ACTUEEL
De ver-van- mijn-bed-show Wég met het taboe: 1 op de 5 koppels slaapt niet samen
Apart slapen: het is – óók bij jonge koppels – een nieuwe trend. Maar zo goed als niemand durft dat openlijk toe te geven. Redactrice Frauke vroeg zich af waarom...
Eén op de vijf, dat zijn twintig koppels per honderd die niet in hetzelfde bed slapen. Terwijl ik eigenlijk helemaal niemand ken die alleen slaapt. Ja, mijn ene tante en oom. Maar dat was omdat zij ziek was, en elke aanraking of beweging pijn deed. Maar verder? Ook als ik rondhoor, geeft in eerste instantie niemand thuis. Dat is niet zo vreemd, zegt Annelies Smolders, psychologe en slaapexperte bij onafhankelijk slaapcentrum Huis Midori: “Er rust een enorm taboe op koppels die apart slapen. Want slapen, dat staat voor intimiteit, voor exclusiviteit die je als koppel deelt. Dus gaan mensen wel in aparte kamers liggen, maar dat vertellen ze liever niet
en meer gezinnen het platteland verlieten en noodgedwongen kleiner gingen wonen in de steden, gingen koppels samen slapen. In die tijd was het zelfs een teken van rijkdom als je als koppel elk je eigen slaapkamer had. Het bed, dat was voor de seksuele avonturen, net als in het oude Rome, en niet om samen in te slapen. Maar samen met onze veranderende maatschappij – die steeds veeleisender wordt – komt de nood aan een goede nachtrust terug. Iedereen weet: als je goed hebt geslapen, heb je zoveel meer energie dan na een korte of gebroken nacht. Ilse (32) en haar man slapen sinds een jaar apart: ”Mijn man werkt
“Aan jonge ouders stel ik voor om afwisselend apart te slapen. Zo gun je elkaar de kans om te recupereren” SLAAPEXPERTE ANNELIES
aan anderen. Hier, bij ons in het centrum, komt het wel naar boven. Maar dan vaak alleen maar omdat ik het opper. En dan zie je heel vaak de opluchting. De twijfel soms ook. Want alleen slapen terwijl je samen bent, dat doe je toch niet?” Eigenlijk is het vreemd, want samen slapen is niet zo’n eeuwenoude traditie. Pas sinds de industriële revolutie, toen meer 66
in shiften. Hij heeft het zelf heel moeilijk om zich telkens aan te passen aan andere slaap- en werktijden, wat zorgt voor heel wat ellende in de slaapkamer. Want omdat hij lag te draaien en te woelen, werd ik natuurlijk ook wakker. In het begin beet ik op mijn tanden, maar toen onze dochter er kwam, was ik op den duur uitgeput. Niet alleen werd ik vaak wakker door mijn man,
maar ik moest er ook nog eens om de drie uur uit voor een hongerige baby. Na een paar maanden kon je me bij elkaar vegen. Het was mijn man die voorstelde om in de logeerkamer te gaan liggen – ook omdat hij naast het slechte slapen nog eens wakker werd van onze dochter. Het voelde raar in het begin. Maar daar kwam al heel snel een gevoel van opluchting voor in de plaats. Eindelijk, rust…”
Van shiftwerk tot snurken Ilse is duidelijk niet alleen. Shiftwerk staat mee in de top tien van redenen waarom mensen aparte kamers opzoeken ’s avonds. Annelies Smolders: “Snurken hoor ik heel vaak in mijn praktijk, maar je hebt ook ochtend- en avondmensen, bijvoorbeeld. Als er mensen hier komen met slaapproblemen, is een van de eerste tips die we geven: ga pas naar bed als je slaperig bent. Het heeft geen zin om te liggen woelen en draaien, dat bezorgt jou en je partner alleen maar stress. Maar als je man al slaapt, en jij komt een uur of twee later pas naar bed, is er een kans dat je hem wakker maakt. Ga dan in de logeerkamer liggen. Beter voor iedereen.” Maar ís dat dan zo? Hoe zit het objectief gezien eigenlijk met dat apart slapen? Wat zijn de
DÉ REDENEN
OM APART TE SLAPEN • Midden in de nacht wakker worden • Te vroeg wakker worden • Woelen en draaien • Snurken • Niet in slaap kunnen vallen
voor- en nadelen? Annelies Smolders: “Puur objectief gezien slaap je beter apart, heel simpel. Geen enkel koppel slaapt synchroon, zelfs niet als je al twintig jaar het bed deelt. We hebben allemaal ons eigen slaappatroon, en dat verloopt het rustigst en het prettigst als er geen stoorzenders in de buurt zijn. Maar naast het objectieve is er natuurlijk ook nog een subjectief gegeven: we slapen graag samen
ook spontaner als je liefste binnen ‘handbereik’ ligt. Maar ook daar zijn, uiteraard, oplossingen voor. Mis je de intimiteit van het samen inslapen? Dan kun je toch gewoon samen naar bed gaan? Na anderhalf uur wordt elke slaper de eerste keer wakker: dan kom je namelijk in je lichte slaap en je waaktoestand. Het minste geluidje wekt je dan. Dat hebben we overgehouden aan de oertijd, toen we nog niet veilig een hele nacht konden doorslapen. Toen was het levensnoodzakelijk om geregeld even uit die diepe slaap te komen, nu zorgt het voor een verdere slapeloze nacht. Maar als dat gebeurt, kan dat het moment zijn dat je in de andere kamer gaat liggen.”
Voor altijd, of voor even Of dat ‘zomaar even’ apart gaan slapen zo vanzelfsprekend is? Dat is het natuurlijk niet. De meeste koppels blijven gewoon samen een bed delen. Omdat ze geen slaapproblemen hebben óf omdat ze elkaars nabijheid meer
“Voor slaapcomfort kiezen is niet egoïstisch. Als je goed slaapt, ben je een aangenamer mens” SLAAPEXPERTE ANNELIES
omdat het een veiliger, meer ontspannen gevoel geeft, wetende dat je man of vrouw naast je ligt. Én vrijen gebeurt natuurlijk
rustgevend vinden dan zorgeloos alleen slapen. Annelies Smolders: “Niemand zegt dat je alleen móét slapen, natuurlijk. Er zijn
genoeg koppels die beter alleen slapen, en er toch voor kiezen bij elkaar te blijven liggen, net omwille van de gewoonte die je al jaren hebt en het taboe dat errond hangt. Misschien is af en toe apart slapen – wanneer je echt doodop bent, bijvoorbeeld – dan een oplossing. Of misschien hebben jullie er dan pas baat bij om een bepaalde periode een andere slaapplek op te zoeken.” Zoals Sandra (25), die momenteel even apart slaapt, omwille van de kinderen: “We kregen onze twee zoontjes in twee jaar tijd – een héél drukke periode dus. Mijn man heeft als bankdirecteur een verantwoordelijke job, hij moet er elke dag echt zijn hoofd bijhouden. Daarom slaap ik nu mee in de kinderkamer, zodat hij tenminste zijn uren slaap krijgt. In het weekend kruipen we wél gezellig bij elkaar, en we hebben met elkaar afgesproken: zogauw de kinderen doorslapen, zoeken we terug hetzelfde bed op. Hoewel mijn man de laatste maanden grapt dat hij nog wel tien kinderen wil: hij heeft nog nooit zo lekker geslapen!” Dat Sandra niet de enige is én dat steeds meer mensen ervoor kiezen apart dromenland op te zoeken, verwondert Annelies Smolders niet: “Omdat de druk alsmaar hoger wordt, wordt ook een goede nachtrust belangrijker. In deze tijden zorgen we beter voor onszelf. Je hebt een hele nieuwe, gezonde eetcultuur bijvoorbeeld, waarbij we gaan voor onbespoten, bio en zelfs 67
Compromissen sluit je al de hele dag, denk ’s nachts maar aan jezelf raw food voor de liefhebbers. En ook slaap krijgt nu meer aandacht, het hoort bij de zorgvoor-jezelf-cultuur die er nu heerst. En als je weet dat één op de drie mensen acute slaapproblemen heeft en het bij 10% van de mensen om een chronisch probleem gaat, is dat ook niet zo verwonderlijk. Je wordt niet alleen chagrijnig van slaaptekort, het gaat veel verder dan dat: je krijgt een wisselende gemoedstoestand, de kans op burn-out en depressie wordt groter, je afweersysteem komt onder vuur te liggen, je maag en darmen hebben eronder te lijden, maar ook cardiovasculair krijg je meer problemen, je pijnbeleving wordt sterker, de concentratie vermindert én je hebt meer kans op overgewicht. Mij verbaast het eerlijk gezegd dat het bezig zijn met een goede nachtrust nu pas echt een issue aan het worden is.”
Een zegen voor prille ouders
68
Knutselruimte wordt slaapkamer Mireille (58) heeft de jonge kinderen dan wel allang achter zich gelaten, toch slapen zij en haar man sinds een paar jaar apart: “Het begon eerder toevallig. Onze oudste zoon ging op kot en mijn man, die altijd al snurkte, begon nu echt serieuze decibels te produceren ’s nachts. Ik ben zelf al een moeilijke slaper, en zodra hij begint te snurken, raak ik gewoon niet meer in slaap. Het enige wat ik dan nog kan, is luisteren naar dat gesnurk… Op een nacht – het was intussen twee uur, terwijl ik de volgende ochtend wel gewoon moest gaan werken – ben ik van pure ellende in het bed van onze zoon gekropen. Wát een revelatie! Ik stond ’s morgens op met het gevoel alsof ik dagen had geslapen, in plaats van de vijf uur die ik achter de rug had. Toen pas besefte ik hoezeer ik al die jaren een slaap tekort had opgebouwd. Want blijkbaar was niet alleen het inslapen een probleem, door het constante lawaai op het hoofdkussen naast me, sliep ik ook nooit echt goed door. En ja, ik was weleens kortaf. En nee, met mijn concentratie zat het ook niet altijd goed. Maar als je drie kinderen, een huishouden, een job en een druk sociaal leven hebt, denk je niet meteen aan slaaptekort als grote reden. Maar wat bleek toen ik een tijdje alleen sliep? Ik werd gewoon een ander mens! Het werd zelfs zo erg dat ik wat slechtgezind werd tegen vrijdag, wanneer onze
“In het oude Rome was het een teken van rijkdom als je elk je eigen slaapkamer had. Het bed, dat was voor de seksuele avonturen” SLAAPEXPERTE ANNELIES
zoon naar huis kwam van zijn kot. Dan was ik mijn eigen bed kwijt… Mijn man is zo lief geweest zijn knutselkamer af te staan én gezellig in te richten voor mij. Sindsdien slaap ik – heerlijk – alleen!” Slaapexperte Annelies herkent het verhaal van Mireille: “Snurken is heel vaak een vijand in de slaapkamer, en hoe ouder we worden, hoe meer kans op snurken. Spieren verslappen, waardoor het allemaal wat luidruchtiger wordt. Ook menopauze kan een reden zijn voor koppels om elk een eigen slaapkamer te kiezen: je krijgt last van nachtelijke opvliegers, wilt dan alleen maar een laken op je voelen of het raam wagenwijd openzetten, terwijl je man net graag een dubbele donsdeken op het bed heeft liggen. Soms stellen mensen voor om dan twee aparte bedden naast elkaar te zetten, als compromis. Maar aparte bed-
den houden geluid, lawaai of temperaturen niet tegen. Als je de ruimte hebt, durf dan te kiezen voor een kamer voor jezelf. Compromissen moet je al de hele dag sluiten, ’s nachts mag je echt wel gaan voor het grootst mogelijke comfort. Je slaap is je eigen verantwoordelijkheid, zeg ik altijd aan cliënten die hier komen. Het is niet egoïstisch om te kiezen voor een goed slaapcomfort, integendeel: als jij goed hebt geslapen, ben je een aangenamere echtgenote, moeder, collega en vriendin. Je doet er dus véél mensen een plezier mee. Daarom, durf te kiezen voor je slaap. Misschien even wennen in het begin, maar zodra je het probeert, zul je merken dat het helpt.” Vanavond misschien toch maar eens gaan voor een goed gesprek met manlief? En daarna: slaap lekker!
Tekst: Frauke Joossen • Met dank aan Annelies Smolders van Huis Midori
Met leeftijd heeft apart slapen weinig te maken, denkt Annelies. Ze ziet het misschien wel vaker bij oudere mensen, maar ook het jonge geweld kampt met slaaptekort. De redenen zijn vaak gewoon anders. Bij oudere mensen gaat het om – steeds luider – snurken, menopauze, lichter slapen, terwijl het bij jongere mensen vaker gaat om stress, shiftwerk en jongere kinderen. Annelies: “Aan jonge ouders stel ik weleens voor om beurt om beurt apart te gaan slapen. Twee nachten heeft mama ‘de nachtshift’ en mag papa in de verste kamer mét oordopjes bijslapen, de volgende twee nachten neemt papa voor zijn rekening. Waarom zou je allebei met wallen onder je ogen aan het ontbijt verschijnen? Je weet
dat gebroken nachten erbij horen met jonge kinderen. Door allebei om beurten apart te slapen, gun je elkaar de kans te recupereren. Ik heb gemerkt: het maakt een wereld van verschil.”