij elke persoon zijn rol zo goed mogelijk vervult. Wanneer het zo is, dat het antwoord op de vraag naar het samenbindende element in de complexe Chinese samenleving gezocht kan worden in het confucianisme dan zouden de genoemde basiswaarden misschien ook wel gelden voor HOVO Utrecht; Hoger onderwijs op twee locaties met ruim 2500 cursisten en meer dan 120 docenten. Ik wens u in het nieuwe cursusjaar veel betrokkenheid toe bij uw medecursisten én bij uw docent. Drs. G. W van Dorp, algemeen coördinator

HET AANBOD VAN HOVO UTRECHT CURSUSSEN

ZOMERACADEMIE

De cursussen en lezingen van HOVO Utrecht spelen in op uw belangstelling voor wetenschap en cultuur. U ontmoet tijdens de cursussen mensen met een gelijke belangstelling. Een cursus van HOVO Utrecht bestaat in het algemeen uit zes of acht colleges van tweemaal drie kwartier met een pauze. Bij enkele cursussen zijn facultatieve excursies opgenomen. HOVO-cursussen volgt u voor uw genoegen; er zijn geen tentamens. De meeste cursussen houden het midden tussen een hoor- en een werkcollege: de docent geeft inhoudelijke informatie en er is ruim gelegenheid voor discussie en het stellen van vragen. Het niveau en de studiebelasting van onze cursussen zijn ongeveer gelijk aan die van cursussen uit het reguliere hoger onderwijs. In het algemeen is voor het volgen van een cursus geen voorkennis vereist, tenzij dat bij de beschrijving is aangegeven.

De Zomeracademie heeft meestal de vorm van een aantal ‘losse’ lezingen rondom een bepaald thema. Voor het programma en de inschrijving verwijzen we naar pag. 11 en de website (www.hovoutrecht.nl). De lezingen vragen geen studietijd. De Zomeracademie biedt een goede gelegenheid om kennis te maken met HOVO Utrecht. De lezingen zijn echter ook zeer interessant voor wie al HOVO-cursist is.

LEERGANGEN

Achter de Schermen is te omschrijven als: “HOVO Utrecht brengt je op plaatsen waar je normaliter geen toegang toe hebt”. Het is bovendien een doe-activiteit. Voorbeelden zijn een bezoek met een inleiding door een deskundige aan: de Koninklijke Serres in Brussel, het muziektheater in Amsterdam, de botanische tuinen in Utrecht, de restauratieafdeling van een museum, de dienstleiding van de NS in Utrecht, de klokkenluiders van de Dom, de Sterrenwacht, de Rijksdienst Cultureel Erfgoed in Amersfoort, etc. Het programma van Achter de Schermen is op onze site te bekijken en wordt regelmatig bijgewerkt.

Soms wordt een serie cursussen verspreid over meerdere semesters of cursusjaren gegeven, rond een thema of een of meer disciplines. We noemen dat een leergang. U kunt een cursus die deel uitmaakt van een leergang echter ook als losse cursus volgen.

LEZINGEN HOVO Utrecht stimuleert het ontstaan van contacten tussen cursisten door het organiseren van bijeenkomsten als de Nieuwjaars lezing, de Opening van het cursusjaar en de Zomeracademie.

STUDIEREIZEN Het programma omvat ook enkele studie reizen gekoppeld aan een voorafgaande cursus. De reisbureaus waarmee wij samenwerken, hanteren de reisvoorwaarden van de ANVR. Voor studiereizen die door de e docenten zelf worden georganiseerd geldt het studiereis protocol van HOVO Utrecht. Zie verder de specifieke informatie bij de beschrijving van de studiereis

ACHTER DE SCHERMEN

ALLE CURSUSSEN OP EEN RIJ NAJAAR 2011

■■Architectuur en stedenbouw

Romaanse en Gotische architectuur (deel I) (HU) Geschiedenis van de tuinkunst (HU)

01A151 20 01A152 21

■■Economie en recht

Denkers over staat en politiek (UU) Wat doet globalisering met onze aarde? (UU)

03E153 22 03E154 23

■■Filmwetenschap

De Kaukasus, Filmcyclus (UU) Grandes Dames van de Cinema (HUA)

03F155 24 02F155 26

■■Geschiedenis

De schoonheid van middeleeuws Utrecht (HU) Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht (HU) Het dagelijks leven in het Oude Egypte (HU) De Beeldenstorm (1566) (HU) Oost-Europa: ook Europa !? (HUA) Het leven in de middeleeuwen (HUA) Rome van stad tot wereldrijk (UU) Historische cartografie (UU) De geschiedenis van de laatste 50 jaar (UU) Herodotos’ Historiën (UU)

01G157 27 01G158 28 01G159 29 01G160 30 02G161 31 02G162 32 03G163 33 03G164 34 03G165 35 03G166 36

■■Humanistiek

Christendom, humanisme en atheïsme (UvH) Overlevingskunst (UvH)

04H167 37 04H168 38

■■Kunst, kunstgeschiedenis en muziek

Van Dionysos naar Christus (HU) Spontaan in opdracht, Monumentale kunst van Karel Appel (HU) Het programma van De Nederlandse Opera 2011 – 2012, deel I (HUA) Bach in advent- en kersttijd (HUA) Jazz in cultuur-historisch perspectief (HUA)

01K169 39 01K170 40 02K171 41 02K172 42 02K173 43

■■Letteren en talen

Reisverhalen schrijven (HU) Lezen en compassie (HUA) Ieders leven is een roman (HUA) Dante, Petrarca en Boccaccio: De drie corone van de Italiaanse literatuur (UU) De “Grand Tour” in de Engelse letterkunde (UU)

01L174 44 02L175 45 02L176 46 03L177 47 03L178 48

■■Mens- en maatschappijwetenschappen

De snelheid is het nieuws (HU) Homorechten zijn mensenrechten (HUA) Japan op het snijvlak van oost en west (UU)

01M179 49 02M180 50 03M181 51

Peuteren aan het lot (UU) China’s Zuiden (UU) Populisme: een uitdaging? (UU) De ‘Russische ziel’ in de periode 1700-1850 (UU)

03M182 52 03M183 53 03M184 54 03M185 55

■■Natuurwetenschappen en geneeskunde

Ouder worden, een noodzakelijk kwaad? (HU) Hoe duurzaam is onze eigen ecologische voetafdruk? (HUA) Speurtocht naar de verborgen stad (HUA) Medische colleges van topspecialisten (UU) Hoe speelt die plant dat klaar? (UU) Elliptische krommen en hun doorslaggevende rol in de wiskunde (UU)

01N186 56 02N187 57 02N188 58 03N189 59 03N190 60 03N191 61

■■Religie

De islam uitgelicht (HUA) De Bijbel in de moderne literatuur (UvT)

02R192 62 05R193 63

■■Wijsbegeerte

Filosoferen en… wandelen (HUA) Het avontuurlijke denken (UU) Hoogtepunten uit de Filosofie van Oost en West (UU) Benedictus de Spinoza (UU)

02W194 64 03W195 65 03W196 66 03W197 67

■■Specials

Promotiecursus voor het schrijven van een promotievoorstel (UU) ‘Onder studenten’ (UU)

03X198 110 03X199 111

VOORJAAR 2012

■■Architectuur en stedenbouw Renaissance- en Barokarchitectuur (HU)

01A201 70

■■Economie en recht

Basics in beleggen (HU) De opmars van Azië en de gevolgen voor Europa (UU)

01E202 71 03E203 72

■■Filmwetenschap

Het verfilmde boek (HUA) Alles tussen donker en licht… Een reis door de Scandinavische cinema (UU)

02F204 73 03F205 74

■■Geschiedenis

Middeleeuwse verhalen uit de Hollandse geschiedenis (HU) Propaganda in de 19e en 20e eeuw (HU) De schoonheid van middeleeuws Utrecht (HU) Flora en Fauna van het Oude Egypte (HU) Sport en spel in de middeleeuwen (HUA) Steden en dorpen van het Sticht Utrecht in de Nieuwe Tijd (UU) “De Hemelse Wetten” (UU) Barok Rome (1527-1667) (UU) Utrecht: stad, vrede en universiteit (UU)

01G206 76 01G207 77 01G208 78 01G209 79 02G210 80 03G211 81 03G212 82 03G213 83 03G214 84

■■Humanistiek

Goed ouder worden (UvH)

04H215 85

■■Kunst, kunstgeschiedenis en muziek

Echt Romeins?! (HU) Kunst van het Oude Egypte (HU) Liefde en dood in vier eeuwen opera (HUA) Het progr van De Nederlandse Opera 2011 – 2012, deel II (HUA) Kijken naar muziek (HUA) Art Nouveau (HUA)

01K216 86 01K217 87 02K218 88 02K219 89 02K220 90 02K221 91

■■Letteren en talen

Van griot tot rapper (HU) Romananalyse (HUA) Belle van Zuylen, de schrijfster (UU) Georg Büchner, melancholicus en revolutionair (UU) Denken over duiden (UU)

01L222 92 02L223 93 03L224 94 03L225 95 03L226 96

■■Mens- en maatschappijwetenschappen

De schatkamer van de herinnering (HUA) Het creëren van uitdagingen op maat (HUA) Suriname en Frans-Guyana (UU)

02M227 97 02M228 98 03M229 99

■■Natuurwetenschappen en geneeskunde

Planeten en exoplaneten (UU) Aarde en Kosmos: sondering vanuit de ruimte (UU) ‘Ons soort beestjes’ (UU) Op expeditie met paleoklimaat-onderzoekers (UU)

03N230 100 03N231 101 03N232 102 03N233 103

■■Religie

De islam en Europa (HU) Syncretisme (HUA) Spirituele denkers: filosofie als levenskunst (UvT)

01R234 104 02R235 105 05R236 106

■■Wijsbegeerte

Westerse filosofie in de spiegel van het boeddhisme (HU) De Boodschap van Mohammed (UU)

01W237 107 03W238 108

■■Specials

In de voetsporen van Odysseus (UU) Wandelen, filosoferen en lezen van het landschap (HUA)

03X239 112 02X240 114

ALLE STUDIEREIZEN OP EEN RIJ 19-daagse studiereis naar dynamisch China (UU) 16-daagse reis naar Kameroen (UU) 23-daagse studiereis naar Frans-Guyana en Suriname (UU) 8

03S241 118 03S242 120 03S243 122

De laatste 3 cijfers geven de volgorde van de cursussen in de gids aan.

ALLE DOCENTEN IN DIT CURSUSJAAR A

Dhr. Dr. H. Aertsen (Sport en spel in de middeleeuwen-02G210) Mw. Dr. C.W. Anbeek (Overlevingskunst-04H168) Mw. Dr. M. Angevaren (Ouder worden, een noodzakelijk kwaad?01N186) Mw Ir. C. Anzion (Hoe duurzaam is onze eigen ecologische voetafdruk?02N187)

Mw. Drs. C. van Beek (Natuur en cultuur in Japan-Zomeracademie; Japan op het snijvlak van oost en west03M181) Dhr. Prof. Dr. W.E.A. van Beek (Peuteren aan het lot-03M182; Studie reis Afrikaanse markten en koninkrijken) Dhr. Prof.dr. P. Beentjes (De Bijbel in de moderne literatuur-05R193) Mw. Dr. L. Bendien (Goed ouder worden-04H215) Mw. Drs. E. van Berne (Spontaan in opdracht-01K170) Dhr. Dr. F. Bienfait (Hoe speelt die plant dat klaar?-03N190) Mw. Drs. L. le Blanc (Art Nouveau-02K221) Dhr. Prof.dr. G.H.T. Blans (Spirituele denkers-05R236) Dhr. Prof.dr.ir. J.A.M. Bleeker (Aarde en kosmos-03N231) Mw. Dr. L.C.J.J. Bogaers (De schoonheid van Middeleeuws Utrecht01G157/01G208; Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht-01G158) Dhr. Dr. J. Bor (Hoogtepunten uit de filosofie van Oost en West-03W196) Dhr. Drs. J. Borchert (Studiereis Traditie en modernisering in Zuid-China) Dhr. Dr. J. Bos (“Onder studenten”-Special) Dhr. Drs. E. Brinckmann (Filosoferen en … wandelen-02W194; Studiereis Wandelen, filosoferen en lezen van het landschap-Special) Dhr. Prof.dr. H. Brinkhuis (Op expeditie met paleoklimaatonderzoekers-03N233) Dhr. Dr. P.W.F. Brinkman (Leergang Architectuur I-01A151; Leergang Architectuur II-01A201) Dhr. Prof.dr. R.E. de Bruin (Utrecht: stad, vrede en universiteit-03G214)

Mw. Prof.dr. I. Bulhof (Westerse filosofie in de spiegel van het boeddhisme-01W237) Dhr. Dr. W. Burgerhout (Ouder worden, een noodzakelijk kwaad?-01N186)

Dhr. Prof.dr. P. Derkx (Goed ouder worden-04H215) Dhr. Dr. A. Doedens (Steden en dorpen van het Sticht Utrecht in de Nieuwe Tijd-03G211) Dhr. Prof.dr. P. Doevendans (Medische colleges van topspecialisten-03N189) Dhr. Prof.dr. J. Dohmen (Goed ouder worden-04H215) Dhr. Drs. H.L. van Dolen (Herodotos’ Historiën-03G166) Dhr. Prof.dr. J.A. van der Donck (Medische colleges van topspecialisten-03N189) Dhr. Prof.dr. L.J.J. Dorsman (Utrecht: stad, vrede en universiteit03G214) Mw. Dr. S. van Dijk (Belle van Zuylen, de schrijfster-03L224)

Dhr. Drs. T. Erogluer (De islam en Europa-01R234) Dhr. Drs. W. van Erp (Basics in beleggen-01E202)

Dhr. Prof.dr. M. Fennema (Promotiecursus-Special) Mw. Drs. H. Fentener van Vlissingen (Speurtocht naar de verborgen stad-02N188)

Dhr. Dr. R. van Gent (‘De Hemelse Wetten’-03G212) Dhr. Dr. K.F. Gille (Georg Büchner, melancholicus en revolutionair-03L225) Dhr. Prof.dr. W.H. Gispen (Utrecht: stad, vrede en universiteit-03G214) Dhr. Prof.dr. A.P. van Goudoever (Oost-Europa: ook Europa?-02G161) Dhr. Dr. W. de Graaf (“Onder studenten”-Special) Dhr. Dr. L. van Grunsven (China’s Zuiden-03M183; Studiereis Traditie en modernisering in Zuid-China)

Dhr. Dr.mr. M.J.M. Hageman (De Beeldenstorm (1566)-01G160) Dhr. Prof.dr. J. Heise (Planeten en exoplaneten-03N230) Dhr. Dr. J.A.M. van der Helm (Dante, Petrarca en Boccaccio-03L177) Mw. Dr. T.L. Heres (Rome van stad tot wereldrijk-03G163) Mw. Drs. G. Heywegen (Alles tussen donker en licht …-03F205) Mw. Dr. C. Hille (De Kaukasus-03F155) Dhr. Prof.dr. J.A.R.A.M. van Hooff (‘Ons soort beestjes’-03N232) Dhr. Dr. W. Hoogbergen (Suriname en Frans-Guyana-03M229-Studiereis Frans-Guyana en Suriname) Dhr. Prof.dr. M. van Hout (“Onder studenten”-Special)

Dhr. Drs. G. Jacobs (Reisverhalen schrijven-01L174) Mw. Dr. F. Jara Gomez (Benedictus de Spinoza-03W197)

Dhr. Dr. L. ten Kate (Hoe erotisch is ’t christendom?-Zomeracademie; Christendom, humanisme en atheïsme-04H167) Dhr. Prof.dr. M. Kemper (De ‘Russische Ziel’ in de periode 1700-1850-03M185) Dhr. Dr. R. de Kok (Planeten en exoplaneten-03N230) Dhr. Prof.dr. W. Koop (“Onder studenten”-Special) Mw. Dr. Y. Kragt-Matsui (Japan op het snijvlak van oost en west- 03M181) Dhr. Dr. W. Kramer (Medische colleges van topspecialisten-03N189) Dhr. Dr. P. van der Krogt (Historische cartografie-03G164) Mw. Drs. H. Kursun ¸ (De islam uitgelicht-02R192) Dhr. Ir. B. Kwast (Geschiedenis van de tuinkunst-01A152)

Dhr. Prof.dr. J. Lagendijk (Medische colleges van topspecialisten-03N189) Dhr. Prof.dr. H. Lamers (Planeten en exoplaneten-03N230)

Dhr. Dr. A. Langeveld (De ‘Russische Ziel’ in de periode 1700-1850-03M185) Mw. Drs. L. Lansink (Leergang Architectuur I-01A151; Leergang Architectuur II-01A201) Mw. Dr. R. Leenders (De ‘Russische Ziel’ in de periode 1700-1850-03M185) Mw. Drs. S.E. Lenselink-van Dijk (Echt Romeins?!-01K216) Dhr. Drs. W.H. Lenselink (Middeleeuwse verhalen uit de Hollandse geschiedenis-01G206) Dhr. Dr. B. Levinsohn (De geschie denis van de laatste 50 jaar-03G165) Dhr. Drs. V. Lukkien (Suriname en Frans-Guyana-03M229; Studiereis Frans-Guyana en Suriname)

Dhr. Mr. G.H.O. van Maanen (Zoeklicht op Toezicht-Zomeracademie) Dhr. Prof.dr. A. Maas (Goed ouder worden-04H215) Mw. Dr. A. Machielse (Goed ouder worden-04H215) Dhr. Porf.dr. R. Maier (Populisme: een uitdaging?-03M184) Dhr. Prof.dr. W. Meeus (“Onder studenten”-Special) Dhr. M. Meuldijk (Het verfilmde boek-02F204)

Dhr. Prof.dr B. Naarden (De ‘Russische Ziel’ in de periode 1700-1850-03M185) Dhr. Drs. J. Nuchelmans (Kijken naar muziek-02K220) Dhr. Prof.dr. C. van Nijnatten (“Onder studenten”-Special)

Dhr. Dr. E.-O. Onnasch (Het avontuurlijke denken-03W195) Dhr. Dr. D.M.L. Onnekink (Utrecht: stad, vrede en universiteit-03G214) Dhr. Prof.dr. F. Oort (Elliptische krommen-03N191)

Dhr. Drs. Th. Polimé (Suriname en Frans-Guyana-03M229; Studiereis Frans-Guyana en Suriname) Dhr. Dr. O. Pols (Planeten en exoplaneten-03N230) Dhr. Drs. H.J. Pragt (Het dagelijks leven in het Oude Egypte-01G159; Flora en fauna van het Oude Egypte-01G209; Kunst van het Oude Egypte-01K217)

Dhr. Prof.dr. M.R. Prak (Utrecht: stad, vrede en universiteit-03G214) Dhr. Drs. G. Prinsenberg (Ieders leven is een roman-02L176; De schatkamer van de herinnering02M287)

Dhr. Dr. Quakernaat (Studiereis Wandelen, filosoferen en het lezen van het landschap-Special)

Mw. Drs. A. van der Ree-Siebelink (Romananalyse: Faust in de hedendaagse literatuur-02L223) Mw. Dr. N.E. Reith (Van griot tot rapper-01L222) Mw. Drs. M. Richters (In de voetsporen van Odysseus-Special) Dhr. Dr. T. van Rietbergen (Wat doet globalisering met onze aarde?-03E154) Dhr. Prof.dr. T. Robben (“Onder studenten”-Special) Dhr. Prof.dr. M. van Rossem (Circulaire geschiedenisZomeracademie)

Dhr. J. Salden (Grandes Dames van de cinema-02F156; Alles tussen donker en licht… 03F205) Mw. Prof.dr. L. Sanders (Medische colleges van topspecialisten-03N189) Dhr. Dr. J. Scheren (Benedictus de Spinoza-03W197) Dhr. Prof. P. Schnabel (Utrecht: stad, vrede en universiteit-03G214) Dhr. Dr. M. Schreurs (Goed ouder worden-04H215) Dhr. Drs. H. Schrijnemakers (150 jaar Italië: een uitdagingZomeracademie; Barok Rome (1527-1667)-03G213) Dhr. Dr. F. Snik (Planeten en exoplaneten-03N230) Mw. Dr. A. Sools (Goed ouder worden-04H215) Dhr. Dr. D. Stam (Planeten en exoplaneten-03N230) Dhr. Prof.dr. J.A. Stam (De opmars van Azië en de gevolgen voor Europa-03E203) Dhr. Prof.dr. P.M.L. Steenbakkers (Het avontuurlijke denken-03W195) Dhr. Prof.dr. K. Steenbrink (De boodschap van Mohammed-03W238) Mw. Ir. C. Stegewerns (Geschiedenis van de tuinkunst-01A152)

Dhr. Dr. J. J-M. van Stralen (Fictionele passie-Zomeracademie; Denken over duiden-03L226)

Dhr. Prof.dr. R. Tielman (Homo rechten zijn mensenrechten-02M180) Dhr. Dr. E. Timmers (Het creëren van uitdagingen op maat-02M228)

Dhr. Drs. D. van der Veen (Propa ganda in de 19e en 20e eeuw-01G207) Dhr. Drs. C. Verhamme (Het programma van de Nederlandse Opera 2011-2012, deel I-02K171; Bach in de advent- en kersttijd-02K172; Liefde en dood in vier eeuwen opera-02K218; Het programma van de Nederlandse Opera 2011-2012, deel II-02K219) Dhr. Drs. P. Verweij (De snelheid is het nieuws-01M179) Prof. Dr. P.J. de Voogd (De ‘Grand Tour’ in de Engelse letterkunde-03L178) Dhr. Dr. M. van de Vrugt (Denkers over staat en politiek-03E153)

Dhr. A. Waardenburg (Alles tussen donker en licht …-03F205) Dhr. Prof.dr. E. Waegemans (De ‘Russische Ziel’ in de periode 1700-1850-03M185) Mw. Drs. G.H. Weertman (Het leven in de Middeleeuwen-02G162) Mw. Drs. H. van der Weide (Lezen en compassie-02L175) Dhr. Dr. P. Winkelaar (Syncretisme) Mw. Ir. S. de Wit (Geschiedenis van de tuinkunst-01A52) Mw. Dr. H. Wittink (Ouder worden, een noodzakelijk kwaad?-01N186) Dhr. Drs. G. Wolfswinkel (Jazz in een cultuurhistorisch perspectief-02K173)

Dhr. Prof.dr. P. Ziche (Het avontuurlijke denken-03W195) Mw. Drs. D. Zohar (Van Dionysos naar Christus-01K169) Mw E. van Zuylen (In de voetsporen van Odysseus-Special) Dhr. Ir. D. Zijp (Hoe duurzaam is onze eigen ecologische voetafdruk?-02N187)

ZOMERACADEMIE Maandag 4 t/m donderdag 7 juli 2011 Aula Academiegebouw, Domplein 29, Utrecht Deelname kost €14 per lezing

UIT DA GING HOVO Utrecht heeft voor

de Zomeracademie 2011 als

thema het begrip ’de Uitdaging’

gekozen. We gaan het begrip

de uitdaging breed invullen.

We hebben zes van onze

gerenommeerde docenten bereid gevonden om hun

visie op de uitdaging te geven Onze uitdaging is het om u

nieuwsgierig te maken… Wij

willen u aansporen om

deze nieuwsgierigheid te

bevredigen en u in te schrijven

voor de Zomeracademie 2011

van HOVO Utrecht.

U kunt zich aanmelden via www.hovoutrecht.nl of met het fomulier op pag. 134.

In de Zomeracademie 2010 van HOVO Utrecht gaan we het begrip ‘uitdaging’ breed invullen. We hebben zes van onze gerenommeerde docenten bereid gevonden hun visie op uitdaging te geven.

Zoeklicht op toezicht Dhr. Mr. G.H.O. van Maanen Maandag 4 juli, 10.30 - 12.30 uur, Aula Academiegebouw

Tot voor kort werd vrij algemeen gedacht dat goed toezicht op vennootschappen, woningbouwverenigingen, ziekenhuizen, etc. in hoofdzaak afhankelijk was van de kwaliteit en ervaring van de commissarissen of leden van de Raden van Toezicht. “Kies de juiste mensen en het komt wel goed.” De gang van zaken bij Ahold, ABN-AMRO en Pers combinatie roept een beeld op van raden van commissarissen die goed voldoen als klankbordgroep in zomerse dagen, maar in winterse omstandigheden niet aan de verwachtingen beantwoorden. In het maatschappelijk middenveld (woningcorporaties, gezondheidszorg, thuiszorg, etc.) zijn ernstige ontsporingen voorgekomen die dezelfde vragen opriepen met betrekking tot Raden van Toezicht: waar waren ze? Wat deden ze? Wat deden ze niet en waarom niet? Ligt het aan de samenstelling? Of de werkwijze? Of de informatie die ze krijgen? Zijn ze te afstandelijk? Zijn ze te goed van vertrouwen? Zijn ze te afhankelijk van diegenen op wie ze toezicht moeten houden? Zijn daar lessen uit geleerd? Zijn die afdoende? Zo nee, waar zitten de zwakke punten? Is daar wat aan te doen? Hierover gaat het op maandagmorgen 4 juli. Dhr. Mr. G.H.O. van Maanen maakt deel uit van een aantal Raden van Toezicht in het maatschappelijke middenveld, onder meer van de Ondernemingskamer. Tot 1993 was hij lid van de Raad van Bestuur van de ING Bank. In de zeventiger jaren was hij onder meer secretaris van de Raad van Bestuur/Raad van Commis sarissen van Nedlloyd.

ZOMERACADEMIE

Natuur en cultuur in Japan Mw. Dr. C. van Beek Maandag 4 juli, 13.30 - 15.30 uur, Aula Academiegebouw

Mensen hebben verschillende wereldbeelden. Ze zijn geworteld in verschillende culturen en zien daardoor verschillende uitdagingen. Of geven ze er alleen een andere prioriteit aan? In deze lezing kijken we naar Japan vanuit een antropologisch perspectief. Ofwel naar het spannende ontmoetingsveld tussen wat mensen zeggen en wat zij doen. Dat kan overeenkomen, maar ook verschillen. Hoe kijken Japanners aan tegen begrippen als natuur en cultuur, en welke impact heeft dat op hun wereldbeeld op zowel collectief als individueel niveau? Welke invloed heeft dat wereldbeeld op hun leven? Is daarmee de uitdaging in hun leven anders? Na de aardbeving in Japan van 11 maart 2011 rond Sendai, gevolgd door een tsunami en de gedeeltelijke melt-down van een van de kernreactoren in Fukushima (we schrijven dit eind maart 2011) zei een Japanse bestuurder in de Japanse pers dat deze natuurrampen wellicht een straf zijn voor het egocentrische materialisme dat in de Japanse cultuur is gekomen. In één zin maakt hij een verbinding tussen natuur en cultuur. Dat klinkt misschien gek in onze oren, maar in Japan kan dat anders overkomen. Daar kan cultuur ook natuur zijn en omgekeerd. Mw. Dr. C. van Beek MSc behaalde haar Master Culturele Antropologie en Sociologie der niet-westerse samenlevingen cum laude aan de Universiteit van Amsterdam in 2007. Het jaar daarop ontving zij de scriptieprijs van haar faculteit. In Japan deed zij onderzoek naar de sociale beweging Slow Food onder de Japanse elite. Voorheen was zij werkzaam als reisjournaliste voor tijdschriften, maar ook als regisseur televisie. Voor de Nederlandse omroep maakte zijn vele documentair getinte reisprogramma’s over het culturele erfgoed van Europa. Ook trok zij met haar filmploeg naar het koninkrijk Bhutan in de Himalaya. Zij was daarmee de eerste regisseur van de Nederlandse omroep die daar in 1996 twee documentaires kon maken.

U kunt zich aanmelden via www.hovoutrecht.nl of met het fomulier op pag. 134.

Fictionele passie

Het lijdensverhaal van Christus in de moderne literatuur Dhr. Dr. J.J-M. van Stralen Woensdag 6 juli, 10.30 - 12.30 uur, Aula Academiegebouw

Tot de Verlichting domineren in de westerse cultuur vaste opvattingen omtrent de wijze waarop kunstenaars Christus moesten representeren. Met de opkomst van een autonome visie op kunst, en later door de ontdekkingen van Darwin, ontstaat de mogelijkheid om het leven van Jezus anders te beschrijven. Deze opening wordt als een creatieve uitdaging gevoeld en leidt tot een hausse aan Christus-verwerkingen in de literatuur. Bevrijd van de kerkelijke beperkingen storten kunstenaars zich tussen 1840 en 1930 op aspecten die onderbelicht moesten blijven, zoals de kinderjaren van Jezus en zijn psyche. Ten tijde van het existentialisme (1935-1960) wordt Christus tegenover het door de kerk opgelegde beeld gesteld door zijn existentiële strijd tegen de ‘condition humaine’ te accentueren. In het postmodernisme (1960-1980) verslapt deze neiging tot representatie: men krijgt de indruk dat auteurs ‘klaar’ zijn met dit onderwerp en de strijd met de kerk achter zich gelaten hebben. Vanaf 1980, met de opkomst van de postkoloniale literatuur, wordt deze tendens onderbroken: Jezus wordt nu ‘herschreven’ met de bedoeling de vertrouwde (christelijke) opvattingen te doorbreken. In deze lezing geven we een schets van de hierboven beschreven ontwikkeling, waarbij filmmateriaal het een en ander zal illustreren. Dr. J.J-M. (Hans) van Stralen (1954) studeerde theologie, filosofie, Nederlandse taal- en letterkunde en Algemene Literatuurwetenschap. In 1990 promoveerde hij op het fenomeen ‘bewustzijn’ in de modernistische letterkunde; in 2009 verscheen zijn proefschrift in de theologie over bekeringen. Van Stralen is momenteel als docent en onderzoeker werkzaam aan de Vrij Universiteit in Amsterdam en de Universiteit Utrecht.

ZOMERACADEMIE

Hoe erotisch is het christendom?

Een filosofische voordracht over verbod, schaamte en de dood van God Dhr. Dr. L. ten Kate Woensdag 6 juli, 13.30 - 15.30 uur, Aula Academiegebouw

Laurens ten Kate gaat de uitdaging aan om met elkaar een onverwachte kant van het christendom te ontdekken . We testen de avontuurlijke stelling dat juist het christendom, met zijn taboe op seksualiteit, toch een zeer erotische godsdienst is. Dat doen we door ons met de filosofen Bataille en Foucault af te vragen hoe actueel de christelijke de nadruk op verboden en grenzen is, en welke lading de schaamte en schuld heeft die ontstaat wanneer we taboes overtreden. We onderzoeken de vraag of deze erotische aspecten van het christendom niet reeds in de vroege geschiedenis van deze godsdienst volop actief waren, zoals in het verhaal over Jezus Christus, bezien door de ogen van de schilders van de Renaissance. Uiteindelijk kunnen we er niet omheen: is het christendom, ondanks al zijn orthodoxe en vastgeroeste vormen, niet veel moderner dan we dachten? Heeft het christendom niet een athe誰stische kern, en verkondigt het ver voor Nietzsche niet al de dood van God? De voordracht zal door beeld en muziek begeleid worden. Dhr. Dr. L. ten Kate (1958) is filosoof en theoloog. Hij studeerde, promo足 veerde en werkte aan de Katholieke Theologische Universiteit Utrecht, waar hij in 1994 zijn dissertatie verdedigde, De lege plaats. Revoltes tegen het instrumentele leven in Batailles atheologie. Hij was werkzaam aan de Theologische Universiteit Kampen, het Heyendaal Instituut van de Univer足 siteit Nijmegen, en is thans verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek te Utrecht. Hij is co-auteur en redacteur van onder meer Flight of the Gods: Philosophical Perspectives on Negative Theology (2001), en Retreating Religion: Deconstructing Christianity with Jean-Luc Nancy (2011). Ook schreef hij een Encyclopedie van de filosofie (2007).

U kunt zich aanmelden via www.hovoutrecht.nl of met het fomulier op pag. 134.

150 jaar Italië: een uitdaging Garibaldi, Mussolini, Berlusconi en de identiteit van Italië Dhr. Drs. H.M.G. Schrijnemakers Donderdag 7 juli, 10.30 - 12.30 uur, Aula Academiegebouw

“Speciaal logo voor de viering van 150 jaar Italiaanse Eenheid”

Op 17 maart 1861 werd Italië geboren, 150 jaar geleden. Lange tijd was het schiereiland alleen een geografisch begrip, verdeeld in grotere en kleinere staten. En dan maken Camillo Cavour en Giuseppe Garibaldi er één koninkrijk van. Zo staat het in de schoolboeken. Er stonden weinig Italianen te juichen, toen de ’mille’, de duizend man van Garibaldi, Sicilië en Zuid-Italië ’bevrijdden‘. Waren er überhaupt Italianen? De acceptatie van de eenheid was problematisch. Nu nog zijn er belangrijke separatistische bewegingen als de Lega Nord. Toen kwam Mussolini. Hij ging er prat op de eenheid van Italië te hebben gemaakt, maar in 1943-1945 verscheurde een bloedige burgeroorlog de natie. Alleen onder de partizanen vielen al ca. 50.000 slachtoffers. Hun weduwen en kinderen bleven verweesd achter. “O bella ciao!” De oorlog tussen de ‘echte fascisten’ van de Republiek van Salò en de partizanen in de bergen had grote gevolgen voor het Italiaanse nationale bewustzijn. De viering van 150 jaar Italië is dan ook problematisch. Is Italië nu wel een eenheid? De Lega Nord liep weg toen het volkslied werd gespeeld. Dekt Berlusconi de problemen toe? En wat zal de Lega doen: zijn partner in de regering. En op een dieper niveau: aanvaarden veel Italianen zijn show misschien om te vermijden dat er echt ruzie ontstaat over Italië? Of woedt die ruzie onder de oppervlakte toch wel door? Dhr. Drs. H.M.G. Schrijnemakers studeerde geschiedenis in Nijmegen. Hij deed onderzoek in archieven in Münster, Parijs, Venetië en Rome. Na vijf jaar in het middelbaar onderwijs was hij als lerarenopleider verbonden aan wat nu de Hogeschool Utrecht is. Van 1989 tot 2000 was hij vakdidacticus geschiedenis en staatsinrichting aan de Universiteit Utrecht. Na zijn pensionering leidde hij de organisatie van HOVO Utrecht. Aan de Universiteit Utrecht en aan andere universiteiten geeft hij HOVO-cursussen over Pauselijk Rome, en bij HOVO Utrecht lezingen in de zomeracademie. Hij maakte studiereizen naar Italië met studenten, docenten en HOVO-cursisten.

ZOMERACADEMIE Titelbladzijde van het boek Les Prophéties van Nostradamus uit 1557

Circulaire geschiedenis

Wat leren we van de geschiedenis? Zijn er binnen die menselijke geschiedenis ruime patronen te herkennen? Is er bijvoorbeeld sprake van een patroon van vooruitgang? Of cycli? Of zijn er helemaal geen patronen of cycli, en verloopt de menselijke geschiedenis dus willekeurig en verstoken van om het even welke betekenis? Dhr. Prof. dr. M. van Rossem Donderdag 7 juli, 13.30 - 15.30 uur, Aula Academiegebouw

In zijn boek Honderd jaar eenzaamheid beschrijft Gabriel García Márquez de geschiedenis van de familie Buendia, wiens stamvader het stadje Macondo stichtte. Het is een verhaal boordevol prachtige anekdotes over zinloze opstanden, corruptie en alchemisten. Uit het verhaal blijkt duidelijk een circulaire visie op geschiedenis, met andere woorden, de geschiedenis herhaalt zich telkens, zonder te geloven in enige vooruitgang of verbetering. Dit is een heel ander standpunt dan hetgeen kerkvader Augustinus in zijn De Civitate Dei verdedigde. In dit boek verwierp Augustinus met nadruk de historische cycli van een zich eindeloos herhalende geschiedenis. God had de wereld geschapen met een plan waarin de mensheid een bestemming had, en de geschiedenis verliep dus niet cyclisch maar lineair. Een standpunt dat we ook tegenkomen bij de Franse verlichtingsfilosoof Condorcet. In zijn Esquisse d’un tableau historique des progrès de l’esprit humain (Schets voor een historisch beeld van de voortgang van de menselijke geest) uit 1795 stelde hij dat geen macht in de wereld de vordering van de mensheid zou kunnen tegenhouden. Deze vooruitgang zou zich volgens zijn speculatieve visie realiseren op drie gebieden: 1. De afschaffing van de ongelijkheid tussen de naties, 2. de voortgang van de gelijkheid binnen elke natie, 3. de ware perfectie van de mensheid. Tussen het uitgangspunt van Márquez, waarbij de mensheid zich laat meevoeren in de maalstroom van de geschiedenis en het vooruitgangsgeloof van Condorcet zit een wereld van verschil.Professor van Rossem zal ons duidelijk maken of we ons bevinden in de maalstroom die Márquez voor ogen had bij het schrijven van zijn beroemde boek, of dat het tegendeel waar is en we met ons schip in staat zijn koers te houden op de woelige zee die historie heet. Dhr. Prof. dr. M. van Rossem (1943) was hoofddocent aan de Universiteit Utrecht, waar hij in 1997 tevens bijzonder hoogleraar werd in de Nederlandse geschiedenis vanaf 1945 in internationale context. Het grote publiek leerde hem kennen als Amerikadeskundige. Hij schrijft columns, artikelen en boeken. Verder kan iedereen tegen woordig in de aangename positie van student van deze historicus zijn, want zijn hoorcolleges worden uitgegeven op cd. Uren achtereen vertelt hij ons met zijn kenmerkende stem de geschiedenis.

U kunt zich aanmelden via www.hovoutrecht.nl of met het fomulier op pag. 134.

ZOMERACADEMIE

UITDAGING

Maandag 4 t/m donderdag 7 juli 2011, Aula Academiegebouw, Domplein 29, Utrecht Deelname kost â&#x201A;Ź14 per lezing U kunt zich aanmelden via www.hovoutrecht.nl of met het fomulier op pag. 134.

cursussen NAJAAR 2011

01A151 Hogeschool Utrecht Leergang ‘Architectuur en stedenbouw’ (deel I)

Romaanse en Gotische architectuur

Achterzijde van de Notre-Dame in Parijs

De cursus is een herhaling uit het programma van het cursusjaar 2009-2010 en onderdeel van de Leergang ‘Architectuur en Stedenbouw’ deel I. Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 20.

Van Romeins naar Romaans lijkt een simpele taal kundige verschuiving. De bijbehorende architectonische beelden vertonen in eerste instantie grote overeen komsten: de Romaanse gemetselde, zwaarmassieve muur lijkt in technisch en esthetisch opzicht rechtstreeks van de antieke traditie te zijn afgeleid. De nalatenschap van deze klassieke stijlperiode bestaat grotendeels uit profane gebouwen. ‘Muur, boog en pijler’ vormen de bouwkundige grondslag voor de Romaanse stijl. In de ontwikkeling tijdens de elfde en twaalfde eeuw ontstond geleidelijk een nieuwe ruimtelijke architectuur, veranderend naar een dynamische en verticale opbouw en abstract-lineair in haar expressie. De Romaanse architectuur ontleende haar impulsen aan antieke bronnen, maar ontwikkelde zich tot een zelfbewuste, herkenbare stijl die zich in West-Europa wijd verbreidde. Tijdens de Gotiek veranderden de bouwkundige geledingen van ruimte begrenzende muren in stenen geraamten. De krachten van weer en wind opgevangen door transparante draagconstructies, bestaande uit slanke pijlers, zuilen, steunberen en luchtbogen. ‘The sky is the limit’ leek de lijfspreuk te zijn, waarbij de wetten van de zwaartekracht en mechanica werden getart. Deze nieuwe ruimtewerking werd primair mogelijk gemaakt door de ontwikkeling van de schipwand, die als een van de meest merkwaardige en eigenzinnige voortbrengselen van de Europese bouwkunst wordt gezien. Onderdeel van deze cursus zijn twee werkbezoeken naar gebouwen in Nederland uit deze stijlperioden.

docenten: Mw. Drs. L. Lansink en Dhr. Dr. P.W.F. Brinkman, verbonden aan de Faculteit Natuur & Techniek, afdeling Bouwkunde, Hogeschool Utrecht. cursusdata: 25 oktober, 1, 8, 15, 22, 29 november, 6, 13 december 2010 (8 inclusief twee excursies) Let op: twee avondcolleges: het tweede en vierde college (1 en 15 november) van 20.00 – 22.00 uur! tijd: Dinsdag 9.20 – 11.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, Nijenoord 1, Utrecht. Het lokaal wordt later bekendgemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) Exclusief de kosten van de excursies

01A152 Hogeschool Utrecht

Geschiedenis van de tuinkunst

De tuin van Paleis Het Loo, Apeldoorn

Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 20.

De cursus behandelt de geschiedenis van de tuinkunst in vogelvlucht: van middeleeuwse tuin tot postmoderne tuin. Na afloop heeft u inzicht in verschillende tuinstijlen en de achterliggende ideeën. U herkent tuinstijlen in tuinen, parken en landgoederen. De cursus omvat vijf lessen en een excursie (bestemming in overleg). Gastdocent Saskia de Wit opent de reeks met de omsloten tuin. Dit is de oudste tuin uit de westerse traditie, die we terugvinden in de paradijstuin en in de middeleeuwse kloostert uin. Ook de Moorse tuin komt aan bod. Vanaf 1450 openen de tuinen zich naar het landschap. Dit is de periode van formele tuinen zoals de Italiaanse renaissancet uin en de Franse baroktuin. Ze veroveren het landschap met hun vergezichten en assen. Rond 1700 ontstaat een nieuwe kijk op landschap en natuur, wat resulteert in de Engelse landschapstuin. Gastdocent Bastiaan Kwast toont hoe deze romantische tuinstijl de inrichting van tuin en park tekent. De asymmetrie van de Engelse landschapstuin is ook typerend voor de Japanse tuin. Welke overeenkomsten zijn er tussen oost en west? In de 20e eeuw komen de moderne tuin en vervolgens de postmoderne tuin op. We eindigen met een doorkijk naar de tuin van de toekomst.

docenten: Mw. Ir. C. Stegewerns is landschapsarchitect en docent landschap aan de Hogeschool Utrecht. Gastdocenten: Mw. Ir. S. de Wit is landschapsarchitect en docent landschapsarchitectuur aan de Technische Universiteit Delft, Dhr. Ir. B. Kwast is (landschaps)architect en freelance docent en onderzoeker. cursusdata: 28 september, 5, 12 (niet 19), 26 oktober, 2, 9 november 2011 (6) tijd: Woensdag 13.30 - 15.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht, Nijenoord 1, Utrecht. Het lokaal wordt later bekendgemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

03E153 Universiteit Utrecht

Denkers over staat en politiek

Karl Marx

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2011.

Waarom gehoorzamen mensen aan een bestuur of regering? Omdat zij ervan uitgaan, gelóven, dat zij het bestuur of de regering behóren te gehoorzamen. Elk bestuur zoekt dus naar een rechtvaardigingsgrond voor de macht over zijn onderdanen. Wordt de rechtvaardigingsgrond algemeen aanvaard, dan hoeft het bestuur slechts een kleine groep andersdenkenden al dan niet met geweld in toom te houden. Elk bestuur zoekt dus naar een rechtvaardigingsgrond voor de machtsuitoefening. Door de eeuwen heen zijn veel rechtvaardigingsgronden geformuleerd; van het goddelijk recht der koningen tot de volkssoevereiniteit en andere geseculariseerde theorieën. De maatschappelijke context bepaalde in welke mate op een bepaald moment een bepaalde theorie ‘aansloeg’. De middel eeuwen kenden geen staat. Daarna kwam de staat terug. Sindsdien zijn alle theorieën staatsgekleurd. In deze cursus behandelen we zeven verschillende theorieën ter rechtvaardiging van het staatsgezag. Deze theorieën hebben diepe sporen getrokken in het westerse denken. Ze vormen in hun diversiteit de basis van vele politieke opvat tingen, die tot op de dag van vandaag van grote betekenis zijn. Na de algemene inleiding komen in chronologische volgorde de ideeën aan de orde van: N. Machiavelli, J. Locke, Ch.L. de Montesquieu, J.J. Rousseau, The Founding Fathers (de grondleggers van de VS), J.S. Mill en K. Marx.

docent: Mw. Dr. M. van de Vrugt was senior docent-onderzoeker aan de Faculteit Rechten van de Universiteit Utrecht. cursusdata: 15, 22, 29 september, 6, 13, 20, 27 oktober, 3 november 2011 (8) tijd: Donderdag 10.15 - 12.00 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht studiemateriaal: U krijgt bij aanvang van de cursus de lijst met aanbevolen literatuur. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

03E154 Universiteit Utrecht

Wat doet de globalisering met onze aarde?

Deze cursus is een geactualiseerde en gewijzigde versie van die uit 2010.

Wat is globalisering? Is het echt waar dat de rijken steeds rijker worden en de armen armer? Wat zijn de theoretische achtergronden? Helpt ontwikkelingshulp bij het dichten van de kloof? Hoe belangrijk zijn culturele verschillen bij het verklaren van armoede? Binnen dit algemene kader staat deze keer de vraag centraal: kan onze aarde al die globalisering wel aan? Als leidraad bij de cursus dient het boek De onvoltooide globalisering van Paul de Grauwe, hoogleraar internationale economie te Leuven. Maar we gaan ook in op meer recente boeken over de milieuconsequenties van globalisering. In dit verband treden een aantal gastdocenten op van het Departement Economische Geografie. Dr. Martin Boisen laat onder de kop ‘de bedreigde aarde’, verschillende visies op de mate van dreiging zien. Is de verdwijnende ijsbeer erger dan een stervend kind?; Prof.dr. Pieter Hooimeijer gaat op zoek naar het zogeheten ‘demografische optimum’; Dr. Martin Wassen gaat in op de vraag op hoe het er voorstaat met de biodiversiteit; Dr. Appie Sluis geeft de gevolgen van de CO2 stijging voor de aarde weer. En ten slotte Dr. Simona Negra: zij gaat in op de vraag in welke mate wereldwijde innovaties de problemen kunnen oplossen (alle docenten onder voorbehoud).

docent: Dhr. Dr. T. van Rietbergen, cursuscoördinator en docent-onderzoeker is evenals de gastdocenten, werkzaam op het Departement Economische Geografie, Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen, Universiteit Utrecht. cursusdata: 9, 16, 23, 30 september, 7, 14, 21, 28 oktober 2011 (8) tijd: Vrijdag 11.00 - 12.45 uur plaats: Universiteit Utrecht, Uithof of University College, Utrecht literatuur: Paul de Grauwe (2007). De onvoltooide globalisering. Amsterdam: Nieuw Amsterdam (aanbevolen). cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd ) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 23

De Kaukasus

Filmcyclus over de bewogen geschiedenis van een verscheurde regio

De Kaukasus heeft een rijke en zeer oude traditie. Armenië werd als een van de eerste staten christelijk, Azerbeidzjan heeft een rijke en internationale traditie dankzij haar olie- en gasreserves, Georgië staat bekend om haar goede wijn, en de krijgers uit de Noord Kaukasus worden geroemd. Hoewel de regio vaak verscheurd is door conflicten, zijn er ook sterke overeenkomsten in de Kaukasische cultuur te onderscheiden. In deze filmserie staat de geschiedenis van de regio centraal. Aan de hand van de thema’s cultuur, literatuur en de invloed van militaire conflicten schetsen we met behulp van een achttal films een beeld van de regio. Daarbij kijken we niet alleen vanuit het standpunt van de Kaukasus naar de regio, maar ook vanuit Rusland. De films en de bijbehorende thema’s zijn: ■ De Kleur van de Granaatappel (Sayat Nova) (1968): poëtische speelfilm van Sergei Paradzjanov. Thema: Geschiedenis van Armenië en literatuur van Sayat Nova. ■ Ararat (2002): speelfilm van Atom Egoyan. Thema: Geschiedenis van Armenië, en geschiedenis van de Armenen in het Ottomaanse Rijk. ■ Alias Kurban Said (2004): documentaire van Jos de Putter. Thema: Geschiedenis van de Zuid Kaukasus rond de Eerste Wereldoorlog, literatuur. ■ Prisoner of the Mountains (1996): speelfilm van Sergei Bodrov. Thema: literatuur en conflict in de Noord Kaukasus in de 19e en 20e eeuw ■ The Making of an Empire (1999): documentaire van Jos de Putter. Thema: Cultuur en conflict in de Noord Kaukasus. ■ Dans, Grozny, Dans (2002): documentaire van Jos de Putter. Thema: cultuur van Tsjetsjenië, conflict. ■ Pirosmani (1969): speelfilm van Giorgi Shengelaya. Thema: cultuur van Georgië, schilder Niko Pirosmani (1862-1918). ■ Kidnapping, Caucasian Style (1967): speelfilm van Leonid Gaidai. Thema: cultuur in de Kaukasus, de geschiedenis van kidnappings. De aangeduide films zijn nog onder voorbehoud en kunnen Engelse ondertitels hebben!

03F155 Universiteit Utrecht

docent: Mw. Dr. C. Hille is internationaal jurist en politicoloog. Zij is universitair docent aan de Universiteit van Amsterdam en gepromoveerd op het onderwerp ‘Staatsvorming in de Transkaukasus sinds 1917’. Aan het Centrum voor Internationale Conflictanalyse en Management van de Radboud Universiteit in Nijmegen doceert zij het vak Staatsvorming en Conflictbeheersing in de Kaukasus, samen met andere Kaukasusdeskundigen. De docent gaf eerder een college over de Kaukasus in de HOVO-Leergang De ‘Russische ziel’, in de cursus ‘De Postsovjetziel’, van het najaar 2009. cursusdata: 1, 8, 15, 22, 29 oktober (niet 5), 12, 19, 26 november 2011 (8) tijd: Zaterdag 10.30 - 13.30 uur (lezing 10.30-11.15 uur; film en discussie na afloop 11.30 - 13.30 uur (afhankelijk van filmlengte) plaats: Filmtheater ’t Hoogt, Hoogt 4, Utrecht. Filmzaal 1 boven (alleen bereikbaar via trappen!) studiemateriaal: Yo’av Karny (2000), Highlanders: A journey to the Caucasus in quest of memory, New York: Farrar, Straus and Giroux. cursusgeld: Tarief I: € 196 (standaard) Tarief II: € 156 (gereduceerd) Tarief III: € 236 (vrijwillig)

02F156 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Grandes Dames van de Cinema Vier beroemde dames van het witte doek uitgelicht

Catherine Deneuve, Audrey Hepburn, Marlene Dietrich en Sophia Loren

Een analyserende en beschouwende cursus in vier delen over het werk en leven van vier beroemde ‘Grandes Dames’ van het witte doek: Catherine Deneuve, Sophia Loren, Marlene Dietrich en Audrey Hepburn. Wie waren deze dames, wat en wie maakte hen zo beroemd, wat was het leven dat zij leefden, welke rollen hebben ze gespeeld? Wat maakte hen zo bijzonder? En hoe tijdelijk/tijdloos is roem? We gaan ook in op de periode waarin de dames leefden en welke invloed dat had op de cinema van die tijd en op hun leven. De cursus bestaat uit een inleiding met gebruik van beeldmateriaal en een lange speelfilm. We behandelen telkens één actrice. (De definitieve filmtitels maken we na de inschrijving bekend.)

docent: Dhr. J. Salden is filmcriticus en filmrecensent en als docent verbonden aan de Academie Beeldende Kunsten in Maastricht. cursusdata: 2, 9, 16, 23 november 2011 (4) tijd: Woensdag 11.00 - ca. 13.30 uur plaats: Theater De lieve Vrouw, Amersfoort cursusgeld: Tarief I: € 98 (standaard) Tarief II: € 78 (gereduceerd ) Tarief III: € 138 (vrijwillig

01G157 Hogeschool Utrecht

De schoonheid van Middeleeuws Utrecht

De docent in haar Utrecht

De cursus Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht was in 2010 zo’n succes dat de deelnemers om een rondleiding vroegen. Dat idee is uitgegroeid tot een serie van vier bijeenkomsten waarin steeds weer een ander aspect van middeleeuws Utrecht centraal staat. Eerst duiken we in de geschiedenis van het Domplein, de Domkerk en het Domkapittel. In de volgende wandeling staat de romaanse Pieterskerk centraal met alle informatie die dit bouwwerk in het bijzonder over de memoriecultuur te bieden heeft. Daarna bezoeken we een middeleeuwse parochiekerk: de Jacobikerk. Hier is de betrokkenheid van parochianen op alle mogelijke manieren zichtbaar: van de investeringen die zij ten behoeve van de kerk deden tot de plaats van broederschappen, gilden en kluizenaars, inclusief de grafcultuur. Tot slot maken we een wandeling door het middeleeuwse hart van Utrecht: de omgeving van de Buurkerk en het stadhuis. Hier lag de haven, hier waren de markten en hier stonden gasthuizen. De indrukken die we visueel en auditief opdoen, geven een goede indruk van de religieuze beleving, de economische gedrevenheid en het bestuurlijke pragmatisme in laatmiddeleeuws Utrecht. De precieze invulling van de bijeenkomsten is afhankelijk van de situatie in de kerken en van het weer.

Deze cursus is een herhaling van die uit 2010. Let op: de excursie wordt ook in het voorjaar aangeboden. Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 20.

docent: Mw. Dr. L.C.J.J. Bogaers is cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Utrecht. Zij promoveerde in 2008 op het proefschrift Aards, betrokken en zelfbewust, waarvoor zij de Utrechtse samenleving vanuit cultuurhistorisch oogpunt bestudeerde. Zij combineert minutieus archiefonderzoek met kennis van de oude binnenstad en respect voor religie. Haar onderzoek wordt als vernieuwend ervaren. Voor meer informatie: www.levendverledenutrecht.nl/pers. cursusdata: 30 augustus, 6, 13, 20 september 2011 (4) tijd: Dinsdag 14.00 - 16.00 uur (rondleidingen) plaats: Binnenstad Utrecht studiemateriaal: Llewellyn Bogaers (2008). Aards, betrokken en zelfbewust. De verwevenheid van cultuur en religie in katholiek Utrecht, 1300-1600. Deel 1. cursusgeld: Tarief I: € 74 (standaard) Tarief II: € 54 (gereduceerd) Tarief III: € 114 (vrijwillig) Voor de entree in de kerken betaalt u € 4 aan extra kosten. 27

01G158 Hogeschool Utrecht

Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2011.

Utrecht was in de Middeleeuwen een welvarende stad. De oude stadskern toont de toenmalige ondernemingszin en levenslust. Hoe is dit elan te rijmen met de levensangst die wij de middeleeuwse mens doorgaans toeschrijven? Ons beeld is bepaald door de Herfsttij der Middeleeuwen van Johan Huizinga. Hij heeft echter weinig aandacht besteed aan het stadsleven. In deze cursus verdiepen we ons in het dagelijks leven, op straat en in de buurt. Het sociale weefsel vormt het uitgangspunt. Hoe was de sociale differentiatie? En hoe was het gesteld met de betrokkenheid van mensen bij elkaar, de samenleving, de kerk, en minderbedeelden? Na een inleiding in de stadsgeschiedenis komen thema’s aan de orde als het buurtleven, kerk en religie, broederschappen, armenzorg en laatste eer. Per onderwerp zullen we steeds weer proberen om ontwikkelingen in kaart te brengen op basis van archiefmateriaal en bewaard gebleven objecten. De cursus is dan ook rijkelijk voorzien van lichtbeelden. De levensloop van belangrijke personen vormt regelmatig de aanzet van waaruit we een thema behandelen. Ons inzicht in de sociale veranderingen die zich tussen 1300 en 1600 hebben voorgedaan kan gelden als opmaat voor een nieuw begrip van de Reformatie en de Opstand en onze eigen samenleving.

docent: Mw. Dr. L.C.J.J. Bogaers is cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Utrecht. Zij promoveerde in 2008 op het proefschrift Aards, betrokken en zelfbewust, waarvoor zij de Utrechtse samenleving vanuit cultuurhistorisch oogpunt bestudeerde. Zij combineert minutieus archiefonderzoek met kennis van de oude binnenstad en respect voor religie. Haar onderzoek wordt als vernieuwend ervaren. Voor meer informatie: www.levendverledenutrecht.nl/pers. cursusdata: 28 oktober, 4, 11, 18, 25 november, 2, 9, 16 december 2011 (8) tijd: Vrijdag 10.00 - 12.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Llewellyn Bogaers (2008). Aards, betrokken en zelfbewust. De verwevenheid van cultuur en religie in katholiek Utrecht, 1300-1600. Deel 1, tekst. ISBN 978 909 022 691 0. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 28

01G159 Hogeschool Utrecht

Het dagelijks leven in het Oude Egypte

Voorstellingen uit het dagelijks leven in het graf van Sennedjem in Deir el-Medina.

Wanneer we aan het Oude Egypte denken, zien we piramides, tempels en indrukwekkende godenbeelden opdoemen. Er is ook veel bekend over het leven aan het hof van de farao’s of de gebruiken in de Egyptische tempels. Anders is het gesteld met het dagelijks leven van de gewone burgers. Om ons daarvan een beeld te vormen, zijn we opnieuw aangewezen op de voorstellingen in de tempels en graven van vaak hooggeplaatste personen aan het hof van de farao’s. Levendige voorstellingen op de wanden geven ons een beeld van een geïdealiseerd dagelijks leven in het Oude Egypte. Schitterende kunstvoorwerpen die in de graven zijn meegegeven bevestigen dit beeld. Toch zijn er ook gewone gebruiksvoorwerpen teruggevonden en zijn er gelukkig ook enkele teksten bekend die het beeld van het leven van alledag in de Egyptische samenleving nuanceren. Tijdens deze cursus van vier lessen behandelen we in iedere les een ander thema. Onderwerpen als voedselbereiding, meubelkunst, hygiëne en uiterlijke verzorging, spelvormen, muziek en dans komen aan bod. Aan het eind van de cursus zal blijken dat daarmee de belangrijkste facetten van de Egyptische samenleving ter sprake zijn gekomen.

docent: Dhr. Drs. H.J. Pragt studeerde egyptologie aan de Universiteit Leiden en was verbonden aan het Rijksmuseum van Oudheden in diezelfde plaats. Hij is gespecialiseerd in het geven van cursussen en lezingen en het begeleiden van reizen en excursies over het Oude Egypte. cursusdata: 28 november, 5, 12, 19 december 2011 (4) tijd: Maandag 13.30 - 15.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Bij het begin van de cursus krijgt u tegen betaling de syllabus Het dagelijks leven in het Oude Egypte, geschreven door Huub Pragt. cursusgeld: Tarief I: € 74 (standaard) Tarief II: € 54 (gereduceerd) Tarief III: € 114 (vrijwillig)

01G160 Hogeschool Utrecht

De Beeldenstorm (1566)

Nieuwe inzichten over het traditionele voorspel van de Tachtigjarige Oorlog De Beeldenstorm (1566) is ongetwijfeld een van de kleurrijkste scènes van de Nederlandse geschiedenis. Het is het verhaal van het Smeekschrift der Edelen, de hagenpreken en de massale vernieling en plundering van kerken, kapellen en kloosters. Het is ook de geschiedenis van de vertoornde koning Filips, die vanuit het verre Spanje de bloeddorstige ‘IJzeren’ hertog van Alva naar het kleine maar dappere Nederland stuurde, om iedereen te straffen die zich tegenover God en de koning had misdragen. Deze gebeurtenissen luidden de meest roemruchte periode van onze vaderlandse geschiedenis in: de Tachtigjarige Oorlog. De geschiedschrijving hierover is er een met scherpe tegenstellingen: Nederland versus Spanje en katholiek tegenover protestant. In de laatste decennia is het traditionele geschiedbeeld, dankzij aandacht voor de internationale context en ook voor tal van regionale bijzonderheden, ingrijpend veranderd. Op de tweede cursusdag geven we aandacht aan De Raad van Beroerten. De voorzitter van deze uitzonderingsrechtbank (1567) was de gevreesde hertog van Alva, die nog eeuwenlang zou voortleven als nationale boeman die als een tiran de Nederlandse gewesten knevelde. De werkwijze van deze uitzonderingsrechtbank was, en is nog altijd, met grote geheimzinnigheid omringd. Wat weten we van haar slachtoffers? En wie waren de rechters? Hoe gingen zij te werk: aan de hand van rechtsregels, of volstrekt nietsontziend en willekeurig? En was het aandeel van Nederlandse gerechtsfunctionarissen niet veel omvangrijker dan de toenmalige oorlogs propaganda lief was? In dit college doet de docent zelf verslag van zijn eigen wetenschappelijk onderzoek. docent: Dhr. Dr.mr. M.J.M. Hageman studeerde geschiedenis en Nederlands recht en promoveerde op de maatschappelijke verhoudingen in het hertogdom Gelre en de Rijksstad Nijmegen aan het begin van de Nederlandse Opstand. Na uiteenlopende wetenschappelijke en bestuurlijke werkzaamheden is hij thans directeur van de Faculteit Maatschappij en Recht van de Hogeschool Utrecht. cursusdata: 28 september en 12 oktober 2011 (2) tijd: Woensdag 20.00 – 22.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Maarten Hageman (2005). Het kwade exempel van Gelre. De stad Nijmegen, de Beeldenstorm en de Raad van Beroerten, 1566-1568. Nijmegen: Uitgeverij Vantilt. cursusgeld: Tarief I: € 42 (standaard) Tarief III: € 62 (vrijwillig) 30

02G161 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Oost-Europa: ook Europa!?

Landen in Oost-Europa

De revolutie van 1989 deed de communistische regimes uit Oost-Europa verdwijnen. Een overgangsperiode leidde tot de opname van veel Oost-Europese landen in de Europese Unie. Binnen zo’n twintig jaar voltrok zich in die landen de verandering van een één-partij-dictatuur naar een pluri forme democratie en van een centralistisch geleide economie naar een vrije marktstelsel. Dat proces is in feite nog steeds gaande en vertoont talrijke schokken en haperingen. De burgeroorlog in voormalig Joegoslavië was een ernstige terugslag die nog na-ijlt. De cursus gaat in op de ontwikkelingen tussen 1989 en 2011 en legt een verband tussen de vraagstukken van het heden en de historische achtergrond. Behalve een verleden van veertig jaar communisme, kennen de Oost-Europese landen ook een geschiedenis van een trage en eenzijdige sociale en economische ontwikkeling, langdurige over heersing door andere volken en keizerrijken, een conflict rijke kennismaking met de parlementaire democratie en sinds de negentiende eeuw een heftig nationalisme, dat zich graag op de oude cultuur beroept. De relatieve successen van Tsjechië en Slovenië vormen nu de meest duidelijke uitzonderingen, Balkanlanden als Bulgarije en Roemenië de evidente teleurstelling. Mogelijke nieuwe toetredingen tot de Europese Unie komen aan de orde in het licht van de recente ervaringen.

docent: Dhr. Prof.dr. A P. van Goudoever is emeritus fellow van het Utrecht University College en bijzonder hoogleraar in Cluj, Roemenië. Hij is historicus en publiceerde boeken over de geschiedenis van de negentiende en twintigste eeuw, vooral over de geschiedenis van de internationale betrekkingen en van Oost-Europa. cursusdata: 5, 12 (niet 19) 26 oktober, 2, 9, 16, 23 november 2011 (7) tijd: Woensdag 11.00 - 13.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Bij het begin van de cursus krijgt u een reader. cursusgeld: Tarief I: € 130 (standaard) Tarief II: € 90 (gereduceerd) Tarief III: € 170 (vrijwillig)

02G162 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Het leven in de middeleeuwen Cultuurgeschiedenis

De bedoeling van deze cursus is om u aan de hand van acht onderwerpen een veelzijdig beeld te geven én te laten genieten van de wonderlijke middeleeuwen. De beleving van veel zaken was toen totaal anders dan nu. Neem bijvoorbeeld de beschouwing van tijd en wereld waarin bijbel, religie en samenleving geheel met elkaar verweven waren. In deze beleving waren de aardse en bovennatuurlijke wereld, het verleden, het heden en de toekomst, echte en imaginaire wezens en de menselijke samenleving één geheel voor God. Dat de vergankelijke wereld in dienst stond van het onvergankelijke Goddelijke is te zien in de middeleeuwse kunst. De leefwereld van de middeleeuwer was vol gevaren: een vijandige natuur, hongersnoden, oorlogen en ziekten. Om greep te krijgen op deze wereld, hielpen hem de heiligen en Maria. Maar ook de heidense magie bleef een rol spelen. We bespreken uitgebreid de leefstijl van monniken, ridders en boeren – de drie standen waarin de samenleving was ingedeeld. Hier kwam vanaf ca. de 12e eeuw een nieuwe bevolkingsgroep met een eigen cultuur bij: de stede lingen. Vrouwen als de vierde stand komen apart aan bod. Hierover is de laatste jaren veel onderzoek gedaan. Naast prachtig beeldmateriaal, zal ook muziek u de wereld van de middeleeuwen binnenvoeren. 1. Korte historische schets van de middeleeuwen (ca. 500 - ca. 1500) 2. De middeleeuwse beleving van de tijd 3. De echte wereld en het middeleeuwse wereldbeeld 4. Het leven van de eerste stand: de kloosterlingen 5. Het leven van de tweede stand: de ridders 6. Het leven van de derde stand: de boeren 7. Het leven van de stedelingen en de bedrijvigheid in de stad 8. De vierde stand: de vrouwen en hun leven

docent: Mw. Drs. G.H. Weertman is mediëviste en oud-directeur van de Senioren Academie HOVO Groningen en Drenthe. cursusdata: 30 september, 7, 14 (niet 21), 28 oktober, 4, 11, 18, 25 november 2011 (8) tijd: Vrijdag 14.30 – 16.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Er worden hand-outs uitgereikt tijdens de lessen. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 32

03G163 Universiteit Utrecht

Rome van stad tot wereldrijk

De groei naar een wereldrijk door verovering van andere landen

Overal werden onder de Romeinse invloed indrukwekkende theater gebouwen gebouwd, onder andere in de 3de eeuw na Chr. in Sabratha (Libië)

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2010.

Rome in de oudheid: van een bescheiden stad in Midden-Italië groeide deze in enkele eeuwen uit tot het centrum van een wereldrijk. In deze cursus ligt de nadruk op de consequenties voor de veroverde gebieden: wat had Rome die te bieden? Hierbij moeten we onder meer denken aan stedenbouw, infrastructuur, woonhuizen en decoratie. We staan ook stil bij de gevolgen voor Rome zelf. Deels verwierf het immers gebieden met een veel oudere en rijkere cultuur dan het zelf had – denk aan Egypte. Wat is de terugslag op Rome zelf? Wat nam men over van die vreemde culturen en goden? Veranderde het uiterlijk van de stad erdoor? En hoe dachten de Romeinen over al die nieuwigheden? Hoe ging men om met al die vreemdelingen in de stad? Weten we iets over integratieproblemen? We volgen Rome vanaf de eerste confrontaties met Carthago in de derde eeuw voor Chr. tot de inrichting van nieuwe provincies als Brittannia en Germania in de eerste eeuwen van onze jaartelling. Aan bod komen gebieden als Sicilië en Zuid-Italië, Griekenland, het Midden-Oosten, Egypte en Libië, Frankrijk, Groot-Brittannië, Duitsland, Zwitserland, België en Nederland.

docent: Mw. Dr. T.L. Heres is klassiek archeoloog. Zij was onder meer hoofd Oudheid van het Nederlands Instituut in Rome. Zij verzorgt colleges archeologie voor zijinstromers en in de nascholing voor docenten klassieke talen, en cursussen voor een breder publiek. cursusdata: 6, 13, 20, 27 september, 4, 11, 25 oktober, 1 november 2011 (8) tijd: Dinsdag 10.15 - 12.00 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus krijgt een syllabus met relevante kaarten, jaartallen en literatuur. Ook krijgt u vooraf een hand-out toegestuurd. Aanbevolen literatuur: H. Beliën en F. Meijer (2000). Op zoek naar het Romeinse rijk. Hardenberg: Gottmer Uitgevers Groep. J. Lendering en A. Bosman (2010). Aan de randen van het rijk. Amsterdam: Athenaeum. F. Meijer (2010). De Middellandse Zee. Amsterdam: Athenaeum. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 33

03G164 Universiteit Utrecht

Historische cartografie De cartografie als historische bron

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2010.

Oude kaarten, atlassen en globes zijn tijdgebonden uitdrukkingsmiddelen die we niet zonder kennis van hun context kunnen gebruiken. Voor begrip van dit materiaal is het nodig de opvattingen bij het vervaardigen van kaarten te achter halen. Wie waren verantwoordelijk voor het verzamelen van de informatie? Hoe werd deze informatie verzameld? En hoe werd die in de cartografische documenten gevisualiseerd? Voor welk doel werden deze documenten gebruikt? Het raakvlak van de historische cartografie met andere vakgebieden is zeer groot. Een belangrijke vraag daarbij is hoe we oude kaarten als historische bron kunnen gebruiken: wat mogen we wel en wat mogen we niet uit oude kaarten aflezen? Aan de hand van kaarten en atlassen uit de periode tot en met de negentiende eeuw bieden we inzicht in de ontwikkeling van het verzamelen, visualiseren en gebruiken van geografische informatie in de Nederlanden. De cursus bestaat uit een hoorcollege en ‘kijkcolleges’ waarin originele oude kaarten en atlassen van de bibliotheek van de Universiteit Utrecht te zien zijn. Eén collegemiddag vindt plaats in de Universiteitsbibliotheek van de Universiteit Leiden, om een deel van de collectie Bodel Nijenhuis te kunnen zien. Bij voldoende belangstelling organiseren we een dagexcursie naar het Museum Plantin-Moretus in Antwerpen.

docent: Dhr. Dr. P. van der Krogt geeft de cursus met hulp van enkele andere mede werkers van de Faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht (e-mail: p.vanderkrogt@geo.uu.nl). cursusdata: 26 oktober 2, 9, 16, 23, 30 november, 7, 14 december 2011 (8) tijd: Woensdag 13.15 - 16.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, Universiteitsbibliotheek, Heidelberglaan 3, De Uithof (13.15-15.00 uur in de Bucheliuszaal; 15.00-16.00 uur in de kaartenzaal), Utrecht studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen betaling van ca. € 12 de syllabus Historische cartografie uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig), exclusief de kosten van de excursie naar Antwerpen. 34

03G165 Universiteit Utrecht

De geschiedenis van de laatste 50 jaar Acht historische cases nader onderzocht

John F. Kennedy

Tijdens ieders leven vinden gebeurtenissen plaats die men met recht als historisch kan betitelen. In de afgelopen decennia waren dat bijvoorbeeld de val van muur of de aanslag op de Twin Towers. De televisie maakt het mogelijk om tijdgenoten rechtstreeks te confronteren met de eigentijdse geschiedenis. Ze zijn directe toeschouwers van het wereldtoneel. Op het moment dat zo’n historische gebeurtenis zich voordoet, is het niet eenvoudig de betekenis ervan te door gronden. Daar komt nog bij dat de stroom van het dage lijkse leven zoveel aandacht en energie opeist, dat men niet toekomt aan een nadere beschouwing van de wereld schokkende gebeurtenissen waar men getuige van is geweest. In deze cursus creëren we ruimte voor reflectie achteraf. We onderzoeken acht crises die zich de afgelopen vijftig jaar hebben afgespeeld, met zeer ingrijpende gevolgen voor het verdere verloop van de geschiedenis. In elke college behandelen we één historische casus. Het gaat om: ■ De Cubaanse rakettencrisis ■ De Israëlische zesdaagse oorlog ■ Revolutie in Iran ■ De ondergang van de Sovjet-Unie ■ Het uiteenvallen van Joegoslavië ■ Politieke schandalen rondom Nixon. Reagan en Clinton ■ 9/11 en de Amerikaanse bezetting van Irak ■ Financiële crisis van 2008

docent: Dhr. Dr. B. Levinsohn, studeerde sociologie, politicologie en geschiedenis. In het kader van het project ‘De geschiedenis van de laatste vijftig jaar’ ontwikkelde hij diverse HOVO-cursussen. cursusdata: 19, 26 september, 3, 10, 17, 24, 31 oktober, 7 november 2011 (8) voorkennis: Passieve kennis van het Engels is vereist tijd: Maandag 15.15 - 17.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof of University College, Utrecht studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen betaling een syllabus uitgereikt cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 ( gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

03G166 Universiteit Utrecht

Herodotos’ Historiën De Griekse historicus Herodotos (circa 480-430 v. Chr.) heeft veel eretitels gekregen. In de oudheid stond hij bekend als ‘vader der geschiedenis’ en tegenwoordig noemt men hem eerder ‘vader der journalistiek’ en ‘eerste wereldreiziger’. Zijn indrukwekkende boek Historiën is grensverleggend en letterlijk grensoverschrijdend geweest. In deze cursus bespreken we zijn methode, zijn bronnen en eigen onderzoekingen. Dit laatste gaat over zijn plezier om gewoonten en eigenaardigheden van vreemde volkeren te beschrijven. Wat is fantasie geweest en wat werkelijkheid? Is het al vroeg gemaakte verwijt dat hij maar wat uit zijn duim zoog wel verdiend? We bespreken vragen zoals: hoe reisde hij? Hoe kwam hij aan informatie? Welke theorieën had hij over de uiterste randen van de aarde? Wat dacht hij over de causaliteit der geschiedenis? En hoe zag zijn wereldbeeld eruit? Ook de ontdekkingsreizen van anderen, soms door Herodotos met name genoemd, komen aan de orde. Dat de Grieken een levendige fantasie hadden, blijkt ook uit hun bedachte ‘ontdekkingen’ van wonderlanden als Atlantis en Thule. Uiteraard hebben zij daar – typisch Grieks – zelf weer parodieën op gemaakt. Ten slotte komen Herodotos’ uitvoerige beschrijvingen van de boeiende historie en bijzonderheden van Perzië, Egypte en Skythië aan bod. Juist hierin blijkt zijn meesterschap. docent: Dhr. Drs. H.L. van Dolen is vertaler, publicist, classicus en byzantoloog. cursusdata: 14, 21, 28 november, 5 december 2011 (4) tijd: Maandag 11.00 - 12.45 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof of University College, Utrecht studiemateriaal: Herodotos (2007). Het Verslag van mijn Onderzoek [Historiën. Vertaald, ingeleid en geannoteerd door Hein L. van Dolen.] Amsterdam: SUN. Vierde druk. (paperback of gebonden) cursusgeld: Tarief I: € 74 (standaard) Tarief II: € 54 (gereduceerd) Tarief III: € 114 (vrijwillig)

04H167 Universiteit voor Humanistiek

Christendom, humanisme en atheïsme Zes colleges over een onverwachte verbinding

Michelangelo Buonarroti, 1475-1564. De Schepping van Adam

Het moderne humanisme, zoals dat vanaf de Renaissance opkomt, baseert zich op de autonomie van de mens: deze geeft zelf zin aan het menselijk bestaan. De religie – zoals onder meer de christelijke – legt het accent meer op de verhouding tussen het autonome ‘zelf ’ en een transcendente ‘ander’: God. Zin is iets wat mensen allereerst ontvangen van deze ander. Maar in deze relatie speelt ook de zinloosheid en het verlies van zin een rol. In deze zes colleges zal de spanning tussen de verwevenheid van humanisme, atheïsme én (christelijke) religie centraal staan. Beide zingevingbenaderingen passeren de revue met behulp van een historisch en filosofisch overzicht, en met behulp van beeld en muziek. Ook bestuderen we relevante muziek-, beelden tekstfragmenten. We lezen onder meer een tekst van de vroegchristelijke theoloog Augustinus (5de eeuw). In hoeverre is Augustinus christen, in hoeverre humanist? We lezen een parabel uit de Bijbel waarin de Christusfiguur in een opmerkelijk licht komt te staan. We kijken naar vroegchristelijke mozaïeken waaruit plotseling God verdwenen is… en we luisteren naar Bachs Passiemuziek, waarin het radicale verlies van zin centraal staat. Tijdens sommige colleges bespreken we in kleinere groepen een concrete opdracht met elkaar.

Deze cursus is een herhaling van de gelijknamige cursus uit najaar 2010, waarbij de docent op basis van voortschrijdend onderzoek telkens nieuwe elementen toevoegt. Dit is een inleidende cursus, met veel specifieke zijpaden. Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 25.

docent: Dhr. Dr. L. ten Kate is universitair docent religiestudie, godsdienstfilosofie en christelijke theologie aan de Universiteit voor Humanistiek. Hij is te vinden via > Universiteit voor Humanistiek > staf cursusdata: 9, 16, 23, 30 november, 7, 14 december 2011 (6) tijd: Woensdag 14.00 - 16.00 uur plaats: Universiteit voor Humanistiek, Kromme Nieuwe Gracht 29. Utrecht. De zaal wordt later bekendgemaakt. literatuur: Bij aanvang van de cursus is een beknopte syllabus verkrijgbaar met daarin onder andere een tekst van de docent in kopie: L. ten Kate, Heilig heidendom. Over de complexe relatie tussen humanisme en christendom”, in J. Duyndam, M. Poorthuis, Th. W. de Wit (red.) (2005). Humanisme en religie. Controverses, bruggen, perspectieven. Delft: Eburon, pp. 143-160. Dit boek is boeiend als achtergrondmateriaal, en mag (maar hoeft niet) aangeschaft worden cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig) 37

04H168 Universiteit voor Humanistiek

Overlevingskunst

Seculiere en boeddhistische zingeving aan dood en eindigheid

Deze cursus is een herhaling van de cursus uit voorjaar van 2011. Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 45.

In deze cursus staat zingeving aan dood en eindigheid centraal. Wat zeggen vijf moderne filosofische stromingen en het boeddhisme over de dood? En hoe kan dit onze omgang met dood en eindigheid bepalen? De eerste stroming die we behandelen is de existentiële psychotherapie. Een belangrijke vertegenwoordiger is de Amerikaanse psychiater Yalom. Zijn uitgangspunt is dat het aangaan van de confrontatie met de dood voorwaarde is om het leven goed te kunnen leven. Vervolgens komt de levenskunst van humanistische filosofen Joep Dohmen en Wilhelm Schmid aan bod. Zij zijn op zoek naar het goede leven en bieden veel inzichten, maar ook praktische tips om van je leven een kunstwerk te maken. Wat zeggen zij over het omgaan met tijdelijkheid en dood? Na deze mannelijke levenskunstenaars raadplegen we een aantal vrouwelijke overlevingskunstenaars. Anna Enquist, Kristien Hemmerechts en Patricia de Martelaere hebben alle drie hun eigen ervaringen met de dood en schrijven daarover. Hun toon lijkt directer, expressiever en minder beheerst dan die van hun mannelijke collega’s. Patricia de Martelaere verwijst naar oosterse filosofieën om met de dood in het reine te kunnen komen. De cardioloog Pim van Lommel is door wat mensen hem vertelden over bijna-dood ervaringen, over het leven na de dood gaan nadenken. Op grond van wetenschappelijk onderzoek heeft hij een theorie over een non-lokaal oneindig bewustzijn ontworpen. Hoe kunnen we vanuit dit perspectief omgaan met dood en eindigheid? Boeddhistische visies op de dood gaan uit van de radicale acceptatie van de eindigheid van het leven. Welk houvast biedt het boeddhisme als het gaat om vergankelijkheid? De laatste stroming die we bespreken is natuurfilosofie. Bijna alles in de natuur is sterfelijk. Helpt het als wij onszelf als onderdeel van de natuur zien?

docent: Mw. Dr. C.W. Anbeek is universitair hoofddocent Bestaansfilosofie aan de Universiteit voor Humanistiek. In 1994 promoveerde zij op een studie naar het denken over de dood in Boeddhisme en Christendom. Vanaf die tijd is zij intellectueel en praktisch met het thema zingeving aan dood en eindigheid bezig gebleven. Zij is te vinden via www.uvh.nl > Universiteit voor Humanistiek > staf werkvormen: Hoor- en werkcolleges cursusdata: 3, 10, 17, 24 november, 1 december 2011 (5) tijd: Donderdag 14.00 - 16.00 plaats: Universiteit voor Humanistiek, Kromme Nieuwe Gracht 29, Utrecht. De zaal wordt later bekendgemaakt. literatuur: C.W. Anbeek (2010). Overlevingskunst. Leven met de dood van een dierbare. Ten Have. cursusgeld: Tarief I: € 93 (standaard) Tarief II: € 73 (gereduceerd ) Tarief III: € 133 (vrijwillig) 38

01K169 Hogeschool Utrecht

Van Dionysos naar Christus Mozaïeken van de Late Oudheid

Mozaïek is monumentaal, kleurrijk, praktisch en duurzaam. De kerken van de Oudheid tonen deze kunstvorm in al haar glorie. Mozaïeken laten de ingrijpende verandering zien in smaak, cultuur, religie en artistieke trends in de kunst van de Late Oudheid vanaf de 4e eeuw. In de kerken van de Late Oudheid komen deze nieuwe ontwikkelingen tot een hoogtepunt. In deze collegereeks van zes bijeenkomsten besteden we aandacht aan de ontwikkelingen binnen de kunst van de Late Oudheid in het algemeen en die van mozaïekkunst in Christelijke context in het bijzonder. De thema’s van de bijeenkomsten zijn:

6e eeuwse Mozaïek in Ravenna voorstellend Jezus gekleed als een Greco-Romaanse priester en koning

■ De mozaïekkunst van de eerste eeuwen. ■ Van Antiochië naar Ravenna – de stilistische revolutie van de Late Oudheid. ■ De wieg van het Christendom: synagoge en kerk in wisselend perspectief. ■ Verboden kunst: mozaïek in de kerk tot het iconoclasme. ■ De Christelijke topografie, iconografie en symboliek. ■ Mozaïekkunst in de kerk na het iconoclasme.

docent: Mw. Drs. D. Zohar, is M.A. cum laude in Kunstgeschiedenis en Archeologie aan de Universiteit Leiden en B.A. cum laude in Kunstgeschiedenis aan de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem. Zij heeft diverse publicaties op haar naam staan, waaronder De zodiak in de mozaïekdecoratie van laatantieke synagogen. cursusdata: 22, 29 september, 6, 13 (niet 20), 27 oktober, 3 november 2011 (6) tijd: Donderdag 10.30 - 13.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Krijgt u bij aanvang van de cursus van de docent. cursusgeld: Tarief I: € 111(standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

01K170 Hogeschool Utrecht

Spontaan in opdracht Monumentale kunst van Karel Appel

Twee wandschilderingen (1956) van Appel in een school van J.J.P. Oud

Monumentale kunst kende in Nederland na de Tweede Wereldoorlog een bloeiperiode. Zowel figuratieve als abstracte kunstenaars waren zeer actief op dit gebied. Kunstenaars en architecten hadden daarbij elk hun eigen ideeën over de manier waarop hun disciplines een relatie dienden aan te gaan. Ook Karel Appel, die behoorde tot de experimentele groep, werkte destijds veel samen met architecten. De opdrachten die hij kreeg resulteerden in een aanzienlijke hoeveelheid monumentaal werk (onder meer wandschilderingen, tegeltableaus en gekleurde ramen) die een bijzondere positie inneemt in zijn oeuvre. In deze cursus bespreken we aan de hand van een aantal sleutelwerken Appels ontwerpen voor de architectuur en de context waarin ze ontstonden. Daarbij speelt enerzijds de samenwerking met architecten en uitvoerders voor specifieke opdrachten een rol. Aan de andere kant is dat de bredere context van de monumentale kunst in de wederopbouwperiode. Deze bestond uit het gedachtegoed van kunstenaars en architecten, overheidsbeleid en de promotie van deze kunstvorm door tentoonstellingen en publicaties. Ten slotte is er aandacht voor de relatie tussen Appels werken in opdracht en zijn vrije werk. Een deel van zijn werk bevindt zich in de openbare ruimte en kunt u op eigen gelegenheid bezoeken.

docent: Mw. Drs. E. van Berne, studeerde kunstgeschiedenis (onderzoeksmaster Visual Arts Media and Architecture, mpil) en museologie. Ze is gespecialiseerd in naoorlogse beeldende kunst en auteur van wetenschappelijk artikelen en tentoonstellingsrecensies op dit gebied. cursusdata: 30 september, 7, 14 (niet 21), 28 oktober, 4, 11 november 2011 (6) tijd: Vrijdag 11.00 - 13.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt er tegen betaling een reader uitgereikt cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

02K171 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Het programma van De Nederlandse Opera 2011-2012, deel I

De Stopera in Amsterdam

Deze cursus is een onderdeel van de leergang: ‘De Nederlandse opera 2011-2012’.

Net als in het vorige cursusjaar geven we op verzoek van velen ook nu weer een cursus over het programma van De Nederlandse Opera (DNO). De opzet daarvan is inhoudelijk gezien in grote lijnen dezelfde: we besteden aandacht aan het genre of de stroming waartoe elk van die opera’s behoort, de plaats die een opera inneemt in het werk van de componist, de voornaamste muzikale kenmerken ervan, de inhoud en achtergrond van het libretto. In tegenstelling tot vorig jaar bestaat de cursus uit twee delen. Deze stemmen in tijd min of meer overeen met de uitvoeringen in het muziektheater in Amsterdam. Omdat er drie wereldpremières op het programma van DNO staan, blijven er negen voorstellingen over die we in beide cursussen bespreken. In deze beschrijving noemen we de opera’s voor de cursus van het najaar van 2011. Daarachter staat de premièredatum in Amsterdam. Gluck: Iphigénie en Aulide en Iphigénie en Tauride (7 september) Strauss: Elektra (6 oktober) Mozart: Idomeneo (9 november) Stravinsky: De nachtegaal en andere fabels (12 januari) Rimski-Korsakov: De legende van de onzichtbare stad Kitesj en het meisje Fevronja (8 februari) Behalve informatie over deze opera’s krijgt u – minstens zo belangrijk – fragmenten te horen en in de meeste gevallen ook te zien.

docent: Dhr. Drs. C. Verhamme studeerde Nederlandse taal- en letterkunde en was ruim 25 jaar docent taalbeheersing. Begin jaren negentig volgde hij zijn oude liefde: muziek. Met een onderbreking van enkele jaren gaf hij vanaf 1997 ruim 30 HOVOcursussen over uiteenlopende muzikale onderwerpen. cursusdata: 16, 23, 30 september, 7 (niet 14, 21) 28 oktober, 4 november 2011 (6) tijd: Vrijdag 13.30 - 16.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: A an het begin van de cursus wordt er tegen betaling een reader uitgereikt. Hierin staat voor de cursus belangrijk materiaal, zoals de teksten van veel fragmenten die u zult horen en achtergrondinformatie bij de betreffende opera’s. De prijs van de reader staat in de welkomstbrief cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig) 41

02K172 Hogeschool Utrecht-Amersfoort (lokatie Utrecht)

Bach in de advent- en kersttijd Van de cantates die Bach componeerde voor de kerstkring zijn er 48 bewaard gebleven. Een aantal ervan schreef hij in Weimar (1708-1717), maar de meeste in Leipzig (1723-1750). Het gaat daarbij om cantates die bestemd zijn voor de periode van de eerste adventszondag tot en met de vierde zondag na Driekoningen. U hoort in deze cursus enkele van die cantates in hun geheel en fragmenten uit sommige andere, met toelichtingen over onder meer de teksten ervan en de onderdelen waaruit ze bestaan. Verder krijgt u informatie over de achter gronden van de muzikale taal van Bach, in het bijzonder de muzikaal-retorische figurenleer. Speciale aandacht zal er zijn voor Bachs meest bekende werk voor de kersttijd: het Weihnachtsoratorium. Van de zes cantates waaruit dit werk bestaat, worden er enkele nader besproken en muzikaal toegelicht. Tot slot hoort tot het programma van deze cursus ook het Magnificat, Bachs eerste grootschalige stuk kerkmuziek. Hij componeerde het voor Kerst 1723. Het componeren ervan was de eerste gelegenheid voor een feestelijk muzikaal visitekaartje in Leipzig. Tussen 1732 en 1735 heeft Bach dat Magnificat overigens grondig gereviseerd. U krijgt enkele fragmenten uit beide versies te horen.

docent: Dhr. Drs. C. Verhamme studeerde Nederlandse taal- en letterkunde en was ruim 25 jaar docent taalbeheersing. Begin jaren negentig volgde hij zijn oude liefde: muziek. Met een onderbreking van enkele jaren gaf hij vanaf 1997 ruim 30 HOVOcursussen over uiteenlopende muzikale onderwerpen. cursusdata: 10, 17, 24 november; 1, 8, 15 december 2011 (6) tijd: Donderdag 10.00 - 12.30 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht studiemateriaal: A an het begin van de cursus kunt u een reader kopen. Daarin staat voor de cursus belangrijk materiaal, zoals de teksten van de te behandelen cantates. De prijs van de reader staat in de welkomstbrief. Extra informatie vindt u in de ELO (Electronische Leer Omgeving) op de website cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig) 42

02K173 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Jazz in een cultuurhistorisch perspectief

V.l.n.r.: Tommy Potter, Charlie Parker, Dizzy Gillespie, John Coltrane

Deze cursus heeft als doel een brede kennismaking met de jazz. We geven daartoe een overzicht van de verschillende stijlen, zoals ragtime, swing, bebop, hardbop, free jazz en actuele stromingen in de jazz, van het ontstaan aan het einde van de 19e eeuw tot recentere ontwikkelingen. De eerste bijeenkomsten geven een chrono logische schets van de muzikale ontwikkeling van de jazz. Dit gebeurt aan de hand van muziek- en beeldfragmenten. Daarbij komen uiteraard Louis Armstrong, Duke Ellington, Charlie Parker en John Coltrane aan bod. Buiten deze grote namen is er ook aandacht voor musici die wellicht niet als trendsetters beschouwd kunnen worden (al is het onderscheid arbitrair), maar wel nieuwe richtingen hebben uitgebouwd en geconsolideerd: de uitbouwers. Niet alleen in muzikaal opzicht, maar ook in breder cultureel-maatschappelijk perspectief is de jazz over de hele wereld een vitale factor geweest. In deze cursus besteden we daarom ook aandacht aan politiek-maatschappelijke aspecten van de jazz, zoals emancipatie, verzet en het raciaal aspect. Aan de orde komen verder niet-Amerikaanse vormen van jazz en de relatie tussen jazz en film, theater en literatuur.

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2006: ‘Inleiding in de Jazz’. Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 60.

docent: Dhr. Drs. G. Wolfswinkel studeerde Industriële Vormgeving in Eindhoven, Cultureel Werk in Den Haag en Mensen en Arbeid aan de Voortgezette Opleiding in Amsterdam. Van 1990 tot 2007 was hij als docent werkzaam aan Hogeschool De Horst (Maatschappelijk Werk) in Driebergen, nu onderdeel van Hogeschool Utrecht. Voor HOVO Utrecht verzorgde hij cursussen over levensloop en ouder worden en over wonen. Sinds 2006 geeft hij verschillende cursussen over jazz. cursusdata: 26 september, 3, 10 (niet 17), 24, 31 oktober, 7, 14, 21 november 2011 (8) tijd: Maandag 13.30 uur - 16.00 uur plaats: SOVA Railzicht, Stationsplein 299, Amersfoort studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt er tegen betaling een reader uitgereikt cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

01L174 Hogeschool Utrecht

Reisverhalen schrijven Hoe schrijf je een mooi en informatief reisverhaal? Hoe bereid je je voor? Hoe verzamel je materiaal? Welke schrijftechnieken kan je gebruiken? Moet je, in het voetspoor van Redmond O’Hanlon, naar de binnenlanden van Borneo of kan je op de fiets ook een reisverhaal schrijven over ‘een skoftig mooi stukje NoordHolland’ tussen Wognum en Aartswoud? In deze cursus bestuderen we de mooiste reisverhalen: klassiekers zoals Marco Polo en Ibn Battuta, Charles Darwin en Alfred Russel Wallace. We maken kennis met de belangrijkste schrijvers van reisverhalen zoals Ryszard Kapuscinski en Bruce Chatwin, Cees Nooteboom en Lieve Joris, Paul Theroux en Rudi Rotthier. We analyseren reisverhalen uit kranten en tijdschriften en maken kennis met de belangrijkste genres: fictie, non-fictie, literaire non-fictie en het service-verhaal. En we gaan op pad: we schrijven zelf een reisverhaal en kiezen een onderwerp, invalshoek en ‘tone of voice’.

docent: Dhr. G. Jacobs werkte als correspondent in de Arabische wereld en Afrika. Hij schreef reportages voor De Volkskrant en verschillende tijdschriften. Hij publiceerde vijf boeken met reisverhalen. Twee boeken werden verfilmd. De docu mentaire Stalin had een brug beloofd over Siberië won een Gouden Kalf. Jacobs doceert aan de School voor Journalistiek in Utrecht en publiceerde de afgelopen jaren reisverhalen over Afrika, Oman, Spanje, Portugal en Patagonië. cursusdata: 27 september, 4, 11, 18 (niet 25) oktober, 1, 8, 15 november (7) tijd: Dinsdagavond 19.00 - 21.00 uur plaats: Faculteit voor Journalistiek en Communicatie, Hogeschool Utrecht, Padualaan 99, Utrecht (De Uithof) studiemateriaal: Jan Donkers. Reisverhalen schrijven. cursusgeld: Tarief I: € 130 (standaard) Tarief II: € 90 (gereduceerd) Tarief III: € 170 (vrijwillig) 44

02L175 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Lezen en compassie

Chenresig, Bodhisattva van Groot Mededogen (Tibet)

“Lezen is mijn recept voor compassie.” Deze uitspraak van de Amerikaanse schrijfster Kathryn Stockett geeft duidelijk en beknopt aan wat de invalshoek van deze cursus is. Het thema is actueel: naast Alain Finkelkrauts Een intelligent hart, hoe romans je helpen in het leven (2010) vormt het boek Compassie (2011) van Karen Armstrong een basis voor deze cursus. Armstrong gaat ervan uit dat wij ons vermogen tot compassie kunnen koesteren en ontwikkelen. Compassie kan ons leven waardevoller maken. In een reeks van acht colleges verkennen we aan de hand van vier romans hoe het consumeren en produceren van verhalen ons kan verrijken. We lezen Frederik van Eedens Van de koele meren des doods. Daarin komt zijn visie naar voren, die ook na meer dan honderd jaar voor velen nog een bruikbaar concept blijkt te zijn. Daarnaast kan een moderne novelle als De schilder en het meisje van Margriet de Moor ons veel leren over mededogen en meedogenloosheid. Van de Finse schrijver Arto Paasilinna lezen we De huilende molenaar, waarin de hardheid van een dorpsgemeenschap met onderkoelde humor en veel vertelplezier aan de kaak wordt gesteld.

docent: Mw. Drs. H. van der Weide studeerde de Nederlandse taal- en letterkunde aan de Universiteit Utrecht en werkte als docente en therapeut in het voorgezet onderwijs. Daarnaast begeleidde ze jarenlang literaire leeskringen. Behalve voor HOVO verzorgt ze literatuurlessen voor het Jungiaans Instituut in Nijmegen. cursusdata: 5, 12 (niet 19), 26 oktober, 2, 9, 16, 23, 30 november 2011 (8) tijd: Woensdag 10.30 - 12.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Frederik van Eeden. Van de koele meren des doods; Margriet de Moor. De schilder en het meisje; Arto Paasilinna. De huilende molenaar. Van een vierde roman maken we tijdens het eerste college de titel bekend. Bij aanvang van de cursus zal tegen betaling een syllabus worden uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 45

02L176 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Ieders leven is een roman

Een zoektocht naar het authentieke manuscript door middel van creatieve vormgeving

Giorgione: Drie generaties

Deze cursus is een geactualiseerde versie van die uit 2010.

“Ieders leven is te vertellen als een roman en ieder van ons is de hoofdpersoon in zijn verhaal”, schrijft Isabel Allende in haar auto biografie De som der dagen. Als we amper op de wereld zijn, beginnen we al ons eigen levensverhaal te ‘schrijven’. De transactionele analyse spreekt van het ontstaan van het levensscript. Dat is een onbewust levensplan, dat we in onze kinderjaren opstellen als reactie op onze opvoeding, door latere ervaringen bevestigen en dan naar een onontkoombaar resultaat zal leiden. Ouder en wijzer geworden, merken we maar al te vaak dat we bij het terugkijken ons authentieke manuscript of persoonlijk libretto beter willen leren kennen. “We zijn op aarde gekomen om er een goed verhaal van te maken”, zei dichter Willem Wilmink. We doen dat met een scala aan kwaliteiten en competenties. Het is goed om in deze fase van het leven dat bijzondere levensproces eens met andere ogen te beschouwen. Er ontstaat dan meer verlangen naar harmonie van het hart en een innerlijke omhelzing met de grond van het bestaan. In deze cursus onderzoeken we hoe we ons levensmanuscript authentieker kunnen ‘herschrijven’. We doen dat, naast een zorgvuldige oriëntatie, met diverse creatieve middelen: schrijfoefeningen, interactieoefeningen en spel.

docent: Dhr. Drs. G. Prinsenberg was methodiekdocent aan Hogeschool de Horst te Driebergen en aan de Voortgezette Opleiding in Amsterdam. Hij werkte daarnaast in de geestelijke gezondheidszorg. Sinds de jaren tachtig zet hij zich intensief in voor de ontwikkeling van het biografisch werken. Hij kiest voor een creatieve benadering van het biografisch onderzoek en publiceert geregeld over dit thema. Zijn laatst verschenen boek Biografisch leren en werken, het levensverhaal in kaart brengen is een brede oriëntatie op de thema’s levensloop en levensverhaal. cursusdata: 26 oktober, 2, 9, 16, 23, 30 november 2011 (6) tijd: Woensdag 10.45 - 12.45 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Gabriël Prinsenberg: Biografisch leren en werken, het levensverhaal in kaart brengen (2005, 2010). Amsterdam: Uitgeverij SWP. cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig) 46

03L177 Universiteit Utrecht

Dante, Petrarca en Boccaccio De drie corone van de Italiaanse literatuur

Decamerone, de Brigata, Venetiaanse druk uit 1492

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2009.

Aan het begin van de Italiaanse én Europese letterkunde staat op eenzame hoogte de triade Dante (1265-1321), Petrarca (1304-1374) en Boccaccio (1313-1375): schrijvers die naast het Latijn ook het nog jonge Italiaans in hun meesterwerken benutten. Dante bereikt in de Divina Commedia zijn artistieke hoogtepunt, Petrarca in de Canzoniere en Boccaccio in de Decamerone. In deze cursus geven we een inleiding op het leven en werk van deze drie schrijvers. We lezen (in vertaling) ook passages uit hun werken. Het verbindende thema, de rode draad door de cursus, is ‘liefde’. We kunnen hierbij denken aan de vrouwen in het leven van de schrijvers: Beatrice die door Dante wordt bezongen, Laura, de aanbeden vrouw van Petrarca en Fiammetta, de minnares van Boccaccio. Maar we stellen ons ook de vraag hoe in de late Middeleeuwen wordt gekeken naar dit thema. Aan de hand van verschillende passages uit de bovengenoemde werken laten we zien dat liefde in vele vormen kan verschijnen: gelukkige en ongelukkige liefde, liefde opgevat als zonde (luxuria,wellust), maar ook als deugd (caritas, naastenliefde), liefde in komische situaties, en tot slot liefde als impuls, in het bijzonder als bindende kracht van het universum.

docent: Mw. Dr. J.A.M. van der Helm is werkzaam bij de Opleiding Italiaans bij het Departement Moderne Talen van de Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Utrecht. cursusdata: 8, 15, 22, 29 september, 6, 13 oktober 2011 (6) tijd: Donderdag 13.15 - 15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, de binnenstad, Utrecht (wanneer aldaar geen zaal beschikbaar is wordt er uitgeweken naar de Uithof). studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt er tegen kostprijs een reader uitgereikt cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

03L178 Universiteit Utrecht

De ‘Grand Tour’ in de Engelse letterkunde

Pannini, galleria roma antica

De ‘Grand Tour’ was in de 18e eeuw de rite de passage voor de jonge Britse adel, die onder begeleiding van een tutor langs de hoven en culturele centra van het continent trok, onderweg interculturele (en seksuele) ervaring opdeed, kunst aankocht, ideeën verzamelde voor de herinrichting van de eigen landgoederen, en in een uitgebreide versie van ons moderne ‘gap year’ werd voorbereid op de maatschappij. De reis nam vaak bijna twee jaar in beslag, de route lag vrij vast; onderweg werden dagboeken bijgehouden, tekeningen gemaakt, avonturen gefictionaliseerd. Zo ontstond tussen 1660 en 1840 een uitgebreide en boeiende literatuur, die de grondslag vormt van deze cursus. Hierin staan de reizen van Laurence Sterne door Frankrijk en Italië model, aangevuld met egodocumenten van andere reizigers, eigentijdse afbeeldingen, en veel visuele verwijzingen naar de neerslag van dit belangrijke culturele fenomeen, die nog steeds in de grote landhuizen in Engeland zichtbaar is. De opzet van de cursus is als volgt: ■ A lgemene inleiding over de Grand Tour ■ A Sentimental Journey, Calais ■ A Sentimental Journey, Parijs ■R eader: Frankrijk: Smollett, Nugent ■A Sentimental Journey, Languedoc ■ Reader: Mont Cenis: Boswell ■ Reader: Italië: Sharp, Sterne, Boswell ■ Slotdiscussie

docent: Dhr. Prof. dr. P.J. de Voogd is emeritus hoogleraar Engelse letterkunde en is gespecialiseerd in de 18e eeuw. Hij publiceerde in 2009 “The Letters of Laurence Sterne, vols. 7-8” in The Florida Edition of the Works of Laurence Sterne. cursusdata: 5, 12, 19, 26 september, 3, 10 (niet 17), 24, 31 oktober 2011 (8) tijd: Maandag 14.00 – 15.45 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht literatuur: Laurence Sterne (2001). A Sentimental Journey through France and Italy by Mr. Yorick. Penguin Classics. Bij aanvang van de cursus krijgt u tegen kostprijs een reader. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 48

01M179 Hogeschool Utrecht

De snelheid is het nieuws

Oude filmprojector

In 1618 verscheen de eerste krant in Nederland, met nieuws dat al drie maanden oud was. In 2008 crashte het vliegtuig van vlucht TK1951 van Turkish Airlines op de landingsbaan van Schiphol. Nog geen minuut later was dit nieuws via Twitter verspreid. Computers en het internet hebben de journalistieke berichtgeving in vele opzichten veranderd. De digitale revolutie is ook een communicatierevolutie; snelheid, directheid en interactiviteit zijn hiervan de belang rijkste kenmerken. De snelheid is het nieuws en mobiele communicatie is een nieuwe voortschrijdende grens. In deze collegecyclus van vier bijeenkomsten komen de volgende thema’s aan de orde: ■ De technische innovaties waardoor de structuur van de samenleving en het communicatieproces veranderen ■ De informatiesamenleving met zijn netwerkachtige communicatiepatronen ■ Ook de journalistiek, de nieuwsproductie en nieuws spreiding, wordt door deze ontwikkelingen fundamenteel beïnvloed. Het nieuws komt gratis van internet ■ Ten slotte de netwerkcommunicatie: van Facebook tot Twitter en blogs. Dit leidt tot de vraag: wat is journalistiek? En wie is de journalist? En als de journalistiek zelf onder druk staat, hoe staat het dan met haar taak: het informeren van de burger en het structuren van het publieke debat in de democratische samenleving?

docent: Dhr. Drs. P. Verweij, senior docent School voor Journalistiek; trainer en consultant bij D3 Media. cursusdata: 5, 12 (niet 19), 26 oktober, 2 november 2011 (onder voorbehoud) (4) tijd: Woensdag 10.30 - 12.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Maakt de docent bij aanvang van de cursus bekend. cursusgeld: Tarief I: € 74 (standaard) Tarief II: € 54 (gereduceerd) Tarief III: €114 (vrijwillig)

02M180 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Homorechten zijn mensenrechten Er is de laatste jaren sprake van een toegenomen homovijandigheid in Nederland. Waar komt het voor? Wat zijn de oorzaken? Is het te voorkomen? Hoe kan het worden tegengegaan? Gebeurt het wereldwijd? In het onderwijs is ‘homo’ een gangbaar scheldwoord geworden. Dit heeft negatieve gevolgen voor homofiele/lesbische leerlingen, studenten en docenten. Ook voelen steeds meer homo’s, lesbo’s, biseksuelen en transgenders zich in bepaalde buurten minder veilig. Dit geldt ook voor internet en sociale media. De oorzaken zijn godsdienstig, sociaaleconomisch, politiek, juridisch en cultureel van aard. Datzelfde geldt voor de preventie en het aanpakken van homov ijandige uitingen. Gebruik van het gangbare begrip ‘homofobie’ is daarbij niet aan te raden. De geschiedenis van de homo- en lesbische emancipatie in Nederland en wereldw ijd kan ons helpen om oplossingen te vinden. Opvattingen over homoseksualiteit hebben zich ontwikkeld van zonde-, ziekte-, biologische variant tot mensenrechtendenken. Samenwerking tussen homo’s, lesbo’s, biseksuelen, transgenders onderling en met andere emancipatiebewegingen is van groot belang. Homoseksualiteit is in veel opzichten een toetssteen voor mensenrechten, maar vooral ook de schending daarvan. Door inzicht in de geschiedenis van vervolgingen te krijgen, kunnen wij helpen voorkomen dat die geschiedenis zich herhaalt. Identiteitsontwikkeling is daarbij van groot belang in opvoeding, onderwijs en media. docent: Dhr. Prof.dr R. Tielman promoveerde op Homoseksualiteit in Nederland (1982), is bekend als stichter van de interfacultaire werkgroep Homostudies UU en was bijzonder hoogleraar Sociale en Culturele aspecten van het Humanisme UU. Nationaal en internationaal pleitbezorger voor positieverbetering van homoseksuelen. cursusdata: 30 september, 7, 14 (niet 21), 28 oktober, 4, 11 november 2011 (6) tijd: Vrijdag 11.00 - 13.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Ireen Dubel en André Hielkema (reds.) (2008.). Urgentie geboden; homo- en lesborechten zijn mensenrechten. Rob Tielman (1982). Homoseksualiteit in Nederland. 34; blz. 263-298; Hoofdstuk 14: Poging tot probleemverheldering. Aart Hendriks, Rob Tielman en Evert van der Veen (reds.) (1993). The Third Pink Book; blz. 249-342; Part Two: A Country-by-Country Survey cursusgeld: Tarief I € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig) 50

03M181 Universiteit Utrecht

Japan op het snijvlak van oost en west

Geografie, sociale organisatie en wereldbeeld van een economisch succesvol eilandenrijk Japan heeft haar status als tweede economie ter wereld moeten afstaan aan China. Economisch nog steeds succesvol en tegelijkertijd zo ver weg: wat is dit eigenlijk voor een land, waarvan het eilandenrijk ligt op het snijvlak van oost en west? Japan is als het beleg van een dikke sandwich, met China aan de ene en de Verenigde Staten aan de andere kant. En van beide samenlevingen, met hun kenmerkende ideologieën, heeft Japan het nodige over genomen en ‘Japans’ gemaakt, zonder daarbij de eigen zaken te verloochenen. In deze historisch getinte cursus blijkt hoe dit keizerrijk door de eeuwen heen haar identiteit spiegelt aan oost en west, hoe de geografie, de sociale organisatie en haar wereldbeeld deze archipel bepalen. Japan is wellicht veel minder het land van tegenstellingen dan menigeen denkt. Religies en magie, maar ook harmonie en hiërarchie, zijn verbindende factoren in een natiestaat die pragmatisch is ingesteld. Tijdens de cursus bekijken we Japan vanuit een antropologisch perspectief, dat wil zeggen vanuit de Japanners zelf in hun denken en doen. Juist omdat we dit land dan ontmoeten op het snijvlak van oost en west, worden we ons vanzelf meer bewust van ons eigen westerse denken. Deze cursus is een geactualiseerde versie van die uit najaar 2009 en 2010.

docent: Mw. Drs. C. van Beek is cultureel antropoloog. Zij deed recentelijk in Japan onderzoek naar de Japanse perceptie van de oorspronkelijk Europese sociale beweging Slow Food. Gastdocent: Mw. Dr. Y. Kragt-Matsui van de Universiteit Leiden. Zij geeft haar college over taal in het Engels. cursusdata: 11, 18, 25 november, 2, 9, 16 december 2011 (6) tijd: Vrijdag 11.00 - 12.45 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof of University College, Utrecht studiemateriaal: Romans om in de sfeer te komen: Bersma, R.P. (2003). Titia: De eerste westerse vrouw in Japan. Mozaic. Murakami, H. (2002). Kafka op het strand. Atlas. Aanbevolen academische literatuur: Bestor, Th.C. (2004). Tsukiji: The fish market at the center of the world. University of California Press. Buruma, I. (2003). Inventing Japan: 1853-1964. Modern Library Chronicles. Tipton, E.K. (2008). Modern Japan: A social and political history. Routledge cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig) 51

03M182 Universiteit Utrecht

Peuteren aan het lot De antropologie van de toekomst

Een Kapsiki-waarzegger bezig met de toekomst van de docent

Aan deze cursus is een reis naar Kameroen gekoppeld, zie pag. 120.)

De westerse mensheid krijgt regelmatig de waarschuwing dat het einde der tijden nakende is. Onheilspellende toekomstv isioenen waarschuwen voor desastreuze klimaatveranderingen dan wel voor een plotseling einde van de wereld in december 2012. Zijn wij uniek in onze toekomstvisies, zowel in de doemscenario’s als in de utopieën? Hoe gaan andere culturen, in heden en verleden, met de toekomst om? Hoe maken bijvoorbeeld schriftloze, maar ook vroege schrifthebbende culturen projecties van het heden naar de toekomst, zowel individueel als collectief? De nadruk ligt op hoe in Afrika, in het bijzonder in Kameroen, op verschillende manieren wordt nagedacht over onze toekomst, met soms verassende resultaten. Bij de individuele verwachtingen gaan we uitgebreid in op divinatie als techniek om te weten te komen wat er in de schoot van de toekomst verborgen ligt. Collectieve toekomstverwachtingen kennen we in verschillende typen, het rustige, maar ook het optimistische vooruitgangsgeloof, met weer voorbeelden uit Kameroen. Het specta culairst zijn de apocalyptische noties dat de wereld eindig is, en wel binnenkort. Dergelijke ideeën zijn niet van alle tijden, maar komen verspreid door de geschiedenis voor. Waarom een ‘Godenschemering’ in de Scandinavische en Germaanse tradities en niet elders? Waarom een absoluut einde bij de Maya’s? En waarom slaat een Christelijke eindtijdverwachting soms wel aan en soms niet? En hoe is dit in Afrika?

docent: Dhr. Prof. dr. W.E.A. van Beek is hoogleraar antropologie van de religie bij de Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit van Tilburg en senior onderzoeker bij het Afrika Studiecentrum in Leiden. Zijn specialismen zijn: schriftloze religies, religies van Afrika (Kameroen, Mali), vergelijkende studies over divinatie, ontmoeting lokale religies met ‘wereldreligies’, iconisering. cursusdata: 26 september, 3, 10, 17, 24, 31 oktober, 7, 14 november 2011 (8) tijd: Maandag 15.15 - 17.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof of University College, Utrecht studiemateriaal: Norman Cohn (1993). Cosmos, Chaos and the World to Come: The ancient roots of apocalyptic faith. New Haven and London: Yale University Press cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 52

03M183 Universiteit Utrecht Leergang ‘China in verandering’

China’s Zuiden

Bedreigingen en kansen voor verdere modernisering

Door de slechte arbeids- en woon omstandigheden in de Parel en Yangtze rivierdelta’s keren veel migranten arbeiders deze gebieden de rug toe

De stormachtige opkomst van China is indrukwekkend. Kan China het enorme tempo van die groei en modernisering volhouden? Sommigen hebben twijfel over de houdbaarheid van de groei, gezien de geweldige vraagstukken rond bijvoorbeeld arbeid, samenleving, politiek, milieu, hulpbronnen en buitenlandse betrekkingen. Zij zien vooral toenemende sociale en ruimtelijke fragmen tatie, instabiliteit, zeepbellen die uiteen dreigen te spatten, en een moeilijker wordende positie in het buitenland. De ‘harmonieuze samenleving’, een ‘eigen’ moderniteit, geworteld in een rijke geschiedenis en een mondiaal charmeoffensief, zijn de antwoorden van de Communistische Partij van China op de vele uitdagingen. Op indringende wijze manifesteren de ontwikkelingen, vraagstukken en beleidsantwoorden zich in het zuiden van China. Dit gebied was de voorloper van het moderne en moderniserende China, maar is ook het gebied waar nu de economische groeimotor begint te sputteren. Zuid China, met als zwaartepunten de delta’s van de Parel en Yangtze rivier, vormt het decor waartegen we bovengenoemde aspecten in deze cursus belichten. Na een historisch deel richten we ons op de volgende vragen: welke ontwikkelingen worden geassocieerd met de onstuimige groei van het Zuiden? Welke zijn de manifestaties van de genoemde vraagstukken en hoe worden deze het hoofd geboden? Zal de positie van dit gebied wezenlijk veranderen in de constellatie van het China van de toekomst?

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2008 en deel I van de geactualiseerde Leergang ‘China

in Verandering’. Deze bestaat uit drie cursussen en drie studiereizen. Aan deze cursus is een studiereis gekoppeld (zie pag. 118.)

docent: Dhr. Dr. L. van Grunsven is coördinator van de leergang. Hij is senior docentonderzoeker Geografie en Economie van Zuidoost- en Oost-Azië bij de Faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht. In deze cursus treden ook enkele gastdocenten op. cursusdata: 29 november, 6, 13, 20 (niet 27) december 2011, (niet 3), 10, 17, 24, 31 januari 2012 (8) tijd: Dinsdag 11.00 - 12.45 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof of University College, Utrecht studiemateriaal: A anbevolen: Chong, Woei-Lien en Tak-Wing Ngo (reds.) (2008). China in Verandering: Balans en toekomst van de hervormingen. Almere: Parthenon. Jan van der Putten (2011). Verbijsterend China: Wereldmacht van een andere soort. Amsterdam: Nieuw Amsterdam cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II € 108 (gereduceerd) Tarief III € 188 (vrijwillig) 53

03M184 Universiteit Utrecht

Populisme: een uitdaging?

HET VOLK

Het begrip populisme stelt ‘het volk’ tegenover de elite, en bepleit sociale en politieke veranderingen van het systeem. De behoeften en wensen van gewone mensen staan centraal, althans dat beweren populisten. Zij gebruiken een bepaalde retorische stijl: ze benoemen problemen rechtstreeks en beweren er op korte termijn een oplossing voor te bieden. Populisme komt in rechtse en linkse varianten voor. Het populisme kan een verrijking van de democratie betekenen, omdat het volk centraal staat. Het kan echter ook een bedreiging vormen voor democratische waarden. Populistische bewegingen hebben immers vaak een dominante leidersfiguur. In deze cursus staan de volgende onderwerpen centraal: ■ Varianten van populisme (in de wereld, tegenwoordige vormen) ■ Relatie populisme en democratie (wanneer vormt populisme een bedreiging of verrijking?) ■ Populisme en de media (bijvoorbeeld scoren met twee woorden) ■ De invloed van globalisering op populisme (winnaars en verliezers van , rol van economische crisis en eurocrisis) ■ De Europese Unie (schietschijf van populistische bewegingen?) ■ De rol van culturele en religieuze conflicten (stimuleren deze conflicten populisme?) ■ Nationalisme en populisme (is het populisme nationalistisch?) ■ Migratie en populisme (‘wij’versus ‘de anderen’)

docent: Dhr. Prof.dr. R. Maier is hoogleraar Algemene Sociale Wetenschappen aan de Faculteit Sociale Wetenschappen, Universiteit Utrecht. cursusdata: 16, 23, 30 november, 7, 14 (niet 21, 28) december 2011, (niet 4), 11, 18, 25 januari 2012 (8) tijd: Woensdag 11.00 - 12.45 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof of University College, Utrecht. studiemateriaal: Simon Bornschier (2010). Cleavage Politics and the Populist Right: The new cultural conflict in Western Europe. Philadelphia: Temple University Press cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 54

03M185 Universiteit Utrecht Leergang ‘De “Russische ziel”

De ‘Russische ziel’ in de periode 1700-1850

Begin 19de eeuw veroverde Poesjkin de Russische harten met zijn eigenzinnige poëzie

Voor de ‘Russische ziel’ – de huidige collectieve Russische identiteit – werden begin 18e eeuw al de omstandigheden geschapen. Peter de Grote brak toen radicaal met oude tradities en stelde door zijn hervormingen Rusland open voor Westerse invloeden. De Russische taal en literatuur kregen een eigen karakter. Europees Rusland bedwong Siberië, het ‘maagdelijke land’ achter de Oeral, en ook de islamitische gebieden in het zuiden. De Nederlander Nicolaas Witsen bracht in opdracht van Peter de Grote de eerste volledige kaart van Siberië uit. Tsarina Catherina de Grote was niet alleen een groot politica, maar ook een opvallend literator. Begin 19e eeuw veroverde Poesjkin de Russische harten met zijn eigenzinnige poëzie. De bijeenkomsten hebben de volgende docenten en onderwerpen: ■ Leenders: leergang- & cursusintroductie ■ Naarden: Peter de Grote ■ Naarden: Nicolaas Witsen en zijn kaart van Siberië ■ Langeveld: De 18e eeuwse Russische taal en literatuur ■ Waegemans: Catharina de Grote: haar leven en werk ■ Kemper: De moslimcultuur in de 18e en begin 19e eeuw (Engelstalig) ■ Langeveld: Poesjkin en de aristocratische literatuur ■ Leenders: De kolonisering van de inheemse bevolking van Siberië

Deze cursus is het eerste deel van de herziene vierdelige Leergang “De Russische ziel”. De vier cursussen zijn ook afzonderlijk te volgen.

docenten: Mw. Dr. R. Leenders, coördinator Leergang, Culturele Antropologie, Universiteit Utrecht. Dhr. Prof.dr. E. Waegemans, Instituut voor Slavistiek, Katholieke Universiteit Leuven, specialisme Russische literatuur en cultuur 18-20e eeuw. Dhr. Dr. A. Langeveld, Russische Taal en Cultuur en literair vertaler Russisch, Faculteit Letteren, Universiteit Utrecht. Dhr. Prof.dr. B. Naarden, emeritus hoogleraar Russische geschiedenis, Universiteit van Amsterdam. Dhr. Prof.dr. M. Kemper, hoogleraar OostEuropese studies, Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit van Amsterdam. cursusdata: 5, 12 (niet 19), 26 oktober, 2, 9, 16, 23, 30 november 2011 (8) tijd: Woensdag 13.15 - 15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof of University College, Utrecht studiemateriaal: J.W. Bezemer (2001). Een Geschiedenis van Rusland. Amsterdam: Van Oorschot, pp. 80-153. Liah Greenfield (1992). Nationalism. Cambridge, Harvard: University Press, pp. 189-274. Arthur Langeveld en Willem G. Weststeijn (2005). Moderne Russische literatuur. Amsterdam: Pegasus, pp. 1-131. Emmanuel Waegemans (2010). De Filosofe op de Troon. Amsterdam: Pegasus. Michael Kemper. Islamic Sufism in Nineteenth-Century Russia (niet gepubliceerd). Benson Bobrick (1992). East of the Sun. London: Mandarin, pp.1-269. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 55

01N186 Hogeschool Utrecht

Ouder worden, een noodzakelijk kwaad?

De levenstrap

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2010. Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 20.

“Iedereen wil graag ouder worden, maar niemand wil ouder zijn.” Of is het “Je bent zo oud als je je voelt?” Vast staat dat bij het ouder worden sommige lichaamsf uncties steeds moei zamer gaan verlopen. Toch valt de snelheid van deze achteruitgang tot op zekere hoogte te beïnvloeden. Dit roept vragen op zoals: ■W at is veroudering eigenlijk? Wat is de oorzaak? ■W at zijn de gevolgen van veroudering voor het lichamelijk en geestelijk functioneren? ■ Welke aspecten van veroudering kun je beïnvloeden en hoe doe je dat op de meest effectieve manier? In de cursus gaan we zowel theoretisch als praktisch op deze vragen in. Tijdens de eerste twee sessies behandelen we bovenstaande vragen in vier hoorcolleges. Daarna volgen twee praktische bijeenkomsten, waarin we aandacht besteden aan fysieke training (zelf bewegen, onder deskundige leiding, in het fitnesscentrum Sigma van de Faculteit Gezondheidszorg) en aan het meten van lichamelijke functies als conditie, bloeddruk en cholesterolspiegel (in het laboratorium van het lectoraat Leefstijl en Gezondheid). De laatste sessie is een terugblik. Daarbij gaan we ook in op vragen die de deelnemers van tevoren kunnen inbrengen.

docenten: Mw. Dr. H. Wittink, Dhr. Dr. W. Burgerhout, Mw. Dr. M. Angevaren, medewerkers van fitnesscentrum Sigma, medewerkers van het inspanningslaboratorium cursusdata: 25 oktober, 1, 8, 15, 22 november 2011 (5) tijd: Dinsdag 10.00 - 12.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht, Faculteit Gezondheidszorg, lectoraat Leefstijl en Gezondheid, Bolognalaan 101, Utrecht literatuur: Wordt later bekendgemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 93 (standaard) Tarief II: € 73 (gereduceerd) Tarief III: €133 (vrijwillig) 56

02N187 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Hoe duurzaam is onze eigen ecologische voetafdruk?

Eten we de aarde op?

Wordt u overvoerd met verhalen over duurzaamheid? Bent u benieuwd naar feiten en fictie over dit onderwerp? Bent u nieuwsgierig naar de toekomst van de wereld over een halve eeuw, de wereld waarin uw kinderen en kleinkinderen zullen leven? Dan is deze cursus iets voor u. In drie bijeenkomsten nemen we u mee door dit veelomvattende onderwerp. In de eerste bijeenkomst bestuderen we toekomstvoorspellingen van wetenschappers, klimaatverandering, schaarste van grondstoffen, hergebruik van afval, bevolkingsgroei, draagkracht van de aarde, energie, voeding, landbouw, mobiliteit, duurzaam wonen, de invloed van klimaatsceptici, media en politiek op overheidsbeleid ten aanzien van duurzaamheid en meer. Tijdens de tweede bijeenkomst gaat u in een interactieve sessie uw eigen mondiale voetafdruk berekenen. Ook gaat u brainstormen over wat u zelf kunt doen en wat lokaal met anderen. Hoe kunt u invloed uitoefenen op het beleid van bedrijven en overheid? In de derde bijeenkomst komen gastsprekers vertellen wat er in Amersfoort en omgeving al gebeurt op het gebied van duurzame ontwikkeling.

docenten: Dhr. Ir. D. Zijp is gepensioneerd civiel ingenieur. Hij verdiept zich al jaren in de ‘toekomst van de wereld op lange termijn’. Tegenwoordig heet dat duurzame ontwikkeling. Recentelijk heeft hij de opleiding ‘Sustainable Development’ gevolgd aan de Universiteit Utrecht en daarmee zijn kennis verdiept. Hij wil zijn kennis graag delen en mensen bewust maken van de gevolgen van ons huidige consumptie gedrag voor de leefbaarheid van volgende generaties. Hij laat zien dat mensen keuzes kunnen maken. Mw. Ir. C. Anzion heeft milieuhygiëne gestudeerd en werkt al haar hele leven in en voor het milieu. Als privépersoon zoekt zij voortdurend de balans tussen milieu vriendelijk en comfortabel leven, terwijl het ook nog praktisch toepasbaar moet zijn. Haar kennis en ervaring als professional en als burger/consument deelt zij graag met u. cursusdata: 27 september, 4 , 11 oktober 2011 (3) tijd: Dinsdagavond 19.00 - 21.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus uitgedeeld. cursusgeld: Tarief I: € 56 (standaard) Tarief III: € 96 (vrijwillig) 57

02N188 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Speurtocht naar de verborgen stad Onzichtbare functies in de stad De stad kent een veelheid aan onzichtbare functies. We gebruiken ze vanzelfsprekend, want ze vormen de uitgangspunten voor ons bestaan: energie, drinkwater, televisie, telefoon, internet, de waterhuishouding en de bodem waarop we staan.

Ruimtelijke ordening in de ondergrond…

De invloed van de ondergrond op de stad Maar hoe zit het nu eigenlijk met de wordingsgeschiedenis van al deze functies? Wat zit er eigenlijk allemaal in de ondergrond? Welke invloed hebben de functies op het stedelijk ontwerp en op de ontwikkelingsmogelijkheden van de stad? Welke toekomst wordt er in de ondergrond vastgelegd en voor hoe lang? En maken we eigenlijk wel voldoende gebruik van die ondergrond voor het scheppen van stedelijke kwaliteit? Ondergrond als dimensie van de ruimtelijke ontwikkeling De ondergrondse inrichting wordt steeds belangrijker. Van ruimte voor het aanbrengen van functies wordt de ondergrond een dimensie van het ontwerp. Voor het ongeoefende oog begint het met de vraag waarom er in de openbare ruimte nog zo weinig plaats is voor bomen. Vakmensen kunnen deze vraag gemakkelijk beantwoorden met de suggestie om alles wat onder het oppervlak ligt eens op straat te leggen. Dan zou iedereen zien hoe vol het eigenlijk is onder onze voeten.

docent: Mw. Drs. H. Fentener van Vlissingen is architectuurhistoricus en adviseur ruimtelijke ordening ondergronds. cursusdata: 5, 12 (niet 19), 26 oktober, 2, 9, 16 november 2011 (6) Bij voldoende belangstelling organiseren we een dagexcursie naar een aantal kenmerkende ondergrondse ruimtes in Nederland. tijd: Woensdag 13.30 uur - 15.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus krijgt u tegen betaling een speciaal voor de collegeserie samengestelde syllabus en leeslijst cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig) 58

03N189 Universiteit Utrecht

Medische colleges van topspecialisten Genezen en voorkómen, nieuws uit de geneeskunst

Reparatie van de hartspier met de eigen cellen

Topspecialisten van het UMC Utrecht laten u kennismaken met de nieuwste ontwikkelingen in hun vak. Het zijn: 1. Prof.dr. J. Lagendijk: MRI-gestuurde versneller, een doorbraak in radiotherapie. Moderne 3D beeldsturing maakt radio therapie tot een precisiebehandeling met hogere genezingskansen en minder complicaties. De MRI-gestuurde versneller raakt een tumor met een nauwkeurigheid van 1 mm. 2. Prof.dr. L. Sanders: Het succes van een paar prikken. Bij het voorkómen van ernstige infecties bij kinderen zijn vaccinaties het grote succesverhaal. In 2006 is het pneumokokken vaccin voor zuigelingen ingevoerd. Dit vaccin laat de ziekte verdwijnen bij gevaccineerde baby’s én bij rest van de bevolking. Wat kunnen we in de toekomst verwachten van vaccins? 3. Prof.dr. P. Doevendans: Stamcellen uit het hart, voor het hart. In het menselijke hart zitten stamcellen die een beschadigde hartspier kunnen repareren door nieuwe hartspiercellen te maken. Wanneer we deze stamcellen uit het hart isoleren kunnen we ze ook buiten het lichaam vermeerderen en laten uitgroeien tot hartspiercellen. Wat betekent dit voor hart patiënten? 4. Dr. W. Kramer: Voorkomen echt beter dan genezen. Jaarlijks overlijden in Nederland 33 kinderen van de basisschool op weg naar school of huis. Ongevallen zijn doodsoorzaak nummer 1 bij kinderen. De veiligheid van kinderen is een belangrijke maatschappelijke taak. Wat kunnen (groot)ouders doen om de veiligheid van hun (klein)kinderen te vergroten?

docenten: Dhr. Prof.dr. P. Doevendans, hoogleraar Cardiologie. Mw. Prof.dr. L. Sanders, hoogleraar Immunologie en Infectieziekten. Dhr. Dr. W. Kramer, kinder traumachirurg. Dhr. Prof.dr. J. Lagendijk, hoogleraar Klinische Fysica, allen werkzaam bij UMC Utrecht. Prof.dr. J.A. van der Donck, emeritus, coördinator. cursusdata: 9, 16, 23, 30 november 2011 (4) tijd: Woensdag 15.15 - 17.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Wordt tijdens het eerste college bekendgemaakt cursusgeld: Tarief I: € 74 (standaard) Tarief III: € 114 (vrijwillig)

03N190 Universiteit Utrecht

Hoe speelt die plant dat klaar? Wij mensen kunnen niet leven zonder huis met gas, elektra, stoelen en tafels, en telkens moeten we de deur uit om elders boodschappen te doen (eerst een jas aan), dokters, pillen, enzovoort. Een plant of een boom wordt buiten geboren, besluit zelfstandig wanneer te kiemen om vervolgens zijn hele verdere leven, vaak langer dan het onze, op dezelfde plek te blijven staan en op te groeien. ‘Boodschappen’ worden ter plekke gedaan in steeds dezelfde grond en in de langsstromende lucht, want die leveren alle bouwstoffen die nodig zijn voor groei en bloei, zonder enige hulp van buiten. Vorst, sneeuw, hitte, droogte, ziekten, parasieten: de plant heeft een antwoord. Soms zelfs sneller dan wij een jas kunnen aantrekken. Hoe die plant dat alles voor elkaar krijgt, is het thema van deze cursus. Wie kamerplanten in huis heeft en weet dat die zo nu en dan een scheutje water nodig hebben, heeft voor deze cursus voldoende voorkennis. Maar waarom begiet u de plant eigenlijk? Tegen het uitdrogen? En heeft het zin om met ze te praten tijdens dat gieteren?)

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2010.

docent: Dhr. Dr. F. Bienfait is plantenfysioloog, oud-medewerker van de Universiteit van Amsterdam, afdeling Plantenfysiologie: van de Rijksuniversiteit Gent, afdeling Genetica: in Wageningen van het Instituut voor toepassing van atoomenergie in de landbouw (ITAL) en van het Johnson Instituut voor bio-energetica in Philadelphia, VS. Ook was hij verbonden aan de Universiteit Vrij Van Nut. cursusdata: 5, 12, 19, 26 september, 3, 10, 17 (niet 24), 31 oktober 2011 (8) tijd: Maandag 11.00 - 12.45 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, of University College, Utrecht studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus ontvangt u tegen betaling een leesmap cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 60

03N191 Universiteit Utrecht

Elliptische krommen

en hun doorslaggevende rol in de wiskunde 0

y = x +1 2

P+Q

-1

Q -2

Optellen op een elliptische kromme

Elliptische krommen komen op veel plaatsen voor in de wiskunde. Ze vormen de brug tussen meetkunde en getaltheorie. We bestuderen de eigenschappen ervan en bekijken daarna toepassingen. We laten zien hoe een 10e eeuws probleem uit de Arabische wiskunde, hoewel nog steeds onopgelost, kan worden beschreven met elliptische krommen. Een meetkundig probleem over kegelsneden, opgelost in de 19de eeuw, kunnen we nu pas goed begrijpen met behulp van elliptische krommen. In het bewijs van Andrew Wiles van de Laatste Stelling van Fermat spelen elliptische krommen een doorslaggevende rol. Zo gaan we aan de hand van theorie en toepassingen door de geschiedenis van de wiskunde heen. U krijgt een kijkje in heel oude, maar ook in open problemen in de moderne wiskunde. De cursus is te volgen met uitstekende wiskundige middelbareschoolkennis. We verwachten van de deelnemers wel een actieve deelname: bewijzen nog een keer nalopen, opgaven maken, en u voorbereiden door de tekst van de syllabus voor de volgende keer alvast te bestuderen. Ik hoop u nieuwsgierig te maken, en ik zal alles nog een keer uitleggen wat niet helemaal is begrepen. Aan het eind van de cursus heeft u gezien waar moderne wiskundigen mee bezig zijn.

docent: Dhr. Prof. dr. F. Oort is emeritus hoogleraar Zuivere Wiskunde. Zijn werkterrein ligt tussen de algebra, de meetkunde en de getaltheorie, in het bijzonder in de algebraïsche meetkunde. cursusdata: 16, 23, 30 november, 7, 14, 21 december 2011 (6) tijd: Woensdag 11.00 - 12.45 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof of University College, Utrecht voorkennis: De cursus is te volgen met een uitstekende wiskundige middelbareschoolkennis studiemateriaal: Tijdens de cursus krijgt u een syllabus en literatuurverwijzingen cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

02R192 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

De islam uitgelicht

Een Ottomaanse miniatuur uit de 16e eeuw van de profeet Mohammed op de berg Hira

Volgens de islamitische traditie had de profeet Mohammed, een Arabische koopman uit de stad Mekka, in het jaar 610 een ervaring die de geschiedenis van de wereld fundamenteel zou veranderen. Tijdens een godsdienstige retraite in een grot op de berg Hira, ontving hij zijn eerste openbaring van God. Deze goddelijke openbaring luidde het begin in van de religie: de islam. 1400 jaar later staat in Nederland de islam in het brandpunt van de belangstelling. Deze belangstelling is niet alleen in de media enorm uitgedijd, ook in het academisch onderwijs en onderzoek is zij de afgelopen jaren sterk toegenomen. Het aantal islamexperts groeit nog altijd en steeds meer disciplines richten zich op de islam. Het zijn niet alleen islamologen, maar ook sociologen, politicologen, antropologen, historici, pedagogen en heel veel andere deskundigen die zich bezighouden met de islam. In deze cursus houden wij ons er ook mee bezig. We verdiepen ons in de ontstaansgeschiedenis, de bronnen (de koran en de profetische traditieliteratuur) en de centrale geloofsartikelen, maar ook in de richtingen en stromingen (waaronder het modernisme en fundamentalisme), de rituele praktijk, en het recht van de islam.

docent: Mw. Drs. H. Kurs¸un studeerde islamologie aan de universiteit van Leiden en journalistiek aan de Faculteit Journalistiek en Communicatie in Zwolle. Ze verbleef drie jaar in Damascus om Arabisch te studeren en om zich voor te bereiden op een promotieonderzoek. Van haar hand verscheen het boek Mijn Geloof en Mijn Geluk. Islamitische jongeren over hun homoseksuele gevoelens (2002). cursusdata: 7, 14 (niet 21), 28 oktober, 4, 11, 18 november 2011 (6) tijd: Vrijdag 14.00 uur - 16.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus krijgt u een reader cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig) 62

05R193 Faculteit Katholieke Theologie - Universiteit van Tilburg (locatie Utrecht)

De Bijbel in de moderne literatuur In onze cultuur komen we op allerlei terreinen de Bijbel tegen, maar heel vaak zonder dat we dat merken. Een groot deel van onze westerse cultuur is echter niet te begrijpen zonder enige kennis te hebben van de Bijbel. Dat geldt bijvoorbeeld in hoge mate voor de beeldende kunst uit de voorbije eeuwen. Ook hedendaagse beeldend kunstenaars grijpen herhaaldelijk terug op dit eeuwenoude boek. De klassieke componisten refereren er tamelijk vaak aan. Ook in de popmuziek zijn – tot veler verrassing – de nodige verwijzingen naar de Bijbel te vinden. Speciale aandacht verdient de moderne literatuur. Ondanks, of juist dankzij, de toenemende ontkerkelijking en secularisatie blijft de Bijbel daarin een aanzienlijke rol spelen. In zes bijeenkomsten zal dit nader worden geanalyseerd en toegelicht aan de hand van een aantal romans. Na een korte inleiding is er in elk geval aandacht voor:

Deze cursus staat ook open voor studenten van de Faculteit Katholieke Theologie.

■ Willem Jan Otten. Specht en zoon ■ Simon Vestdijk. De kelner en de levenden ■ Harry Mulish. De ontdekking van de hemel ■ José Saramago. Het evangelie volgens Jezus Christus ■ Marianne Fredriksson. Volgens Maria Magdalena ■ Karl Ove Knausgård. Engelen vallen langzaam

docent: Dhr. Prof.dr. P. Beentjes is emeritus hoogleraar Oude Testament aan de Faculteit Katholieke Theologie, Universiteit Tilburg. cursusdata: 29 september, 13, 27 oktober, 17 november, 1, 15 december 2011 (6) Geen bijeenkomsten op: 6, 20 oktober, 3, 10, 24 november en 8 december 2011 tijd: Donderdag 14.00 - 16.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, Heidelberglaan 2, Utrecht, zaal 817 studiemateriaal: W ij vragen u om voor iedere bijeenkomst het betreffende boek te lezen cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

02W194 Hogeschool Utrecht-Amersfoort Leergang ‘De filosofie van het landschap’

Filosoferen en… wandelen

Landschapskunst in Twente van de Schotse kunstenaar Jim Buchanan en de Engelse grafisch vormgever Emma Varley

Deze cursus maakt deel uit van de leergang ‘De filosofie van het landschap’ en is een vervolg op de cursus uit najaar 2010.

In deze vervolgcursus landschapsfilosofie denken we op een actieve manier na over de wijzen waarop in de afgelopen eeuwen naar het landschap is gekeken. Nadenken over landschap gebeurt – hoe kan het ook anders – voor een belangrijk deel wandelend. In en bij Amersfoort zelf (Randenbroek, Stoutenburg) en omgeving (Gelderse vallei, Eemdal), maar ook in Twente en Drenthe. Klassieke filosofen hadden al behoefte aan een ‘fysische methode’ om zich te verbinden met natuur en landschap. Engelse dichters en landschapsarchitecten uit de 18e eeuw voelden zich verwant met deze traditie. Zij ontwierpen een heel nieuw landschap, dat nog steeds herkenbaar is in de hedendaagse ruimtelijke ordening. Met hen, maar ook met de eerste wetenschappelijke natuurvorsers van de academie van de illustere prins Federico Cesi brengen we onze eigen verhouding met de natuurlijke omgeving in kaart. Met fenomenologen als Heidegger en Merleau-Ponty exploreren we de landschappelijke ruimte waarin we ons bewegen en stellen we vragen bij onder meer kunstlicht, geluid en snelheid. Rekent u voor de twee excursies in Twente en Drenthe op een hele dag. Aan wandelingen in Amersfoort en omgeving gaat een korte inleiding vooraf op de hogeschool of op een locatie nabij het wandelgebied.

docent: Dhr. Drs. E. Brinckmann (1961) studeerde rechten en filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is als docent arbeidsfilosofie en organisatiekunde verbonden geweest aan Hogeschool de Horst in Driebergen en aan de Academie voor Stedenbouw en Architectuur in Tilburg. Hij is gastdocent Kritische Organisatie Studies aan de Universiteit voor Humanistiek. Daarnaast is hij betrokken bij landschapsbeheerprojecten, onder meer voor de Wageningen Universiteit. cursusdata: 30 september, 7, 14 (niet 21), 28 oktober, 4, 11, 18 en 25 november 2011 (8) 4 en 18 november zijn dagexcursies in het oosten van het land tijd: Vrijdag 10.00 - 12.00 uur. 7, 14 oktober en 25 november worden gecombineerd met korte wandelingen; eindtijd ± 14.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort voorbereiding; Van de cursisten verwachten wij dat zij een dagwandeling goed kunnen volhouden. Regenkleding, rugzak en stevige waterdichte wandelschoenen spreken vanzelf. studiemateriaal: Wordt uitgereikt bij aanvang van de cursus. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd ) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 64

03W195 Universiteit Utrecht Leergang ‘Geschiedenis van de Westerse wijsbegeerte’

Het avontuurlijke denken

Lijnen in de ontwikkeling van de wijsbegeerte 1792–1927

Friedrich Nietzsche

Deze cursus is de vierde (en laatste) aflevering van de Leergang ‘Geschiedenis van de Westerse wijsbegeerte.’ U hoeft de vorige cursus niet te hebben gevolgd.

In deze cursus komen enkele hoofdlijnen van de Westerse filosofie na Kant aan bod. Zowel de imposante systeembouw van het Duits idealisme (Fichte, Hegel, Schelling) als de eigenzinnige Schopenhauer, reageren direct op de erfenis van Kant. Daarna domineren reacties op Hegel de ontwikkeling. We behandelen het oorspronkelijke existentiële denken van Kierkegaard en de revolutionaire theorieën van Marx en Engels. De filosofie van Nietzsche laat zich moeilijk in een vakje stoppen; aanvankelijk marginaal, wint deze in de twintigste eeuw aan invloed. Bij Wittgenstein en Heidegger gaan we speciaal in op hun vroege werken, waarmee beiden een geheel eigen stempel hebben gezet op de latere wijsbegeerte. Het overzicht pretendeert niet volledig te zijn; daarvoor is het materiaal te omvangrijk en te divers. De filosofie geschiedenis waaiert sinds de vroege negentiende eeuw uit in vele stromingen, die zich nogal eens verwijderen van – of zich zelfs keren tegen – hetgeen traditioneel onder wijsbegeerte wordt verstaan. Vandaar de titel Het avontuurlijke denken. Als grenspunten zijn de baanbrekende publicaties van Fichte, Versuch einer Kritik aller Offenbarung (1792) en Heidegger, Sein und Zeit (1927) gekozen.

docenten: Dhr. Prof.dr. P.M.L. Steenbakkers is werkzaam bij het Departement Wijsbegeerte van de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht en de Erasmus Universiteit in Rotterdam Dhr. Prof.dr. P. Ziche en Dhr. Dr. E.-O. Onnasch zijn beiden eveneens werkzaam bij het Departement Wijsbegeerte van de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht. cursusdata: 15, 22, 29 november, 6, 13 december 2011, 3, 10, 17, 24 januari 2012 (9) tijd: Dinsdag 13.15 - 15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, Binnenstad (wanneer aldaar geen zaal beschikbaar is wordt er naar de Uithof uitgeweken). studiemateriaal: Wordt tijdens de eerste bijeenkomst van de cursus bekendgemaakt cursusgeld: Tarief I: € 167 (standaard) Tarief II: € 127 (gereduceerd) Tarief III: € 207 (vrijwillig)

03W196 Universiteit Utrecht

Hoogtepunten uit de filosofie van Oost en West

Deze cursus is een uitgebreidere versie van die uit najaar 2010. Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 25.

Het begon allemaal in Griekenland: niet alleen de filosofie, maar de hele westerse beschaving. Zo leerden we dat op school en de universiteit, en zo leren we het vaak nog. In deze cursus wordt met een minder eurocentrische blik naar de geschiedenis van de filosofie gekeken. Die begon op ten minste drie plaatsen in de wereld: India, China en Griekenland. Bovendien begaf het Griekse denken zich na de neergang van het westelijke Romeinse Rijk oostwaarts en vond de Griekse filosofie een volwaardige erfgenaam in het islamitische denken. In deze cursus plaatsen we de geschiedenis van de westerse filosofie in het bredere verband van de Aziatische filosofie. We besteden even veel aandacht aan de verschillende denktradities die India en China hebben voortgebracht als aan de scholen die in het Griekse denken zijn ontstaan. Hierna schetsen we de invloed van de islamitische filosofie op het middeleeuwse denken. Vervolgens mondt de moderne filosofie – na een kennismaking met andere denkwerelden in de Renaissance en de Verlichting in de zeventiende en achttiende eeuw, en na een ‘oosterse Renaissance’ in de negentiende eeuw – uit in een open dialoog met niet-westerse vormen van denken.

docent: Dhr. Dr. J. Bor is filosoof en publicist. Hij studeerde sociale wetenschappen en filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde aan de Rijks universiteit Leiden op een studie over Bergson. Gedurende tien jaar beoefende hij het zenboeddhisme in Japan en Londen en redigeerde hij vervolgens verschillende bestsellers. cursusdata: 16, 23, 30 november, 7, 14, 21 (niet 28) december 2011, 4, 11, 18, 25 januari 2012 (10) tijd: Woensdag 15.15 - 17.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof of University College, Utrecht studiemateriaal: Jan Bor (2011). Een (nieuwe) Geschiedenis van de Filosofie. Amsterdam: Bert Bakker. cursusgeld: Tarief I: € 185 (standaard) Tarief II: € 145 (gereduceerd) Tarief III: € 225 (vrijwillig)

03W197 Universiteit Utrecht Leergang ‘De Ethica van Spinoza’

Benedictus de Spinoza De Ethica deel I

Spinoza

Deze cursus is deel 1 van de Leergang ‘De Ethica van Spinoza’.

De actualiteit van het denken van Spinoza is een algemeen aanvaard feit: zijn oeuvre heeft een duidelijke invloed op de hedendaagse politieke filosofie en andere wetenschappen. Moderne neurologen gebruiken bijvoorbeeld Spinoza’s theorieën over de oorsprong en werking van de menselijke emoties als inspiratiebron. Spinoza heeft ook veel wetenschappers en filosofen in de loop der eeuwen geïnspireerd, onder wie Nietzsche en de baanbrekende Franse filosoof Gilles Deleuze. Voor hen is Spinoza echter nooit een ‘mainstream’ denker geweest. In hun kritiek op het gevestigde denken stond Spinoza aan hun zijde. In Nederland mag Spinoza zich de laatste tien jaar in een hernieuwde belangstelling verheugen. Na de introductiecursussen van HOVO Utrecht over Spinoza in het recente verleden, is nu het moment gekomen om de diepte in te gaan. In een serie van drie opeenvolgende cursussen behandelen we Spinoza’s Ethica. De eerste cursus in de leergang betreft deel I van de Ethica, de tweede deel II en III en de derde cursus deel IV en V. In deze cursus behandelen we niet alleen nauwgezet de kernbegrippen van deel I, substantie, attributen en modi, maar gaan we ook uitgebreid in op de verschillen en overeen komsten met Spinoza’s voorganger Descartes en zijn tijd genoot Von Leibniz.

docenten: Mw. Dr. F. Jara Gomez is docent-onderzoeker en verbonden aan het Departement Culturele Antropologie, Universiteit Utrecht. Dhr. Dr. J. Scheren is neerlandicus en historicus. Beide docenten hebben voor HOVO Utrecht diverse Spinoza-cursussen verzorgd. cursusdata: 12, 19, 26 oktober, 2, 9, 16, 23, 30 november, 7, 14 december 2011 (10) tijd: Woensdag 14.00 – 15.45 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht voorkennis: Gezien de intensiteit van de leergang is deelname aan een eerdere Spinoza-cursus van deze docenten gewenst. studiemateriaal: Gilles Deleuze (1988). Spinoza: Practical philosophy. San Francisco: City Lights Books. cursusgeld: Tarief I: € 185 (standaard) Tarief II: € 145 (gereduceerd) Tarief III: € 225 (vrijwillig) 67

Studystore. De snuggere studieboekenwinkel.

Simpel besteld, snel geleverd en scherp geprijsd. Daar staat studystore voor. Ga naar studystore.nl of stap binnen in het filiaal bij jou in de buurt. Tot snel.

www.studystore.nl

Studystore (voorheen Selexyz) heeft een speciale â&#x20AC;&#x2DC;HOVO-hoekâ&#x20AC;&#x2122; en houdt de meeste door HOVO Utrecht aangegeven boeken op voorraad of kan deze anders snel bestellen. Adressen: Binnenstad Utrecht: Minrebroedersstraat 13 tel. 0887-353855 E-mail: letteren.mbs@studystore.nl De Uithof Utrecht: Heidelberglaan 2 tel. 0887-353855 E-mail: uithof@studystore.nl

Indien u er zeker van wilt zijn dat het door u gewenste boek ook op tijd aanwezig is, neem dan minstens een week van tevoren contact op met Studystore om een boek te reserveren!

cursussen VOORJAAR 2012

01A201 Hogeschool Utrecht Leergang ‘Architectuur en stedenbouw’ (Deel II)

Renaissance- en Barokarchitectuur

Villa Rotonda

De cursus is een herhaling uit het programma van het cursusjaar 20092010 en onderdeel van de leergang ‘Architectuur en stedenbouw’ deel II. Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 20.

Na de Romaanse architectuur en de Gotiek in de Middel eeuwen ontstond er drang naar verandering. In de Renaissance komt de verwantschap met de Klassieke Oudheid tot uitdrukking in het creëren van ideale ruimten en vormen aan de hand van in de natuur verankerde proportiesystemen. Een ‘zuiver’ Renaissanceontwerp is gebaseerd op een vastgesteld systeem van regels voor verhoudingen, vormkeuze, constructiemethoden en materiaal gebruik. Een voorbeeld van het profane bouwen in de Renaissance is onder andere Palladio’s Villa Rotonda in Vicenza, Italië. Kenmerkend voor de architectuur van de Barok zijn gebogen vlakken en lijnen, toegevoegde vormen, overvloedig kleur gebruik en een geraffineerd spel van licht en schaduw, die zorgen voor een overweldigende ruimtebeleving. De St. Pieter in Rome, waaraan Bernini als laatste architect werkte, is een voorbeeld van verhoudingssystemen, assen, ruimtevorming en de koepelvormige constructie. Bij de bespreking van dit gebouw belichten we ook de rol van Bernini als stedenbouwer, bouwer en beeldhouwer. Het religieuze bouwen tijdens de Contrareformatie kenmerkt zich door een rijke ornamentiek. In de noordelijke landen, vooral in Duitsland en specifiek de kerk van Vierzehnheiligen (1744-1772) combineerde Balthasar Neumann gecompliceerde ruimtewerking en rijke ornamentiek. Onderdeel van deze cursus zijn twee werkbezoeken naar gebouwen in Nederland uit deze stijlperioden.

docenten: Mw. Drs. L. Lansink en Dhr. Dr. P.W.F. Brinkman, verbonden aan de Faculteit Natuur & Techniek, afdeling Bouwkunde, Hogeschool Utrecht. cursusdata: 14 (niet 21), 28 februari; 6, 13, 20, 27, maart, 3, 10 april 2010 (8 inclusief twee excursies) tijd: Dinsdag 9.20 - 11.00 uur. Twee avondcolleges dinsdagavond 20.00 - 22.00 uur op 28 februari en 13 maart 2011 plaats: Hogeschool Utrecht, Nijenoord 1, Utrecht. Het lokaal wordt later bekendgemaakt cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) Exclusief de kosten van de excursies. 70

01E202 Hogeschool Utrecht

Basics in beleggen

Omhoog/Omlaag

Deze cursus bieden wij opnieuw aan vanwege zijn hoge actuele waarde.

Hoe maakt u met uw geld meer geld? Wat zijn de mogelijkheden, de risico’s, de kansen? Tijdens deze cursus staan de financiële markten en haar vele beleggingsmogelijkheden centraal. De cursus bestaat globaal uit vier onderdelen. Eerst gaan we in op de vraag op hoe financiële markten werken en wie daarbij de grote spelers zijn. Zo doet u kennis op over bijvoorbeeld aandelen, obligaties en beleggingsfondsen. Welke kenmerken hebben bijvoorbeeld aandelen? Welke factoren zijn van invloed op de koersvorming van obligaties? Hoe bepalen analisten of een aandeel nu over- of juist ondergewaardeerd is? Met meer kennis komt u makkelijker tot een zinvolle selectie. Vervolgens werken we aan beeldvorming over de beleggingspraktijk. Dit pakken we aan door de kenmerken van de verschillende stijlen van beleggen uit te leggen. Sommige beperken zich tot fundamentele analyse, terwijl andere meer de nadruk leggen op kwantitatieve en/of technische analyse. Diezelfde praktijk leert ons dat duurzaam beleggen zich mag verheugen in een groeiende belangstelling. Maar wat zijn de wezenlijke kenmerken van duurzaam beleggen en wat betekent dit voor het rendement en het risico? Dat vele vormen van beleggen niet zonder risico zijn is ondertussen gemeengoed. Maar hoe meten we dit risico? En belangrijker nog: hoe beperken we dit risico? Naast hetgeen hiervoor genoemd is, komt ook de handel in derivaten zoals opties aan bod. Opties staan te boek als zeer risicovolle beleggingen waar men al gauw de vingers aan kan branden. Het betreft dan veelal de speculatieve inzet van opties. In deze cursus leert u dan ook hoe u opties kunt inzetten om risico’s juist te reduceren.

docent: Dhr. Drs. W. van Erp is docent bedrijfseconomie bij het Institute for Busines Economics van de faculteit Economie en Management, Hogeschool Utrecht cursusdata: 16 (niet 23), februari, 1, 8, 15, 22, 29 maart 2012 (6) tijd: Donderdag 13.30 - 15.30 uur plaats: Faculteit Economie en Management, Padualaan 101, Utrecht. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Op de eerste cursusdag krijgt u tegen kostprijs een reader cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

03E203 Universiteit Utrecht

De opmars van Azië en de gevolgen voor Europa

Keizerlijk paleis, Verboden Stad, Beijing

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2011.

Het is ons allemaal bekend dat cultuur verschillen grote invloed hebben op de dagelijkse gang van zaken in samen levingen. Maar als we als ‘buiten staander’ in contact komen of willen samenwerken met de ‘vreemde’, dan is het antwoord op de vraag: hoe en in welke mate die verschillen een rol spelen, van groot belang. De voornaamste economieën van Azië, Japan, China, Korea en ook India, zijn voorpaginanieuws geworden en dringen met hun producten en kapitaal steeds verder onze markten binnen. Maar wat weten wij van hen en hoe moeten wij hun opmars interpreteren? Een analyse van de interactie tussen cultuur, economie en samenleving in Azië en de consequenties voor ons, Europeanen, is dan ook op zijn plaats. In een cursus van vijf colleges komen niet alleen de invloed van de ‘grondwaarden’ van de Aziatische samenlevingen en hun onderlinge verschillen aan de orde, maar ook de wijdere gevolgen daarvan voor opvoeding en gezin. Naast deze cultuurhistorische analyse zullen we uitgebreid stilstaan bij de thema’s economische en technologische expansie, gedrag van ondernemingen, bedrijfscultuur, werkethiek, ondernemerschap en leiderschap. Expliciet en impliciet zullen we een vergelijking maken met Europa.

docent: Dhr. Prof.dr. J.A. Stam is emeritus hoogleraar Economie en Management van Pacific Azië aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Vanaf 1993 is hij ook als hoogleraar Management van Technologie en Azië verbonden aan de Universiteit Twente. cursusdata: 9, 16, 23, 30 mei, 6 juni 2012 (5) (onder voorbehoud) tijd: Woensdag 10.15 - 12.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof of University College, Utrecht studiemateriaal: Harukiyo Hasegawa & Carlos Noronha(Eds.) (2009). Asian Business & Management. Palgrave: MacMillan cursusgeld: Tarief I: € 93 (standaard) Tarief II: € 73 (gereduceerd) Tarief III: € 133 (vrijwillig) 72

02F204 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Het verfilmde boek

De uitdagende maar ook netelige problematiek van het verfilmen van boeken “Alleen een masochist gaat vrijwillig naar de verfilming van zijn favoriete roman.” (Jeroen Vullings in Vrij Nederland). In deze cursus behandelen we de netelige problematiek van het verfilmen van boeken. Boek en film worden naast elkaar gelegd met respect voor de eigenschappen van elk medium. We nemen de visie en interpretatie van de filmmaker onder de loep. Welke keuzes heeft hij gemaakt en wat betekent dat voor ons als lezer en kijker? Vele kwesties komen aan bod: wat is het filmische equivalent van een literaire stijl? Bestaan er goede films die toch slechte boekverfilmingen zijn? Zijn woorden suggestiever dan beelden? Film: Atonement

■ A ndrea Arnold. Wuthering Heights ■ Saverio Costanzo. De eenzaamheid van de priemgetallen ■ Joe Wright. Atonement ■ Gilles Paquet-Brenner. Haar naam was Sarah De cursus bestaat telkens uit een korte inleiding met een terugblik, de hoofdfilm en aansluitend een nabespreking.

docent: Dhr. M. Meuldijk is na zijn studie Filmkunde gaan werken als educatief medewerker bij Lux in Nijmegen. Daarnaast is hij als gastdocent verbonden aan de Filmacademie en Modeacademie. cursusdata: 7, 14, 21, 28 maart 2012 (4) tijd: Woensdag 11.00 - ca. 13.30 uur plaats: Theater de Lieve Vrouw, Amersfoort studiemateriaal: Voorafgaand aan ieder cursusonderdeel krijgt u een hand-out. cursusgeld: Tarief I: € 98 (standaard) Tarief II: € 78 (gereduceerd) Tarief III: € 138 (vrijwillig)

Alles tussen donker en licht… Een reis door de Scandinavische cinema

Aan de hand van zes regisseurs voeren de docenten André Waardenburg, Jan Salden en Gerlinda Heywegen u door de Scandinavische cinema. Een cinema van landen die donkerte afwisselen met onverwacht licht. Met regisseurs die de wereldfilmgeschiedenis voor eeuwig naar hun hand hebben gezet en tot nu toe hun invloed doen gelden. Onderwerpen als religie, seksualiteit, filosofie, psychologie, esthetiek en humor komen allemaal aan de orde. Die afwisseling is wel het opvallendste element in deze cursus. Hij begint met een Fin die toch vooral Zweeds bleek te zijn, Maurtiz Stiller. In zijn kielzog de Zweedse filmnestor Victor Sjöstrom, die een belangrijke invloed op Ingmar Bergman blijkt te hebben gehad. Tussendoor Dreyer, wiens Jeanne d’Arc nog steeds wereldberoemd is. Dat, en nog veel meer bij de ‘vroege’ Denen. De Zweed Bergman staat synoniem voor zoveel dat we moeten kiezen voor één film van hem. De noordelijke, soms strenge ingetogenheid, wordt afgewisseld met humor door de Fin Aki Kaurismäki en de IJslander Dagur Kari. Waar veel getreurd wordt, is de lach altijd dichtbij. En dan mag natuurlijk ook de Deen Lars von Trier niet ontbreken. U zult merken dat de Scandinavische cinema alles in zich heeft. ■ Zweden. Erotikon (Mauritz Stiller, 1920) (Docent: André Waardenburg) ■ Denemarken. Vampyr (Carl Theodor Dreyer, 1932) (Docent: André Waardenburg) ■ Zweden. Wilde Aardbeien (Ingmar Bergman, 1957) (Docent: André Waardenburg) ■ Finland. I hired a contract killer (Aki Kaurismaki, 1990) (Docent: Jan Salden) ■ Denemarken. Breaking the waves (Lars Von Trier, 1996) (Docent: Gerlinda Heywegen) ■ IJsland. Noi albinoi (Dagur Kari, 2003). (Docent: Jan Salden)

03F205 Universiteit Utrecht

docenten: Dhr. Drs. A. Waardenburg is filmjournalist bij NRC Handelsblad. Dhr. Drs. J. Salden is filmdocent bij het EYE Film Instituut Nederland en docent Visuele Communicatie bij de Film Kunstacademie in Maastricht. Mw. Drs. G. Heywegen (filmcursuscoördinator) is filmjournalist en projectleider Debat & Reflectie bij het EYE Film Instituut Nederland. cursusdata: 18, 25 februari, 3, 10, 17, 24 maart 2012 (6) tijd: Zaterdag 10.30 - 13.30 uur (lezing 10.30 - 11.15 uur; film 11.30 uur, daarna discussie, einde ca. 13.30 uur (afhankelijk van filmlengte). plaats: Filmtheater ’t Hoogt, Hoogt 4, Utrecht. Filmzaal 1 is boven (alleen bereikbaar via trappen!) studiemateriaal: De docent geeft vooraf enkele literatuurtitels door aan HOVO die ze op haar website plaatst bij de betreffende filmcursus. cursusgeld: Tarief I: € 147 (standaard) Tarief II: € 107 (gereduceerd) Tarief III: € 187 (vrijwillig)

01G206 Hogeschool Utrecht

Middeleeuwse verhalen uit de Hollandse geschiedenis

Riddertoernooi

Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 25.

Van veel Hollandse graven en gravinnen zijn bijzondere verhalen bekend. Sommige zijn vast waar, maar andere zijn met een grote dosis fantasie uit later tijden aan ons overgeleverd. We bekijken de middeleeuwse bronnen (soms in het Middel nederlands), die veelal samengevat zijn in de zogenaamde Divisiekroniek uit 1517. We beoordelen het waarheidsgehalte aan de hand van later bekend geworden materiaal. Zo nu en dan komt ook de verbeelding van literatoren aan de orde, zoals van Bilderdijk, Van Lennep en Beets. In deze cursus draait het onder andere om gravin Ada (begin 13e eeuw), haar oom Willem I (en de vijfde kruistocht naar Damiate, 1219) en diens zoon Floris IV, die in een tournooi sneuvelde. Vervolgens bestuderen we graaf Willem II die Roomskoning werd en later door het ijs zakte (1256). Floris V slaan we over, omdat aan hem in een andere cursus al uitgebreid aandacht is besteed. Zijn bastaardzoon Witte van Haamstede heeft echter ook tot legendevorming geleid, met de zogenaamde Slag aan het Manpad (1304). We eindigen met het verhaal van de baljuw en de koe (1336). Eigenlijk vormen al deze verhalen slechts een kapstok: we kijken naar de historische ontwikkelingen van die periode. Het is de tijd van ontginningen, stedenvorming en het ontstaan van een ambtenarenapparaat. Bovendien zijn de Hollandse graven al verwikkeld in de internationale politiek. Vrolijkheid dus, maar ook serieuze wetenschappelijke bronnenk ritiek.

docent: Dhr. Drs.W.H. Lenselink is oud-hogeschooldocent middeleeuwse geschiedenis. Hij publiceerde onder andere over de burggraven en de adel in middeleeuws Zeeland. cursusdata: 30 januari, 6, 13 (niet 20, 27), februari, 5, 12, 19, 26 maart 2012 (7) tijd: Maandag 11.00 - 13.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: We maken gebruik van een reader cursusgeld: Tarief I: € 130 (standaard) Tarief II: € 90 (gereduceerd) Tarief III: € 170 (vrijwillig) 76

01G207 Hogeschool Utrecht

Propaganda in de 19e en 20e eeuw Herkennen en beoordelen

Duitse propaganda

Propaganda heeft voor ons meestal een negatieve klank. We denken dan vaak aan de propaganda van de nazi’s of de propaganda waarin ons werd duidelijk gemaakt dat Josef Stalin echt een aardige en sociaalvoelende man was. Ook associëren we propaganda meestal met dictaturen. De eerste associatie is nog begrijpelijk, maar de tweede is zeker onjuist. Ook democratische, goedwillende regimes maken gebruik van propaganda. De opkomst van massamedia, nieuwe media en moderne communicatietechnieken heeft propaganda een enorme impuls gegeven. In deze cursus krijgt u op basis van veel beelden film materiaal een overzicht van de ontwikkeling van propaganda gedurende de 19e en 20e eeuw (met een kort uitstapje naar eerdere perioden). U krijgt een aantal voorstellingen en zelfs campagnes te zien. Centraal in de cursus staat een beoordelingskader. Hoe is propaganda te herkennen en eventueel te “ontmaskeren”? Dat is minder eenvoudig dan het lijkt. Was de slogan: “Koopt Nederlandsche waar dan helpen wij elkaar” nu een goed bedoeld advies of juist propaganda? Overigens riep staatssecretaris Frank Heemskerk ons in 2009 nog op om toch vooral in eigen land op vakantie te gaan. Het merendeel van de propaganda-uitingen staat in de Elektronische Leeromgeving (ELO) van HOVO, zodat u daar zelf ook thuis naar kunt kijken en er uw oordeel over kunt vellen.

docent: Dhr. Drs. D. van der Veen, historicus. cursusdata: 27 januari, 3, 10, 17 (niet 24) februari, 2, 9 maart 2012 (6) tijd: Vrijdag 10.00 - 12.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Er zal zoveel mogelijk met ELO (electronische leeromgeving) gewerkt worden cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

01G208 Hogeschool Utrecht

De schoonheid van middeleeuws Utrecht

De docent in haar Utrecht

Deze cursus is een herhaling van die uit 2010. Let op: de excursie wordt ook in het voorjaar aangeboden. Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 20.

docent: Mw. Dr. L.C.J.J. Bogaers is cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Utrecht. Zij promoveerde in 2008 op het proefschrift Aards, betrokken en zelfbewust, waarvoor zij de Utrechtse samenleving vanuit cultuurhistorisch oogpunt bestudeerde. Zij combineert minutieus archiefonderzoek met kennis van de oude binnenstad en respect voor religie. Haar onderzoek wordt als vernieuwend ervaren. Voor meer informatie: www.levendverledenutrecht.nl/pers. cursusdata: 3 april, 10, 17, 24 mei 2012 (4) tijd: Dinsdag 14.00 - 16.00 uur (rondleidingen) plaats: Binnenstad Utrecht studiemateriaal: Llewellyn Bogaers (2008). Aards, betrokken en zelfbewust. De verwevenheid van cultuur en religie in katholiek Utrecht, 1300-1600, deel 1. cursusgeld: Tarief I: € 74 (standaard) Tarief II: € 54 (gereduceerd) Tarief III: € 114 (vrijwillig). Voor de entree in de kerken betaalt u € 4 aan extra kosten. 78

01G209 Hogeschool Utrecht

Flora en fauna van het Oude Egypte

Een vijver gevuld met lotusbloemen. Voorstelling uit het graf van Pasjedoe te Deir el-Medina

In deze cursus bespreken we de planten en dieren die in de Oudegyptische samenleving een belangrijke religieuze rol hebben gespeeld. Zo zal blijken dat de Egyptenaren in een bijzondere relatie leefden met de hen omringende natuur. Dit kunnen we vooral afleiden uit voorstellingen op grafwanden en uit voorwerpen die aan de doden werden meegegeven. Egypte is door haar droge klimaat niet direct een land dat uitmunt in een weelderige flora. Graan vormde het belangrijkste landbouwgewas voor de voedselproductie. Vlas werd verbouwd om er linnen uit te vervaardigen. Slechts enkele planten, bloemen, struiken en bomen kwamen in het Oude Egypte voor. Het was juist deze schaarste aan flora die ertoe leidde dat er een bijzondere religieuze waarde aan werd toegekend. Ook dieren hebben een grote rol gespeeld in de godsdienstige opvattingen van de Egyptenaren. Men was vooral onder de indruk van hun ‘anders zijn’. Bekende voorbeelden van dierverering zijn de koe, de baviaan en de ibis. Ook de kat en de hond, die als huisdieren voorkwamen, werden als manifestaties van de goden beschouwd.

docent: Dhr. Drs. H.J. Pragt studeerde egyptologie aan de Universiteit Leiden en was verbonden aan het Rijksmuseum van Oudheden in diezelfde plaats. Hij is gespecialiseerd in het geven van cursussen en lezingen en het begeleiden van reizen en excursies over het Oude Egypte. cursusdata: 16, 30 januari, 6, 13 februari 2012 (4) tijd: Maandag 13.30 - 15.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Bij aanvang van de crusus krijgt u tegen betaling de syllabus Flora en Fauna van het Oude Egypte, geschreven door Huub Pragt. cursusgeld: Tarief I: € 74 (standaard) Tarief II: € 54 (gereduceerd) Tarief III: € 114 (vrijwillig)

02G210 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Sport en spel in de middeleeuwen

Op het raakvlak van geschiedenis, literatuur en handschriften

Een koning speelt trictrac (backgammon) met een dame (BL, MS Add. 42130, fol. 76v, ca. 1325)

Aan de hand van tekstfragmenten en manuscriptillustraties geven we een overzicht van in de middeleeuwen beoefende sporten, spelen en spelletjes. De tekstfragmenten zijn zowel literair als niet-literair van aard: historische bronnen, zoals nationale wetten, plaatselijke verordeningen en rechtbankverslagen, maar ook hoofse en niet-hoofse ver halen en gedichten, preken en andere religieuze teksten. De afbeeldingen van sporten en spelen in de handschriften zijn veelal randversieringen. We zoeken relevante afbeeldingen bij de tekstfragmenten en omgekeerd. Bij iedere sport en bij elk spel proberen we na te gaan wat het doel of de regels moeten zijn geweest. Er zijn immers maar enkele handboeken bekend waarin doel of regels beschreven worden, zoals die voor de jacht of het schaakspel. Ook bespreken we de vraag hoe het komt dat sporten en spelen zo vaak in handschriften zijn afgebeeld waar je dat niet zou verwachten, zoals in religieuze teksten. Aan de orde komen onder andere aristocratische sporten (ridderspelen: toernooien, steekspelen, de jacht en het schaakspel (de jacht en het schaakspel als metaforen voor de liefde in de hoofse literatuur), spelen voor de gewone man (konijnenjacht, balspelen, behendigheidsspelen, krachtsporten, dobbelen en andere kansspelen, bord spelen), kinderspelen (tollen, ratelen, steltlopen, hoepelen, blindemannetje, enz.).

docent: Dhr. Dr. H. Aertsen is oud-universitair docent Oud- en Middel-Engelse taal- en letterkunde aan Vrije Universiteit. Hij is winnaar van de onderwijsprijs van de Faculteit der Letteren van de VU in 2005-2006. Hij publiceerde onder andere over Middelengelse ridderverhalen en over Sport en spel in de middeleeuwen. cursusdata: 1, 8, 15 (niet 22) 29 februari, 7, 14 maart 2012 (6) tijd: Woensdag 13.30 - 15.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Een hand-out met daarin de besproken teksten (in Nederlandse vertaling) en illustraties (in zwart-wit) is tegen kostprijs verkrijgbaar cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig) 80

03G211 Universiteit Utrecht

Steden en dorpen van het Sticht Utrecht in de Nieuwe Tijd

Hoe zetten we plaatselijke geschiedenis neer in een landelijke context? Lokale geschiedenis werd de afgelopen jaren steeds belangrijker voor professionele historici. Lokale geschiedboefenaars kunnen op hun beurt niet zonder een groter kader. Ook in het gewest Utrecht. Week de patriottenbeweging in Utrecht af van het landelijke patroon? Hoe bijzonder was de ver zuiling in Woerden? Was de adel in de Stichtse lustwarande verschillend van die elders in de Republiek? Hoe representatief waren de aristocraten langs de Zegepralende Vecht? Is het ontstaan van buitens in plaatsen als De Bilt, Driebergen en Zeist in de 19e eeuw een uniek verschijnsel? Het zijn slechts enkele van de vragen die we behandelen in deze collegereeks. De rode draad is de toetsing van lokale geschiedenissen aan de beelden die anno nu bestaan van de Nederlandse geschiedenis. Wetenschappelijke en nietwetenschappelijke, professionele en ‘amateur’-onderzoeken leggen we langs de meetlat van de ‘grote’ Nederlandse geschiedenis. En omgekeerd. Wat draagt het lokale detailniveau bij aan het grote beeld? Hoe zetten we plaatselijke geschiedenis neer in een landelijke context? De docent richt zich tijdens de colleges op steden en dorpen van het Sticht Utrecht in de Nieuwe Tijd, vanaf de 16e tot de laat 19e eeuw. Hij maakt daarbij ook uitstapjes naar bekende lokale geschiedenissen buiten de regio.

docent: Dhr. Dr. A. Doedens is oud-docent nieuwe geschiedenis bij de Vrije Leergangen van de Vrije Universiteit en het Nutssemenarium van de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceerde een reeks artikelen en boeken over lokale geschiedschrijving. cursusdata: 7, 14 (niet 21), 28 februari, 6 maart 2012 (4) tijd: Dinsdag 11.00 - 12.45 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof of University College, Utrecht studiemateriaal: Henk Michielse, Eddie de Paepe, Gerrit Schutte, (eds.) (2004). Lokale geschiedenis tussen lering & vermaak. Hilversum: Uitgeverij Verloren. Aan het begin van de cursus krijgt u tegen betaling een reader cursusgeld: Tarief I: € 74 (standaard) Tarief II: € 54 (gereduceerd) Tarief III: € 114 (vrijwillig) 81

03G212 Universiteit Utrecht Leergang ‘De Geschiedenis van de Moderne Sterrenkunde’

‘De Hemelse Wetten’

Een geschiedenis van de pre-Copernicaanse sterrenkunde

Voorstelling van het antieke (geocentrische) wereldbeeld door Petrus Apianus (1524)

Deze cursus is voor een deel een herhaling van die uit 2006. Deze cursus is het eerste deel van de tweedelige Leergang ’De Geschiedenis van de Moderne Sterrenkunde’.

Al vanaf de vroegste geschiedenis van de mens werd de hemel bestudeerd om de wetten achter de schijnbare loop van de hemellichamen te doorgronden. Waarnemingen die vaak honderden jaren geleden werden verricht, liggen nu nog aan de basis van onze kalenders, godsdienstige rituelen en wereldbeelden. De sterrenkunde van onze voorouders is vaak het onderwerp van levendige discussies en ongefundeerde speculaties. Maar de feitelijke geschiedenis van de sterrenkunde is een boeiend en rijkgeschakeerd verhaal, dat slechts bij weinigen bekend is. In het eerste deel van deze leergang geven we een cultuurgeschiedenis van de sterrenkunde, zoals die in verschillende perioden en culturen in de Oude en de Nieuwe Wereld werd beoefend. We behandelen onder meer de sterrenkunde van de megalietbouwers, de Egyptenaren, de Babyloniërs, de Chinezen, de Grieken en Romeinen, de Maya’s, Inca’s en Azteken en de rol van de sterrenkunde in de Islam en in Europa tijdens de middeleeuwen. Daarnaast belichten we de invloed van de sterrenkunde op de antieke kunst en literatuur, en ten slotte ook op de astrologie. In het tweede deel van deze leergang, in het voorjaar van 2013, behandelen wij de geschiedenis van de moderne sterrenkunde van circa 1500 tot heden.

docent: Dhr. Dr. R. van Gent is medewerker bij het Institute for History and Foundations of Science van de Universiteit Utrecht. Daar specialiseert hij zich in de geschiedenis van de sterrenkunde, hemelcartografie en tijdrekenkunde. cursusdata: 6, 13, 20, 27 februari, 5, 12, 19, 26 maart, 2, 9 april 2012 (10) tijd: Maandag 10.15 - 12.00 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht studiemateriaal: De docent stelt vooraf via de website lesstof beschikbaar cursusgeld: Tarief I: € 185 (standaard) Tarief II: € 145 (gereduceerd) Tarief III: € 225 (vrijwillig)

03G213 Universiteit Utrecht Leergang ‘Pauselijk Rome’

Barok Rome (1527-1667) Kerk, kunst en pauselijke cultuurpolitiek

Gianlorenzo Bernini, Ludovica Albertoni, ca. 1670, S.Francesco a Ripa, Rome

Deze cursus is een geactualiseerde versie van die uit 2002 en het tweede en laatste deel van de Leergang ’Pauselijk Rome’.

In de 17e eeuw was Rome ‘the place to be’. Wie de ‘Grand Tour’ maakte langs het Europese cultuurgoed, bezocht Rome. Niet alleen vanwege de ruïnes uit de Oudheid, maar ook om de moderne stad, de palazzi, de barokke kerken, de pleinen met hun fonteinen en het pauselijk hof met zijn indrukwekkende ceremonies te bezoeken. Rome was het centrum van kunst en cultuur. De barok was in de mode en kunstenaars als Caravaggio, Bernini, Borromini en Cortona waren wereldberoemd. Hun schilderijen, beelden en bouwwerken vervulden de rol van de huidige media: propaganda. Deze cursus behandelt de politieke, culturele en maatschappelijke achtergronden van dit ‘theater van de wereld’ Waarom moest je de Sint-Pieter, de Sixtijnse Kapel en het Vaticaan bezocht hebben, de obelisken en piazza’s met eigen ogen aanschouwd hebben? Goethe schrijft: “Ik heb alleen in Rome ervaren, wat eigenlijk een mens is.” Dat Rome de stad van de paus is, maakt hem niets uit. De contrareformatie vormde de ideologische achtergrond van Rome’s bloeitijd. Maar katholieken en protestanten bezochten deze wereldstad even graag en werden door Rome met open armen ontvangen. Het pauselijk hof, de kardinalen en de Romeinse adel vervulden de rol van mecenas, van opdrachtgevers. Zij bouwden de stad na de diepe crisis van 1527. Zij bouwden ‘Barok Rome’.

docent: Dhr. Drs. H. Schrijnemakers deed onderzoek in archieven en bibliotheken in Italië, zoals de Vaticaanse Bibliotheek en het Vaticaans Archief. Hij leidde studiereizen naar Rome en Florence voor studenten, docenten en HOVO-cursisten. voorkennis: De cursus is een vervolg op ‘Romes Renaissance’ uit voorjaar 2011, maar kan heel goed los daarvan worden gevolgd. cursusdata: 9, 16, 23 februari (niet 1), 8, 15, 22, 29 maart, 5, 12 (19 reserve) april 2012 (9) tijd: Donderdag 14.00 - 15.45 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht studiemateriaal: Tijdens het eerste college krijgt u tegen kostprijs een reader cursusgeld: Tarief I: € 167 (standaard) Tarief II: € 127 (gereduceerd) Tarief III: € 207 (vrijwillig) 83

03G214 Universiteit Utrecht

Utrecht: stad, vrede en universiteit

Het stadhuis van Utrecht

Deze cursus is deels een herhaling van die uit voorjaar 2010.

De cursus gaat over stad en universiteit in historisch perspectief en begint met een loflied op de stad. Wij ademen Utrecht. Vervolgens gaan we in op de geschiedenis van de oude bisschopsstad, die mondiale bekendheid kreeg toen in het stadhuis de Vrede van Utrecht werd gesloten. Deze Vrede wordt in 2013 (300 jaar!) groots gevierd. Waar gingen die onder handelingen over, waarom en met wie? De Gouden Eeuw had Nederland doen uitgroeien tot een koloniale mogendheid en een militaire wereldmacht. Maar vanaf 1672 was Nederland in een reeks kostbare oorlogen met Frankrijk gewikkeld: ‘het einde van een tijdperk’. Voor Nederland werd dit uiteindelijk een vreugdeloze overwinning. Hoe zag onze samenleving er in de achttiende eeuw uit? Hoe ontwikkelde de (Utrechtse) schilderkunst zich in de overgang van zeventiende naar achttiende eeuw? En hoe stond de Universiteit Utrecht als prominente cultuurdrager er in die vroegmoderne tijd voor? Wat voor instelling was deze toen eigenlijk? En hoe ontwikkelde die zich tot een mondiale speler? Tot slot krijgen we een toegift uit het begin van de twintigste eeuw, die illustreert dat de universitaire ontwikkeling doorzet en in hoge mate afhangt van de kwaliteit van de academici die er werken of er worden opgeleid.

docenten: Dhr. Prof.dr. W.H. Gispen is oud-rector en universiteitshoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Dhr. Prof.dr. R.E. de Bruin, Dhr. Prof.dr. L.J.J. Dorsman, Dhr. Dr. D.M.L. Onnekink en Dhr. Prof.dr. M.R. Prak zijn verbonden aan het Onderzoek instituut voor Geschiedenis en Cultuur van de Universiteit Utrecht. Dhr. Prof. P. Schnabel is directeur SCP en hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. cursusdata: 9, 16, 23 februari, 1, 8, 15, 22 maart 2012 (7) tijd: Donderdag 15.15 - 17.00 uur Plaats Universiteit Utrecht, de Uithof of University College, Utrecht studiemateriaal: Per college krijgt u een samenvatting en achtergrondliteratuur cursusgeld: Tarief I: € 130,00 (standaard) Tarief II: € 90 (gereduceerd) Tarief III: € 170 (vrijwillig) 84

04H215 Universiteit voor Humanistiek

Goed ouder worden

Welzijn, zingeving en menselijke waardigheid in de levensloop

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2011. Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 50.

Drie jaar geleden is aan de Universiteit voor Humanistiek (UvH) de projectgroep Goed Ouder Worden opgericht. Deze interdisciplinaire projectgroep richt zich op onderzoek naar welzijn, zin, betekenisgeving en menselijke waardigheid in de latere levensloop. Het onderzoek is zowel theoretisch als praktisch van aard. Het onderzoek past in het type wetenschappelijk onderzoek van de UvH dat zich richt op het gelijktijdig bevorderen van zingeving en humanisering. Het tracht door een combinatie van zowel kritische gerontologie, filosofie, psychologie en organisatie- en veranderstudies tegenwicht te bieden aan de dominante biologische, medische, sociologische en economische benaderingen van ouder worden. De vraag naar ‘goed ouder worden’ is onder meer van belang, omdat de levensverwachting in het welvarende westen in betrekkelijk korte tijd is gestegen. Velen zullen dus een relatief lang leven als oudere leiden, terwijl nog maar weinig is nagedacht over een goede invulling daarvan. In deze cursus komt ‘goed ouder worden’ vanuit verschillende wetenschappelijke disciplines aan de orde. We vragen nadrukkelijk ook aandacht voor de wijsgerige, levensbeschouwelijke, normatieve, existentiële en organisatorische kanten van ouder worden. Kernthema’s zijn: tijd, levensverlenging, welzijn, interactie, menselijke waardigheid, authenticiteit, armoede, eenzaamheid, lijden, omgaan met verlies, uitsluiting, dementie, zorg (al dan niet in zorginstellingen) en de kunst van het ouder worden.

docenten: Dhr. Prof.dr. J. Dohmen, Dhr. Prof.dr. P. Derkx, Dhr. Prof.dr. A. Maas, Mw. Dr. A. Machielse, Mw. Dr. L. Bendien, Mw. Dr. A. Sools, Dhr. Dr. M. Schreurs. Zij zijn te vinden via www.uvh.nl > Universiteit voor Humanistiek > staf cursusdata: 7, 14, (niet 21), 28 februari, 6, 13, 20, 27 maart 2012 (7) tijd: Dinsdag 14.00 - 16.00 uur plaats: Universiteit voor Humanistiek, Kromme Nieuwe Gracht 29, Utrecht. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt er tegen betaling een reader uitgereikt cursusgeld: Tarief I: € 130 (standaard) Tarief II: € 90 (gereduceerd) Tarief III: € 170 (vrijwillig)

01K216 Hogeschool Utrecht

Echt Romeins?!

Zeus

Namen de Romeinen echt een kant-en-klare godenwereld van de Grieken over? Hadden ze geen andere inbreng in de beeldende kunst dan het bekwaam kopiëren van Griekse beelden? En trad hun letterkunde braaf in de voetsporen van Homerus en Thucydides? Zo erg kan het toch niet geweest zijn? In deze cursus gaan we op zoek naar aspecten die wél echt Romeins waren, in godsdienst, beeldende kunst en literatuur. We staan stil bij ideeën over het leven na de dood en de binnenkomst van mysteriegodsdiensten (o.a. Isis, Mithras, Kybele). We kijken naar utiliteitsbouw, zoals thermen, stadspoorten en theaters en naar portretkunst. Caesar verpakte zijn politieke propaganda in militaire verslaggeving, maar dat Vergilius en Tacitus hun literaire kunstwerken ook gebruikten voor politieke doeleinden is minder bekend. We bespreken ook de Romeinse kijk op ‘nietRomeinen’. Dat zal ons waarschijnlijk te denken geven… Hoe schatplichtig zijn we zelf aan de Romeinse cultuur? Wanneer kunnen we zeggen dat die ten einde is – en de Middeleeuwen beginnen – en wanneer komt zij weer in de belangstelling te staan? Wat voor criteria hanteren we hiervoor? Ook dat zullen we kunnen zien in het vele beeld materiaal waar deze cursus, via powerpoints, gebruik van maakt.

docent: Mw. Drs. S.E. Lenselink-van Dijk is oud-hogeschooldocent Antieke Cultuur. cursusdata: 30 januari, 6, 13 (niet 20, 27) februari, 5, 12, 19, 26 maart 2012 (7) tijd: Maandag 11.00 - 13.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: We maken gebruik van een reader cursusgeld: Tarief I: € 130 (standaard) Tarief II: € 90 (gereduceerd) Tarief III: € 170 (vrijwillig)

01K217 Hogeschool Utrecht

Kunst van het Oude Egypte

Reliëfkunst uit Tell el-Amarna

Bij het kijken naar de kleurrijke wandschilderingen in Egyptische graven valt het op dat het perspectief ontbreekt. In de vlakverdeling lijken alleen de belangrijke kenmerken te zijn afgebeeld. Gezichten en ledematen van personen zijn in profiel weergegeven terwijl ogen, halzen en schouders frontaal worden afgebeeld. Een grafeigenaar wordt vaak meer dan levensgroot afgebeeld, terwijl zijn zoon – die minder belangrijk is – vaak niet hoger reikt dan tot de knie van zijn vader. De Egyptische kunst is niet zozeer gericht op het aanschouwen ervan als wel op het uitdragen van een inhoudelijke boodschap. Egyptische kunst is daarmee anders dan de westerse, die teruggaat op de wetten van het Griekse perspectief. Kunst in Egypte beeldt dan ook niet de toevallige, zichtbare werkelijkheid uit, maar staat in dienst van de eeuwige waarheid. Het vluchtige en individuele hebben er dus geen plaats. Wat er werd uitgebeeld was aan een stelsel van regels en conventies gebonden. Afzonderlijke kunstgenres waren in Egypte onbekend. De betekenis van al het afgebeelde was in hoge mate afhankelijk van het geheel, in tempel en graf, waar het onlosmakelijk deel van uitmaakte.

docent: Dhr. Drs. H.J. Pragt studeerde egyptologie aan de Universiteit Leiden en was verbonden aan het Rijksmuseum van Oudheden in diezelfde plaats. Hij is gespecialiseerd in het geven van cursussen en lezingen en het begeleiden van reizen en excursies over het Oude Egypte. cursusdata: 5, 12, 19, 26 maart 2012 (4) tijd: Maandag 13.30 - 15.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus krijgt u tegen betaling de syllabus Kunst van het Oude Egypte, geschreven door Huub Pragt cursusgeld: Tarief I: € 74 (standaard) Tarief II: € 54 (gereduceerd) Tarief III: € 114 (vrijwillig) 87

02K218 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Liefde en Dood in vier eeuwen opera

Johannes de Doper

Een hardnekkig misverstand over opera luidt: het gaat nergens over en aan het eind sterft de sopraan van liefdes verdriet, terwijl zij zingt uit volle borst. Om aan dit vooroordeel enigszins tegemoet te komen zal er in deze cursus overvloedig gestorven worden en niet alleen door sopranen. En voor het zover is, zal er zo worden bemind dat de vonken er vanaf vliegen. Wat u in deze cursus te horen en vooral te zien krijgt, is een min of meer willekeurige selectie van fragmenten uit ruim vijftig verschillende opera’s – bekende en minder bekende – vanaf het ontstaan van dit genre omstreeks 1600 tot en met opera’s uit de tweede helft van de 20e eeuw. Dit is weer eens een andere weg waarlangs aangetoond kan worden welke ontwikkeling de opera gedurende die vier eeuwen heeft doorgemaakt en welke verschillen er zijn per tijdperk. Het wordt nadrukkelijk vooral een luisteren kijkcursus. Op het moment waarop de cursusgids verschijnt is nog niet bekend om welke opera’s het zal gaan. Wie dat graag wil weten, kan een maand vóór het begin van de cursus een overzicht daarvan aantreffen in de ELO.

docent: Dhr. Drs. C. Verhamme studeerde Nederlandse taal- en letterkunde en was ruim 25 jaar docent taalbeheersing. Begin jaren negentig volgde hij zijn oude liefde: muziek. Met een onderbreking van enkele jaren gaf hij vanaf 1997 ruim 30 HOVOcursussen over uiteenlopende muzikale onderwerpen. cursusdata: 20, 27 januari, 3, 10, 17 (niet 24) februari; 2, 9, 16 maart 2012 (8) tijd: Vrijdag 13.30 uur – 16.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: A an het begin van de cursus wordt er een reader aangeboden. Daarin staat voor de cursus belangrijk materiaal staat, zoals de teksten van veel fragmenten die u zult horen en enige achtergrondinformatie. De prijs van de reader staat in de welkomstbrief cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 88

02K219 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Het programma van De Nederlandse Opera 2011 – 2012, deel II

De Stopera in Amsterdam

Deze cursus is een onderdeel van de leergang ‘De Nederlandse opera 2011-2012’.

Net als in het vorige cursusjaar geven we op verzoek van velen ook nu weer een cursus over het programma van De Nederlandse Opera (DNO). De opzet daarvan is inhoudelijk gezien in grote lijnen dezelfde: we besteden aandacht aan het genre of de stroming waartoe elk van die opera’s behoort, de plaats die een opera inneemt in het werk van de componist, de voornaamste muzikale kenmerken ervan, de inhoud en achtergrond van het libretto. In tegenstelling tot vorig jaar bestaat de cursus uit twee delen, die in tijd min of meer overeenstemmen met de uitvoeringen in Amsterdam. Omdat er drie wereldpremières op het programma van DNO staan, blijven er negen voorstellingen over die we in beide cursussen bespreken. We noemen hier de opera’s voor de cursus van het voorjaar van 2012. Daarachter staat de premièredatum in Amsterdam. Händel: Deidamia (15 maart) Rossini: Il turco in Italia (6 april) Verdi: Don Carlo (7 mei) Wagner: Parsifal (12 juni) Behalve informatie over deze opera’s krijgt u – minstens zo belangrijk – fragmenten te horen en in de meeste gevallen ook te zien.

docent: Dhr. Drs. C. Verhamme studeerde Nederlandse taal- en letterkunde en was ruim 25 jaar docent taalbeheersing. Begin jaren negentig volgde hij zijn oude liefde: muziek. Met een onderbreking van enkele jaren gaf hij vanaf 1997 ruim 30 HOVOcursussen over uiteenlopende muzikale onderwerpen. cursusdata: 23, 30 maart (niet 6), 13, 20, 27 april 2012 (5) tijd: Vrijdag 13.30 – 16.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: A an het begin van de cursus wordt er een reader aangeboden. Daarin staat voor de cursus belangrijk materiaal, zoals de teksten van veel fragmenten die u zult horen en enige achtergrondinformatie over de betreffende opera’s. De prijs van de reader staat in de welkomstbrief cursusgeld: Tarief I: € 93 (standaard) Tarief II: € 73 (gereduceerd) Tarief III: € 133 (vrijwillig) 89

02K220 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Kijken naar muziek

Een beeldende tocht door de muziekgeschiedenis

Detail uit Hans Holbein, the ambassadors

Wat hebben de miniaturen in het Getijdenboek van Katherina van Kleef, Breughels zintuigencyclus in het Prado, de schilderijen van Viktor Hartman en de Fuge in Rot van Paul Klee gemeen, behalve dat het een willekeurige greep lijkt uit een rijk kunsthistorisch verleden? Het is beeldende kunst met een (soms verborgen) muzikale component. Er zijn schilderijen die componisten hebben geïnspireerd en componisten als Bach hebben schilders aangezet tot meesterwerken. De combinatie van muziek en schilderkunst biedt tal van aanknopingspunten voor een spannende tocht door de muziekgeschiedenis. In acht bijeenkomsten zal elke keer een andere eeuw centraal staan. Uitgangspunt van de colleges zijn steeds een paar kunstwerken: afbeeldingen van musicerende gezelschappen, een componist, een gebeurtenis, maar ook een prachtige titelpagina of grafische partituren komen aan bod. De iconografie en de muziek gewijd aan Sint Cecilia (patrones van de muziek), muziek als vanitas-symbool en speciale instrumentencombinaties in de 15e eeuw passeren de revue. Ook is er aandacht voor de creativiteit die werd gegenereerd door de Ballets Russes aan het begin van de 20e eeuw (Stravinsky, Picasso, Satie, Picabia e.a.).

docent: Dhr. Drs. J. Nuchelmans studeerde muziekwetenschap in Utrecht. Als docent muziek- en cultuurgeschiedenis is hij sinds 1982 verbonden aan het Conservatorium van Amsterdam. In 1982 was hij medeoprichter van het Holland Festival Oude Muziek in Utrecht. Van 1995 tot 2002 was hij hoofd van de afdeling Oude Muziek aan het Conservatoire National Supérieur de Musique et de Danse in Parijs, en van 2002 tot 2004 bijzonder hoogleraar op de Anton van Duinkerken-wisselleerstoel voor Kunst en Cultuur aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Hij is artistiek leider van het Bach Festival Dordrecht dat in september 2010 voor het eerst plaatsvond. voorkennis: Enige muzikale voorkennis is handig, maar niet noodzakelijk. cursusdata: 16, 23, 30 januari, 6, 13 (niet 20), 27 februari, 5, 12 (19 reserve) maart 2012 (8) tijd: Maandag 10.45 - 12.45 uur plaats: SOVA Railzicht, Stationsplein 299, 3818 LE Amersfoort (5 minuten lopen van Amersfoort CS) studiemateriaal: Wordt bekendgemaakt tijdens de eerste bijeenkomst. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 90

02K221 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Art Nouveau Art Nouveau komt niet uit het niets. De beweging van vernieuwing kwam voort uit het verzet tegen de fabrieksmatige productie. Net als bij de Industriële Revolutie was Engeland ook nu de bakermat van het verzet dat daartegen rees. Vooral de denkbeelden van William Morris maakten veel indruk. Hij legde een relatie tussen kunst en maatschappelijke ontwikkelingen en zag de kunst van de Middeleeuwen als het grote ideaal. Ook de stedenbouwkundige ontwikkelingen in de tweede helft van de 19e eeuw vormden grote inspiratiebronnen. De cursus gaat in op het ontstaan en de ontwikkeling van de Art Nouveau en de belangrijkste uitingen ervan hier en elders in de wereld. Ook gaan we in op de invloed van Japan en andere inspiratiebronnen. Beeldhouwers, juweliers, architecten, typografen en kunstenaars waren op zoek naar nieuwe wegen. Zo ontstond een ware gemeenschapskunst.

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2008.

docent: Mw. Drs. L. le Blanc was werkzaam als conservator in Museum Dorestad in Wijk bij Duurstede in de periode 1985-2010. Vanaf 1986 geeft zij les als kunsthistorica. Thans is zij als docente verbonden aan diverse instellingen. cursusdata: 14, 21, 28 maart, 4, 11 (niet 18), 25 april 2012 (6) tijd: Woensdag 13.30 - 15.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Gabriele Fahr- Becker, Jugendstil, uitgave Konemann cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

01L222 Hogeschool Utrecht

Van griot tot rapper

De literatuur en cultuur van Afrikaans Amerika

Aaron Douglas (1899 – 1979) (1936). Aspiration

Deze cursus voert u via de slavenschepen en de eerste op schrift verschenen verhalen van Amerikanen van Afrikaanse afkomst naar de hedendaagse zwarte literatuur en rapmuziek. Hoewel de voertaal Nederlands is, maakt de cursus gebruik van (Engelstalige) teksten die een breed scala van genres bestrijkt: de zogenaamde ‘slavenarratives’, ‘spirituals’ en gospel, ’trickster tales‘, jazzpoëzie, fictie en rapteksten. Ook maken we veel gebruik van geluidsmateriaal en, indien mogelijk, documentaire en film. Enkele thema’s die aan bod komen zijn: overblijfselen van het Afrikaanse in de Afrikaans-Amerikaanse cultuur, slavenverhalen en de omstandigheden van hun publicatie, de Harlem Renaissance, zwart nationalisme en rap. Globale indeling van de cursus: Week I: De orale traditie en Afrikaans-Amerikaanse genres. Week II: Het slavenverhaal, de rol daarvan in de afschaffing van de slavernij, en de eerste vrije geschriften. Week III: De jaren twintig en de roep om culturele eigenheid. Week IV: De Harlem Renaissance en de ‘roaring twenties’. Week V: 1940-1960: desillusie en opstand. Week VI: De burgerrechtenbeweging en de Black Arts Movement. Week VII: Het einde van de twintigste eeuw: rap en de zwarte schrijfster.

docent: Mw. Dr. N.E. Reith studeerde Engelse Taal- en Letterkunde in Utrecht en de Verenigde Staten. Zij promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam. Ze is voormalig universitair docent bij de Universiteit Utrecht. Momenteel is zij docent aan de Hogeschool Utrecht. voorkennis: De voertaal van de cursus is Nederlands, maar u heeft een goede kennis van het Engels nodig om de teksten te kunnen lezen en de lezingen goed te kunnen volgen. cursusdata: 2, 9, 16, 23 (niet 30) april, 7, 14, 21 mei 2012 (7) tijd: Maandag 11:00 -13:00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Tegen kostprijs (ca. € 15) wordt er een reader uitgereikt met teksten, aanbevolen literatuur en andere nuttige bronnen cursusgeld: Tarief I: € 130 (standaard) Tarief II: € 90 (gereduceerd) Tarief III: € 170 (vrijwillig) 92

02L223 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Romananalyse: Faust in de hedendaagse literatuur De mens die zich superieur waant aan de schepper en een verbond sluit met het Kwade om dat te bewijzen. Het is een thema dat de mensheid altijd heeft beziggehouden. In de Westerse cultuur leeft het onder meer in de figuur van Faust, die een pakt sluit met de duivel en daardoor bovenmenselijke krachten verwerft. De figuur Faust is gebaseerd op een historische persoon, een alchemist, die leefde in de Middel eeuwen: Doctor Faustus. Bij ons is hij vooral bekend door het werk van Goethe (Faust I en II, voltooid in 1831), maar ook voor en na dat beroemde toneelstuk is Faust talloze malen onderwerp geweest van toneelstukken, romans, gedichten en opera’s. Het Faustthema leeft nog steeds; we komen het tegen in de literatuur van onze tijd, maar op andere wijze ingevuld, in een eigentijdse context geplaatst en op een nieuwe manier vormgegeven. Hoe dat eruit ziet is het onderwerp van deze cursus. We beginnen met een inleiding over Faust in de Westerse literatuur. Daarna lezen we een aantal moderne romans waarin het thema van het Faustverhaal is verwerkt. Bij het bespreken van de romans besteden we aandacht aan de betekenis die het nu in onze cultuur krijgt en aan de manier waarop het is ingevuld, literair verwerkt en vormgegeven. We verwachten van u dat u de opgegeven werken leest en een actieve inbreng heeft in de bespreking daarvan. docent: Mw. Drs. A. van der Ree-Siebelink studeerde Vergelijkende Literatuur wetenschappen aan de Universiteit van Utrecht en was daarna 28 jaar als docent taalbeheersing literatuur verbonden aan Hogeschool de Horst. Sinds 1993 verzorgt zij cursussen voor HOVO Utrecht. cursusdata: 18 (niet 25) januari, 1 (niet 8), 15 (niet 22), 29 februari (niet 7), 14 (niet 21), 28 maart 2012 (6) tijd: Woensdag 10.45 - 12.45 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Te lezen romans: Stefan Brijs (2005). De engelenmaker. Uitgeverij Atlas. Harry Mulisch (1992). De ontdekking van de hemel. Uitgeverij De Bezige Bij. Sara Stridsberg (2010). Droomfabriek. De Geus. Deze lijst is nog niet volledig. Na inschrijving ontvangt u zo spoedig mogelijk een aangevulde lijst cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig) 93

03L224 Universiteit Utrecht

Belle van Zuylen, de schrijfster

Belle van Zuylen

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2011. Deze cursus wordt in het Nederlands gegeven, maar in het Frans is ook mogelijk. Bij inschrijving kunt u uw voorkeur opgeven.

Waarom zou er een toren naar Belle van Zuylen genoemd moeten worden? Daarover gaat het eigenlijk in deze cursus. Hij sluit bovendien aan bij de recente opname van Belle van Zuylen in het ‘pantheon’ van het Letterkundig Museum in Den Haag. Belle van Zuylen was namelijk niet alleen een interessante vrouw, die haar tijd (eind 18e eeuw) vooruit was, ze was vooral een schrijfster. En het is de moeite waard om je in haar werk te verdiepen. Dan leer je niet alleen haar beter kennen, maar ook jezelf, want zoals alle goede literatuur zet haar werk je aan het denken. Het is echter geen eenvoudige lectuur. Ten eerste schreef Belle van Zuylen in het Frans. Daarnaast was zij als schrijfster tamelijk veeleisend: haar romans zijn bijvoorbeeld vrij kort, wat ook betekent dat ze compact schreef, zonder veel ‘uitleg’ over personages en omstandigheden. De lezer – zeker de moderne lezer – moet zelf enige moeite doen. Deze cursus beoogt de kennismaking van de deelnemers met Belle van Zuylen als schrijfster enigszins te begeleiden. We bespreken gezamenlijk een aantal van haar romans en enkele briefwisselingen en plaatsen ze in de context van de tijd en het leven van Belle van Zuylen.

docent: Mw. Dr. S. van Dijk was voorheen docent-onderzoeker bij het Onderzoeksinstituut voor Geschiedenis en Cultuur aan de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht. Tegenwoordig is zij als onderzoeker verbonden aan het Huygens Instituut van de KNAW in Den Haag. Zij doet onderzoek naar vrouwelijke auteurs in Europa vóór 1900, onder andere naar Belle van Zuylen. cursusdata: 17, 24 februari, 2, 9, 16, 23, 30 maart, 6 april 2012 (8) tijd: Vrijdag 11.00 - 13.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof of University College, Utrecht studiemateriaal: Er is een reader beschikbaar met de te behandelen fragmenten en een literatuurlijst met verwijzingen naar recente uitgaven van de te bespreken titels (in het Frans en het Nederlands) cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 94

03L225 Universiteit Utrecht

Georg Büchner, melancholicus en revolutionair

Georg Büchner als vrij metselaar met het logeteken (werk van een onbekende kunstenaar ca 1830)

Kort na de dood van de Überväter van de Duitse literatuur en filosofie, Goethe (1832) en Hegel (1831), verschijnt de jonge geniale Duitse schrijver Georg Büchner (1813-1837) op het toneel. Hij veroorzaakt in de Duitse literatuur een revolutie, die echter door zijn tijdgenoten nauwelijks wordt waargenomen. Büchner plaatst de ‘Magenfrage’ op de agenda, de sociale ongelijkheid die tijdens en na de Verlichting was blijven liggen in de Duitse literatuur. Hij geeft een nieuwe interpretatie aan het trauma van de Duitse intellectuelen van de Goethezeit: de Franse revolutie. Deze wordt, anders dan bij Goethe en Schiller, gekenmerkt door historische precisie en vermijdt alle politieke illusies van de ‘Weimarer Klassik’. Met zijn sloop van de optimistische filosofie van de geschiedenis (Goethe, Hegel) is Büchner een vroege representant van de postmoderne tijd. De integratie van het individu in de maatschappij – het grote onderwerp van Goethes Faust en Wilhelm Meister – wordt aan de hand van Goethes jeugdvriend Lenz en van de moordenaar Woyzeck, op de literaire agenda geplaatst. Tijdens de cursus lezen we de vier literaire werken van Büchner (Lenz, Dantons Tod, Leonce und Lena, Woyzeck) in het Duits, maar de voertaal is Nederlands.

docent: Dhr. Dr. K.F. Gille is gastdocent nieuwe Duitse letterkunde aan de Universiteit Leiden, en gastonderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam. voorkennis: Goede passieve kennis van het Duits (leesvaardigheid) is vereist. cursusdata: 8, 15 (niet 22), 29 februari, 7, 14, 21, 28 maart, 4 april 2012 (8) tijd: Woensdag 13.15 - 15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof of University College, Utrecht studiemateriaal: Georg Büchner (2006). Dichtungen, Schriften, Briefe und Dokumente; 2 Bände, Text und Kommentar, hg. v. Henri Poschmann. Deutscher Klassiker Verlag. Taschenbuch. € 25 cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

03L226 Universiteit Utrecht

Denken over duiden Een inleiding in de hermeneutiek

In de hermeneutiek denk je na over interpretatie in het algemeen en over teksten in het bijzonder. Zodra de context van een tekst uit het zicht verdwijnt, ontstaat er onzekerheid over de interpretatie daarvan. Met het werk van Friedrich Schleiermacher (1768-1834) begint de hermeneutiek in moderne zin. Voor hem en zijn opvolgers geldt als centrale vraag: wat is begrijpen? Denkers als Heidegger, Gadamer en Ricoeur wijzen erop dat, naast de tekst, ook de interpretator aan diverse conventies onderworpen is. Vanaf 1900 krijgt de hermeneutiek door de wijsgerige beweging van de fenomenologie een theoretischer fundament. De leer van de fenomenologie houdt in dat men verschijnselen, zoals die zich in het bewustzijn manifesteren, wil onderzoeken. In deze cursus geven we een overzicht van de belangrijkste hermeneutische vragen. Bijvoorbeeld: wat is de rol van de bedoelingen van de auteur? Moeten we als lezers affiniteit hebben met de interpretatie van een tekst? De bijbeluitleg staat aan de wieg van de hermeneutiek. Daarom besteden we ook aandacht aan de exegese. Vervolgens geven we een historische schets van de denkers die zich over deze thema’s hebben gebogen. Ten slotte gaat we dieper in op de fenomenologie en semiotiek, een pragmatische interpretatiebenadering.

Hermes, de boodschapper en vertaler van de goden

docent: Dhr. Dr. J.J-M. van Stralen is docent-onderzoeker literatuurwetenschap bij het Departement Letteren van de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht en Vrije Universiteit, Amsterdam. cursusdata: 10, 17, 24 februari, 2, 9, 16, 23, 30 maart 2012 (8) tijd: Vrijdag 10.15 - 12.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof of University College, Utrecht studiemateriaal: Wordt nog bekendgemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 96

02M227 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

De schatkamer van de herinnering

Biografisch onderzoek naar het levensverhaal als kostbaar bezit “Je moet kunnen terugdenken aan wegen in onbekende streken, aan onverwachte ontmoetingen, aan dagen uit je jeugd, aan dagen in stille kamers, aan ochtenden aan zee, aan nachten op reis met sterren die hoog boven met je meevlogen.” Rainer M. Rilke

Dorpskinderen, 1963 (foto: G.P.)

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2011.

Niets is zo persoonlijk als de eigen levensloop. Daarom is onze biografie wellicht een van de meest kostbaarste bezittingen. Veel mensen die in de ‘derde levensfase’ zijn aangekomen, ervaren steeds intensiever dat het geheugen, waar alle her inneringen zijn opgeslagen, tot de essentie van het bestaan behoort. Zonder dat zouden we immers onwetend zijn over onze identiteit, wat we hebben ervaren of meemaken in het nu. Om biografisch onderzoek te verrichten hebben we behalve kennis en inzicht ook vaardigheden nodig om de schatkamer van onze herinnering te openen. In deze cursus onderzoeken we een aantal belangrijke bouwstenen van de biografie: ■ Waarnemen, waarderen en betekenisgeving van bijzondere gebeurtenissen binnen de individuele levensgeschiedenis, die de kwaliteit van leven stimuleren en ook onze doelen en drijfveren verhelderen. ■ K ruispunten, mijlpalen en crises die veranderingen in het leven bewerk stelligen. We werken met het instrument van de herinnering. We doen dat, naast een zorgvuldige oriëntatie, met diverse creatieve middelen: schrijfoefeningen, beeldend werken en interactieoefeningen.

docent: Dhr. Drs. G. Prinsenberg was methodiekdocent aan Hogeschool de Horst te Driebergen en aan de Voortgezette Opleiding in Amsterdam. Hij werkte daarnaast in de geestelijke gezondheidszorg. Sinds de jaren tachtig zet hij zich intensief in voor de ontwikkeling van het biografisch werken. Hij kiest voor een creatieve benadering van het biografisch onderzoek en publiceert geregeld over dit thema. Zijn laatst verschenen boek Biografisch leren en werken, het levensverhaal in kaart brengen is een brede oriëntatie op de thema’s levensloop en levensverhaal. cursusdata: 1, 8, 15 (niet 22), 29 februari, 7, 14 maart 2012 (6) tijd: Woensdagochtend van 10.45 - 12.45 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Gabriël Prinsenberg (2005, 2010). Biografisch leren en werken, het levensverhaal in kaart brengen. Amsterdam: Uitgeverij SWP cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig) 97

02M228 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Het creëren van uitdagingen op maat Vooral na je 50e

De actieve eenzame fietser. Dat gaat ook samen

De nieuwe generatie senioren, die geboren is in de jaren veertig, vijftig en begin zestig, heeft andere kenmerkende ervaringen opgedaan dan de generaties voor of na ons. We kijken ook anders tegen onze toekomst aan. We willen graag fysiek en mentaal zo actief mogelijk leven en natuurlijk ook gezond en zinvol. Dat gebeurt op het gebied van werken, zorgen, ontspannen en leren en ontwikkelen. Ons doel is om op al deze gebieden optimaal te blijven functioneren. We zijn daarbij trouwens sterk op elkaar aangewezen. Het kan waar zijn, dat je rond je 70e het intellectuele hoogtepunt bereikt. Het is dan wel plezierig als er rond die tijd ook genoeg mogelijkheden aanwezig zijn om de verworven competenties of kwaliteiten nog te kunnen tonen en toe te passen. Die mogelijkheden zullen we zelf moeten creëren. De cursus is bedoeld om ervaringen met optimaal leven en ideeën over onze toekomst met elkaar te delen. We vormen eigenlijk een netwerk, waarin we al samenwerkend van elkaar kunnen leren. Dat is een uitdaging. Al doende kunnen we dan ook nog vorm en inhoud geven aan ons eigen model van actief leven, leren en ontwikkelen. We denken met elkaar mee, zoeken voorbeelden en ontwerpen activerende aanpakken.

docent: Dhr. Dr. E. Timmers, is oud-vakleraar Lichamelijke Opvoeding (LO) in het voortgezet onderwijs en oud-opleider, onderwijsontwikkelaar en onderzoeker op de Academie voor Lichamelijke Opvoeding (ALO) in Groningen. Hij studeerde onderwijskunde en promoveerde in 2004 in Tilburg op het onderwerp ‘Krachtig opleiden van vakdocenten bewegingsonderwijs’. Voor verdere publicaties zie www.oldaction.nl. Hij doet al ruim tien jaar ontwikkelingsonderzoek naar het ‘sporten op maat’ van vooral 55-plussers en naar hun fysiek en mentaal actieve leefstijlontwikkeling. Een Praktische filosofie van actieve leefstijlontwikkeling verschijnt begin 2012. cursusdata: 1, 8, 15, 29 februari, 7, 14, 21 maart 2012 (7) tijd: Woensdag 14.00 - 16.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: U krijgt een cursusleidraad. In de cursus verwijzen we ook naar literatuur en websites verwezen. Per bijeenkomst krijgt u ook hand-outs cursusgeld: Tarief I: € 130 (standaard) Tarief II: € 90 (gereduceerd) Tarief III: € 170 (vrijwillig) 98

03M229 Universiteit Utrecht

Suriname en Frans-Guyana Tropisch Regenwoud en Marrons

De brede Marowijnerivier scheidt Frans-Guyana van Suriname. Kijken we naar de natuur van deze twee landen, dan is er niet zoveel verschil: tropisch regenwoud, met een bevolkte kuststrook en verder deels ongerept. De bevolking en staat kundige structuur verschillen echter nogal. De voormalige Nederlandse kolonie Suriname kende naast slavernij ook contractarbeid, waardoor er grote groepen Hindoestanen en Javanen terechtkwamen. In het sinds 1975 onafhankelijke Suriname is de voertaal en onderwijstaal,naast het Sranantongo, het Nederlands. De munt is de Surinaamse dollar en Suriname is duidelijk een ontwikkelingsland. Frans Guyana daarentegen is nog steeds Frans, met onderwijs in het Frans en de euro als munt. In deze cursus gaan we uitvoerig in op de flora, fauna, geschiedenis en inwoners van Suriname en Frans-Guyana. We beginnen met een algemene botanische inleiding over het tropische regenwoud, gevolgd door twee colleges over natuurbescherming en projecten die daartoe in Frans-Guyana zijn opgezet. Het natuurreservaat Trésor in Frans-Guyana staat hierbij centraal. Daarna voeren colleges over de geschiedenis en de bevolking van beide landen ons langs de inheemse bevolking (Indianen), de slavernij van de Marron samenlevingen in het binnenland en via de Franse gevangenen op Duivels eiland naar de recente geschiedenis.

De cursus is gedeeltelijk een herhaling van die uit voorjaar 2011. De cursus bereidt voor op de reis in februari-maart 2012, zie pag. 122. U kunt de cursus ook los van de reis volgen.

docenten: Dhr. Drs. V. Lukkien is botanicus. Dhr. Dr. W. Hoogbergen en Dhr. Drs. Th. Polimé zijn cultureel antropologen. cursusdata: 26 januari, 2, 9, 16 februari 2012, alle dagen twee colleges (8) Als u mee op reis wilt, geeft u zich dan ook op bij de reiscoördinator, Drs. Vijko Lukkien (e-mail: bio.tresor@uu.nl) tijd: Donderdag 9.45 - 12.00 en 13.00 - 15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, Tropische serre van de Botanische Tuinen, Budapestlaan 6, De Uithof, Utrecht Literatuur U krijgt een gratis reader, die ook een thematische literatuurlijst bevat. Een en ander is nu al te raadplegen op www.san-reizen.com cursusgeld: Tarief I: € 148 (standard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

03N230 Universiteit Utrecht

Planeten en exoplaneten

Een kunstenaarsimpressie van het planetenstelsel dat ontdekt is rond de rode dwergster Gliese 876

Planeten binnen en buiten ons zonnestelsel staan enorm in de belangstelling. Zes van de acht planeten die om onze zon draaien zijn reeds bekend sinds de oudheid. De verklaring van hun bewegingen aan de hemel had enorme gevolgen voor het toenmalige wereldbeeld. Dankzij steeds krachtiger telescopen en ruimtemissies is onze kennis over de zonnestelsel planeten, hun manen en andere hemellichamen, zoals kometen en asteroïden, enorm verbeterd. Het bestaan van planeten rond andere sterren dan de zon werd al lang verondersteld, maar pas in 1995 werd de eerste planeet buiten ons zonne stelsel daadwerkelijk ontdekt. Inmiddels zijn meer dan 500 van dergelijke exoplaneten bekend. Verreweg de meeste van deze planeten zijn slechts indirect gedetecteerd, door hun effect op hun ster. Het echt waarnemen van exoplaneten, en in het bijzonder van de relatief kleine, aardachtige exoplaneten, is een van de grootste uitdagingen van de hedendaagse sterrenkunde. In deze cursus gaan we in op de volgende vragen: wat weten wij nu precies over ons zonnestelsel? Hoe ontstaan planetenstelsels? Hoe kunnen we exoplaneten vinden en waarnemen? En ten slotte: wat zijn de voorwaarden voor het ontstaan van leven op andere planeten, en hoe kunnen we leven vinden, elders in het zonnestelsel en daarbuiten?

docenten: Dhr. Dr. O. Pols, cursuscoördinator, Dhr. Prof.dr. H. Lamers en Dhr. Dr. F. Snik zijn allen werkzaam bij het Sterrenkundig Instituut van de Faculteit Bètawetenschappen van de Universiteit Utrecht. Dhr. Prof.dr. J. Heise, Dhr. Dr. R. de Kok en dhr. Dr. D. Stam zijn allen werkzaam bij het SRON Instituut voor Ruimteonderzoek van de Universiteit Utrecht. cursusdata: 6, 13, 20, 27 februari, 5, 12, 19, 26 maart 2012 (2 april als reservedatum) (8) tijd: maandag 13.15 - 15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, Utrecht studiemateriaal: De volgende boeken bieden achtergrondkennis bij deze en andere HOVO-cursussen: Sterrenkunde: T. Koupelis (2010). In Quest of the Universe. E. Chaisson en S. McMillan (2010). Astronomy Today cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 100

03N231 Universiteit Utrecht

Aarde en Kosmos: sondering vanuit de ruimte Ruimtevaarttechniek in toekomstig onderzoek

Accretieschijf en accretiewind rond een zwart gat in een nauwe dubbelster

Waarnemingen vanuit de ruimte, vrij van de af schermende werking van de aardse dampkring en met ‘zicht’ op de aarde als planeet, dragen belangrijk bij aan het onderzoek naar de oorsprong en evolutie van het heelal en naar de eigenschappen en evolutie van het aardse ecosysteem. Dergelijk onderzoek vereist zeer geavanceerde instrumentatie en heeft dan ook vanaf het begin van het ruimtevaarttijdperk een sterk stimulerende invloed gehad op technologische innovaties in de ruimtevaarttechniek. Voor de komende tien, vijftien staan een aantal ambitieuze ruimtevaartprojecten op stapel, die een dieper inzicht moeten geven in fundamentele vragen als: waar is het heelal van gemaakt en hoe zal het eindigen? We beginnen de cursus met een overzicht van de ontwikkeling van de ruimtevaarttechniek in de afgelopen eeuw, enkele eenvoudige hemel mechanica en de natuurkundige principes van ruimtereizen. Daarna behandelen we enkele toekomstige ruimteonderzoekthema’s: ■ De jacht op donkere materie en donkere energie ■ De zoektocht naar exoplaneten ■ Het ontstaan van pulsars en zwarte gaten ■ Kosmische deeltjesversnellers als bronnen van röntgen- en gammastraling ■ Een aantal facetten van het klimaatonderzoek ■ De bewaking van het aardse ecosysteem op planeetschaal vanuit de ruimte.

Deze cursus is op hoofdlijnen een actualisering van de cursus ‘Aarde en Kosmos’ uit 2009 en 2010.

docent: Dhr. Prof.dr.ir. J.A.M. Bleeker is emeritus hoogleraar Ruimteonderzoek aan de Universiteit Utrecht en oud-directeur van het SRON-Nederlands Instituut voor Ruimteonderzoek. cursusdata: 14, 21, 28 februari, 6, 13, 20, 27 maart, 3, 10 (reserve 17) april 2012 (9) tijd: Dinsdag 13.15 - 15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof of University College, Utrecht studiemateriaal: Het lesmateriaal komt in de ELO (Electronische Leer Omgeving) van HOVO Utrecht te staan cursusgeld: Tarief I: € 167 (standaard) Tarief II: € 127 (gereduceerd) Tarief III: € 207 ( vrijwillig)

101

03N232 Universiteit Utrecht

‘Ons soort beestjes’

De primaten bekeken van alle kanten

De sikaka

Deze cursus bereidt u voor op een reis naar de primaten van Madagascar in het najaar van 2012. Zie hiervoor de cursusgids 2012-2013 of kijk op www.untamedwildlife.com/ wildlife/index.php?page=539. De cursus is ook goed los van de reis te volgen.

Door Linnaeus werden ze pretentieus de ‘opperdieren’ genoemd. Ze vormen het meest gevarieerde taxon binnen de zoog dieren. De minuscule muislemuur uit Madagascar van 40 gram past in de palm van je hand; de gorilla puilt daar met 200 kilogram ruim overheen. De opperdieren variëren ook markant in levenswijze: vergelijk de vliegende lemuren, de ‘vogels’ onder de aapachtigen, met de sneeuwapen van Japan. De soortverschillen in ecologische aanpassingen leveren een boeiend stuk evolutiebiologie op. Fascinerend is de enorme verscheidenheid aan sociale organisatiesystemen, variërend van de relatief solitaire lori’s tot de bavianen en chimpansees met hun complexe samenlevingen (en laten we onze soort niet vergeten). Ten slotte treffen we hier ook de cognitief meest ont wikkelde soorten aan. Bijzonder is natuurlijk, dat ook wij tot die ‘club’ behoren. Deze verscheidenheid aan aan passingen bekijken we vanuit een vergelijkend-evolutionaire invalshoek. Onderwerpen zijn: levenswijze en ecologie en de invloed die deze hebben op de ontwikkeling van sociale organisaties en van systemen van sociale communicatie. Vanzelfsprekend komt hierbij de ‘eigen-aardige’ positie van de mens in het vizier. Ook kijken we naar die ’vergeten’ groep van primaten, de lemuren, die een heel eigen weg insloegen op Madagascar, dat eiland dat ooit ‘wegdreef ’ van het samenhangende amero-afri-aziatische continent.

docent: Dhr. Prof.dr. J.A.R.A.M. van Hooff is emeritus hoogleraar gedragsbiologie en primatologie aan de Universiteit Utrecht. cursusdata: 2, 9, 16 (niet 23) februari, 1, 8, 15 (reserve 22) maart 2012 (6) tijd: Donderdag 13.15 - 15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof of University College, Utrecht studiemateriaal: Wordt bij aanvang van de cursus bekendgemaakt cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

102

03N233 Universiteit Utrecht

Op expeditie met paleoklimaat-onderzoekers Naar de broeikaswereld van de toekomst

Rond 55 miljoen jaar geleden was er kortstondig een superwarme periode op Antarctica

Om de effecten van de aanstaande broeikaswereld beter te kunnen voorspellen, analyseren we ook de natuurlijke klimaatveranderingen in het geologische verleden. Thema’s van onderzoek zijn onder andere natuurlijke CO2-variaties, de verzuring van de oceanen, maar ook zeespiegelfluctuaties en biologische evolutie. Aan de basis van dit onderzoek staat het goed ‘leren lezen’ van het geologisch archief. Dit zijn veelal diepzee sedimenten, met informatie opgeslagen in micro- en macrofossielen en moleculen. Zo bevatten sedimenten die rond 55 miljoen jaar geleden zijn afgezet, aanwijzingen voor een snel toenemende concentratie broeikasgas. Dit resulteerde in een opwarming van de aarde met 5 tot 8 graden en verzuring van de oceanen. Vooral de oppervlaktetemperaturen van de Noordelijke IJszee bleken veel hoger (24° C), dan de waarden die je op grond van simulaties met de huidige klimaatmodellen verwacht. De snelheid waarmee toen, zo’n 55 miljoen jaar geleden, de CO2-concentratie in de atmosfeer toenam, is vergelijkbaar met de huidige toename en de voorspellingen van het IPCC. De cursus is een introductie in de paleoklimatologie en methodieken. Dit houdt niet alleen een inleiding in de sedimentologie, micropaleontologie en organische en inorganische geochemie in, maar ook praktijkvoorbeelden, inclusief expedities naar de Noordelijke IJszee en Antarctica.

docent: Dhr. Prof.dr. H. Brinkhuis is gespecialiseerd in Biomariene Wetenschappen en verbonden aan het Institute Environmental Biology, Departement Biologie, Faculteit Betawetenschappen, Universiteit Utrecht. cursusdata: 8, 15, 22, 29 februari; 7, 14, 21, 28 maart 2012 (8) tijd: Woensdag 13.15 - 15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, Uithof of University College, Utrecht studiemateriaal: Zie de website www.expeditiebroeikaswereld.nl cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig) 103

01R234 Hogeschool Utrecht

De islam en Europa

De Hagia Sofia te Istanbul

De islam is tegenwoordig een actueel onderwerp. Het algemene beeld van de islam in het westen wordt niet alleen door de actualiteit bepaald, maar vooral ook door de geschiedenis. De relaties tussen Europa en de islam (islamitische wereld) hebben diepe historische wortels. Een beschrijving van de geschiedenis van Europa zonder de invloed van de islamitische wereld is dan ook eenzijdig en onvolledig. Om keerpunten in de geschiedenis van Europa, zoals de Renaissance en de wetenschappelijke revolutie, te kunnen verklaren, moeten we ons richten op de invloeden uit de islamitische wereld. Deze vonden vooral plaats via contacten in Andalusië. Ook moet de invloed van het Ottomaanse rijk niet worden onder schat. Haar grondgebied reikte tot in midden Europa reikte. Deze invloed heeft voor een groot deel het machtsevenwicht in het westen bepaald. In de cursus gaan we in op het ontstaan en de ontwikkeling van de islamitische wereld. We proberen belangrijke ontwikkelingen binnen deze geschiedenis te verklaren. We kijken vooral naar de invloeden op WestEuropa. In deze cursus zal duidelijk worden dat de geschiedenis van de islam een belangrijk onderdeel is van het verleden van Europa.

docent: Dhr. Drs. T. Erogluer, afgestudeerd aan de Universiteit Leiden. Specilialisaties: de geschiedenis van het Midden-Oosten, Islam, in het bijzonder het Ottomaanse Rijk. De heer Erogluer werkt al 10 jaar op de Hogeschool Utrecht en verzorgt al 6 jaar de minor Geschiedenis van de Islam. Voor deze cursus heeft hij een handboek geschreven. Andere publicaties: Pleidooi voor een Joods-Christelijk-Islamitische traditie, De ontwikkeling van de Islam in vijf dimensies. cursusdata: 7, 14, 21, 28 maart, 4 april 2012 (5) tijd: Woensdag 10.00 - 12.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt studiemateriaal: Reikt de docent bij het begin van de cursus uit cursusgeld: Tarief I: € 93 (standaard) Tarief II: € 73 (gereduceerd) Tarief III: € 133 (vrijwillig) 104

02R235 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Syncretisme

Het versmelten van gebruiken en verhalen uit verschillende culturen

Het begrip syncretisme werd voor het eerst gebruikt door Plutarchus

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2010.

Binnen de christelijke cultuur was syncretisme lange tijd taboe, maar Erasmus sprak er vrijelijk over. Hij doelde ermee op een verzoenend optreden bij de godsdienstige twisten van zijn tijd. Korte tijd later echter was ‘syncretist’ vooral in Duitsland en Nederland een scheldwoord voor iemand die de godsdienstige tegenstellingen niet wilde zien. In tegenstelling tot boeddhisme en taoïsme, waarin openlijk syncretisme wordt aangehangen, zijn de christelijke kerken bang geweest dat syncretisme de geloofwaardigheid van de enige en ware christelijke leer zou aantasten. Ook nu betreft syncretisme nog gevaarlijke materie. Culturen die met elkaar in contact komen, beïnvloeden elkaar en nemen veel van elkaar over. Dat doen mensen overigens ook. In het verleden beïnvloedde de Egyptische cultuur die van de Grieken en namen de Romeinen weer veel van de Griekse cultuur over. Het christendom is bij uitstek een syncretische godsdienst. De figuur van Jezus vertoont vele overeenkomsten met de Egyptische godzoon Horus. Evenals Dionysos en de Perzische Mithras zijn ze geboren op 25 december in een grot met een os en een ezel. “De bijbel is een boek vol plagiaat,” schreef Freud al. Daar is niks mis mee. Per slot van rekening staan mensen altijd op de schouders van hun voorouders. Syncretist zou een erenaam moeten zijn in plaats van een scheldnaam.

docent: Dhr. Dr. P. Winkelaar studeerde filosofie, theologie en andragogie en promoveerde op een proefschrift over een geseculariseerde benadering van het religieuze. Hij publiceerde onder andere Zingeving en wereldbeschouwing (1994, 2000, 2009), Bouwstenen voor filosofie (2001) en Anders dan we denken (2004). cursusdata: 18, 25 januari, 1, 8, 15 (niet 22), 29 februari 2012 (6) tijd: Woensdag 14.00 – 16.00 uur plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Piet Winkelaar (2011). Syncretisme. Amsterdam: SWP cursusgeld: Tarief I: € 111 (standaard) Tarief II: € 71 (gereduceerd) Tarief III: € 151 (vrijwillig)

105

05R236 Faculteit Katholieke Theologie - Universiteit van Tilburg (locatie Utrecht)

Spirituele denkers: filosofie als levenskunst

Bonaventura

Deze cursus staat ook open voor studenten van de Faculteit Katholieke Theologie. Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2004.

Kan men verantwoord van spiritualiteit spreken bij filosofen? Ja, dat is het geval in het werk van veel filosofen als je spiritualiteit bepaalt als verlangen, geraakt worden, omkeer, georiënteerd worden door wat ons overstijgt en de doorwerking ervan in de eigen levensgeschiedenis. Aan de hand van de thema’s verlangen, omkeer en doorwerking bespreken we acht denkers: 1. Plato, 2. Aristoteles en de Stoa, 3. Augustinus, 4. Bonaventura, 5. Ruusbroec, 6. Kierkegaard, 7. Levinas en 8. Marion. Heeft de ideeënwereld van Plato en met name diens idee van het Goede niet alles te maken met de vraag hoe ik moet leven? We moeten vruchtbare spiritualiteit beoordelen op hoe het er in dagelijkse leven uitziet. Dat dit bekeken wordt bij grote filosofische denkers als Plato en Aristoteles en religieuze denkers als Augustinus en Bonaventura lijkt voor de hand te liggen, maar hoe ziet dat eruit bij meer hedendaagse denkers als Levinas en Marion? We plaatsen steeds een markante tekst in de context en vragen ons dan af hoe daarin spiritualiteit en levenskunst ter sprake komen.

docent: Dhr. Prof.dr. G.H.T. Blans is bijzonder hoogleraar bij de Stichting Thomas More en universitair docent wijsbegeerte aan de Faculteit Katholieke Theologie van de Universiteit van Tilburg. cursusdata: 17, 24, 31 januari, 7, 14, (niet 21) 28 februari, 6, 13 maart 2012 (8) tijd: Dinsdag 14.00 - 16.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, Heidelberglaan 2, Utrecht, De Uithof, van Unnikgebouw, zaal 817 studiemateriaal: Reader met primaire teksten, achtergrondmateriaal en literatuur en (digitale) dossiers op www.lucepedia.nl cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief III: € 188 (vrijwillig)

106

01W237 Hogeschool Utrecht

Westerse filosofie in de spiegel van het boeddhisme De westerse filosofie heeft betrekking op de filosofische tradities van de westerse wereld. Hiermee wordt van oudsher Europa bedoeld. Later kwam de Nieuwe Wereld met Noorden Zuid-Amerika daarbij. De westerse filosofie begon vorm te krijgen vanaf de 7e eeuw voor onze jaartelling. Zij is voor een belangrijk deel geworteld in de cultuur van het klassieke Griekenland en het Romeinse Rijk – net als de Arabische filosofie – en in de religies van het westen, voornamelijk het christendom. Ze kan grofweg worden ingedeeld in vier perioden: de klassieke filosofie, de middeleeuwse filosofie, de moderne filosofie en de hedendaagse filosofie. De westerse filosofie ontwikkelde zich niet in volstrekt isolement van andere delen van de wereld. In de 3e eeuw voor onze jaartelling beschouwde Plotinus de ziel op een manier die sterk lijkt op de Indische filosofie. In de westerse post moderne filosofie zijn ook duidelijk toenaderingen naar de oosterse filosofie zichtbaar, bijvoorbeeld bij een begrip als deconstructie. In deze cursus kijken we naar onze eigen wereld vanuit het perspectief van andere wereldbeschouwingen. We kunnen daardoor een nieuw perspectief op onze eigen wereld krijgen. Dankzij deze intercultureel-filosofische benadering ontdekken we, kijkend in de spiegel van het boeddhisme, lacunes in onze westerse filosofie, en omgekeerd. Wat kunnen wij leren van de boeddhistische opvatting van de relatie tussen theorie en praxis, of van de ’leer van de twee waarheden‘? Heeft de boeddhistische ervaring van transcendentie ons iets te zeggen? Bij deze exploraties is het ankerpunt in de westerse filosofie het werk van Friedrich Wilhelm Nietzsche. docent: Mw. Prof.dr. I. Bulhof is emeritus hoogleraar wijsbegeerte aan de Universiteit Leiden en universitair hoofddocent geschiedenis van de wijsbegeerte aan de Faculteit Katholieke Theologie in Utrecht en de Universiteit Utrecht. Behalve boeken over Nietzsche, Dilthey, Darwin en Freud publiceerde zij Van inhoud naar houding. Een nieuwe visie op filosoferen in een pluralistische cultuur (1995). Verder schreef zij artikelen over de relatie tussen filosofie en spiritualiteit en geschied kundige en wetenschapsfilosofische onderwerpen. cursusdata: 19, 26 januari, 1, 8, 15 (niet 22) februari, 1, 8 maart 2012 (7) tijd: Donderdag 10.30 - 12.30 uur plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. De zaal wordt later bekendgemaakt studiemateriaal: Syllabus, H. van Rappard, M. Leesenberg (reds.) (2010). Wereldfilosofie. Wijsgerig denken in verschillende culturen. Aanbevolen: F.W. Nietzsche. Alzo sprak Zarathustra, Afgodenschemering, Voorbij goed en kwaad. In het Nederlands of in het Duits cursusgeld: Tarief I: € 130 (standaard) Tarief II: € 90 (gereduceerd) Tarief III: € 170 (vrijwillig) 107

03W238 Universiteit Utrecht Leergang ‘Het gezamenlijke erfgoed van Joden, Christenen en Moslims’

De boodschap van Mohammed

Historische en taalkundige kanttekeningen bij de Koran

Adam geëerd door de engelen. Bovenin rechts de gevallen engel, Satan

De moderne Koranwetenschap benadrukt dat we de Koran moeten zien als een preek over een ‘subtekst’, een rijke keuze uit het joods-christelijke erfgoed. In deze cursus is gekozen voor het tweede, en langste van de 114 hoofdstukken, of soera, van de Koran. Deze tekst toont de veelzijdigheid van de Koran in al zijn rijkdom: verhalen over de vroegere profeten Adam, Abraham, Mozes, David, Jezus, maar ook gebeden, polemiek met joden, christenen en aanhangers van de oude Arabische religie, voorschriften voor het verrichten van het gebed, mooie ethische aansporingen en gebeden. Behalve de nodige historische en taalkundige toelichtingen (dus een commentaar zoals op een Bijbeltekst), geeft deze cursus ook een beeld van de variëteit van moderne moslimgeleerden uit vele landen en hun visie op de Koran. Ook geven we extra aandacht aan de verbeelding van de Bijbelse figuren in de islamitische kunst. De moslims zijn meestal niet echt pacifistisch, maar dat zijn veel joden en christenen ook niet. Er staan dan ook heel wat strijdverzen in de Bijbel. Ook die strijdverzen lezen we. Zoals alle andere teksten niet geïsoleerd, maar in de context van het ontstaan van deze grote religie.

Deze cursus is de tweede van de driedelige leergang ‘Het gezamenlijke erfgoed van Joden, Christenen en Moslims’. U kunt de cursus ook goed afzonderlijk volgen.

docent: Dhr. Prof.dr. K. Steenbrink is emeritus hoogleraar Interculturele Theologie aan de Universiteit Utrecht. Hij publiceerde onder meer Een Kleine Koran: Hulp bij het zelfstandig lezen van de Koran aan de hand van de tweede Soera (2011, met Gé Speelman, Gorinchem: Narratio) en De Jezusverzen in de Koran (2006, Zoetermeer: Meinema) cursusdata: 7, 14, 21, 28 februari, 6, 13, 20, 27 maart 2012 (8) tijd: Dinsdag 10.15 – 12.00 uur plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht studiemateriaal: Bij het eerste college krijgt u tegen kostprijs (ca. € 5) een reader cursusgeld: Tarief I: € 148 (standaard) Tarief II: € 108 (gereduceerd) Tarief II: € 188 (vrijwillig) 108

specials net even (ergens) anders

SEIZOEN 2011 - 2012

03X198 Universiteit Utrecht

Promotiecursus voor het schrijven van een promotievoorstel

Prof.dr. M. Fennema

Veel academisch opgeleide mensen hebben na hun pensionering behoefte aan verdieping van hun kennis, aan een nieuwe intellectuele uitdaging. Zij komen om die reden bij HOVO Utrecht terecht. Vaak doen ze dan een cursus. Een klein aantal van hen heeft de capaciteiten en de - vaak verborgen - wens om nog een dissertatie te schrijven. Voor die ouderen hebben de universiteiten meestal geen mogelijkheden. Dat is jammer, want er schuilt veel verborgen talent onder oudere academici. HOVO Utrecht heeft daar een oplossing voor gevonden. Voor cursisten die een promotiewens hebben, organiseert zij een promotiecursus. Onder intensieve begeleiding van hoogleraar Politicologie en ervaren docent Meindert Fennema, kunt u uw mogelijkheden verkennen om een doctorstitel te verwerven. Deelname aan de cursus leidt tot de opzet voor een proefschrift in een van de maatschappij- of geesteswetenschappen. Aan het einde van de cursus wordt deze beoordeeld en voorzien van het predicaat ‘wel of niet promotiewaardig’. Bij een ‘promotiewaardig’ voorstel gaat u in overleg met de docent een promotor zoeken. Een onderwerp op voorhand is handig maar niet per se nodig, wel de ‘drive om te promoveren’. De inzet van de toekomstige promovendus en de promotor behoort te zijn om in uiterlijk vijf jaar de promotie te laten plaatsvinden.

Aan de cursus kunnen maximaal 10 cursisten deelnemen. Mochten er meer positieve beoordelingen zijn, dan geldt het moment van toezending van uw motivatiebrief als criterium.

docent: Dhr. Prof.dr. M. Fennema is emeritus hoogleraar Politicologie aan de Faculteit Maatschappijwetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. voorkennis: Alleen cursisten die ‘het recht hebben om te promoveren’ kunnen deelnemen (zie het promotiereglement van de Universiteit Utrecht). Voorwaarde tot toe lating tot deze promotiecursus is een motivatiebrief (maximaal 1½ A4 ) die door Mw. Dr. R. Leenders (coördinator HOVO Utrecht) en de cursusdocent wordt beoordeeld op kwaliteit van de promotiewens. Stuur de brief z.s.m. per e-mail naar Dr. R. Leenders, (H.W.G.Leenders@uu.nl). Voor verdere informatie kunt u haar bellen op maandag en donderdag 030-2532975. cursusdata: 6, 13, 20, 27 september, 4, 11, 18, 25 oktober 2011 (8) tijd: Dinsdag 13.00 - 16.00 uur plaats: Universiteit Utrecht, Academiegebouw, Binnenstad, Utrecht cursusgeld: Cursusprijs: € 500 110

03X199: Universiteit Utrecht

“Onder studenten”

Samen lezen en denken over literatuur én sociale wetenschappen

Jongeren en ouderen leren van elkaar

Boektitels en docenten kunnen nog wijzigen; u wordt hiervan zo spoedig mogelijk in kennis gesteld.

Dit is een nieuwe cursus uit het reguliere onderwijs van de Universiteit Utrecht, officieel ‘Lezen en Denken’ genaamd, die ook openstaat voor HOVOcursisten. Topdocenten uit de Faculteit Sociale Wetenschappen onderzoeken in de colleges de dwarsverbanden tussen romans uit de wereldliteratuur en sociaalwetenschappelijke inzichten. Voorbeelden van thema’s die zij uitdiepen zijn: vervreemding (Franz Kafka; Het proces), gehoorzaamheid (Harry Mulisch; 40/61), gewenning (A. Th. v.d. Heijden; Het leven uit een dag), identiteit (Primo Levi; Is dit een mens?), toeval in de geschiedenis (Leo Tolstoi; Oorlog en Vrede), autoriteit (Philip Roth; Patrimony). Aan deze cursus is huiswerk verbonden: voorafgaand aan het maandelijkse college bespreekt u het boek van de maand en een parallelle sociaal wetenschappelijke tekst in een zelf te vormen leesgroep van maximaal zes personen. U maakt hiervan een schriftelijke bespreking. Deze bestaat uit een weergave van de grote lijnen van de aangeboden sociaal wetenschappelijke tekst (maximaal 750 woorden) en een commentaar op deze tekst (maximaal 250 woorden), gebaseerd op de discussies in de leesgroep. In het commentaar verwoordt u tenminste twee standpunten ten opzichte van de sociaal wetenschappelijke tekst. In de leesgroep, maar ook bij de vragen in het hoorcollege, brengen jongeren en ouderen ieder hun eigen expertise in. Luisteren naar elkaar staat hier voorop: het gaat erom van elkaar te leren.

docenten: Dhr. Prof.dr. Carol van Nijnatten c.h.c.j.vannijnatten@uu.nl en Dhr. Dr. Jaap Bos j.c.bos@uu.nl, beiden cursuscoördinator en docent. Dhr. Prof. dr. Willem Koops, Dhr. Prof.dr. Wim Meeus, Dhr. Prof.dr. Ton Robben, Dhr. Dr. Willibrord de Graaf en Dhr. Prof.dr. Marcel van Hout. Alle docenten zijn verbonden aan de Faculteit Sociale Wetenschappen, Universiteit Utrecht. cursusdata: 6 september, 4 oktober, 1 november, 6 december 2011; 7 februari, 6 maart, 3 april, 11 mei, 1 juni 2012 (9) tijd: 1 keer per maand op dinsdag 19.00-21.00 uur (zaal 18.00 uur open, voor gesprek met docenten) plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, Utrecht studiemateriaal: De definitieve lijst met de te behandelen boeken en sociaal wetenschappelijke teksten worden voorafgaand aan de cursus bekendgemaakt op de HOVO-website. cursusgeld: Tarief I: €167 (standaard) Tarief II: €127 (gereduceerd) Tarief III: €207 (vrijwillig) 111

03X239 Universiteit Utrecht

CURSUS OP LOCATIE AAN DE IONISCHE UNIVERSITEIT

+ aansluitend twaalf-daagse reis door de Griekse tijd en ruimte op Corfu & Ioannina/Zagoria

In de voetsporen van Odysseus Ook wie Homerus niet gelezen heeft, kent meestal wel het verhaal van Odysseus, die na zijn deel name aan de strijd om Troje, onder invloed van een boze Poseidon, de weg naar huis kwijtraakt. Pas na vele omz wervingen en dan nog met behulp van zijn beschermgodin Athene, keert hij terug naar Ithaca. Is de thuiskomst het doel van de Odyssee of gaat het juist, zoals de Griekse dichter Kaváfis stelt, om de mooie reis die hieraan voorafgaat? Op Corfu beginnen we onze eigen Odyssee, allereerst door het volgen van zes colleges aan het Departement Geschiedenis van de Ionische Universiteit. In deze colleges behandelen Prof.dr. D.Tsougarakis, Byzantinoloog en rector van de Ionische Universiteit, Prof.dr. I. Giarenis, en andere lokale wetenschappelijk medewerkers de regionale geschiedenis van de Ionische eilanden en Epirus, specifieke archeologische vondsten en een aantal historische monumenten die we gedurende onze reis gaan bezichtigen. Op Corfu bekijken we de Paleopolis en de overblijfselen van de Venetiaanse aanwezigheid hier en gaan we dit altijd groene eiland te voet en met de bus uitgebreid verkennen. Per boot reizen we vervolgens naar het vasteland, naar de hoofdstad van Epirus, Ioannina, waar we in een schilderachtig hotel in de binnenstad overnachten. We bezoeken het oudste Orakel van Griekenland en de Byzantijnse kloostertjes in het meer van Pamvotida. Vervolgens bereiken we het ‘achter de bergen’ gelegen Zagori gebied, bestaande uit 46 uit grijs natuursteen gevormde dorpen. Dan gaan we naar Monodendri, dat op 1000 meter hoogte aan de rand van de Vikoskloof ligt. Hier verblijven we twee nachten en gaan we wandelen en een culturele tocht ondernemen. Na het raadplegen van het ‘Necromanteio’ (het dodenorakel) komen we op Ithaca, waar Ester van Zuylen, die daar woont, voor ons een wandeling verzorgt die aan Homerus is gewijd. Tijdens deze wandeling gaan wij de opgravingen van een Mykeens paleis bekijken. De Archeologische school van Ioannina kondigde in 2010 via de Griekse media aan dat het hier om het paleis van Odysseus gaat. 112

OC P L ATI

reisleiders: Mw. Drs. M. Richters (de studiereiscoördinator) is een Nederlandse antropologe die in Griekenland onderzoek heeft gedaan. Ze is een ervaren reisleider en Griekenlandspecialist. Drs. M. Richters woont al 20 jaar in Griekenland en spreekt vloeiend Grieks. Mw. E. van Zuylen (www.islandwalks.com), lerares, is een Nederlandse, woont in Ithaca en is plaatselijke gids/deskundige. reisdata: Maandag 23 april tot vrijdag 4 mei 2012 (12 dagen) prijs: Ongeveer € 1500 op basis van een tweepersoonskamer (toeslag voor een eenpersoonskamer op te vragen bij Orion Reizen). Inbegrepen: combinatievlucht van Transavia vanuit Amsterdam naar Corfu en van Kephalonia weer terug naar Amsterdam, uitstekende hotels, (o.b.v. logies/ ontbijt), transfers in Griekenland, vervoer per luxe touringcar, cursusgeld, entreegelden, ontvangst aan Ionische universiteit op Corfu, Nederlands- en Griekstalige reisleiding, Nederlands- en Griekstalige lokale gidsen. De definitieve prijs is lager bij een maximaal aantal cursisten. aanmelding: Bij Rob Regnault van Orion Reizen (www.orionreizen.nl), tel. 030-6380066, e-mail: info@orionreizen.nl. U kunt ook het aanmeldformulier achterin de gids invullen en toesturen naar: Orion reizen, Postbus 14215, 3508 SH Utrecht. aantal deelnemers: Minimaal 10, maximaal 20 deelnemers inleidende cursus: Zes colleges 24-26 april 2012 aan het Departement Geschiedenis van de Ionische Universiteit op Corfu, Griekenland. (www.iono.gr). De Ionische Universiteit zet de traditie van de Ionische Academie, de oudste universiteit van het moderne Griekenland, voort. In 1811 werd de Ionische Academie, voorganger van de Ionische Universiteit, door de philhelleen Frederic North, Graaf van Guilford, opgericht in Ithaca en na het uitbreken van de Griekse onafhankelijkheidsoorlog verplaatst naar Corfu. literatuur: Aanbevolen reisliteratuur: Jim Potts (2010). The Ionian Islands and Epirus: A cultural history (Landscapes of the imagination). Oxford: Oxford University Press (www.zagoria.nl). De literatuur voor de cursus plaatsen we zo spoedig mogelijk op de website van HOVO Utrecht. In samenwerking met de Ionische Universiteit willen we ter plekke een reader uitreiken.

RSUS O CU

Op Corfu beginnen we onze eigen Odyssee

113

02X240 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Vierdaagse studiereis landschapsfilosofie in Noord Frankrijk

Wandelen, filosoferen en het lezen van het landschap

De ruimte van Heidegger en het landschap van Lao Tse In het fraaie huis Bel Any in Any-Martin-Rieux lezen we onder leiding van landschapsfilosoof Eric Brinckmann teksten van Martin Heidegger. De analyse van het westerse (techniek)denken staat daarbij centraal en de manier waarop ruimtelijkheid wordt ervaren. Heidegger laat zien dat dit denken geleid heeft tot een verstoorde verhouding met het landschap. De fenomeno logische weg die hij bewandelt biedt een antwoord daarop, maar brengt een praktische omgang met dat landschap niet eenvoudig dichterbij. Een aantal oosterse filosofische tradities zit dicht aan tegen de Heideggeriaanse benadering, maar biedt tevens een natuurlijke omgangspraktijk. Aardwetenschapper en Tao – kenner Joost Quakernaat loopt met ons en Lao Tse door het Noord-Franse landschap van de Thiérache en oefent ons het landschap te lezen en wat meer is, te verstaan. De leer van veranderingen is hierbij het filosofisch taoistisch uitgangspunt. Wat wij waarnemen is verandering, maar wat we doorgaans doen is die waarneming in afgebakende structuren vast leggen. Onze binnenwereld van huis en kantoor, sporthal en winkelpromenade versterkt de vanzelfsprekendheid en logica van die structuren. Het landschap lezen vanuit de taoïstische filosofie kan ons daarentegen leren verandering te beleven en verstoorde verhoudingen tussen ‘binnen’ en ‘buiten’ te herstellen.

114

Uitgegroeide vlechtheg in de Thiérache

Wat wij waarnemen is verandering

RSUS O CU

voorbereiding Van de deelnemers wordt verwacht dat zij dag wandelingen door een glooiend landschap goed kunnen volbrengen; wandelschoenen, goede kleding en (dag)rugzak aanbevolen. Vanuit het landhuis Bel Any worden dagtochten ondernomen in de directe omgeving van Any-Martin-Rieux. reisleiders: Drs. Eric Brinckmann (1961) studeerde rechten en filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is verbonden geweest als docent arbeidsfilosofie en organisatiekunde aan Hogeschool de Horst in Driebergen en aan de Academie voor Stedebouw en OC Architectuur in Tilburg. Hij is mede-beheerder van P L ATI landgoed Het Lankheet in Overijssel. Dr. Joost Quakernaat (1937) studeerde aard wetenschappen in Amsterdam en Tübingen. Hij is als kleimineraloog verbonden geweest aan de universiteiten van Heidelberg en Bochum en aan het Macauley institute in Aberdeen. Daarnaast heeft hij toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek verricht op het gebied van energie, milieu en materialen. reisdata: Do 19 april tot en met zo 22 april (donderdag middag aankomst, zondagmiddag vertrek) Verblijf in chambres d’hôtes Bel Any (www.belany.com), drie overnachtingen volpension in één of tweepersoonskamer. Wandelen, lezen, denken, discussiëren en aanschuiven aan een persoonlijke, goede dis. aantal deelnemers: 15 literatuur: wordt ruim van te voren thuisgestuurd reissom: € 415 p.p. op basis van hotelkosten vol pension aanmelding: U kunt zich aanmelden via de website met het digitale aanmeldingsformulier en het toe te sturen aan brinckmann@hetlankheet.nl of met het formulier achterin de gids en het te sturen naar HOVO Utrecht, t.a.v. E. Brinckmann, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht Verdere informatie: ericbrinckmann@sphaeramundi.nl Informatie locatie: www.belany.com

115

studie reizen SEIZOEN 2011-2012

03S241 Universiteit Utrecht

NEGENTIENDAAGSE STUDIEREIS NAAR DYNAMISCH CHINA

Traditie en modernisering in Zuid-China

Levende geschiedenis te midden van onstuimige modernisering: de oude stad van Suzhou in de Yangtze delta

Deze studiereis is deels een herhaling van die uit voorjaar 2009 en vormt onderdeel van deel I van de geactualiseerde Leergang ‘China in Verandering’ Aan deze reis is een cursus gekoppeld (zie pag. 53.)

118

Nergens is de onstuimige groei en transformatie van China in de laatste decennia beter zichtbaar dan in de delta’s van de Parel rivier en de Yangtze rivier. Deze twee gebieden vormen het zwaartepunt van deze reis. We plaatsen de ontwikkelingen in – en metamorfose van – deze voorposten van het moderne China in het perspectief van het traditionele China. In de Parel rivier delta worden de contrasten tussen het nieuwe en het oude China bij een bezoek aan de oude centra Hongkong en Guangzhou even duidelijk als bij nieuwe centra zoals Shenzhen en Dongguan. In de Yangtze delta bezoeken we niet alleen het bruisende Shanghai maar ook steden in de wijde omgeving, zoals het charmante Hangzhou, Nanjing, Suzhou en Wuxi. Geschiedenis en cultuur, groei en modernisering komen in een fascinerende mengeling aan bod. Daarbij is er ook aandacht voor de vele vraagstukken en bedreigingen waarmee de beide gebieden geconfronteerd worden. Als intermezzo bezoeken we de wonderlijke kalksteenbergen van Guilin en Yangshuo, één van de landschappelijke hoogtepunten van China. Door het speciaal samengestelde programma, de toelichting ter plaatse door twee docenten met specifieke deskundigheid, en de participatie van lokale deskundigen biedt deze reis veel meer dan een reguliere toeristische reis. Aan het einde van de reis is een verlenging in Shanghai mogelijk.

De contrasten tussen het nieuwe en het oude China worden hier duidelijk docenten: Dhr. Dr. L. van Grunsven is senior docentonderzoeker Geografie en Economie van Zuidoost- en Oost-Azië bij de Faculteit Geo wetenschappen van de Universiteit Utrecht. Dhr. Drs. J. Borchert was senior docentonderzoeker Sociale Geografie bij de Faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht. Informatie of een uitgebreide beschrijving van het reisprogramma kunt u krijgen bij Dr. Leo van Grunsven (email: L.Grunsven@geo.uu.nl). reisdata: Heenreis zaterdag 31 maart, terugreis woensdag 18 april 2012 (19 dagen) aantal deelnemers: Minimaal 20 deelnemers, maximaal 30 literatuur: Deelnemers ontvangen een speciaal samen gestelde literatuurbundel en aanvullende reis documentatie inleidende cursus: ‘China’s Zuiden: Bedreigingen en kansen voor verdere modernisering’, zie pag. 53. aanmelding: Belangstellenden kunnen zich vrijblijvend vóór 1 oktober 2011 aanmelden per e-mail bij j.g.borchert@gmail.com. HOVO-cursisten die zich hebben aangemeld krijgen (in volgorde van aanmelding) tot 1 december 2011 voorrang bij de definitieve boeking. U kunt ook gebruik maken van het aanmeldformulier achterin de gids en dit sturen naar: Dr. L. van Grunsven, Geowetenschappen-Planologie, Postbus 80115, 3508 TC Utrecht reissom: Ca. € 3.700 op basis van tweepersoonskamer in luxe hotels, vliegreis, twee binnenlandse vluchten, overig vervoer, entreegelden, belastingen, visum, en de helft van de maaltijden. De definitieve reissom en het bedrag van de toeslag voor een éénpersoonskamer is bij het ter perse gaan van deze gids nog niet bekend

119

03S242 Universiteit Utrecht

ZESTIENDAAGSE REIS NAAR KAMEROEN

Afrikaanse markten en koninkrijken Cultureel en landschappelijk gezien behoort Kameroen tot de rijkste landen van Afrika. Er leven meer dan 200 etnische groepen, waaronder de Mousgoum, Fulani, Bamum en Bamileke. Vooral het noorden is nog zeer authen tiek, met zijn traditionele huizenbouw en oorspronkelijke gebruiken. De reis is zodanig gepland dat we minstens drie kleurrijke Afrikaanse weekmarkten bezoeken, waar de lokale bevolking zich op zijn mooist en in traditionele kleding laat zien. In de bergen en graslanden van het westen heeft zich de laatste 400 jaar een aantal bijzondere koninkrijken gevormd, met een rijke materiële en immateriële cultuur. Elke koning (chef of fon) woonde in een paleis, bestaande uit tientallen afzonderlijke gebouwen. De chefs zijn nog steeds in functie, maar hebben hun chefferies vaak open gesteld voor het publiek. We bezoeken drie van deze koninkrijken: Foumban, Bafut en Bandjoun. De kunstschatten en andere waardevolle voorwerpen van de koningen en notabelen zijn te bewonderen in diverse musea op de paleisterreinen. Alhoewel de nadruk tijdens deze reis vooral ligt op de kunsthistorische en antropologische aspecten, is er ook op landschappelijk gebied veel te genieten. In Kameroen zijn alle landschappen van Afrika verenigd: het hete bassin van het meer van Tsjaad, savanne, droge graslanden, vulkanische berggebieden met kratermeren, de hoogste berg van West-Afrika (de 4095 meter hoge Mount Kameroen) en equatoriaal regenwoud.

120

Cultureel en landschappelijk gezien behoort Kameroen tot de rijkste landen van Afrika. reisleiders: Dhr. Prof.dr. W.E.A. van Beek is hoogleraar antropologie van de religie bij de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit van Tilburg en senior onderzoeker bij het Afrika Studiecentrum in Leiden. Zijn specialismen zijn: schriftloze religies, religies van Afrika (Kameroen, Mali). Hij verricht vanaf 1972 veldonderzoek onder de Kapsiki/Higi in Noord-Kameroen en heeft er veel over gepubliceerd. reisdata: Dinsdag 10 tot woensdag 25 januari 2012 (met strandextensie tot en met 29 januari 2012) kosten: € 2680 bij 14-18 deelnemers, € 2850 bij 10-13 deelnemers aanmelding: Deze reis wordt georganiseerd in samenwerking met reisorganisatie Untamed Wildlife Safaris. Meer informatie via info@untamedwildlife.com of 0487-0540367. U kunt zich aanmelden met het aanmeldformulier op de website www.hovoutrecht.nl. Het reisvoorstel staat ook op de website van Untamed Wildlife: www.untamedwildlife.com. U kunt zich ook aanmelden met het formulier achterin de gids en dit sturen naar: Untamed Wildlife, Zelksestraat 10, 6631 KE Horssen aantal deelnemers: Minimaal 10, maximaal 18 deelnemers inleidende cursus: Peuteren aan het lot. De antropologie van de toekomst, zie pag. 52. literatuur Zie de website van de docent en reisbegeleider www.tilburguniversity.edu/webwijs/show/?uid=w.e.a.vanbeek

121

03S243 Universiteit Utrecht

23-DAAGSE STUDIEREIS NAAR FRANS-GUYANA EN SURINAME

Frans-Guyana en Suriname: Tropisch regenwoud en Marrons

Deze studiereis is in grote lijnen een herhaling van die uit voorjaar 2011.

122

De eerste week zijn we in Suriname. We verblijven in het kustgebied. De eerste dag brengen we een bezoek aan de ruïnes van Jodensavanne, zo’n tachtig kilometer van Paramaribo. Daarna varen we naar plantage Frederiksdorp, waar wij twee dagen blijven. De dag erna staat de oude koffie plantage Peperpot op het programma. Daarna gaan we richting Frans-Guyana, maar we maken eerst nog twee over nachtingen in het Marrondorp Wan Atto/ Tamarin in de oeverbossen van de Cottica. In Frans-Guyana starten we in het Indianendorp Awala-Yalimapo, waar zeeschildpadden – in de periode dat wij daar zijn – ’s nachts hun eieren leggen. Van daar vertrekken we naar het tropisch regenwoud bij het Kawgebergte. Er zijn daar tal van activiteiten gepland, waaronder een bezoek aan het Natuurpark Trésor en een tocht over het Réserve Naturelle des Marais de Kaw, met kaaimanexcursie en twee overnachtingen. We verblijven in het mooie hotel La Chaumière bij Cayenne. Van daaruit bezoeken we ook de stad Cayenne, de Salines de Montjoly en heuvels waar veel apen en slingerapen verblijven. In Frans-Guyana varen we eveneens vanuit Kourou met een catamaran naar de Îles du Salut (Duivelseilanden). In de derde week maken we een zesdaagse tocht per korjaal over de Marowijne, Lawa en Tapanahoni. Ons einddoel is de plaats Moitaki, boven de Gran Olovallen vlak bij Diitabiki, de hoofdplaats van de Aukaner Marrons. We moeten hier door verschillende stroomversnellingen. Aan het eind verblijven we nog twee nachten in Paramaribo. De reis is niet extra inspannend of bijzonder gevaarlijk. De Marowijnetocht is avontuurlijk en met weinig comfort. We slapen dan in eenvoudige, maar mooi gelegen lodges, vrijwel elke nacht in bedden. Er is ook gelegenheid om in hangmatten te slapen.

U maakt kennis met het tropisch regenwoud én met de lokale cultuur reisleiders: Dhr. Drs. V. Lukkien is bioloog. Dhr. Drs. Th. Polimé is cultureel antropoloog. Beide docenten zijn ervaren reizigers in het Caribisch gebied. reisdata: Zaterdag 25 februari 2012 tot en met zondag 18 maart 2012 (23 dagen) kosten: € 3.250 inclusief vrijwel alle maaltijden, exclusief visum (€ 40) Toeslag éénpersoonskamer (in negen hotels) € 250 aanmelding: Via e-mail met aanmeldformulier van de website www.hovoutrecht.nl naar: bio.tresor@uu.nl of met het aanmeldformulier achterin de gids naar: Thomas Polimé, Egelantier 30, 4102 XD Culemborg, telefoon 0345-519700. Zie voor een uitgebreide beschrijving van de reis: www.jungletours.nl of www.san-reizen.com aantal deelnemers: Minimaal 12 deelnemers inleidende cursus: ‘Suriname en Frans-Guyana: Tropisch Regenwoud en Marrons’, zie pag 99. literatuur: Aanbevolen literatuur: Tessa Leuwsha (2008, vierde herziene druk). Reishandboek Suriname. Rijswijk: Elmar. U krijgt van de organisatoren een gratis reader

123

Alliances Françaises Utrecht, Amersfoort, Het Gooi Cursussen Frans in Utrecht, Zeist, Driebergen, Het Gooi en Amersfoort Voor particulieren en bedrijven organiseren de A.F. Utrecht, de A.F. Amersfoort en de A.F. du Gooi naast culturele evenementen ook cursussen: • Algemeen Frans op alle niveaus • Conversatie • Franse literatuur (niet in Amersfoort) • Kindercursussen • Privélessen Inlichtingen Alliance Française Amersfoort: amersfoort@alliance-francaise.nl Tel. 033-4657577 Inlichtingen cursussen Amersfoort: amersfoort.cursus@alliance-francaise.nl Tel. 06-51759694 www.alliance-francaise.nl/amersfoort Inlichtingen Utrecht: utrecht@alliance-francaise.nl Tel. 030-6590611 Cursuscentrum utrecht.cursus@alliance-francaise.nl Tel. 030-6993603 www.alliance-francaise-utrecht.nl Inlichtingen Het Gooi: Tel. 030-2250412 of 06-53492575 gooi@alliance-francaise.nl gooi.cursus@alliance-francaise.nl www.alliance-francaise/gooi

praktische informatie bijschrift

SEIZOEN 2011-2012

WIE ZIJN WIJ? HOVO Utrecht is een onderwijsinstelling die cursussen aanbiedt in Utrecht en Amersfoort op universitair en hbo-niveau voor mensen vanaf 50 jaar. Wilt u een nieuw vakgebied ontdekken, specifieke kennis in de wetenschap opfrissen of de nieuwste ontwikkelingen in uw eigen vak gebied leren kennen of bijhouden? Dan zijn onze cursussen interessant voor u. Wij stemmen ons cursusaanbod en de onderwijsstijl af op de interesses, kennis en ervaring van ouderen, op vele wetenschappelijke en maatschappelijke gebieden en de humanistiek. De exploitatie van HOVO is mede mogelijk doordat de samenwerkende universiteiten en hogescholen faciliteiten (collegezalen, administratieve hulp, coördinatoren, en dergelijke) beschikbaar stellen. Wij kunnen de cursusprijs daardoor laag houden. Onze ‘missie’ is een ontmoetingsplaats te zijn voor 50-plussers die willen deelnemen aan maatschappelijke debatten en die op zoek zijn naar verdieping en verbreding van hun kennis onder leiding van ervaren docenten. HOVO Utrecht heeft als motto: Samen boeiende gezichtspunten ontdekken in een inspirerende hoger-onderwijsomgeving.

HET BESTUUR

HET BUREAU E-mail: hovo@uu.nl; Heidelberglaan 8, kmr 260, 3584 CS Utrecht; Postadres: Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; tel.: 030-253 3197 (maandag t/m donderdag van 9.00 tot 12.30 uur) Het bureau van HOVO Utrecht is gedurende de school vakanties gesloten (zie: www.minocw.nl).

Van links naar rechts en van boven naar beneden: dhr. prof. dr. H.O. Voorma (voorzitter), mw. P. de Smidt, mw. drs. M.A. Braakman, dhr. drs. W. Kuus

Van links naar rechts en van boven naar beneden: mw. C.L. Derks (inschrijvingen, planning en evaluaties), dhr. H. Straathof (financiële administratie), dhr. J. Ross (eindredacteur HOVO Utrecht Magazine en medewerker Achter de Schermen), mw. Y.C.M. van der Valk (y.c.m.vandervalk@uu.nl, bureaucoördinatie). 126

DE PROGRAMMACOMMISSIES De coördinatoren van HOVO Utrecht worden bijgestaan door een programmacommissie. De taken en bevoegdheden van de programmacommissie omvatten: Het aanreiken van namen van docenten die een cursus voor HOVO Utrecht willen geven. Bij de totstandkoming van het cursusaanbod beoordelen of aan de eisen van pluriformiteit en kwaliteit van het cursusaanbod is voldaan. Dit betekent het voorkómen dat er in een bepaalde periode cursussen met het zelfde onderwerp worden aangeboden en/of dat er een ongewenste herhaling ontstaat in achtereenvolgende perioden. Gevraagd en ongevraagd adviseren over de kwaliteit van het cursusaanbod mede op basis van de evaluaties.

DE COÖRDINATOREN VAN HOVO UTRECHT Voor informatie over de inhoud en het niveau van een cursus kunt u terecht bij de coördinator van de instelling die de cursus verzorgt.

Algemene leiding Dhr. drs. G.W. van Dorp; Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; 030-2533197, 06-53163874 (ma en do), g.w.vandorp@uu.nl

Universiteit Utrecht Mw. dr. H.W.G. Leenders; Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; 030-2532975 (ma en do), h.w.g.leenders@uu.nl Universiteit van Tilburg/ Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) Dhr. drs. H.J. van Hout; UvT/FKT, Postbus 80101, 3508 TC Utrecht; 030-2531882, h.j.vanhout@uvt.nl.

Hogeschool Utrecht Mw. B. Pols; HU, Faculteit Maatschappij en Recht; Heidelberglaan 7, 3584 CS Utrecht; 06-21636774 bea.pols@hu.nl Hogeschool UtrechtAmersfoort Mw. C. de Maar; HOVO, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht, 06-42605509, corine.demaar@hu.nl Universiteit voor Humanistiek Mw. drs. M. Braakman (tot 1juli 2011, daarna vacant); UvH, Postbus 797, 3500 AT Utrecht; 030-2390177, mb@uvh.nl

127

HOVO NEDERLAND HOVO Nederland is de landelijke vereniging van HOVO-instellingen. HOVO Nederland heeft tot doel deze instellingen te ondersteunen bij het bevorderen van hoger onderwijs voor ouderen in Nederland. HOVO Nederland is lid van de internationale vereniging van ouderen, de Association Internationale des Universités du Troisième Age (AIUTA) Zie voor de website van HOVO-Nederland: www.hovonederland.nl

LINKS www.uu.nl; www.hu.nl; www.uvh.nl; www.uvt.nl; www.vrienden.hovoutrecht.nl

HAAL MEER UIT UW CURSUS Op onze website (www.hovoutrecht.nl) staat in de bovenste balk INLOGGEN (ELO).Via de ELO (elektronische leeromgeving) is voor cursisten de lesstof in een afgeschermde omgeving beschikbaar. Docenten kunnen filmfragmenten, teksten en muziek in het voor hen gereserveerde deel van de ELO plaatsen. Via een wachtwoord kunnen de cursisten deze thuis bekijken en beluisteren als voorbereiding op de volgende bijeenkomst. Via de ELO kunnen ook docenten met cursisten of cursisten onderling over de cursusonderwerpen van gedachten wisselen. Informeer dus bij uw docent of hij of zij al gebruikmaakt van de ELO en vraag een wachtwoord aan. Het kan uw horizon aanzienlijk verbreden!

ALGEMENE VOORWAARDEN AANMELDING EN BETALING VAN CURSUSSEN EN LEZINGEN U kunt zich op drie manieren aanmelden: ■ Via Ons aanbod op onze website www.hovoutrecht.nl. U kiest bij de des betreffende cursus, onder aan de pagina, het gewenste tarief. Wanneer u daarop klikt, gaat u naar de ‘winkelwagen’ en krijgt u verdere instructies. U betaalt door middel van een digitale machtiging en ontvangt direct per retourmail de bevestiging van uw aanmelding. Ongeveer een week voor aanvang van de cursus wordt het bedrag van uw rekening afgeschreven. ■ Door een aanmeldingsformulier plus machtiging (printversies van de website of 128

een formulier uit de cursusgids) in te vullen en digitaal of per post aan ons op te sturen. Op dit formulier geeft u aan dat u HOVO Utrecht machtigt het cursusgeld van uw rekening af te schrijven. Ongeveer een week voor aanvang van de cursus wordt het bedrag van uw rekening afgeschreven. ■ Door een aanmeldingsformulier in te vullen (printversies van de website of een formulier uit de cursusgids) en te versturen per post. U maakt het cursusgeld zelf over en bent aangemeld zodra het cursusgeld bij HOVO is ontvangen. Een machtiging heeft onze sterke voorkeur. Mocht een cursus niet doorgaan of u bent verhinderd om de cursus

te volgen, dan wordt de machtiging direct geblokkeerd. Ter bevestiging van uw inschrijving ontvangt u (binnen enkele dagen) de HOVOonderwijskaart, waarop uw naam, cursistennummer en de cursus zijn vermeld. Met deze kaart en een geldig legitimatiebewijs kunt u tot een jaar na inschrijving gratis toegang krijgen tot ‘onze’ Universiteitsbibliotheken. Een week voor aanvang van de cursus ontvangt u (bij voorkeur per e-mail) de welkomstbrief, waarin onder andere de locatie met routebeschrijving wordt vermeld.

OVER- OF ONDERINSCHRIJVING Inschrijving vindt plaats op volgorde van binnenkomst van de betalingen. Mocht er geen plaats meer zijn in de cursus van uw keuze, dan ontvangt u daarvan bericht. Wanneer een cursus vol is, geven wij dit op de website aan. U kunt eventueel een e-mail sturen (hovo@uu.nl), of bellen met het Bureau van HOVO (030-2533197), op maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 12.30 uur. Als een cursus vanwege onvoldoende belangstelling niet kan doorgaan, krijgt u hiervan uiter lijk twee weken voor aanvang van de cursus bericht. Het betaalde cursusgeld wordt dan teruggestort of de incasso wordt geblokkeerd.

ANNULEREN U kunt uw aanmelding tot twee weken vóór aanvang van de cursus zonder opgave van redenen annuleren door retourzending van uw onderwijskaart. De incasso wordt dan geblokkeerd of u ontvangt het volledige bedrag terug. Ná die twee weken kunt u alleen via een bij het Bureau te verkrijgen formulier een annuleringsverzoek aanvragen bij het Bestuur van HOVO. Voor HOVO-reizen gelden andere annuleringstermijnen. Zie hiervoor het aanmeldingsformulier voor studiereizen.

CURSUSGELD HOVO Utrecht hanteert voor het cursusgeld drie tarieven, die bij de cursussen in de gids staan vermeld als Tarief I, II en III: ■ Tarief I (standaard): het inkomen van het huishouden waartoe u behoort bedraagt meer dan € 20.000 bruto per jaar. ■ Tarief II (gereduceerd): het inkomen van het huishouden waartoe u behoort is lager dan € 20.000 bruto per jaar. U komt in aanmerking voor een gereduceerd tarief. Vraagt u een inkomensformulier aan bij het Bureau. ■ Tarief III (vrijwillig): de cursusbedragen zijn onder meer bij de “kleine curussen” niet kostendekkend. De vrijwillige hogere bijdragen gebruiken we om de tekorten bij de “kleine” cursussen en de lagere inkomsten bij Tarief II te compenseren. HOVO Utrecht wil het inkomensafhankelijke tarief daarom graag handhaven. Wij verzoeken u dan ook om bij een inkomen boven € 50.000 bruto per jaar vrijwillig een verhoogd tarief te betalen.

UITVAL CURSUSBIJEENKOMST(EN) Wanneer een cursusbijeenkomst door onvoorziene omstandigheden niet kan doorgaan, maken wij dit via e-mail bekend. We raden u aan om de ochtend van de cursus nog even uw e-mail te raadplegen. Als u geen e-mail heeft, krijgt u per telefoon bericht. De bijeenkomst wordt op een later tijdstip ingehaald, veelal in de week na beëindiging van de cursus.

CURSUSLOCATIES EN CURSUSTIJDEN De meeste cursussen geven wij overdag in de onderwijsgebouwen van de universiteit en de hogeschool. De vraag van het reguliere onderwijs naar zalen is overdag echter óók groot. De in HOVO Utrecht samenwerkende instellingen stellen de collegezalen daarom pas ter beschikking nadat het reguliere onderwijs is ingeroosterd. De exacte locatie (en bij 129

uitzondering ook het tijdstip) van een cursus is daardoor vaak pas kort van tevoren bekend. De informatie over de cursuslocaties (en soms ook de tijdstippen) in de cursusgids, die in het voorjaar wordt gedrukt, kan daardoor afwijken van de feitelijke planning. Ongeveer een week voor aanvang van de cursus ontvangt u een welkomstbrief van of namens de docent van de cursus, met daarin onder andere de exacte locatie. Een beschrijving van de route naar veel voorkomende locaties vindt u op de website bij ‘routebeschrijving’.

STUDIEMATERIAAL

130

CURSUSCONTACTPERSONEN Bij veel HOVO-cursussen vervullen Vrienden van HOVO Utrecht of andere cursisten belangeloos de functie van contactpersoon. Cursuscontactpersonen zijn cursisten die enerzijds docenten en coördinatoren van een aantal taken ontlasten, en anderzijds als spreekbuis voor de cursisten dienen. Taken van de cursuscontactpersoon kunnen zijn: hulp bij het verspreiden van readers en evaluatieformulieren, het laten circuleren van presentielijsten, en afwezigen informeren over eventuele wijzigingen in het programma. Er zijn nog meer taken denkbaar; ze kunnen van cursus tot cursus verschillen.

Wanneer docenten een reader gebruiken, is de prijs daarvan niet bij de cursusprijs inbegrepen. U kunt de reader tijdens het eerste college kopen. Sommige docenten maken gebruik van één of meerdere boeken, die u in de regel zelf moet aanschaffen. Studystore heeft een speciale ‘HOVOhoek’ en heeft de meeste door HOVO voorgeschreven boeken vaak in voorraad. Studystore vindt u in de binnenstad van Utrecht in de Minrebroederstraat 13 en in De Uithof aan de Heidelberglaan 2. Zie ook www.studystore.nl. Meer informatie over het studiemateriaal vindt u bij de cursusbeschrijvingen in de gedrukte gids, op onze website, of volgt later in de hiervoor genoemde welkomstbrief.

EVALUATIE CURSUSSEN

HOVO Utrecht heeft ook een ELO ingericht. ELO staat voor elektronische leer omgeving. Bij een aantal cursussen kunnen de cursisten via een wachtwoord studiemateriaal inzien en downloaden via onze website. Ook is het mogelijk om via deze afgeschermde omgeving te communiceren met de docent en met de andere cursisten. Vraag naar deze mogelijkheid bij uw docent of de betreffende coördinator.

HOVO Utrecht besteedt uiterste zorg aan haar programma’s. Toch kan het voorkomen dat er kort voor of zelfs tijdens de activiteiten bij Achter de Schermen en/of excursies wijzigingen in het programma zijn. Wij vragen om uw begrip hiervoor.

Wij hechten zeer aan de bewaking van de kwaliteit van onze cursussen. Wij vragen u dan ook mee te werken aan de evaluatie door tijdens de laatste cursusbijeenkomst de enquête in te vullen die de cursuscontactpersoon u geeft. Op de formulieren krijgt u, naast meerkeuzevragen, ruimte voor individuele opmerkingen. De cursuscontactpersonen zorgen ervoor dat de zogenoemde eindscores bij het Bureau terechtkomen. De eindscores worden door de coördinatoren en het bestuur van HOVO Utrecht geëvalueerd. Op deze manierwillen wij de inhoud en het niveau van de cursussen bewaken.

VOORWAARDEN ACHTER DE SCHERMEN/EXCURSIES

Ook vraagt HOVO Utrecht de deelnemers aan de activiteiten van Achter de Schermen en excursies het vooraf te melden als er sprake

is van eventuele beperkingen in mobiliteit (traplopen/afstanden). Door deel te nemen aan de genoemde activiteiten verklaart de deelnemer dat hij/zij noch HOVO Utrecht, noch de organisatoren, noch de begeleiders aansprakelijk zal stellen voor wijzigingen in het programma of voor ongevallen tijdens de excursies.

VOORWAARDEN STUDIEREIZEN Voor de praktische organisatie van de studiereizen werken wij meestal samen met door ons geselecteerde reisorganisaties. Een aantal docenten geeft er echter de voorkeur aan om de organisatie in eigen hand te houden. Voor het waarborgen van de kwaliteit van de studiereizen en de veiligheid van de deelnemers, heeft HOVO Utrecht een reis protocol ontwikkeld waaraan deze reizen moeten voldoen. De organisator verstrekt dit reisprotocol aan de (potentiële) deelnemers na aanmelding voor een studiereis. Deelnemers aan buitenlandse activiteiten van HOVO Utrecht zijn verplicht een annulerings- en reisverzekering af te sluiten.

VAKANTIES Het Bureau van HOVO Utrecht is gedurende de schoolvakanties gesloten. Zie: www.minocw.nl

COLOFON Dit is een uitgave van HOVO Utrecht. Eindredactie: Gerard W. van Dorp, Yvonne van der Valk (HOVO Utrecht) Vormgeving: Ineke Huibregtse (Studio iH, Amsterdam) Redactie: Ineke Buijs Drukwerk: ZuidamUithof Drukkerijen (Utrecht) © HOVO Utrecht, 2011 Alle rechten voorbehouden. 131

STICHTING VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT De Stichting Vrienden van HOVO Utrecht ondersteunt het werk van HOVO Utrecht. Zij behartigt de belangen van de cursisten via haar vertegenwoordiging in het bestuur van HOVO Utrecht. Andere activiteiten zijn deelname aan de vergaderingen van de programmacommissies; het (aan)zoeken van cursuscontactpersonen voor het onderhouden van het contact tussen cursisten en het Bureau van HOVO Utrecht; eindredactie en vormgeving van het HOVO Utrecht Magazine en assistentie bij de opening van het cursusjaar, de nieuwjaarsbijeenkomst en de Zomeracademie. Verder wordt in het najaar voor donateurs en vrijwilligers een Vriendendag georganiseerd, met een lezing of een excursie. Kijk voor meer informatie over de Vrienden van HOVO Utrecht op: www.vriendenhovoutrecht.nl

AANMELDING / BETALING DONATIE 2011-2012 Ondergetekende machtigt hierbij de Stichting Vrienden van HOVO Utrecht om eenmalig een bijdrage van € van bankrekeningnummer:

Dhr

(minimaal € 10) voor 2011-2012 af te schrijven

Voorletters:

Naam:

Adres: Postcode:

Plaats:

Telefoon:

E-mail:

Datum:

Handtekening:

Opsturen aan: Vrienden van HOVO Utrecht, t.a.v. dhr. J.M. Valeton, penningmeester, Van Renesselaan 36, 3703 AJ Zeist

formulieren INDIEN U ZICH AANMELDT VIA DE HOVOSITE WWW.HOVOUTRECHT.NL MAAKT U HET ONS GEMAKKELIJKER OM UW GEGEVENS TE VERWERKEN.

SEIZOEN 2011-2012

AANMELDINGSFORMULIER

ZOMERACADEMIE HOVO UTRECHT 2011 Velden met een asterisk (*) zijn verplicht. U kunt zich ook digitaal aanmelden via www.hovoutrecht.nl

Naam en voorletter(s):*

Adres:*

Postcode en woonplaats:* Telefoonnummer:*

Aantal lezingen:*

E-mailadres:

Heeft u al eerder een cursus/lezing van HOVO Utrecht gevolgd?

Nee

Kruis hier s.v.p. de lezing(en) aan die u wilt volgen: Maandag 4 juli, 10.30-12.30 uur, Zoeklicht op toezicht – Dhr. Mr. G.H.O. van Maanen Maandag 4 juli, 13.30-15.30 uur, Natuur en cultuur in Japan – Mw. Dr. C. van Beek Woensdag 6 juli, 10.30-12.30 uur, Fictionele passie – Dhr. Dr. J.J-M. van Stralen Woensdag 6 juli, 13.30-15.30 uur, Hoe erotisch is het christendom? – Dhr. Dr. L. ten Kate onderdag 7 juli, 10.30-12.30 uur, 150 jaar Italië: een uitdaging – Dhr. Drs. H.M.G. D Schrijnemakers onderdag 7 juli, 13.30-15.30 uur, Circulaire geschiedenis – Dhr. Prof.dr. M. van D Rossem Deelname kost €14 per lezing, Ik heb het verschuldigde bedrag van €

overgemaakt op rekeningnummer

105544 t.n.v. HOVO Utrecht

Ik machtig HOVO het bedrag van €

af te schrijven van rekeningnummer: t.g.v. rekeningnummer 105544 t.n.v. HOVO Utrecht

Naam:

Datum:

Handtekening:

Dit aanmeldingsformulier graag sturen aan: HOVO Utrecht, Antwoordnr. 58003, 3508 VB Utrecht (zonder postzegel) 134

AANMELDINGSFORMULIER

CURSUSSEN HOVO UTRECHT NAJAAR 2011 Velden met een asterisk (*) zijn verplicht. Bij voorkeur digitaal aanmelden. Achternaam:*

Initialen:*

Titulatuur:

Voornaam:

Straat:*

Huisnummer:*

Postcode:*

Woonplaats:*

Telefoonnummer:* Mobiele telefoon:

E-mail: HOVO informeert u zo veel mogelijk per e-mail.

Geboorteplaats:* Geboortedatum:*

Man/Vrouw:*

Heeft u al eerder een cursus van HOVO Utrecht gevolgd, in Utrecht of in Amersfoort? Ja, in het jaar

Nee

Achtergrondinformatie (alleen bij eerste aanmelding HOVO Utrecht) Hoogst genoten opleiding: Hoogst uitgeoefende functie of beroep: Ik wil eventueel als cursuscontactpersoon optreden Tarief Ik betaal het standaardtarief I aan cursusgeld. I k wens in aanmerking te komen voor het gereduceerde tarief II. Ik verzoek u mij een inkomensformulier toe te zenden, dat ik per omgaande ingevuld zal retourneren. Ik betaal vrijwillig het hogere tarief III (zie hiervoor de toelichting bij de Algemene Voorwaarden). Betaling cursusgeld I k maak het cursusgeld van € tegelijk met deze aanmelding over op rekeningnummer 105544 t.n.v. HOVO Utrecht te Utrecht. Zodra uw aanmelding en betaling binnen zijn, ontvangt u per post de onderwijskaart ter bevestiging, voorzien van uw cursisten- en cursusnummer.

M achtiging: ik machtig hierbij HOVO Utrecht eenmalig het verschuldigde cursusgeld van € af te schrijven van bankrekeningnummer: Deze afschrijving wordt geboekt ten gunste van HOVO Utrecht 105544. Deze machtiging is onherroepelijk, tenzij een onjuist bedrag wordt afgeboekt. Circa 2 weken voor aanvang van de cursus wordt het cursusgeld afgeboekt.

I k schrijf mij hierbij in en verklaar bekend te zijn en akkoord te gaan met de Algemene voorwaarden van HOVO Utrecht Naam: Datum:

Handtekening:

Dit aanmeldingsformulier graag sturen aan: HOVO Utrecht, Antwoordnr. 58003, 3508 VB Utrecht (zonder postzegel)

z.o.z.

IK GEEF MIJ OP VOOR DE VOLGENDE CURSUS(SEN) IN HET NAJAAR VAN 2011 (S.V.P. HOKJE(S) AANKRUISEN):

Indien u zich aanmeldt via de HOVO site www.hovoutrecht.nl maakt u het ons gemakkelijker om uw gegevens te verwerken.

Architectuur en stedenbouw 01A151 Romaanse en Gotische architectuur (HU)

02L176 Ieders leven is een roman (HUA)

01A152 Geschiedenis van de tuinkunst (HU)

03L177 Dante, Petrarca en Boccaccio: De drie corone van de Italiaanse literatuur (UU)

Economie en recht 03E153 Denkers over staat en politiek (UU) 03E154 Wat doet globalisering met onze aarde? (UU)

Filmwetenschap

03L178 De “Grand Tour” in de Engelse letter kunde (UU)

Mens- en maatschappijwetenschappen 01M179 De snelheid is het nieuws (HU)

03F155 De Kaukasus, Filmcyclus (UU)

02M180 Homorechten zijn mensenrechten (HUA)

02F155 Grandes Dames van de Cinema (HUA)

03M181 Japan op het snijvlak van oost en west (UU)

Geschiedenis 01G157 De schoonheid van middeleeuws Utrecht (HU) 01G158 Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht (HU) 01G159 Het dagelijks leven in het Oude Egypte (HU) 01G160 De Beeldenstorm (1566) (HU) 02G161 Oost-Europa: ook Europa !? (HUA) 02G162 Het leven in de middeleeuwen (HUA) 03G163 Rome van stad tot wereldrijk (UU) 03G164 Historische cartografie (UU) 03G165 De geschiedenis van de laatste 50 jaar (UU) 03G166 Herodotos’ Historiën (UU)

Humanistiek 04H167 Christendom, humanisme en atheïsme (UvH) 04H168 Overlevingskunst (UvH)

Kunst, kunstgeschiedenis en muziek 01K169 Van Dionysos naar Christus (HU) 01K170 Spontaan in opdracht, Monumentale kunst van Karel Appel (HU)

03M182 Peuteren aan het lot (UU) 03M183 China’s Zuiden (UU) 03M184 Populisme: een uitdaging? (UU) 03M185 De ‘Russische ziel’ in de periode 17001850 (UU)

Natuurwetenschappen en geneeskunde 01N186 Ouder worden, een noodzakelijk kwaad? (HU) 02N187 Hoe duurzaam is onze eigen ecologische voetafdruk? (HUA) 02N188 Speurtocht naar de verborgen stad (HUA) 03N189 Medische colleges van topspecialisten (UU) 03N190 Hoe speelt die plant dat klaar? (UU) 03N191 Elliptische krommen en hun doorslag gevende rol in de wiskunde (UU)

Religie 02R192 De islam uitgelicht (HUA) 05R193 De Bijbel in de moderne literatuur (UvT)

Wijsbegeerte 02W194 Filosoferen en… wandelen (HUA) 03W195 Het avontuurlijke denken (UU)

02K171 Het programma van De Nederlandse Opera 2011 – 2012, deel I (HUA)

03W196 Hoogtepunten uit de Filosofie van Oost en West (UU)

02K172 Bach in advent- en kersttijd (HUA)

03W197 Benedictus de Spinoza (UU)

02K173 Jazz in cultuur-historisch perspectief (HUA)

Letteren en talen 01L174 Reisverhalen schrijven (HU)

136

02L175 Lezen en compassie (HUA)

Specials 03X198 Promotiecursus voor het schrijven van een promotievoorstel (UU) 03X199 ‘Onder studenten’ (UU)

AANMELDINGSFORMULIER

CURSUSSEN HOVO UTRECHT VOORJAAR 2012 Velden met een asterisk (*) zijn verplicht. Bij voorkeur digitaal aanmelden. Achternaam:*

Initialen:*

Titulatuur:

Voornaam:

Straat:*

Huisnummer:*

Postcode:*

Woonplaats:*

Telefoonnummer:* Mobiele telefoon:

E-mail: HOVO informeert u zo veel mogelijk per e-mail.

Geboorteplaats:* Geboortedatum:*

Man/Vrouw:*

Heeft u al eerder een cursus van HOVO Utrecht gevolgd, in Utrecht of in Amersfoort? Ja, in het jaar

Nee

I k schrijf mij hierbij in en verklaar bekend te zijn en akkoord te gaan met de Algemene voorwaarden van HOVO Utrecht Naam: Datum:

Handtekening:

Dit aanmeldingsformulier graag sturen aan: HOVO Utrecht, Antwoordnr. 58003, 3508 VB Utrecht (zonder postzegel)

z.o.z.

IK GEEF MIJ OP VOOR DE VOLGENDE CURSUS(SEN) IN HET VOORJAAR VAN 2012 (S.V.P. HOKJE(S) AANKRUISEN): Indien u zich aanmeldt via de HOVO site www.hovoutrecht.nl maakt u het ons gemakkelijker om uw gegevens te verwerken.

Architectuur en stedenbouw 01A201 Renaissance- en Barokarchitectuur (HU)

Economie en recht 01E202 Basics in beleggen (HU) 03E203 De opmars van Azië en de gevolgen voor Europa (UU)

Filmwetenschap 02F204 Het verfilmde boek (HUA) 03F205 Alles tussen donker en licht… Een reis door de Scandinavische cinema (UU)

Geschiedenis 01G206 Middeleeuwse verhalen uit de Hollandse geschiedenis (HU) 01G207 Propaganda in de19e en 20e eeuw (HU) 01G208 De schoonheid van middeleeuws Utrecht (HU) 01G209 Flora en Fauna van het Oude Egypte (HU) 02G210 Sport en spel in de middeleeuwen (HUA) 03G211 Steden en dorpen van het Sticht Utrecht in de Nieuwe Tijd (UU)

01L222 Van griot tot rapper (HU) 02L223 Romananalyse (HUA) 03L224 Belle van Zuylen, de schrijfster (UU) 03L225 Georg Büchner, melancholicus en revolutionair (UU) 03L226 Denken over duiden (UU)

Mens- en maatschappijwetenschappen 02M227 De schatkamer van de herinnering (HUA) 02M228 Het creëren van uitdagingen op maat (HUA) 03M229 Suriname en Frans-Guyana (UU)

Natuurwetenschappen en geneeskunde 03N230 Planeten en exoplaneten (UU) 03N231 Aarde en Kosmos: sondering vanuit de ruimte (UU) 03N232 ‘Ons soort beestjes’ (UU) 03N233 Op expeditie met paleoklimaat-onderzoekers (UU)

Religie

03G212 “De Hemelse Wetten” (UU)

01R234 De islam en Europa (HU)

03G213 Barok Rome (1527-1667) (UU)

02R235 Syncretisme (HUA)

03G214 Utrecht: stad, vrede en universiteit (UU)

05R236 Spirituele denkers: filosofie als levenskunst (UvT)

Humanistiek 04H215 Goed ouder worden (UvH)

Kunst, kunstgeschiedenis en muziek 01K216 Echt Romeins?! (HU) 01K217 Kunst van het Oude Egypte (HU) 02K218 Liefde en dood in vier eeuwen opera (HUA) 02K219 Het progr van De Nederlandse Opera 2011 – 2012, deel II (HUA) 02K220 Kijken naar muziek (HUA) 02K221 Art Nouveau (HUA)

138

Letteren en talen

Wijsbegeerte 01W237 Westerse filosofie in de spiegel van het boeddhisme (HU) 03W238 De Boodschap van Mohammed (UU)

AANMELDINGSFORMULIER

STUDIEREIZEN HOVO UTRECHT 2011-2012

Stuur dit formulier terug aan de docent/organisator van de reis. Naam, adres, telefoon nummer en e-mailadres zijn te vinden bij de studiereisbeschrijving in deze gids. Voor elke deelnemer graag een apart formulier invullen. DEZE AANMELDING IS VRIJBLIJVEND. Reis waarvoor u zich aanmeldt:

Naam (voor gehuwde vrouwen de meisjesnaam):

Eerste voornaam zoals in het paspoort vermeld staat:

E-mailadres: Straat: Postcode:

Huisnummer: Woonplaats:

Telefoonnummer(s): In hotels slaapt u op een tweepersoonskamer Wenst een eenpersoonskamer: ja / nee Wenst een kamer te delen met dhr./mw.: Verzekering Het afsluiten van reisverzekering is verplicht. Een annuleringsverzekering wordt dringend aangeraden. Let op of (indien van toepassing) werelddekking op uw ziektekostenverzekering van toepassing is! Annuleringsvoorwaarden Vraag eerst de voorwaarden op bij de organisator(en) van de betreffende reis. Bij annulering kunnen de organisatoren kosten in rekening brengen op basis van reeds aangegane verplichtingen of gemaakte financiële afspraken. Verklaring Ondergetekende verklaart, dat hij/zij bij deelname aan de studiereis noch HOVO Utrecht, noch de organisatoren, noch de begeleiders aansprakelijk zal stellen voor vlucht vertragingen, wijzigingen in het programma of voor ongevallen tijdens de excursies. Plaats:

Datum:

Handtekening: (graag sturen naar het adres dat bij de betreffende studiereis is vermeld.)

ROUTEBESCHRIJVING NAAR VEELVOORKOMENDE CURSUSLOCATIES PER OPENBAAR VERVOER VANAF CENTRAAL STATION UTRECHT NAAR: ■ De Universiteit voor Humanistiek en de gebouwen van de Universiteit Utrecht in de binnenstad: stadsbus 2, 3, en 11. ■ De Hogeschool Utrecht, locaties Nijenoord en Oudenoord: stadsbus diverse lijnen. ■ De locaties van de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht in De Uithof: stadsbus 11, 12 en 12S. ■ Het Utrecht University College (ingang Prins Hendriklaan) (ca. 15 minuten): stadsbus 4, richting Burg. Fockema Andreaelaan, halte Hooghstraat/hoek Prins Hendriklaan.

PER OPENBAAR VERVOER VANAF STATION AMERSFOORT NAAR HOGESCHOOL UTRECHT AMERSFOORT: ■ De Hogeschool Utrecht Amersfoort ligt op loopafstand (ca. 5 minuten) achter het Centraal Station Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort.

PER AUTO ■ In de binnenstad van Utrecht is parkeerruimte schaars en duur. Parkeergarages vindt u onder andere aan de Springweg (te bereiken via de Mariaplaats) en de Kruisstraat (bij de Stadsschouwburg). ■ Voor de parkeerterreinen op De Uithof geldt betaald parkeren. Deze terreinen zijn soms vol. Er is een parkeergarage aan de Cambridgelaan 108, met ruime parkeergelegenheid en lage tarieven. ■ Op de campus van het Utrecht University College is voldoende gratis parkeerruimte. ■ Parkeren bij Hogeschool Utrecht Amersfoort, De Nieuwe Poort 21 kan op een betaald parkeren terrein (bij het HUA gebouw rechts de Eemlaan in). De parkeergarage is uitsluitend voor HUA medewerkers bedoeld.

140

BUREAU HOVO Mw C.L. Derks Mw. Y.C.M. van der Valk e-mail: y.c.m.vandervalk@uu.nl Bezoekadres: Bestuursgebouw Universiteit Utrecht Heidelberglaan 8, kamer 260, Utrecht-De Uithof e-mail: hovo@uu.nl Postadres: Postbus 80125, 3508 TC Utrecht tel. 030-2533197 (ma t/m do van 9.00 tot 12.30 uur)

COร RDINATOREN Algemeen coรถrdinator Dhr. Drs. G.W. van Dorp Postbus 80125, 3508 TC Utrecht tel. 030-2533197, mobiel 06-53163874 (maandag en donderdag) e-mail: g.w.vandorp@uu.nl Voor informatie over de inhoud en het niveau van een cursus kunt u terecht bij de coรถrdinator van de instelling die de cursus verzorgt. Hogeschool Utrecht Mw. B. Pols Faculteit Maatschappij en Recht Heidelberglaan 7, 3584 CS Utrecht Tel. 06 2163 6774 e-mail: bea.pols@hu.nl

Universiteit van Tilburg/Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) Dhr. Drs. H.J. van Hout Postbus 80101, 3508 TC Utrecht tel. 030-2531882 e-mail: h.j.vanhout@uvt.nl

Hogeschool Utrecht-Amersfoort Mw. C. de Maar De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort Tel. 06 4260 5509 e-mail: corine.demaar@hu.nl

Universiteit voor Humanistiek Mw. Drs. M. Braakman Postbus 797, 3500 AT Utrecht tel.030-2390100 e-mail: mb@uvh.nl (tot 1 juli 2011, daarna vacant)

Universiteit Utrecht Mw. Dr. H.W.G. Leenders Postbus 80125, 3508 TC Utrecht tel. 030-2532975 (maandag en donderdag) e-mail: h.w.g.leenders@uu.nl

Universiteit Utrecht Hogeschool Utrecht Hogeschool Utrecht - Amersfoort Universiteit van Tilburg/Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) Universiteit voor Humanistiek Utrecht

HOVOUtrecht Postbus 80125 3508 TC Utrecht T 030 2533197 E hovo@uu.nl W www.hovoutrecht.nl