DE STANDAARD DINSDAG 5 SEPTEMBER 2017
het verhaal VIJF TIPS OM DE SCHOOLGAANDE JEUGD WEER OP TIJD ONDER DE VEREN TE KRIJGEN
SLAAP TIENER, SLAAP Netflixseries, uitgebreide chatsessies, de sportclub, de opdringerige smartphone ... Adolescenten hebben zo’n intens sociaal leven dat een gezond slaapritueel vaak ver zoek is. Steeds meer onderzoekers maken zich zorgen. PETER VANTYGHEM
B R U S S E L I Bijna de helft van de
Vlaamse jongeren tussen 15 en 18 jaar kampt met slaaptekort. Dat blijkt uit een recente enquête (van EASI) bij bijna 2.000 leerlingen. Zeven op de tien haalt de vereiste negen uur niet. De cijfers stroken met veel internationale onderzoe ken, die in toenemende mate alarm slaan over slaapgerelateerde symp tomen als ‘lage zelfinschatting, me lancholie, minder discipline’, zoals onlangs bleek uit een Australisch onderzoek bij 1.100 tieners. De 21ste eeuw is immers niet slaapvriendelijk. De consumptie maatschappij, nieuwe sociale ge woontes en een prestatiecultuur verhogen permanent de druk. Dat heeft repercussies voor de slaap, die belangrijk is voor de cognitieve verwerking van informatie en het mentale evenwicht. Een slechte slaap kan bijvoorbeeld een grote invloed hebben op schoolresulta ten.
Slaapeducatie Moeten scholen dan slaapeduca tie geven? De specialisten zijn in ieder geval enthousiast. ‘Op scho len heb ik de leerlingen altijd hele maal mee, omdat het onderwerp veel dingen voor hen duidelijk maakt’, zegt psychologe Annelies Smolders. En in het onderwijs is de vraag naar nascholing over het onderwerp groot. Raymonda Ver
dyck, hoofd van het gemeenschaps onderwijs, wikt de vraag: ‘Slaap maakt niet rechtstreeks deel uit van de leerstof, en slaaphygiëne begint niet op school. Maar dat be tekent niet dat we er geen aan dacht aan kunnen besteden, bij voorbeeld in de lessen wereldoriën tatie.’ Wat kan de medische wereld doen? Vlaanderen telt veel slaap centra en uit de toenemende raad plegingen én uit onderzoek blijkt dat jongeren – meisjes nog meer dan jongens – een groeiende pro bleemgroep zijn. Maar de drempel is hoog en bij de eerstelijnszorg is de onwetendheid soms groot. Er worden nog te vaak slaappillen voorgeschreven. ‘Ik stel vast dat zelfs veel huisartsen weinig over slaap weten’, zegt een specialist. De ouders dan maar? Zij botsen op hun eigen onwetendheid en op een veranderende tijd. Behalve de normale hormonale veranderingen die van elke adolescent een avond type maken, leggen de vrijetijdsin dustrie, de prestatiedruk en het in tense sociale verkeer druk op de kostbare avonduren. Het belet jon geren een gezond ‘avondritueel’ op te bouwen, en dat veroorzaakt snel een vicieuze cirkel waardoor het slaaptekort opgestapeld wordt. Hoe kan u uw tiener helpen een goed slaapritueel te onderhouden? We overlopen vijf discussiepunten.
1
NEGEN UUR SLAPEN IS DE NORM. LIEFST REGELMATIG.
Hoe precair de slaap van adoles centen is, blijkt uit de optelsom van biologische en maatschappelijke ei sen. 1. Rond zijn vijftiende wordt zo wat iedereen een avondtype, wat het moeilijk maakt om voor 23 uur in te slapen. 2. Op die leeftijd wordt ne gen uur slaap als norm gesteld voor het cognitieve en emotionele ‘onder houd’. 3. De school begint om half negen. Met ook nog huiswerk, sport club, gamen, avondmaal, chatten er bij groeit al snel een stevige tijds druk. ‘Er is veel druk op adolescen ten om minder te slapen’, besloot een onderzoek van de Universiteit van California vorige week nog. De UCLA verbindt slaaptekort direct aan symptomen van depressie. ‘Veel jon geren offeren slaap op voor andere activiteiten.’ Moraal: probeer goeie gewoon tes in te bouwen om aan die negen uur slaap te komen. Dat kan niet elke keer lukken, maar een goeie regelmaat onderhouden, met een vaste bedtijd, is erg belangrijk.
2
SLAPEN IN VOLSTREKT DUISTER, WAKKER SCHRIKKEN MET LICHT.
‘Licht is vijand nummer één van de gezonde nachtrust’, schrijft jeugdpsychiater Lieve Swinnen in haar nieuwe boek Help, mijn kind leeft online. Ze raadt aan de hoeveel heid licht een halfuur voor het sla pengaan te verminderen. Vele slaap specialisten stellen het nog scherper: wit licht (dat de aanmaak van het slaaphormoon melatonine verhindert) dient ’s avonds vervangen te worden door geel of oranje licht. Hoe je dat doet? In de zitkamer kan je ’s avonds met schemerlampjes werken, of met kaarslicht. Iets moderner? Met dyna mische ledverlichting kan je op elk uur de lichtkleur instellen die je wenst. Dat kan ook in de slaapkamer, en je kan je ’s ochtends ook laten wekken met toenemend wit licht: dat helpt om vlotter met de dag te begin nen, zegt slaapspecialist Johan Ver braecken. Maar Annelies Smolders is tegen: ‘Waarom dat laatste halfuur kwaliteitsslaap wegnemen? Beter even verblind zijn in de badkamer of rond lopen met een lichtbril.’ Moraal: vermijd daglicht in de avond, om uw geest goed te laten weten dat de nacht gevallen is. Ga zelfs na of u ’s ochtends liever bru taal dan wel geleidelijk met daglicht geconfronteerd wordt. De gouden regel: in bed lig je om te slapen, niet om te snoozen.