ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΩΝ ΖΗΤΗΜΑΤΩΝ ΑΙΧΜΗΣ by ΙΔΡΥΜΑ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΕΩΣ

Το Ίδρυμα Ποιμαντικής Επιμορφώσεως Το Ίδρυμα Ποιμαντικής Επιμορφώσεως, είναι ένα Επιμορφωτικό και Ερευνητικό Εκκλησιαστικό Ίδρυμα της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, συνεστήθη διά της της υπ’ αριθμ. 1631/896/28−5−2009 (ΦΕΚ Β’ 1011) Aποφάσεως της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος και κατέστη Αυτόνομο Εκκλησιαστικό Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα δια της υπ’ αριθμ. 22/Διεκπ.128/14-1-2015 (ΦΕΚ Β’ 269) Aποφάσεως της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας του Ιδρύματος Ποιμαντικής Επιμορφώσεως (Ι.Π.Ε.) καθορίστηκε με το άρθρο 64 του Ν. 4415/2016 (ΦΕΚ Α' 159) σύμφωνα με το οποίο: α) Η διά βίου εκπαίδευση, κατάρτιση και ποιμαντική επιμόρφωση των Κληρικών, των εκκλησιαστικών υπαλλήλων και των λοιπών στελεχών των φορέων του άρθρου 1 παρ. 4 του ν. 590/1977 (Α' 146) παρέχεται από το Ίδρυμα Ποιμαντικής Επιμορφώσεως (Ι.Π.Ε.) της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Για την εκπλήρωση του ως άνω σκοπού το Ι.Π.Ε. συνάπτει σύμφωνα συνεργασίας με άλλα νομικά πρόσωπα του άρθρου 1 παρ. 4 του ν. 590/1977 (Α' 146) στις οποίες εξειδικεύονται τα προγράμματα, οι διδάσκοντες και κάθε άλλη σχετική λεπτομέρεια. β) Το Ίδρυμα Ποιμαντικής Επιμορφώσεως (Ι.Π.Ε.) της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών είναι φορέας παροχής υπηρεσιών διά βίου μάθησης της παρ. 3 του άρθρου 3 του ν. 3879/2010 (Α' 163), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει. Παρέχει υπηρεσίες μη τυπικής εκπαίδευσης και κατάρτισης ως Κέντρο Διά Βίου Μάθησης Επιπέδου Δύο της παρ. 6 του άρθρου 10 του ν. 3879/2010 (Α' 163), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει και της περίπτωσης 2 της υποπαραγράφου Θ3 της παραγράφου Θ' του άρθρου πρώτου του ν. 4093/2012 (Α' 222), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει. γ) Το Ίδρυμα Ποιμαντικής Επιμορφώσεως (Ι.Π.Ε.) της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών αποτελεί Πιστοποιημένη Εκπαιδευτική Δομή παροχής πιστοποιημένων επιμορφωτικών προγραμμάτων κατά τα προβλεπόμενα στις περιπτώσεις δ' και ε' της παραγράφου 7 του άρθρου 1 του Π.δ. 57/2007 (Α' 59). Η κατά τα ως άνω παρεχόμενη επιμόρφωση των Κληρικών, των εκκλησιαστικών υπαλλήλων και του λοιπού προσωπικού των φορέων του άρθρου 1 παρ. 4 του ν. 590/1977 (Α'146) που παρέχεται από το Ίδρυμα Ποιμαντικής Επιμορφώσεως (Ι.Π.Ε.) της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, μοριοδοτείται, ως κριτήριο επιλογής προϊσταμένων οργανικών μονάδων στους εν λόγω φορείς, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην περίπτωση ζζ' της παρ. 3 του άρθρου 85 του ν. 3528/2007 (Α' 26), όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 29 του ν. 4369/2016 (Α' 33) και ισχύει. δ) Οι δράσεις του Ιδρύματος Ποιμαντικής Επιμορφώσεως (Ι.Π.Ε.) της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών μπορούν να χρηματοδοτούνται από πόρους της Εκκλησίας ή των συνεργαζόμενων φορέων ή κοινωφελών ιδρυμάτων ή δωρεές, καθώς και από εθνικούς πόρους, ευρωπαϊκά προγράμματα και συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. ε) Το Ίδρυμα Ποιμαντικής Επιμορφώσεως (Ι.Π.Ε.) της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, για την εκπλήρωση των σκοπών του μπορεί να συνάπτει συμφωνίες με Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της ημεδαπής ή της αλλοδαπής, με εκκλησιαστικούς οργανισμούς και φορείς του άρθρου 1 παρ. 4 του ν. 590/1977 (Α' 146), με Ιερές Μητροπόλεις ή εκκλησιαστικούς οργανισμούς ή φορείς άλλων εκκλησιαστικών κλιμάτων που εδρεύουν εντός χώρας ή και στο εξωτερικό, καθώς και με οργανισμούς ή φορείς άλλων θρησκευτικών δογμάτων.

Η Πράξη: «Ανάπτυξη ικανοτήτων ανθρώπινου δυναμικού σε υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας με έμφαση στις δομές της Εκκλησίας» Στο πλαίσιο αυτό το Ίδρυμα Ποιμαντικής Επιμορφώσεως πρόκειται να υλοποιήσει, για την Περίοδο 2017-2020, την Πράξη με τίτλο: «Ανάπτυξη ικανοτήτων ανθρώπινου δυναμικού σε υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας με έμφαση στις δομές της Εκκλησίας» και MIS 5004190 στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά βίου Μάθηση». Αντικείμενο της Πράξης αποτελεί η επιμόρφωση κληρικών και λαϊκών στελεχών, συνεργατών και εθελοντών της Εκκλησίας (περί τις 7.200 συμμετοχές σε 10 διάφορες θεματικές ενότητες), που βρίσκονται στα γεωγραφικά όρια της ελληνικής επικράτειας για την υποστήριξη του έργου που προσφέρεται στις κοινωνικοπρονοιακές και λοιπές εκκλησιαστικές δομές, με σκοπό την βελτίωση και ενίσχυση των επαγγελματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων τους, προκειμένου να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά τις προκλήσεις που διέπουν τις σύγχρονες κοινωνικές, πολιτισμικές, πολιτικές, τεχνολογικές, θρησκευτικές και πνευματικές εξελίξεις. Η υλοποίηση της Πράξης προβλέπει τη λειτουργία 240 Τμημάτων στις 13 Περιφέρειες της χώρας. Η εκπαιδευτική διαδικασία θα στηριχθεί στις βασικές αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων και της ενεργούς συμμετοχικής μάθησης. Στους κύριους στόχους των θεματικών ενοτήτων εντάσσονται η αναβάθμιση των γνώσεων των κληρικών και λαϊκών στελεχών της Εκκλησίας, η στήριξη των διακονουμένων και των δομών στις οποίες παρεμβαίνει η Εκκλησία (ενορίες, νοσοκομεία, προνοιακοί φορείς, φυλακές κ.λπ.), καθώς επίσης και ο εκσυγχρονισμός του επιμορφωτικού έργου του Ι.Π.Ε. Το επιμορφωτικό έργο περιλαμβάνει 10 θεματικές ενότητες: 1) Κοινωνικοπρονοιακή εκκλησιαστική παρέμβαση σε προβλήματα του γάμου και της οικογένειας. 2) Κοινωνικοπρονοιακή εκκλησιαστική υποστήριξη σε προβλήματα της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας. 3) Κοινωνικοπρονοιακή εκκλησιαστική υποστήριξη των νοσούντων και των οικείων τους. 4) Κοινωνικοπρονοιακή εκκλησιαστική παρέμβαση σε προβλήματα πένθους. 5) Διαχείριση προβλημάτων οικογενειακού βίου. 6) Θέματα πρόληψης και αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας. 7) Σύγχρονες προσεγγίσεις προβλημάτων ψυχικής υγείας. 8) Θέματα διαχείρισης χρονίως πασχόντων. 9) Εκπαίδευση στη διαχείριση κοινωνικοπρονοιακών ζητημάτων αιχμής 10) Η ενορία ως κύτταρο της τοπικής ανάπτυξης και κοινωνικοπρονοιακής στήριξης. Τα αναμενόμενα οφέλη της Πράξης αναμένεται να είναι: •

Η ενίσχυση των επαγγελματικών δεξιοτήτων μέσω προγραμμάτων επιμόρφωσης των στελεχών, συνεργατών και εθελοντών, κληρικών και λαϊκών στελεχών αλλά και άλλων φορέων που παρέχουν ανάλογες υπηρεσίες, για την υποστήριξη του έργου που προσφέρεται στις κοινωνικοπρονοιακές και λοιπές εκκλησιαστικές δομές. • Η αναβάθμιση των γνώσεων και των ποιμαντικών δεξιοτήτων των Κληρικών και Λαϊκών Στελεχών της Εκκλησίας. • Η στήριξη των διακονουμένων και των δομών στις οποίες παρεμβαίνει η Εκκλησία (ενορίες, νοσοκομεία, προνοιακοί φορείς, φυλακές κ.λπ.). Η εκπαιδευτική διαδικασία στο σύνολό της θα διέπεται από τις βασικές αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων και θα πραγματοποιηθεί μέσω των εκπαιδευτικών τεχνικών της ενεργούς συμμετοχικής μάθησης. Βεβαίωση πιστοποιημένης επιμόρφωσης Όλοι οι συμμετέχοντες στα Εκπαιδευτικά Προγράμματα μετά από επιτυχή παρακολούθηση θα λαμβάνουν Βεβαίωση Επιμόρφωσης.

Οι μισθοδοτούμενοι εκ του Δημοσίου Ταμείου μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της διαδικασίας πιστοποίησης θα λαμβάνουν Βεβαίωση Πιστοποιημένης Επιμόρφωσης και μοριοδότηση με βάση το καθεστώς μοριοδότησης των Δημοσίων Υπαλλήλων.

«ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΩΝ ΖΗΤΗΜΑΤΩΝ ΑΙΧΜΗΣ»

1. Σύντομη περιγραφή του επιμορφωτικού προγράμματος Τα σύνθετα προβλήματα τα οποία έχει δημιουργήσει η μακροχρόνια οικονομική κρίση ήρθαν να επιτείνουν προϋπάρχουσες δυσάρεστες καταστάσεις κοινωνικής περιθωριοποίησης και αποκλεισμού. Καταστάσεις που οφείλονται στη φτώχεια, την ανεργία, την απότομη αλλαγή των οικονομικών δεδομένων που δυσκολεύει την προσαρμογή, τις αρρώστιες, τα έκτακτα γεγονότα – οικογενειακά κ.α. – τη δραματική αλλαγή των δεδομένων για την τρίτη ηλικία. Είναι επιτακτική η ανάγκη διαμόρφωσης, κατ’ αρχήν από την πολιτεία, αλλά και από όλους τους φορείς που δραστηριοποιούνται στην αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων, ενός προστατευτικού πλαισίου (δίχτυ ασφαλείας), ώστε να αμβλύνονται οι συνέπειες αυτών των προβλημάτων. Η Εκκλησία είναι αναμφίβολα ένας από αυτούς τους φορείς, που λόγω των αφετηριακών της αναφορών και της μακράς παράδοσής της, μετέχει ενεργά στην προσπάθεια κοινωνικής μέριμνας. Μάλιστα, αρκετά συχνά, εμπερίστατοι άνθρωποι με διαφορετικές θρησκευτικές καταβολές στρέφονται στην εκκλησία γνωρίζοντας ότι δεν θέτει ως κριτήριο για την διακονία και συμπαράσταση στον συνάνθρωπο τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις. Όλο και περισσότερο διαπιστώνεται ότι για την αποτελεσματικότερη διεξαγωγή του κοινωνικοπρονοιακού έργου δεν αρκεί η καλή διάθεση και ο ζήλος των στελεχών (ιερέων, εργαζομένων και εθελοντών). Χρειάζεται συστηματικότερη κατάρτιση γύρω από τις συγκεκριμένες δυσκολίες που υπάρχουν, τους σύγχρονους τρόπους αντιμετώπισής τους, τις αρχές που διέπουν την κοινωνική προσφορά, το σεβασμό στα πρόσωπα των ωφελουμένων, τον τρόπο άσκησης των κοινωνικών επαγγελμάτων με βάση τα σύγχρονα δεδομένα, τις αρχές του εθελοντισμού, την αντιμετώπιση της κατ’ επάγγελμα επαιτείας, την ενδεχόμενη εξουθένωση από την καθημερινή τριβή με τις καταστάσεις αυτές, τη γνωριμία με φορείς που προσφέρουν εξειδικευμένες κοινωνικές υπηρεσίες κλπ. Το επιμορφωτικό πρόγραμμα σχεδιάστηκε επομένως για να ενημερώσει, να καταρτίσει και να ευαισθητοποιήσει τα στελέχη του κοινωνικοπρονοιακού έργου της Εκκλησίας, ώστε να συμβάλουν ουσιαστικά στην προαγωγή και βελτίωση του έργου αυτού και στην αποτελεσματικότερη διακονία των συνανθρώπων. 2. Σκοπός του Προγράμματος Κατά τη διάρκεια του προγράμματος: • Θα γίνει καταγραφή και τοποθέτηση του προβλήματος και περιγραφή των σύγχρονων εκρηκτικών αναγκών κοινωνικής προσφοράς, λαμβανομένων υπόψη των συνεπειών της μακρόχρονης οικονομικής κρίσης στην ελληνική κοινωνία. • Θα γίνει μια θεολογική τοποθέτηση για τη θέση της φιλανθρωπίας μέσα στην ποιμαντική διακονία της Εκκλησίας και θα συζητηθούν τυχόν ενστάσεις που προκύπτουν από τη μονοσήμαντη θεώρηση της Εκκλησίας ως φιλανθρωπικού οργανισμού. • Θα παρουσιαστούν οι βασικές αρχές της κοινωνικής εργασίας και θα αναλυθεί η δεοντολογία του επαγγέλματος του κοινωνικού λειτουργού. Θα συζητηθούν τα διλήμματα

• •

•

στα οποία έρχεται και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει καθώς και οι αναλογίες των αρχών αυτών στο έργο των εθελοντών. Θα παρουσιαστούν στα πλαίσια βιωματικού εργαστηρίου, περιπτώσεις κοινωνικής εργασίας και θα φανεί ο τρόπος αντιμετώπισής τους. Θα γίνει αναφορά στον εθελοντισμό στο χώρο της κοινωνικοπρονοιακής εργασίας. Για το λόγο αυτό θα παρουσιασθούν οι βασικές αρχές του εθελοντισμού, θα αναλυθεί ο τρόπος συνεργασίας των εθελοντών με το προσωπικό των κοινωνικών δεδομένων, αλλά και η ανάγκη εκπαίδευσης των εθελοντών. Επίσης θα γίνει αναφορά στην ανάγκη εποπτείας του έργου των εθελοντών. Ιδιαίτερη αναφορά θα γίνει στο φαινόμενο της εξουθένωσης από την κοινωνικοπρονοιακή εργασία και στην αντιμετώπιση των συνεπειών της καθημερινής τριβής των ασχολουμένων με την κοινωνικοπρονοιακή εργασία με το φαινόμενο της επαιτείας. Θα παρουσιαστούν άλλοι φορείς (εκκλησιαστικοί και μη) κοινωνικοπρονοιακής μέριμνας και θα γίνει συζήτηση για νέες δυνατότητες για την ουσιαστικότερη κοινωνικοπρονοιακή προσφορά.

Με την ολοκλήρωση του προγράμματος επιδίωξη είναι να έχουμε ενημερωθεί για τις βασικότερες κοινωνικές ανάγκες στις οποίες καλείται να διακονήσει η Εκκλησία, τις δυσκολίες οι οποίες αναπόφευκτα παρουσιάζονται στην επικοινωνία με τους ωφελουμένους και τους τρόπους αντιμετώπισής τους. Ακόμα να έχουμε ευαισθητοποιηθεί σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να παρέχεται η κοινωνική στήριξη ώστε να μην προσβάλλεται η προσωπικότητα των ωφελουμένων. Να έχουμε επεξεργαστεί τρόπους καλύτερης οργάνωσης της κοινωνικοπρονοιακής εργασίας και σύγχρονες μεθόδους αρτιότερης και πιο αξιόπιστης παροχής των κοινωνικών υπηρεσιών. Να έχουμε αποκτήσει γνώσεις για την αντιμετώπιση της ενδεχόμενης κόπωσης ή και εξουθένωσης από τις δύσκολες πραγματικότητες με τις οποίες θα έρθουμε αντιμέτωποι. 3. Πληροφορίες για τους συμμετέχοντες • Κάθε εκπαιδευόμενος οφείλει να συμπληρώσει το απογραφικό δελτίο συμμετεχόντων εισόδου που θα του δοθεί από τον τοπικό Συντονιστή κατά την έναρξη του προγράμματος και το απογραφικό δελτίο συμμετεχόντων εξόδου την τελευταία ημέρα συμμετοχής του. • Η Αξιολόγηση - Πιστοποίηση γνώσεων και δεξιοτήτων των εκπαιδευόμενων. θα γίνει στο τέλος του προγράμματος με την εκπόνηση μιας γραπτής εργασίας. Συγκεκριμένα, μετά την ολοκλήρωση του 50% του προγράμματος, στους μετέχοντες θα δοθεί από τον επιστημονικά υπεύθυνο σε συνεργασία με τους εκπαιδευτές ένα θέμα σχετιζόμενο με τις διδαχθείσες ενότητες, επί του οποίου θα πρέπει κάθε συμμετέχων να συγγράψει μια εργασία, εμβαθύνοντας στο προς μελέτη ζήτημα. Ο κάθε εκπαιδευόμενος οφείλει, επομένως, να παρουσιάσει μια γραπτή εργασία, την οποία διορθώνει και βαθμολογεί ο επιστημονικά υπεύθυνος του προγράμματος ή ο προς αυτό ορισθείς εκάστοτε διδάσκων του επιστημονικού πεδίου στο οποίο υπάγεται η εν λόγω εργασία. Η εν λόγω εργασία μπορεί να παρουσιαστεί και προφορικά κατά την διάρκεια της τελευταίας διδακτικής ενότητας ενώπιον όλης της ομάδας. • Η Αξιολόγηση του Προγράμματος και η διαδικασία ανατροφοδότησης. Οι εκπαιδευόμενοι καλούνται μετά το πέρας των εργασιών του προγράμματος, να διαθέσουν λίγα λεπτά και να συμπληρώσουν ένα φύλλο αξιολόγησης. Οι απόψεις τους για την αποτελεσματικότητα της επιμορφωτικής διαδικασίας, οι πιθανές δυσκολίες που αντιμετώπισαν, όπως και οι προτάσεις τους είναι πολύ σημαντικές για την ανατροφοδότηση και βελτίωση του προγράμματος. •

Επιτρεπτό όριο απουσιών είναι το 10% των συνολικών ωρών του προγράμματος.

4. Αναλυτικό Πρόγραμμα ΗΜΕΡΑ

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ (Τίτλοι)

ΔΙΑΡΚΕΙΑ (σε ώρες)

1η

-Έναρξη – περιεχόμενο και στόχοι προγράμματος. Εισαγωγή στο πρόγραμμα. -Τοποθέτηση προβλήματος. Σύγχρονες επιτακτικές ανάγκες κοινωνικής προσφοράς.

2η

Η θέση της φιλανθρωπίας μέσα στην ποιμαντική διακονία της Εκκλησίας (θεωρητική τοποθέτηση, ενστάσεις, προβλήματα).

3η

Αρχές κοινωνικής εργασίας. Δεοντολογία του επαγγέλματος του κοινωνικού λειτουργού. Διλήμματα. Δυσκολίες. Αναλογίες για τους εκπαιδευόμενους. Παρουσίαση περιπτώσεων κοινωνικής εργασίας

4η

Εθελοντισμός στην κοινωνικοπρονοιακή εργασία. Αρχές. Εκπαίδευση εθελοντών. Εποπτεία.

5η

Εξουθένωση από την κοινωνικοπρονοιακή εργασία. Αντιμετώπιση των συνεπειών της καθημερινής τριβής με την επαιτεία και τις ιδιαιτερότητες της κοινωνικής διακονίας.

6η

Παρουσίαση και γνωριμία με φορείς (εκκλησιαστικούς και άλλους) κοινωνικοπρονοιακής μέριμνας. Νέες δυνατότητες κοινωνικοπρονοιακής προσφοράς. Άνοιγμα στην κοινότητα.

7η

Αξιολόγηση εκπαιδευομένων

ΣΥΝΟΛΟ ΩΡΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ. ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ.

1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

Η εξέλιξη των κοινωνικών δεδομένων, ιδιαίτερα στη χώρα μας, δημιουργεί νέες ανάγκες κοινωνικής προσφοράς. Η μεγάλη οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας επηρέασε καθοριστικά τη ζωή μεγάλων στρωμάτων του πληθυσμού. Παράλληλα, τα προσφυγικά και τα μεταναστευτικά ρεύματα φέρνουν κι άλλους ανθρώπους κοντά μας, με ανάλογες ανάγκες. Για μια πιο εμπεριστατωμένη κατανόηση της κατάστασης παραθέτουμε ένα εκτενές απόσπασμα από Υπόμνημα του Δ. Κατσίκα, Υπεύθυνου του Παρατηρητηρίου για την Κρίση του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) προς τις Διαρκείς Επιτροπές Κοινωνικών Υποθέσεων, Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης και Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής, στο πλαίσιο συνεδρίασης σχετικά με το σχέδιο νόμου «Ρυθμίσεις για τη λήψη άμεσων μέτρων για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης, την οργάνωση της Κυβέρνησης και των Κυβερνητικών οργάνων και λοιπές διατάξεις» 1. Τα δεδομένα που λαμβάνει υπόψη του καλύπτουν την περίοδο μέχρι το 2012. «Οι Κοινωνικές Επιπτώσεις της Κρίσης». Η έκθεση του Παρατηρητηρίου για την Κρίση συνοψίζει τα κυριότερα ευρήματα σχετικά με τον αντίκτυπο της κρίσης στη φτώχεια, στον κοινωνικό αποκλεισμό και στην ανισότητα στην Ελλάδα ως εξής:  Το ποσοστό φτώχειας αυξήθηκε σε 23,1% το 2012. Αυτό αντιπροσωπεύει μια αύξηση της τάξης του 15% από το 2008. Οι περισσότεροι από τους νέους φτωχούς βρίσκονταν κάτω από το χαμηλότερο κατώφλι (40%), ενώ το χάσμα φτώχειας αυξήθηκε σημαντικά μεταξύ 2010 και 2012. Τα ευρήματα αυτά υποδεικνύουν ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης αυξήθηκε το βάθος της φτώχειας, δηλαδή οι φτωχοί έγιναν φτωχότεροι. Επίσης, χρησιμοποιώντας ειδικά διαμορφωμένους δείκτες (FGT και Sen), διαπιστώνουμε όχι μόνο ότι οι φτωχοί έγιναν φτωχότεροι, αλλά και ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης αυξήθηκε και η ανισότητα μεταξύ των φτωχών.  Όταν εξετάζουμε τη φτώχεια2, χρησιμοποιώντας μια σταθερή γραμμή φτώχειας βάσει του εισοδήματος που αποκτήθηκε το 2008, το ποσοστό φτώχειας αυξήθηκε δραματικά στο 40%· αυτό σημαίνει ότι το 2012 το 40% του ελληνικού πληθυσμού είχε λιγότερο από το 60% του διάμεσου διαθέσιμου εισοδήματος του 2008.  Όταν συγκρίνουμε την κατάσταση στην Ελλάδα με τους μέσους όρους φτώχειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βλέπουμε ότι η χώρα έχει πληγεί από την κρίση κατά μέσο όρο πολύ περισσότερο από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

1 Παρατηρητήριο για την κρίση του ΕΛΙΑΜΕΠ, Έκθεση για το κοινωνικό προφίλ της Ελλάδας σε σχέση με τη φτώχεια, τον κοινωνικό αποκλεισμό και την ανισότητα πριν και μετά από την εκδήλωση της κρίσης, Αθήνα, Δεκέμβριος 2014. 2 Για τη μέτρηση της φτώχειας βλ. Τσακλόγλου Πάνος, Μερικά μεθοδολογικά προβλήματα σχετικά με τη μέτρηση της φτώχειας. https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/ekke/article/viewFile/7497/7227.pdf (τελευταία πρόσβαση 25/11/2018).

ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ. ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ.



 



Η κατανάλωση μειώθηκε σημαντικά για όλες τις κατηγορίες κατά τα πρώτα χρόνια της κρίσης. Η μείωση ήταν πολύ μικρότερη για το χαμηλότερο εισοδηματικό πεμπτημόριο σε σύγκριση με τα υπόλοιπα. Αυτό καταδεικνύει σαφώς την πίεση που έχει υποστεί η μεσαία τάξη, υποδεικνύει όμως και την ανελαστικότητα των δαπανών των φτωχών, καθώς και το γεγονός ότι τείνουν να δαπανούν μεγαλύτερη αναλογία του εισοδήματός τους σε αναγκαία αγαθά και υπηρεσίες. Οι ομάδες που ήταν ευάλωτες στη φτώχεια πριν από την κρίση είναι και εκείνες που επλήγησαν δυσανάλογα μετά την εκδήλωσή της. Εξαιρετικά ανησυχητική είναι η κατάσταση για τα παιδιά, τους νέους ηλικίας 16 έως 24 ετών, εκείνους με χαμηλά εκπαιδευτικά προσόντα, τους άνεργους, όσους εργάζονται με καθεστώς μερικής απασχόλησης και τα μονογονεϊκά νοικοκυριά, των οποίων τα ποσοστά φτώχειας βρίσκονται σε πολύ υψηλά επίπεδα. Οι ηλικιωμένοι φαίνεται να έχουν επηρεαστεί σχετικά λιγότερο από την κρίση σε ό,τι αφορά τη φτώχεια· οι δείκτες φτώχειας ωστόσο μπορεί να αποκρύπτουν το γεγονός ότι η συγκεκριμένη ηλικιακή κατηγορία επηρεάζεται δυσανάλογα από δυσμενείς εξελίξεις στην πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες. Το 2012, το 35,7% του ελληνικού πληθυσμού βρισκόταν σε κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Το ποσοστό αυτό υπερβαίνει το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 15 κρατών-μελών, κατά περισσότερες από 10 ποσοστιαίες μονάδες. Ένα στοιχείο αυτής της εξέλιξης που προκαλεί προβληματισμό είναι η ανησυχητική αύξηση του δείκτη της ακραίας υλικής στέρησης σε 20,3% το 2012. Εξίσου ανησυχητική είναι η αύξηση της επισιτιστικής ανασφάλειας και του υποσιτισμού, ιδιαίτερα μεταξύ των φτωχών. Το 2012 πάνω από το 40% των φτωχών δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να τρώνε ένα γεύμα με κρέας, κοτόπουλο ή ψάρι κάθε δεύτερη ημέρα, ενώ σύμφωνα με στοιχεία από το πρόγραμμα διατροφικής βοήθειας που διαχειρίζεται η Prolepsis σχεδόν δύο τρίτα των νοικοκυριών που μετέχουν στο πρόγραμμα αναφέρουν επισιτιστική ανασφάλεια και πάνω από το ένα τέταρτο αναφέρει και πείνα. Η εισοδηματική ανισότητα αυξήθηκε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της κρίσης. Το αποτέλεσμα είναι η θέση της χώρας σε σύγκριση με άλλα ευρωπαϊκά κράτη να έχει επιδεινωθεί περαιτέρω και ως προς αυτό το θέμα».

Έτσι το κοινωνικό έργο της Εκκλησίας, το οποίο με τη μία ή την άλλη μορφή ποτέ δεν σταμάτησε, πρέπει τώρα να λάβει υπόψιν του αυτά τα νέα δεδομένα και να κάνει ανάλογες προσαρμογές. Στο παρελθόν οι βασικές προτεραιότητες του κοινωνικοπρονοιακού έργου της Εκκλησίας αφορούσαν την κάλυψη αναγκών μοναχικών ανθρώπων, ηλικιωμένων και ανήμπορων, παιδιών που στερούνταν την γονική φροντίδα ή είχαν ιδιαίτερα προβλήματα υγείας και ανθρώπων του

ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ. ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ.

λεγομένου κοινωνικού περιθωρίου3. Η εκκλησιαστική κοινότητα, η ενορία θεωρούσε υποχρέωσή της, η οποία πηγάζει από την χριστιανική αγάπη, να φροντίζει για τους πιο αδύναμους, είτε μέσω οικονομικών βοηθημάτων, είτε μέσω προγραμμάτων σίτισης, είτε μέσω της λειτουργίας ιδρυμάτων διαβίωσης προσώπων που ανήκαν σε ευάλωτες ομάδες. Με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης και την οικονομική υποβάθμιση του συνόλου σχεδόν του πληθυσμού, δημιουργήθηκαν νέες ανάγκες και νέες κατηγορίες εχόντων ανάγκη την κοινωνικοπρονοιακή στήριξη. Πέρα δηλαδή από τη γενική μείωση του βιοτικού επιπέδου, δημιουργήθηκαν κάποιες ειδικές κατηγορίες στις οποίες η ένταση των προβλημάτων πήρε εκρηκτικό χαρακτήρα. Για παράδειγμα:  Άνθρωποι οι οποίοι έχασαν ξαφνικά την εργασία τους και το σύνολο των αποδοχών τους, βάσει των οποίων είχαν σχεδιάσει την προσωπική και οικογενειακή τους ζωή. Η ανατροπή είναι ολοκληρωτική. Αδυνατούν να καλύψουν στοιχειώδεις ανάγκες. Όταν μάλιστα η ηλικία τους είναι σχετικά προχωρημένη, η πρόσβασή τους στην αγορά εργασίας καθίσταται πλέον εξαιρετικά δύσκολη, με συνέπεια να δημιουργείται αδιέξοδο ως προς την οικονομική τους κατάσταση.  Άνθρωποι οι οποίοι, βάσει των προ της κρίσης οικονομικών δεδομένων συνήψαν δάνεια και στη συνέχεια, υφιστάμενοι τη μείωση των εισοδημάτων τους, αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τις εξ αυτών υποχρεώσεις τους. Προσπαθούν να κρατήσουν τα περιουσιακά στοιχεία που απέκτησαν και για να το πετύχουν, στερούνται τα απολύτως απαραίτητα.  Άνθρωποι οι οποίοι προσπαθώντας να καλύψουν τις άμεσες βιοτικές ανάγκες τους, αφήνουν απλήρωτους λογαριασμούς (πχ του ηλεκτρικού ρεύματος) και στη συνέχεια έρχονται αντιμέτωποι με υπέρογκες οφειλές.  Ηλικιωμένοι οι οποίοι με τις μειωμένες συντάξεις τους δεν μπορούν να καλύψουν την δαπάνη οικιακού βοηθού, αλλά ούτε και την οικονομική συμμετοχή τους σε μια Μονάδα Φροντίδας Ηλικιωμένων. Ταυτόχρονα οι οικογένειες των παιδιών τους, αντιμετωπίζοντας οι ίδιες μεγάλες δυσκολίες, αδυνατούν να τους βοηθήσουν.  Ανασφάλιστοι λόγω ανεργίας οι οποίοι αντιμετωπίζουν πρόβλημα με την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη ή χαμηλοσυνταξιούχοι οι οποίοι δυσκολεύονται να καλύψουν την συμμετοχή τους στα φάρμακα.  Άνθρωποι που ανήκουν λιγότερο ή περισσότερο στις παραπάνω κατηγορίες και ταυτόχρονα έχουν ιδιαίτερη δυσκολία στο να κατανοήσουν δικαιώματα που έχουν ή διαδικασίες που πρέπει να ακολουθήσουν για να αξιοποιήσουν προβλεπόμενες κοινωνικές παροχές.  Πρόσφυγες ή μετανάστες οι οποίοι προσπαθούν να καλύψουν στοιχειώδεις ανάγκες των οικογενειών τους.

Βλ. σχετικά τον τόμο Η μαρτυρία της Αγάπης, Το φιλανθρωπικό και κοινωνικό έργο της Εκκλησίας της Ελλάδας, Αποστολική Διακονία 2005. 3

ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ. ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ.

Αυτές, όπως και άλλες κατηγορίες ανθρώπων πρέπει να γίνουν μέρος της κοινωνικοπρονοιακής μέριμνας της Εκκλησίας μαζί με τις γνωστές από το παρελθόν κατηγορίες ανθρώπων. Η πραγματικότητα είναι ότι δεν πρέπει να καλλιεργείται η αυταπάτη ότι η μέριμνα αυτή μπορεί να λύσει τα προβλήματα όλων αυτών των ανθρώπων. Η οικονομική κρίση θα σφραγίσει για πολύ ακόμα την κοινωνία μας. Το ζητούμενο είναι να προσανατολιστούμε στους τρόπους με τους οποίους η κοινωνικοπρονοιακή μέριμνα της Εκκλησίας θα κάνει τα προβλήματα λιγότερο εκρηκτικά και περισσότερο διαχειρίσιμα. Άλλωστε βασική αρχή είναι ότι δεν θα πρέπει να καλλιεργείται στους έχοντες ανάγκη η προσδοκία της μόνιμης στήριξης και μάλιστα με οικονομικά βοηθήματα. Έτσι οι προσπάθειες θα μπορούσαν να επικεντρωθούν:  Στην ενίσχυση προγραμμάτων που με σχετικά χαμηλό κόστος θα καλύπτουν ανάγκες σίτισης, ένδυσης κλπ των πλέον εμπεριστάτων. (Το χαμηλό κόστος αναφέρεται ως προϋπόθεση, ώστε να μπορούν τα προγράμματα αυτά να έχουν διάρκεια στο χρόνο).  Στην κατά το δυνατό δημιουργία προγραμμάτων επιδότησης της ενοικίασης φθηνής κατοικίας4. Η επιδότηση θα πρέπει να έχει σκοπό την αντιμετώπιση του επείγοντος κινδύνου του να μείνει κανείς άστεγος και ταυτόχρονα να έχει προοπτική τη διατήρηση αυτής της κατοικίας με ίδιες οικονομικές δυνάμεις εφόσον θα υπάρξει αυτή η δυνατότητα (μέσω πχ ένταξης στην αγορά εργασίας και βελτίωσης των οικονομικών δεδομένων του βοηθηθέντος).  Στη δημιουργία και ενίσχυση δομών που θα καλύπτουν τα όποια κενά της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Στον τομέα αυτό θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα εκάστοτε προβλεπόμενα και εφαρμοζόμενα ως προς τις καλύψεις ασφαλισμένων και ανασφαλίστων ώστε να μην γίνεται άσκοπη σπατάλη των διαθέσιμων πόρων βοήθειας5.  Στην δημιουργία σε ενοριακό επίπεδο δομών και συνθηκών ψυχοκοινωνικής στήριξης με σκοπό την ουσιαστική κοινωνική επανένταξη περιθωριακών ανθρώπων. Στον τομέα αυτό η εκκλησιαστική κοινότητα μπορεί να συνεισφέρει ουσιαστικά, αποτελώντας μία φιλόξενη κοινωνία αλληλεγγύης και αγάπης.  Στη δημιουργία ενοριακών προγραμμάτων βοήθειας στο σπίτι, συμπαράστασης σε μοναχικούς ανθρώπους, εθελοντικής διακονίας ασθενών στα νοσοκομεία. Και σε αυτό το σημείο πρέπει να επισημανθεί ότι η εκκλησία έχει το πλεονέκτημα των σχέσεων ανιδιοτελούς αγάπης και διάθεσης διακονίας, αλλά θα πρέπει ίσως να υπάρχει μια συστηματικότερη μέριμνα για την εξυπηρέτηση των αναγκών και άλλων, ίσως άγνωστων στην ενορία, ανθρώπων.  Στη συμβολή στην προσπάθεια αλλαγής καταναλωτικών προτύπων, αλλά και στροφής των ανθρώπων προς την ύπαιθρο και τις παραδοσιακές της ενασχολήσεις6. Αυτό το Βλ. σχετικά την πρόσκληση του Υπουργείου Εργασίας , Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας για το πρόγραμμα «Στέγαση και Επανένταξη, 15/9/2014. 5 http://www.moh.gov.gr/articles/health/anaptyksh-monadwn-ygeias/3999-prosbash-twn-anasfalistwn-stodhmosio-systhma-ygeias (τελευταία επίσκεψη 24/11/2018). 6 Φωτόπουλος Ν., Αντιμετώπιση της κοινωνικής κρίσης στην καθημερινή ζωή – Εκπαιδευτικό υλικό για τα κέντρα δια βίου μάθησης, Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης. 4

ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ. ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ.



σημείο θα άξιζε να αποτελέσει θέμα συστηματικότερης μέριμνας, γιατί δεν αποτελεί μόνο βοήθεια της στιγμής, αλλά εργασία με προοπτική και για τον κάθε βοηθούμενο, αλλά και για το σύνολο της κοινωνίας. Γενικότερα θα πρέπει, πέρα από αυτά που ζητούν ως βοήθεια οι προσερχόμενοι, να τους προσφέρονται εναλλακτικές επιλογές τις οποίες μέχρι τώρα δεν έχουν σκεφθεί. Στη δημιουργία δομών στήριξης της εκπαίδευσης των παιδιών που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ώστε η βοήθεια να μην περιορίζεται στο παρόν αλλά να έχει προοπτική για το μέλλον. Στην αξιοποίηση και ενίσχυση του εθελοντισμού, ο οποίος μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση των κοινωνικών σχέσεων και την άμβλυνση των αδιεξόδων. Ο εθελοντισμός μπορεί να αποτελέσει κομβικό σημείο για την ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση και των νέων, δίνοντάς τους την δυνατότητα υπεύθυνης συμβολής στη δημιουργία μιας πιο δίκαιης και πιο ανθρώπινης κοινωνίας.

Με την επικέντρωση την εξυπηρέτηση αυτών και άλλων αναγκών, η κοινωνικοπρονοιακή δραστηριότητα της Εκκλησίας θα εξυπηρετεί καλύτερα και ουσιαστικότερα τους δοκιμαζόμενους συνανθρώπους μας.

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ, ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ) 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Εισαγωγή Στo πλαίσιo της εκπαίδευσης στελεχών του κοινωνικοπρονοιακού έργου της Εκκλησίας, είναι απαραίτητο να διευκρινισθούν βασικά σημεία γύρω από την βαρύτητα και τη θέση της φιλανθρωπίας μέσα στην ποιμαντική διακονία της Εκκλησίας: τη θεολογική και εκκλησιολογική της θεμελίωση, την εμπειρία που προκύπτει από την ιστορική πορεία της, τη σημασία της μέσα στη ζωή των Χριστιανών. Παράλληλα, είναι χρήσιμο να συζητηθούν ενστάσεις που έχουν διατυπωθεί γύρω από τον κίνδυνο να εκπέσει η φιλανθρωπική διακονία από τον εκκλησιαστικό της χαρακτήρα. Θεολογία της φιλανθρωπίας Όσοι ακολουθούν το Χριστό γνωρίζουν καλά ότι η φιλανθρωπία δεν είναι απλώς συναισθηματισμός. Δεν είναι η στιγμιαία συγκίνηση από την ανθρώπινη δυστυχία και η επιφανειακή συμπαράσταση στους πάσχοντες. Η φιλανθρωπία για τους Χριστιανούς είναι απόρροια της απέραντης φιλανθρωπίας του Θεού. Οι πιστοί της Εκκλησίας άνθρωποι γνωρίζουν ότι ο Θεός «τοσούτον ηγάπησε τον κόσμο ώστε τον Υιόν αυτού τον μονογενή έδωκε, ίνα πας ο πιστεύων εις αυτόν μη απόληται, αλλ’ έχει ζωήν αιώνιον»1. Αυτό που γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα, είναι το μυστήριο της Φιλανθρωπίας. Και σε αυτό το μυστήριο θεμελιώνεται κάθε πράξη φιλανθρωπίας μέσα στην Εκκλησία. Για το λόγο αυτό κάθε εκκλησιαστική πράξη, κάθε γεγονός μέσα στη ζωή της Εκκλησίας είναι πράξη φιλανθρωπίας: η λατρεία του αγίου Θεού, η τέλεση των μυστηρίων, η ανέγερση των ναών, η διδασκαλία και το κήρυγμα, η πνευματική καθοδήγηση και τόσα άλλα, διακονούν το ίδιο αυτό μυστήριο: «ίνα πας ο πιστεύων εις αυτόν μη απόληται, αλλ’ έχει ζωήν αιώνιον». Οι Χριστιανοί, λοιπόν, που ζουν τη ζωή της Eκκλησίας και βιώνουν τον πνευματικό αγώνα, αντιλαμβάνονται τη βασική προϋπόθεση της φιλανθρωπικής διακονίας. Και ύστερα; Η φιλανθρωπική διακονία Η Εκκλησία δεν είναι ένας κοινωνικός οργανισμός, δεν είναι μια φιλανθρωπική πρωτοβουλία. Η Εκκλησία, οι Χριστιανοί ζουν το μυστήριο της παρουσίας του Χριστού. Και αποτέλεσμα της βίωσης της πνευματικής ζωής είναι μία καρδιά καιομένη για τους αδελφούς μας και ιδίως για τους αδύνατους, τους «ελαχίστους» αδελφούς του Χριστού. Ήδη στην Παλαιά Διαθήκη, ακούμε από τον Προφήτη Ησαΐα τη φωνή του Θεού, να απευθύνεται αυστηρά στο λαό και να του λέει: τις νηστείες σας και τις εορτές σας τις μισεί η ψυχή μου. Όταν σηκώσετε τα χέρια σας σε προσευχή, θα αποστρέψω τα μάτια μου από εσάς. Καθαριστείτε πρώτα. Σταματήστε τις πονηρίες σας. Μάθετε να κάνετε το καλό. Συμπαρασταθείτε στον αδικούμενο. Βοηθήστε το ορφανό και τη χήρα. Και ελάτε να συζητήσουμε2.

1 2

Ιω 3,16. Ησαίας 1,14.

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ, ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ) Τη φωνή του Θεού θα την ακούσουμε και πάλι στην Καινή Διαθήκη, στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού, ο οποίος με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο μιλάει στην περικοπή της μέλλουσας κρίσης. Μας αποκαλύπτει εκεί ο Χριστός ότι το κριτήριο της κρίσεως των ανθρώπων, όταν έλθει εν τη δόξη αυτού, δεν θα είναι κάποιες θρησκευτικές πράξεις ή η τήρηση τυπικών διατάξεων. Κριτήριο θα είναι η έμπρακτη αγάπη προς αυτόν που πεινάει, προς τον άρρωστο, τον φυλακισμένο, τον ξένο, τον κάθε ένα από τους ελαχίστους αδελφούς του Χριστού 3. Έτσι, μέσα στην Εκκλησία, διδασκόμενοι την αλήθεια αυτή και γευόμενοι τη φιλανθρωπία του Θεού, καλούμαστε να γίνουμε οικτίρμονες, όπως οικτίρμων, φιλεύσπλαχνος και φιλάνθρωπος είναι και ο Πατέρας μας ο ουράνιος. Είμαστε αδύναμοι οι Χριστιανοί, αλλά το ιδανικό της ζωής μας είναι, έστω και σε ένα ελάχιστο βαθμό, να μοιάσουμε με το Θεό. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι οι Πατέρες της Εκκλησίας συνδέουν άμεσα την πιο χαρακτηριστική έκφραση της ασκητικής της Eκκλησίας, τη νηστεία, με την έμπρακτη φιλανθρωπία. Η εξοικονόμηση χρημάτων που θα κάνουμε την περίοδο της νηστείας, καθώς θα αγοράζουμε πιο λιτές και απλές τροφές, θα πρέπει να κατευθυνθεί στην ενίσχυση των φτωχών, κάνοντας έτσι τη νηστεία πράξη δημιουργική και πνευματική. Στην Eκκλησία του Χριστού, όπως διαβάζουμε στο βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων, η προσευχή και η ελεημοσύνη ήταν αχώριστες από την αρχή. Ο Απόστολος Παύλος λέει: «ἕκαστος ὑμῶν παρ' ἐαυτῶ τιθέτω θησαυρίζων ὅ,τι ἄν εὐοδῶται4», έτσι ώστε, αν χρειαστεί, να είναι έτοιμοι να στερηθούν χάριν της φιλανθρωπίας. Στο ναό των Ιεροσολύμων ήταν μία φτωχή χήρα, η οποία όταν ήρθε έβαλε δύο λεπτά – τα πιο μικρά κέρματα, και ο Κύριός μας της δίνει υψηλό έπαινο: «προσκαλεσάμενος τούς μαθητᾶς αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς, ἀμήν λέγω ὑμῖν ὅτι ἡ χήρα αὔτη ἡ πτωχή πλεῖον πάντων ἔβαλεν τῶν βαλλόντων5». Ο Κύριος θεωρεί την ελεημοσύνη της χήρας πιο πολύτιμη απ’ αυτή που έβαλαν όλοι μαζί και απ’ αυτή που έβαλαν οι πλούσιοι, επειδή «πάντες γάρ ἐκ τοῦ περισσεύοντος αὐτοῖς ἔβαλον, αὔτη δέ ἐκ τῆς ὑστερήσεως αὐτῆς πάντα ὅσα εἶχεν ἔβαλεν, ὅλον τόν βίον αὐτῆς6» Οι πλούσιοι που ήρθαν στο ναό, δώρισαν τεράστια ποσά, αλλά το δώρο τους ήταν μικρό, προσεκτικό. Δεν κινδύνευαν με τίποτα. Ρίχνοντας χρυσά κέρματα στο θησαυροφυλάκιο δεν ξεχνούσαν να μετρήσουν προσεκτικά πόσο θα τους μείνει για καλή ζωή. Αλλά ο Θεός λέει: «ὅς γάρ ἐάν θέλη τήν ψυχήν αὐτοῦ σῶσαι ἀπολέσει αὐτήν: ὅς δ' ἄν ἀπολέσει τήν ψυχήν αὐτοῦ ἕνεκεν ἐμοῦ καί τοῦ εὐαγγελίου σώσει αὐτήν7». Ήταν τέτοια και η άλλη φτωχή χήρα από την Σαρέπτα της Σιδώνος η οποία είπε: «Έχω μία χούφτα αλεύρι και λίγο λάδι στην κανάτα. Θα πάω να μαγειρέψω για το γιό μου. Θα το φάμε και θα πεθάνουμε», και χάρισε στον Προφήτη όλα όσα είχε. Είναι δώρο που οδηγεί στο θάνατο, δωρεά όλων όσα κανείς κατέχει, δώρο του ίδιου του εαυτού. Περί αυτού πρόκειται. Οι δύο χήρες, διακινδυνεύοντας τις ζωές τους, τόλμησαν να εμπιστευτούν εντελώς στον Θεό. Η πρώτη Ματθ. 25, 31-45. Α΄Κορ. 16,2. 5 Μαρκ. 12, 43. 6 Μάρκ. 12,44. 7 Μάρκ. 8,35. 3 4

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ, ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ) επιβραβεύτηκε θαυμαστά. Το αλεύρι στον κάδο δεν εξαντλούταν και το λάδι στην κανάτα δεν τελείωνε. Η άλλη χήρα επίσης επιβραβεύθηκε το ίδιο θαυμαστά, κέρδισε τον έπαινο του ιδίου του Χριστού. Όταν βλέπουμε τις δύο γυναίκες αυτές, πώς να μην σκεφτόμαστε για αυτά που κάνει ο Θεός; Επίσης δίνει ελεύθερα όλα όσα έχει, όλη του την ζωή: «οὐδείς αἴρει αὐτήν ἀπ' ἐμοῦ, ἀλλ' ἐγώ τίθημι αὐτήν ἀπ' ἐμαυτοῦ», λέει8. Στο κατά Μάρκον Ευαγγέλιο η συνάντηση αυτή με τη φτωχή χήρα δίπλα στο θησαυροφυλάκιο, είναι το τελευταίο συμβάν στο Ναό πριν τα βάσανα του Σταυρού. Το δώρο των δύο φτωχών χηρών διακηρύσσει για το δώρο του Υιού του Θεού. Ο αββάς Δωρόθεος εκφράζει την εξίσου πολύτιμη σκέψη ότι η φιλανθρωπία, σε μεγάλο βαθμό, δεν εξαρτάται από τις οικονομικές δυνατότητες του ανθρώπου αναφέροντας μεγάλη διαβάθμιση διαφορετικών πιθανών κλιμακώσεων της φιλανθρωπίας: «Κανένας δεν μπορεί να πει: ΄΄Είμαι φτωχός και δεν έχω να δώσω ελεημοσύνη¨, γιατί εάν δεν μπορείς να δώσεις τόσα, όσα μερικοί πλούσιοι έβαλαν σε θησαυροφυλάκιο, τότε δώσε δύο λεπτά, όπως εκείνη η άθλια χήρα, και ο Θεός θα τα πάρει από σένα καλύτερα από τα δώρα από τους πλούσιους. Εάν δεν έχεις ούτε αυτό, τότε έχεις την σωματική δύναμη και μπορείς, υπηρετώντας, να δείξεις συμπαράσταση στον αδύναμο αδελφό σου. Ούτε αυτό δεν μπορείς; Μπορείς με τον λόγο να παρηγορήσεις τον αδελφό σου, δώσε του ευσπλαχνία με λόγια και να ακούσεις τα λεχθέντα: είναι προτιμότερος ο καλός λόγος από τα υλικά δώρα (Σοφία Σειράχ 18, 17)9». Κάνοντας έργα ελεημοσύνης στον πλησίον μας, τα κάνουμε για τον ίδιο τον Θεό. Ο Κύριος μας ο Ιησούς Χριστός διδάσκει: «ἐπείνασα γάρ καί ἐδώκατε μοί φαγεῖν, ἐδίψησα καί ἐποτίσατε με, ξένος ἤμην καί συνηγάγετε με, γυμνός καί περιεβάλετε με, ἠσθένησα καί ἐπεσκέψασθε με, ἐν φυλακῆ ἤμην καί ἤλθατε πρός μέ. ἐφ' ὅσον ἐποιήσατε ἐνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί ἐποιήσατε10». Η Εκκλησία δημιουργημένη από τους Αποστόλους, μαθητές του Χριστού, εμπνευσμένη από την αδελφική αγάπη, δραστήρια ακολουθούσε τις εντολές Του. Στο θησαυροφυλάκιο πατερικών κειμένων υπάρχουν πολλές καταπληκτικές εκφράσεις που αποκαλύπτουν την βασική σημασία της ευσπλαχνίας και φιλανθρωπίας στην χριστιανική ζωή. Ο Τερτυλλιανός γράφει: «Φροντίδα για τους αδύναμους, την οποία παρέχουμε, η ενεργή αγάπη μας προς τους εχθρούς μας, έγινε το σημάδι μας», και στην Επιστολή Β΄ του Κλήμεντος αναφέρεται: «Καλή η μετάνοια εν αμαρτίαις, καλύτερη η νηστεία και προσευχή, αλλά όλες τις υπερβαίνει η ελεημοσύνη»11. Με τον λόγο και το προσωπικό παράδειγμα εδραιώνει την φιλανθρωπία ο Μέγας Βασίλειος. Θυσιάζει την περιουσία του σε φτωχούς, συνεχώς λέει στα κηρύγματά του για τα όρια κατοχής της ιδιοκτησίας, καυτηριάζοντας όχι μόνο τον ίδιο τον πλούτο, αλλά την άδικη, εγωιστική κατοχή του: «Το να έχεις πέραν της ανάγκης, σημαίνει να στερείς από φτωχούς, ήτοι να κλέβεις12».

Ιω. 10,18. Αββά Δωροθέου, Έργα ασκητικά, παράγρ.158. 10 Ματθ. 25, 31-45. 11 Κλήμεντος, Προς Κορινθ. Β΄XVI,4. 12 Μ.Βασιλείου, Εις το καθελώ μου τας αποθήκας (βλ. Ν.Θ. Μπουγάτσου, Κοινωνική διδασκαλία Ελλήνων Πατέρων, παράγρ. 427). 8 9

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ, ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ) Στην έκτη ομιλία του «περί πλεονεξίας» ο Μέγας Βασίλειος, προτρέποντας στην φιλανθρωπία έλεγε: «αν έπαιρνε καθένας ό,τι του χρειαζόταν για την ικανοποίηση της ανάγκης του κι άφηνε σ’ όποιον είχε ανάγκη ό,τι ήταν γι’ αυτόν περισσό, κανένας δε θα ήταν πλούσιος, κανένας δε θα ήταν φτωχός… Γιατί συ πλουτείς κι εκείνος πένεται;». «Όπως το σιτάρι, όταν πέσει στη γη, - μαρτυρεί ὁ Μέγας Βασίλειος, - γίνεται κέρδος γι’ αυτόν που το ρίχνει, έτσι και το ψωμί, όταν το δώσουμε στον πεινασμένο, πηγάζει άφθονη η ωφέλεια αργότερα. Ας γίνει λοιπόν για σένα το τέλος της καλλιέργειας της γης, αρχή της σποράς σου στον ουρανό13». Κατά τον ίδιο τρόπο σκέφτεται και ο συνάδελφος και φίλος του Μεγάλου Βασιλείου, ο Άγιος Γρηγόριος Θεολόγος: «Να μιμηθείς την Θεία φιλανθρωπία. Αυτό είναι το πιο θείο στον άνθρωπο – να κάνει καλό… δάνεισε στον Θεό το έλεος, κανένας ακόμα δεν μετάνιωσε απ’ αυτούς πού έφερε κάτι στον Θεό14». Ομοίως βασανιζόταν για την φροντίδα προς τους πλησίον ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος. Πολλές φορές υπεράσπιζε τους φτωχούς και αδύνατους, βοηθούσε αυτούς που πέθαιναν από πείνα και δίψα. Ήταν αηδιασμένος από την φιλαργυρία των πλουσίων. Υπενθυμίζοντας την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, βρίσκει θανατηφόρες λέξεις: «Τα μουλάρια σου είναι χορτάτα, και ο Χριστός πεθαίνει από την πείνα στο κατώφλι σου». Περιγράφει τον Χριστό με πρόσωπο ενός φτωχού και λέει με το στόμα του: «Θα μπορούσα να θραφώ μόνος μου, αλλά καλύτερα να περιπλανιέμαι σαν ζητιάνος και να απλώνω το χέρι για ελεημοσύνη, για να με τρέφεις. Και κάνω έτσι από αγάπη προς εσένα». Αυτή λοιπόν είναι η συνείδηση της Εκκλησίας. Πώς εκφράστηκε αυτό στην πράξη; Η ιστορική πορεία Αυτή η αυτοσυνειδησία της Εκκλησίας εκφράστηκε από την πρώτη στιγμή στην πράξη και στη ζωή της. Στην πρώτη εκκλησιαστική κοινότητα των Ιεροσολύμων καθιερώνεται η "Λογία" , ο διαρκής δηλαδή έρανος για την ενίσχυση των ασθενέστερων. Η λογία συνδέεται με τις συνάξεις των πιστών και δε νοείται εκκλησιαστική σύναξη χωρίς μέριμνα για τους φτωχούς. Όλα ήταν κοινά και όποιος είχε κάποια ανάγκη, ήξερε ότι θα μπορούσε μέσα στην κοινότητα να βοηθηθεί. Αλλά και στη διάρκεια των αιώνων, η φιλανθρωπία δε σταμάτησε ποτέ να αποτελεί βασική μέριμνα της Εκκλησίας. Είτε σε καιρούς ένδειας, είτε σε καιρούς ευφορίας, πάντα υπήρχε φροντίδα για τους ελαχίστους αδελφούς του Χριστού. Εξαιρετικά χαρακτηριστική είναι η μακρά περίοδος του Βυζαντίου, του παραθεωρημένου Βυζαντίου. Ένα ολόκληρο δίκτυο νοσοκομείων και ιδρυμάτων αναπτύσσεται με επίκεντρο τη διακονία του εμπερίστατου ανθρώπου. Η αφιέρωση ανθρώπων στη διακονία του πλησίον είναι μοναδική. Οι Πατέρες της Εκκλησίας, παράλληλα με τη θεολογική τους διδασκαλία, αναδεικνύονται σε πρωτοπόρους της φιλανθρωπίας. Το έργο που επιτελείται είναι τέτοιο που το Βυζάντιο θα ονομασθεί προσφυώς "ένας κόσμος πνεύματος και αγάπης" 15. Ό.π.,παράγρ 428. Γρηγόριος Ναζιανζηνός, στο Ν.Θ. Μπουγάτσου,ό.π.,παράγρ. 707. 15 Βλ. σχετικά, Αρχιμ.Ηλία Μαστρογιαννόπουλου, Βυζάντιον Ένας κόσμος πνεύματος και αγάπης, εκδ. «Ζωής», .Αθήνα 1967. 13 14

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ, ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ) Αν προχωρήσουμε στο χρόνο και φτάσουμε στον εικοστό αιώνα στην Ελλάδα, θα σταθούμε στην περίοδο της Κατοχής. Τότε, μέσα σε συνθήκες αντίξοες, η Εκκλησία θα αναπτύξει και πάλι ένα εκπληκτικό δίκτυο πρόνοιας και φιλανθρωπίας: συσσίτια με τα οποία κρατήθηκαν στη ζωή χιλιάδες παιδιά, μέριμνα για τις οικογένειες των στρατιωτών, για το ορφανά και τις χήρες, για όλους τους ταλαιπωρημένους από την καταστροφή ανθρώπους16. Και σήμερα; Σήμερα που μια νέα περιπέτεια ενέσκηψε και οδήγησε το λαό μας πίσω και μεγάλο μέρος ανθρώπων στη φτώχεια και τη δυστυχία; Η Εκκλησία μεριμνά και πάλι. Χωρίς καλά καλά να προλάβουν να συννενοηθούν μεταξύ τους, οι Ιερές Μητροπόλεις και οι ενορίες, ανέπτυξαν και αναπτύσσουν παράλληλες πρωτοβουλίες: ενοριακά συσσίτια, Κέντρα Ενοριακής Αγάπης, στέγες γερόντων, βρεφονηπιακοί σταθμοί, ιδρύματα για παιδιά με νοητική υστέρηση, κοινωνικά ιατρεία, κοινωνικά φαρμακεία, κοινωνικά παντοπωλεία, διανομή ρουχισμού, επισκέψεις και μέριμνα για τους αστέγους17. Το κυριότερο: η προσωπική μέριμνα και βοήθεια στο επίπεδο της ενορίας. Προσπάθειας για μια στοιχειωδώς αξιοπρεπή επιβίωση όλων. Ενστάσεις Η φιλανθρωπική δραστηριοποίηση της Εκκλησίας έχει προκαλέσει τη διατύπωση ενστάσεων σε θεολογικό και εκκλησιολογικό επίπεδο. Το σκεπτικό τους συνίσταται στο φόβο του αποπροσανατολισμού από τον σωτηριολογικό χαρακτήρα της Εκκλησίας και της έμφασης σε έναν ακτιβισμό για την αντιμετώπιση προβλημάτων. Στην πιο έντονη έκφρασή της αυτή η κριτική χαρακτηρίζει όλη αυτή τη δραστηριότητα, «προσκοπισμό». Κάποιοι αναρωτιούνται αν μία Εκκλησία, η οποία καταξιώνεται στην κοινωνία λόγω της κοινωνικής της προσφοράς, θα μπορεί να έχει ρόλο σε μια κοινωνία, η οποία θα έχει αντιμετωπίσει τα κοινωνικά προβλήματα. Είναι αλήθεια ότι η φιλανθρωπία της Εκκλησίας δεν πρέπει να απωλέσει την θεολογική και εκκλησιολογική της θεμελίωση, για την οποία έγινε λόγος παραπάνω. Αν συμβεί αυτό, υπάρχει πράγματι ο κίνδυνος να μετατραπεί ο εκκλησιαστικός οργανισμός σε μια παράλληλη μη κυβερνητική οργάνωση, η οποία θα καλείται να καλύψει αντικειμενικές ανάγκες, χωρίς να τροφοδοτείται από το πνεύμα της ανιδιοτελούς αγάπης, την οποία βιώνει κανείς μόνο ευρισκόμενος σε κοινωνία με την όντως Αγάπη, τον Ιησού Χριστό. Από την άλλη όμως πλευρά, δεν πρέπει να παραθεωρήσουμε τα εξής: 



όταν υπάρχει επαρκής θεολογική διδασκαλία, μπορεί ή φιλανθρωπική διακονία να βιωθεί στη σωστή της βάση, ως έκφραση της αγάπης προς τους αδελφούς και μάλιστα αυτούς για τους οποίους ο Χριστός μίλησε τόσο χαρακτηριστικά, ονομάζοντάς τους «ελαχίστους αδελφούς» του. όταν η φιλανθρωπία βιωθεί κατά κύριο λόγο στο επίπεδο της ενορίας, που είναι το κύτταρο της εκκλησιαστικής ζωής, τότε κατανοείται όχι απλώς ως αποδεκτή, αλλά ως απολύτως αναγκαίο συστατικό της εκκλησιαστικής ζωής. Οι σχέσεις των ανθρώπων μέσα

Βλ.σχετικά Μνήμες και Μαρτυρίες από το ’40 και την κατοχή, έκδ. Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Βλ.σχετικά στοιχεία στην ιστοσελίδα της Συνοδικής Επιτροπής Κοινωνικής Πρόνοιας και Ευποιίας της Εκκλησίας της Ελλάδος (sekpe.gr). 16 17

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ, ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ)



   



στην ενοριακή κοινότητα θα καταδείξουν την ανάγκη αλληλοστήριξης, η οποία θα την μετατρέψει σε μια κοινωνία αγάπης. αν βάσει των επιφυλάξεων περί ακτιβισμού, αγνοηθεί η φιλανθρωπική διακονία, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να εξελιχθεί η πνευματική ζωή των Χριστιανών σε μία θεωρητική, νοησιαρχική ενασχόληση με τα «πνευματικά», χωρίς να συναρτάται με τις σχέσεις μας με τους αδελφούς μας, όπως τόσο έντονα μας παραδίδεται αυτός ο συσχετισμός από το λόγο του Θεού. Αν επομένως η φιλανθρωπία θεμελιωθεί επαρκώς, με αναφορά πάντα στην αγάπη και τη φιλανθρωπία του Θεού, τότε όχι μόνο δεν θα μετατραπεί σε ακτιβισμό, αλλά θα συντελεί στην καλλιέργεια της πνευματικής ζωής των Χριστιανών και τελικά στην καλλιέργεια της σχέσης τους με τον Θεό. Ενδεικτικά στοιχεία τα οποία χαρακτηρίζουν την εκκλησιαστική φιλανθρωπία: γίνεται στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής κοινότητας, η οποία, προσφέρει αδιακρίτως την αγάπη της σε όλους, επομένως δίνει σε όλους και τη μαρτυρία της πίστης της. ο κάθε άνθρωπος δεν αντιμετωπίζεται ως ένας από τους βοηθουμένους, αλλά ως ένα ξεχωριστό πρόσωπο, μοναδική και ανεπανάληπτη εικόνα του Θεού. συνέπεια του προηγουμένου είναι ο σεβασμός στον κάθε άνθρωπο. Σεβασμός δεν σημαίνει ικανοποίηση κάθε αιτήματος, αλλά ξεκάθαρη και ειλικρινής ενημέρωση για το που μπορεί να φτάσει η βοήθεια. Και βέβαια αυτός ο σεβασμός πρέπει να εμπνέει και στον βοηθούμενο το σεβασμό στα μέλη της εκκλησιαστικής κοινότητας που τον στηρίζουν, οι οποίοι είναι κι αυτοί άνθρωποι με περιορισμένες δυνατότητες. αυτονόητη είναι η διακριτικότητα και η διαφύλαξη της αξιοπρέπειας του βοηθουμένου, ο οποίος δεν πρέπει να αισθανθεί να ευτελίζεται η προσωπικότητά του. Η διακονία της Εκκλησίας στηρίζεται στην ανυστερόβουλη εθελοντική προσφορά των πιστών, η οποία διαπνέεται από το εκκλησιαστικό ήθος.

Επίλογος Ένας μεγάλος Ρώσος φιλόσοφος, ο Νικόλαος Μπερντιάγεφ, έγραψε: «ο αγώνας για να εξασφαλίσω το ψωμί μου είναι πρόβλημα υλικό, ο αγώνας για το ψωμί των συνανθρώπων μου είναι πρόβλημα πνευματικό». Σε αυτή τη φράση συμπυκνώνεται το πνεύμα της φιλανθρωπικής διακονίας της Εκκλησίας.

3η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

Η γνώση των αρχών της κοινωνικής εργασίας είναι εξαιρετικά σημαντική γιατί μας βοηθάει να κατανοήσουμε πτυχές του κοινωνικοπρονοιακού έργου τις οποίες πιθανόν δεν έχουμε σκεφθεί. Η δεοντολογία του επαγγέλματος του κοινωνικού λειτουργού μας δίνει τη δυνατότητα να αναζητήσουμε αναλογίες ώστε το έργο των ασχολουμένων με το κοινωνικοπρονοιακό έργο της Εκκλησίας να καταστεί πιο υπεύθυνο και να αποφευχθούν αστοχίες και λάθη. Ο Κώδικας Δεοντολογίας του Επαγγέλματος του Κοινωνικού Λειτουργού1 υιοθετήθηκε από την Διεθνή Ομοσπονδία την Κοινωνικών Λειτουργών (IFSW) και από τη Διεθνή Ένωση των Σχολών Κοινωνικής Εργασίας (IASSW), το 2004. «Ανθρώπινα δικαιώματα και ανθρώπινη αξιοπρέπεια Η κοινωνική εργασία βασίζεται στο σεβασμό της εγγενούς αξίας και αξιοπρέπειας όλων των ανθρώπων, καθώς και των δικαιωμάτων που απορρέουν από αυτές τις αξίες. Οι κοινωνικοί λειτουργοί οφείλουν να υποστηρίζουν και να υπερασπίζονται τη σωματική, ψυχική (συναισθηματική), πνευματική ακεραιότητα και ευημερία των εξυπηρετουμένων. Αυτό προϋποθέτει: α) Σεβασμό στο δικαίωμα για αυτοδιάθεση - Οι κοινωνικοί λειτουργοί πρέπει να σέβονται και να προάγουν το δικαίωμα των ατόμων να επιλέγουν και να αποφασίζουν ανεξάρτητα από τις αξίες και τις στάσεις ζωής τους, με την προϋπόθεση βέβαια ότι αυτές οι επιλογές δεν απειλούν τα δικαιώματα και τα έννομα συμφέροντα των υπολοίπων. β) Δικαίωμα για ισότιμη συμμετοχή - Οι κοινωνικοί λειτουργοί οφείλουν να προάγουν την κοινωνική συμμετοχή των εξυπηρετουμένων και να παρέχουν τις υπηρεσίες τους με τρόπο ενισχυτικό για όλες τις επιλογές και δράσεις οι οποίες δυνητικά επηρεάζουν τη ζωή των εξυπηρετουμένων. γ) Αντιμετώπιση του κάθε ατόμου ως μια ολότητα - Οι κοινωνικοί λειτουργοί οφείλουν να θεωρούν το κάθε άτομο ως μέρος της οικογένειας, της κοινότητας ή του φυσικού περιβάλλοντός του και να επικεντρώνουν την πρακτική τους εξίσου σε όλες αυτές τις παραμέτρους. δ) Αναγνώριση και ανάπτυξη των δυνατοτήτων - Οι κοινωνικοί λειτουργοί οφείλουν να εστιάζουν στα δυνατά σημεία των ατόμων, των ομάδων και των κοινοτήτων, με στόχο τη διαρκή ενδυνάμωσή τους.

https://www.noesi.gr/topics/epaggelma-koinonikoy-leitoyrgoy (τελευταία επίσκεψη 24/11/2018).

ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥ. ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ. ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ. ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥΣ. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Κοινωνική δικαιοσύνη Οι κοινωνικοί λειτουργοί έχουν την ευθύνη να προάγουν την κοινωνική δικαιοσύνη τόσο σε επίπεδο ατόμου, όσο και σε επίπεδο κοινωνίας. Αυτό σημαίνει: α) Καταπολέμηση των κοινωνικών διακρίσεων - Οι κοινωνικοί λειτουργοί έχουν ευθύνη να καταπολεμούν τις κοινωνικές διακρίσεις οι οποίες σχετίζονται με τη σωματική επάρκεια, την υγεία, τις πολιτισμικές καταβολές, το φύλο, την έγγαμη σχέση, την κοινωνικοοικονομική κατάσταση, τις πολιτικές απόψεις, το χρώμα του δέρματος, τα φυλετικά ή τα σωματικά χαρακτηριστικά, το σεξουαλικό προσανατολισμό ή τα θρησκευτικά πιστεύω. β) Αναγνώριση της διαφορετικότητας - Οι κοινωνικοί λειτουργοί οφείλουν να αναγνωρίζουν και να σέβονται την εθνική και πολιτισμική διαφορετικότητα των κοινωνιών στις οποίες εργάζονται και να συνεκτιμούν τις ατομικές, οικογενειακές, ομαδικές και κοινοτικές διαφορές. γ) Δίκαιος διαμοιρασμός των πόρων - Οι κοινωνικοί λειτουργοί χρειάζεται να εξασφαλίζουν ότι οι πόροι διατίθενται και διαμοιράζονται δίκαια, στη βάση των υπαρχουσών αναγκών. δ) Καταπολέμηση των άδικων πολιτικών και πρακτικών - Οι κοινωνικοί λειτουργοί έχουν καθήκον να αναφέρουν στους εργοδότες τους, σε όσους σχεδιάζουν προγράμματα κοινωνικής πολιτικής, στους πολιτικούς και στο κοινό τις συνθήκες ανεπάρκειας πόρων ή τον ανισομερή διαμοιρασμό των πόρων, καθώς επίσης και τις πολιτικές και πρακτικές οι οποίες είναι καταπιεστικές, άδικες ή επιζήμιες για τους εξυπηρετούμενους. ε) Εργασία με αλληλεγγύη - Οι κοινωνικοί λειτουργοί έχουν την υποχρέωση να καταπολεμούν τις κοινωνικές συνθήκες οι οποίες οδηγούν στον κοινωνικό αποκλεισμό, στο στιγματισμό ή την υποδούλωση των ατόμων και να εργάζονται για μια "εμπεριέχουσα" κοινωνία. Επαγγελματική συμπεριφορά 

 

Οι κοινωνικοί λειτουργοί οφείλουν να αναπτύσσουν και να διατηρούν τις επαγγελματικές τους δεξιότητες, ώστε να μπορούν να εξασκούν αποτελεσματικά το έργο τους. Οι κοινωνικοί λειτουργοί οφείλουν να αποτρέπουν τη χρήση των δεξιοτήτων τους για έκνομες πράξεις, όπως βασανιστήρια και τρομοκρατία. Οι κοινωνικοί λειτουργοί οφείλουν να ενεργούν με τιμιότητα και ακεραιότητα. Αυτό σημαίνει ότι δεν καταχρώνται των σχέσεων εμπιστοσύνης με τους εξυπηρετούμενους τους, ότι αναγνωρίζουν τα όρια μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής και ότι δεν καταχρώνται τη θέση τους για προσωπικό όφελος ή κέρδος.



Οι κοινωνικοί λειτουργοί οφείλουν να συμπεριφέρονται στους εξυπηρετούμενούς τους με κατανόηση, αποστασιοποιημένη συμπάθεια (empathy2) και φροντίδα. Οι κοινωνικοί λειτουργοί δεν πρέπει να θεωρούν υποδεέστερες τις ανάγκες ή τα συμφέροντα των εξυπηρετουμένων τους, όταν αυτά συγκρούονται με τις δικές τους προσωπικές ανάγκες ή συμφέροντα. Οι κοινωνικοί λειτουργοί έχουν καθήκον να φροντίζουν τον εαυτό τους επαγγελματικά και προσωπικά (σε κοινωνικό και εργασιακό επίπεδο), ώστε να μπορούν να παρέχουν τις κατάλληλες υπηρεσίες στους εξυπηρετούμενους. Οι κοινωνικοί λειτουργοί οφείλουν να διατηρούν το απόρρητο στη συνεργασία τους με τους εξυπηρετούμενους. Εξαίρεση αποτελεί η διαφύλαξη ενός ανώτερου αγαθού, όπως αυτό της διατήρησης της ζωής. Οι κοινωνικοί λειτουργοί χρειάζεται να αναγνωρίζουν ότι είναι υπόλογοι για τις πράξεις τους στους χρήστες των υπηρεσιών τους, στους συναδέλφους τους, στους εργοδότες τους, στην επαγγελματική τους οργάνωση και στο νόμο, καθώς επίσης ότι τα συμφέροντα κάποιων εξ αυτών μπορεί να συγκρούονται μεταξύ τους. Οι κοινωνικοί λειτουργοί οφείλουν να είναι πρόθυμοι για συνεργασία με τις Σχολές Κοινωνικής Εργασίας, στοχεύοντας στην υποστήριξη των εκπαιδευόμενων κοινωνικών λειτουργών για απόκτηση ποιοτικής και σύγχρονης εκπαίδευσης στην πρακτική. Οι κοινωνικοί λειτουργοί οφείλουν να πραγματεύονται διαρκώς τη δεοντολογική διάσταση των πράξεων τους, τόσο με τους συναδέλφους όσο και με τους εργοδότες τους και να αναλαμβάνουν την απορρέουσα από αυτές ευθύνη. Οι κοινωνικοί λειτουργοί οφείλουν να παραθέτουν την επαγγελματική δεοντολογία με βάση την οποία λαμβάνουν τις αποφάσεις τους και να αναλαμβάνουν την απορρέουσα από αυτές ευθύνη. Οι κοινωνικοί λειτουργοί οφείλουν να επιδιώκουν τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών στις Οργανώσεις όπου εργάζονται, ώστε ο παρών κώδικας δεοντολογίας να συζητείται, να υποστηρίζεται και να αξιολογείται.»

Στη συνέχεια παραθέτουμε τις βασικές αρχές δεοντολογίας στην άσκηση του επαγγέλματος του Κοινωνικού Λειτουργού κατά τον Σύλλογο Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος (ΣΚΛΕ)3.

Βλ.σχετικά https://www.psychology.gr/prosopokentriki-psychotherapeia/2411-ti-einai-h-ensynaisthisi.html (τελευταία επίσκεψη 24/11/2018). 3 https://www.noesi.gr/book/study/kodikas-deontologias-koinonikoy-leitoyrgoy-skle (τελευταία επίσκεψη 24/11/2018). 2

ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥ. ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ. ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ. ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥΣ. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Ι. Συμπεριφορά των Κοινωνικών Λειτουργών σχετικά με την Εργασία τους Α. Γενική συμπεριφορά Ο κοινωνικός λειτουργός υποχρεούται να συμπεριφέρεται με τρόπο που αρμόζει στην ιδιότητα και την εργασία του. 1. Δικαιούται προστασίας της ιδιωτικής ζωής του, όπως ακριβώς ισχύει και για τα υπόλοιπα επαγγέλματα, εκτός αν η συμπεριφορά του αντιβαίνει στην εκπλήρωση των επαγγελματικών του υποχρεώσεων. 2. Οφείλει να διακρίνει σαφώς τις ενέργειες που υπάγονται στην σφαίρα της ιδιωτικής ζωής του από αυτές που υπάγονται στη σφαίρα εργασίας του ως κοινωνικού λειτουργού, ή ως αντιπροσώπου οργάνωσης ή ομάδας. 3. Ο κοινωνικός λειτουργός δεν ενεργεί ανειλικρινώς, μετερχόμενος απάτη, πλάνη ή παραπληροφόρηση. Β. Αρμοδιότητες & επαγγελματική ανάπτυξη 1. Ο κοινωνικός λειτουργός οφείλει να καταβάλει κάθε προσπάθεια για την άρτια επιστημονική εξειδίκευσή του στις επαγγελματικές του δραστηριότητες και στην εκπλήρωση των επαγγελματικών του υποχρεώσεων. 2. Υποχρεούται να αποδέχεται την ευθύνη χειρισμού περιπτώσεων που υπάγονται στη δικαιοδοσία του ή την απασχόληση μόνο βάσει της επιστημονικής του εξειδίκευσης ή της πρόθεσής του να την αποκτήσει. 3. Υποχρεούται να μην παραπληροφορεί για τα επαγγελματικά προσόντα του, την εκπαίδευση, την εμπειρία του ή τις επαγγελματικές του σχέσεις. Γ. Παροχή υπηρεσιών 1. Ο κοινωνικός λειτουργός οφείλει να αντιμετωπίζει ως πρωταρχική την υποχρέωση παροχής υπηρεσιών στα πλαίσια άσκησης του επαγγέλματός του. 2. Είναι αποκλειστικά υπεύθυνος για την ποιότητα και το εύρος των υπηρεσιών που αναλαμβάνει, ορίζει και εκπληρώνει. 3. Ενεργεί με τρόπο που προλαμβάνει την απάνθρωπη πρακτική ή πρακτική διακρίσεων σε βάρος οιουδήποτε ατόμου ή ομάδας. Δ. Ακεραιότητα 1. Ο κοινωνικός λειτουργός υποχρεούται να ενεργεί σύμφωνα με τα υψηλότερα κριτήρια επαγγελματικής ακεραιότητας και αμεροληψίας.

ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥ. ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ. ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ. ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥΣ. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. 2. Υποχρεούται να δραστηριοποιείται και να αντιστέκεται σε επιρροές και πιέσεις που παρεμβάλλονται στην άσκηση της επαγγελματικής του δραστηριότητας και αμερόληπτης κρίσης, ώστε να εκπληρώνει τις επαγγελματικές του υποχρεώσεις με συνέπεια, εντιμότητα και αντικειμενικότητα. 3. Υποχρεούται να μην εκμεταλλεύεται τις επαγγελματικές του σχέσεις για προσωπικό όφελος. Ε. Σπουδές, έρευνα και αξιολόγηση 1. Ο κοινωνικός λειτουργός που απασχολείται σε σπουδές και έρευνα με υποτροφία υποχρεούται να εφαρμόζει τους όρους της υποτροφίας. 2. Όταν απασχολείται στην έρευνα υποχρεούται να εξετάζει προσεκτικά τις πιθανές συνέπειες της για την ανθρώπινη φύση. 3. Οφείλει να επιβεβαιώνει την εθελοντική συμμετοχή των συμμετεχόντων στην έρευνα και να διασφαλίζει την ενημέρωσή τους για την έρευνα που πραγματοποιεί, χωρίς να επιβάλλει στερήσεις ή κυρώσεις στους αρνούμενους να συμμετάσχουν σ’ αυτήν, αποδίδοντας την πρέπουσα προσοχή στον σεβασμό της ιδιωτικής ζωής και αξιοπρέπειας των συμμετεχόντων. 4. Ο κοινωνικός λειτουργός που απασχολείται στην έρευνα οφείλει να προστατεύει τους συμμετέχοντες από τις απρόβλεπτες σωματικές ή ψυχικές διαταραχές, την αγωνία, την κακοποίηση, τον κίνδυνο ή τη στέρηση. 5. Οι πληροφορίες που παρέχουν οι συμμετέχοντες στην έρευνα είναι εμπιστευτικές και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για άλλους σκοπούς πλην των σκοπών της έρευνας. 6. Ο κοινωνικός λειτουργός που απασχολείται στην αξιολόγηση των υπηρεσιών ή των περιπτώσεων υποχρεούται να συζητά γι’ αυτές αποκλειστικά για επαγγελματικούς λόγους και μόνο με πρόσωπα που έχουν άμεσο επαγγελματικό ενδιαφέρον γι’ αυτές. 7. Ο κοινωνικός λειτουργός αξιολογείται μόνον για το έργο που πραγματικά εκπλήρωσε στις σπουδές του και τις ερευνητικές προσπάθειες και από την αξιολόγηση των άλλων για το ερευνητικό και επιστημονικό του έργο. ΙΙ. Δεοντολογική Ευθύνη των Κοινωνικών Λειτουργών έναντι των εξυπηρετουμένων τους ΣΤ. Προτεραιότητα στα συμφέροντα των εξυπηρετουμένων 1. Ο κοινωνικός λειτουργός ευθύνεται πρωταρχικά έναντι των εξυπηρετουμένων του. 2. Οφείλει να παρέχει τις υπηρεσίες του στους εξυπηρετουμένους του με αφοσίωση, πίστη, αποφασιστικότητα, αξιοποιώντας στο έπακρο τις επαγγελματικές του ικανότητες και προσόντα.

ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥ. ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ. ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ. ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥΣ. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. 3. Υποχρεούται να μην εκμεταλλεύεται τις επαγγελματικές του σχέσεις με τους εξυπηρετούμενους προς ίδιον όφελος ή να ιδιοποιείται εξυπηρετούμενους κάποιας οργάνωσης για ιδιωτική άσκηση του επαγγέλματός του. 4. Οφείλει να μην ασκεί, επιτρέπει, διευκολύνει ή συνεργάζεται με κριτήριο την οιασδήποτε μορφής διάκριση λόγω φυλής, χρώματος, φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού, ηλικίας, θρησκείας, εθνοτικής καταγωγής, οικογενειακής κατάστασης, πολιτικών πεποιθήσεων, πνευματικής ή σωματικής αναπηρίας, ή οιασδήποτε άλλης προτίμησης ή ατομικού χαρακτηριστικού, ιδιότητας ή καθεστώτος. 5. Υποχρεούται να αποφεύγει σχέσεις ή δεσμεύσεις που δεν συμβιβάζονται με τα συμφέροντα των εξυπηρετουμένων του. 6. Υποχρεούται να μην εμπλέκεται σε σεξουαλικές σχέσεις με τους εξυπηρετούμενους του. 7. Οφείλει να ενημερώνει τους εξυπηρετούμενους του έγκυρα και πλήρως για την έκταση και τη φύση των παρεχόμενων σ’ αυτούς υπηρεσιών. 8. Υποχρεούται να ενημερώνει και να προειδοποιεί τους εξυπηρετούμενούς του για τους κινδύνους, τα δικαιώματα, τις ευκαιρίες και τις υποχρεώσεις που αφορούν τις κοινωνικές υπηρεσίες που τους παρέχει. 9. Ο κοινωνικός λειτουργός οφείλει να αναζητεί την συμβουλή και την άποψη των συναδέλφων του και των προϊσταμένων του για την προστασία των συμφερόντων των εξυπηρετουμένων του και να ενεργεί στο πλαίσιο συλλογικών αποφάσεων, διεπαγγελματικής συμβουλευτικής και συνεργασίας ή εποπτείας εάν και όπως αυτά εφαρμόζονται στον φορέα εργασίας του. 10. Διακόπτει τις παρεχόμενες στους εξυπηρετούμενους του υπηρεσίες και την επαγγελματική σχέση του μαζί τους όταν πλέον δεν είναι αναγκαίες οι υπηρεσίες και η επαγγελματική σχέση του μαζί τους ή όταν η άσκηση του λειτουργήματός του δεν εξυπηρετεί τις ανάγκες ή τα συμφέροντα των εξυπηρετουμένων του. 11. Ο κοινωνικός λειτουργός που παύει ή διακόπτει να παρέχει τις υπηρεσίες του οφείλει να ενημερώνει τους εξυπηρετούμενους του έγκαιρα και να εξασφαλίζει την παραπομπή τους ή την συνέχεια των παρεχόμενων σε αυτούς κοινωνικών υπηρεσιών σεβόμενος τις ανάγκες και τις προτιμήσεις τους. 12. Δικαιούται να διακόψει απροειδοποίητα τις παρεχόμενες από αυτόν υπηρεσίες μόνον υπό μη φυσιολογικές συνθήκες, αποδίδοντας ιδιαίτερη προσοχή σε όλα τα στοιχεία της υπόθεσης και φροντίζοντας να ελαχιστοποιεί τα ενδεχόμενα αρνητικά αποτελέσματα.

ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥ. ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ. ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ. ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥΣ. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Ζ. Δικαιώματα & προνόμια των εξυπηρετουμένων 1. Ο κοινωνικός λειτουργός υποχρεούται να εγγυάται και να διασφαλίζει τα συμφέροντα και τα δικαιώματα του εξυπηρετουμένου του που έχει κριθεί ανίκανος για δικαιοπραξία, όταν ενεργεί για λογαριασμό του. 2. Όταν τρίτος έχει νόμιμα εξουσιοδοτηθεί να ενεργεί για λογαριασμό πελάτη του, ο κοινωνικός λειτουργός υποχρεούται να συνεργάζεται με τον τρίτο έχοντας πάντα υπόψη το συμφέρον του εξυπηρετουμένου του. 3. Ο κοινωνικός λειτουργός υποχρεούται να μην εμπλέκεται σε δραστηριότητες που παραβιάζουν ή μειώνουν τα κοινωνικά ή νομικά δικαιώματα των εξυπηρετουμένων. Η. Εμπιστευτικότητα & σεβασμός της προσωπικής ζωής των εξυπηρετουμένων 1. Ο κοινωνικός λειτουργός υποχρεούται να σέβεται την ιδιωτική ζωή των εξυπηρετουμένων του και τον εμπιστευτικό χαρακτήρα όλων των πληροφοριών που περιέρχονται σε γνώση του στο πλαίσιο άσκησης του επαγγέλματος του. 2. Ο κοινωνικός λειτουργός συζητά με άλλους εμπιστευτικά ζητήματα που του αποκαλύπτουν οι εξυπηρετούμενοί του, χωρίς την συγκατάθεσή τους, μόνον όταν αυτό επιβάλλεται από επιτακτικούς επαγγελματικούς λόγους. 3. Οφείλει να ενημερώνει εμπεριστατωμένα τους εξυπηρετουμένους του για τα όρια της επαγγελματικής του εχεμύθειας σε δεδομένη κατάσταση, τους σκοπούς γνώσης των συγκεκριμένων πληροφοριών και τον τρόπο αξιοποίησής τους. Θ. Αμοιβή του κοινωνικού λειτουργού 1. Κατά τον καθορισμό της αμοιβής του ο κοινωνικός λειτουργός που ασκεί επάγγελμα ιδιωτικά, οφείλει σύμφωνα με το νόμο να διασφαλίζει ότι η αμοιβή είναι δίκαιη, εύλογη και αξιοπρεπής ανάλογη των παρεχόμενων υπηρεσιών καθώς και της οικονομικής δυνατότητας του εξυπηρετούμενού του. 2. Οφείλει να μην μοιράζεται την αμοιβή του, να μην δέχεται ούτε να δίνει αντικείμενα αξίας προκειμένου να αναλάβει ή να παραπέμψει εξυπηρετουμένους του. ΙΙΙ. Δεοντολογική Συμπεριφορά του Κοινωνικού Λειτουργού προς τους Συναδέλφους του Ι. Σεβασμός, δικαιοσύνη & ευγένεια 1. Ο κοινωνικός λειτουργός οφείλει να συμπεριφέρεται στους συναδέλφους του με σεβασμό, ευγένεια, δικαιοσύνη και καλή πίστη. 2. Υποχρεούται να συνεργάζεται με τους συναδέλφους του για την προαγωγή των επαγγελματικών ενδιαφερόντων και ανησυχιών του. 23

ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥ. ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ. ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ. ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥΣ. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. 3. Υποχρεούται να σέβεται τον εμπιστευτικό χαρακτήρα των πληροφοριών που ανταλλάσσει με τους συναδέλφους του στο πλαίσιο των επαγγελματικών τους σχέσεων. 4. Οφείλει να δημιουργεί και να λειτουργεί σε συνθήκες εργασίας που διευκολύνουν την δεοντολογική και επαγγελματική συμπεριφορά των συναδέλφων του. 5. Υποχρεούται να αντιμετωπίζει με σεβασμό και να παρουσιάζει με τρόπο εμπεριστατωμένο και δίκαιο τα προσόντα, τις απόψεις και τα συμπεράσματα των συναδέλφων του και να χρησιμοποιεί της κατάλληλες μεθόδους έκφρασης της κρίσης του γι’ αυτά τα θέματα. 6. Ο κοινωνικός λειτουργός που αντικαθιστά ή αντικαθίσταται από συνάδελφό του κατά την άσκηση του επαγγέλματός του υποχρεούται να ενεργεί σεβόμενος το επαγγελματικό κύρος, το χαρακτήρα και τη φήμη του συναδέλφου του, καθώς και την πολιτική της Υπηρεσίας για το χρονικό διάστημα της αντικατάστασης. 7. Υποχρεούται να μην εκμεταλλεύεται τη διαφωνία συναδέλφου του με τον εργοδότη για να καταλάβει τη θέση του ή για να προάγει με οιοδήποτε τρόπο το συμφέρον του σε βάρος συναδέλφου του. 8. Ο κοινωνικός λειτουργός αναζητά την αρμόδια διαιτησία ή τη διαμεσολάβηση για επιτακτικούς επαγγελματικούς λόγους. 9. Υποχρεούται να σέβεται τους συνεργάτες των άλλων ειδικοτήτων και να συνεργάζεται μαζί τους, όπως ακριβώς και με τους συναδέλφους του. 10. Ο κοινωνικός λειτουργός που εργάζεται ως εργοδότης, προϊστάμενος ή εκπαιδευτής συναδέλφων του υποχρεούται σε ρητές ρυθμίσεις για τις συνθήκες της διαρκούς επαγγελματικής τους σχέσης. 11. Ο κοινωνικός λειτουργός που είναι υπεύθυνος για την απασχόληση και την αξιολόγηση της απόδοσης άλλων μελών του προσωπικού υποχρεούται να εκπληρώνει το έργο του με δίκαιο, αξιοπρεπή και αμερόληπτο τρόπο, εφαρμόζοντας σαφή κριτήρια αξιολόγησης. 12. Ο κοινωνικός λειτουργός που είναι υπεύθυνος για την αξιολόγηση του έργου των εργαζομένων, προϊσταμένων ή των φοιτητών υποχρεούται να ανταλλάσσει μαζί τους απόψεις για τις κρίσεις που διατυπώνει γι’ αυτούς στην αξιολόγησή του. Κ. Συνεργασία με τους εξυπηρετουμένους των συναδέλφων 1. Ο κοινωνικός λειτουργός ευθύνεται για τις σχέσεις του με εξυπηρετούμενους συναδέλφων του κατά τους όρους του επαγγελματισμού. 2. Υποχρεούται να μην ιδιοποιείται τους εξυπηρετούμενους των συναδέλφων του. 3. Υποχρεούται να μην αναλαμβάνει επαγγελματική ευθύνη για εξυπηρετούμενους άλλης οργάνωσης ή άλλου συναδέλφου χωρίς προηγούμενη επικοινωνία με την οργάνωση ή τον συνάδελφο.

ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥ. ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ. ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ. ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥΣ. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. 4. Ο κοινωνικός λειτουργός που εξυπηρετεί τους εξυπηρετούμενους συναδέλφων του, σε περίοδο προσωρινής απουσίας τους ή σε επείγουσα περίπτωση, υποχρεούται να τους εξυπηρετεί όπως αντιμετωπίζει κάθε εξυπηρετούμενο. ΙV. Η Δεοντολογική Συμπεριφορά του Κοινωνικού Λειτουργού προς τους Εργοδότες και τις Οργανώσεις Λ. Δεσμεύσεις προς τον εργοδότη 1. Ο κοινωνικός λειτουργός υποχρεούται να τηρεί τις δεσμεύσεις που έχει συμφωνήσει με την οργάνωση όπου απασχολείται. 2. Εργάζεται για τη βελτίωση της πολιτικής και των μεθόδων της οργάνωσης που απασχολείται και για την αποτελεσματικότητα και την ουσιαστική παροχή κοινωνικών υπηρεσιών. 3. Υποχρεούται να μην αποδέχεται να εργαστεί ή να μην ρυθμίζει την τοποθέτηση σπουδαστών σε οργάνωση που έχει υποστεί κυρώσεις από αρμόδια όργανα λόγω παραβίασης των κριτηρίων που αφορούν το προσωπικό ή λόγω περιορισμού ή κυρώσεων των επαγγελματικών δραστηριοτήτων που αφορούν τους εξυπηρετούμενους ή λόγω παραβίασης των αρχών δεοντολογίας. 4. Υποχρεούται να προλαμβάνει και να εξαλείφει κάθε διάκριση που διαπιστώνει στην πολιτική προσλήψεων της οργάνωσης όπου απασχολείται και στην πολιτική και πρακτική απασχόλησης που ακολουθεί. 5. Οφείλει να αξιοποιεί με ευσυνειδησία μόνο για το σκοπό που προορίζονται τους πόρους της οργάνωσης, όπου εργάζεται. V. Η Δεοντολογική Ευθύνη του Κοινωνικού Λειτουργού έναντι του Επαγγέλματος της Κοινωνικής Εργασίας Μ. Σεβασμός της αξιοπιστίας του επαγγέλματος 1. Ο κοινωνικός λειτουργός υποχρεούται σε διατήρηση και προαγωγή των αξιών, της ηθικής, της δεοντολογίας, της γνώσης και της αποστολής του επαγγέλματός του. 2. Οφείλει να προστατεύει και να ενισχύει την αξιοπρεπή άσκηση και την αξιοπιστία του επαγγέλματος και υποχρεούται να συμπεριφέρεται με υπευθυνότητα και αυστηρότητα στις σχετικές συζητήσεις και στην κριτική του επαγγέλματος. 3. Οφείλει να δραστηριοποιείται στο πλαίσιο των καθορισμένων διαδικασιών για την αντιμετώπιση της αντιδεοντολογικής συμπεριφοράς άλλων συναδέλφων του. 4. Ο κοινωνικός λειτουργός υποχρεούται να αποτρέπει τη μη εξουσιοδοτημένη και ανειδίκευτη πρακτική της κοινωνικής εργασίας.

ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥ. ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ. ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ. ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥΣ. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. 5. Οφείλει να μην παραπληροφορεί κατά την διαφήμιση των προσόντων, των δεξιοτήτων, των υπηρεσιών ή των στόχων που μπορεί να επιτευχθούν. Ν. Κοινοτικές υπηρεσίες 1. Ο κοινωνικός λειτουργός υποχρεούται να συμβάλλει θετικά στην άσκηση του επαγγέλματος του παρέχοντας ευρέως στο κοινό τις κοινωνικές υπηρεσίες του. 2. Οφείλει να συνεισφέρει σε χρόνο και επαγγελματική εξειδίκευση σε δραστηριότητες που προάγουν το σεβασμό της χρησιμότητας, της αξιοπιστίας και της εξειδίκευσης του επαγγέλματος της Κοινωνικής Εργασίας. 3. Οφείλει να στηρίζει την υιοθέτηση, ανάπτυξη, ενεργοποίηση και εφαρμογή της κοινωνικής πολιτικής που αφορά το επάγγελμά του. Ξ. Ανάπτυξη της γνώσης 1. Ο κοινωνικός λειτουργός έχει την ευθύνη εντοπισμού, ανάπτυξης και πλήρους αξιοποίησης της γνώσης του κατά την άσκηση της επαγγελματικής του δραστηριότητας. 2. Υποχρεούται να βασίζεται σε αναγνωρισμένη γνώση για την σχετική κοινωνική εργασία. 3. Οφείλει να εξετάζει με κριτικό πνεύμα και να ενημερώνεται για την εξέλιξη της επιστήμης στην Κοινωνική Εργασία. 4. Συνεισφέρει στην βασική γνώση της Κοινωνικής Εργασίας και ανταλλάσσει με τους συναδέλφους του τις ερμηνευτικές του γνώσεις και την εμπειρία που αποκτά με την εργασία του. VI. Η Δεοντολογική Συμπεριφορά του Κοινωνικού Λειτουργού προς την Κοινωνία Ο. Προαγωγή της κοινωνικής ευημερίας 1. Ο κοινωνικός λειτουργός υποχρεούται να προάγει την ευημερία της κοινωνίας γενικότερα. 2. Ενεργεί με σκοπό τον εντοπισμό και την εξάλειψη της διάκρισης σε βάρος κάθε ανθρώπου ή ομάδας, λόγο φυλής, χρώματος, φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού, ηλικίας, θρησκείας, εθνοτικής καταγωγής, οικογενειακής κατάστασης, πολιτικών πεποιθήσεων, πνευματικής ή σωματικής αναπηρίας ή άλλης προτίμησης ή προσωπικού χαρακτηριστικού, ιδιότητας ή καθεστώτος. 3. Οφείλει να δραστηριοποιείται για τη διασφάλιση της πρόσβασης όλων των ανθρώπων στους πόρους, υπηρεσίες, δραστηριότητες και ευκαιρίες που αποζητούν. 4. Ο κοινωνικός λειτουργός δραστηριοποιείται στη διερεύνηση του πεδίου επιλογής και ευκαιριών όλων των ανθρώπων αποδίδοντας ιδιαίτερη σημασία στους 26

5. 6. 7.

μειονεκτούντες, κοινωνικά αποκλεισμένους ή καταπιεσμένους ανθρώπους και ομάδες. Προάγει τις συνθήκες που ενθαρρύνουν το σεβασμό της πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Παρέχει τις κατάλληλες επαγγελματικές υπηρεσίες σε περιπτώσεις δημόσιας ανάγκης. Συμμετέχει με γνωμοδοτήσεις στις αλλαγές της πολιτικής και την τροποποίηση της νομοθεσίας για την βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών και την προαγωγή της κοινωνικής δικαιοσύνης. Συμβάλλει στην ενημέρωση του κοινού για θέματα κοινωνικής πολιτικής και θεσμών.

Δυσκολίες Στην καθημερινή πράξη, ο κοινωνικός λειτουργός αντιμετωπίζει δυσκολίες οι οποίες προέρχονται από:  Τις προσωπικές ιδιαιτερότητες του κάθε ανθρώπου με τον οποίο έρχεται σε επικοινωνία, καθώς ο καθένας έχει το δικό του τρόπο, τις δικές του δυσκολίες και ενίοτε τις έντονες απαιτήσεις και αντιδράσεις του.  Τα αντικειμενικά όρια , τα οποία προκύπτουν από τον φορέα στον οποίο εργάζεται και τις δυνατότητες που αυτός του παρέχει, ώστε να μπορεί να προσφέρει ικανοποιητικές λύσεις στα προβλήματα των ανθρώπων με τους οποίους έρχεται σε επικοινωνία.  Την υπερβολική προσδοκία την οποία εναποθέτουν πάνω του οι άνθρωποι που προσέρχονται να επικοινωνήσουν, θεωρώντας ότι η δουλειά του είναι να τους εξαφανίσει τα προβλήματα ή αντιμετωπίζοντάς τον ως υπεύθυνο εκ μέρους όλης της κοινωνίας γι’ αυτά.  Την δική του ψυχική και συναισθηματική κατάσταση και τις εμπλοκές που μπορεί να δημιουργηθούν με τα προβλήματα των ωφελουμένων. Αναλογίες Υπάρχουν κάποιες ανάλογες αρχές που διέπουν το έργο όλων όσοι ασχολούνται με το κοινωνικοπρονοιακό έργο της Εκκλησίας, ακόμα κι αν αυτοί δεν έχουν μια ανάλογη επιστημονική κατάρτιση και δεν είναι επαγγελματίες. Το γεγονός ότι ενδεχομένως εργάζονται εθελοντικά δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους αυτές τις γενικές αρχές:  Ανάγκη για ισότιμη αντιμετώπιση όλων των ανθρώπων οι οποίοι έρχονται σε επικοινωνία και ζητούν βοήθεια. Αποφυγή κάθε διάκρισης ανάλογα με το φύλο, την εθνικότητα, τις θρησκευτικές παραδοχές, τις πεποιθήσεις ακόμα και τις ιδιορρυθμίες του χαρακτήρα.  Αντιμετώπιση κάθε ανθρώπου ως μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο αυτό που ζητάει, δεν είναι το αντικείμενο της όποιας βοήθειας, αλλά ένα σεβαστό πρόσωπο, με τις δικές του ανησυχίες, τα δικά του χαρίσματα, τη δική του 27



 



παρουσία μέσα στην κοινωνία. Ανάγκη να αποφεύγεται η υποτίμηση των ανθρώπων και η θεώρησή τους ως επαιτών. Αναγνώριση των ξεχωριστών ικανοτήτων του κάθε ανθρώπου και ενθάρρυνσή του να αντιληφθεί τις δυνατότητές του και να μην μεταβληθεί σε παθητικό δέκτη βοήθειας. Προσπάθεια να έρθουν στην επιφάνεια κρυμμένα χαρίσματα και να ενισχυθεί η αυτοπεποίθηση του καθενός. Συνεκτίμηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του κάθε ανθρώπου, ώστε να μπορέσουν να εξαχθούν συμπεράσματα ως προς την προσωπικότητά του και να γίνουν κατανοητές οι αντιδράσεις του και να ερμηνευθούν οι ενέργειές του. Άσκηση του κοινωνικοπρονοιακού έργου με αίσθημα δικαιοσύνης προς όλους και αποφυγή κάθε είδους διάκρισης. Εντιμότητα απέναντι σε όλους: στον εκκλησιαστικό φορέα υπό την σκέπη του οποίου εργάζονται, στους άλλους εργαζομένους και εθελοντές, στους αποδέκτες της κάθε είδους βοήθειας, στην κοινωνία. Τήρηση της αρχής της διακριτικότητας και της εχεμύθειας4 για όσα μαθαίνει ο εργαζόμενος ή ο εθελοντής κατά την άσκηση του κοινωνικοπρονοιακού έργου, για τα προσωπικά δεδομένα που κάποιος του εμπιστεύεται, για την οικονομική, οικογενειακή και κοινωνική του κατάσταση, για την βοήθεια που πιθανόν έλαβε. Προσπάθεια κατανόησης των προβλημάτων και της κατάστασης στην οποία βρίσκεται ο άνθρωπος με τον οποίο έρχεται σε επικοινωνία κατά την άσκηση του κοινωνικοπρονοιακού έργου και τήρηση της αρχής της «αποστασιοποιημένης συμπάθειας». Προθυμία για συνεργασία με τους υπευθύνους του εκκλησιαστικού φορέα στα πλαίσια του οποίου εργάζονται, τους άλλους εργαζόμενους, εθελοντές και λοιπούς συνεργάτες με πνεύμα ομόνοιας και αλληλοσυμπλήρωσης.

Η εφαρμογή όλων των ανωτέρω μπορεί να γίνει κατανοητή μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα –περιπτώσεις κοινωνικής εργασίας.

Σχετική γνωμοδότηση του Αρείου Πάγου βλ. https://diplasou.gr/epangelmatiko-aporrito-tou-koinonikou-leitourgou/, (τελευταία πρόσβαση 25/11/2018). 4

ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΑΡΧΕΣ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ. ΕΠΟΠΤΕΙΑ. 4η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ο εθελοντισμός θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά κινήματα των τελευταίων δεκαετιών με κύριο χαρακτηριστικό του την εθελοντική προσφορά υπηρεσιών προς το κοινωνικό σύνολο (αιμοδοσία, σύλλογοι προστασίας παιδιών, ομάδες υποστήριξης αποφυλακισμένων, περιβαλλοντικές οργανώσεις, ομάδες οργάνωσης συσσιτίων κ.τ.λ.) μέσα από τη συμμετοχή σε συλλογικές μορφές οργάνωσης με ανθρωπιστικό χαρακτήρα και κοινωφελή δράση, οι οποίες παρεμβαίνουν με στόχο να απαλύνουν τον ανθρώπινο πόνο και να διαμορφώσουν έναν κόσμο καλύτερο. Σύμφωνα με το λεξικό, Εθελοντισμός είναι "η οργανωμένη προσφορά υπηρεσιών στο κοινωνικό σύνολο χωρίς την απαίτηση ανταλλάγματος "1. Όμως ο Εθελοντισμός ξεπερνά κατά πολύ αυτόν τον ορισμό. Γιατί ο Εθελοντισμός είναι, ακόμη, η ανταπόκριση στις ποικίλες ευαισθησίες, τα όνειρα και τις προσδοκίες των ανθρώπων για ένα καλύτερο αύριο. Γιατί προάγει την ιδέα της ανιδιοτελούς προσφοράς, της συντροφικότητας, της αλληλεγγύης. Γιατί βελτιώνει τους όρους πρόσβασης των πολιτών στην κοινή ζωή και τον κοινό πλούτο. Γιατί καλλιεργεί την αίσθηση της δυνατότητας συμμετοχής στην επίλυση κοινωνικών προβλημάτων. Γιατί δημιουργεί πολίτες που ξέρουν να διεκδικούν για τον εαυτό τους αλλά και για το κοινωνικό σύνολο. Γιατί ο Εθελοντής κάθε ηλικίας, επαγγέλματος και τάξης γίνεται μέσα από την προσφορά του αυτή αποδέκτης χαράς, εμπειρίας και αυτοσεβασμού (πολλά από τα στοιχεία του πρώτου μέρους της παρουσίασης αυτής έχουν ληφθεί από αξιόλογη εργασία της Θεογνωσίας Κουνατίδου, η οποία περιλαμβάνεται σε έκδοση Προοπτική, άνευ χρ.). Τι είναι ο εθελοντισμός Πρόκειται για ανιδιοτελή δραστηριότητα που αποσκοπεί στην ευημερία του συνανθρώπου, της κοινότητας και της κοινωνίας γενικότερα. Οι εθελοντές, χωρίς να πειθαναγκάζονται από δυνάμεις εξωτερικές προς τη συνείδησή τους, οδηγούνται στη διαπίστωση των κοινωνικών αναγκών ή εκείνων που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής γενικότερα, και σχεδιάζουν τρόπους ικανοποίησης αυτών. Επιδιώκοντας τις ευρύτερες δυνατές μορφές συνεργασίας και επικοινωνίας μεταξύ ατόμων και ομάδων, επιχειρούν να υλοποιήσουν —με ειρηνικούς τρόπους και μέσα- το σχεδιασμό αυτό, διαμορφώνοντας έτσι το πρόπλασμα για μια αυτοδιαχειριζόμενη κοινωνία στο μέλλον. Γνωρίσματα εθελοντισμού Ο εθελοντισμός είναι στάση ζωής και στη γνήσια έκφρασή του έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Ανθρωπιστικό πνεύμα.  Αμφισβήτηση των «κακώς» κειμένων.  Συλλογικό πνεύμα και ευρύτερες μορφές συνεργασίας.  Ουσιαστική προσπάθεια, συστηματική και μεθοδευμένη κι όχι περιστασιακή. 1 Γ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό της νέας Ελληνικής Γλώσσας, σελ.556.

ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΑΡΧΕΣ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ. ΕΠΟΠΤΕΙΑ.  Οργανωτική δομή. Ο εθελοντισμός ο κοινωνικός, ο αθλητικός, ο πολιτικός, ο πολιτιστικός, ο ανθρωπιστικός, ο περιβαλλοντικός κ.ο.κ. υπάρχει και συντελεί στην πρόοδο2. Οι τομείς της εθελοντικής δράσης εκτείνονται σε τοπικό και εθνικό επίπεδο και περιλαμβάνουν προγράμματα διμερή ή και διεθνή με διαφορετικές μορφές εκδήλωσης: Μορφές έκφρασης της εθελοντικής προσφοράς3 1. Ανθρωπιστική δράση  Παραδοσιακές συνήθειες αλληλεγγύης σε επίπεδο περιορισμένης κλίμακας (γειτονιά, χωριό…)  Παροχή υλικών αγαθών ή χρημάτων για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών (π.χ. φυσικές καταστροφές).  Αποστολή ιατροφαρμακευτικού υλικού, παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.  Αιμοδοσία, δωρεά οργάνων, συμμετοχή σε ομάδες διάσωσης ανθρώπων. 2. Κοινωνική δράση  Προσφορά εθελοντικής εργασίας σε συλλόγους και ιδρύματα για την προστασία των παιδιών, την επανένταξη των τοξικομανών και αποφυλακισμένων, τη βοήθεια σε άτομα με ειδικές ανάγκες και σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι, οι άνεργοι.  Παρεμβάσεις που αποβλέπουν στην ποιότητα ζωής (βελτίωση των συγκοινωνιών, καθαριότητα της πόλης, προστασία των πεζών κ.ά.).  Δραστηριοποίηση οργανώσεων για την προστασία των δικαιωμάτων του καταναλωτή. 3. Περιβαλλοντική δράση  Ανάληψη πρωτοβουλιών για την προστασία του περιβάλλοντος (προστασία της χλωρίδας και πανίδας, αναδασώσεις, καθαριότητα των ακτών, ανακύκλωση απορριμμάτων, εφαρμογές εναλλακτικών πηγών ενέργειας κ.ά.). 4. Πολιτική δράση  Προώθηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και του εκδημοκρατισμού. 5. Πολιτιστική δράση  Εργασία στο πλαίσιο βοήθειας προς το κράτος, την πόλη…, όταν έχουν αναληφθεί εξαιρετικής σημασίας έργα αθλητικού ή άλλου χαρακτήρα (π.χ. διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων, διεκδίκηση Μαρμάρων Παρθενώνα κ.λπ.). Φορείς εθελοντισμού Εθελοντική δράση επιχειρούν οι ακόλουθοι φορείς:  Τα κράτη.  Τα Ηνωμένα έθνη (Ο.Η.Ε.).  Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις. 2 Πρβλ.και https://www.sxediastinpoli.gr/ethelontismos/ennoia-ethelontismou (τελευταία πρόσβαση 24/11/2018). 3 Βλ.και https://noiazomaikaidrw.gr/ethelontismos/ (τελευταία πρόσβαση 24/11/2018).

ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΑΡΧΕΣ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ. ΕΠΟΠΤΕΙΑ.     

Οι οργανώσεις των πολιτών. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις. Τα σωματεία. Η εκκλησία. Οι καλλιτεχνικοί, επιστημονικοί φορείς κ.ο.κ.

Κίνητρα του εθελοντισμού Η ανάπτυξη του κινήματος του εθελοντισμού οφείλεται σε ένα πλέγμα αιτίων, τόσο κοινωνικών όσο και ανθρωπιστικών. Αυτά είναι:  Η διόγκωση των κοινωνικών προβλημάτων και η συνειδητοποίησή τους από την πλευρά του πολίτη, ιδιαίτερα μέσα από την δραματική παρουσίαση της ανθρώπινης δυστυχίας σε παγκόσμιο επίπεδο από τα μέσα ενημέρωσης.  Η απογοήτευση από το σύγχρονο τρόπο ζωής (καταναλωτισμός, άγχος, ανταγωνιστικό πνεύμα, ατομικισμός κ.ά.) , η αναζήτηση εμπειριών και η ανάγκη φυγής από τη ρηχότητα και την πεζότητα της καθημερινότητας, η συνειδητοποίηση του βαθύτερου νοήματος της ζωής μέσα από την ουσιαστική ανθρώπινη επικοινωνία και την εθελούσια προσφορά στο κοινωνικό σύνολο.  Οι ενοχές των ευαίσθητων ατόμων μπροστά στην ανθρώπινη δυστυχία που ιδιαίτερα σήμερα προβάλλεται μέσα από τα ΜΜΕ και το αίσθημα ευθύνης και κοινωνικής αλληλεγγύης.  Οι τραυματικές προσωπικές εμπειρίες ή προσωπικά βιώματα που ενισχύουν την ευαισθησία του ανθρώπου απέναντι σε αντίστοιχα προβλήματα4. Ιδιοτελή κίνητρα του εθελοντισμού. Υπάρχουν περιπτώσεις εθελοντικής προσφοράς, οι οποίες υποκρύπτουν ιδιοτελή κίνητρα, που δεν είναι ωστόσο ικανά να αμαυρώσουν ένα σημαντικό κίνημα της εποχής μας. Τέτοια κίνητρα είναι:  Προσωπική προβολή και επιδίωξη της δημοσιότητας.  Τυχοδιωκτικές και καιροσκοπικές πρακτικές ως αποτέλεσμα της τηλεοπτικής εικόνας  (ευκαιριακή και επιφανειακή ευαισθητοποίηση). Η αναγκαιότητα της εθελοντικής προσφοράς στην εποχή μας. Οι λόγοι που καθιστούν αναγκαία την εθελοντική δράση είναι: 1. Η όξυνση των κοινωνικών αντιθέσεων και η διεύρυνση του φάσματος των κοινωνικών προβλημάτων (οικολογικό αδιέξοδο, υποσιτισμός, ανεργία, υποβάθμιση ποιότητας ζωής, ξενοφοβία, πόλεμοι, εγκληματικότητα κ.ά.)· 2. Η συνειδητοποίηση της αδυναμίας ή και αδιαφορίας του κράτους και των κυβερνήσεων να 4 Βλ. και Έλενα Παπανδρέου, http://koinoniki--oikonomia.blogspot.com/2016/07/blog-post_18.html (τελευταία επίσκεψη 24/11/2018).

ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΑΡΧΕΣ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ. ΕΠΟΠΤΕΙΑ. αντιμετωπίσουν τα πολύπλοκα προβλήματα, η - τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο - υποχώρηση του κράτους πρόνοιας / κοινωνικής πολιτικής, παράλληλα με την υποχώρηση της αντίληψης ότι η επίλυση όλων των προβλημάτων είναι ευθύνη του κράτους, μιας αντίληψης που αποτελεί το αντικίνητρο της δραστηριοποίησης του απλού πολίτη. 3. Η πολυδιάστατη κρίση της εποχής μας -πολιτική αποξένωση, αλλοτρίωση των ανθρώπινων σχέσεων, φθορά της συλλογικότητας- που επιβάλλει ως απάντηση την ενεργοποίηση του πολίτη και την αλληλεγγύη. 4. Η κατανόηση ότι ο εθελοντισμός αποτελεί ένα ριζοσπαστικό τρόπο συμμετοχής στα κοινά και δημοκρατική αναγκαιότητα, εφόσον η ουσία της δημοκρατίας είναι η ενεργοποίηση του πολίτη ως καθημερινή στάση ζωής. Η αξία του εθελοντισμού για τον εθελοντή Αναμφισβήτητα, ο εθελοντισμός αποτελεί πηγή ολοκλήρωσης και ευτυχίας: Γνώση, δημιουργικότητα, ενίσχυση φαντασίας και οργανωτικού πνεύματος, υπευθυνότητα, ανιδιοτέλεια, αγωνιστικότητα, ψυχική ικανοποίηση από την προσφορά, αυτοσυνειδησία κ.ά. Ο άνθρωπος που εμφορείται από τις αξίες του Ανθρωπισμού / Εθελοντισμού είναι αλήθεια ότι δεν έχει να περιμένει υλική ανταμοιβή για τις επιλογές του ,ούτε την εκτίμηση και το κύρος που απορρέει από την επαγγελματική επιτυχία . Αισθάνεται, όμως, την αγάπη των συνανθρώπων του που ένιωσαν την προσφορά του και την εκτίμηση εκείνων που εμπνέονται από τις ίδιες υψηλές αξίες. Νιώθει ότι η ζωή του δεν χάνεται στα μικρότερα ή μεγαλύτερα προβλήματα της καθημερινότητας, δεν κλείνεται στο μικρόκοσμο του ατομικισμού ,αλλά ανοίγεται προς το συνάνθρωπο, επικοινωνεί, βιώνει τη χαρά της συντροφικότητας. Αποτελεί υγιές πρότυπο για τα παιδιά του σε μια εποχή που ο τρόπος ζωής των περισσότερων ενηλίκων είναι παράδειγμα προς αποφυγήν. Η προσφορά του εθελοντισμού Ο εθελοντισμός, ως κίνημα που αναδεικνύει την ανθρωπιά και το αίσθημα κοινωνικής αλληλεγγύης των πολιτών, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη διαμόρφωση ενός καλύτερου κόσμου βασισμένου στον αλτρουισμό και τις ανθρωπιστικές αξίες, καθώς η δράση των εθελοντών: 1.

Απαλύνει τον ανθρώπινο πόνο  Συμβάλλει στη διάσωση ανθρώπων και στηρίζει τους δοκιμαζόμενους από καταστροφές και πολέμους.  Ανανεώνει την πίστη στον άνθρωπο και την ικανότητα του να δημιουργήσει έναν καλύτερο κόσμο.

Συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος και αναβαθμίζει την ποιότητα ζωής  Συντελεί στη διατήρηση της ποικιλίας του περιβάλλοντος, της οικολογικής ισορροπίας και της φυσικής ομορφιάς.

ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΑΡΧΕΣ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ. ΕΠΟΠΤΕΙΑ.  Διαμορφώνει οικολογική συνείδηση5 και επιλύει προβλήματα που σχετίζονται με την καθημερινή ζωή των πολιτών (υγεία, συνθήκες διαβίωσης, καθαριότητα κ.ά.). 3. Προασπίζει τα κοινωνικά δικαιώματα  Βελτιώνει τις συνθήκες ζωής, προωθεί τα δικαιώματα των ευπαθών κοινωνικών ομάδων και αποτρέπει φαινόμενα εκμετάλλευσης της ανθρώπινης ύπαρξης.  Αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του κοινωνικού κράτους και ακρογωνιαίο λίθο της κοινωνικής συναίνεσης. 4. Διευρύνει την κοινωνική συνείδηση και τη δημοκρατία  Καλλιεργεί το πνεύμα συνεργασίας, την αλληλοκατανόηση και την αλληλεγγύη, αξίες που προάγουν την κοινωνική συνοχή.  Εκπαιδεύει τους νέους σε αξίες, όπως η συνεργασία, η υπευθυνότητα, η συλλογικότητα και η αγωνιστικότητα. Έτσι, αίρει τη νοοτροπία του «ωχαδερφισμού» και του ατομικισμού.  Ενισχύει τη δημοκρατία, εφόσον συντελεί στη διαμόρφωση μιας κοινωνίας ενεργών πολιτών και όχι παραιτημένων, παθητικών και εξαρτημένων υπάρξεων6. Η αποτελεσματικότητα του εθελοντισμού 1. Διαπιστώσεις Σε γενικές γραμμές, θα υποστηρίζαμε ότι η εθελοντική δράση είναι αναγκαία, αλλά όχι ικανή συνθήκη για την ουσιαστική αντιμετώπιση των προβλημάτων. Η αναγκαιότητα της διαφάνηκε ήδη στην ενότητα «Η αξία του εθελοντισμού». Ωστόσο, ο εθελοντισμός αποδεικνύεται στην πράξη ανεπαρκής, προκειμένου να αρθούν τα σύγχρονα προβλήματα, για τους ακόλουθους λόγους:  Δεν αποτελεί καθολικό φαινόμενο.  Οι εθελοντές δεν έχουν την ισχύ, την εξουσία να λύσουν τα προβλήματα.  Πολλές φορές η βοήθεια δεν είναι επαρκής και, ως εκ τούτου, είναι αναποτελεσματική.  Οι ρίζες των προβλημάτων είναι τέτοιες που θα ήταν αφέλεια να υποστηρίζαμε ότι αρκεί η φιλότιμη ανθρωπιστική δράση των εθελοντών, καθώς καταπολεμούνται συνήθως τα συμπτώματα, αλλά όχι η ρίζα του κακού, η οποία εντοπίζεται στον απανθρωπισμό, στην κερδοσκοπία, στην πολιτική αναλγησία. Επομένως, ο εθελοντισμός ανακουφίζει μεν και βοηθά, αλλά δεν αντιμετωπίζει οριστικά τα προβλήματα. Στην ουσία αποτελεί αναγκαίο παρακολούθημα των ελλείψεων που εντοπίζονται στον πολιτικό χειρισμό των ζητημάτων. 2. Αιτίες υπονόμευσης του εθελοντισμού Παρά τη σημειωθείσα πρόοδο, η διάδοση της εθελοντικής ιδέας δεν έχει προχωρήσει στον επιθυμητό βαθμό. Αίτια αυτής της διαπίστωσης συνιστούν: 5 Βλ.σχετικά http://diaviosi.blogspot.com/2014/09/oikologia.html (τελευταία πρόσβαση 25/11/2018). 6 Βλ. σχετικά Μαρία Σκαμπαρδώνη, https://www.tempo.gr/mixed/arthrografia/20924-ethelontismos, (τελευταία επίσκεψη 24/11/2018).

ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΑΡΧΕΣ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ. ΕΠΟΠΤΕΙΑ.        

Το γεγονός ότι ο δυτικός κόσμος δεν βιώνει τη δυστυχία. Οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής, οι πολλαπλοί και αντιφατικοί ρόλοι. Η ηθική χαλάρωση. Η ιδιοτέλεια. Η μαλθακότητα των ανθρώπων λόγω της υποταγής τους στις ανέσεις. Ο καταναλωτισμός, που μας αποπροσανατολίζει. Η εξειδίκευση που οδηγεί σε πνευματική μονομέρεια, με συνέπεια την αδυναμία καλλιέργειας του ανθρωπισμού. Η έλλειψη προγραμματισμένων προσπαθειών από την πολιτεία, το σχολείο και τα Μ.Μ.Ε.

Προώθηση του εθελοντισμού Για την ενίσχυση της εθελοντικής ιδέας, καλό θα ήταν να λάβουμε υπόψη μας τον ακόλουθο συνθηματικό λόγο: «Έχεις ευθύνη για το διπλανό σου, για τον τόπο σου, για την παγκόσμια κοινωνία». Κράτη - Διεθνείς φορείς (Ε.Ε. και Ο.Η.Ε):  Τα κράτη οφείλουν να αναγνωρίσουν επίσημα τις εθελοντικές οργανώσεις και να συνεργαστούν με αυτές.  Είναι αναγκαίο να στηρίξουν τα κινήματα του εθελοντισμού ηθικά (επιβράβευση) αλλά και υλικά (πόροι), προκειμένου να διευκολυνθεί το έργο τους. Εξίσου ωφέλιμο κρίνεται να ασφαλίζουν τους εθελοντές, να τους απαλλάσσουν από φόρους και να τους χορηγούν άδειες.  Επιβάλλονται ευρύτερες διεθνείς συνεργασίες υπό την αιγίδα της Ε.Ε. και του Ο.Η.Ε., που θα λειτουργήσουν σαν «ομπρέλα» προστασίας.  Εθελοντικές οργανώσεις  Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κόσμου.  Κατάθεση των εμπειριών τους.  Καλύτερη οργάνωση.  Απομάκρυνση από οποιαδήποτε συμφέροντα.  Διαφάνεια. Φορείς αγωγής και κοινωνικοποίησης: Οικογένεια και Σχολείο: Απαραίτητη κρίνεται η καλλιέργεια του ανθρωπισμού ειδικότερα, οι γονείς έχουν χρέος να αποτελούν φωτεινά παραδείγματα, ενώ το σχολείο οφείλει να προβάλλει τη δράση των εθελοντών, να δημιουργήσει περιβαλλοντικές ομάδες, να μυήσει τις μαθητικές κοινότητες στην ανάληψη πρωτοβουλιών και, γενικότερα, να μεταβληθεί σε σχολείο ανοιχτό στην κοινωνία. Τα Μ.Μ.Ε και οι Πνευματικοί άνθρωποι:  Τα Μ.Μ.Ε. υποχρεούνται να παρέχουν αδιάλειπτη πληροφόρηση.  Οι διανοούμενοι έχουν καθήκον να διαφωτίζουν και να αφυπνίζουν διαρκώς την κοινή γνώμη με το κύρος, το λόγο και τις πράξεις τους. 34

ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΑΡΧΕΣ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ. ΕΠΟΠΤΕΙΑ. Πολίτης Κάθε πολίτης φέρει ευθύνη για ό,τι συντελείται στην κοινωνία, είτε εν γνώσει είτε εν αγνοία του' γι' αυτό επιβάλλεται: Ενδιαφέρον, κριτική ματιά, αυτοκριτική, γνώση, υποχώρηση του ατομικισμού, θέληση για προσφορά. Εθελοντισμός ειδικότερα στην κοινωνικοπρονοιακή εργασία. Η συμμετοχή των εθελοντών στην κοινωνικοπρονοιακή εργασία είναι αποφασιστικής σημασίας. Όπως φαίνεται και από τα παραπάνω η ίδια η φύση της διακονίας αυτής ευαισθητοποιεί σημαντικό αριθμό ανθρώπων, καθώς τα αποτελέσματα της εθελοντικής προσφοράς στον τομέα αυτό είναι άμεσα ορατά. Αυτό δίνει περισσότερο κίνητρο στους εθελοντές και δημιουργεί ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις. Αυτό το επιβεβαιώνει η εμπειρία, ιδιαίτερα στο χώρο του κοινωνικοπρονοιακού έργου της Εκκλησίας. Βασική αρχή που πρέπει εν προκειμένω να προσεχθεί, για την αποφυγή δημιουργίας προβλημάτων, είναι η σωστή σχέση και ισορροπία ανάμεσα στους εθελοντές και το επαγγελματικά εργαζόμενο προσωπικό. Υπάρχουν κοινωνικές δομές – κυρίως αυτές που φιλοξενούν ανθρώπους εσωτερικώς διαβιούντες – οι οποίες δεν είναι δυνατόν ούτε από το νόμο, αλλά ούτε και από την πραγματικότητα να λειτουργήσουν χωρίς ένα συγκεκριμένο αριθμό ελάχιστου επαγγελματικού προσωπικού. Αυτό δεν αποκλείει την επικουρική απασχόληση εθελοντών στην ίδια δομή. Στην περίπτωση αυτή είναι απαραίτητη η σαφής οριοθέτηση αρμοδιοτήτων, ο σεβασμός εκ μέρους όλων των κανόνων λειτουργίας της δομής, η γνώση εκ μέρους των εθελοντών των ορίων μέσα στα οποία μπορούν να κινηθούν, ώστε να μην υπάρχουν συγκρούσεις με το επαγγελματικό προσωπικό και γενικότερα να μην δημιουργούνται περισσότερα προβλήματα από όσα λύνονται7. Εκπαίδευση των εθελοντών. Ιδιαίτερη βαρύτητα είναι ανάγκη να δίνεται στην εκπαίδευση των εθελοντών. Για τον σκοπό αυτό απαιτείται σχετική πρόβλεψη και οργάνωση από την πλευρά του φορέα, με σχετικά μικρής διάρκειας προγράμματα τα οποία θα κάνουν σαφείς τους στόχους και τις μεθόδους που ακολουθούνται για την επιτέλεση του σκοπού που έχει χαραχθεί. Παράλληλα, όμως, είναι απαραίτητη η συνειδητοποίηση της ανάγκης εκπαίδευσης από την πλευρά των εθελοντών και η διάθεση του αναγκαίου χρόνου. Έχει παρατηρηθεί σε πολλές περιπτώσεις η ύπαρξη μιας νοοτροπίας αυτάρκειας: θεωρούν πολλοί ότι αρκεί η καλή διάθεση για προσφορά εθελοντικών υπηρεσιών και είναι περιττή η εκπαίδευση και κατάρτιση. Αυτή η αντίληψη πέρα από το ότι δημιουργεί δυσλειτουργίες στην οργάνωση του έργου, γίνεται συχνά και επικίνδυνη: στην περίπτωση, για παράδειγμα, ενός φορέα εθελοντικής διακονίας ασθενών, όσο καλή διάθεση προσφοράς και αγάπης και να έχει κάποιος, δεν είναι δυνατό να προσφέρει θετικά, αν δεν εκπαιδευθεί πάνω σε βασικά θέματα ψυχολογίας των ασθενών κ.α. Η εκπαίδευση θα πρέπει να έχει μια διάρκεια στο χρόνο: όχι απλώς να δίνει στην αρχή κάποιες πληροφορίες, αλλά να δίνει την δυνατότητα και κατά τη διάρκεια άσκησης του 7 Για τον εθελοντισμό στην Ελλάδα βλ.σχετική έρευνα στο https://www.news247.gr/weekend-edition/giati-oi-ellines-eimaste teleytaioi-ston-ethelontismo.6295389.html (τελευταία πρόσβαση 25/11/2018).

ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΑΡΧΕΣ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ. ΕΠΟΠΤΕΙΑ. κοινωνικοπρονοιακού έργου, συζήτησης, ανταλλαγής εμπειριών, αναστοχασμού, διορθωτικών κινήσεων κλπ.

Εποπτεία Σε ένα φορέα που εργάζεται με εθελοντές για την επίτευξη ενός σκοπού στο χώρο της κοινωνικοπρονοιακής εργασίας χρειάζεται - πέρα από την εκπαίδευση - και η εποπτεία του έργου των εθελοντών. Πρόσωπα κατάλληλα καταρτισμένα θα πρέπει να παρακολουθούν, να συμβουλεύουν, να συζητούν, να διορθώνουν τους εθελοντές. Έτσι, θα υπάρχει μια συνεχής τροφοδότηση, αλλά και μία αίσθηση του οργανωμένου της προσπάθειας. Αυτό αποτρέπει από την αυτονόμηση και τον εκφυλισμό της όλης εργασίας.

ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΤΡΙΒΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΑΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ.

5η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Η ενασχόληση με την κοινωνικοπρονοιακή εργασία, είτε ως ποιμαντική ευθύνη, είτε ως επαγγελματική αρμοδιότητα, είτε ως εθελοντική εργασία και συνεισφορά, δεν είναι άμοιρη προβλημάτων που επιδρούν στην προσωπικότητα του ασκούντος την κοινωνική εργασία και που πιθανότατα τον επιβαρύνουν ψυχικά και σωματικά. Η κοινωνικοπρονοιακή εργασία είναι εργασία που έχει κατεξοχήν να κάνει με ανθρώπους. Και η εργασία με ανθρώπους δημιουργεί αλληλεπιδράσεις που δεν αφήνουν ανεπηρέαστη την ανθρώπινη προσωπικότητα. Υπάρχουν περιπτώσεις, στις οποίες η επίδραση είναι τέτοια ώστε πολλοί να μιλούν για φαινόμενα ανάλογα με την ψυχική εξάντληση και την εξουθένωση που παρατηρείται σε επαγγελματικό επίπεδο και η οποία έχει καταγραφεί ως ένα χαρακτηριστικό φαινόμενο στη σύγχρονη εποχή. Για το λόγο αυτό επιχειρούμε καταρχήν να αναφερθούμε συνοπτικά στο φαινόμενο της ψυχικής εξάντλησης και της εξουθένωσης γενικά και στη συνέχεια να δούμε πώς εκδηλώνεται αυτή στους ασχολούμενους με την κοινωνικοπρονοιακή εργασία και μάλιστα σε αυτή που ασκείται στο χώρο της Εκκλησίας από τους κληρικούς, τους λαϊκούς υπαλλήλους των κοινωνικών δομών της Εκκλησίας και από τους εθελοντές του κοινωνικοπρονοιακού έργου της. Το φαινόμενο της ψυχικής εξάντλησης Για το φαινόμενο της ψυχικής εξάντλησης έχουν δοθεί διάφοροι ορισμοί. Ένας από τους ευρύτερα αποδεκτούς σήμερα ορισμούς διατυπώθηκε από την Christine Maslach. Η Maslach περιέγραψε ένα σύνδρομο σωματικής και ψυχικής εξάντλησης, στο πλαίσιο του οποίου ο εργαζόμενος χάνει το ενδιαφέρον και τα θετικά συναισθήματα που είχε για τους ασθενείς ή πελάτες, παύει να είναι ικανοποιημένος από την δουλειά και την απόδοσή του και αναπτύσσει μια αρνητική εικόνα για τον εαυτό του1. Περαιτέρω, σημειώνεται από την ίδια ότι η ψυχική εξάντληση σύγκειται από τρεις βασικούς παράγοντες: 1) τη συναισθηματική εξάντληση, η οποία εκδηλώνεται με μια αίσθηση ψυχικής κοπώσεως του κοινωνικού εργάτη, που δεν διαθέτει πλέον την απαιτούμενη ενέργεια για να επενδύσει στη δουλειά του, 2) την αποτυχία προσωπικής επαγγελματικής ολοκλήρωσης, η οποία φανερώνεται με την έλλειψη προσωπικών επιτευγμάτων στον εργασιακό του χώρο και εκδηλώνεται με την ελάττωση της απόδοσής του και την παραίτησή του από κάθε προσπάθεια αποτελεσματικού χειρισμού των προβλημάτων των ασθενών και 3) την αποπροσωποποίηση, η

Δ. Παπαδάτου – Φ. Αναγνωστοπούλου, Η ψυχολογία στο χώρο της Υγείας, σ.242.

ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΤΡΙΒΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΑΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ. οποία εκδηλώνεται με την απομάκρυνσή του από τους ασθενείς και την ανάπτυξη μιας απρόσωπης σχέσης μαζί τους2. ‘Όπως αναφέρει ο Μητροπολίτης Ιλίου Αθηναγόρας Δικαιάκος, οι θεωρητικοί του φαινομένου περιγράφουν την ανάπτυξή του μέσα από τέσσερα διαδοχικά στάδια 3: 1. του ενθουσιασμού, κατά τον οποίον ο ασχολούμενος με ανθρωπιστικά και κοινωνικά λειτουργήματα έχει υπερβολικά υψηλούς στόχους και μη ρεαλιστικές προσδοκίες από τον εαυτό του, από τους ανθρώπους που θα ασχοληθεί, από τους συναδέλφους του και από τις συνθήκες εργασίας. Αφιερώνει πολλές ώρες και ενέργεια και υπερεπενδύει στην ενασχόλησή του με τους πάσχοντες συνανθρώπους του πού καλείται να βοηθήσει. Έτσι ξεκινά μια διαδικασία «υπερθέρμανσης» και ταλαιπωρίας του εσωτερικού ψυχικού κόσμου του εργαζόμενου. 2. της αμφιβολίας και αδράνειας, κατά το οποίο ο πάσχων από ψυχική εξάντληση αντιλαμβάνεται αργά αλλά σταθερά ότι, παρόλο που αναλίσκεται καθημερινά και προσφέρει τόσα πολλά, η εργασία του δεν ανταποκρίνεται στις αρχικές του προσδοκίες και βαθύτερες ανάγκες. Επειδή αναρωτιέται αν φταίει ο ίδιος για την κατάσταση αυτή, αρχίζει να δουλεύει σκληρότερα προσπαθώντας έτσι να καλύψει την απογοήτευσή του από την ματαίωση των προσδοκιών του. Στο στάδιο αυτό τα συμπτώματα της ψυχικής εξάντλησης επιδεινώνονται, αφού αφήνονται ανεξέλεγκτα να κυριαρχούν στην προσωπική του ζωή. Ήδη έχει αρχίσει ο «βρασμός» του ήδη θερμανθέντος εσωτερικού ψυχικού του κόσμου. 3. της απογοήτευσης και της ματαίωσης, κατά το οποίο ο πάσχων αρχίζει να αναρωτιέται κατά πόσο αξίζει να συνεχίσει να ασχολείται με μια εργασία που του δημιουργεί όλο και περισσότερο άγχος και από την οποία δεν προσπορίζει την ικανοποίηση που προσδοκούσε. Καθώς έχει πια την πεποίθηση ότι οι προσπάθειές του αποβαίνουν άκαρπες και μάταιες, συχνά αποθαρρύνεται και βιώνει κατάθλιψη. Αισθάνεται παγιδευμένος σε μια αδιέξοδη πραγματικότητα. Ο ερχομός όλων αυτών στην επιφάνεια της καθημερινότητάς του, καθώς και η ασφυκτική πίεση που αισθάνεται να αναβλύζει από το εσωτερικό του, δημιουργεί μια εκρηκτική κατάσταση, που περιγράφεται από τους σύγχρονους μελετητές ως «έκρηξη». 4. της απάθειας, κατά το οποίο ο πάσχων επενδύει πια ελάχιστη ενέργεια στη δουλειά του. Επειδή αισθάνεται ανεπαρκής να ανταποκριθεί στις ανάγκες των ανθρώπων που κλήθηκε να φροντίσει, τις αγνοεί. Ταυτόχρονα, αποφεύγει την ανάληψη οποιασδήποτε υπευθυνότητας, αλλαγής ή καινοτομίας. Καθώς αισθάνεται δυσαρέσκεια μοναξιά και έλλειψη αυτοεκτίμησης, γρήγορα καθίσταται άχρηστος και αναποτελεσματικός.

2 στο Δικαιάκου Αθηναγόρα, Μητροπολίτου Ιλίου, Αχαρνών και Πετρουπόλεως, «Θεέ μου, Θεέ μου… - Ψυχική εξάντληση και αποξένωση του κληρικού», σ. 38. 3 Ό.π. ,σ,41.

ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΤΡΙΒΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΑΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ. Ψυχική εξάντληση και εξουθένωση από την κοινωνικοπρονοιακή εργασία. Οι ασχολούμενοι στον τομέα της κοινωνικοπρονοιακής μέριμνας υπόκεινται στον κίνδυνο της ψυχικής εξάντλησης και εξουθένωσης, η οποία βέβαια διαφοροποιείται ανάλογα με το αν πρόκειται για επαγγελματική ενασχόληση ή για εθελοντική προσφορά ή ποιμαντική μέριμνα. Πάντως και στην περίπτωση που δεν πρόκειται για επαγγελματική υποχρέωση, υπάρχουν βέβαια διαφοροποιήσεις από τα τυπικά χαρακτηριστικά της εξουθένωσης, αλλά παρατηρούνται και σαφείς αναλογίες. Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες οι οποίοι μπορούν να συντελέσουν στην εμφάνιση του φαινομένου και στην ανάπτυξή του αν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα. Οι παράγοντες αυτοί μπορεί να λειτουργούν είτε ξεχωριστά, είτε και σωρευτικά, δημιουργώντας τελικά μια κατάσταση εκρηκτική. Παράγοντες που συντελούν στην εξουθένωση. 1. Η συνεχής τριβή με ανθρώπους οι οποίοι βρίσκονται σε δύσκολη κατάσταση και ζητούν κάτι. Ο ασκών το κοινωνικοπρονοιακό έργο αισθάνεται την πίεση να ανταποκριθεί σε αιτήματα τα οποία δεν βρίσκονται πάντα μέσα στις αρμοδιότητές του ή τις δυνατότητές του και σε κάποιες περιπτώσεις είναι παράλογα και αδύνατα. Αυτό δεν είναι πάντοτε εύκολο να το εξηγήσει καθώς αυτός που ζητάει την βοήθεια, ευρισκόμενος ενίοτε σε αδιέξοδα, δεν διαθέτει την απαιτούμενη νηφαλιότητα για να αποδεχθεί τις λογικές εξηγήσεις. 2. Η πιθανή έλλειψη σωστής διάρθρωσης των δομών και των υπηρεσιών του κοινωνικοπρονοιακού έργου, είτε λόγω ελλειπούς οργάνωσης, είτε λόγω αντικειμενικών δυσκολιών του φορέα να αναπτύξει κάτι πιο οργανωμένο. Έτσι ο ασκών το κοινωνικοπρονοιακό έργο πρέπει να ανταποκρίνεται σε πολλά και διαφορετικά αιτήματα, χωρίς να έχει την δυνατότητα να παραπέμψει σε άλλο, ειδικευμένο στο κάθε αίτημα πρόσωπο. Αυτό συμβαίνει αναπόφευκτα και στους φορείς του εκκλησιαστικού κοινωνικοπρονοιακού έργου και επειδή δεν υπάρχουν δυνατότητες για μια πιο συστηματική διάρθρωση των δομών, αλλά και επειδή επικρατεί η αντίληψη ότι η παραπομπή είναι προσπάθεια αποποίησης της ευθύνης και ότι ο ασκών το λειτούργημα οφείλει να έχει λύση για όλα τα θέματα. 3. Η απόκτηση – με την πάροδο του χρόνου - μιας αρνητικής εμπειρίας για τη συμπεριφορά ενός μεγάλου αριθμού ανθρώπων από αυτούς που απευθύνονται στις δομές του κοινωνικοπρονοιακού έργου. Το φαινόμενο της κατ’ επάγγελμα επαιτείας 4, η χρησιμοποίηση από σημαντικό αριθμό ανθρώπων ψεύτικων στοιχείων ή ισχυρισμών για να επιτύχουν παροχές από τις κοινωνικές δομές οι οποίες δεν προορίζονται γι’ αυτούς, οι υπερβολικές απαιτήσεις, η άσχημη και προκλητική συμπεριφορά ορισμένων, κινδυνεύουν να οδηγήσουν τον ασκούντα το

4 Βλ. Κούζας Γεώργιος, Η επαιτεία στην πόλη, εκδ. Παπαζήση, 2017.

ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΤΡΙΒΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΑΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ. κοινωνικοπρονοιακό λειτούργημα σε μια γενική απαξίωση όλων των βοηθουμένων και κατά συνέπεια και σε απαξίωση και της σημασίας της δικής του εργασίας. 4. Οι αυξημένες απαιτήσεις, οι οποίες ζητούνται συνήθως από όσους προσφέρουν τις υπηρεσίες τους χάριν του κοινωνικού συνόλου. Σε αυτούς συγκαταλέγονται και οι ασκούντες την ποιμαντική εργασία κληρικοί και οι επαγγελματικά εργαζόμενοι στις κοινωνικές δομές, αλλά ακόμα και οι εθελοντές. Όλοι αυτοί καλούνται να αφοσιωθούν στην υπηρεσία των συνανθρώπων τους, αφιερώνοντας πολύ χρόνο στην εργασία τους. Ένας από τους πρώτους ερευνητές του φαινομένου που περιγράφουμε, ο H. Freudenberger, αναφερόμενος στα αίτια που τείνουν να οδηγήσουν στην ψυχική εξάντληση, σημειώνει χαρακτηριστικά ότι «οι αφιερωμένοι και δεσμευμένοι στην υπηρεσία των συνανθρώπων τους αισθάνονται να πιέζονται τόσο από τον εαυτό τους, όσο και από το περιβάλλον τους για να επιτύχουν τους στόχους τους, για να κάνουν με καλύτερο τρόπο τη δουλειά τους, βοηθώντας ένα συνεχώς αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων. Όλοι αυτοί έρχονται αντιμέτωποι με τεράστιες ποσότητες άρνησης και ενοχών, εάν αποτύχουν στην πραγμάτωση των ιδανικών τους στόχων»5. 5. Οι αντιλήψεις που κυριαρχούν για τον εκκλησιαστικό οργανισμό, αλλά και γενικά για τους θρησκευομένους ανθρώπους, είναι παράγοντες ικανοί να επιτείνουν την εξουθένωση των ασχολουμένων με την κοινωνικοπρονοιακή εργασία. Συγκεκριμένα, η αντίληψη ότι ο εκκλησιαστικός οργανισμός οφείλει να αποδεικνύει διαρκώς με μετρήσιμα στοιχεία την κοινωνική του χρησιμότητα και ότι ο θρησκευόμενος άνθρωπος πρέπει να επιβεβαιώνει κάθε στιγμή τα φιλάνθρωπα αισθήματά του για να μην χαρακτηρισθεί υποκριτής, είναι στοιχεία τα οποία μπορούν να εμπλέξουν τους ασκούντες το κοινωνικό έργο της Εκκλησίας σε καταστάσεις ψυχικής εξάντλησης. Το ίδιο συμβαίνει και όταν γίνονται πολύ απαιτητικοί με τους εαυτούς τους, αναλαμβάνοντας την ευθύνη όλο και περισσότερων προσώπων, όταν κατέχονται από μια μανία τελειότητας και όταν είναι υπερβολικά ιδεαλιστές6. Στην ίδια κατεύθυνση μπορεί να λειτουργήσει και μια ενοχική αντίληψη γύρω από τον ελεύθερο χρόνο και την χρήση του, όταν δηλαδή φθάσει ο ασχολούμενος με το κοινωνικό έργο να θεωρήσει την ξεκούραση ή την δημιουργική χρήση του ελεύθερου χρόνου ως προδοσία της αποστολής που έχει αναλάβει. 6. Η σύγκρουση καθηκόντων την οποία βιώνει ο ασκών το λειτούργημα. Σύγκρουση ανάμεσα στο χρόνο που διαθέτει στο έργο του και σε εκείνον που αφιερώνει στην οικογένειά του, ή αν είναι εθελοντής, σύγκρουση ανάμεσα στην προσφορά του αυτή και στις επαγγελματικές του υποχρεώσεις. Ιδιαίτερα για τον κληρικό, μπορεί να βιωθεί και ως σύγκρουση ανάμεσα στην ενασχόλησή του με το κοινωνικοπρονοιακό έργο και στα λοιπά

5 Δικαιάκος, ό.π.,σ.62. 6 βλ. Gill, “Burnout a Growing Threat in Ministry”, σ. 24.

ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΤΡΙΒΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΑΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ. πνευματικά του καθήκοντα, τα οποία είναι λιγότερο μετρήσιμα, αλλά αξιολογικά προέχοντα για την διακονία του. 7. Στην ψυχική εξάντληση μπορεί να συντελέσουν βέβαια και άλλοι αντικειμενικοί παράγοντες, όπως η μη σωστή οργάνωση των κοινωνικών δομών, ο λανθασμένος καταμερισμός ή η σύγχυση αρμοδιοτήτων, οι δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ των ασχολουμένων με το κοινωνικοπρονοιακό έργο, η έλλειψη υποδομών και πόρων οι οποίες θα στηρίξουν το έργο κ.λπ. Συμπτώματα και συνέπειες της εξουθένωσης από το κοινωνικοπρονοιακό έργο.  Ακολουθώντας τα στάδια της ψυχικής εξάντλησης, όπως αυτά παρουσιάστηκαν παραπάνω και εφαρμόζοντάς τα στο χώρο της κοινωνικοπρονοιακής εργασίας μπορούμε να διαπιστώσουμε μια σταδιακή πορεία: από τον αρχικό ενθουσιασμό και τις υπέρμετρες προσδοκίες με τις οποίες ξεκινάει ένα έργο διακονίας των συνανθρώπων και τη φιλοδοξία ότι θα γίνουν όλα τέλεια και θα εξυπηρετηθούν οι άνθρωποι, μεταπίπτουμε στην κατάσταση της αμφιβολίας: αμφιβολία για το αν αξίζει τον κόπο η εργασία, για το αν έχει δομηθεί σωστά, για το αν υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης. Η αμφιβολία αυτή οδηγεί σιγά – σιγά στην αδράνεια.  Σε επόμενο στάδιο οδηγούμαστε στην απογοήτευση: έχουμε πια πειστεί ότι δεν αξίζει τον κόπο, ότι τίποτα δεν πρόκειται να βελτιωθεί, ότι όλα είναι άσχημα και έτσι θα συνεχίσουν να είναι. Έτσι αρχίζει η αδρανοποίηση και πιθανόν η κατάθλιψη.  Στο τελικό στάδιο φτάνουμε στην παραίτηση: καμία προσπάθεια, καμία καινούργια ιδέα. Έτσι καταλήγουμε άχρηστοι και αναποτελεσματικοί. Έχουμε χάσει την αυτοεκτίμηση, έχουμε απαξιώσει και όλους τους άλλους γύρω μας ( συνεργάτες και βοηθουμένους) και η παρουσία μας αποτελεί κατ’ ουσίαν ανασταλτικό παράγοντα του όλου έργου. Προτάσεις για μια σωστή διαχείριση της κατάστασης της ψυχικής εξάντλησης και της εξουθένωσης από το κοινωνικοπρονοιακό έργο. Για τη θεραπεία της κατάστασης της ψυχικής εξάντλησης προτείνεται από τους ειδικούς μια πορεία θεραπείας, εφόσον πλέον η κατάσταση έχει πάρει διαστάσεις εκρηκτικές. Η πορεία αυτή περιλαμβάνει τέσσερα στάδια: α. β. γ. δ.

την «τροχοπέδηση», την ανάπαυση – ψυχοθεραπεία, την επιστοφή, την υπέρβαση7.

Εμείς περιοριζόμαστε σε μερικές ειδικότερες προτάσεις. Άλλες από αυτές έχουν προληπτικό χαρακτήρα, άλλες θεραπευτικό, άλλες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για την

Δικαιάκος, ό.π., σ. 304 κ.ε.

ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΤΡΙΒΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΑΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ. πρόληψη και για τη θεραπεία του φαινομένου της ψυχικής εξάντλησης και της εξουθένωσης από το κοινωνικοπρονοιακό έργο. Α. Βασικό στοιχείο είναι η ανάληψη και το ξεκίνημα του φιλανθρωπικού έργου με διάθεση προσφοράς και διακονίας, αλλά με μετρημένους και ρεαλιστικούς στόχους. Οι φιλοδοξίες είναι καλό να υπάρχουν, αλλά να μην είναι υπέρμετρες. Κυρίως να υπάρχει επίγνωση ότι μπορεί να μην επιτευχθούν όλοι οι στόχοι, ώστε αν αυτό γίνει να μην προκληθεί απογοήτευση. Θα ήταν καλύτερο οι στόχοι να είναι λιγότερο φιλόδοξοι και να αναπροσαρμόζονται σταδιακά, ανάλογα με την πορεία των πραγμάτων. Β. Η επικοινωνία με τους ανθρώπους που προσέρχονται στις κοινωνικοπρονοιακές δομές δεν πρέπει να υποκύπτει στον πειρασμό της γενίκευσης. Το γεγονός ότι υπάρχουν φαινόμενα όπως αυτά που αναφέρθηκαν (κατ’ επάγγελμα επαιτείας, εξαπάτησης, αχαριστίας κ.λπ.), δεν επιτρέπεται να οδηγεί σε μια γενική απαξίωση των ανθρώπων. Είναι καλύτερα να υπάρχει η γενική ρεαλιστική επίγνωση ότι υφίστανται τα φαινόμενα αυτά ώστε να μην προκαλείται απογοήτευση όταν συναντώνται, αλλά από εκεί και πέρα να καταβάλλεται προσπάθεια να αντιμετωπισθεί ο κάθε άνθρωπος ως μοναδική περίπτωση, άξια ενδιαφέροντος και μέριμνας, χωρίς προκαταλήψεις. Γ. Η δημιουργική διόρθωση δυσλειτουργιών και επιμέρους προβλημάτων. Αντί της αντίληψης του «όλα ή τίποτε» που φιλοδοξεί τον ανέφικτο στόχο να αλλάξουν τα πάντα και γι’ αυτό δεν βελτιώνεται τίποτε, μπορούν να υπάρξουν πάντα μικρές διορθωτικές κινήσεις οι οποίες σταδιακά θα βελτιώνουν την απόδοση των κοινωνικών δομών και θα ικανοποιούν και τους ασκούντες το κοινωνικοπρονοιακό έργο. Δ. Η καλόπιστη κριτική και ο διάλογος για τις δυσλειτουργίες που υπάρχουν και οι θετικές προτάσεις μπορούν και τα προβλήματα να μειώνουν και το κλίμα μεταξύ των απασχολουμένων να βελτιώνουν, αποτρέποντας τη δημιουργία φαινομένων εξουθένωσης.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΦΟΡΕΙΣ (ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΥΣ) ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ. ΝΕΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ. ΆΝΟΙΓΜΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ 6η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Το κοινωνικοπρονοιακό έργο της Εκκλησίας δεν αποτελεί μια απομονωμένη και κλειστή δραστηριότητα. Η Εκκλησία από τη φύση της αποτελεί μια κοινότητα ανοιχτή στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Το κοινωνικό και φιλανθρωπικό της έργο αγκαλιάζει όλους τους ανθρώπους αδιακρίτως, ανεξάρτητα αν αυτοί αποτελούν μέλη της. Αυτό αποτελεί θεμελιακή προϋπόθεση, η οποία εδράζεται στη θεολογία της Εκκλησίας, καθώς όλοι οι άνθρωποι είναι παιδιά του Θεού αγαπημένα και προοριζόμενα για τη σωτηρία. Ο ίδιος ο Χριστός έδειξε την αγάπη και την ευσπλαχνία του σε αλλοεθνείς και αλλόπιστους. Στις σημερινές συνθήκες αυτή η αφετηριακή προϋπόθεση επιβεβαιώνεται, καθώς η Εκκλησία προσφέρει την διακονία της αδιακρίτως σε μια κοινωνία η οποία αποκτά χαρακτηριστικά πολυπολιτισμικότητας και πολυθρησκευτικότητας. Το άνοιγμα αυτό της Εκκλησίας δεν έχει να κάνει μόνο με τους ωφελούμενους από το κοινωνικοπρονοιακό της έργο. Ιδιαίτερη σημασία αποκτάει στην εποχή μας και η δυνατότητα συνεργασιών με άλλους φορείς κοινωνικής μέριμνας, ώστε να επιτυγχάνεται το καλύτερο για τους ανθρώπους δυνατό αποτέλεσμα. Η μέριμνα της Εκκλησίας για τους έχοντες ανάγκη είναι διαρκής. Ο ρεαλισμός, όμως, απαιτεί να αναγνωρίσουμε ότι αυτή η μέριμνα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει όλες τις αναφυόμενες ανάγκες, σε εποχές μάλιστα οικονομικής κρίσεως. Δεν είναι, λοιπόν, άσκοπο να υπάρχει γνωριμία με τους διαφόρους φορείς, γνώση του τι προσφέρει ο καθένας, αλληλοπαραπομπή των ανθρώπων για βοήθεια και συνεργασία, όπου είναι δυνατόν, για την επίτευξη μείζονος ωφέλειας. Η συνεργασία μάλιστα αυτή βοηθά και στην παρουσία της Εκκλησίας στο δημόσιο χώρο, αποτρέποντας την μετατροπή της σε ιδιωτική υπόθεση, όπως απαιτούν οι σύγχρονες κυρίαρχες αντιλήψεις της θρησκευτικά άχρωμης κοινωνίας. Για όλους τους παραπάνω λόγους είναι χρήσιμο να υπάρχει μια γνωριμία με όλους τους φορείς που δραστηριοποιούνται στο κοινωνικοπρονοιακό έργο τουλάχιστον σε τοπικό επίπεδο. Καταρχήν με τους φορείς και τις δομές της ίδιας της Εκκλησίας. Στη συνέχεια με τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες και τις υπηρεσίες των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Και βέβαια με άλλες πρωτοβουλίες, μη κυβερνητικές οργανώσεις, εθελοντικές κινήσεις, συλλόγους, άτυπες προσπάθειες που δραστηριοποιούνται στην διακονία των συνανθρώπων μας. Η γνωριμία αυτή μπορεί να ξεκινάει από την απλή γνώση των δυνατοτήτων τις οποίες προσφέρουν οι πρωτοβουλίες αυτές για να παραπέμπονται οι άνθρωποι αναλόγως και φτάνει μέχρι τη συνεργασία σε προσπάθειες για την επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων. Στη συνέχεια παραθέτουμε μια πολύ ενδεικτική καταγραφή ορισμένων υπηρεσιών κοινωνικής υποστήριξης στην περιοχή των Αθηνών κατά κατηγορία, στην οποία κυρίαρχη θέση έχουν οι εκκλησιαστικές δομές, οι οποίες παρουσιάζονται αναλυτικά και παράλληλα ορισμένες από τις δομές άλλων φορέων.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΦΟΡΕΙΣ (ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΥΣ) ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ. ΝΕΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ. ΆΝΟΙΓΜΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ Υπηρεσίες συμβουλευτικής και ψυχοκοινωνικής στήριξης  Κοινωνική Υπηρεσία Γενικού Φιλοπτώχου Ταμείου1 Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Παλαιολόγου Μπενιζέλου 4 Αθήνα. Τηλ. 2130174100  Κέντρο κοινωνικής στήριξης Κέντρου Στηρίξεως Οικογενείας2 Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Ακαδημίας 95 Αθήνα. Τηλ. 2103811274  Διεύθυνση Κοινωνικών Υπηρεσιών ή Κέντρο Διαμεσολάβησης σε κάθε Δήμο. Υπηρεσίες σίτισης  Κέντρα Ενοριακής Αγάπης

1 2

Αγ. Ασώματοι Θησείου

Θερμοπυλών 5 Αθήνα

210-5240675

Αγ. Κων/νος Ομονοίας

Αγ. Κωνστ.- Κουμουνδούρου

210-5225139

Αγ. Αρτέμιος Φιλολάου

Φιλολάου 165 Αθήνα

210-7514125

Αγ. Βαρβάρα Δάφνης

Αγ. Βαρβάρας 85 Δάφνη

210-9711661

Αγ. Γεώργιος Κυνοσάργους

Μπαρμπάνου 61 Αθήνα

210-9013397

Αγ. Ιωάννης Βουλιαγμένης

Λεωφ. Βουλιαγμένης Αθήνα

210-9016617

Κοίμ. Θεοτόκου Κυνοσάργους

Σωκράτους 19 Αθήνα

210-9236428

Αγ. Γεράσιμος Άνω Ιλισίων

Αγ. Γερασίμου 30 Ζωγράφου

210-7793331

Αγ. Θωμάς Αμπελοκήπων

Παπαδιαμαντοπούλου 115

210-7771533

Αγ. Σπυρίδων Σταδίου

Ερατοσθένους 13 Αθήνα

210-7515122

Αγ. Χαράλαμπος Ιλισίων

Δραγούμη 7 Αθήνα

210-7223860

Προφήτης Ηλίας Παγκρατίου

Αρύβου 1 Αθήνα

210-7513360

Αγ. Νικόλαος Πευκακίων

Ασκληπιού 38 Αθήνα

210-3612449

Αγ. Ελευθέριος Γκύζη

Ι. Βαρδάκη 28 Αθήνα

210-6427053

Αγ. Σοφία Νέου Ψυχικού

Πλ. Αγ. Σοφίας Ν. Ψυχικό

210-6776868

Αγ. Στυλιανός Γκύζη

Παπαστράτου 12 Αθήνα

210-6420015

Αγ. Τριάδα Αμπελοκήπων

Λ. Κηφισίας 80 Αθήνα

210-6927527

Αγ. Δημήτριος Μυκονιάτικα

Μ. Μαυρογένους 8 Αγ.Ανάρ

210-8329579

http://www.filoptocho.gr/ http://www.kesoiaa.gr/

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΦΟΡΕΙΣ (ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΥΣ) ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ. ΝΕΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ. ΆΝΟΙΓΜΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ Κοίμηση Θεοτόκου Πολυγώνου

Μπουαίων 24 Αθήνα

210-6918033

Αγ. Ακίνδυνοι Αγ. Αναργύρων

N.Πλαστήρα & Αγ. Ακινδύν.

210-2610011

Αγ. Ανάργυροι Αττικής

Πλ. Αγ. Αναργύρων

210-2611689

Αγ. Ανδρέας Κάτω Πατησίων

Γιάνναρη 24 Αθήνα

210-8323193

Αγ. Ελευθέριος Αχαρνών

Αχαρνών 382 Αθήνα

210-2281754

Αγ. Μάρκος Ευγενικός

Αλ. Παπαναστασίου 48

210-8310629

Αγ. Νικόλαος Αχαρνών

Αγ. Νικολάου Αθήνα

210-8319385

Αγ. Παντελεήμων Αχαρνών

Αχαρνών 113 Αθήνα

210-8211996

Αγ. Ανδρέας Άνω Πατησίων

Ωρωπού και Τέω Αθήνα

210-2133392

Αγ. Γεώργιος Κυψέλης

Κεφαλληνίας 41 Αθήνα

210-8212667

Αγ. Ειρήνη Γαλατσίου

Αλκυόνης & Πανουργιά

210-2912426

Αγ. Ζώνη Κυψέλης

Αγ. Ζώνης 27 Αθήνα

210-8674250

Αγ. Κων/νος Μοσχάτου

Αγ. Κων/νου 8 Μοσχάτο

210-4813570

Αγ. Λουκάς Πατησίων

Πατησίων 287 Αθήνα

210-2281778

Προφήτης Ηλίας Ριζουπόλεως

Διοπόλεως 2 Αθήνα

210-2516483

Ύψωση Τιμίου Σταυρού Κυψέλ.

Καυκάσου -Λαζαράδων 2

210-8218110

Αγ. Απόστολοι Τζιτζιφιών

Αγ. Αποστόλων 4 Καλλιθέα

210-9422021

Αγ. Γεώργιος Χαροκόπου

Ευαγγελιστρία22 Καλλιθέα

210-9560943

Αγ. Νικόλαος Καλλιθέας

Ελευθ. Βενιζέλου 173

210-9568969

Αγ. Πάντες Καλλιθέας

Ελευθ. Βενιζέλου 90

210-9556205

Μεταμόρφωση Καλλιθέας

Μεταμορφ. & Υψηλάντου

210-9562051

Παντάνασσα Τζιτζιφιών

Πραξιτέλους 35 Καλλιθέα

210-9419002

Αγ. Ανάργυροι Ηλιουπόλεως

Κεφαλληνίας&Δαμασκηνού

210-9930817

Αγ. Βασίλειος δ. Αγ. Δημητρίου

Αγ. Βασιλείου 52

210-9717890

Αγ. Δημήτριος ομον.δήμου

Βασ. Κωνσταντίνου

210-9712456

Αγ. Κων/νος Ηλιουπόλεως

Αγ. Κων/νου και Ελένης 10

210-9712254

Αγ. Μαρίνα Ηλιουπόλεως

Αλεξ. Παναγούλη 2

210-9711531

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΦΟΡΕΙΣ (ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΥΣ) ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ. ΝΕΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ. ΆΝΟΙΓΜΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ Αγ. Μαύρας Ηλιουπόλεως

Μαραθωνομάχων 1

210-9928744

Αγ. Νικόλαος Ηλιουπόλεως

Κ. Κοτζιά Hλιούπολη

210-9914540

Αγ. Παρασκευή Ηλιουπόλεως

ΚυπρίωνΗρώων&Μαραβέλια

210-9922666

Κοίμηση Θεοτόκου Ηλιουπόλ.

Ειρήνης 29 Τ.Κ. Ηλιούπολη

210-9915842

Μεταμόρφωση Ασυρμάτου

Μεταμορφώσεως 3 Αγ. Δημ.

210-9335918

Μαρμαριώτισσα Χαλανδρίου

Σοφ. Βενιζέλου Χαλάνδρι

210-6814960

Αγ. Αικατερίνη Πετραλώνων

Πλ. Αγ. Αικατερίνης Αθήνα

210-3458133

Εσταυρωμένος Ταύρου

Πλ. Εσταυρωμένου Ταύρος

210-3462301

Τρεις Ιεράρχαι Πετραλώνων

Τριών Ιεραρχών 91 Αθήνα

210-3465878

Αγ. Παρασκευή Αττικής

Πλατεία Αγ. Παρασκευής

210-6526818

Προφήτης Ηλίας Αγ.Παρασκ.

Προφήτου Ηλία 17

210-6399692

Ύψωση Τιμ.Σταυρού Χολαργού

Αναστάσεως & Κλειούς

210-6515952

Φανερωμένη Χολαργού

Πλ. Φανερωμένης Χολαργός

210-6511821

Αγ. Αιμιλιανός Σκουζέ

Αθαμανίας 17 Αθήνα

210-5129091

Αγ. Γεώργιος Ακαδ. Πλάτωνος

Πλάτωνος 51 Τ.Κ. Αθήνα

210-5142658

Αγ. Κων/νος Κολωνού

Λένορμαν 140 Αθήνα

210-5132669

Αγ. Μαρκέλλα Βοτανικού

Σπ. Πάτση 87 Αθήνα

210-3463061

Αγ. Μελέτιος Σεπολίων

Πλ. Αγ. Μελετίου

210-5128059

Αγ. Παύλος Σταθμού Λαρίσης

Χίου και Κρήτης Αθήνα

210-5234711

Αγ. Τρύφων Κολωνού

Μαραθωνομ. -Αλεξανδρείας

210-5120340



Κεντρικό συσσίτιο Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών Στις εγκαταστάσεις του Κέντρου Υποδοχής Αστέγων του Δήμου Αθηναίων (Πειραιώς και Σοφοκλέους, Ομόνοια). Συσσίτιο Δήμου Αθηναίων (ανάλογα και σε άλλους δήμους) Κέντρο Υποδοχής Αστέγων3 (Πειραιώς και Σοφοκλέους, Ομόνοια).

http://www.cityofathens.gr/organotiki-domi-dimoy-athinaion/dimotikoi-foreis/kentro-ypodoxis-astegon-dimoy athinaion-k-y-d. 3

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΦΟΡΕΙΣ (ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΥΣ) ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ. ΝΕΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ. ΆΝΟΙΓΜΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ Υπηρεσίες παροχής ρουχισμού Ιμάτιο–κατάστημα διανομής ρουχισμού Γενικού Φιλοπτώχου Αρχιεπισκοπής Αθηνών, Βορείου Ηπείρου 128 Αθήνα. Τηλ. 2105240070

Ταμείου

Ιεράς

Υπηρεσίες Υγείας  Κοινωνικό Φαρμακείο Γενικού Φιλοπτώχου Ταμείου Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, Απόλλωνος 36 Αθήνα , τηλ. 2130174108  Κοινωνικό Φαρμακείο Γενικού Φιλοπτώχου Ταμείου Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών – Δήμου Χαλανδρίου, Στρατάρχου Παπάγου 7, Χαλάνδρι, τηλ. 2106899910.  Κοινωνικό Οδοντιατρείο Αγίων Ασωμάτων Θησείου, τηλ. 2105245963  Κοινωνικό Ιατρείο – Οδοντιατρείο Αγίου Νικολάου Πευκακίων, Ιπποκράτους 44 Αθήνα, τηλ. 2106434943  Κοινωνικό Ιατρείο Αποστολής –Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, Σεβαστουπόλεως 113, τηλ. 210 3847374  Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού4 (δίπλα στο Πολιτιστικό Κέντρο Ελληνικού), τηλ. 2109631950  Κινητή Μονάδα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας Γενικού Φιλοπτώχου Ταμείου Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών.  Εθελοντική Διακονία Ασθενών5 Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, Καισαρείας 4, Αθήνα, τηλ. 2107252716 Στέγες υποστηριζόμενης διαβίωσης  Το ίδρυμα Περιθάλψεως Ατόμων με νοητική υστέρηση ή σύνδρομο Down «Μαρία Κόκκορη»6 της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών λειτουργεί δύο μονάδες: 1. Αγαμέμνονος και Προμηθέως 28 στην Άνω Γλυφάδα, τηλ. 2109641782 2. «Ψαραύτειο», Νίκης και Δωριέων, Νέα Φιλοθέη Αμαρουσίου. Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων  Στέγη Κατακοίτων Γερόντων Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών 1. Λαοδάμαντος 18, Λ. Σκουζέ, τηλ. 2105122757. Αριθμός Κλινών 40. 2. Ι. N. Αγ. Παντελεήμονος οδ. Αχαρνών: Φυλής 160, Αθήνα, Τηλ. 210-8833.857. Αριθμός Κλινών 35.  

Ολοκληρωμένη Μονάδα Αντιμετώπισης νόσου Alzheimer και συναφών παθήσεων (Καρέλειο), Αφροδίτης 1 και Ηρώδου Αττικού, Χαλάνδρι, τηλ. 2130227965-6 Ενοριακές στέγες γερόντων:

http://www.mkiellinikou.org/ https://www.diaconia.gr/ 6 https://www.kokkori.gr/ 4 5

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΦΟΡΕΙΣ (ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΥΣ) ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ. ΝΕΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ. ΆΝΟΙΓΜΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ 1. Ι.N. Αγ Παρασκευής - ομώνυμου Δήμου, Ηπείρου 15, Αγ. Παρασκευή Τηλ. 210-6526.8Ι8. Αριθμός κλινών 28. 2. Ι.N. Αγ. Ασωμάτων Θησείου, Γρανικού 4, Θησείο, τηλ. 210-5224.310. Αριθμός κλινών 18. 3. Ι.N. Αγ. Ασωμάτων Θησείου, Μαραθώνος 21, Θησείο, τηλ. 210-5240.803. Αριθμός κλινών 18. 4. Ι.Ν. Αγ. Γεωργίου Κυψέλης, Κεφαλληνίας 19, 113 61 Κυψέλη, τηλ. 210-8227.845. Αριθμός κλινών 74. 5. Ι.Ν. Αγ. Δημητρίου Αμπελοκήπων, Πριήνης καί Σφαέλου, Αμπελόκηποι, τηλ. 2106428536. Αριθμός Κλινών 10. 6. Ι.N. Αγ. Θεράποντος Ζωγράφου: Γαλήνης 24,΄Ανω Ιλίσια, τηλ. 210-7706.807. Αριθμός Κλινών 28. 7. Ι.Ν. Προφ. Ηλίου Παγκρατίου: Λυσιμάχου 3, Παγκράτι. τηλ. 2107013034. Αριθμός Κλινών- 18. 8. Ι.N. Αγ. Νικολάου Καλλιθέας «Η Αγία Σκέπη»: Αριστείδου και Έλλης 7, Καλλιθέα, τηλ. 210-9585.585. Αριθμός Κλινών 11. 9. Ι.N. Αγ. Στυλιανού Γκύζη: Αμφικλείας 1, Γκύζη, τηλ. 210-6420,015. Αριθμός Κλινών 20. 10. Ι.N. Αγ. Σπυρίδωνος Σταδίου: Αρκτίνου 22, Παγκράτι, τηλ. 210-7215.Ι22. Αριθμός Κλινών 16. Ξενώνες Φιλοξενίας           

Στέγη Φιλοξενίας Φοιτητών Ι. Ναού Αγ. Μαρίνης Ιλισίων. Στέγη Φιλοξενίας Ασθενών και Συγγενών ασθενών Ι. Ναού Αγίων Αναργύρων, ομώνυμου δήμου. Στέγη Φιλοξενίας Αστέγων Ι. Ναού Αγίων Ασωμάτων Θησείου. Κέντρο Υποδοχής Αστέγων Δήμου Αθηναίων, Σοφοκλέους 75. Ξενώνας βραχύχρονης Φιλοξενίας –Κλίμακα, Κωνσταντινουπόλεως 30, Βοτανικός. Κοινωνικός ξενώνας ενηλίκων Βουλιαγμένης, Λητούς 20, Βουλιαγμένη. Κοινωνικός ξενώνας Καρέα, Λεωφόρος Καρέα 116. Αδελφές Μητέρας Τερέζας, ξενώνας γυναικών, Αχαρνών 97 και Ιθάκης. Ξενώνας γυναικών Φοίβη, Θεσσαλονίκης 22, Χολαργός. Κέντρο ημέρας ΜΚΟ Praksis7, Δεληγιώργη 26 -28, πλατεία Καραϊσκάκη. Κοινωνικός ξενώνας Αστέγων Ερυθρού Σταυρού, Επικούρου 34, Αθήνα.

Λουτρά αστέγων   7 8

Κλίμακα8, Κωνσταντινουπόλεως 30, Βοτανικός Praksis, Δεληγιώργη 26-28, πλατεία Καραϊσκάκη.

https://www.praksis.gr/el/ http://www.klimaka.org.gr/home/

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΦΟΡΕΙΣ (ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΥΣ) ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ. ΝΕΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΡΟΝΟΙΑΚΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ. ΆΝΟΙΓΜΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ 

Καταφύγιο9, Ευριπίδου 17, Αθήνα.

Υπηρεσίες στήριξης Οικογένειας  

     

Κέντρο Στήριξης Οικογένειας Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών (ΚΕΣΟ), Ακαδημίας 95, τηλ. 2103811274. Βρεφονηπιακός Σταθμός «Βαφειαδάκειο», Γενικού Φιλοπτώχου Ταμείου Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, Μαραθωνομάχων και Κωνσταντινουπόλεως, Άγιοι Ανάργυροι, τηλ. 2102311119 Βρεφονηπιακός Σταθμός Αγίας Μαρίνης Ηλιουπόλεως, Σαρωνικού 12 και Σολωμού, τηλ. 2109757403 Βρεφονηπιακός Σταθμός Ιερού Ναού Μεταμορφώσεως Σωτήρος Καλλιθέας Εκκλησιαστικό Ορφανοτροφείο Βουλιαγμένης, Απόλλωνος 28, Βουλιαγμένη, τηλ. 2108961957 «Δημήτρειο» Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης παιδιών «Αποστολής», Αγίου Κωνσταντίνου 7 Μοσχάτο, τηλ. 2104833080 Κοινωνικό Φροντιστήριο Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών10, Σοφοκλέους 4, Αθήνα , τηλ. 2103311270 Σύλλογος Προστασίας Αγέννητου Παιδιού «Η Αγκαλιά»11, Λεωφόρος Αθηνών 84, τηλ. 2108828788

Υπηρεσίες για πρόσφυγες και μετανάστες    



Οικουμενικό πρόγραμμα προσφύγων12 Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, τηλ. 2107295926-7 Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης13, Δωδεκανήσου 6, Άλιμος, τηλ. 2109919040 Ξενώνας Ασυνόδευτων Ανηλίκων Προσφύγων «Εστία» της Αποστολής της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, Λεμεσού 17, Άγιος Δημήτριος, τηλ. 2109701530 Πρόγραμμα Ελληνικής Γλώσσας – Ελληνικός Πολιτισμός της Αποστολής14 της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, Δέσπως Σέχου και Ήρας 8, Ν. Κόσμος, τηλ. 2100184400 Ελληνικό Συμβούλιο για τους πρόσφυγες15, Σολωμού 25, Αθήνα, τηλ. 210 3320078

http://www.katafigio-agapis.gr/ http://biaa.gr/ 11 https://www.agalia.org.gr/ 12 http://www.kspm-erp.com/contact/ 13 http://www.greece.iom.int/ 14 http://mkoapostoli.com/ 15 https://www.gcr.gr/el/ 9

    

Διεύθυνση Ψυχοκοινωνικής Αγωγής και Στηρίξεως «Διακονία» του Ιδρύματος Νεότητος και Οικογενείας16 Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, Δέσπως Σέχου και Ήρας 8 Νέος Κόσμος, τηλ. 2130184419 Κέντρο Παιδοψυχικής Υγιεινής17, Ηπείρου 17, Αθήνα, τηλ. 2103604919 Κέντρο Ψυχικής Υγείας Αθηνών18, Υπηρεσία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Ενηλίκων, Ιουλιανού 18, Αθήνα, τηλ. 2108210222 Κοινοτικό κέντρο ψυχικής υγείας, Φερεκύδου 1, Παγκράτι, τμήματα ενηλίκων (2107016611) και παιδιών (2107016590) Οικοτροφείο Αποασυλοποιήσεως χρονίως ψυχικών ασθενών, Αγίας Ζώνης 96, Αθήνα τηλ. 2108629323 Προστατευόμενο διαμέρισμα, Νάξου 4β, Αθήνα τηλ. 2108621970

Υπηρεσίες στήριξης εξαρτημένων ατόμων         

SOS – Μονάδα Επείγουσας τηλεφωνικής Βοήθειας του ΚΕΘΕΑ19, τηλ. 175 18 Άνω20, Θεραπευτική κοινότητα Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής, τηλ. 2103617089, 2103304571 Τμήμα ανοιχτής τηλεφωνικής γραμμής 18 Άνω, τηλ. 2103617098 Συμβουλευτικός σταθμός για αλκοολικούς, τηλ. 2103304177-8 Ανώνυμοι αλκοολικοί, Ερατοσθένους 13, Παγκράτι, τηλ. 2107011977 Στροφή21, τηλ. 2108830129 Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ), τηλ. 2103300058 Ιθάκη22 – Κέντρο ενημέρωσης, τηλ. 2310270110 Πρόγραμμα «Αθηνά»23, Ξενίας 20 και Μιχαλακοπούλου, Αθήνα, τηλ. 2107757692

Οι διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες γεννούν νέες ανάγκες κοινωνικής προσφοράς. Το έργο της κοινωνικής διακονίας δεν πρέπει να παραμένει καθηλωμένο μόνο στις παραδοσιακές μορφές. Αντίθετα, μπορεί να επινοεί διαρκώς νέους τρόπους και σύγχρονες μεθόδους και να αξιοποιεί τις δυνατότητες που προσφέρει σήμερα η τεχνολογία, ώστε να προσφέρει το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα.

http://neotita.gr/diakonia-207/ http://kepsya.gr/ 18 http://www.2dype.gr/esy/kentra-psixikis-ygeias. 19 https://www.kethea.gr/ 20 http://www.18ano.gr/ 21 http://www.kethea-strofi.gr/ 22 http://www.kethea-ithaki.gr/?doing_wp_cron=1543180336.4023358821868896484375. 23 https://kentro-prolipsis.gr/ 16 17

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

Αμίτσης Γ., Αρχές οργάνωσης και λειτουργίας του συστήματος της κοινωνικής πρόνοιας, Εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα 2001



Αποστολίδης Α. & Παπασπυρόπουλος, Σ. Το Εθελοντικό Κίνηµα στην Ελλάδα και η Κοινωνία των Πολιτών. Εκδόσεις Ελληνικά Γράµµατα, Αθήνα 2002



π. Αυγουστίδης Αδαμάντιος, Ποιμένας και θεραπευτής, Ζητήματα ποιμαντικής ψυχολογίας και ποιμαντικής πρακτικής, Ακρίτας 2011.



π. Αυγουστίδης Αδαμάντιος, Συντροφεύοντας τον άνθρωπο που νοσεί, Εισαγωγή στην ποιμαντική της υγείας, Αρμός 2015



Constantelos, D.J. Byzantine philanthropy and social welfare. New Brunswick, New Jersey: University Press, 1968.



Δελλασούλας Λαυρέντιο, Φιλανθρωπική και πνευματική διακονία της Εκκλησίας και κοινωνική ένταξη ατόμων με ειδικές ανάγκες, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2005.



Δικαιάκος Αθηναγόρας (Μητροπολίτης Ιλίου Αχαρνών και Πετρουπόλεως), Θεέ μου, Θεέ μου…- Ψυχική Εξάντληση και αποξένωση του κληρικού, Εκδόσεις Αποστολική Διακονία, 2015 (β΄έκδοση)



ΕΚΚΕ, Διαστάσεις του κοινωνικού αποκλεισμού στην Ελλάδα, τ. Α΄ και Β΄, Αθήνα, 1999



Θωμόπουλος Ε., Η ιστορία της κοινωνικής προστασίας από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερον, Εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα 1977



Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδας, Η μαρτυρία της αγάπης, το φιλανθρωπικό και κοινωνικό έργο της Εκκλησίας της Ελλάδας, Κλάδος Εκδόσεων Επικοινωνιακής και Μορφωτικής Υπηρεσίας της Εκκλησίας της Ελλάδας, Αθήνα 2001



Καλλιακµάνης, Β. Ι. Εθελοντισµός και Κοινωνική Ευθύνη. Εκδόσεις Μυγδονία. Θεσσαλονίκη 2002



Κατρούγκαλος Γ, Θεσμοί Κοινωνικής προστασίας στο σύγχρονο κόσμο, Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα 2004



Κατσουρός Κ. «Η επανεμφάνιση της αλληλεγγύης στα σύγχρονα συστήματα ευημερίας: Το κίνημα του εθελοντισμού», Εκδόσεις Υιοί Υφαντή, Αθήνα, 1999



Λεβέντη Χ. και Ματσαγγάνης Μ. (2011), “∆ιανεµητικές επιπτώσεις της κρίσης στην Ελλάδα”, Εισήγηση στην ηµερίδα: “Κοινωνική πολιτική και κοινωνική συνοχή στην Ελλάδα σε συνθήκες οικονοµικής κρίσης”, Τράπεζα της Ελλάδος



Πανουτσοπούλου Κ., Κοινωνική Πρόνοια, Ιστορική εξέλιξη, σύγχρονες τάσεις, Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα, 1984



Πολυζωίδης Περικλής, Εθελοντισμός στην κοινωνική προστασία, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 2006



Στασινοπούλου Ο., Άτυπα δίκτυα φροντίδας και σύγχρονος προνοιακός πλουραλισµός, Εκδόσεις Εκλογή, 1992



Συλλογικό έργο (Χρήστος Μ. Μουζακίτης, Μαρία Δημοπούλου - Λαγωνίκα, Ασπασία Ταυλαρίδου - Καλούτση) , Μεθοδολογία κοινωνικής εργασίας, μοντέλα παρέμβασης, Εκδόσεις Τόπος, 2011



Φτώχεια και Κοινωνικός Αποκλεισμός, Εκδόσεις Εξάντας, Αθήνα, 2004



Φωτόπουλου Νικ., Αντιμετώπιση της κοινωνικής κρίσης στην καθημερινή ζωή – Εκπαιδευτικό υλικό για τα κέντρα δια βίου μάθησης, Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης

6Bll

III