Nu denk ik: misschien heeft het zo moeten zijn’

Door de verwoestende aardbeving in de Turkse regio Hatay, waar haar familie vandaan komt, werd zangeres en tv-kok Karsu (33) tegen wil en dank het gezicht van Giro555. Ze staat op 17 mei in een uitverkocht Amsterdamse Bostheater.

Het was een bizar toeval. Precies een maand na de zware aardbeving in Turkije en Syrië zou Karsu’s eerste kookboek verschijnen, vol met foto’s van het Turkse dorp Karsu, waar ze vroeger hele zomers doorbracht en elke fruitboom kende. Het dorp waarnaar ze is vernoemd, zelfs. En waar nu dus, afgelopen februari, haar familieleden onder ingestorte huizen en gebouwen vandaan werden gehaald, omdat die plek – de zuidelijke provincie Hatay – het epicentrum van de aardbeving vormde. Ineens was Karsu het gezicht van de ramp: ze schoof aan bij Jinek, RTL Boulevard en OP1, trad op bij Giro555 en haalde een half miljoen euro op voor de slachtoffers met de voorverkoop van haar kookboek Karsu’s kitchen. Veel Nederlanders zullen haar nu dáárvan kennen, maar Karsu timmerde natuurlijk al jaren aan de weg. Het verhaal van Karsu Dönmez leest als een Amsterdams sprookje. In het kort: ze werd geboren in Osdorp en kreeg op haar zevende de piano waar ze zo lang om had gezeurd. Op de middelbare school, het Calandlyceum, was ze altijd in het muzieklokaal te vinden en vanaf haar veertiende speelde ze in het (inmiddels gesloten) restaurant van haar vader op de Ceintuurbaan. Dankzij een gewonnen concours van het Concertgebouw mocht Karsu op haar zeventiende optreden in het prestigieuze Carnegie Hall in New York, waar ze nog twee keer zou spelen. Inmiddels zingt ze in het Engels en Turks, heeft ze fans over de hele wereld en bracht ze met haar blend van jazz, pop en Turkse muziek vier albums uit – voor nummer twee kreeg ze een Edison. Er kwam een documentaire over haar, een reeks Beste zangers, een kookprogramma op 24Kitchen en sinds maart dus ook een kookboek.

Droomde je er altijd van om beroemd te worden?

‘Volgens mij heb ik als kind in een filmpje eens gezegd dat ik beroemd wilde worden, maar ik wist totaal niet wat dat inhield. Wat ik wilde, was pianospelen. Als je als klein meisje zo’n gigantische kast kan bedienen, geeft dat een heel machtig gevoel. En later wilde ik dat moment op het podium. Dat iedereen naar je kijkt en dat je je eigen verhaal kunt doen. Niet om in het middelpunt te staan, maar om iets te kunnen vertellen, want ik heb vaak het gevoel dat ik iets te vertellen heb. Een verhaal waarvan ik wil dat het mensen raakt of gewoon een grappige anekdote waarvan ik denk: dit móét je even horen.’

In Turkije heb je een sterrenstatus. Hoe is dat?

‘Nou, sterrenstatus… Ik word er veel vaker herkend, laat ik het zo zeggen. En mensen zijn altijd heel positief. Maar nu, met de aardbeving... Ik ben net terug uit Turkije en daar word ik op straat om de vijf minuten gecondoleerd. Dat is heel lief en goed bedoeld, maar je krijgt geen rust en wordt steeds opnieuw geconfronteerd met wat er gebeurd is.’

Je vader regelt je zakelijke deals, je moeder is je manager en gaat mee naar elk interview en optreden. Waarom?

‘Ik vertrouw mijn ouders blind en dat gaat boven alles, ook al is er natuurlijk ook weleens wrijving tussen ons. Toen het een aantal jaar geleden superdruk begon te worden, hebben we een balans moeten zoeken tussen privé en wanneer we het over werk zouden hebben, maar dat is gelukt. En het is gewoon heel leuk dat je moeder of vader mee is als je de hele wereld over reist.’

Hoe belangrijk is familie voor je?

‘Het aller-, allerbelangrijkste, dat was al zo en heeft de aardbeving nog meer duidelijk gemaakt. Niet veel doet ertoe. De opsmuk niet, je huis niet, je spullen niet, je werk niet. Ik dacht laatst: stel, mijn huis vliegt in brand, nu zou ik zelfs mijn paspoort laten liggen. Door zo’n ramp kom je erachter dat de mensen om je heen het enige zijn wat telt.’

Karsu D Nmez

• Werd geboren in Amsterdam op 19 april 1990 en is vernoemd naar Karsu Köyü, het geboortedorp van haar ouders in het zuiden van Turkije.

• Groeide op in Osdorp en speelde vanaf jongs af aan klassieke pianostukken van componisten als Chopin, Mozart en Bach, aangevuld met jazz en traditionele Turkse liedjes.

• Trad vanaf haar veertiende geregeld op in Kilim, het restaurant van haar vader op de Ceintuurbaan, waar ze ook werkte als serveerster.

• Ging naar het Calandlyceum en volgde daarna een jazz-opleiding aan de DJAM, een Amsterdams opleidingsinstituut van Jazz en Lichte muziek.

• Trad drie keer op in Carnegie Hall in New York.

• Werd vijf jaar lang gevolgd door filmmaker Mercedes Stalenhoef voor de documentaire Karsu: I hide a secret, die in november 2012 in première ging op het IDFA.

• Won voor haar tweede album Colors de Edison Jazzism Publieksprijs 2016.

• Sloeg tijdens de coronacrisis aan het koken op YouTube. Die kookvideo’s leidden in 2021 tot haar eigen kookprogramma op 24Kitchen: Karsu’s Turkse Keuken. De uitzending van het derde seizoen is uitgesteld naar het najaar vanwege de aardbeving in Turkije en Syrië.

• Bracht in maart 2023 haar eerste kookboek uit: Karsu’s Kitchen, met ruim 75 gerechten uit de Turkse keuken. De opbrengst van de voorverkoop gaat naar de Turkse slachtoffers van de aardbeving in februari.

• Speelt deze zomer op veel festivals, o.a. in België en Duitsland, en staat dit najaar in

Waar was je toen je het hoorde?

‘Ik was in Istanbul voor een reclameklus. Mijn moeder stormde mijn kamer binnen en zei: ‘Heb je het gehoord? Er was een aardbeving in Hatay.’ En ik dacht nog: jezus, moet ik nou zo wakker gemaakt worden? Hallo, ook goedemorgen. Later die dag, toen we in het vliegtuig terug naar Nederland zaten en wifi on board hadden, werd steeds duidelijker wat er aan de hand was. Al vrij snel beseften we: dit is heel groot en we moeten iets doen. Dus terwijl we op Schiphol aan het wachten waren op onze koffers, zijn we gaan rondbellen – naar Giro555, vrienden, de politiek. Nee, juist niet naar Turkije, want je wilt niet de lijnen bezet houden voor slachtoffers die elkaar proberen te bellen.’

Hoe kreeg je dan contact met familieleden daar?

‘In de Turkse cultuur heb je van oudsher een soort systeem waarbij de oudste van de familie vaak de bron van informatie is. Die licht de hele familie in als iemand gaat trouwen of als er een begrafenis is. In dit geval was dat bij ons ook zo: als iemand informatie had van iemand die onder het puin lag, dan werd dat doorgegeven aan mijn oom Ali. Zo voorkom je dat je kriskras door elkaar heen gaat bellen.’

Hoe ging het verder?

‘We schakelden eigenlijk meteen over op een soort survivalmodus, een helpmodus; het had voor ons geen zin om naar Turkije te vliegen, vanuit Nederland konden wij veel meer betekenen. Door de familie werd ook gezegd: niet komen, wij hebben geen thee om je aan te bieden, dan slaap je op een plek waar wij moeten slapen. En ondertussen stierf het ene na het andere familielid. De wanhoop duurde een week; steeds kwam er een nieuwe klap, of juist enorme blijdschap. Zoals toen mijn oma na vier dagen onder het puin nog bleek te leven en gered werd, dat was een klein wonder. Helaas is ze een maand na de aardbeving alsnog overleden. Mijn vader is in z’n eentje teruggevlogen om zijn moeder te begraven. Hij is ook maar een paar dagen gebleven; er is daar niks meer.’

Was de dood al eerder zo dichtbij gekomen?

‘Nee, het was eigenlijk echt een ver-van-mijn-bedshow. Het lijntje tussen leven en dood is heel dun, dat besef ik nu. Het kan elk moment afgelopen zijn, daar had ik hiervoor nooit zo bij stilgestaan.’

Had je ooit rekening gehouden met een aardbeving in dat gebied?

‘Nee, dat is ook zoiets. Voor het 24Kitchen-programma Karsu’s Turkse keuken hebben we afgelopen zomer opnames gemaakt bij mijn familie in Turkije. In één aflevering geeft mijn oom een rondleiding door het dorpje Karsu. Hij neemt me mee naar een heel mooi, oud lemen huisje van mijn opa’s en oma’s. In de kelder vertelt hij me: ‘Dit huis heeft zelfs de aardbeving overleefd.’ Ik ben op dat moment gefocust op de wijnvaten die ik zie staan en negeer eigenlijk een beetje wat hij zegt. Maar nu denk ik: ik had hem moeten vastpakken en hem moeten vragen wat hier dan aan de hand is. Is hier een breuklijn? Heel pijnlijk om terug te zien. Ik wil echt in het beeld springen en tegen mezelf schreeuwen: ‘Kar, zeg dat iedereen nú weg moet hier.’’

Vlak na de aardbevingen kondigde je aan dat de opbrengst van de voorverkoop van je eerste kookboek naar de Turkse slachtoffers zou gaan. Inmiddels is je boek toe aan een zesde druk en staat het op één in de bestsellerlijst. Voelt dat dubbel?

‘Ja, enorm. Ik heb me er zelfs schuldig over gevoeld, maar toen zeiden mensen: nou, liever dat het een succes is en dat iedereen ziet hoe mooi het er was, dan dat niemand het zou willen kopen. Inmiddels denk ik, ook al ben ik helemaal niet bijgelovig: misschien heeft het zo moeten zijn. Dat ik – natuurlijk vernoemd naar het dorp van mijn familie – in Nederland geboren ben, waardoor we daar veel meer hebben kunnen doen.’

Er is ruim een half miljoen euro opgehaald. Weet je al waar dat geld naartoe gaat?

‘Ja, zo veel geld, niet normaal. Nou, je moet weten: vanaf dag één waren wij al geld aan het uitgeven aan familieleden, maar dan uit onze eigen zakken. Ik heb bijvoorbeeld een nicht met een gebroken rug, die heeft waarschijnlijk een dwarslaesie omdat ze van de derde etage uit het raam sprong toen de aardbeving bezig was – daar gaat geld naartoe. Een ander nichtje heeft een pasgeboren baby en heeft dus veel luiers nodig. Verder willen we het vooral besteden aan de weeskinderen, in de vorm van een weeshuis of een schooltje.’

Er klonk ook kritiek, want het geld gaat alleen naar Turkije terwijl er ook veel Syrische slachtoffers zijn. ‘Het punt is: je komt moeilijk bij de Syrische grens. Daarom ben ik blij dat de 108 miljoen die is opgehaald met Giro555, waar ik zo’n beetje het gezicht van ben, ook naar de slachtoffers in Syrië gaat.’

Het is niet zo dat jullie vinden dat die er minder toe doen?

‘Ben je mal, misschien juist nog wel meer. Hatay ligt vlak bij Syrië, we hebben er zelfs familie. Maar we willen niet klakkeloos ergens met een zak geld aankloppen en zeggen: alsjeblieft, en er dan geen controle meer over hebben. We willen er zelf naartoe, zelf de mensen spreken. Dat is denk ik ook de reden dat zo veel mensen onze boekactie hebben gesteund: ze weten dat wij op de plek van de ramp komen en weten waar het ’t hardst nodig is. Mijn nichtje Defne van vijf is ineens wees; haar moeder, vader en broer zijn overleden. Wij kennen haar en weten dat de beurs die we haar geven goed terechtkomt, snap je?’

Hoe is het om nu door het kookboek te bladeren, met foto’s van huizen en restaurants die zijn weggevaagd?

‘Ook dat is heel dubbel. Ik heb anderhalf jaar aan dit boek gewerkt, ook tijdens mijn concerttours in Turkije zat ik elke keer in de bus alleen maar te tikken, tikken, tikken.

Buiten het verdriet om is het een heel leuk boek geworden, met bij elk familierecept een persoonlijk verhaal: kijk (wijzend naar een foto in het boek), dit is bijvoorbeeld onze eigen olijfolie uit onze gaarde in het dorp. Een zelfgeschreven muziekstuk luister ik nooit meer terug als het af is, omdat ik het nog live moet spelen en het dan de spanning verliest voor mij, maar bladeren door dit boek roept nu vooral goede herinneringen op.’

Heb je het koken van huis uit meegekregen?

‘Zeker. Mijn moeder is de allerbeste kok die er is, ze leerde me van jongs af aan hoe het moet. Toen ik rond mijn 24ste in De Pijp woonde, met heel veel studenten in de buurt, zag ik bij de Albert Heijn weleens jongens van die bamipakketten halen of een opwarmmaaltijd. Wat zielig, dacht ik dan, ik ga hem bij mij thuis uitnodigen, dan kan-ie eindelijk een avond lekker eten. Nooit gedaan natuurlijk, ik woonde in mijn eentje met mijn kat, ik ga niet zomaar een vreemde gast uitnodigen, haha.’

Wat is er bijzonder aan de Turkse keuken?

‘De keuken van Hatay is Unesco-erkend. Onder Turkse mensen wordt in een gesprek al heel snel de vraag gesteld: waar kom je vandaan? Alle regio’s hebben een eigen kenmerk. In het noorden hebben ze vaak blond haar en blauwe ogen, in het oosten spreken ze een andere taal. En als ik Hatay zeg, dan is het: oh my god, kun je koken? Altijd gaat het gesprek meteen over eten, omdat het gebied de beste cuisine heeft. Ik voelde er altijd een soort trots bij, maar laatst was ik op de Jan Evertsenstraat bij een bakker die vroeg waar ik vandaan kwam en toen dacht ik: nu doet het pijn. Want als ik Hatay zeg, weet jij dat er iets met mijn familie aan de hand is. ‘Gecondoleerd’ was dan ook het eerste wat ze zei.’

Je bent een succesvol artiest, je bent tv-kok, je hebt fans over de hele wereld. Is er nog iets wat je wilt bereiken?

‘Eh… Wat wil ik nog? (lachend) Mijn moeder wil vooral nog heel veel. Mijn moeder wil dat ik meedoe aan het Eurovisie Songfestival.’

Voor Nederland of Turkije?

‘Joh, al is het voor Thailand, haha. Weet je, na alles wat er gebeurd is: ik ben zo content. Ik ben gezond, mijn familie is gezond, ik mag de twee allermooiste beroepen van de wereld uitoefenen. Het is mijn droom om zo content te blijven voor de rest van mijn leven. Daar teken ik voor, duizend keer.’

Je staat op 17 mei in het Amsterdams Bostheater. Weet je al wat je daar gaat laten horen?

‘Nog niet precies. Het wordt een beetje een mengelmoes van nieuw werk en oud werk. Dit interview komt op een punt dat ik net weer de deur uitkom, snap je? Dus ik ben van alles bezig en schrijf her en der. Maar het wordt de eerste keer dat we weer met de band bij elkaar komen in Nederland na de laatste tour die we hebben gehad, dus dat is wel exciting. Ik ben heel blij dat we weer kunnen spelen.’

Je zingt in het Turks en Engels, maar niet in het Nederlands. Heb je dat weleens overwogen?

‘Nou, ik heb net de concertreeks Holland zingt Hazes gedaan, daar zong ik natuurlijk wel in het Nederlands. En er komen nog wat van die kleine projectjes aan.’

Een eigen Amsterdamse smartlap?

‘Ja, geweldig! Mijn muziek is altijd een mix geweest van jazz, pop, Turks, klassiek en alles wat ik leuk vind. En als Amsterdammer hou ik van smartlappen. Sinds oktober ben ik verloofd met een ras-Amsterdammer, die lekker plat praat. Gister heb ik door hem kennisgemaakt met Yves Berendse en Tino Martin, en thuis hoor ik (begint te zingen) ‘Kaaaaali, mooiste vrouw van m’n dromen’. Dus wie weet, het zou wel leuk zijn.’ meest imposante uitingen van wat wij kunnen, zijn het resultaat van de moderne techniek, vindt hij. En de technologische vooruitgang heeft een hogere beschaving geschapen dan ooit eerder in de geschiedenis bereikt is. Inmiddels weten we dat de vooruitgang niet alleen maar voordelen heeft, maar dat kon Behrens niet voorzien. Moderniteit is divers, maar er is ook een ander soort diversiteit. Daarom is er ook aandacht voor kunst van buiten Europa, zoals prachtige boombastdoeken uit Fiji en Nieuw-Guinea en een moskeekleed uit Iran. En het is ook altijd weer zoeken naar kunst van niet cis-mannen. Dat treft, want een van de meest begerenswaardige voorwerpen van de tentoonstelling is een ontwerp van een vrouw; de fauteuil met bewegende rugleuning van Charlotte Perriand, gemaakt van verchroomd buisstaal en koeienhuid, een werkelijk prachtig ding. Met behulp van een ledenpop bepaalde ze hoe je er het best in kon zitten. Die moeite heeft Rietveld vast niet gedaan; zijn beroemde stoel zit voor geen meter. Die staat er natuurlijk wel, want als er één kunstenaar modern was, dan Rietveld. Maar voor je rug kun je beter kiezen voor de 1 Fauteuil à Dossier Basculant. Uit 1928, dus bijna een eeuw oud, maar zo modern als wat.