ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ “ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ’ Θανάσης Πάνου

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

0

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

1

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

2

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

3

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΝΟΥ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Η ΑΣΠΟΝΔΥΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Αρθρα και επιφυλλίδες από δημοσιεύσεις σε εφημερίδες και περιοδικά καθώς και στο διαδίκτυο .

4

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΜΕΡΟΣ Α΄ ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ …ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΜΕΤΑ-ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ (!) ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ , ΕΙΝΑΙ Ο ΨΥΧΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΝΑΦΘΑΛΙΝΗΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Η ΥΨΗΛΗ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΚΟΠΑΝΑΣ - «COPANA TOURS» Η ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ «LIVE FAST , DIE YOUNG» Η ΑΥΤΟΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΟΤΑΝ ΟΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝΟΥΝ ΤΟΝ ΨΥΧΙΚΟ ΚΟΣΜΟ . ΟΙ ΝΕΟΙ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΑ ΜΥΘΟΛΟΓΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΧΡΩΜΑΤΙΖΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΤΟΙΧΟΥΣ ΜΕ ΟΝΕΙΡΑ -GRAFFITIΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΝΕΩΝ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ “ FROG’ S WALL” ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ «ΤΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ» Η ΑΣΠΟΝΔΥΛΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ «LA CULTURE CULINAIRE -ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΤΗΣ ΚΟΥΖΙΝΑΣ» ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ . Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΝΗΜΗ. ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΑΥΤΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΑΣΚΕΠΗΣ ΚΑΙ ΑΚΕΝΤΡΟΣ ΠΟΙΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ; ΠΕΘΑΝΑΝ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑΝ. Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΟΡΦΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΩΣ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ. ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΑΣ ΤΑ ΒΡΩΜΙΚΑ Ο «ΕΚΔΗΜΟΚΡΑΤΙΣΜΟΣ» ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΜΟΡΦΙΑΣ. ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ Ο ΕΡΩΤΑΣ;

5

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΜΕΡΟΣ Β΄ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΣΗ ΣΤΕΙΡΩΣΤΕ ΤΟΥΣ ΦΤΩΧΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΤΤΗΣ ΔΥΣΤΥΧΙΑΣ! ΜΟΝΤΕΛΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΟΥ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΥΣ

ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ Η ΗΘΙΚΗ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ Η ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥ;;; ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Η ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΚΑΙ Ο ΝΕΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ZERO TOLERANCE” (ΜΗΔΕΝ ΑΝΟΧΗ). ΤΟ «ΘΑΝΑΣΙΜΟ ΚΟΚΤΕΙΛ» ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΠΗΛΕΥΤΕΣ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΛΟΓΟΥ ΤΟ ΑΜΑΡΤΩΛΟ ΦΕΡΜΟΥΑΡ Η ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ « ΦΟΒΙΚΟΥ» ΑΝΘΡΩΠΟΥ. ΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΡΑΤΣΙΣΜΟ Ο ΝΕΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΔΑΡΒΙΝΙΣΜΟΣ Η ΠΑΝΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΜΠΑΛΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ «ΠΟΣΟ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ ΕΙΣΑΙ;» ΠΑΓΩΜΕΝΗ» Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΓΕΝΙΑ Η ΓΛΩΣΙΚΗ ΜΑΣ ΜΟΥΣΤΑΛΕΥΡΙΑ ΠΟΙΗΣΗ-ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ-ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ

ΜΕΡΟΣ Γ΄ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΠΑΛΜΟΣ» Μαίρη Γκιώνη FAST FOOD ΔΙΑΒΙΩΣΗ. ΤΑΧΥΦΑΓΕΙΑ : Ασημίνα Βασιλοπούλου.

6

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ

Δύο πράγματα απειλούν τον κόσμο :η τάξη και η αταξία. ΠΩΛ ΒΑΛΕΡΡΥ.

Η αβεβαιότητα σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής σε παγκόσμια κλίμακα μας θέτει μπροστά σε μια κρίση που αφορά την κατανόηση. Η εξάλειψη της βεβαιότητας και η απουσία μελλοντικών σχεδίων μας υποτάσσει σε μια ζωή την οποία ο Μαξ Βέμπερ ονόμασε «το ξεμάγεμα του κόσμου». Ένα είδος παγκόσμιας καταστροφολογίας εξαπλώνεται μέσα σε ένα κλίμα γενικής γκρίνιας, μιζέριας και απογοήτευσης. Μια απαισιόδοξη προσέγγιση όμως, κινδυνεύει να χάσει τη δυναμική της ανάλυσης βλέποντας εχθρούς που επιφέρουν πανικό και ακυρώνουν το μέλλον. Τα προβλήματα είναι πολυδιάστατα έχουν ρίζες πολιτικές, πολιτισμικές, ηθικές, ιστορικές, ψυχολογικές, Η αντιμετώπιση της ζωής με αμιγώς οικονομικούς όρους είναι μια προσέγγιση προβληματική και οδηγεί σε μαζική κατάθλιψη. Είναι φανερό ότι η «βελούδινη» ηγεμόνευση και τρομοκράτηση του κόσμου εγγυάται μεγάλα κέρδη και με το κάθε μπαμ τα χρηματιστήρια χαμογελούν και ενεργοποιούν νέα κέρδη. Οι νόμοι της αγοράς διαδέχονται τους νόμους της μηχανικής (που καθορίζει τη ζωή των αστέρων, του σύμπαντος και της φύσης) και χωρίζουν τους ανθρώπους σε όσους μπορούν να πληρώσουν τα χρέη τους και σε όσους δεν μπορούν. Η αγορά προσφέρει την σωτηρία μόνον σε όσους μπορούν να πληρώσουν, ενώ οι άλλοι θα απορριφθούν και θα περιθωριοποιηθούν γιατί η αλληλεγγύη δεν υφίσταται πλέον στην πράξη. Η κοινωνική ανάλυση τονίζει ότι η τεχνολογία και η αγορά συνιστούν τους πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίζεται το σύστημα του σύγχρονου κόσμου ο οποίος χαρακτηρίζεται από τέσσερα βασικά στοιχεία: Πλανητικό, μόνιμο, άμεσο και άυλο.(Π.Μ.Α.Α) Αυτή η τετραλογία- όπως αναλύει και ο Ιγνάσιο Ραμονέ στο βιβλίο του «Γεωπολιτική του Χάους»-είναι η αιχμή του δόρατος της παγκοσμιοποίησης. Τα τέσσερα αυτά χαρακτηριστικά παραπέμπουν στα χαρακτηριστικά του ίδιου του Θεού. Είναι η σύγχρονη θεότητα που απαιτεί υποταγή, πίστη, λατρεία και οργάνωση σε συνάρτηση με τις χρηματοοικονομικές αγορές. Σημείο αναφοράς δεν είναι πια οι 7

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

φυσικές επιστήμες, η μηχανική του Νιούτον ή η οργανική χημεία αλλά η θεωρία των παιγνίων, του χάους, η μη τυπική λογική και ο υπολογισμός των πιθανοτήτων. Ποιος κατέχει την πραγματική εξουσία σήμερα; Ερώτημα που προκύπτει από την διαπίστωση ότι οι πολιτικοί, που έχουν εκλεγεί ύστερα από εκλογικές μάχες, βρίσκονται αδύναμοι μπροστά στις νέες παγκόσμιες φοβερές δυνάμεις και δεν είναι όπως υποστηρίζει η παραφιλολογία ένα είδος γενικού επιτελείου που συνωμοτεί στο σκοτάδι για να κατακτήσει τον πολιτικό έλεγχο της γης. Οι νέες δυνάμεις λειτουργούν κατά βούληση και υπακούουν σε συγκεκριμένες επιταγές: ανταγωνιστικότητα, παραγωγικότητα, ελεύθερες συναλλαγές , ιδιωτικοποιήσεις, μονεταρισμός. Τα κεφάλαια μετακινούνται με ταχύτητα φωτός και επενδύονται από την μια άκρη του πλανήτη στην άλλη, N0N STOP. Περιφρονείται η εθνική κυριαρχία, το νόμισμα και οι οικονομικές κρίσεις και υφέσεις. Αντίστοιχα, οι κυβερνήσεις σήμερα φαίνονται παράλυτες. Το ίδιο και οι πολίτες που δεν έχουν τα γνωστικά όπλα να αντιληφθούν το κεντρικό μοντέλο που επιβάλλεται από μια νέα εξουσία που βρίσκεται κάπου μακριά, αλλού. Η εξουσία έχει μετακινηθεί και έχει εγκαταλείψει τους χώρους που ορίζει η πολιτική, η οποία έγινε δημόσιο θέαμα της αδυναμίας της. Σε Γαλλικό περιοδικό δημοσιεύθηκε μια έρευνα για τους «50 πιο ισχυρούς ανθρώπους του πλανήτη»:ούτε ένας υπουργός ή βουλευτής ούτε ένας εκλεγμένος ηγέτης οποιασδήποτε χώρας δεν υπήρχε στον κατάλογο. Είναι μόλις λίγες δεκάδες στον κόσμο εκείνοι που γνωρίζουν να ενεργούν με πράξεις στις τιμές των αξιών ή των νομισμάτων. Είναι οι ιερείς της θεότητας «αγορά». Οι πολιτικοί ηγέτες σε διεθνή φόρουμ έχουν δηλώσει ξεκάθαρα πόσο φοβούνται την υπεράνθρωπη δύναμη αυτών των διαχειριστών των ταμείων. Ακόμη και την εποχή της αποικιοκρατίας, ο εξουσιαστής έκτιζε ένα νοσοκομείο ενώ σήμερα το αόρατο δίκτυ της εξουσίας απλώς απομυζά πόρους και εγκαταλείπει. Οι διαχειριστές αυτοί, είναι αυτονομημένοι από κυβερνήσεις και ενεργούν στον κυβερνοχώρο της γεωχρηματοπιστωτικής οικονομίας, χωρίς φυσικά, κοινωνικό συμβόλαιο. Χωρίς κυρώσεις και νόμους. Ποτέ οι κυρίαρχοι της γης δεν ήταν τόσο λίγοι ούτε τόσο ισχυροί. Οι άνθρωποι του Ομήρου μάχονταν με τα σπαθιά και τα λόγια. Σήμερα δεν θα υπάρξει ποιητής να εγκωμιάσει τους ανθρώπους της εξουσίας που εξαπολύουν οικονομικές επιθέσεις, Η επική χειρονομία έχει πεθάνει. Αυτό είναι ήδη μια ατιμία. Την ατιμία αυτή αποκαλύπτει με στυγνό τρόπο και η γλώσσα των αριθμών : Σε σύνολο 5 δισεκατομμυρίων κατοίκων μόλις 500 εκατομμύρια ζουν με άνεση, ενώ τα υπόλοιπα 4,5 δισεκατομμύρια παραμένουν στην ένδεια. Η περιουσία σε δις. δολάρια των 358 πιο πλούσιων ξεπερνά το ετήσιο 8

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

εισόδημα 2,6 δισεκατομμυρίων ατόμων. Το 1% των πιο πλούσιων αμερικάνων ελέγχουν το 40% του εθνικού πλούτου ενώ η Ευρωπαϊκή ένωση περιλαμβάνεται στο 20% του πληθυσμού του πλανήτη που οικειοποιείται πάνω από το 80% του παγκόσμιου εισοδήματος. Εκτός όμως από τα νούμερα των οικονομικών ανισοτήτων η κρίση των θεσμών και αξιών είναι αυτή που διαταράσσει την ηθική ταυτότητα του ανθρώπου. Αν οι πολίτες στις δεκαετίες του ’50 και του ΄60 άντεξαν την κατάρρευση των παραδοσιακών αξιών-και μάλιστα την εξύμνησαν ως απελευθέρωση- είναι γιατί παράλληλα αντικαταστάθηκαν από άλλες πεποιθήσεις, όπως την πρόοδο και την επιστήμη , που στηρίζονται στην παντοδυναμία της λογικής. «Περνάμε σε μια εποχή όπου οι βεβαιότητες καταρρέουν» διαπίστωνε πριν αρκετά χρόνια ο Εντγκαρ Μορέν. Σήμερα ο κόσμος βρίσκεται σε μια φάση εξαιρετικά αβέβαιη και λείπουν τα σημεία αναφοράς για έναν προσανατολισμό την ώρα της κρίσης που προηγείται του τέλους μιας εποχής και της γέννησης μιας νέας. Φοβόμαστε σοβαρές οπισθοδρομήσεις που θα οδηγήσουν σε μια πλανητική κατάσταση υπερβολικά αβέβαιη. Οι πολίτες συνεχίζουν να αναζητούν νόημα στις ίδιες αξίες και αισθάνονται την ανάγκη να ορίσουν ένα συλλογικό πρόγραμμα με σκοπούς και ξεκάθαρους στόχους. Πώς να γίνει όμως αυτό όταν τα πάντα εκρήγνυνται; Πως να κατανοήσει τις διαρθρωτικές αλλαγές μέσα από το πρίσμα της ηθικής ο σημερινός άνθρωπος; Για διανοητές όπως ο Καρτέσιος, ο Νιούτον, ο Ρουσώ ο Ντιντερό, ο Βολταίρος, καθετί υπαρκτό θεωρείται κατανοήσιμο και , υπό το φώς της λογικής, το σύμπαν και οι μηχανισμοί του πρέπει να αποκαλύψουν ένα-ένα τα μυστήρια τους. Το σύμπαν είναι επίσης οι άνθρωποι αλλά και ο τρόπος διακυβέρνησής του. Πρέπει να κυβερνούνται από λογικούς νόμους. Αυτή είναι και η ουσία της δημοκρατίας που στηρίζεται στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ιστορία όμως μας δίδαξε ότι και η λογική οδηγήθηκε στην τυραννία και δημιούργησε τέρατα. Η τρομοκρατία εμφανίστηκε στην Γαλλική επανάσταση ως η μισαλλόδοξη έκφραση του ορθού λόγου, όπως και η ιερά εξέταση στην περίπτωση της πίστης. Σήμερα οι εθνικιστικές εξάρσεις διαδραματίζουν τον ίδιο ρόλο, του προασπιστή. Αντίστοιχα οι πολιτικοί πρέπει να αντιμετωπίσουν πέρα από τις ειδικές δυσκολίες που συνδέονται με την σημερινή πολυπλοκότητα της πραγματικότητας, το πρόβλημα της τεράστιας αναξιοπιστίας τους η οποία οφείλεται σε ένα βαρύ παθητικό λαθών, αλλά και σε απαράδεκτες θέσεις που ορισμένοι υιοθέτησαν για μεγάλο χρονικό διάστημα καθιστάμενοι συνένοχοι. Έτσι βλέπουμε την καταστολή που είναι το βασικό όπλο της εξουσίας να 9

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

γιγαντώνεται. Σε μια θρυμματισμένη κοινωνία από την διόγκωση της μαζικής ανεργίας η θεσμοθετημένη βία, η κρατική βία γίνεται όλο και πιο έντονη, όχι όμως πιο αποτελεσματική. Ο κύριος εχθρός έπαυσε να είναι μονοδιάστατος. Πρόκειται για ένα τέρας με χίλια πρόσωπα που μπορεί να πάρει διαδοχικά τη μορφή της δημογραφικής βόμβας, των ναρκωτικών, των εθνικών φανατισμών, του ιού Έμπολα, του Ισλαμικού ζηλωτισμού, της ερήμωσης, των τεράστιων μεταναστεύσεων κ.λπ. Όλες απειλές χωρίς σύνορα, πλανητικής έκτασης που δεν μπορούν να καταπολεμηθούν με τα κλασικά όπλα της σημερινής δημοκρατίας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η δημοκρατία χάνει μεγάλο μέρος της αξιοπιστίας της, γιατί οι πολίτες δεν μπορούν να παρεμβαίνουν αποτελεσματικά με την ψήφο τους στον αποφασιστικό τομέα της οικονομίας, ο οποίος στο εξής βρίσκεται μακριά από κάθε παρέμβαση. Γι’ αυτό ορισμένοι αναγγέλλουν το θάνατο και της πλήρους απασχόλησης στην εργασία αλλά και της συρρίκνωσης του συνόλου των εργασιακών δικαιωμάτων. Και το υπαρξιακό κοινωνικό ερώτημα επιμένει: Επανάσταση ή εξέλιξη; Ο Σέημους Χήνυ σκωπτικά αναφέρει: «Επανάσταση είναι να γκρεμίζεις μια σαπισμένη πόρτα. Η εξέλιξη μοιάζει περισσότερο με το να σπρώχνεις την πέτρα που φράζει τον τάφο» και ο Ραμονέ στην γεωπολιτική του χάους αναρωτιέται για τον ρόλο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και πόσο απέχει από τον ανθρώπινο πόνο. Η άνοιξη των ανυπότακτων έχει έρθει. Η πόρτα για άλλη μια φορά είναι σαπισμένη. Η ολοκλήρωση του οικονομισμού, της καζινοοικονομίας, του «παγκόσμιου» ανθρώπου, δηλαδή του υπανθρώπου, άδειου από πολιτισμό, από νόημα και ανθρωπιστικές αξίες , καταδεικνύουν την παγκοσμιοποίηση ως θνησιγενή. Η ελεύθερη σκέψη αντιτείνει νέες προτάσεις για να ξεφύγουμε από τον έλεγχο του πνεύματος από την κυριαρχία του οικονομισμού και την τυραννία της παγκοσμιοποίησης. Φωτίζει μια παλιά δημοκρατική αρχή : οι πολίτες προτιμούν την αταξία από την κοινωνική αδικία. Οι εξωλογικές παράμετροι της κοινωνικής ζωής εμφανίζουν ένα σύστημα που καταρρέει μέσα στην αβεβαιότητα της ταχύρυθμης μεταβολής. Οι κοινωνιολογικές θεωρίες, τα μοντέλα ανάλυσης και κοινωνιολογικής σκέψης χαρακτηρίζονται σήμερα από την συστημική προσέγγιση των μεταβολών και της πολυπλοκότητας.

10

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

…ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΜΕΤΑ-ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ (!)

«Η εκπαίδευσή μου ήταν άθλια! Πήγα σε ένα σχολείο για ψυχικά διαταραγμένους καθηγητές» ΓΟΥΝΤΙ ΑΛΕΝ

Στο σχολείο οι καθηγητές οδηγούνται στο πικρό συμπέρασμα ότι τα παιδιά που έχουν μπροστά τους, δεν είναι πια μαθητές , δεν «ακούνε» πια. Πιθανότατα, ούτε και μιλάνε πια, όχι βέβαια ότι έχουν γίνει βουβά, αλλά αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες με την ροή του λόγου, ο οποίος θα έπρεπε νε επιτρέπει στον καθηγητή να προβάλλει προτάσεις που στηρίζονται στη λογική και στο μαθητή να τις συζητήσει. Εγκλωβισμένες μένουν έτσι και οι πολλαπλές γνώσεις που συσσώρευσαν οι προηγούμενες γενιές και οι οποίες συνεχώς ανανεώνονται μόνο προς το τεχνοκρατικό μέρος τους.

11

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Πολλοί καθηγητές δεν λογαριάζουν τον κόπο να αναλώνονται , συχνά πέρα από τις δικές τους δυνάμεις , προσπαθώντας να κάνουν τους νέους να γίνουν αληθινοί μαθητές, ώστε να μπορέσουν να νοιώσουν και οι ίδιοι αληθινοί καθηγητές. Και μέσα σε όλη την παρανοϊκή κατάσταση των «δημοκρατικών» μεταρρυθμίσεων έρχονται και οι «ειδικοί» της παιδαγωγικής που καλούν τον καθηγητή να εγκαταλείψει την αρχαϊκή αξίωση για διδασκαλία. Εισάγουν στη θέση του όρου «μαθητής» μα νέα κατηγορία-λογική , «τους νέους», λέγοντας «οι νέοι το μόνο που χρειάζονται είναι η αμφίδρομη αντίδραση» Στο όνομα της δημοκρατίας στο σχολείο, επικυρώνουμε το γεγονός έτσι, ότι δεν χρειάζονται πια μαθητές. Το νέο εκπαιδευτικό πρότυπο οδήγησε σε τελική ανάλυση, στο πρότυπο του τηλεοπτικού «ΤΟΚΣΟΟΥ» στο οποίο ο καθένας μπορεί να δίνει δημοκρατικά την γνώμη του επί παντός επιστητού. Διαμορφώνοντας ηλιθίους ; ΝΑΙ. Γιατί ο καθηγητής που «παρασύρει» και παρακινεί τους μαθητές στην κριτική λειτουργία θεωρείται αφόρητος και εκτός εποχής. Είναι ο εχθρός που πρέπει να μπει στην άκρη γιατί δεν σέβεται την ‘κούραση» και την άποψη του νέου. Μάλιστα οι ειδικοί εξηγούν με αυτόν τον τρόπο και την βία στο σχολείο, υποστηρίζοντας ότι οι νέοι αντιδρούν στην αδικαιολόγητη εξουσία των καθηγητών. Σύμφωνα με τον Ζαν-Κλωντ-Μισεά , έχουμε μπροστά μας το σχολείο του απόλυτου καπιταλισμού. Δηλαδή ένα σχολείο το οποίο εκπαιδεύει στην απώλεια της κριτικής ικανότητας, ώστε να παράγει ένα αβέβαιο άτομο, το οποίο θα είναι ανοικτό σε όλες τις καταναλωτικές πιέσεις. Σε ένα σχολείο που πρέπει να διδάσκεται η άγνοια με κάθε τρόπο που μπορούμε να φανταστούμε. Σύμφωνα με τον Μισεά ο εκπαιδευτικός πρέπει να «διδαχθεί» την διάλυση της λογικής. Να μη διακρίνει το σημαντικό από το δευτερεύον , να δέχεται αδιαμαρτύρητα ένα πράγμα αλλά και το αντίθετό του. Να διασκεδάζει, να ψυχαγωγεί, να αφήνει τους νέους να κάνουν «δημοκρατικά» ΖΑΠΙΝΚ όπως τους αρέσει , να τους ζητά να διηγηθούν τη ζωή τους, να τους δείχνει τα κεκτημένα της λογικής και ο σεβασμός, δεν είναι παρά κατάχρηση εξουσίας. Θα πρέπει κυρίως να τους δείξει ότι δεν υπάρχει τίποτε να σκεφτούν από μόνοι τους, ότι δεν υπάρχει αντικείμενο της σκέψης. Υπάρχει ο Η/Υ το μαγικό παράθυρο που υποκαθιστά τις νοητικές λειτουργίες της αντίληψης της κρίσης της παρατηρητικότητας και της φαντασίας. Φυσικά ο αληθινός δάσκαλος δεν μπορεί να δεχθεί την κατάσταση αυτή της «συμπόνιας» για τον μαθητή , που οδηγεί 12

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

στη κατασκευή ηλιθίων. Δεν μπορεί να δεχθεί την κατασκευή ατόμων χωρίς κριτική σκέψη με αβέβαιη ταυτότητα που την τύχη τους την αναλαμβάνει τέλεια η σημερινή τηλεόραση και το σημερινό υπό διάλυση σχολείο. Τι όπλα έχει όμως όταν η γνώση είναι μόνο εμπόρευμα; Όταν γνωρίζουμε ότι το όνειρο του καπιταλισμού δεν είναι μόνο να οδηγήσει τα όρια της εμπορευματοποίησης στα πέρατα του κόσμου όπου τα πάντα είναι εμπορεύσιμα (αγοροπωλησίες παιδιών, οργάνων, δικαιώματα στο νερό, στο γονιδίωμα…) αλλά επίσης και την χειραγώγηση του νου στις καταναλωτικές επιθυμίες που πρέπει να εμφυτευτούν από την παιδική ηλικία. Ζούμε από αυτή την άποψη μια κρίσιμη καμπή, γιατί όταν θίγεται η λειτουργία της νόησης μας, διατρέχουν κίνδυνο όχι μόνο οι θεσμοί που μας ρυθμίζουν , αλλά επίσης και κυρίως αυτό που είμαστε, αυτό που γινόμαστε. Για να ξυπνήσει η ψυχή του νέου και να οδηγηθεί σε μια ανώτερη αντίληψη ζωής χρειάζεται η επικοινωνία, η διαλεκτική σκέψη και το ηθικό κέντρο. Το ηθικό κέντρο που αντλεί το περιεχόμενό του από μια υπέρ-μνήμη –όπως σοφά αναφέρουν οι παλιότεροι δάσκαλοι- που διατηρεί όλες τις κατακτήσεις του ανθρώπου. Τις κατακτήσεις που ξεκινούν από μια ιστορική αφετηρία του παρελθόντος και χάνονται μέσα στους μύθους και τους θρύλους, που σχεδόν ομόφωνα καταλήγουν σε κάποιο αρχέγονο δίκαιο. Δηλαδή την κριτική ΣΚΕΨΗ

13

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ …

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ , ΕΙΝΑΙ Ο ΨΥΧΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ

«Ζούμε μια κρίσιμη καμπή , γιατί όταν θίγεται η λειτουργία της νόησης μας, διατρέχουν κίνδυνο όχι μόνο οι θεσμοί που μας ρυθμίζουν , αλλά επίσης και κυρίως αυτοί πού είμαστε, που γινόμαστε»

Εκπαίδευσις εστί… Όλοι όσοι έχουν ασχοληθεί με την εκπαίδευση και την διδακτική γνωρίζουν και συμφωνούν ότι σήμερα η μάθηση εξακολουθεί να παραμένει «παθητική» με την έννοια . όχι ποια της εξωτερικής καταπίεσης αλλά μιας εσωτερικής ατονίας που γιγαντώθηκε τα τελευταία χρόνια. Οι πολιτικές εξαγγελίες για ριζική αλλαγή πνίγονται κάτω από την έλλειψη τόνου πνευματικού , δημιουργίας και φυσικά δεν πείθουν κανέναν. Το υπουργείο παιδείας προσπάθησε να περάσει περισσότερο τα μηνύματα του πειραματισμού και της ιδιαιτερότητας που βιώνουμε με την κρίση και παρουσίασε για άλλη μια φορά ένα «ΠΡΟΚΑΤ» εκπαιδευτικό μοντέλο , αμφιβόλου ποιότητας (και προέλευσης) με συμπιεσμένες και αποσπασματοποιημένες κινήσεις. Από την άλλη πλευρά υπάρχει το ζωντανό παράδειγμα των «προοδευτικών» ξένων κέντρων εκπαίδευσης , που ορέγονται οι δικοί μας υπεύθυνοι ως οπαδοί της αλλαγής. Προσπαθούν να περάσουν σαν πυρήνα των μεταρρυθμίσεων την επέκταση των μορφωτικών ορίων και του διαλόγου – τον αντίλογο στην αυστηρή εξειδίκευση … πράγμα, που θεμελιώθηκε ρεαλιστικά μόλις τον 5ο π.χ. αιώνα.! Σήμερα ίσως είναι η μεγάλη ευκαιρία να κοιτάξουνε κατάματα το μαθητή , να ομολογήσουνε ότι η σύνδεση σχολείου- εξετάσεωνπανεπιστήμιου και εργασίας , έχει αποτύχει οικτρά και ότι αυτό αποτελεί έναν ακόμη λόγο να στραφούνε στην ουσία του προβλήματος. Οι φιλοπροοδευτικές προσπάθειες με τις επιδερμικές αλλαγές της ύλης ή και των μαθημάτων, δεν άλλαξαν τίποτα στο ρόλο του μαθητή, ώστε ο τελευταίος να εξελιχθεί σε ουσιαστική φιλομαθή και δυναμική μονάδα. Αυτό το βύθισμα στην παθητική υποταγή στο εκπαιδευτικό σύστημα , στο ένα και μοναδικό βιβλίο , στο τι θα κάνω μετά το σχολείο αποτελεί φραγμό στη δημιουργική μάθηση. Μέσα στην στατικότατα αυτή, είναι εγκλωβισμένες και οι γνωστικές ικανότητες του λιτοδίαιτου έτσι και αλλιώς εκπαιδευτικού, 14

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ικανότητες που δεν αξιολογούνται ούτε καν ανιχνεύονται από εξετάσεις τύπου Α.Σ.Ε.Π. Οι πιο σκληροί και αντικειμενικοί κριτές , αυτοί που διαπιστώνουν τις ικανότητες , είναι τα πρόσωπα και οι αντιδράσεις των νεαρών μαθητών. Δηλαδή : -Η ικανότητα μέσα από την δημιουργική σκέψη συναισθηματική επικοινωνία της μετάδοσης της γνώσης.

και

την

– Η ικανότητα να επιβάλλεται χωρίς αυταρχισμό ή ενδοτικότητα.

– Η ικανότητα να διεγείρει το ενδιαφέρον των μαθητών, να μεταδίδει τον ενθουσιασμό.

– Η ικανότητα να γίνεται αποδεκτός από τις «φυλές» της νεολαίας. Ο ελλιπής πολλές φορές αυτός – καθαυτός τρόπος διδασκαλίας , η απουσία παραδειγμάτων για να ενισχυθούν οι εποπτικές εικόνες , καθώς και οι αρνητικές περιπέτειες των εξετάσεων , δημιουργούν ένα μεγάλο φάσμα αρνητικών στοιχείων . Το υπουργείο ή η εκπαιδευτική πολιτική έχει ως «Αχίλλειο πτέρνα» τον οικονομικό προϋπολογισμό για την παιδεία. Αυτό όμως γίνεται και ένα γλυκανάλατο άλλοθι για οποιαδήποτε ουσιαστική και προς τον επαναπροσδιορισμό των ρόλων , προσπάθεια. Σήμερα στη πιο δύσκολη έναρξη μιας σχολικής χρονιάς που χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα, ασάφεια και ρευστότητα αποτελεί μοναδική ευκαιρία να καταστεί στο επίκεντρο ο νέος ως οντότητα που βάλλεται απο παντού. Η Ανεργία και γενικά ο φόβος για το αύριο ασκεί όσο ποτέ άλλοτε ψυχολογική πίεση στον μαθητή.Το πολυτιμότερο αγαθό της νεότητας , η ανεμελιά, που δεν εξαγοράζεται με όλο το χρυσάφι του κόσμου έχει ήδη θυσιαστεί. Και όταν είσαι 1718 χρονών, το μόνο που αξίζει είναι να ζεις την ηλικία σου. .. και να παιχνιδίζεις. Να κάνεις τις τρέλες σου και όχι μόνο μπροστά σε μια οθόνη. Να απολαμβάνεις την ανεμελιά και την ανευθυνότητα. Να ζεις με ένταση τις ανησυχίες και την κρίση της εφηβείας. Για να μην παλιμπαιδίζεις στα 40 σου… όσο μεγαλοφέρνεις ως πιτσιρικάς. Και εμείς οι μεγάλοι; Μην κακίζουμε τα παιδιά. Ούτε τους εαυτούς μας. Έχουν κι άλλα ζόρια και χαρές και ανησυχίες , εκτός από την Ανεργία που τους φωνάζουμε. Αλλά γι αυτές δεν θέλουμε να ξέρουμε τίποτα! Δεν υπάρχει τίποτα πολυτιμότερο από την νεότητα , ούτε με όλο το χρυσάφι και την δόξα του κόσμου , δεν μπορείς να την εξαγοράσεις. Είναι συμπαντικός νόμος.

15

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΝΑΦΘΑΛΙΝΗΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Η επιλογή των μελλοντικών επιστημόνων της χώρας μας γίνεται μέσα από τις διαδικασίες των πανελληνίων εξετάσεων που εξακολουθούν να έχουν ως βάση αναχρονιστικά βιβλία και προβληματική ύλη. Εστιάζω το άρθρο στα μαθήματα οικονομίας. Τα οικονομικά μεγέθη στην εποχή μας γνωρίζουμε ότι μεγάλωσαν με ασύλληπτους ρυθμούς καταστρέφοντας ότι προϋπήρχε, ως θεωρία και εφαρμογή. Στις αρχές της δεκαετίας του "80 η Κευνσιανή αρχή της μακροοικονομικής ρύθμισης θεωρήθηκε ξεπερασμένη και επικράτησε η θεωρία ότι το κοινωνικό κράτος θα πρέπει να συρρικνωθεί. Έτσι θεοποιήθηκε η αγορά, η οποία θεωρείται αλάνθαστη! Δεν επιβραβεύονται πλέον η παραγωγικότητα, η συνεργασία με τα συνδικάτα και η αρμονική συνύπαρξη εργασίας και κεφαλαίου. Σ΄ όλο τον κόσμο οι αποδόσεις καταγράφονται στο χρηματιστήριο και τα χρηματοοικονομικά στελέχη, τα λεγόμενα "χρυσά παιδιά" όχι απλώς απολαμβάνουν υψηλές αμοιβές, αλλά πλουτίζουν. Οι επιχειρήσεις περιορίστηκαν αποκλειστικά στον τομέα της τεχνογνωσίας και η διάθεση φθηνών εργατικών χεριών στις υποανάπτυκτες χώρες οδηγεί σε ασύλληπτης κλίμακας γεωγραφικές μετακινήσεις. Το πρόσταγμα που επικράτησε είναι "ότι πουν οι αγορές". Ο γάλλος οικονομολόγος Domel Cohen χαρακτηρίζει την εποχή μας με τον όρο "η ευημερία του κακού". Αντίστοιχα οι μαθητές μας στη Γ΄ Λυκείου διδάσκονται τον όρο "δημιουργική καταστροφή " ως χαρακτηριστικό της οικονομίας, βρισκόμαστε όμως σε μια νέα οικονομία της μεταβιομηχανικής εποχής. Το θέμα των φετινών εξετάσεων μάλιστα, ήταν η "δημιουργική καταστροφή" με την απαρχαιωμένη αντίληψη !! Στον δρόμο της ανάπτυξης λοιπόν με θέματα απο την εποχή των σπηλαίων! Πως να διδαχθούν και να μάθουν με κριτική ικανότητα την οικονομικοκοινωνική πραγματικότητα, που βιώνουν τα παιδιά; Μεταβήκαμε από την εποχή των φθινουσών αποδόσεων (αγροτική παραγωγή) που διδάσκονται ως νόμο της οικονομίας, νόμο καθολικό και απαραβίαστο, στην περίοδο των σταθερών αποδόσεων (βιομηχανική παραγωγή) και στις αύξουσες αποδόσεις (άυλη παραγωγή). Αυτό λοιπόν αντί να τονιστεί, γίνεται ακριβώς το αντίθετο! Και αυτό το αντίθετο θα είναι το θέμα της οικονομίας στις μεθαυριανές 16

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

εξετάσεις! Η σημερινή οικονομία είναι διαχείριση της πληροφορίας, που οδηγεί σε πλανητικά μονοπώλια. Αυτή η παραγωγή των άυλων αγαθών είναι και το συγκριτικό πλεονέκτημα των πλούσιων χωρών. Ο ρόλος του κεφαλαίου έχει και αυτός διαφοροποιηθεί. Αποτελούσε την προκαταβολή για την αγορά των μηχανημάτων (τεχνολογίας) και της εργασίας, που απαιτούνται για την παραγωγή των αγαθών και αφετέρου κάλυπτε το κόστος ρύθμισης και ελέγχου της παραγωγικής διαδικασίας. Σήμερα όμως το κεφάλαιο είναι ένα άυλο αγαθό που σε περιπτώσεις υψηλής συσσώρευσης (χρηματιστηριακοί κύκλοι) μπορεί να ελέγχει ή και να εκβιάζει μικρές -ενίοτε και μεγάλες- κυβερνήσεις και να υπαγορεύει πολιτικές αποφάσεις. Όπως γίνεται δηλαδή στις μέρες μας! Η επικράτηση του άυλου κόσμου πουθενά αλλού δεν εκφράζεται με μεγαλύτερη ένταση από όσο στον κυβερνοχώρο. Το πραγματικό πρόβλημα λοιπόν σήμερα είναι πως θα διατηρήσουμε την επαφή ανάμεσα στο αόρατο σύμπαν του διαδικτύου και στον πραγματικό κόσμο. Αυτή η νέα σύνθεση φυσικά και δεν διδάσκεται ή είναι εκτός ύλης στις εξετάσεις για την εισαγωγή σε δεκάδες σχολές ΑΕΙ και ΤΕΙ. Οι υποψήφιοι δεν διδάσκονται πλέον και τις βασικές έννοιες, όπως το ΑΕΠ, ο πληθωρισμός, οικονομικοί κύκλοι, ανεργία! Παρατηρούμε ότι απουσιάζουν επίσης, οι ερωτήσεις κρίσε ως σ΄ ένα μάθημα όπου καθημερινά ως καταναλωτές τα παιδιά, αποτελούν υποκείμενα οικονομικών δραστηριοτήτων. Οι ερωτήσεις που υπάρχουν στο σχολικό εγχειρίδιο ωθούν τους μαθητές στην αποστήθιση και την επιφανειακή γνώση όρων και εννοιών της οικονομικής επιστήμης χωρίς να τους βοηθούν και να τους παρέχουν κίνητρα, να εμβαθύνουν στις γνώσεις και να κάνουν κτήμα τους μια πραγματικά "ζωντανή επιστήμη"

17

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Η ΥΨΗΛΗ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΚΟΠΑΝΑΣ «COPANA TOURS»

Κάποιος παιδαγωγός είχε γράψει ότι το σημερινό σχολείο μοιάζει με το να υποχρεώνεται κάποιος να οδηγήσει σε έναν αυτοκινητόδρομο με 200 χλμ . την ώρα, κοιτώντας από τον καθρέπτη του αυτοκινήτου του διαρκώς προς τα πίσω το δρόμο που έχει διανυθεί… Η άποψη αυτή απεικονίζει ανάγλυφα την αντιφατική κατάσταση που επικρατεί στο χώρο της παιδείας καθώς όλοι διαπιστώνουμε πως το σχολείο βρίσκεται σε δυσαρμονία με τα ίδια τα παιδιά του, που αποτελούν ή θα έπρεπε να αποτελούν τη ψυχή του. Δεν είναι μόνο η πλήξη μέχρι θανάτου που νοιώθει το παιδί ούτε ο φόβος για το διαγώνισμα από το οποίο θα γίνει η αξιολόγηση του. Είναι πάνω από όλα η ανάγκη να βρεθεί ελεύθερο με τους φίλους του για περισσότερο από 10 λεπτά που κρατά το διάλειμμα στο σχολείο. «Και γιατί δεν περιμένει να τελειώσει το μάθημα;» θα μου πείτε. Μα γιατί μετά είναι το φροντιστήριο, μετά το διάβασμα και εξάλλου μετά … δεν έχει πλάκα. Στο σημερινό μας άρθρο με θέμα την «υψηλή τέχνη της κοπάνας» έχουμε μαζί μας τους εγκεφάλους της δεύτερης οργανωμένης εφημερίδας στη χώρα μας, (μιας και στο θέμα έχουν εντρυφήσει γενεές και γενεές ) με το όνομα «COPANA TOURS» . Ας δούμε όμως το διαφημιστικό τους : «COPANA TOURS»!!! Kόντρα στη βαρετή αρμονία!! Κουραστήκατε να τριγυρίζετε άσκοπα στις κοπάνες σας;; Απευθυνθείτε σε εμάς! Κάθε μήνα το «COPANA TOURS» προτείνει στους μαθητές από μια προσεχτικά σχεδιασμένη κοπάνα που θα τους μείνει αξέχαστη. Εμείς βάζουμε την πείρα , εσείς τα λεφτά… και οι καθηγητές τις απουσίες». Έχουμε μαζί μας σε μια αποκλειστική συνέντευξη την ομάδα σύνταξης.

-Γεια σας παιδιά! Όσες μαθητικές εφημερίδες έχουν πέσει στα χέρια μου , μου φάνηκαν σοβαροφανείς και βαρετές. Σε αντίθεση με τη δικιά σας «ΤΑ ΧΑΜΠΕΡΙΑ» . Ποιο είναι το μυστικό σας; -Βασιζόμαστε στη συμμετοχή. Όταν είσαι έφηβος το μπράβο το παίρνει η προσπάθεια , ακόμα και αν υπάρχουν εξάρσεις με λάθη. Εμάς μας ενδιαφέρει η συμμετοχή και το αποτέλεσμα.

18

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

-Σας έχουν βοηθήσει στην εφημερίδα οι γνώσεις που αποκτήσατε στο σχολείο; -Χμ… Η εφημερίδα μας δεν εκπροσωπεί αυτό που μαθαίνουμε στο σχολείο. Είναι ακριβώς το αντίθετο. Τα θέματά μας έχουν σχέση με την ψυχή των παιδιών. Πράγμα που η τεχνοκρατική παιδεία αμελεί παντελώς!!

-Στο πρώτο φύλλο της εφημερίδας σας είχατε ένα πολύ έξυπνο και ‘ανορθόδοξο» θα έλεγα γκάλοπ. Παραθέτετε ένα κατάλογο με 20 ονόματα απ όλα τα είδη της μουσικής , από τον ΡΟΥΒΑ μέχρι τα ΗΜΙΣΚΟΥΜΠΡΙΑ και τους ΜETALLICA. Βάλατε 221 παιδιά να ψηφίσουν ποιος είναι ο «ΘΕΟΣ» , ποιος είναι πατάτα και ποιος άγνωστος. Ανάμεσα στα 20 ονόματα όμως υπάρχουν και τρείς μπλόφες. Ο ΣΟΙΜΠΛΕ, Ο ΖΙΡΙΝΟΦΣΚΙ, Ο ΜΠΟΥΡΙΝΙ και οι TREND KILL , ανύπαρκτο συγκρότημα! Τι θέλετε να αποδείξετε με αυτό το γκάλοπ; -Ότι απ όλα έχει ο μπαξές! Συμπεριλαμβανομένων και των ψευτοροκάδων και των ψευτοκουλτουριάρηδων . Μας ενοχλεί η νοοτροπία ότι ως παιδιά που είμαστε , μας θεωρούν εύκολους δέκτες προτύπων κυρίως εμπορικών! Ξέρουμε ότι οι 82 που έβγαλαν ΘΕΟ το Χατζιδάκι , ψήφισαν το όνομα.

-Ποιες είναι οι πηγές εσόδων για την εφημερίδα σας; -Διοργανώσαμε διαγωνισμό τρίποντων και διαγωνισμό ταβλιού. Η συμμετοχή και στους δύο διαγωνισμούς κόστιζε 1 ευρώ για τα παιδιά και 50 ευρώ για τους καθηγητές. Το έπαθλο ήταν εισιτήρια για συναυλίες . Η εφημερίδα μας κοστίζει 1 ευρώ, αλλά ο αναγνώστης έχει και οφέλη: Τα ΚΟΠΑΝΟΚΟΥΠΟΝΙΑ!!! Με 100 κουπόνια παίρνεις ένα ΑΝΝΑ-ΧΑΜΠΟΥΡΓΚΕΡ από το κυλικείο της κυρίας Άννας.

- Έχουμε κοντά μας όμως και τον πρώην αρχισυντάκτη της ΚΟΠΑΝΑΣ . Δημήτρη , τέλειωσες το λύκειο την προηγούμενη χρονιά και το απολυτήριο σου γράφει ότι έκανες μόνο 38 απουσίες. Πως και έγινες αρχισυντάκτης με τέτοιες απαράδεκτες καλές επιδόσεις; -Γεια σας ! Έπρεπε το απουσιολόγιο να γράφει 238 απουσίες και όχι 38! Σβήστηκαν από την Απουσιολόγο. Χε!

-Ήταν φίλη σου; -Φυτό ήταν! Σου έσβηνε μερικές απουσίες και στο χτύπαγε όλη την ώρα ότι και καλά της χρωστάς σωτήρια ευγνωμοσύνη!

19

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

-Και που πήγαινες στην Κοπάνα; -Για καφέ.

-Και αν περνούσε κανένας καθηγητής; -Μόνο για τη διευθύντρια έπεφτε σήμα. Με τους υπόλοιπους δεν έτρεχε τίποτα. Το πολύ να μας έκαναν παρατήρηση για το κάπνισμα.

-Μάαλιστααα! Και μετά μπαίνατε στο σχολείο ως αργοπορημένοι; -Ακριβώς! Στο απουσιολόγιο γράφαμε ότι όνομα μας κατέβαινε: Άγιος Βασίλης , Αλέφαντος, Μενεγάκη…

-Και δεν σας πιάσανε ποτέ; -Όχι φυσικά! Εγώ πρώτη ώρα τις τρίτες δεν πάτησα ποτέ , ούτε μια φορά όλο το χρόνο…

-Τι μάθημα είχες; -Αγγλικά -Υπήρξε καθηγητής που από εκτίμηση στο πρόσωπό του να μην έκανες ποτέ κοπάνα στο μάθημά του; -Ναι , ο φυσικός. Ήταν ο μόνος που μας άφηνε να συζητάμε ελεύθερα. Μια φορά , μάλιστα μας είχε πει: «παιδιά να συζητήσουμε ότι θέλετε ελεύθερα». Έξι χρόνια στο σχολείο δε μου είχε συμβεί αυτό.

-Για ερωτικούς λόγους έκανες κοπάνα; -Ναι, γιατί το κορίτσι μου πήγαινε σε άλλο σχολείο και με τα φροντιστήρια και τα διαβάσματα δεν προλάβαινα να τη δω... Κάναμε λοιπόν και οι δύο κοπάνα και πηγαίναμε σπίτι μου.

-Και οι γονείς σου; Ήταν φυσικά στη δουλειά. Τότε είχαν. Το μόνο κακό ήταν ότι εκείνη είχε ήδη πολλές απουσίες και δεν μπορούσε να κάτσει πάνω από μισή ώρα. Έτσι παραμένει ο έφηβος αναμαλλιασμένος και μαλάκας !

-Δίπλα μας όμως είναι και ο Παναγιώτης που έχει την καλλιτεχνική επιμέλεια της «COPANA TOURS»!!! . Ποια είναι η φιλοδοξία σας Παναγιώτη; -Να αναβαθμιστεί η κοπάνα στη χώρα μας! Όταν σήμερα με λεωφορείο μπορείς να βρεθείς σε 40 λεπτά στο Λουτράκι δεν είναι

20

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

κρίμα να χαραμίζεις το πρωινό σου στις καφετέριες της πόλης σου; ρωτώ, δηλαδή…

-Ναι, αν όμως ο μαθητής δεν διαθέτει χρήματα; -Αααα! Πάντα υπάρχουν προσφορές. Αν φέρει δύο φίλους του έχει έκπτωση 50%. Αν φέρει όλο το τμήμα έχει και τα ποσοστά του!

-Υπάρχουν «πελάτες’ που έχουν μείνει από απουσίες; -Δυστυχώς! Αλλά αυτό δείχνει πόσο καλή δουλειά κάνουμε.

-Και οι καθηγητές; Πως ανέχονται τη λειτουργία ενός τέτοιου γραφείου κάτω από τη μύτη τους; --θεωρούν όλοι ότι κάνουμε πλάκα και ότι είμαστε ανίκανοι για οργανώσεις υψηλού επίπεδου.

-Την επιμέλεια της έκδοσης την έχει ο Σωτήρης … (συνεχίζεται)

(Απόσπασμα από εκπομπές με μαθητές , του Θανάση Πάνου στον Ραδιοφωνικό σταθμό PRISMA 98,3 FM)

21

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Η ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

Γονιός δεν γεννιέσαι. Γίνεσαι. Δεν φθάνει το ένστικτο και οι εμπειρίες της παιδικής ζωής για να μεγαλώσεις ένα παιδί. Σήμερα όσο ποτέ άλλοτε οι γονείς , είναι ανάγκη να ευαισθητοποιηθούν, να ενημερωθούν και να επιμορφωθούν. Για να μειωθεί το χάσμα μεταξύ σωματικής και ψυχικής υγείας είναι αναγκαία συνθήκη η αλλαγή της προσέγγισης της λειτουργίας της σύγχρονης οικογένειας. Τα στρεσογόνα ερεθίσματα της ζωής βομβαρδίζουν το παιδί το οποίο εκδηλώνει αδυναμία να ανταπεξέλθει με επάρκεια στην καθημερινότητα του. Πρέπει να γνωρίζει ο γονιός ότι αυτές οι δυσκολίες και οι διαταραχές του ψυχισμού , είναι σύμπτωμα , όπως ο πυρετός. Η σωματική υγεία δεν θα πρέπει να είναι ο μοναδικός στόχος αλλά πρέπει να συνειδητοποιηθεί ότι η ψυχική υγεία είναι το ίδιο σημαντική . Παράγοντες οικονομικοί, οικογενειακοί, πολιτισμικοί, κοινωνικοί, υπεισέρχονται καθοριστικά στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του εφήβου. Έτσι η συχνότητα των ψυχικών διαταραχών είναι δύσκολο να εξακριβωθεί από μια επιστήμη ή μια 22

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

οπτική. Τα ελληνόπουλα σήμερα, δέχονται και αυτά, μια αφθονία στρεσογόνων ερεθισμάτων, από την οικογένεια, το σχολείο, τα Μ.Μ.Ε , την κοινωνία, με αποτέλεσμα να αναπτύσσουν συμπεριφορές με διαταραχές, που τείνουν να γίνουν μόνιμο πρόβλημα. Έρευνες σε χώρες της Ευρώπης, ανεβάζουν το ποσοστό των παιδιών με ψυχικές και συμπεριφορές διαταραχές σε περισσότερο από 30%. Στη μεγάλη πλειονότητα, οι διαταραχές αυτές δεν είχαν διαγνωστεί. Το οικογενειακό στρες είναι το αιτιολογικό υπόστρωμα των περισσότερων διαταραχών. Η καλύτερη γνώση από την οικογένεια θα συμβάλλει στην έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας και στην ευχερέστερη αποδοχή ότι ορισμένες σωματικές εκδηλώσεις και διαταραχές της συμπεριφοράς έχουν ψυχικό υπόστρωμα. Πρέπει να καμφθεί η άρνηση της οικογένειας να αποδεχθεί την ψυχική διαταραχή των παιδιών, που στην αντίθετη περίπτωση θα παραταθεί και θα επιδεινωθεί. Το στρες στα παιδιά συχνά τροποποιεί την συμπεριφορά τους και οδηγεί στην ανάπτυξη ανθυγιεινών συνηθειών. Το παιδί τρώει λίγο ή πάρα πολύ, κοιμάται λίγο, γίνεται υπερκινητικό και καταναλίσκει τις λίγες θερμίδες που παίρνει ή αντιθέτως κινείται ελάχιστα και γίνεται παχύσαρκο. Υπάρχουν χίλιες αιτίες στη σύγχρονη ζωή που μπορούν να προκαλέσουν στρες στο παιδί και δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν οι γονείς εγκλωβισμένοι στις δυσβάστακτες υποχρεώσεις τους. Ακόμα και οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι έμφυτες αντιδράσεις ασκούν ουσιαστική επιρροή στην υγεία. Παράλληλα η σωματική υγεία επηρεάζει και αυτή, την ψυχική υγεία και ευεξία. Η εικόνα που σχηματίζει το παιδί ακόμα και για το κορμί του , τις ικανότητες και τις προσδοκίες που απαιτούνται από αυτό δημιουργούν ένα μόνιμο στρες. Η διαφώτιση των γονιών για τα διάφορα στάδια ψυχοσωματικής εξέλιξης του παιδιού είναι απαραίτητη ώστε να αφουγκράζεται , να διαβλέπει και να προβλέπει, αυτό που θα έπρεπε να είναι ο βασικός στόχος . Την δημιουργία μιας προσωπικότητας με δικό της κέντρο , με ήθος και ψυχικά θεμέλια , για να ανταπεξέλθει ισόρροπα στις ασφυκτικές κοινωνικές συνθήκες. Το στερεότυπο , ότι όποιος ζητήσει βοήθεια από τον ψυχολόγο ή τον ψυχίατρο , στιγματίζει με τον χαρακτηρισμό «τρελός» το παιδί, αποτελεί σήμερα ένδειξη χαμηλού μορφωτικού επιπέδου αλλά και επιπολαιότητας αντιμετώπισης των προβλημάτων της ενηλικίωσης του παιδιού. Το ίδιο ισχύει και για την αποφυγή συμβουλευτικής πρόληψης –αγωγής , για τα προβλήματα σχέσεων στην οικογένεια.

23

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

«LIVE FAST , DIE YOUNG» Η ΑΥΤΟΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι στη συμπεριφορά των νεαρών διαπιστώνεται ένα στοιχείο της μορφής ‘όλα ή τίποτα» και μια διάθεση μη υπολογισμού των συνεπειών που φτάνει στα όρια της αυτοκαταστροφής. Η επιστήμη έχει διευκρινίσει το θέμα και ξέρουμε ότι κάθε μορφής αντικοινωνική συμπεριφορά ξεκινά από κοινωνικά αίτια. Εγκληματώ, μεταφράζεται , φέρομαι εχθρικά και επιθετικά απέναντι σε ένα περιβάλλον το οποίο «εισπράττω» σαν εχθρικό και επιθετικό. Όταν ο περιβάλλον χώρος (η οικογένεια, το σχολείο, η πόλη) λειτουργούν σε αυτό το επίπεδο, δεν αρκούν ούτε οι παρεμβάσεις ψυχολόγων και ψυχιάτρων, ούτε οι οικογενειακές νουθετήσεις, ούτε ιεραποστολικά κηρύγματα. Πρέπει να αποδεχτούμε ότι το “ξεστράτισμα “των νέων δεν είναι παρά μια φυσιολογική αναπόφευκτη συνέπεια εφόσον η κοινωνική αδικία προσωποποιείται και δεν δίνει την δυνατότητα στο νέο να αναλάβει πολιτικές πρωτοβουλίες, να ενεργοποιηθεί απέναντι στο χυδαίο, στην ανισότητα, στο πάθος των υλιστικών οραμάτων. Τα ανασταλτικά ή κατασταλτικά μέτρα δεν ανακόπτουν αυτή την αυξανόμενη ροπή προς την παρανομία όσο οι δομές της κοινοτικής ζωής “αφήνουν” απροστάτευτο τον έφηβο. Η στροφή προς ριζικές αξιολογικές ανατοποθετήσεις στη ζωή είναι το ζητούμενο ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για να γεννηθεί ένας ανθρωπινότερος και ισορροπημένος τύπος ανθρώπου. Ένας τύπος που δεν θα νιώθει ότι τον «βλέπουν» στην πόλη του και τον κατατάσσουν με βάση αυτό που μπορεί να ξοδέψει και να επιδείξει σε πλούτη και πολυτέλεια. Η ανάπτυξη αντικινήτρων προς την παράβαση είναι το ζητούμενο. Η επεξεργασία των αντικινήτρων απαιτεί τη συμβολή παιδαγωγών, ψυχολόγων και κοινωνιολόγων, που θα διερευνήσουν τις συνέπειες οπουδήποτε μέτρου που αποσκοπεί στον περιορισμό του προβλήματος. Αυτό που πρέπει να είναι απόλυτα σαφές είναι ότι η παραβατικότητα δεν είναι ποτέ μια πράξη που στέφεται αποκλειστικά εναντίον των άλλων αλλά κλείνει μέσα της πάντα ένα στοιχείο αυτοκαταστροφής. Η αυτοκαταστροφικότητα όμως δε θα έπρεπε να οδηγήσει στην ερμηνεία της μόνο μέσω της εξατομικευμένης ψυχολογίας. Το ζήτημα δεν είναι το ιστορικό και η ψυχολογική εικόνα του εφήβου. Το 24

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ζήτημα είναι κάτω υπό ποιους γενικούς κοινωνικούς όρους διαμορφώθηκε και λειτούργησε αυτή η ψυχολογία. Οι κοινωνικοί όροι της ζωής θεωρούνται πρωταρχικά υπεύθυνοι για τη διαμόρφωση της ψυχολογίας του ατόμου. Όχι επομένως οι «ανωμαλίες» του, όχι οι «αποκλίσεις» του από το μέσο όρο , όχι «δυσπροσαρμοστικότητές» του. Οι ίδιοι οι ψυχολόγοι απορρίπτουν τον ψυχολογισμό. Ανάγλυφα , το αυτοκαταστροφικό στοιχείο στη χώρα μας φαίνεται με τα «εγκλήματα τιμής» που είναι απαλλαγμένα από οποιοδήποτε κερδοσκοπικό κίνητρο. Η συντριβή της ζωής από κάθε άποψη, υλική, ηθική, ψυχική και πνευματική, κρύβει πίσω της μια χαμηλή αυτοεκτίμηση και την αίσθηση της ασημαντότητας για ότι υπάρχει γύρω της. Ορίζεται αρνητικά και υποβαθμιστικά. «Η βεβήλωση του αβεβήλωτου είναι το “καθήκον” που έχει μείνει για τη νέα γενιά» σχολιάζει πικρά ο Τζόρτζιο Αγκαμπεν . Οι οργανωμένες ομάδες των νέων λειτουργούν με την ίδια λογική. Σήμερα οι νεοναζί νέοι, οι Skinhead, περνάνε από μια αυστηρή διαδικασία μύησης που ως πυρήνα έχει την λογική ότι αυτοί είναι τα αντισώματα της κοινωνίας ως οργανισμού και πρέπει να επιτίθενται σε οτιδήποτε. Χωρίς αυτούς ως αντισώματα ο οργανισμός (κοινωνία) καταλήγει στο AIDS. Πρέπει να καταστρέφουν στη μάχη αυτή ακόμη και το εγώ τους. Μια μακάβρια επιστημονική έρευνα , από βρετανικό πανεπιστήμιο, έρχεται να αναλύσει το περίφημο νεανικό σλόγκαν «ζήσε γρήγορα πέθανε νέος» (live fast, die young). Μελετώντας ένα στατιστικό δείγμα του Life Style, η πανεπιστημιακή ερευνητική ομάδα συμφώνησε ότι οι απώλειες της νεανικής ζωής, δεν είναι απλά τυχαίες-θλιβερές συμπτώσεις. Η εγκατάλειψη του «εαυτού» , ακόμη και των εγκοσμίων είναι αναπόσπαστο τμήμα και των προτύπων της ιστορίας της νεανικής μουσικής και του κινηματογράφου . Το τέλος πολλών αστέρων, έθρεψε το μύθο ενός τρόπου ζωής που δεν θέλει να συμβιβαστεί με το σύστημα αλλά με την φθορά του χρόνου. Μέσα από το διαδίκτυο, οι θιασώτες έφηβοι έρχονται σε επαφή με τα πιο αλλόκοτα γούστα του «live fast , die young». «Φλερτάρουν με το αλκοόλ και την παράλληλη χρήση φαρμάκων , με τις βίαιες επιθέσεις και με τον θάνατο όχι μόνο του εαυτού τους αλλά και την δολοφονία συμμαθητών ή συνανθρώπων. Οι στίχοι από την Οδύσσεια είναι πάντα επίκαιροι «Κύκλωπα, αφού η ανθρώπινη σάρκα είναι η ευχαρίστησή σου , πιες και από το κρασί μας» αν βέβαια ο Κύκλωπας είναι η παγκοσμιοποιημένη εποχή μας και το κρασί μας τα ίδια τα παιδιά μας.

25

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΟΤΑΝ ΟΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝΟΥΝ ΤΟΝ ΨΥΧΙΚΟ ΚΟΣΜΟ .

Μέσα στην περίοδο της γενικευμένης κοινωνικής κρίσης πλησιάζουμε και αγγίζουμε καθημερινά το σημείο μηδέν της αξιοπρέπειας και της αισθητικής , αδύνατοι να αντιδράσουμε και στο αφελές «πνεύμα» των εικόνων , που στοιχειώνει την καθημερινότητα μας. Επιτρέψαμε σε ένα χρησιμότατο μέσο μαζικής επικοινωνίας να μετατραπεί σε συγκάτοικο , να πατάει πάνω στις αδυναμίες μας και να χρησιμοποιεί με τον πιο ωμό τρόπο τα συναισθήματα , τις σκέψεις μας και να ισοπεδώνει την ζωή μας. Το πρόβλημα της ανεξέλεγκτης εισβολής της εικόνας από τα Μ.Μ.Ε , ηλεκτρονικά παιχνίδια , κινητό τηλέφωνο, Ιντερνέτ , δεν εντοπίζεται μόνο στο περιεχόμενο , αλλά και στην ίδια τη μορφή τους. Ο κατακλυσμός του οικογενειακού χώρου από αυτό τον κρουνό που είναι διαρκώς ανοιχτός , από όπου ξεχύνεται ένα αδιάκοπο κύμα εικόνων υποκαθιστά τον παιδαγωγικό ρόλο των γονέων . Οι γονείς δεν μπορούν πλέον να απευθυνθούν ουσιαστικά στο παιδί τους. Δεν μιλούν, δεν μεταβιβάζουν αφηγήσεις, κύρια ονόματα, υποχρεώσεις , δικαιώματα , κοινωνικές σχέσεις…αλλά πάνω από όλα τον ίδιο λόγο. Το ίδιο φυσικά συμβαίνει και στο σχολείο. Οι σημαντικοί αυτοί φορείς , δεν «μιλούν» δεν καλλιεργούν τον διάλογο και την προφορική επαφή που βοηθά την εξωτερίκευση των φόβων και των συναισθημάτων μας. Αυτόν τον προφορικό λόγο, του προσώπου προς ένα άλλο πρόσωπο που θεσπίζει την ικανότητα ομιλίας σε ένα διπλό επίπεδο: Σε επίπεδο ήχων ή νευμάτων αλλά και μεταφοράς νοητικών εικόνων. Δηλαδή ξεχνάμε ότι όταν ο άλλος μας μιλάει, εμείς «βλέπουμε» και μέσα από τα μάτια του τι θέλει να μας πει. Η παρατήρηση αυτή ισχύει και για ολόκληρη την Τήλε-ματική η οποία στηρίζεται στην τηλεπαρουσία , δηλαδή οτιδήποτε μεταφέρει το «εδώ» -«εκεί» και το «εκεί»-«εδώ». Ηλεκτρονικά παιχνίδια , κινητό τηλέφωνο, Ιντερνέτ. Βλέπουμε δηλαδή, εκτός της αύξησης των ικανοτήτων και την αύξηση της σύγχυσης στην επικοινωνία. Οι εικόνες στοιχειώνουν τον ψυχικό κόσμο του φορέα, ο οποίος δεν διαθέτει καν το κλειδί τους. Ο νέος ιδιαίτερα , μετατρέπεται σε όν σχεδόν απελευθερωμένο από τους περιορισμούς του χωροχρόνου και δεν είναι σε θέση να ενταχθεί σε κανένα χωροχρόνο. Δεν ορίζει το παρόν αλλά κυρίως τον εαυτό του. Στα μάτια του αντανακλώνται όλες οι εικόνες που γελοιοποιούν εμάς τους ίδιους, τα γεγονότα και την βία, το μπέρδεμα του φανταστικού με το πραγματικό. Όλα γίνονται στο μυαλό του ένα παραμύθι. Θα πει βέβαια κάποιος ότι τα 26

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

παιδικά παραμύθια που διηγούνταν κάποτε οι γιαγιάδες περιείχαν αρκετές ιστορίες με δράκους που καταβροχθίζουν παιδάκια , οι οποίες δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν από τις αιματοβαμμένες εικόνες που μεταδίδονται καθημερινά από τα Μ.Μ.Ε. Όμως δεν πρέπει να θεωρούμε αμελητέα την διαφορά ανάμεσα στο απόλυτο φανταστικό σύμπαν των δράκων του παραμυθιού , το οποίο υποχρεώνει το παιδί να σκεφτεί αυτό το σύμπαν ως ένα διαφορετικό κόσμο-τον κόσμο της φαντασίας- και στο ιδιαίτερα ρεαλιστικό σύμπαν των τηλεοπτικών σειρών που παρουσιάζουν βία, βιασμούς και φόνους, χωρίς να υπάρχει απόσταση από τον πραγματικό κόσμο.

ΜΟΥΣΙΚΗ ΟΘΦΑΛΜΟΛΑΓΝΕΙΑΣ

Σε μιά εποχή που μαΘαίνουμε στην ευκολία των καταστάσεων, στο μουσικό βόλεμα καταπίνοντας με άνεση οτιδήποτε μοδάτο χωρίς να το φιλτράρουμε- άν μας αρέσει, αν μας αγγίζει- απο την βαρεμάρα μας να αναζητήσουμε την μουσική μας ταυτότητα , δεν προσέχουμε την δημιουργία. Το βάρος πέφτει πάντα στην ατομική προσπάθεια για δημιουργία. Αν αυτό δεν σε διαλύσει σου δίνει την δυνατότητα να βλέπεις μπροστά. Τελικά, πρέπει όλοι να ξεκολλήσουμε από την οφθαλμολαγνεία που προσφέρουν τα video-κλιπάδικα παράθυρα της τηλεόρασης και να ξεκολλήσουμε τα αφτιά μας από τα τραγούδια κονσέρβες με ημερομηνία λήξης, δηλαδή να προσέξουμε τι γίνεται γύρω μας. Τότε θα δούμε ότι υπάρχουν πολλοί «μπαγάσες» (ΑΣΙΜΟΣ) με «ταξιδιάρα ψυχή» (ΤΡΥΠΕΣ) που τραγουδούν για κάποιο φίλο τους που τον λένε ΜΠΑΜΠΗ και είναι λίγο...«ΦΛΟΥ» (ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ)

Ξεχνάμε ότι όταν ο άλλος μας μιλάει, εμείς «βλέπουμε» και μέσα από τα μάτια του τι θέλει να μας πει. Η παρατήρηση αυτή ισχύει και για ολόκληρη την Τήλεματική η οποία στηρίζεται στην τηλεπαρουσία , δηλαδή οτιδήποτε μεταφέρει το «εδώ» -«εκεί» και το «εκεί»-«εδώ».

27

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΟΙ ΝΕΟΙ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΑ ΜΥΘΟΛΟΓΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ

Η μουσική είναι από τα λίγα που μας θυμίζουν ότι είμαστε άνθρωποι και όχι μηχανές. Όταν όμως μετατρέπεται με « αφέντη το χρήμα» σε προγραμματισμένη μηχανή ψυχαγωγίας ,προωθεί μαζικά το κυρίαρχο και μονοσήμαντο κοσμοείδωλο της ομοιομορφίας και του ελέγχου. Στόχος πάντα η νέα γενιά… Όπως γνωρίζουμε από την ψυχολογία , κάθε φορά που μια σημαντική ανάγκη μένει ανικανοποίητη , τότε ο οργανισμός του νέου τείνει να αναπτύξει μια επιθετική συμπεριφορά που, είτε στρέφεται προς το περιβάλλον είτε ενδοβάλλεται. Από την τελευταία διαπίστωση καταλαβαίνουμε γιατί, ενώ γνωρίζει ο νέος τις καταστρεπτικές συνέπειες της χρήσης ναρκωτικών ουσιών, δεν υπολογίζει την υγεία του , άρα και κάθε προσπάθεια εκφοβισμού από τους «φορείς προστασίας» πέφτει στο κενό. Όταν στη ρίζα της επιθετικότητας ενεδρεύει η απογοήτευση, (ανεργία, ανία, ματαίωση) και η διάψευση των προσδοκιών , τότε η ενημέρωση ή η καταστολή, το ξύλο –σωματικό ή ψυχικό- τρέφουν την αντικοινωνική συμπεριφορά και δημιουργείται έτσι ένας «φαύλος κύκλος». Το κενό που αφήνουν οι μεγάλοι στη ζωή των νέων το καλύπτει συνήθως η ομάδα συνομηλίκων,όπου σε πολλές περιπτώσεις η αναγνώριση δεν κερδίζεται παρά με διάφορες αντικοινωνικές δραστηριότητες, στην περίπτωσή μας μες τον τρόπο ζωής που αναδύεται μέσα από την μουσική εμπορική βιομηχανία τύπου ΠΟΠ . Πρέπει να δούμε σοβαρά τους μυθοποιούς της βιομηχανίας της μουσικής και να πετάξουμε όποιο κακό μύθο πλασάρουν και μετά να ρίξουμε τους αφορισμούς στη νεολαία- στους έφηβους ή μάλλον να τους αφήσουμε ελεύθερους να πλάσουν τα δικά τους τραγούδια, που επιμελώς μένουν στο περιθώριο. Δεν χρειάζονται προκατασκευασμένα μυθολογήματα καταναλωτικού τύπου. Επιλογικά , ας θυμηθούμε τον αφορισμό του Πλάτωνα στην ΠΟΛΙΤΕΙΑ (337Β) «Θα επιτρέψουμε λοιπόν έτσι εύκολα να ακούσουν τα παιδιά τους όποιους μύθους , που τους έπλασαν οποιοιδήποτε και να δέχονται μες την ψυχή τους εντυπώσεις ως επί το πλείστον αντίθετες από τις απόψεις, που θα παραδεχτούμε πως πρέπει να έχουν , όταν γίνουν τέλειοι άνδρες ; Διόλου μάλιστα , δεν θα το επιτρέψουμε…»

28

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΧΡΩΜΑΤΙΖΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΤΟΙΧΟΥΣ ΜΕ ΟΝΕΙΡΑ -GRAFFITIΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΝΕΩΝ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ “ FROG’ S WALL”

Σκληρή η αντίδραση για το Graff. Οι νέοι «βρωμίζουν» τον χώρο με χρώματα , ενώ οι νομοταγείς πολίτες «ξεφορτώνονται» με άνεση , πλαστικά ποτήρια, κουτιά από τσιγάρα, έντυπα, μυριάδες γόπες ... Ακόμη και ο τύπος περιγράφει τους writers ως παιδιά «χαμένα». Τους ρώτησαν αν θέλουν να κατοικούν σ’ αυτό που δεν μπορούν να αποδράσουν; Στην αβίωτη απάνθρωπη πόλη; Oi writers είναι ευφάνταστοι νέοι καλλιτέχνες και όχι επιπόλαιοι και αντιδραστικοί όπως τους περιγράφουν ορισμένοι – δυστυχώς και εκπαιδευτικοί. Θα επέλεγαν να πασαλείβουν τα πάντα αντί να δημιουργούν έργα έστω με τύχη εφήμερη. Ο νέος «επιστρατεύει» ποικιλόχρωμα σπρέι και φαντασία, λόγο και στάση ζωής απέναντι στο γκρίζο τοίχο του οποίου ο περίγυρος του τον θέλει γκρίζο «καθαρό» ή τον ανέχεται με τις μύριες όσες αντιαισθητικές διαφημίσεις ή και πολιτικές αφίσες. Δεν είναι τυχαίο ότι τα graffiti έχουν μια θεματολογία ευρεία, όπως , τον έρωτα, την αγάπη, την φιλία, την λατρεία για κάποια ποδοσφαιρική ομάδα, το πάθος, την εκδίκηση ή και την αδιαφορία προς το κατεστημένο , ζητώντας δραστικές αλλαγές. Η εικαστική μορφή τους είναι αποκαλυπτική του συναισθηματικού κόσμου του μαθητή. Λαβωμένες καρδιές , ζώα, πρόσωπα, λουλούδια «απαγορευμένα» , γεωμετρικά σχέδια, περιπαιχτικά σχόλια με σχέδια…Είναι ένας τρόπος επικοινωνίας –έκφρασης αλά και εκτόνωσης. Είναι κατάθεση σκέψης , φιλοσοφία για τη ζωή αλλά και αποκαλύπτουν αρνητικά πρότυπα και ιδανικά. Είναι φωνές που περιγράφουν τα τοπία της ψυχής του εφήβου. Από την οπτική των κοινωνικών επιστημών είναι ένα χρήσιμο εργαλείο γιατί αντανακλούν το στίγμα της εποχής αλλά και της ψυχής των νέων. Αποκαλύπτουν την αρχέγονη ανάγκη της έστω πρόσκαιρης ιδιοκτησίας ¨ΤΟ ΕΡΓΟ ΜΟΥ!». ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ GRAFFITI: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΟΥ Ή ΑΠΛΑ ΧΑΜΟΓΕΛΑΣΕ. (Συζητήσεις-σκέψειςκείμενα , με την εικαστική ομάδα του Γενικού λυκείου Ξυλοκάστρου FROG’ S WALL” ) Θ. ΠΑΝΟΥ « Ο καθένας από τους πολλούς έχει ένα κομματάκι πολιτικής ικανότητας και ικανότητα σκέψης κι έτσι , όταν συγκεντρώνονται , γίνονται ένας άνθρωπος με πολλά πόδια, με πολλά χέρια , με πολλές αισθήσεις με ήθος και αντίληψη» (Αριστοτέλους Πολιτικά Γ’ 1281β ) 29

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ «ΤΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ»

«Ξεχνάμε ότι ένα ηλικιωμένο άτομο διαφέρει πολύ από ένα γερασμένο άτομο»

Η διάκριση της ζωής σε ηλικίες είναι συμβατική. Ο πολιτισμός μίας κοινωνίας κρίνεται και από τη στάση της έναντι της τρίτης ηλικίας. Αυτή τη φυσική κατάσταση της ζωής οι παλαιότερες κοινωνίες γνώριζαν να την τιμούν και ειδικά στην Αρχαία Ελλάδα, ο σεβασμός προς τους γέροντες ήταν υπέρτατη αξία. Οι σημερινές οικονομικόκοινωνικές εξελίξεις που έχουν υπερβεί τον άνθρωπο και τις συναισθηματικές του ανάγκες καταρρακώνουν κυρίως τους ηλικιωμένους που δέχονται αυτή τη διαφοροποίηση πιο έντονα. Σήμερα, το να μπεις στην Τρίτη ηλικία και να γεράσεις περαιτέρω αντιμετωπίζεται σαν ένα πρόβλημα προσωπικό, ψυχολογικό, οικογενειακό και τελευταία κοινωνικό. Είναι φανερό ότι όπως όλα τα δημόσια γεγονότα ακόμα και εκείνα προς όφελος των ηλικιωμένων κοστίζουν. Εδώ όμως υπάρχει μια σημαντική ιδιαιτερότητα. Πρέπει να θυμόμαστε ότι αυτά που παρέχονται ή που θα έπρεπε να παρέχονται στους ηλικιωμένους έχουν πληρωθεί εκ των προτέρων. Με την φορολογία στο διάστημα της περιόδου παραγωγής τους, ο καθένας κατέβαλλε στο κράτος, μέρος του εισοδήματος του, σ’ αντάλλαγμα των υπηρεσιών του ίδιου του κράτους για την κοινότητα ή τα άτομα. Δυστυχώς η υπάρχουσα κατάσταση στηρίζεται στη λογική του «συστήματος επιβίωσης». Υποστηρίζεται ότι ένας άνθρωπος είναι προσαρμοσμένος όταν αισθάνεται άνετα εκεί που βρίσκεται. Απομόνωση στο σπίτι, στην τηλεόραση. Αυτό όμως στην πράξη ερμηνεύεται πως πρέπει να δέχεται φρόνιμα (ή παθητικά?) την γενική σωματική εξασθένηση και τα διάφορα προβλήματα του περιβάλλοντος της κοινότητας και της ευρύτερης κοινωνίας που έζησε. Αυτό όμως δεν είναι προσαρμογή αλλά υποταγή που οδηγεί σταδιακά σε μια αποπροσωποποίηση που κάνει τους ηλικιωμένους αναίσθητους στις προκλήσεις, στην καταπίεση και στην θέληση για ζωή. Ξεχνάμε ότι ένα ηλικιωμένο άτομο διαφέρει πολύ από ένα γερασμένο άτομο. Ο σεβασμός των ηλικιωμένων περνά μέσα από την αλήθεια της όποιας προσφοράς τους, αλλά ακόμα και πάνω από όλα, μέσα από τις υπηρεσίες που τους οφείλονται. Το γήρας του πληθυσμού δυστυχώς συνδέεται άμεσα στη νομοθεσία μόνο με τη συνταξιοδότηση και τους οικονομικούς πόρους που είναι 30

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

συνδεδεμένοι με αυτό. Ακόμη και η κοινωνική πρόνοια και η σημασία της υγείας είναι υποβαθμισμένη. Το αποδεικνύει και το γεγονός ότι η γηριατρική έχει περιληφθεί τελευταία ως μάθημα Πανεπιστημιακό της Ιατρικής σχολής αν και επιβεβαιώνεται ότι πάνω από το 60% των ατόμων που επισκέπτονται καθημερινά ένα γενικό γιατρό είναι ηλικιωμένοι. Οι κοινωνιολόγοι σημειώνουν ότι τα προβλήματα των ηλικιωμένων τα καταλαβαίνουν καλύτερα οι νέοι παρά οι ενήλικες. Όσο αφορά λοιπόν το πολιτιστικό-ποιοτικό μέρος της ζωής πρέπει να καλλιεργήσουμε την συμμαχία των δύο ακραίων θεωρητικά ομάδων. Μίας που μπαίνει στο περιθώριο και μίας που θεωρείται ανώριμη. Οι δύο αυτές ομάδες καταπιέζονται και κατευθύνονται από μια Τρίτη ομάδα. Νέοι και ηλικιωμένοι οι πιο «ώριμοι» και οι πιο «δημιουργικοί» από τις δύο φαινομενικά αντίθετες ομάδες μπορούν να δημιουργήσουν μεταξύ τους σχέσεις, γνήσιου πολιτισμού σε αξίες και υψηλά νοήματα. Ο νέος προσπαθώντας να παράγει πολιτισμό πρέπει να έχει ως επίκεντρο του ενδιαφέροντός του την εμπειρία του ηλικιωμένου. Η μεγαλύτερη χαρά και ευτυχία τους άλλωστε είναι το να μεταδίδουν τις εμπειρίες τους, τις δυσκολίες που πέρασαν και ξεπέρασαν, τις αλλαγές που έζησαν, τον πολιτισμό που βίωσαν. Το «ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ» όπως αναφέρουν και οι ειδικοί επιστήμονες αντιμετωπίζεται μέσα από τις κοινές πολιτιστικές δραστηριότητες. Το σύμπλεγμα αυτό είναι η δυσπιστία και η ζήλεια που χαρακτηρίζει πολλούς από τους ηλικιωμένους και ξεκινάει από τον φόβο για τον γιο, που συμβολίζει το νέο το καινούργιο. Για να μπορέσουμε λοιπόν να είμαστε περήφανοι για ένα μοντέλο αυτοδιαχείρισης της κοινωνικής ζωής μας σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα γηρατειά όχι μόνο σαν πρόβλημα κλινικό-ιατρικό ή οικονομικό. Οι ηλικιωμένοι δεν θέλουν απλά να «επιζήσουν» αλλά να ζήσουν. Μέσα από ένα μοντέλο πολιτιστικό που έχει ως γνώμονα την αξιοπρέπεια του ελεύθερου ανθρώπου με τα απαραβίαστα δικαιώματά του, τα δικαιώματα δηλαδή του έμπειρου πολίτη που πρέπει να συμμετέχει σε κάθε στιγμή στο χώρο του για την οικοδόμηση του οποίου έχει συμβάλλει και είναι άδικο να τεθεί στο περιθώριο. Πιο ειδικά ξεκινώντας από τις άμεσες βοηθητικές δομές αναφέρουμε την ανάγκη ειδικών τρόπων-τεχνικών για να εισαχθεί ο υπερήλικας στο περιβάλλον που μπορεί να έγινε διαφορετικό από αυτό στο οποίο έζησε και που νιώθει απομονωμένος. Η Ευρωπαϊκή κοινότητα προτείνει ένα πρόγραμμα προσαρμογής των ηλικιωμένων που να 31

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ευνοεί την τοποθέτησή τους σε δραστηριότητες κατάλληλες για την ηλικία τους. Η κοινωνία μας όμως προς τον τομέα αυτό παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα. Απέχει αρκετά από τη λογική της Ε.Ε. που θέλει τους ηλικιωμένους εκτός του οίου, σε ειδικά ιδρύματα και αποκομμένους από στην ουσία από την προσφορά. Το κράτος επιδοτεί τα νομικά πρόσωπα, ιδιωτικού δικαίου, τα αυτοδιοικούμενα και τα επιτηρεί για την εύνομη λειτουργία τους. (Υπάγονται στη διεύθυνση Ιδρυμάτων και Σωματείων του Υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας). Οι ελαττωματικές δομές απορρόφησης κονδυλίων προς αυτό τον τομέα είναι εμφανέστατες. Η απουσία μάλιστα αποτελεσματικής πρόνοιας (συντάξεις πείνας) δημιουργεί συχνά σκανδαλώδεις συνθήκες κοινωνικής αναλγησίας. Το θέμα της τρίτης ηλικίας απαιτεί μια εξελιγμένη νοοτροπία από την τοπική αυτοδιοίκηση και προσανατολισμό στον αναλογισμό της αίσθησης ευθύνης.

32

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Η ΑΣΠΟΝΔΥΛΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ «LA CULTURE CULINAIRE -ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΤΗΣ ΚΟΥΖΙΝΑΣ»

Έχει τεράστια σημασία να μπορεί ένα κοινό να τοποθετηθεί απέναντι στην αισθητικότητα μιας εκδήλωσης ή και ακόμη στην αισθητικότητα ενός κτιριακού κατασκευάσματος. Ο κάθε επίσημος πολιτιστικός φορέας ως οργανική οντότητα, χωρίς το χάραγμα πολιτιστικής πολιτικής δυστυχώς παρουσιάζεται πάντα παράλυτος και ασπόνδυλος. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι η ανάπτυξη ,που ακούμε ως γενικευμένο σύνθημα εξόδου από τη κρίση είναι βασική και κάτω από αισθητικές κατηγορίες. Η Κάθε κοινωνία «πλάθει» τα γράμματα και τις τέχνες , τον πολιτισμό, που ανταποκρίνεται στο ήθος και την «προσωπικότητά» της, ακόμα και στις αναπόφευκτες περιόδους της κρίσης. Η πολιτιστική ανάπτυξη είναι ένας στίβος μέσα στον οποίο θα μπορούσαν υπό τους καλύτερους όρους να συμμετέχουν όλοι στη δημιουργία , στην ομαδική δράση γιατί αυτή η ταύτιση και η κοινή συνείδηση είναι που σταθεροποιεί τους δεσμούς ακόμη και σε μια πάσχουσα κοινωνία. Η αλήθεια για την παιδεία και τον πολιτισμό γίνεται ευδιάκριτη όταν κοιτάξουμε κατάματα τον δικό μας οικείο χώρο την τοπική κοινωνία , μέσα από την αντιμετώπιση – δράση της τοπικής αυτοδιοίκησης και του αντίστοιχου πνευματικού κέντρου. Αν δεν εστιάσουμε την κριτική μας σε αυτή την κατεύθυνση τότε δεν χρειάζεται να απορούμε για την γενικευμένη έξαρση ρατσιστικών συμπεριφορών , την ηχορύπανση , τη μόλυνση αλλά και την πείνα του γείτονα που δεν γνωρίζουμε. Η παιδεία και ο πολιτισμός έχει ιεραρχηθεί χαμηλά και αντιμετωπίζεται ως «λεπτομέρεια» ιδιαίτερα , με το άλλοθι της οικονομικής κρίσης , που επικαλείται ο κάθε «Καποδιστριακός» δήμος. . Η κάθε πόλη είναι όμως ένα σύνολο «λεπτομερειών». Η υποβάθμιση της «λεπτομέρειας» πολιτισμός έχει επιπτώσεις στην οικονομία, στο περιβάλλον στην αισθητική , σε όλη την Ανάπτυξη. Η ανάπτυξη και η σχέση με τον τόπο μας, που ακούμε ως γενικευμένο σύνθημα εξόδου από τη κρίση είναι βασική και κάτω από αισθητικές κατηγορίες. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι όλες οι ομάδες, ακόμη και οι πιο μικρές ηλικιακά, πρέπει να έχουν την αίσθηση ότι βρίσκονται υπό τη σκέπη του δήμου ότι μπορούν να αναπτύξουν ομαδική δράση. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι όταν μιλάμε για πολιτισμό αναφερόμαστε 33

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

στο επίπεδο δημιουργίας πολιτιστικής παιδείας. Δεν πρέπει να βλέπουμε τον Πολιτισμό μέσα από εκδηλώσεις Σόου με την φαμφαρόνικη πολυτέλεια και την ξενόφερτη μίμηση ή και την παρωδία σε ότι υποτίθεται ότι αποπνέει Ελληνικότητα. Η ΜΟΝΑΧΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ Δεν πρέπει όμως να περιμένουμε την ανάπτυξη μονοδιάστατα και από την πλευρά του μεμονωμένου δημιουργού. Ο δημιουργός δημιουργεί και το πνευματικό κέντρο της κάθε περιοχής όσο άριστο και τέλειο και αν είναι στο επίπεδο υποβοήθησης των καλλιτεχνών και της πνευματικής δημιουργίας , αν αποτυγχάνει στο επίπεδο της συμμετοχής των ευρύτερων δυνάμεων, τελικά η στασιμότητα θα είναι αναπόφευκτη. Αυτό βέβαια που συμβαίνει βολεύει την στείρα αναπαραγωγή των κομματικών δυνάμεων , των ανίκανων που έχουν αναρριχηθεί ως ειδικοί σε θέσεις ειδικών πατώντας ή θάβοντας τους άξιους. Αυτό που έχει ανυπολόγιστη σημασία είναι τι χάνεται σε θετικές γόνιμες δημιουργικές αξίες στην παρατεινόμενη διαδικασία απραξίας. Εκδηλώσεις χωρίς ένα κεντρικό πρόγραμμα ανάπτυξης των δημιουργικών δυνάμεων του τόπου οδηγούν στην ασυναρτησία. Ο κάθε επίσημος φορέας ως οργανική οντότητα, χωρίς το χάραγμα πολιτιστικής πολιτικής δυστυχώς παρουσιάζεται πάντα παράλυτος και ασπόνδυλος. Από την Ελληνική κρατική τηλεόραση έως το πνευματικό κέντρο της κάθε περιοχής αυτό αποτελεί κρυφός νόμος που προστατεύει το αδιακινδύνευτο της αναπαραγωγής των. Οι φορείς αυτοί επικαλούνται το ελάχιστο της ευθύνης τους, φωνάζοντας ότι υπάρχει η τεχνολογία , και οι υποδομές (κάθε πόλη έχει το θέατρο της για εκδηλώσεις), αλλά δεν υπάρχει συμμετοχή με πρωτοβουλία των ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών. Εδώ όμως πρέπει να προσέξουμε τη διαφορά από τη δημιουργία υλικών μέσων – υποδομών και την ουσιαστική χρησιμοποίησή τους. Ας θυμηθούμε τα ολυμπιακά έργα , τα στάδια και την ερήμωση λόγω έλλειψης πολιτιστικής πολιτικής ανάπτυξης. Τα υλικά μέσα σήμερα έχουν αποκτήσει μια ¨αυτοτέλεια» και δρουν ανταγωνιστικά στην ίδια την ουσία της κουλτούρας. Για να καταλάβουμε τη διαφορά αυτή πρέπει να εξετάσουμε - να επικαλεστούμε τους δύο όρους για τον Πολιτισμό. Ο όρος Zivilisation αναφέρεται στα υλικά στοιχεία της κουλτούρας – στην υποδομή ( στη δημιουργία χώρων , την έκδοση βιβλίων , την τεχνική βοήθεια για τις παραστάσεις κλπ) . Ο δεύτερος πιο ευρύς όρος Kultur σημαίνει ότι ο πολιτισμός μπορεί να υπάρξει και σε μια παραλία αλλά και 34

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

στην κορυφή ενός βουνού , σε μια σπηλιά – σπηλιά με την αρχαιοελληνική έννοια, δηλαδή ως μήτρα της γης , ως γέννα του νέου , ως δημιουργία του ανθρώπου. (Σε χώρους της μάνας - γης το πολιτιστικό φως έδινε πνευματική ζωή ως γέννα σπηλαίου , ως γέννα της Ρέας κόρης του Ουρανού και της Γης) . Στη μαζική – ζωντανή λειτουργική διάσταση κρίνεται η ποιότητα του πολιτισμού και εδώ εντοπίζεται η κριτική. Μιλάμε δηλαδή για τις βαρύτατες υποχρεώσεις και πολιτισμικές ευθύνες που από την πλάτη ενός ασπόνδυλου επιτελικού οργάνου για τον πολιτισμό μεταφέρονται στους ώμους του καλλιτέχνη και του απλού πολίτη , χωρίς να υπάρχει πρόγραμμα για την «αυτενέργειά» του. Δεν αρκεί να μετράμε τις θεατρικές παραστάσεις ή τα καλλιτεχνικά δρώμενα που «συμβαίνουν». Γιατί απλά «συμβαίνουν» , όταν δεν δημιουργούν παιδεία. Έχει τεράστια σημασία να μπορεί ένα κοινό να τοποθετηθεί απέναντι στην αισθητικότητα μιας εκδήλωσης ή και ακόμη στην αισθητικότητα ενός κτιριακού κατασκευάσματος. Από την απλή διαμόρφωση του «γούστου» και την καθημερινή ψυχαγωγία πρέπει να περνάμε στις πιο σύνθετες μορφές παιδείας –πολιτισμού που ενσαρκώνει η μουσική, το θέατρο ή λογοτεχνία. Στα υγιή πρότυπα που δεν πρέπει αφήνουν αδιάφορο κανένα. Ο μειοδοτικός τύπος ανθρώπου που επικρατεί σ΄ολη την γραμμή της ελληνικής κοινωνίας πρέπει να είναι το επίκεντρο των προσπαθειών του κάθε φορέα. Γιατί ενώ ο μέσος άνθρωπος σήμερα , ασύγκριτα πιο μορφωμένος από τον χθεσινό , βλέπουμε ότι οδηγείται σε ασύλληπτες μορφές κακογουστιάς και γίνεται δέκτης χοντροκομμένων πολλές φορές θεαμάτων και μένει απλά καταναλωτής-θεατής. Τα θεάματα τέτοιου επιπέδου είναι απαγορευτικά στην ποιότητα της ζωής μας, μέσα από αισθητικούς όρους που εξυψώνουν …

35

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ . Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΝΗΜΗ.

Η σειρά της Συρίας…

Μια φορά και έναν καιρό η πραγματική δημοκρατία προέκυπτε μέσα από συγκρούσεις και διαμάχες που για δεκαετίες, ακόμη και αιώνες , διαμόρφωναν παραδόσεις και ιστορική συνείδηση. Όταν αγνοείς αυτές τις αξίες δεν μπορείς να πείσεις τους άλλους για την δημοκρατία σου, απλά προσπαθείς να την επιβάλλεις. Πρόκειται για τερατώδη αλαζονεία που είχε προβλέψει ο Θουκυδίδης, πριν από 2.500 χρόνια "γιγνόμενα μεν και αεί εσόμενα έως αν η αυτή φύσις ανθρώπων η" (οι πόλεμοι και οι διαμάχες θα επανέρχονται όσο ο άνθρωπος δεν αλλάζει). Είμαστε ένας πολιτισμός αιώνων και μπορούμε να καταλάβουμε την σημασία των μνημείων που αναδύουν αδιάψευστα την ιστορία. Σεβόμαστε την χειροπιαστή απόδειξη ιστορίας και τους πολιτιστικούς θησαυρούς , όλων των λαών. Εντύπωση προκαλεί ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και Βρετανία δεν έχουν υπογράψει το Καταστατικό

36

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

της Διάσκεψης της Χάγης -1954- περί "Προστασίας της Πολιτιστικής κληρονομιάς σε περίπτωση ένοπλης σύρραξης". Για την ακρίβεια η Βρετανία έχει υπογράψει αλλά δε το έχει επικυρώσει!! Αποτελεί μεγάλη ειρωνεία το γεγονός αυτό μιας και Βρετανοί ήταν οι πρώτοι αρχαιολόγοι, όπως ο Μαξ Μαλόουαν, σύζυγος της Αγκάθα Κρίστι, που βοήθησαν να ερευνηθούν πολλοί αρχαιολογικοί χώροι. Αλλά εμείς γνωρίζουμε καλά , από τα δικά μας γλυπτά του Παρθενώνα, την λογική της αγοράς της Δύσης. Κλασικό παράδειγμα αποτελεί η Μέση Ανατολή και το Ιράκ που έχουν πολιτισμό, γραφή και πολύπλοκες αρχιτεκτονικές κατασκευές . Από την εποχή της εγκαθίδρυσης του σύγχρονου κράτους του Ιράκ , στις αρχές του 1920 ήταν διαρκής η προσπάθεια δίπλα στο πλούτο της Γής να αναπτυχθεί και η συνείδηση του μεγαλύτερου πλούτου, της πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτή την προσπάθεια την ενστερνίστηκε ακόμη και ο ΣΑΝΤΑΜ ΧΟΥΣΕΙΝ που χρησιμοποίησε την δόξα της χώρας του για την οικοδόμηση του νέου κράτους. Αρκεί να αναφέρουμε ότι οι φοιτητές στη σχολή των Καλών Τεχνών στη Βαγδάτη ανέρχονται σε 2.800 άτομα!!! Με ανοιχτές πληγές από τις "έξυπνες" βόμβες της Δύσης, της πολιτισμένης φυσικά, ο παράδεισος της πολιτιστικής κληρονομιάς μετατράπηκε σε κόλαση, μαζί με τα αμέτρητα θύματα αφήνοντας στη σκιά τον τρόπο που αποφασίστηκαν αυτά. Και αν ο διεθνής νόμος απαγορεύει τον προληπτικό πόλεμο, εμείς ως Έλληνες θα συμπληρώναμε ότι ένας πολιτισμός αιώνων δεν μπορεί να παίρνει προληπτικά μέτρα άμυνας απέναντι στους Βαρβαρόφωνους πολιτισμένους ως προς την υλική διαβίωση . Όταν μια βόμβα χτυπά ένα μουσείο , πολύ απλά οι συνέπειες μπορεί να είναι η εξάλειψη μιας ιστορίας 6.000 ετών. Των Σουμερίων, των Ακκαδίων, των Βαβυλωνίων, των Ασσυρίων, του Χαμουραμπί, του Ναβουχοδονόσορ. Η Χώρα μας το γνωρίζει πολύ καλά αυτό. Όπως ότι και τα αγάλματα πονάνε. αισθάνονται, κακοποιούνται ακόμα και από τα μάτια ενός φιλοθεάμονος κοινού. Οι καιροί ξαναέγιναν κακοί. Τα λόγια, ήπιων και χαμηλών τόνων των πολιτικών διαιωνίζουν καταστάσεις λες ότι η 'ιερή' στασιμότητα των πάντων είναι ο σκοπός τους. Τα κλεμμένα όμως μνημεία τέχνης φωνάζουν σε όλους μας. Η ποδηγέτηση σε όλο της το κύρος. http://blogs.publico.es/dominiopublico/7360/las-teorias-genetistas-de-las-desigualdades/...

37

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΑΥΤΕΝΕΡΓΕΙΑ

Από την εποχή των πρώτων βημάτων του homo sapiens το ζώο – άνθρωπος είχε πρόβλημα τροφής – νερού – φωτιάς, αλλά έβρισκε χρόνο να σκαλίσει την σπηλιά- την κοινότητα του- να ζωγραφίσει, να ομορφύνει αισθητικά τον χώρο του. Η έννοια του «αισθητικά ωραίου» τον επηρέαζε, τον ευαισθητοποιούσε για να γίνει επιταχυντικός συντελεστής στην πορεία απελευθέρωσης από τον κλειστό κύκλο των βιοτικών αναγκών που πάντα υπάρχουν. Σήμερα, με τα τραγικά σοκ που υποβάλλεται η ανθρωπότητα, η επιθυμία για ένα ανθρώπινο οικονομικό-κοινωνικό σύστημα και μια πολιτική με ανθρώπινο πρόσωπο, γίνεται το βασικό αίτημα της συμμετοχής των πολιτών στον αστικό κόσμο. Έτσι πολλοί απογοητευμένοι από τον κυνισμό, την βαρβαρότητα, τις δολοπλοκίες , αγωνίζονται να δημιουργήσουν ένα μοντέλο πολιτικής αυτό-ανάπτυξης , τέτοιο που θα απέκλειε κάθε καταπάτηση των δυνάμεων αυτενέργειας των ανθρώπινων πόρων. Το ερώτημα λοιπόν που προκύπτει είναι με ποιο τρόπο θα συντελεστεί η ανάπτυξη, η πρόοδος μέσα από τις διεθνείς προκλήσεις σε συνδυασμό με την προστασία και δημιουργία της παράδοσης και την διαφύλαξη της τοπικής φυσιογνωμίας μιας περιοχής. Εδώ λοιπόν χρειάζεται η επιστροφή από την οικονομία στον άνθρωπο που είναι και το υποκείμενό της. Στόχος της τοπικής αυτοδιοίκησης θα έπρεπε να είναι εκτός της οικονομικής προόδου μέσα από έργα υποδομής και η δημιουργία περισσότερων χώρων όπου οι άνθρωποι θα αισθάνονταν «οικεία» τεχνίτες των σχέσεων τους κύριοι των πράξεων τους και δημιουργοί πνευματικής παράδοσης. Πρώτος όρος είναι η αναγνώριση όχι μόνο των οικονομικών υπό στενή έννοια αλλά και των ψυχο-πνευματικών αναγκών. Η φιλοδοξία να κατακτηθούν και πάλι τέτοιοι χώροι βρίσκεται στη βάση της αυτενέργειας και της καλλιέργειας της αντίληψης της συλλογικότητας. Όσο θα μένει όμως η λογική δέσμια της απάθειας και της παραγωγής θα αναπαράγει την ίδια στείρα κατάσταση όπου η συμμετοχή θα ταυτίζεται με την συγκέντρωση ενός φιλοθεάμονος κοινού που παρακολουθεί και χειροκροτεί. Ο μόνος νικητής σε τέτοιες καταστάσεις είναι η πλαδαρότητα και η ελαστικότητα στις σχέσεις της κοινότητας. Ένα άλλο ειδικότερο πρόβλημα που αφορά την τοπική κοινωνία είναι η μεταφορά-όπως και σε όλους τους τομείς άλλωστε- έτοιμων 38

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

τεχνοτροπιών και μοντέλων που δεν μπορούν να ωριμάσουν και να βλαστήσουν σε μια περιοχή και δεν έχουν καμία ανταπόκριση στις πραγματικότητες του τόπου. Δυστυχώς στην πράξη οι μεσίστιες λύσεις κυριαρχούν με το διαιωνιζόμενο άλλοθι «λεφτά δεν υπάρχουν». Οι ηγεσίες των Δήμων παραμένουν έτσι υποτονικές, από άποψη περιεχομένου και δυνατοτήτων, αν όχι σε όλους, σε πολλούς τομείς και επίπεδα, ώστε τα μηνύματα που προσπαθούν να μεταδώσουν να είναι αντιφατικά, η αβαθή ή χωρίς αντίκρισμα στη νέα πραγματικότητα των παγκοσμιοποιημένων σχέσεων. Η περιοχή μας είναι όμως σε θέση «κλειδί» και οι διοικούντες θα πρέπει να στοχεύουν στη πλήρη αντίληψη της νέας μορφής «Καλλικρατικής αυτοδιοίκησης» με γνώμονα την αντικειμενική κρίση και τον ορθό λόγο που δεν εκτοπίζουν το συναίσθημα. Ο εκδημοκρατισμός, η αποκέντρωση, η αυτοδιαχείριση και η θέσπιση μορφών συλλογικής ζωής, είναι προυποθέσεις που θα επιτρέψουν στον πολίτη να συμμετέχει στη διαμόρφωση της ποιότητας ζωής του. Πιο ειδικά, οι όροι του σύγχρονου Μάρκετινγκ σχεδιάζονται ώστε να εξυπηρετούν και να ικανοποιούν όχι μόνο τους ποσοτικούς στόχους αλλά και τις ανάγκες των πολιτών, όλων των ομάδων της κοινότητας. Αναλυτικότερα, οι μεταβλητές του Μάρκετινγκ ΜΙΧ περιλαμβάνουν αποφάσεις και ενέργειες όπως, την δημιουργία συγκεκριμένου πλεονεκτήματος των προιόντων της περιοχής έναντι των ανταγωνιστών αλλά και της ψυχολογικής προετοιμασίας του καταναλωτή να αντιμετωπίσει ένα προιόν ως ξεχωριστό προβάλλοντας κάποια στοιχεία του. Η εικόνα μιας πόλης-κοινότητας – περιοχής είναι ένα σύνολο λεπτομερειών. Σε αυτή την εικόνα πρέπει να δίνουν έμφαση οι νέες τάσεις της οργάνωσης της τοπικής αυτοδιοίκησης με έμφαση στις λιτές οργανωτικές δομές, στο όραμα της περιοχής και στη σωστή διαχείριση από την πρώτη φορά και όχι με πειραματισμούς με το χρήμα των Δημοτών για έργα βιτρίνας. Η απόφαση για το ποιο οικονομικό μοντέλο θα επιλεγεί αλλά και η εφαρμογή του απαιτεί την εκπαίδευση προς την κατεύθυνση και την δημιουργία συστημάτων που εξασφαλίζουν την αρμονία των διεθνών απαιτήσεων της περιοχής. Η πραγματική λειτουργία ομάδων εργαζομένων (κύκλοι ποιότητας) είναι απαραίτητη ώστε σε τακτά χρονικά διαστήματα να συσκέπτονται και να προτείνουν προσαρμογές και βελτιώσεις (πχ υγεία-αθλητισμός-ψυχαγωγίατουρισμός-γεωργική παραγωγή-περιβάλλον κλπ ). Ο Δήμαρχος , η διεύθυνση, οι Πρόεδροι των τοπικών συμβουλίων σε γενικές γραμμές έχουν και την ευθύνη της ενεργοποίησης για την 39

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

επίτευξη των στόχων. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει μια απλή έκδοση εντολών, αλλά και την αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των ομάδων όλων των κλιμακίων. Οι λειτουργίες αυτές είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τον προγραμματισμό από την Δημοτική αρχή. Πρέπει όμως να ληφθούν υπόψη και οι σκέψεις και οι ανάγκες των κατοίκων. Ερωτηματολόγια και εξειδικευμένα κοινωνιολογικά τεστ καταγράφουν σήμερα εύκολα την γνώμη, τις σκέψεις αλλά και τις βασικές ανάγκες παιδείας και πολιτισμού των κατοίκων. Δυστυχώς όμως στην πράξη ή ιδιωφέλεια και η «αισθητική της ύλης» κυριαρχούν. Αυτό αντανακλάται στην καθημερινότητα απ την λειτουργία των λαικών αγορών, την είσοδοέξοδο των Κορινθιακών πόλεων, το πρόβλημα στάθμευσης, το μεγάλο πρόβλημα διάβρωσης των ακτών, το απαράδεκτο θέαμα ζώων δηλητηριασμένων από φόλες, αλλά και στη κάθε λογής τσιμεντοποίηση της ζωής . Η εικόνα και η ανάπτυξη της περιοχής εξαρτάται από την ύπαρξη και αυτών των «λεπτομερειών». Η υποβάθμιση της λεπτομέρειας Πολιτισμός αντανακλάται και στην τουριστική ανάπτυξη άρα και στην οικονομία και την ποιότητα ζωής. Έχει τονιστεί πολλές φορές και από όλες τις κατευθύνσεις ότι στόχος του Πνευματικού κέντρου της κάθε περιοχής πρέπει να είναι η παροχή πολιτιστικής παιδείας και μόρφωσης. Αυτός είναι και ο βασικός στόχος του Ανθρώπου. Να μορφωθεί, να αποκτήσει μόρφωση, γιατί πριν είναι άμορφος, δηλαδή χωρίς μορφή. Η έξοδος από την κρίση που μας περιβάλλει πρέπει να αναζητηθεί ταυτόχρονα σε λιγότερη εκ των «άνω» καθοδήγηση , που κινείται στον άξονα της τουριστικής ανάπτυξης, της ποσότητας και σε περισσότερες ανταλλαγές που δεν θα υπαγορεύονται ούτε από την διοίκηση, ούτε από το χειροκρότημα των θεαμάτων, αλλά θα βασίζονται σε δίκτυα αμοιβαίας εθελοντικής συνεργασίας, αυτόοργανωμένης πάνω στην αντίληψη της συλλογικότητας. Ελπίζοντας πάντα στην υπέρβαση της πολιτικής αντιπαράθεσης στο χώρο της τοπικής μας κοινωνίας δεν πρέπει να λησμονούμε ότι όταν μιλάμε για ανάπτυξη αναφερόμαστε στο επίπεδο δημιουργίας πολιτιστικής παιδείας και αποκατάσταση της συμμετοχής στα κοινά.

40

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΑΣΚΕΠΗΣ ΚΑΙ ΑΚΕΝΤΡΟΣ

Σε μια μικρή πόλη κάπου στην Ασία υπάρχει αυτό το πανέμορφο κτίριο, το οποίο χρησιμοποιείτε για τις πρόβες των νεαρών σπουδαστών, μουσικών. Για τις πρόβες , όχι για εκδηλώσεις πάντως είδους. Από τον άρτιο σχεδιασμό του την αισθητική του και την πρωτοτυπία του ο καθένας συμπεραίνει την μεγάλη σημασία και αγάπη που τρέφουν για την πολιτιστική τους παιδεία οι κάτοικοι της πόλης. Το βλέπω "πεινασμένος" αλλά και με θαυμασμό! Όταν σκέπτομαι την δική μας κατάσταση αλλά και των περισσότερων Ελληνικών πόλεων αισθάνομαι λύπη και αγανάκτηση για την ύβρη προς το παρελθόν , την απραξία του παρόντος και φυσικά το χαμένο έδαφος για το μέλλον. Συνεχή σφάλματα, αμέλειες και αντιπαλότητες στέκονται σαν φάντασμα πίσω από τα σχέδια για την ουσιαστική δημιουργία ενός πνευματικού τόπου-κέντρου που δεν θα πραγματοποιεί μόνο, αλλά θα δημιουργεί προϋποθέσεις. Αυτό που είναι σίγουρο , αυτό που αισθάνομαι από έφηβος με αγάπη προς όλες τις μορφές της τέχνης έχει μετατραπεί σε πόνο και οργή, γιατί ποτέ δεν ένοιωσα "οικεία" στο χώρο που μεγάλωσα. Ασκεπής, ως φιλοξενούμενος, ως τουρίστας , ως γραφικός πολλές φορές, σε μια πόλη χωρίς πνευματικό κέντρο, άκεντρη από στοιχειώδεις υποδομές για την καλλιτεχνική έκφραση , με την έννοια πως όταν μιλάμε για πολιτισμό μιλάμε για δημιουργία πολιτιστικής καλλιτεχνικής παιδείας. Αυτή η καταραμένη απραξία και η ιεράρχηση του πολιτισμού στο τελευταίο σκαλοπάτι των επιλογών της τοπικής αυτοδιοίκησης, έχει βρει τώρα και το επιπλέον άλλοθι της οικονομικής κρίσης. Καλές παραστάσεις για το καλοκαίρι λοιπόν… ας ξεσκάσει ο κόσμος, ας χειροκροτήσει και οι προύχοντες ας πάρουν τα μικρόφωνα να διαλαλήσουν μηνύματα πολιτισμού… Τι ψυχαγωγία τι ψυχο-κτονία…

41

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΠΟΙΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ; ΠΕΘΑΝΑΝ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑΝ.

Οι βαριές ηθικές επιπτώσεις του επαγγελματισμού στον αθλητισμό και τα συμπτώματα της γενικής κρίσης των αξιών , που ακολούθησαν τον πελοποννησιακό πόλεμο άνοιξαν το δρόμο της εκτροπής από το γνήσιο αθλητικό πνεύμα. Ο αθέμιτος συναγωνισμός, η δωροδοκία των αντιπάλων κατά τον 4ο αι. πΧ. Και η εξαγορά ανήθικων αθλητών, που καταπατώντας τον όρκο τους δέχονται να εμφανιστούν ως εκπρόσωποι άλλης πόλης, δημιούργησαν κρίση στο αθλητικό ήθος. Ποίηση,τέχνη και παράδοση συνεργάζονται στον αφηρωισμό και στην αποθέωση των αθλητών , στον απέραντο θαυμασμό προς το πρόσωπο του νικητή και στην ειδωλοποίησή του. Τότε εμφανίζεται μια νέα τάξη αθλητών. Ο σκληρός συναγωνισμός δημιουργεί την ειδίκευση σε ορισμένο αγώνισμα, που προϋποθέτει συστηματοποίηση της προετοιμασίας , της δίαιτας , ΑΝΑΓΚΟΦΑΓΙΑ, και του τρόπου ζωής. Με το ήθος του αθλητή αλλάζει και ο σωματικός του τύπος και η παλαιά εκείνη αρμονική ισορροπία του σώματος και του πνεύματος, παραχωρεί τη θέση της σε μια δυσανάλογη μυϊκή έμφαση των μελών. Η εμφάνιση των επαγγελματιών αποθάρρυνε τους ερασιτέχνες αθλητές, οι οποίοι κρατούν τώρα μόνο το ρόλο του θεατή, αφού η αναμέτρηση με τους επαγγελματίες ήταν πλέον άνιση. Την ώρα εκείνη το τέλος του γνήσιου αθλητισμού είχε σημάνει…

42

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ

Δεν είναι τυχαίο , που ο Πλάτων πίστευε ότι μια πολιτεία δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά με πάνω από 5.ο4ο πολίτες. Η λογική , «Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ» φάνηκε στο στοίχημα για την επιτυχία της διοργάνωσης των Ολυμπιακών αγώνων του 2004 σε συνδυασμό με την απόκτηση κύρους και αξιοπιστίας για τα οποία αγωνίστηκε η Ελλάδα στην διεθνή κοινότητα. Η ανθρώπινη κλίμακα και το μέτρο χάθηκαν και μαζί τους η ομορφιά και η αξιοπρέπεια στην τελευταία «Αγγλική» Ολυμπιάδα. Οι ολυμπιακοί αγώνες που το όνομα τους ως όνομα παραμένει πλέον, στην Αρχαιότητα κάλυπταν έναν πληθυσμό μικρότερο από ένα εκατομμύριο, ενώ σήμερα οι αγωνιζόμενοι προσπαθούν να αναδειχθούν ταχύτεροι ή δυνατότεροι ή επιδεξιότεροι ανάμεσα σε πέντε δισεκατομμύρια συνανθρώπων. Η κλίμακα του συναγωνισμού ή μάλλον του ανταγωνισμού έχει διογκωθεί σε προβληματικό βαθμό, στη βάση μιας παγκόσμιας κοινωνίας ανισοτήτων σε όλα τα επίπεδα της. Και τι σύγκριση να γίνει με την νοοτροπία των Αθλητών; Στην αρχαιότητα, αθλήματα απλά με οικονομία και καλαισθησία και αθλητές για τους οποίους η νίκη ήταν απλώς μια ευπρόσδεκτη προσθήκη στη μεγάλη χαρά της συμμετοχής. Σήμερα, το ΕΓΩ του αθλητή (και της χώρας) διαστέλλεται τερατωδώς, η ακραίαπροσπάθεια αλλοτριώνει και η διεθνής ολυμπιακή επιτροπή είναι ένα ακραίο όργανο παρωδίας και βαρβαρότητας ενός αρχαίου θεσμού που σταματούσε ακόμα και τους πολέμους. Περιθωριακά ¨νόμιμα» φάρμακα, μισθοφόροι του πρωταθλητισμού, εξαργύρωση της νίκης με διαφημιστικά συμβόλαια, όλοι και όλα μετρούν τα κέρδη τους στη πλάτη του τινημένου ονόματος που δασύρουν. Ας το παραδεχτούμε και εμείς ως ευγνώμονες θεατές, ότι ο κούφιος και πρόσκαιρος πανηγυρισμός 43

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

μιας νίκης εξυπηρετεί οικονομικά συμφέροντα και ίσως «καλά κάνει». Αυτή είναι η βάση της κοινωνίας μας σήμερα. Η βιομηχανία της ψυχαγωγίας έχει καπηλευτεί ακόμα και την τέχνη μετατρέποντας σε ‘ψυχοκτονία» την δυναμική της, όπως άλλωστε είδαμε και σε αυτό το κενό υπερθέαμα κακογουστιάς, θορύβου και χρωμάτων σαν να ξέρασε ο W. DISNEY. Δεν μας επιτρέπεται ‘όμως να καπηλευόμαστε την Ολυμπιακή ιδέα, αν θέλουμε να βρισκόμαστε στο ελάχιστο της εντιμότητας. Οι προσμήξεις των οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων δεν εξασφαλίζουν φυσικά τους επαρκείς όρους για την ανάδειξη των αρετών του Ολυμπισμού που θα έπρεπε να είναι και ο βασικός στόχος της κάθε προσπάθειας. Όταν οι Ολυμπιονίκες της αρχαιότητας επέστρεφαν στις πατρίδες τους, οι συμπολίτες τους, για να τους τιμήσουν, γκρέμιζαν συμβολικά μέρος των τειχών που ήταν άχρηστα όταν η πόλη είχε τέτοια παλικάρια. Σήμερα, η λογική της κλίμακας μας λέει ότι αν θέλουμε να τιμήσουμε την Ολυμπιακή ιδέα χρειάζονται ουσιαστικές καινοτομίες στον θεσμό. Θα τολμούσαμε να πούμε ότι και τα χρήματα για την αμοιβή των Ελλήνων Ολυμπιονικών πρέπει να προέλθουν από τον προυπολογισμό του φύλακα των τειχών, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Επίσης, χρειάζονται παράλληλες εκδηλώσεις που θα εντάξουν το φαινόμενο του Αθλητισμού στη σωστή διάσταση, δηλαδή στο πολιτιστικό τομέα μιας κοινωνίας και να περιορίσουν την τάση υποταγής του αποκλειστικά στον οικονομικό τομέα.Στη διεύρυνση αυτή συμβάλλουν ενέργειες όπως η θέσπιση βραβείων ήθους για τους συναγωνιζόμενους αθλητές, μετάλλια που θα απονέμονται στους νικητές παράλληλων καλλιτεχνικών αγώνων, η λιτότητα στα τελετουργικά μέρη αλλά και η προβολή της πολιτιστικής ταυτότητας ΟΛΩΝ των λαών που συμμετέχουν. Όσο και αν η «Κατάρα της κλίμακας» δεσμέυει την αποκατάσταση της αίσθησης του μέτρου ο Ολυμπισμός προκαλεί την ανθρώπινη προσπάθεια να φτάσει στα όρια της δηλαδή …σε αυτό το μεγαλειώδες που έγινε στην Αρχαία Ελλάδα. Άλλωστε, στην Ελλάδα του σήμερα βλέπουμε ότι επιτυχίες υπάρχουν μόνο όταν συνδέει και καθοδηγεί τους έλληνες ένας ανώτερος σκοπός με ιδεολογικό περιεχόμενο. Αυτό που μας λείπει δηλαδή…

Παραθέτω τον Θρίαμβο στην Ολυμπία ως εικόνα σύγκρισης απέναντι στο «Τσίρκο» της τελευταίας Ολυμπιάδας… Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΣΤΗΝ ΟΛΥΜΠΙΑ : Είχε γεράσει πια ο Διαγόρας και δεν έπαιρνε μέρος στους αγώνες. Αποτραβήχτηκε από το στίβο φορτωμένος δόξες και τιμές. Ζούσε τώρα, τα τελευταία χρόνια της 44

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ζωής του, στο αρχοντικό του, στην Ιαλυσό της Ρόδου…Ήταν ένας από τους πιο φοβερούς πυγμάχους της αρχαιότητας. Ξεκίνησε από νικητής σε τοπικούς αγώνες , εξελίχτηκε σε περιοδονίκη, νικώντας τρείς φορές στα Ίσθμια και δυο στα Νέμεα, για να φτάσει τελικά να αποκτήσει και το μέγιστο τίτλο του Ολυμπιονίκη…Μα τα χρόνια περνούν. Μετά τη νίκη στην Ολυμπία δεν ξαναπήρε πια μέρος σε κανέναν αγώνα. Τώρα γυμνάζει τους τρείς γιούς του, τον Δημάγετο, τον Ακουσίλαο και τον Δωριαία…και τους συμβουλεύει κάθε τόσο…Να αγωνίζεστε τίμια. Πολλές φορές μια τίμια ήττα είναι προτιμότερη από μια ανέντιμη νίκη. …Την άλλη μέρα όλοι οι νικητές έχουν παραταχτεί μπροστά στην ελλανόδικο επιτροπή. Ο κήρυκας βροντοφωνάζει το όνομα του καθενός , το όνομα της πατρίδας του και τον αγώνα, στον οποίο νίκησε. Ο Ολυμπιονίκης κάνει λίγα βήματα μπροστά κι ο αρχαιότερος από τους Ελλανοδίκες του φορεί στο κεφάλι το στεφάνι της νίκης, τον « κότινο». Το στάδιο αντηχεί από τις ζητωκραυγές και τις επευφημίες. Μα όταν ο ελλανοδίκης στεφάνωσε τα τρία αδέλφια, έγινε κάτι που έκανε να τρανταχτεί συθέμελα το στάδιο της Ολυμπίας. Τα τρία παλικάρια , αφού στεφανώθηκαν με τη δόξα, τραβούν ολόισια κατά την κερκίδα , όπου κάθεται ο πατέρας τους. Βγάζουν τα στεφάνια από τα κεφάλια τους και τα φορούν στο δικό του ολόασπρο κεφάλι. Ύστερα τον πιάνουν, τον σηκώνουν πάνω στους γερούς τους ώμους και τον φέρνουν μια φορά ολόγυρα στο στάδιο. όλοι οι θεατές σηκώνονται όρθιοι στις θέσεις τους . Ζητωκραυγάζουν , ανατριχιάζουν από ιερή συγκίνηση…Ένας Σπαρτιάτης, καθώς βλέπει να περνά εκεί μπροστά του ο παλαίμαχος ασπρομάλλης ολυμπιονίκης πάνω στους ώμους των αντάξιων γιών του, δεν κρατιέται. –Κάτθανε, Διαγόρα! Ουκ ές Όλυμπον αναβήσει!..Δηλαδή : Πέθανε πια τώρα Διαγόρα! Δεν θα ανέβεις και στον Όλυμπο! Και ο Διαγόρας δεν άντεξε άλλο…

Υστερόγραφο. Ανθρωποι του πνεύματος από όλα τα μέρη του κόσμου αναβιώνουν κάθε 4 χρόνια στην Αρχαία ΝΕΜΕΑ τους μεγάλους αγώνες της αρχαιότητας, τα ΝΕΜΕΑ. (ΒΛΕΠΕ , Το χαμόγελο του Τούρινγκ» Χ. Παπαδημητρίου).

45

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΟΡΦΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ (ΕΥΧΗ ΠΡΟΣ ΜΟΥΣΑΙΟΝ -28- ΧΧVII ΕΡΜΟΥ ΘΥΜΙΑΜΑ, ΛΙΒΑΝΟΝ)

Ο Ερμής ως αρχηγός των ανθρώπων «κοίρανε θνητών» ως Θεός που έχει πολλές απόψεις «ποικιλόβουλε» ως ερμηνευτής των πάντων και ως Θεός που κατέχει την «τέχνη» της γλώσσας (γλώσσης δεινόν όπλον, το σεβάσμιον ανθρώποισιν) είναι ο Λόγος του ΘΕΟΥ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ-ΔΙΑ χρησιμοποιώντας σαν όπλο τη γλώσσα. Το μέσο επικοινωνίας και συνεννοήσεως μεταξύ των ανθρώπων. Ο Λόγος του τελειοποποιούμενου ανθρώπου, που έχει φτάσει στο ανώτατο επίπεδο νοήσεως, διαμέσου της συγκρητικής ικανότητας, της νοήσεως και της αντιλήψεως. Θεωρείται λόγος υπερβατικός και φωτίζων το νου του ανθρώπου. Πρόκειται για ΑΝΘΡΩΠΟΠΟΊΗΣΗ του μεγάλου ΝΟΥ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ του σύμπαντος. (Οι πατέρες της χριστιανικής θρησκείας είχαν μελετήσει την σημασία του0 Ο Ερμής είναι ο φερόμενος στους ανθρώπους Λόγος του Δημιουργού, κατερχόμενος εξ΄ουρανού. Η ανθρώπινη σκέψη έχει το χαρακτήρα της ανανεώσεως, της αναπλάσεως, της αναθεωρήσεως και της αναγεννήσεως . Ο Ερμής παρουσιΆζεται σαν «ΟΦΙΟΥΧΟΣ» (κρατά στα χέρια του το φίδι) και αυτό υμβολίζει ότι η σκέψη του ανθρώπου αλλάζει όπως το φίδι αλλάζει δέρμα. Το Κηρυκειο που κρατά ο Ερμής (καρυκιώτα, μακάρ) είναι μια ράβδος από ελιά, που γύρω της είναι τυλιγμένα δύο φίδια, που τα κεφάλια τους βρίσκονται αντικρυστά. Ο συμβολισμός του Κηρυκείου είναι ο συμβολισμός της ΑΝΤΙΓΝΩΜΙΑΣ και κατά προέκταση συμβολίζεται και αυτό με τη σειρά του, από τη ράβδο της ελιάς. Γνωρίζουμε από τον σχετικό μύθο ότι ο Ερμής με το ραβδί του χώρισε τα δύο φίδια, δύο αντίθετες γνώμες, που προσπαθούσαν να αλληλοεξοντοθούν. Τα φίδια τυλίχθηκαν στο ραβδί του και άλαβαν την συμβολική θέση της ομόνοιας, του συμβιβασμού. (Το όνομα Ερμής, προέρχεται από τη λέξη «ΈΡΜΑ’ δηλαδή το σωρό των λίθων, που υπήρχαν στους δρόμους, δηλαδή ο Ερμής είναι το οπτικό μονοπάτι στην ανθρώπινη νόηση.) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – οδύσεια΄ιλιάδα, ντεσαρμέ εγκυκλοπαίδεια, ελληνική λαικη λατρεία Κακριδή, τατιανη Αναγνωστοπούλου-θανάσης Πάνου)

46

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΛΟΓΟΣ –ΕΙΚΟΝΑ-ΜΟΥΣΙΚΗ. Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΩΣ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ.

«Τα περισσότερα απο όσα μας συμβαίνουν» , έλεγε ο RILKE , “δε μπορούμε να τα εκφράσουμε , ξετυλίγονται μέσα σε μια σφαίρα που ποτέ καμιά λέξη δεν την καταπάτησε. Κι από όλα πιο αδύνατο είναι να εκφράσουμε τα έργα της τέχνης, τις μυστηριακές αυτές υπάρξεις , που που η ζωή τους δε γνωρίζει τέλος, καθώς, καθώς πορεύεται πλάι στη δική μας, την πρόσκαιρη ζωή». Ξεκινώντας από μια τέτοια διαπίστωση θα ήταν ίσως προτιμότερο να συμφωνήσουμε από την αρχή , πως όλοι ξέρουμε τι είναι τέχνη, παρά να επιχειρήσουμε να την κλείσουμε στον αναπόφευκτα ασφυκτικό χώρο ενός ορισμού. Δεν πρέπει εξάλλου να ξεχνούμε πως ο άνθρωπος έδωσε έργα τέχνης προτού μπορέσει να μιλήσει για αυτά. Η διαπίστωση του Schopenhauer πως « όλες οι τέχνες τείνουν προς την κατάσταση της μουσικής» αποκαλύπτει τις τρείς πραγματικότητες , δημιουργημένες αποκλειστικά από τον άνθρωπο, που με την βαθιά εσωτερική τους σχέση αντανακλούν την αδιάσπαστη ενότητα της ψυχικής και πνευματικής ζωής. Τον λόγο, την εικόνα και τη μουσική. Ο κινέζος Kuo His , από τον ενδέκατο αιώνα , διαπιστώνει αντίστοιχα, ότι «το ποίημα είναι μια ζωγραφική χωρίς φόρμες και η ζωγραφική είναι ένα ποίημα με φόρμες». Μέσα από αυτόν τον διάλογο που ανοίγει ο καλλιτέχνης , άλλοτε αντιπαραθέτοντας και άλλοτε βυθίζοντας το εγώ του στις πραγματικότητες αποκαλύπτει τα μορφικά στοιχεία και τις σχέσεις με ότι τον περιβάλλει. Αυτή η εσωτερική αναγκαιότητα οδήγησε και τον ΚΑΝΤΙΝΣΚΥ στην διατύπωση ενός νέου εικαστικού κώδικα . Περιληπτικά τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του κώδικα αυτού , μέσα από την κατάταξη των χρωμάτων στη νέα αρμονία του αφηρημένου πίνακα, αποτελεί και ένα ποίημα που ξετυλίγει την γοητεία της ενότητας των εκφραστικών μέσων. Η θέρμη των χρωμάτων τα οδηγεί προς το κίτρινο και η ψυχρότητά τους προς το γαλάζιο. Το ανοικτό και το σκούρο , το μίγμα λευκού και μαύρου αυξάνει αισθητά την φυγόκεντρο ενέργεια του κίτρινου και την κεντρομόλο τάση του γαλάζιου. Το τονισμένο κίτρινο είναι επιθετικό και διαπεραστικό σαν τον ήχο μιας σάλπιγγας, είναι το τυπικό γήινο 47

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

χρώμα ενώ το γαλάζιο είναι το τυπικό ουράνιο χρώμα. Το γαλάζιο ασκεί μια κατευναστική ενέργεια (σήμερα και πρακτικά χρησιμοποιείται ως βοηθητικό θεραπευτικό μέσο από την ψυχολογία) και όσο περισσότερο σκουραίνει τόσο μοιάζει με τους ήχους του φλάουτου, του βιολοντσέλου , κόντρα μπάσο και οργάνου. Στο πράσινο χρώμα , μίγμα κίτρινου και γαλάζιου, οι κινήσεις ουδετεροποιούνται. Το πράσινο είναι παθητικό , ικανοποιημένο με τον εαυτό του και συμπεριφέρεται στα άλλα χρώματα σαν τον αστό στην ανθρώπινη κοινωνία. Το λευκό είναι το σύμβολο ενός κόσμου που ανυψώνεται πάνω από εμάς , είναι το μηδέν που προηγείται μιας νέας αρχής. Το μαύρο όμως είναι μια σιωπή χωρίς μέλλον και ελπίδα , είναι το χρώμα ενός μουσικού φινάλε. Το κόκκινο είναι μια δύναμη που συνειδητοποίησε το στόχο της. Είναι ένα χρώμα με πολλούς βαθμούς και επομένως με πολλές ψυχολογικές και συμβολικές συνέπειες. Το κόκκινο κιννάβαρι είναι το χρώμα του πάθους κι έχει ένα ήχο από τρομπόνι. Το φωτεινό κόκκινο έχει τον ήχο του βιολιού και εκφράζει την ευθυμία. Το πορτοκαλί κόκκινο έχει τον ήχο της καμπάνας που χτυπάει εσπερινό. Το βιολέ ηχεί σαν αγγλικό κόρνο. Όπως στην παραδοσιακή θεωρία των χρωμάτων , που στηρίζεται στην οπτική του Newton, το κόκκινο, το πράσινο, το πορτοκαλί και ο μενεξεδί είναι συμπληρωματικά χρώματα. Στην αριστερή και την δεξιά άκρη της χρωματικής κλίμακας βρίσκονται το λευκό και το μαύρο , οι δύο αυτές χρωματικές εκδηλώσεις της «γαλήνης» . Της γαλήνης πριν από την γέννηση και της γαλήνης του τέλους-θανάτου. Με το συνδυασμό ανάμεσα στο χρώμα και το σχήμα, σύμφωνα με τον καινούργιο κώδικα, δημιουργείται η καινούργια αρμονία του αφηρημένου πίνακα. Η εικόνα αυτή αποκλείει το αντικείμενο και την Τρίτη διάσταση, αλλά δεν αποκλείει το χώρο. Ο χώρος για τον ΚΑΝΤΙΝΣΚΥ μπορεί να εκφραστεί τόσο με το χρώμα , το οποίο δύναται να «προχωρεί» ή να «βαθαίνει» , όσο και με το σχήμα, έτσι ώστε να μετατρέπεται σε ένα «ον που κυματίζει στον αέρα» Oι όμορφες λέξεις στη ποίηση, το έντονο χρώμα στη ζωγραφική, το ύφος και η ένταση στη μουσική αποτελούν αισθητά σύμβολα «στολίσματος» που προκαλούν μια ιδιότυπη συγκίνηση. Αλλά ο στολισμός , διακρίνεται και αυτός σε πολλές εντάσεις. Από τάση αποχωρισμού από τον πραγματικό κόσμο (πχ ψυχεδέλεια) έως την επίδειξη που θέλει να προκαλέσει γοητεία στο κοινό. Ο ΚΑΝΤ έλεγε ότι ένας άνθρωπος στην ερημιά δε θα στολιζόταν ποτέ, ούτε θα στόλιζε την καλύβα του. Υπάρχει όμως και η αντίθετη θέση , που 48

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

αναφέρεται στην εσωτερική αισθητική συγκίνηση ως καθρέπτη της αναγκαιότητας για δημιουργία του ανθρώπου. Το ωραίο έτσι δεν αποτελεί απλά προνόμιο της τέχνης ως κοινωνικό γεγονός αλλά και της εσωτερικής βίωσης ως γεγονός καθημερινό της ζωής. Οι τρείς πραγματικότητες –δημιουργίες του ανθρώπου- γίνονται υπερατομικές ως ιδέες για την εξέλιξη του πολιτισμού. Ο Palladio δεν απέλειψε τον Ικτίνο . ούτε ο Schakespeare τους αρχαίους τραγωδούς της Ελλάδας. Αντίθετα το κοινό πνεύμα της τέχνης , είναι ατό που ονειρεύτηκε ο Πλάτων ως το Ωραίο , που παρακινεί με όλες τις μορφές του, τον άνθρωπο να βιώσει κάποτε μια πολιτεία μικρών θεών επί γης. ( ΙΕΡΑ ΜΑΝΙΑ –Απόσπασμα)

49

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΑΣ ΤΑ ΒΡΩΜΙΚΑ

Η αυτοκτονική νοοτροπία που μας χαρακτηρίζει ως έθνος, είναι παγκόσμια πρωτοτυπία. Εμείς οι Έλληνες ατιμάσαμε και οδηγήσαμε σε ένα μοιραίο έλλειμμα την ιστορία μας και το μέλλον μας. Η πλαδαρή αίσθηση της συλλογικής ευθύνης και της αλληλεγγύης αντικατοπτρίζει το "γηίνως εισέτι ανεξήγητον". Με τα ίδια μας τα χέρια οδηγήσαμε στη φυλακή τον Σωκράτη, τον Κολοκοτρώνη και με τα ίδια μας τα χέρια δολοφονήσαμε τον Καποδίστρια, ενώ με αυτά τα χέρια χειροκροτήσαμε τους λαίμαργους πολιτικούς και τηλε-αστέρες της υποκουλτούρας. Αποδείξαμε στο διάβα των αιώνων ότι σχοινοβατούμε συνεχώς-στο θεωρούμενοζωτικό χώρο της ατομικότητας και της κοινωνικής ανωριμότητας. Δώσαμε την ευκαιρία μέσα στην αυτάρεσκη πορεία μας, τόσο στους αλλοδαπούς βασιλείς να αποπειραθούν να χτίσουν τα ανάκτορά τους πάνω στην Ακρόπολη, όσο και στους απογόνους τους να παίζουν με τα ίδια μας τα εθνικά σύμβολα. Ελικόπτερα βοήθειας της κ. Μέρκελ πάνω από την Ακρόπολη, η Αφροδίτη της Μήλου να ζητιανεύει και οι κυβερνώντες να χαίρονται που δανειστήκαμε από το ΔΝΤ το νόμισμα για το βαρκάρη. Σκυθρωπός και ο μεγαλύτερος εργοδότης της χώρας, το δημόσιο, βρυχάται "ως αδικημένος δράκος" για την αποκάλυψη της διαφθοράς και της ασημαντότητας του. Οι ιστορικοί κύκλοι, μας αποκαλύπτουν περίτρανα, την επανάληψη της αυτοχειρίας μας. Το δυστύχημα της διαδρομής μας διδάσκει ότι φωνάζουμε στις διαδηλώσεις και στο μηντιακό Λεβιάθαν, αλλά δεν τιμωρούμε τους εκπροσώπους-προδότες- που μας οδήγησαν στο χείλος του γκρεμού. Το έλλειμμα της αντιπροσώπευσης μας, έγινε εξόχως τοξικό και ως περιττό έξοδο πρέπει να σβήσει. Στο πασίγνωστο παραμύθι του Άντερσεν είναι "γυμνός ο βασιλιάς" οι απατεώνες ραφτάδες δεν είναι άλλοι από τους καθοδηγητές, πολιτικούς και ΜΜΕ που ντύσανε τον Πολίτη με παρδαλά ψεύδη και παχυλά λόγια. Είναι λοιπόν καιρός να συνειδητοποιήσουμε τη γύμνια μας πριν χάσουμε μέσα σε αυτήν και το τελευταίο ίχνος ελευθερίας και αξιοπρέπειας. Και να είχαμε τη δυνατότητα να μιμηθούμε τον πρόγονό μας τον Επιμενίδη, που κοιμήθηκε και ξύπνησε μετά από 40 χρόνια, δεν θα είχαμε τη σύνταξη να ζήσουμε τα γεράματά μας.

50

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Ο «ΕΚΔΗΜΟΚΡΑΤΙΣΜΟΣ» ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΜΟΡΦΙΑΣ.

«Η Χιονάτη δεν θα δαγκώσει το μήλο»

Στα λεξικά των αρχών του 20ου αιώνα δεν ανευρίσκεται η λέξη «αισθητικός» . Το επάγγελμα αυτό όπως και το ινστιτούτο ομορφιάς αποτελούν καινοτομίες των αρχών του 20ου αιώνα. Η Helena RRubinstein, ταξιδεύοντας μεταξύ Ευρώπης και Αυστραλίας , δημιούργησε μια κρέμα προσώπου και στη συνέχεια σειρά προϊόντων ομορφιάς για το πρόσωπο και το σώμα. Τα ινστιτούτα αισθητικής που ίδρυσε στο Λονδίνο , στο Παρίσι και στις ΗΠΑ εγκαινίασαν από τη δεκαετία του 1910 ένα διεθνές πρότυπο το οποίο θα μαζικοποιηθεί τις επόμενες δεκαετίες.

51

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Η αγορά αυτή της ομορφιάς θα διευρυνθεί με τη διαφήμιση και τα γυναικεία περιοδικά , όπου θα διατυπώνεται και θα διαδίδεται ο κανόνας ομορφιάς της κάθε εποχής. Η ανάγνωση του γυναικείου τύπου , δείχνει τη συνεχή τάση εξαΰλωσης της γυναικείας σιλουέτας που παραπέμπει στο γράμμα «Ι» , ενώ ταυτόχρονα ενισχύεται ο ερωτισμός και η ομορφιά γίνεται όλο και περισσότερο προκλητική. Με την εφεύρεση του κινηματογράφου κατασκευάζεται ένας καινούργιος κόσμος ηρώων και προτύπων. Η «Βιομηχανία των ονείρων» του Χόλυγουντ παράγει μια σειρά σταρ , βεντέτες, μορφές παραδειγματικές που λειτουργούν ως πρότυπα . Η «φωτογένεια» είναι τώρα σημαντική παράμετρος της ομορφιάς ενώ η σωματική αισθητική ανανεώνεται μέσα από τον τρόπο που δείχνουμε και κινηματογραφούμε το σώμα και το πρόσωπο. Μέσα στη δεκαετία του ΄20 εξάλλου εμφανίζεται η νέα μόδα των διαγωνισμών ομορφιάς (καλλιστείων) με πολλές «Μιςς» να συνωστίζονται στην εφήμερη δημοσιότητα. Η καθηγήτρια Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου , Χριστίνα Κουλούρη, χαρακτηριστικά τονίζει για τις τάσεις που κυριαρχούν σήμερα: Η ομορφιά δεν είναι ένα κληρονομικό προνόμιο , μπορεί να κατακτηθεί, μαζικοποιείται , εκδημοκρατίζεται και όλοι έχουν την δυνατότητα να την κατακτήσουν. Οι στατιστικές στην αγορά των καλλυντικών μας αποκαλύπτουν ότι δεν είναι πλέον προνόμιο μιας κοινωνικής τάξης , ενώ η πλαστική χειρουργική προσφέρει «ομορφιά για όλους» και καταργεί την ομορφιά ως αποκλειστικό προνόμιο της φύσης. Η ομορφιά επεκτείνεται πλέον σε μεγαλύτερες ηλικίες , μέσω των αντί-γηραντικών προϊόντων - και στο αντρικό φύλο με τις σειρές καλλυντικών , για άνδρες. Η ευθεία σύνδεση ομορφιάς και νεότητας διαταράσσεται, η ομορφιά γίνεται προσιτή και ο καθρέπτης επιβεβαιώνει την ιδιαίτερη επένδυση στην εξατομικευμένη εικόνα της.

52

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ Ο ΕΡΩΤΑΣ;

Αν ο Έρωτας έχει ορισμό, τότε αυτός περιέχει το πιο έντονο συναίσθημα το πιο ζωοποιό, αλλά και το πιο καταπιεστικό, καθώς απαιτεί την ανταπόκριση. Από τον Πλάτωνα , που αναφέρει στο Συμπόσιο ότι «’αθανασίας γάρ χάριν παντί αύτη ή σπουδή και ό έρως έπεται» (για την αθανασία συνοδεύει όλα τα όντα ο ζήλος και ο έρωτας) μέχρι τον αυστηρό Σοπενχάουερ, που ονομάζει τον έρωτα «αναγκαίο κακό» ή την ψυχανάλυση, που θεωρεί την ορμή του Έρωτα αντίδοτο στο ένστικτο του θανάτου, το συμπέρασμα παραμένει ένα: Δεν νοείται ανθρώπινη ψυχή χωρίς έρωτα. Από τον Τρωικό πόλεμο μέχρι τον ηδονισμό της δεκαετίας του ΄60 στον 20ο αιώνα και την πορνογραφία του 21ου, ο Έρωτας, η ηδονή και η αγάπη, είναι βασικές παράμετροι που καθορίζουν την κοινωνική εξέλιξη, ισότιμα με τον πόλεμο και την τεχνολογία. Στο όνομα του Έρωτα έχουμε δει τα πάντα, να κλονίζονται εκκλησίες, να ανατρέπονται βασιλείες, να λέγονται τα μεγαλύτερα ψεύδη, να γράφονται έπη και ποιήματα. Από τον ζωοποιό και σεισμικό Έρωτα, φτάσαμε και στη γιορτή του, δηλαδή σε μια διαδικασία που μετριέται κάθε 14 του Φλεβάρη. Αν κάτι έχει επέτειο, δεν μπορεί να είναι θείο, καθώς η προσέγγιση του Θείου είναι συνεχής, βιώνεται καθημερινά και είναι αδιάσπαστη. Ό Έρωτας γίνεται γιορτή, δηλαδή τελετή με κανόνες από «δώρα φέροντες» και χάνει το Άναρχον, ή και την τρυφερότητα της καθημερινής Ιπποσύνης. Το δώρο του Αγίου Βαλεντίνου έγινε θεσμός και κόστος, δηλαδή πράξη συμβατή με μια μηχανικά οργανωμένη κοινωνία. Μας επιτρέπει να τον αξιολογήσουμε και να τον αποτιμήσουμε έστω και με την απόδειξη της ταμειακής μηχανής. Μα και ακόμα όσοι δεν γιορτάζουν, όσοι ζουν μέσα στην μοναξιά τους, τώρα έχουν την εύκολη λύση , αυτή της κατανάλωσης με τη ψηφιακή εκδοχή , την απεικόνιση του Ερωτισμού. Πως γεννήθηκε όμως αυτή η γιορτή; Με απόφαση του πάπα Γελάσιου, για να αντικαταστήσει την παγανιστική τελετή γονιμότητας τα Λουπερκάλια, καθιερώθηκε ως εορτή των ερωτευμένων στις 14 Φεβρουαρίου. Αργότερα πέρασε από την Ιταλία στην υπόλοιπη Ευρώπη και από τη Βρετανία στην Αμερική, ενώ από το 16ο αιώνα εξαπλώνεται και στον υπόλοιπο κόσμο. Όμως στις αρχές του 20ου αιώνα παίρνει μια εντελώς διαφορετική μορφή. Η επιστημονική ανάπτυξη του marketing και της διαφήμισης προωθούν μια μαζική εμπορευματοποίηση των δώρων, με στόχο όλο και 53

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

μεγαλύτερους τζίρους. Και στην Ελλάδα ; Η είσοδος της γιορτής στη χώρα μας πραγματοποιήθηκε τέλη της δεκαετίας του ΄70 με πρωτοβουλία πολυεθνικών εταιρειών. Λίγα χρόνια αργότερα είναι τέτοια η επιτυχία που προκάλεσε αντιδράσεις, κυρίως από την Ελληνική εκκλησία, που θεωρούσε και εξακολουθεί να θεωρεί αδιανόητο τον εορτασμό ενός Αγίου που δεν υπάρχει στο Ορθόδοξο Εορτολόγιο. Πρέπει να γνωρίζεις, Ορθόδοξε ερωτευμένε, ότι η ημέρα εορτής σου είναι του Αγίου Υακίνθου την 3η Ιουλίου ή αν δεν είσαι πολύ ερωτευμένος τον Ιούλιο, έχεις ως επιλογή την 13η Φεβρουαρίου, ημερομηνία εορτασμού των Αγίων Ακύλα και Πρισκίλλης. Δεν θα ήταν υπερβολή αν ισχυριζόταν κανείς ότι ο Άναρχος Θεός Έρωτας, κουκουλώνεται, από μια τυπολογία συμπεριφορών, που δίνονται απλόχερα ως λύση από την ψευδό – ελεύθερη εποχή μας. Κλασικό παράδειγμα «λύσεων» με πλήθος επιλογών αποτελεί και ο γάμος. Μπορούμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε θρησκευτικό, πολιτικό, επίσημη συγκατοίκηση, σύμφωνο συμβίωσης, ετεροφυλικό ή ομοφυλοφιλικό, κοσμικό ή πριβέ, με κέτερινγκ ή φθηνό. Αν η συνταγή αποτύχει, υπάρχει ένα άλλο πακέτο λύσεων, όπως το διαζύγιο, η τυπική συμβίωση για τα παιδιά και τελικά μια ερωτική διαδρομή από γεμάτη ένταση και αγωνία επιθυμία να διαχειριστούμε τον Άναρχο Έρωτα , ώστε να υπάρχει πάντα λύση. Δηλαδή λήξη. Για κάθε έρωτα που γιορτάζει του Αγίου Βαλεντίνου και μόνο, ελπίδα είναι ότι υπάρχει πάντα έρωτας, μυστικός και μαγικός, όπως το ερωτικό ξόρκι στο πουγκί. Η προϋπόθεση για να λειτουργεί παντοτινά, είναι να μην ανοίξεις το φυλακτό ποτέ , ούτε και να το βγάλεις από πάνω σου. Όταν όμως το ρόλο του φίλου , του συντρόφου και του εραστή τον αναλαμβάνουν ένας υπολογιστής, ένα ΑVATAR, η ένας άνθρωπος με τον οποίο υπάρχει επαφή μόνο εξ αποστάσεως, τότε μιλάμε για ένα νέο κοινωνικό φαινόμενο το οποίο οδηγεί στην πλήρη αποστείρωση της ανθρώπινης επαφής. Από έρευνα που πραγματοποίησαν μέσω FACEBOOK μεταπτυχιακοί φοιτητές του τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, προέκυψαν αποκαλυπτικά αποτελέσματα. Το 80% των χρηστών του διαδικτύου που κάνουν cybersex είναι άνδρες, ενώ, ανεξαρτήτως φύλου, το 75% είναι ετεροφυλόφιλοι και το 50% είναι παντρεμένοι ή έχουν σταθερό δεσμό. Το 12% δηλώνει απομονωμένο κοινωνικά. Το «πλάσιμο» ιδανικού συντρόφου, αποτελεί έναν από τους σημαντικούς λόγους αυτής της επιλογής. Από όποια οπτική και να το δούμε, με μια μακρόσυρτη 54

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

διαδικασία, ο έρωτας, ως αίσθημα, ως φιλοσοφία και πράξη, μετουσιώθηκε σε μια τεχνική διαδικασία και σε μια καταναλωτική συνήθεια. Πάντα όμως συγκινεί και πλημμυρίζουν ελπίδα, οι έρωτες μεταξύ Πάριδος και Ελένης, Οδυσσέα και Πηνελόπης, Περικλέους και Ασπασίας, Δάφνιδος και Χλόης. Ο Τάσος και η Γκόλφω πάντα θα ανθίζουν τις ερωτικές ελπίδες

55

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΣΗ TO «ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑΣ».

Δημιουργείται αρκετές φορές η εντύπωση ότι η παρεχόμενη «γνώση» είναι ή μάλλον δεν μπορεί παρά να είναι στο ίδιο επίπεδο πληροφόρησης και συμπερασματολογίας στο οποίο παρέχεται στα άτομα και η «κοινή γνώση». Πολλές φορές δηλαδή, σε αρκετά μαθήματα, θεωρείται ότι η παράδοση του εκπαιδευτικού είναι οικεία, γνωστή ή ότι είναι η έκφραση της κοινής λογικής των πραγμάτων, των φαινομένων και των σχέσεων. Όχι μόνο δηλαδή αμφισβητείται η ιδιαιτερότητα της «επιστημονικής γνώσης» , αλλά αποκλείεται έμμεσα η δυνατότητα και ο λόγος ύπαρξης ενός μαθήματος από το ακροατήριο. Στην υποτίμηση αυτή συντελεί σημαντικά και η αντίληψη πως η «κοινή γνώση» εμπεριέχει μια «κοινή αίσθηση» των πραγμάτων που είναι καταστάλαγμα μακρόχρονης πείρας και παραδοσιακής σοφίας βγαλμένης με αμεσότητα από συμβάντα της ίδιας της ζωής. Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς τη σημασία του προβλήματος. Το «σύνδρομο της οικειότητας» επενεργεί αντιθετικά και όχι μόνο εμποδίζει τη σωστή ενημέρωση των ατόμων, αλλά τα κρατάει δέσμια των στερεοτύπων, των ιδεολογικών παραποιήσεων, των παραδοσιακών προκαταλήψεων, των ατομικών εμπειριών, των κοινωνικών επιβολών, κλπ. Η τάση απόρριψης της «επιστημονικής γνώσης» των κοινωνικών ζητημάτων αποτελεί μια ακόμη εκδήλωση αδυναμίας του σύγχρονου ανθρώπου να περάσει άφοβα από το «μύθο» στο «λόγο». Από την μια πλευρά η κοινή γνώση είναι καθαγιασμένη με θρησκευτικές ή χαρισματικές αναφορές σε υπέρτερες ή θεικές δυνάμεις , ενώ από την άλλη συνήθως εξυπηρετεί τα συμφέροντα συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων. Η επιστημονική γνώση φέρνει στο φως αλήθειες οι οποίες δεν είναι αρεστές και πολλές φορές ούτε καν επιθυμητές. Ο δάσκαλος βρίσκεται αντιμέτωπος ενός πλήθους από προκαταλήψεις και μια σειρά γνώσεων οι οποίες έχουν δοθεί στους μαθητές μέσα από τους διάφορους φορείς κοινωνικοποίησης και επομένως συνιστούν γι΄αυτούς το «λόγο της αλήθειας». Στο σημείο αυτό χρειάζεται μια πολύ προσεγμένη προσπάθεια μετάδοσης της επιστημονικής γνώσης. Από άποψη εκπαιδευτικής φιλοσοφίας θα λέγαμε ότι ο δάσκαλος πρέπει να προχωρήσει χωρίς φόβο και πάθος στην αντιμετώπιση του όλου θέματος. Δεν θα ήταν ίσως άσκοπο να τονισθεί από την αρχή ακόμη και σε Έλληνες μαθητές και μαθήτριες ότι η ετυμολογική ερμηνεία της λέξης «αλήθεια», όπως μας εξήγησαν οι φιλόσοφοι, σημαίνει να φέρουμε στην επιφάνεια πράγματα και σχέσεις που δεν γίνονται αντιληπτά με την αμεσότητα της εμπειρίας και της προσωπικής παρατήρησης. Θα πρέπει ο δάσκαλος να πείσει τους μαθητές πως δεν πρέπει να εμπιστεύονται όσα υπάρχουν στις βιτρίνες μιας υποτιθέμενης αυτογνωσίας και ότι χρειάζεται να 56

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

αντιπαλέψουν το «σύνδρομο της οικειότητας» που τους κρατάει δέσμιους λανθασμένων υποθέσεων αναφορικά με την κοινωνική πραγματικότητα. Θα ήταν σωστό για τον δάσκαλο να τους πει επίσης πως η κοινή γνώση τους γι αυτή την πραγματικότητα δεν είναι τόσο κοινή ούτε αντικειμενικά στοιχειοθετημένη. Αυτό που πολλές φορές θεωρείτε ως «γνώση» , είναι προιόν εμπάθειας, συμφεροντολογικής εκτίμησης, ιδεολογικής σύγχυσης, θρησκευτικής πίστης, συλλογικών παραδοχών, προσωπικής αδυναμίας, ή ιστορικής συγκυρίας. Ο δάσκαλος οφείλει να αγωνιστεί ενάντια σε πιθανές φοβίες των μαθητών, όπως για παράδειγμα σε θέματα που έχουν σχέση με το σεξ και να τους πείσει πως αποδεδειγμένα η «επιστημονική γνώση» είναι η μόνη διέξοδος ασφαλείας από τα σύνδρομα του άγχους. Να θυμηθούμε πως ο απόστολος Παύλος είχε προτείνει στους αρχαίους Αθηναίους να τους πληροφορήσει και να τους προσηλυτίσει στον «Άγνωστο Θεό» τον οποίο οι ίδιοι αναζητούσαν στον πολυθεισμό τους. Αν ο ΚΟΝΤ είχε δίκιο ότι η κοινωνιολογία αποτελεί την νέα Θρησκεία της μοντέρνας εποχής, ίσως επιβάλλεται να μιλήσουμε και εμείς στα νέα παιδιά για έναν άλλο «ΆΓΝΩΣΤΟ ΘΕΟ» - την κοινωνική επιστήμη. Να τονίσουμε μόνο με έμφαση ένα σημείο. Ο δικός μας Θεός δεν θέλει «πιστούς» αλλά αποκλειστικά ελεύθερους στοχαστές. Στοχαστές που δεν θα δεσμεύονται από καμιά παραδοχή και δεν θα εμποδίζονται από καμιά καθιερωμένη «αλήθεια» . Πέρα όμως από τις γενικές τοποθετήσεις υπάρχουν και πρακτικές δυνατότητες αντιμετώπισης του προβλήματος. Ένα είδος ερωτηματολογίου παραθέτει μια σειρά από αυταπόδεικτες αλήθειες της «κοινής γνώσης» του καθημερινού βίου και μπορεί να δοθεί στην αρχή της σχολικής χρονιάς, με αποτέλεσμα μιας γόνιμης συζήτησης, που μπορεί να ανατρέψει και να μυήσει στην επιστημονική συλλογιστική.

ΕΥΡΩΦΑΚΕΛΩΜΑΤΑ Η ακραία νοοτροπία ενός αστυνομικού πανευρωπαϊκού κράτους έφτασε σε σημείο που διεστραμμένοι ειδήμονες αναφέρουν «Οι Ευρωπαίοι πολίτες θα προστατεύονταν πολύ καλύτερα αν παίρναμε το DNA από το κάθε μωρό που γεννιέται» !! Εντάξει βρε αφέντες έχουμε συνηθίσει τις κάμερες που μας παρακολουθούν , έχουμε πίσω μας τις χιλιάδες κάμερες στις οδικές αρτηρίες που καταγράφουν το κάθε ζιγκ-ζαγκ μας. Και φυσικά όλα με το πρόσχημα της δήθεν καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Δεν είναι αστεία. Αυτή η συρρίκνωση των ατομικών και πολιτικών ελευθεριών. Δε χρειάζεται να έχει καταδικαστεί κάποιος για κάτι για να χει το δικό του Ευρωφάκελο, αρκεί κάποια από τις υπηρεσίες των 27 κρατών μελών να τον θεωρήσει «ύποπτο». Στραγγαλισμός για τους αγώνες χρόνων για τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Και όπως απλά λέει ο Μπάμπης, «δε μου αρέσει ρε παιδιά να μετράνε πόσες φορές κατουρώ ώστε η εφορία να κόβει κονδύλι για το πόσες μπύρες πίνω».

57

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΣΤΕΙΡΩΣΤΕ ΤΟΥΣ ΦΤΩΧΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΤΤΗΣ ΔΥΣΤΥΧΙΑΣ!

«Οι φτωχοί πολλαπλασιάζονται, τι θα κάνουμε;» Αυτή είναι η ξεχασμένη φωνή του οικονομολόγου – κληρικού Thomas Malthus, που επανέρχεται στο προσκήνιο μετά από δύο αιώνες. Σύμφωνα με πορίσματα του ΟΗΕ ο πληθυσμός των αναπτυγμένων χωρών συνολικά παρουσιάζει υποχώρηση, ενώ στις υπανάπτυκτες αλλά δημογραφικά δυναμικές θα διπλασιαστεί. Το παγκόσμιο πληθυσμιακό πρόβλημα, επηρεάζει όλο και περισσότερο τη διεθνή πληθυσμιακή πολιτική σε συνάρτηση βέβαια με την οξύτητα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Στην Κίνα κυριαρχεί η αρχή «κάθε νέο στόμα είναι και δύο εργατικά χεριά». Η Πληθυσμιακή πολιτική όμως αγγίζει ακρότητες μέχρι και αποτροπιασμό. Στην Λατινική Αμερική, μέσα από την συστηματική προβολή διάφορων αντισυλληπτικών μεθόδων που κάνουν κάθε λογής «φιλανθρωπικοί οργανισμοί» φτάσαμε στην γενοκτονία ορεινών πληθυσμών των Άνδεων μέχρι και την ομαδική στείρωση χωριών και οικισμών στις περιοχές του Πακιστάν και της Ινδίας. Η εικόνα του αναλφάβητου χωρικού που φεύγει «στειρωμένος» από τον ιατρικό καταυλισμό είναι μειωτική για την ανθρώπινη ύπαρξη. Φυσικά δεν γίνεται λόγος για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η 58

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ανθρωποπλημμύρα των φτωχών πρέπει να σταματήσει , όπως υποστηρίζει η Αμερικανική σχολή. Το κωμικοτραγικό είναι ότι η πολυδάπανη εφεύρεση και παραγωγή των αντισυλληπτικών που προοριζόταν για τον τρίτο κόσμο, δεν επηρέασε παρά ελάχιστα τους «έγχρωμους φτωχούς» ενώ γνώρισε μεγάλη επιτυχία στους «πλούσιους λευκούς» και επιτάχυνε την εξάρθρωση της αναπαραγωγής τους. ( τα προγράμματα τα χρηματοδοτούσαν ευρύτατα τα ιδρύματα Rockfeller και Ford) Σε ένα μανιφέστο που υπογράφεται από 200 δημοσιογράφους, κοινωνιολόγους, οικονομολόγους 25 χωρών αναφέρεται ότι η αθλιότητα του τρίτου κόσμου δεν οφείλεται στην αύξηση του πληθυσμού, αλλά στις πολιτικές δομές που επιβάλλονται και αποτελούν τροχοπέδη στην πολιτική ανάπτυξη. Στην Ελλάδα, το έτος 1974, ονομάστηκε «έτος πληθυσμού» όταν πλέον η μηδενική πληθυσμιακή αύξηση αναγνωρίστηκε επίσημα!! Οι νέοι και οι μεσήλικες μειώθηκαν μέσα σε μια γενιά κατά 13% ενώ οι ηλικιωμένοι αυξήθηκαν κατά 7% και οι υπερήλικες άνω των 80 ετών υπερδιπλασιάστηκαν. Στην χώρα μας βέβαια, βασιλεύει πλήρης σύγχυση στις έννοιες, γήρανση και σύνταξη, σύνταξη και υποαπασχόληση ή ανεργία, όπως είχε επισημάνει πριν από χρόνια ο καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Ν. Πολύζος. Η περιττή δυστυχία του συνταξιούχου , το δημογραφικό πρόβλημα , η γεροντική υπερεκπροσώπηση, η αύξηση της εγκληματικότητας και η ιδιαιτερότητα του Έλληνα δημιουργεί ένα πολυδιάστατο πρόβλημα με ποικίλες πολιτικές, οικονομικές , κοινωνικές και δημογραφικές επιπτώσεις. Όταν πριν λίγα χρόνια «εντεταμένος εμπειρογνώμονας» ρωτήθηκε ποιο δραστικό μέτρο κρίνει αναγκαίο για την ταχύτερη ανάπτυξη της χώρας μας, δεν δίστασε να απαντήσει: «να περιορίσουμε τις γεννήσεις». Τι να αναφέρεις λοιπόν…Κάποια στιγμή τα εξελιγμένα μηχανήματα πληροφορικής θα μας γράψουν στην οθόνη ότι είμαστε ΗΛΙΘΙΟΙ!!!! (Με το σημερινό δημογραφικό καθεστώς, στο σύνολο των υποανάπτυκτων χωρών που διανύουν περίοδο δημογραφικής έκρηξης και ιδιαίτερα στις ισλαμικές χώρες των οποίων ο πληθυσμός διπλασιάζεται κάθε 20-30 χρόνια, αναγνωρίζεται (από την παγκόσμια συνδιάσκεψη πληθυσμού) η ορθότητα και το δικαίωμα της προσφυγής στην πολιτική του περιορισμού. Στην Ασία, η οποία συγκεντρώνει πάνω από το μισό πληθυσμό της Γής, ακολουθείται σε γενικές γραμμές πολιτική δημογραφικής συγκράτησης.)

59

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΜΟΝΤΕΛΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

Η κρίση είναι το αποτέλεσμα της πνευματικής, διανοητικής και εννοιακής ανικανότητας να υπολογιστεί η ίδια η έκτασή της, Βγαίνουμε από ένα κόσμο απλών ντετερμινισμών και μπαίνουμε σε έναν άλλο, σύνθετο, όπου η αβεβαιότητα, η στρατηγική και η καινοτομία είναι στενά δεμένες. Η αλληλεξάρτηση αυτή μας φαίνεται ιδιαίτερα αινιγματική και το να μπορέσουμε να την κατανοήσουμε αποτελεί κεφαλαιώδες διακύβευμα. .Η κυρίαρχη δυναμική της πλανητικής εποχής μας είναι η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας. Στηρίζεται στην ιδεολογία της «μονόδρομης σκέψης», η οποία υποστηρίζει ότι μόνο τα κριτήρια της αγοράς και του νεοφιλελευθερισμού επιτρέπουν σε μια κοινωνία να επιβιώσει. Τα μοντέλα ανάλυσης που στηρίχθηκαν στην μονοδιάστατη αυτή δυναμική αποδείχτηκαν αδύναμα και ελλιπή μπροστά στη συνθετότητα της σύγχρονης χαοτικής κατάστασης. (Χαρακτηριστικά παραδείγματα οι επεξηγηματικές θεωρίες του Φράνσις Φουκουγιάμα και της «σύγκρουσης των πολιτισμών» του Σαμιουελ Χάντιγκτον). Οι εξωλογικές παράμετροι της κοινωνικής ζωής εμφανίζουν ένα σύστημα που καταρρέει μέσα στην αβεβαιότητα της ταχύρυθμης μεταβολής. Οι κοινωνιολογικές θεωρίες, τα μοντέλα ανάλυσης και κοινωνιολογικής σκέψης χαρακτηρίζονται σήμερα από την συστημική προσέγγιση των μεταβολών και της πολυπλοκότητας. Απαραίτητα γνωστικά εργαλεία για τα μοντέλα κοινωνιολογικής ανάλυσης αποτελούν οι τέσσερεις κουλτούρες και το τρίπτυχο των επαναστάσεων που συνυπάρχουν στην εποχή μας. Τα γενικά μοντέλα σκέψης πάνω στα οποία στηρίζεται το κοινωνικοπολιτικό οικοδόμημα - η πρόοδος και η επιστήμη , η επικοινωνία και οι αγορές – αποτελούν και τη βάση των αναλύσεων . Εισαγωγικά και σε γενικές γραμμές πρέπει να αναφέρουμε: ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ Τεχνολογική: Όπως στη βιομηχανική κοινωνία είδαμε την αντικατάσταση της μυικής δύναμης του ανθρώπου από τη μηχανή, στη σημερινή επανάσταση της πληροφορικής βλέπουμε την αντικατάσταση του εγκεφάλου (τουλάχιστον ενός όλο και σημαντικότερου τμήματος των λειτουργιών του) από τον υπολογιστή. Αυτή η γενικευμένη τεχνική νοημοσύνη των μέσων παραγωγής 60

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ενισχύεται πλέον από την έκρηξη των νέων δικτύων των τηλεπικοινωνιών και από τον πολλαπλασιασμό των κυβερνοκόσμων. Οικονομική: Χάρις στην τεχνολογική εξέλιξη, η παγκοσμιοποίηση αφορά κυρίως τον χρηματοοικονομικό τομέα που κυριαρχεί σήμερα χωρίς αντίπαλο στη σφαίρα της οικονομίας. Οι χρηματοοικονομικές αγορές, που λειτουργούν σύμφωνα με κανόνες που μόνες τους θέτουν, υπαγορεύουν στο εξής τους νόμους τους στα κράτη και τους πολιτικούς υπεύθυνους, Η οικονομία επιβάλλεται στην πολιτική. Κοινωνική: Οι δύο προηγούμενες επαναστάσεις οδηγούν σε κρίση την παραδοσιακή αντίληψη για την εξουσία. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η δημοκρατία χάνει ένα μεγάλο μέρος της αξιοπιστίας της, γιατί οι πολίτες δεν μπορούν πλέον να παρεμβαίνουν αποτελεσματικά με την ψήφο τους στον αποφασιστικό τομέα της οικονομίας, ο οποίος βρίσκεται μακριά από κάθε παρέμβαση. Η οικονομία αποσυνδέεται από την κοινωνία και αρνείται να αναλάβει τις συνέπειες (μαζική ανεργία, φτώχεια, ρήξεις , αποκλεισμοί) που προκαλεί η υιοθέτηση της λογικής της παγκοσμιοποίησης των αγορών. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ: Η ανθρωπολογική, η ουμανιστική, η επιστημονική και η μαζική κουλτούρα έχουν ελάχιστα κοινά σημεία και η μία αποκλείει την άλλη, ακόμη και αν το ακριβές είναι ότι η σημερινή κουλτούρα αποτελεί άθροισμα των τεσσάρων. Η ανθρωπολογική κουλτούρα είναι εκείνη των παραδόσεων πού βρίσκονται ριζωμένες στα έθιμα, στις γιορτές, τις παροιμίες και τις προλήψεις, τα γιατροσόφια την τέχνη και την χειροτεχνία. Αυτή η κουλτούρα που βρίσκεται κάτω από τις τρείς άλλες, καθορίζει ακόμη δυναμικά τις νοοτροπίες, βρίσκεται στην αφετηρία πολλών αντινομιών και σοβαρών ασυνεννοησιών. Η ουμανιστική κουλτούρα έφτασε στο απόγειό της τον ίδιο αιώνα. Ενδιαφέρεται για τον άνθρωπο, τη φύση, τον κόσμο και την κοινωνία σε σχέση με βασικά προβλήματα: το καλό, το κακό, τη ζωή, τον Θάνατο, το υπερπέραν κ.ά. Ο Καρτέσιος, ο Μοντένιος, ο Πασκάλ που είναι για παράδειγμα παράλληλοι φιλόσοφοι, σοφοί και συγγραφείς, εκπροσωπούν αυτή την κουλτούρα. Πρότειναν μεγάλες συνθέσεις για αυτά τα πολύ γενικά θέματα. Η επιστημονική κουλτούρα, αντιθέτως, απαιτεί την εξειδίκευση. Παράγει μια ιλιγγιώδη γνώση για την γνώση, που την οδηγεί στο να μη θέτει ερωτήματα για τον εαυτό της. Τα μεγάλα τυπικά ερωτήματα της ουμανιστικής κουλτούρας δεν έχουν εδώ αντικείμενο. Η μαζική κουλτούρα συνίσταται επίσης από μια τεράστια ποσότητα πληροφοριών, που καταστρέφονται αδιάκοπα, μπερδεύονται μεταξύ 61

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

τους και μετατρέπονται σε «θόρυβο». Υπήρξε ο φόβος κάποια στιγμή αυτή η μαζική να καταλάβει όλο το χώρο του ελεύθερου χρόνου, στο μέτρο και το βαθμό που, μετά το 1960, στις ευρωπαικές κοινωνίες η μαζική κατανάλωση, οι διακοπές, η χρήση του αυτοκινήτου, ο ελεύθερος χρόνος ή η συνήθεια της τηλεόρασης γενικεύθηκαν.

ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΟΥ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΥΣ

Οι δύο κυρίαρχες δυναμικές που ενεργούν στενά στο γεωπολιτικό επίπεδο είναι της ΣΧΑΣΗΣ και της ΤΗΞΗΣ. ΣΧΑΣΗ: Η ισχύς της σχάσης, του ρήγματος, της διάσπασης, είναι αντιληπτή στο σύνολο του πλανήτη. Αυτή η δυναμική της ρήξης, στηριζόμενη στην ανεξάντλητη ένταση του εθνικισμού και εξαίροντας ορισμένα διακριτά εθνικά χαρακτηριστικά που θεωρούνται ιερά (όπως η γλώσσα, το αίμα, η θρησκεία, το έδαφος), σπρώχνει παντού τις κοινότητες (με την εθνική έννοια) να διεκδικήσουν μια πολιτική θέση κυριαρχίας, έστω και αν αυτό επιφέρει τη διάλυση των δομών του κράτους-έθνους. Έτσι οι τρείς ομοσπονδίες που υπήρχαν μέχρι το 1991 στην Ανατολική Ευρώπη – η Σοβιετική Ένωση, η Tσεχοσλοβακία και η Γιουγκοσλαβία – διαλύθηκαν. Αυτή η δυναμική της σχάσης προκάλεσε εξάλλου μερικές από τις πιο σημαντικές πρόσφατες συγκρούσεις. Ειδικότερα στον Καύκασο (οι πόλεμοι στη Γεωργία, την Αρμενία και το Αζερμπαιτζάν ) και στα βαλκάνια (οι πόλεμοι στη Σλοβενία, την Κροτία και τη Βοσνία). Μόνη παραμένει στην Ανατολή η Ρωσική Ομοσπονδία, αλλά ήδη η σχάση την κατατρώει, όπως με τραγικό τρόπο έδειξε ο πρόσφατος πόλεμος στην Τσετσενία. Αλλά η σχάση κάνει επίσης εύθραυστα τα κράτη της Ευρωπαικής Δύσης, όπου οι αποσχιστικές τάσεις πολλαπλασιάζονται με μεγαλύτερη ή μικρότερη ένταση και βιαιότητα. Για παράδειγμα στην Ισπανία (η χώρα των Βάσκων, η Καταλονία, η Γαλικία) στην Ιταλία ( Παδανία), στο Βέλγιο (Φλάνδρα), στη Γαλλία (Κορσική), στο Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία, Ουαλία) κ.α. Και μπορούμε να παρατηρήσουμε το ίδιο φαινόμενο στη Βόρεια Αμερική (Κεμπέκ), στην Αφρική (όπου είδαμε την Ερυθραία να αποσπάται από την Αιθιοπία), στην Ασία (στη Σρι Λάνκα, την Ινδία, την Κίνα, την Ινδονησία) και την Ωκεανία (Μπουγκενβίλ). ΤΗΞΗ: Παράλληλα, με την ίδια ένταση σε όλο τον κόσμο, τα κράτη προσπαθούν να συμμαχήσουν, να έρθουν πιο κοντά, να ενταχθούν σε ίδιους οικονομικούς, εμπορικούς ακόμη και πολιτικούς χώρους. Το 62

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα τήξης είναι, Βεβαίως, εκείνο της Ευρωπαικής Ένωσης που βλέπει τα όμορα κράτη, που επί καιρό θεωρούσε το ένα το άλλο ως τον χειρότερο εχθρό, να συγκλίνουν και να σκέφτονται την πολιτική ένωση. Αυτό το ομοσπονδιακό, ειρηνευτικό μοντέλο και ιδιαιτέρως η εμβρυακή οικονομική μορφή του αναπαράγεται σε πολλές περιοχές του πλανήτη όπου ανθούν εμπορικές ζώνες. Ετσι βλέπουμε: στη Βόρεια Αμερική, το Βοριοαμερικανικό Σύμφωνο Ελεύθερου Εμπορίου μεταξύ Καναδά, των ΗΠΑ και του Μεξικού, στη Νότια Αμερική, τη MERCOSUR, μεταξύ της Αργεντινής, της Βραζιλίας, της Παραγουάης και της Ουραγουάης, στη Βόρεια Αφρική, την Ένωση του Αραβικού Μγκρέμπ ( UMA) μεταξύ του Μαρόκου, της Αλγερίας, της Τυνησίας, της Λιβύης και της Μαυριτανίας, στη Νότια Αφρική, τη Μέση Ανατολή, στη Μαύρη Θάλασσα, στη ζώνη Ασίας-Ειρηνικού κ.ο.κ Και το ερώτημα προς διερεύνηση παραμένει: Οι τήξεις θα επιβληθούν των σχάσεων; Αλλά αν οι τήξεις πολλαπλασιάζονται στο όνομα της παγκοσμιοποίησης, δεν οδηγούμαστε προς μια άλλη σχάση, κοινωνική αυτή τη φορά, που ορισμένοι χαρακτηρίζουν ως ρήγμα; Γιατί από αυτή την άποψη, ο κόσμος στο τέλος αυτού του αιώνα οικοδομείται στη βάση του μοντέλου του αρχιπελάγους: όλο και περισσότερα νησιά με φτωχούς, αποκλεισμένους στο Βορρά. Παράλληλα νησίδες πλουσίων που συγκεντρώνονται στο Νότο. (ΙΓΝΑΣΙΟ ΡΑΜΟΝΕ - ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΧΑΟΥΣ).

*Άλλες περιφερειακές οικονομικές ενώσεις: Σύμφωνο των Άνδεων (ANDIN) μεταξύ Κολομβίας, Ισημερινού, Περού και Βενεζουέλας, η Κοινή Αγορά της Κεντρικής Αμερικής, οι διμερείς συμφωνίες μεταξύ Μεξικού και Χιλής.

63

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ Η ΗΘΙΚΗ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Το ανθρώπινο μυαλό έχει την δυνατότητα να γνωρίζει τον εξωτερικό κόσμο, να επιθυμεί την γνώση της αλήθειας και του Δικαίου αλλά μέσα σε ορισμένα κοινωνικά όρια. Τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την εφαρμογή του Δικαίου πρέπει να βρίσκονται μακριά από το σκεπτικό του Ντοστογιέφσκι, «αν ο Θεός δεν υπάρχει όλα μου επιτρέπονται» και να μην προσβάλουν την ανθρώπινη φύση. Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας.( Άρθρο2 & 1 του Συντάγματος μας). Το πρόβλημα απονομής της Δικαιοσύνης ανάγεται σε ένα πρόβλημα κοινωνικής και πολιτικής ηθικής. Οι αισθήσεις, τα αισθήματα, οι αντιλήψεις, οι παραστάσεις, είναι τα μέσα με τα οποία ο εξωτερικός κόσμος εισρέει στην ανθρώπινη συνείδηση. Ο άνθρωπος ως μέλος της φύσης, ως βιολογικό όν εξετάζεται πιο δραστήρια με την συμμετοχή των βιολογικώνφυσικών επιστημών, σε συνδυασμό βέβαια με τις κοινωνικές επιστήμες. Φυσικά δεν υποστηρίζουμε μια καθαρά «ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΠΟΊΗΣΗ» και την επάνοδο σε οποιασδήποτε μορφή κοινωνικού Δαρβινισμού και Βιολογισμού. Ο άνθρωπος είναι κοινωνικοπολιτικό όν και ως τέτοιο διαμορφώνεται από την κοινωνία όπως επίσης διέπεται από 64

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

βιολογικές δομές και διαδικασίες. Η Απονομή της Δικαιοσύνης είναι ένα πολύπλοκο πρόβλημα και ως τέτοιο πρέπει να μελετάται, πολυεπιστημονικά, με επίκεντρο όμως την Ηθική η οποία εξελίσσεται (ως προς την περιφέρεια της) με την εξέλιξη της κοινωνίας. Το «ηθικό σκέπτεστε» δεν μπορούσε να γίνει γενικά αποδεκτό στην επιστημονική σκέψη και τα ηθικά προβλήματα της κάθε εποχής περιόριζαν σε μυστικότητα τις επιστημονικές έρευνες. Αν σκεφτούμε πως η εποχή των κομπιούτερς και της ταχύρυθμης τεχνολογικής ανάπτυξης έχουν περιλάβει ως αντικείμενο μελέτης και την αναζήτηση της αλήθειας αλλά και μεθόδους παρακολούθησης που παραβιάζουν προσωπικά δεδομένα είναι απαραίτητη η ηθική δικλείδα ασφαλείας έναντι του τεχνολογικού ντετερμινισμού. Χαρακτηριστική ο JOSEPH WEIZENBAUM, καθηγητής των ηλεκτρονικών υπολογιστών στο τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (Μ.Ι.Τ) καταφέρεται ενάντια στην κλίκα της στενοκέφαλης τεχνικής Ιντελιγκέντσιας χωρίς ηθικό κέντρο και θεωρεί ότι η διάδοση και χρήση άνευ όρων, στο θεσμό της Δικαιοσύνης ισοδυναμεί με πολιτιστική, πολιτική και ηθική καταστροφή. Μια εποχή όπου ο δικαστής θα ήταν ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής που με τις τεχνικές μεθόδους θα αποσπούσε την αλήθεια και ταυτόχρονα θα δίκαζε ανατρέχοντας στην μνήμη του και θέτοντας την προδιαγεγραμμένη ποινή θα πρέπει να μείνει απλά ως όνειρο του σύγχρονου φυσικοεπιστημονισμού που στη θέση της ποιοτικής κρίσης θα έβαζε τον ποσοτικό υπολογισμό. Η τεχνικοποίηση της κοινωνίας , της ζωής και του ανθρώπου αντιβαίνει στο ίδιο το ηθικό κέντρο της ανθρώπινης κοινωνίας.

65

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

Πως όμως γεννιέται το έγκλημα? Πως ένα άτομο που είχε τύχει μιας προσεκτικής παιδείας από την πλευρά της πολιτείας για να είναι «καλός καγαθός πολίτης» κατέληγε να υπερβεί τα δικαιώματά του και να παραβεί τους νόμους ? Πολλές απόψεις υποστηρίχθηκαν. Κατά τους τραγικούς ποιητές , η μοίρα αποτελεί την κυριότερη αιτία των εγκλημάτων. Η ανάγκη κατευθύνει τη δράση και στην τέλεση του εγκλήματος. Κατά τον Πλάτωνα , το έγκλημα είναι έκφραση κάποιας ασθένειας της ψυχής ή αποτέλεσμα ελλιπούς παιδείας. Κατά τον Σωκράτη μάλιστα, η ανθρώπινη θέληση κατευθύνεται προς το καλό , που αποτελεί και τον τελικό σκοπό του ανθρώπου. «Ουδείς εκόν κακός». Κατά τον Αριστοτέλη , που στηρίζεται στα γεγονότα και όχι στις ηθικές έννοιες, το έγκλημα είναι προιόν της θέλησης του δράστη. Η θέληση αυτή πηγάζει από τα πάθη και τις επιθυμίες. Περιβαλλοντικοί παράγοντες. Η επίδραση της συνολικής κοινωνίας – δομής και λειτουργίας τηςοι πιέσεις που ασκούν οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, η σημασία για την ανάπτυξη του χαρακτήρα των μεταβλητών του φυσικού περιβάλλοντος, της άσεμνης λογοτεχνίας, της δεισιδαιμονίας αλλά και η εγκληματικότητα των όχλων είναι καθοριστικοί παράγοντες εγκληματογέννεσης.

66

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Η ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

Η ποινική ευθύνη ήδη από την κλασική εποχή ήταν ατομική όπως σήμερα. Ιδιαίτερα ο Αριστοτέλης ασχολήθηκε με το πρόβλημα του καταλογισμού και συστηματοποίησε τη σχετική θεωρία του (διακρίνοντας μεταξύ εκούσιας και ακούσιας συμπεριφοράς και αναλύοντας αυτή τη διάκριση). Αναγκαία προυπόθεση για να καταλογιστεί η πράξη σε κάποιον αποτελεί το γεγονός πως αυτή πήγασε από τον εσωτερικό κόσμο του δράστη και πραγματοποιήθηκε μετά λόγου , γνώσης και ενσυνείδητα. Αλλά η θεωρία του αυτή δε στηρίζεται στην ύπαρξη ελευθερίας της βούλησης , αλλά σε μια ψυχολογική αιτιότητα απαλλαγμένη από κάθε μεταφορική χροιά. Η νόμιμη άμυνα , η κατάσταση ανάγκης, η προσταγή, αποτελούν λόγους που αίρουν τον άδικο χαρακτήρα της πράξης. Η ψυχική ασθένεια, η νοητική καθυστέρηση, η παιδική ηλικία, τα βαθειά γηρατειά , είναι λόγοι που αίρουν τον καταλογισμό η το αξιόποινο. Αλλά υπάρχουν και επιβαρυντικές της ποινής περιστάσεις, καθώς και ειδική μεταχείριση ορισμένων κατηγοριών εγκληματιών, ιδιαιτέρα υπότροπων. Έτσι δημιουργήθηκαν οι πρώτες τυπολογίες εγκληματιών με την κατάταξή τους σε κατηγορίες. (π.χ από πάθος, ψυχικά ασθενείς, ολιγοφρενείς, από περίσταση, από συνήθεια, υπότροποι κ.λ.π) Η ιστορική αναδρομή των εννοιών περί δικαιοσύνης χαρακτηρίζεται στη συνέχεια από την επίδραση του Βυζαντίου, από το Ρωμαικό δίκαιο , το εκκλησιαστικό δίκαιο της ανατολής (μέσω της επίδρασης από τους Πατέρες της εκκλησίας) , το κανονικό δίκαιο της δυτικής εκκλησίας (μέσω της Αριστοτελικής επίδρασης στον Θωμά τον Ακινάτη) και στη συνέχεια στο Ευρωπαικό ποινικό σύστημα (Αναγέννηση Διαφωτισμός ) .

67

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ

Το απάνθρωπο πρόσωπο της κοινωνίας αντανακλάται στην απόσπαση της ομολογίας , που η ανθρώπινη εφευρετικότητα δημιούργησε με μα κοσμογονία βασανιστηρίων. Κατά το προεπαναστατικό γαλλικό δίκαιο, υπήρχε δικονομικός κανόνας κατά τον οποίο η ασχήμια του κατηγορούμενου δημιουργούσε εις βάρος του έντονες υποψίες ενοχής. Αν δυο άτομα ήταν εξίσου ύποπτα για την διάπραξη κάποιου εγκλήματος, εκείνος που θα βασανιζόταν πρώτος για να ομολογήσει ( τα βασανιστήρια ήταν ο νόμιμος τρόπος απόσπασης της ομολογίας που ήταν η βασίλισσα των αποδείξεων ) ήταν ο πιο άσχημος από του δυο. Η σχέση μεταξύ εξωτερικής εμφάνισης , σωματικής κατασκευής και ψυχικής ασθένειας απασχόλησαν τους θεωρητικούς μέχρι και την εποχή μας. Κατά τον 17ο αιώνα, ο DELLA PORTA πίστεψε πως κτάφερε να αποδείξει την σχέση μεταξύ της φυσιογνωμίας των εγκληματιών και της κεφαλής αγρίων θηρίων. Αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί η «Φυσιογνωμική » ως ιδιαίτερος κλάδος. Η Ευρώπη άφησε μια μεγάλη παράδοση από φρικιαστικά εγκλήματα. Από τους φράγκους και τους ενετούς ήσαν γνωστά , η φάλαγγα , η στρέβλα , η τριχοκρεμάλα και η ανθοδέσμη. (ένα πολλαπλό βασανιστήριο που περιλάμβανε κρέμασμα , τρύπημα κάτω από τα νύχια, φάλαγγα, κάψιμο, εξαρθρώσεις κ.α) Από την ιερά εξέταση ήταν γνωστά , ο διαμελισμός, το σταδιακό κόψιμο των μερών του σώματος κ.α. Οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν τα διδάγματα που απόκτησαν στο πέρασμα τους από την Περσία. Την μαστίγωση, την δερματοστιξία (κάψιμο με πυρωμένο σίδερο) την τύφλωση, τον ακρωτηριασμό κ.α. Εκεί που ο άνθρωπος, όταν λέει πως είναι και εκείνος ζώο, προσβάλλει τα κτήνη, δείχνει μια πρωτότυπη φαντασία Σε πολλά μέρη είχαν ένα ειδικό κούτσουρο για να δένουν και να χτυπούν δημόσια . Αν ομολογούσε η αποκάλυπτε την αλήθεια –κατά τον Μακρυγιάννη- όσες και αν ήταν οι πληγές ο δαρμένος ζούσε αν αμέσως τον τύλιγαν σε φρεσκοδαρμένο προβάτινο τομάρι. Ένας άλλος τρόπος «αγαπητός» που ήταν σε χρήση στη Τουρκοκρατία και επί αιώνες στην Ευρώπη ήταν η «ανακριτική μέθοδος του γάτου». Για να εξαναγκάσουν π.χ την γυναίκα του κουρσάρου να ομολογήσει την έγδυναν και τν έβαζαν σε μια νησιώτικη βράκα , αφού προηγουμένως έδεναν τα μπαντζάκια. Έσφιγγαν ύστερα το πάνω 68

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

μέρος γύρω από το λαιμό αφου έβαζαν μέσα ένα γάτο και άρχιζαν να χτυπούν με μια βέργα. Οι τούρκικες φυλακές που χρησιμεύουν και ως τόπος για «Ανάκριση» ήσαν εφοδιασμένες με όλα τα κατάλληλα σύνεργα, ‘όπως οι παλαιές φυλακές της Ευρώπης, με γάντζους, κούτσουρα, καρφιά, τανάλιες, κρεμάλες κ.α. Ένας άλλος συνηθισμένος βασανισμός ήταν και ο χορός στο στήθος. Ξάπλωναν το θύμα ανάσκελα , έβαζαν τα πόδια του σε ένα κούτσουρο , το έδεναν από το λαιμό με αλυσίδες βαριές και με χαλκάδες στο δάπεδο, έβαζαν στο στήθος του μια πέτρινη πλάκα ή μια σανίδα και έπειτα ανέβαιναν και χόρευαν. Βέβαια αυτά είναι ένα μικρό απάνθεμα των βασανισμών που γίνινταν στους Έλληνες. Ενώ διατυπώνονται θεωρίες και κοινωνικά συμβόλαια για το φυσικό δικαίωμα του ανθρώπου για ελευθερία, ισότητα και δικαιοσύνη, παράλληλα επιβιώνουν οι χειρότερες μορφές βασανιστηρίων με νέα προσωπεία ακόμη και στην εποχή μας. Παρά την ύπαρξη των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην εποχή μας υπάρχει κατάφωρη παραβίασή τους και σε αυτό συμπράττει και η επιστημονική-τεχνολογική εξέλιξη. Σήμερα γνωρίζουμε πως υπάρχουν βασανιστήρια που απευθύνονται στο σώμα, στη ψυχή και εκείνα τα οποία «πρέπει» να συμβούν χωρίς να αφήσουν ορατά σημάδια. Αυτά συμβαίνουν συνήθως σε χώρες που έχουν υπογράψει τη σύμβαση για την πρόληψη των βασανιστηρίων (όπως η Τουρκία) και οι οποίες θέλουν να αποσπάσουν ομολογίες χωρίς να αφήσουν ίχνη. Στο Ιράν συνήθιζαν να βάζουν τους ανθρώπους σε ένα μικρό σκοτεινό κελί με οθόνη πάνω από το κεφάλι τους στην οποία προβάλλονται πραγματικά βασανιστήρια σε γυναίκες και παιδιά. (θα συμβεί το ίδιο και στην οικογένεια του , τονίζεται και ο ύποπτος υπογράφει ότι του ζητήσουν. Συνοπτικά αναφέρουμε «μοντέρνες» μεθόδους. Σωματικά βασανιστήρια. Έχουν προστεθεί στους γνωστούς ξυλοδαρμούς με τα χέρια, πόδια, κλομπ, μαστίγια και τα ηλεκτροφόρα σύρματα. Σεξουαλικά εγκλήματα. Βιασμοί , χρησιμοποίηση μπουκαλιών, διάρρηξη του κόλπου με κλόμπ, ανασκολοπισμοί…η καταρράκωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Ηλεκτροσόκ. Γίνονται με ηλεκτρόδια που τοποθετούνται σε διάφορα μέρη του σώματος – κυρίως στη γενετική χώρα – αλλά και σε άλλα ευαίσθητα αισθητήρια όργανα.

69

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Κρέμασμα. Αυτός ο συνήθης τρόπος βασανισμού , σήμερα ονομάζεται ως το «σύνδρομο του ψυχρού ώμου» , από τους έντονους πόνους στις αρθρώσεις. Εικονικές εκτελέσεις. Ψυχολογική πίεση ενώ βιώνεται η αίσθηση του τέλους. Με κλειστά μάτια νοιώθει το όπλο στο σώμα του ο βασανιζόμενος, αυτό χτυπά, χωρίς όμως να εκπυρσοκροτήσει. Στην ουσία βιώνει ο κρατούμενος τον επικείμενο θάνατό του. Βύθιση. Αργό βύθισμα του κεφαλιού σε βρώμικο κρύο ή καυτό νερό ώσπου να προκληθούν ασφυκτικά φαινόμενα. Γίνεται ιδιαίτερα σε χώρες τις Λατινικής Αμερικής και στο Ιράν. Ονομάζεται SUB MARINO. Γυάλινος κώδων. «Μοντέρνα» μέθοδος , όπου τοποθετείται γυάλινος κώδωνας που η αναπνοή μπορεί να γίνει από μικρό σωλήνα. Ο ύποπτος ιδρώνει τόσο ώστε ο ιδρώτας φθάνει ως τη μέση της γάμπας. Το θύμα υφίσταται ηλεκτρολυτικές διαταραχές. Ραδιενεργά ποτά. Η επιστήμη στην υπηρεσία των βασανιστών. «Πολιτισμένα» τελειώνει η Ανάκριση , με ένα ποτό και τσιγάρο. (το λεγόμενο Αιράν) το οποίο είναι γιαούρτι διαλυμένο σε νερό στο οποίο έχουν ρίξει ραδιενεργές ουσίες οι οποίες δραστηριοποιούνται ύστερα από δέκα ημέρες όταν ο ύποπτος βρίσκεται στο σπίτι του θεωρώντας ότι έχει τελειώσει η ανάκριση. Με τρομαχτικούς πόνους αρχίζει η διάσπαση του σωματικού λευκώματος και επέρχεται θάνατος από ηπατική και νεφρική ανεπάρκεια. (συνηθισμένη μέθοδος στο Ιράκ).

70

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥ;;; -Φίλε… το μόνο που θέλω είναι μια κουβέρτα !!!! Γαμώ το κέρατό μου!!! Είμαι άνδρας και κοιμόμαστε αγκαλιά για να ζεσταθούμε… Σήμερα με τα τόσα προβλήματα που αντιμετωπίζει η καθημερινότητα του έλληνα , έχει μπει στο περιθώριο ακόμα και η σκέψη για την διαβίωση του παραβάτη έγκλειστου. Ειδικά , μετά την τρομολογνία που κυριρχεί,αλλά και την εκτόξευση της εγκληματικότητας στα ύψη, τα δικαιώματα του φυλακισμένου αποτελούν μια λεπτομέρεια. Ο πολιτισμός όμως είναι ένα σύνολο λεπτομερειών και κρίνεται το επίπεδο του, με την προστασία προς τα αδύναμα μέλη και τα στερούμενα την ελευθερία. Η στέρηση της ελευθερίας συνεπάγεται καταναγκασμό και δεινοπάθεια αυτού που την υφίσταται όπως γνωρίζουμε , οι δυσμενείς όμως αυτές συνθήκες, κάτω από τις σημερινές κατακτήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων , δεν μπορούν να φτάσουν μέχρι του σημείου να καταπατούν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Από άποψη ηθικών όρων η ανθρωπιστική διαβίωση εκδηλώνεται με διατάξεις του Σωφρονιστικού κώδικα που αφορούν την συμπεριφορά, που πρέπει να επιδεικνύει το προσωπικό προς τους καταδίκους, την επικοινωνία των καταδίκων με πρόσωπα έξω από την φυλακή και … την ψυχαγωγία ! Στην πράξη όμως αποδεικνύεται πόσο ξένο σώμα είναι η λειτουργία επανακοινωνικοποίησης στο κορμό της φυλακής, η οποία , παρά τον ευφημισμό των λέξεων, δεν μπορεί να είναι παρά θεσμός φύλαξης και τιμωρίας. Η διαβίωση είναι άθλια, η καθαριότητα και η υγειονομική περίθαλψη είναι ανύπαρκτες , όπως και η θέρμανση και το ζεστό νερό . Φυσικά δεν γίνεται λόγος για χαρτιά τουαλέτας, σαμπουάν, οδοντόκρεμες και για την ποιότητα του φαγητού. Σε θαλάμους 8 -17 γυναικών η παντελής έλλειψη ειδών πρώτης ανάγκης οδήγησε σε αρρώστιες μιας και ούτε ιατρικό προσωπικό αλλά ούτε μεταφορικό μέσο για το νοσοκομείο υπήρχαν. Η εθνική επιτροπή για τα δικαιώματα του ανθρώπου καταγράφει συνεχώς όλη αυτή την φρίκη. Για ευαισθητοποίηση φορέων βέβαια κανένας λόγος. Σήμερα μάλιστα που όλη η ελληνική κοινωνία νοιώθει καθημερινά από παντού απειλούμενη θεωρείται πολυτέλεια η «ματιά» πίσω από τα τοίχοι που την χωρίζουν από τους παραβάτες. Ο πολιτισμός όμως μιας κοινωνίας κρίνεται σε δύσκολες ώρες και σε όλες τις πλευρές των κατακτήσεων των θεμελιωδών δικαιωμάτων .

71

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Όχι μόνο για τους αδικημένους και αδύναμους αλλά και για τους κρατούμενους που ζουν την Σωφρονιστική παράνοια . Ξεχνάμε ότι έγκλειστοι δεν είναι μόνο οι «πολύ κακοί» αλλά και απλοί οφειλέτες του Δημοσίου , γυναίκες με παιδιά και κυρίως ανήλικοι . Η «Σωφρονιστική νομιμότητα», οριοθετεί τα θεμελιώδη δικαιώματα των κρατουμένων τα οποία όμως καταπατούνται σε όλες τις μορφές τους. Οι νόμοι προστατεύουν, σε αντίθεση με το παρελθόν όπου οι κρατούμενοι ζούσαν κάτω από συνθήκες εξαθλίωσης, την ανθρώπινη διαβίωση τόσο από άποψη φυσικών όρων όσο και από άποψη ηθική. (Σωφρονιστικός κώδικας).Στην διασφάλιση αυτού που έχει επικρατήσει να λέγεται «δικαιώματα του κρατούμενου» κατατείνουν και οι προσπάθειες που καταβάλλονται σε διεθνές επίπεδο από διεθνείς οργανισμούς.

72

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Οι πολίτες νοιώθουν έντονα την απειλή από την αυξανόμενη εγκληματικότητα και η «ψυχολογία της μάζας» τροφοδοτεί τις φωνές οργής ενάντια στην δικαιοσύνη και την αστυνομία που παρουσιάζονται αδύναμες να τους προστατέψουν. Η οργή μεγαλώνει όταν οι Έλληνες πολίτες γνωρίζουν ότι πληρώνουν κάθε χρόνο 2,8 δις ευρώ για την οργάνωση της αστυνομίας , δηλαδή για την ασφάλεια τους. Μέσα σε μια τέτοια σύγχυση βρίσκουν πρόσφορο έδαφος οι προτάσεις και οι «εν θερμό » θέσεις αυταρχικών μεθόδων που προσβάλλουν βάναυσα τους δημοκρατικούς θεσμούς. Η ψηφοφορία στο ιντερνέτ για τις κάμερες παρακολούθησης αποτελεί ένα παράδειγμα ακραίας ανευθυνότητας. Πρέπει να απαντήσει , ο πολίτης με ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ. Δεν λειτουργεί όμως έτσι το κοινωνικό σύστημα ενός κράτους δικαίου. ΟΧΙ στο άσπρο ή το μαύρο. Φυσικά και καταπατούνται τα συνταγματικά δικαιώματα αλλά και το σύνολο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο εισαγγελέας με τις αλλαγές του νόμου από το 2007 , έχει το δικαίωμα να επιτρέψει τη χρήση τους. Δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε και να πούμε εύκολα το ΝΑΙ, μπροστά σε μια αόριστη απειλή που τρομοκρατεί το κοινωνικό σύνολο. Το σύνταγμα προστατεύει το δικαίωμα των πολιτών στις συναθροίσεις και η όποια καταγραφή συμμετοχής σε διαδηλώσεις οδηγεί στο ηλεκτρονικό φακέλωμα. Σε περιπτώσεις ειδικών συνθηκών , που επιφέρουν σοβαρούς κινδύνους και ενώ δεν μπορούν να υπάρξουν άλλα μέσα αποδεικτικά, μπορούμε υπό όρους να υποστηρίξουμε το ΝΑΙ, υπό την βασική προϋπόθεση έγκρισης όχι μόνο με την εντολή εισαγγελέα αλλά με την συνεργασία της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Όχι λοιπόν στο άσπρο ή μαύρο, θεμάτων όπως η χρησιμοποίηση των καμερών και το ηλεκτρονικό φακέλωμα. ‘Όταν η ανθρώπινη ζωή δεν έχει καμία αξία πλέον, ακόμη και για τους κακοποιούς του κοινού ποινικού δικαίου ,υπάρχει η αντίληψη ότι η αστυνομία και να εφαρμόσει τις πιο σύγχρονες μεθόδους αστυνόμευσης, ακόμα και να υιοθετήσει αξιόπιστα ψυχομετρικά εργαλεία για τους ένστολους, δεν πρόκειται να συγκρατηθεί η αυξανόμενη εγκληματικότητα. Στο παρελθόν υπήρχαν μεγάλες ομάδες κακοποιών που δρούσαν με συγκεκριμένες τακτικές. Σήμερα έχουν δημιουργηθεί και νέες ομάδες με διαφορετική τακτική, αλλά και οι πρώην ομάδες πολυδιασπάστηκαν σε εκατοντάδες μικρότερες που δρουν και επεκτείνονται και εκτός του κέντρου του κέντρου της Αθήνας. Χιλιάδες είναι και τα παράνομα όπλα που μετά το 1990 73

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

«φύτρωσαν» με την άνθηση του εμπορίου στα βαλκάνια. Όταν δεν έχει γίνει επίσημη, οργανωμένη καταγραφή των μεταναστών (με όλες τις δυσκολίες που παρουσιάζει) υπάρχει και το επιπλέον πρόβλημα του εντοπισμού. Η ενεργοποίηση όλων των μηχανισμών συλλογής πληροφοριών απαιτεί συστηματικότερη εκπαίδευση έναντι του «θολού τοπίου» των λαθρομεταναστών και των ελληνικών συμμοριών που αναβαθμίζονται συνεχώς. Η ιεραρχία , η κατανομή των ρόλων, ο επιχειρησιακός σχεδιασμός και η διασύνδεση με την «μαύρη οικονομία» δηλαδή με νομιμοφανείς διαύλους πλυντηρίων του χρήματος αποδεικνύουν αυτή την ποιοτική αλλαγή. Οι υπηρεσιακές εισηγήσεις αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας υποστηρίζουν τις πιο αξιόπιστες αξιολογήσεις για τους ένστολους αλλά η πολιτική ηγεσία κωφεύει. Ακόμη και οι προτάσεις για ειδικό «σώμα μεταναστών» μέσα από τους μετανάστες, που θα επιλεγεί με αυστηρά κριτήρια θα ενίσχυε τις υπηρεσίες με πληροφορίες που δεν θα μπορούσαν να έχουν με άλλους τρόπους. Είμαστε ακόμη στα πρώτα βήματα για τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου αλλά και της δομής της αστυνομίας. Όταν ακόμα η προσοχή έχει εστιαστεί στη αξιολόγηση της ψυχοπαθολογικής κατάστασης για την άσκηση του αστυνομικού επαγγέλματος το έντονο παρασκήνιο επικρατεί. Αν αναφερθούμε πιο ειδικά , γνωρίζουμε ότι τα αξιόπιστα τεστ MMP1-2 (από το πανεπιστήμιο της Μινεσότα) βρήκαν αντίδραση από τον σύλλογο Ελλήνων ψυχολόγων και των επιχειρησιακών ψυχιάτρων , που σε συνδυασμό με την γραφειοκρατική ολιγωρία και τις «όπισθεν» πολιτικές πιέσεις , δεν έγιναν δεκτά. Το αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ , έχει την δυνατότητα να οργανώσει και να σταθμίσει τις σημερινές καταστάσεις. Οι επιτυχίες κατά καιρούς , ενάντια στο οργανωμένο έγκλημα φυσικά και δεν είναι τυχαίες αφού κυριάρχησαν προηγμένης τεχνολογίας τεχνικές παρακολούθησης. Τελικά, χρειάζεται η αποφυγή της μίζερης λογικής «τίποτε δεν γίνεται» , αλλά κυρίως η απελευθέρωση από τα πλοκάμια που ελέγχονται από ένα φοβισμένο ψηφοθηρικό εγκέφαλο. ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΝΟΥ

74

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Η ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΚΑΙ Ο ΝΕΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ

Τα τελευταία χρόνια οι έρευνες πληθαίνουν και τα εγκληματολογικά περιοδικά κατακλύζονται από άρθρα προβληματισμού , που ανατέμνουν και αναλύουν τον ρόλο της αστυνομίας , την οργάνωσή της , τις αξίες της , την δράση της τα δικαιώματά της , τις μεθόδους που χρησιμοποιεί , εκτιμούν την απόδοση της , όπως και τις σχέσεις της με τον πολίτη και υποδεικνύουν τους νέους ρόλους που την αναμένουν στο συνεχώς εξελισσόμενο κόσμο μας. Η στρατηγική θέση της καθιστά αναγκαία μια νέα στάση της απέναντι στα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει. ΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ. Οι προκαταλήψεις , ο φόβος , η καχυποψία , η σχετική αμοιβαία δυσπιστία που οφείλονται στην εμπλοκή της στα ευρύτερα κοινωνικά προβλήματα αλλά και στην ύπαρξη του σκοτεινού αριθμού εγκληματικότητας καθώς και το γεγονός ότι ορισμένοι ευυπόληπτοι , white collar criminals ξεφεύγουν από την τσιμπίδα της , αποτελούν βασικά εμπόδια στην εδραίωση καλών σχέσεων κοινού-αστυνομίας. Παράλληλα και οι αντιφατικές αναμονές των πολιτών δημιουργούν ηθικές και πρακτικές δυσχέρειες. Η ΝΕΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ. Η διαπίστωση πως οι δραστηριότητες της αστυνομίας , πολλές φορές έχουν αρνητικές συνέπειες, τόσο από την άποψη προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου , γενικότερα , όσο και από την άποψη των επιταγών της ορθής αντεγκλιματικής πολιτικής οδήγησε στη διατύπωση προτάσεων για την λήψη των αναγκαίων μέτρων σε μια νέα προοπτική κοινωνικής άμυνας. Τα προτεινόμενα μέτρα που προσπαθούν να την εναρμονίσουν προς το νέο πνεύμα , προς τη νέα ιδεολογία της ανθρωπιστικής πολιτικής , προϋποθέτουν όχι μόνο μια νέα δομή και οργάνωση της αστυνομίας αλλά κυρίως στην υιοθέτηση μιας νέας στάσης που θα της επιτρέπει να ανταποκριθεί με επιτυχία στους νέους ρόλους που την περιμένουν. Ένα από τα κυριότερα μέσα είναι η αξιοποίηση του αστυνομικού ως ατόμου και όχι ως ανώνυμου στοιχείου του αστυνομικού σώματος στο οποίο ανήκει . Το παν εξαρτάται από την χρήση που εμείς κάνουμε της αστυνομίας , αναφέρει ο εγκληματολόγος J. SUSINI . Για να μπορέσει να λειτουργήσει κατά τα νέα πρότυπα σημειώνεται η ανάγκη αποδοχής ορισμένου Κώδικα Συμπεριφοράς 9Ευρωπαική διακήρυξη για την Αστυνομία και κώδικας συμπεριφοράς των Ηνωμένων Εθνών (Α/ΡΕΣ/34/169) ΠΟΥ ΒΈΒΑΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΊ ΘΑ ΠΡΈΠΕΙ η επιλογή και η εκπαίδευση των αστυνομικών να είναι ιδιαίτερα επιμελημένες και να τεθούν σε νέες βάσεις. Για την Ελλάδα , 75

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

σε αυτό το σημείο πρέπει να τονίσουμε το θετικό βήμα , της επιλογής – στελέχωσης της Αστυνομίας , μέσω του συστήματος των Πανελλαδικών εξετάσεων. Η αποφυγή του στιγματισμού πρέπει να γίνει πράξη στα πλαίσια αντεγκληματικής πολιτικής καθώς και η διευκόλυνση της κοινωνικής επανένταξης σε μια μακροχρόνια προοπτική κοινωνικής άμυνας. Σε συνεργασία με το αντίστοιχο Συμβούλιο πρόληψης Εγκληματικότητας πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια μετριασμού των συνεπειών της στιγματιστικής διαδικασίας . Πρέπει να αντιληφθούμε πως υπάρχει μια ποινική διαδικασία που προβλέπεται από τους κώδικες ποινικής δικονομίας , μια άλλη διαδικασία που εφαρμόζεται στην πράξη και κυρίως , μια Τρίτη διαδικασία , όπως αυτή βιώνεται από τον κατηγορούμενο. Έχει τεράστια σημασία το αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής πάνω στη προσωπικότητα του αλλά και στο πρόσωπο της Αστυνομίας που οι πράξεις της «στοιχειώνουν» μια κοινωνία. Είναι κοινός τόπος πως παραβάτες νεαροί-έφηβοι που δεν συνελήφθησαν , στη μεγάλη τους πλειοψηφία κοινωνικοποιήθηκαν στη συνέχεια κανονικά. Αντίθετα όσοι είχαν επαφή με τις υπηρεσίες δίωξης παραμένουν συνεχώς ύποπτοι . Από το 2Ο Παγκόσμιο συνέδριο εγκληματολογίας είχε διαπιστωθεί πως οι επιδράσεις του περιβάλλοντος στο οποίο ο δράστης αναγκάστηκε να ζήσει μετά από κάποιο στιγματισμό του , μεταφράστηκαν σε μηχανισμούς προβολής, ταυτότητας, εκλογίκευσης , που υποστηρίζουν την διαδικασία προσχώρησης του σε κώδικα και ιδεολογία κοινή και ένταξη σε κάποια στιγμή στο δρόμο της παραβατικότητας.

76

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ZERO TOLERANCE” (ΜΗΔΕΝ ΑΝΟΧΗ).

Σύμφωνα με τις πρόσφατες μελέτες , η Ελλάδα εμφανίζει τη μεγαλύτερη επιδείνωση της εγκληματικότητας σε σχέση με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες και τις Η.Π.Α. Την αποκάλυψη αυτή , που αλλού θα οδηγούσε ακόμα και στην κατάθεση πρότασης μομφής της Κυβέρνησης είχε κάνει και η καθηγήτρια εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Καλλιόπη Σπινέλλη «ακόμα και πριν μερικά χρόνια , κατά την διάρκεια του 1995-1996η Ελλάδα παρουσίαζε μεγαλύτερη αύξηση σε σχέση με άλλες χώρες. Πτώση της εγκληματικότητας παρατηρείται στις σε ελάχιστες χώρες. Από στοιχεία μάλιστα η διαφορά με την Ελλάδα είναι της τάξεως του 18, 8% για μια σειρά από σοβαρά εγκλήματα. Οι αλλαγές αυτές οφείλονται σε σημαντικό βαθμό στη ριζική αλλαγή της φιλοσοφίας για την αντιμετώπιση της παραβατικότητας όπως συνέβη στις Η.Π.Α. Η νέα πολιτική είναι γνωστή ως «zero tolerance” (μηδέν ανοχή). Ο όρος δεν είναι επιτυχής γιατί η αλλαγή που παρατηρείται δεν σχετίζεται τόσο με το βαθμό ανοχής στο έγκλημα όσο με το είδος των επεμβάσεων της αστυνομίας. Άξονας αυτής της πολιτικής είναι η αντίληψη ότι στόχος της αστυνομίας δεν είναι η εξιχνίαση των εγκλημάτων αλλά η πρόληψή τους. Από μια σκοπιά η νέα αυτή αντίληψη σηματοδοτεί μια επιστροφή στις ρίζες , στην αρχική δηλαδή σύλληψη πάνω στην οποία βασίστηκε η δημιουργία του θεσμού της Αστυνομίας το 19ο αιώνα. . Πεποίθηση αυτής της πολιτικής είναι ότι το ‘έγκλημα είναι στενά συνδεδεμένο με την πτώση του βιοτικού επιπέδου που παρατηρείται σε δημόσιους χώρους και στις γειτονιές . Κάθε αστυνομικός ανέλαβε τον πολύ σημαντικό ρόλο να συμβάλει στην βελτίωση της ποιότητας ζωής. Γράφει ο πατέρας της προσέγγισης αυτής , Τζέιμς Ουότσον στο κείμενο του “making neighborhoods safe” σε μια γειτονιά μπορεί να παρουσιαστεί μια σειρά κλοπών επειδή για παράδειγμα οι χρήστες ναρκωτικών βρήκαν ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι στο οποίο καταφεύγουν. Προκειμένου να βρούν λεφτά για αγοράσουν τη δόση τους κλέβουν από τους γείτονες του. Αν το εγκαταλελειμμένο ερείπιο «γκρεμιστεί» είναι προφανές ότι οι χρήστες θα φύγουν. Ένα άλλο εξίσου σημαντικό στοιχείο της νέας πολιτικής είναι αυτό που ονομάστηκε «community policy» - κοινοτική αστυνόμευση. Ο ρόλος της είναι να επισκέπτεται τακτικά τις γειτονιές , να μαθαίνει τα προβλήματα που τυχόν υπάρχουν και να τα αντιμετωπίζει στη 77

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

γέννηση τους , προτού δηλαδή ξεσπάσουν. Η οικοδόμηση συμμαχιών με τους κατοίκους μιας γειτονιάς , οι τακτικές συναντήσεις με διάφορες ομάδες πολιτών για την ενημέρωση των προβλημάτων και οι προτάσεις λύσεων , για κάθε μικρό ή μεγάλο πρόβλημα που πλήττει την ποιότητα ζωής μιας περιοχής , καθίστανται μέρος της καθημερινής δραστηριότητας. Κοινοτική αστυνόμευση σημαίνει συνεργασία με τους ¨καλούς» και όχι απλώς δίωξη των «κακών»

78

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΤΟ «ΘΑΝΑΣΙΜΟ ΚΟΚΤΕΙΛ» ΤΗΣ ΒΙΑΣ

Η αυθάδεια, η ανευλάβεια και ο ανοίκειος κυνισμός πυροδοτούν καθημερινά την ωμή βία που οδηγεί σε μια πανελλήνια οργή κατά των «θεριών» που αναδύουν στην επιφάνεια τις δραματικές διαστάσεις της προσωπικής ή συλλογικής έλλειψης απαντήσεων στα κοινωνικά προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας. Η θανάτωση ενός εφήβου και η παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων έγιναν ο καθρέπτης μιας γυμνής από αξίες και ιδανικά εποχής. Στη δεκαετία του ΄70 , η αμφισβήτηση των νέων ήταν συνδεδεμένη με τα προβλήματα που αφορούσαν την ποιότητα της δημοκρατίας και την είσοδο στη ζωή των ενηλίκων. Στη δεκαετία του ΄80 προερχόταν από τους εξεγερμένους και συνειδητοποιημένους νέους. Στη δεκαετία του ΄90 συναντάμε την έλλειψη ιδεολογικών πλαισίων και σημείων αναφοράς. Η «ανεξέλεγκτη» και «παγωμένη» σημερινή γενιά της παγκοσμιοποίησης, εκφράζει την δυσφορία για την απεμπόληση των οραμάτων, για την χωρίς ελπίδες ζωή που διάγουν και την αδιαφορία των ενηλίκων για το παρόν και το μέλλον τους. Το «θανάσιμο κοκτέιλ» της εκρηκτικής βίας αποτελείται από τον συνδυασμό παραγόντων που διογκώθηκαν επικίνδυνα. Ο πρώτος παράγοντας είναι η νεανική οργή που πυροδοτήθηκε από ένα όπλο εξουσίας που χτύπησε την νεανική καρδιά. Ο δεύτερος παράγοντας αφορά τον χώρο των αντεξουσιαστών που εκτός των ατόμων που έχουν μια συγκεκριμένη ιδεολογία και μάχιμη θέση ενάντια στην κρατική εξουσία και ασυδοσία, έχει «μολυνθεί» από ένα βρώμικο μίγμα με προβοκάτορες , κουκουλοφόρους και κλόουν, που εξυπηρετούν τόσα χρόνια τα σκοτεινά παραπολιτικά συμφέροντα. Ο τρίτος (και νέος) παράγοντας που συμπληρώνει το κοκτέιλ του χάους που βιώνουμε, αφορά τους αλλοδαπούς. Ο αριθμός που «δέχτηκε» η Ελλάδα είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτούς που μπορεί να ελέγξει, πράγμα που επαληθεύεται με τον πιο δραματικό τρόπο. Οι λεηλασίες, το πλιάτσικο και καταστροφή περιουσιών είναι συνάρτηση του παρωχημένου πολιτικού σχεδιασμού για την ενσωμάτωση τους στη κοινωνία με ανθρωπιστικούς όρους. Απέναντι σε αυτές τις παραμέτρους βρίσκεται η κρατική εξουσία με την έκφραση της θεσμοθετημένης βίας, την Αστυνομία. Υπάρχει η 79

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

κατάλληλη εκπαίδευση να αντιμετωπιστούν έστω, οι φωνές διαμαρτυρίας «των κοντών παντελονιών»; Φυσικά όχι! Όταν δεν υπάρχει η σχετική πρόνοια ώστε η εκπαίδευση τους να περιλαμβάνει και τα βασικά μαθήματα εισαγωγής στη κοινωνική ψυχολογία και την αντεγκληματική πολιτική , τότε η αντιμετώπιση και της απλής «παθητικής πρόκλησης», όπως αυτή των φραστικών προκλήσεων, οδηγούν στην αναπαραγωγή της αρνητικής κατασταλτικής εικόνας, αλλά και στην προσβολή της τιμής και της υπόληψης όλου του Αστυνομικού σώματος. Η βία έχει πάντα ενήλικο πρόσωπο. Πρόσωπο που δεν έμαθε να αφουγκράζεται την νεολαία ακόμα και από τα πολύ παλιά χρόνια. Στην Πομπηία, είχαν αποκαλυφθεί συνθήματα στους τοίχους κάποιου σχολείου που χαρακτήριζαν, το δάσκαλο με φράσεις που έκαναν τους αρχαιολόγους να εκπλαγούν! Τα παιδιά δεν έχουν συνείδηση των ορίων τους. Δεν νοιώθουν φόβο και μπορούν να πάρουν οποιοδήποτε ρίσκο. Η αναθεώρηση της παιδείας και στο τομέα της πολιτικής συνειδητότητας είναι απαραίτητη. Πήρε η κοινωνία μας ένα σκληρό μάθημα από τις παιδαγωγικές ελλείψεις που στη θέση τους ήρθε η αστυνομία και γιατί όχι σε λίγο και ο στρατός! Μόνο που πρέπει να γνωρίζουμε πως αυτού του είδους η αντιμετώπιση θα δημιουργήσει « μικρά τέρατα» όπως χαρακτηριστικά είχε αναφέρει ο κοινωνιολόγος Κρίστιαν Μπάκμαν. Αν και ο άνθρωπος είναι το υποκείμενο του σεβασμού, ο σεβασμός αφορά επίσης ιδέες, αξίες και προπάντων την ιερότητα της νεανικής αμφισβήτησης.

80

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

Όλες οι επιστήμες έχουν ένα φιλοσοφικό υπόβαθρο ηθικής και δεοντολογίας που μας παραπέμπει στο τι είναι καλό ή κακό. Κάποτε ένας Ακαδημαϊκός σε ένα ινστιτούτο θετικών επιστημών έθιξε το θέμα του Θεού και την σχέση με το κακό. «Είναι ο Θεός ο δημιουργός των πάντων»; Η απάντηση ήρθε από ένα σπουδαστή .»ναι, ο Θεός είναι ο δημιουργός» . Ο καθηγητής συνέχισε «Εάν ο Θεός δημιούργησε τα πάντα συνεπάγεται ότι δημιούργησε και το κακό, δεδομένου ότι το κακό υπάρχει και αφού οι πράξεις μας καθορίζουν ποιοι είμαστε, μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Θεός είναι κακός» . Εφόσον δεν υπήρξε απάντηση ο καθηγητής υποστήριξε ότι είχε αποδείξει ότι η χριστιανική πίστη ήταν ένας μύθος. Ένας άλλος σπουδαστής έθεσε στην συνέχεια το ερώτημα «Κύριε καθηγητά, το κρύο υπάρχει”; Η απάντηση ήταν άμεση «Φυσικά και 81

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

υπάρχει . Εσύ εν έχεις ποτέ αισθανθεί κρύο»; Ο σπουδαστής απάντησε «Στην πραγματικότητα , κύριε το κρύο δεν υπάρχει. Σύμφωνα με τους νόμους της φυσικής , αυτό που λέμε κρύο είναι στην πραγματικότητα η απουσία της θερμότητας. Απόλυτο μηδέν (-460Φ) είναι η συνολική απουσία θερμότητας και καθετί γίνεται αδρανές και ανίκανο να αντιδράσει σε εκείνη την θερμοκρασία. Το κρύο δεν υπάρχει. Έχουμε δημιουργήσει αυτή την λέξη για να περιγράψουμε πως αισθανόμαστε εάν δεν έχουμε καμία θερμότητα». Και συνέχισε: “ Κύριε καθηγητά , το σκοτάδι υπάρχει»; Ο καθηγητής απάντησε «Φυσικά» . «Κι όμως δεν υπάρχει , είναι στη πραγματικότητα η απουσία του φωτός. Το φως μπορούμε να το μελετήσουμε , το σκοτάδι όχι. Στην πραγματικότητα , μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το πρίσμα Newton για να αναλύσουμε το λευκό φως σε πολλά χρώματα και να μελετήσουμε τα διάφορα μήκη κύματος κάθε χρώματος. Δεν μπορείτε να μετρήσετε το σκοτάδι. Μια απλή ακτίνα του φωτός μπορεί να σπάσει σε έναν κόσμο του σκοταδιού και να το φωτίσει. Πως μπορείτε να ξέρετε ότι το σκοτάδι απλώνετε σε έναν χώρο; Μετρώντας την ποσότητα του παρόντος φωτός. Έτσι δεν είναι; Το σκοτάδι είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται από το άτομο για να περιγράψει τι συμβαίνει όταν δεν υπάρχει παρουσία φωτός» Και τότε ο σπουδαστής ρώτησε: «Κύριε , το κακό υπάρχει»; Ο καθηγητής αποκρίθηκε «φυσικά , όπως είπα στην αρχή. Το βλέπουμε στα καθημερινά προβλήματα της ανθρωπότητας στο πλήθος των εγκλημάτων και της βίας που κυριαρχούν». Ο σπουδαστής απάντησε «Το κακό δεν υπάρχει , κύριε, ή τουλάχιστον , δεν υπάρχει από μόνο του. Το κακό είναι απλώς η απουσία του Θεού. Είναι ακριβώς όπως το σκοτάδι και το κρύο , μια λέξη που το άτομο έχει δημιουργήσει για να περιγράψει την απουσία του Θεού. Ο Θεός δεν δημιούργησε το κακό. Το κακό είναι το αποτέλεσμα που προκύπτει όταν το άτομο δεν έχει την αγάπη του Θεού παρούσα στην καρδιά του. Είναι όπως το κρύο που έρχεται όταν δεν υπάρχει καμία θερμότητα ή το σκοτάδι που έρχεται όταν δεν υπάρχει κανένα φως» Ο καθηγητής δεν αποκρίθηκε. Το όνομα του νεαρού σπουδαστή : Αλβέρτος Αϊνστάιν .

82

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΚΑΠΗΛΕΥΤΕΣ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΛΟΓΟΥ

Η σχέση του ανθρώπου με την θρησκεία , ή μάλλον με το μεταφυσικό είναι προσωπική υπόθεση. Ούτε η εκκλησία μπορεί να την επιβάλλει ούτε κανένας φορέας εξουσίας. Θεωρητικά έχουμε απόλυτη φυσική ελευθερία. Αυτό που λέμε όμως πίστη δεν είναι μια ατομική πεποίθηση. Κρατάει το πρωταρχικό νόημα της Ελληνικής λέξης ΠΙΣΤΗ που σημαίνει εμπιστοσύνη και φυσικά δεν αναφερόμαστε στην έννοια όπως υφίσταται στην αγορά , για παράδειγμα Εμπορική πίστη! Επομένως για να έχει ουσία η έννοια , προϋποθέτει ένα γεγονός κοινωνίας σχέσεων και στην Ορθόδοξη εκκλησιαστική της εκδοχή είναι ένα γεγονός μετοχής σε σχέσεις εμπιστοσύνης οι οποίες ξεκινάνε από τον διπλανό για να οδηγήσουν στο Θείο. Είμαστε μια κοινωνία που δεν μπορεί πια να συνεννοηθεί. Πέρα από τρείς-πέντε λέξεις κώδικες που δεν χρειάζεται αναφορά. Εκεί αρχίζει και τελειώνει η επικοινωνία. . Αν η εκκλησιαστική ηγεσία είχε σαν πρώτο μέλημα να αποκαταστήσει τον πολιτισμό του ορθόδοξου λειτουργικού λόγου , να καθάρει τον εκκλησιαστικό χώρο από όλο αυτό το μίασμα , ή να διδάξει αντί για κατηχητικές ηθικολογίες την γλώσσα της εκκλησίας, αυτόν τον πλούτο της ποίησης που λειτουργεί στην Πατερική σκέψη , αυτό θα ήταν επαναστατική συμβολή που θα επανέφερε την αλήθεια . Αν θέλουμε να μιλήσουμε κατάματα και από την πλευρά της εκπαίδευσης ας θυμηθούμε τα κατηχητικά σχολεία στους ναούς , που είναι σαφώς προτεσταντικής προέλευσης και ενέχουν προπαγάνδα και προσηλυτισμό , (απαγορευμένο από το Σύνταγμα). Στη θέση της θρησκευτικής προπαγάνδας που προάγει τον δογματισμό και φανατισμό , η διδασκαλία της γλώσσας των ιερών κειμένων και της Πατερικής σκέψης θα ήταν το αντίδοτο που θα πρόσφερε αυτό που πραγματικά υπηρετεί η εκκλησία. Σήμερα υπάρχουν μέθοδοι που η διδασκαλία και της αρχαίας και της Ορθόδοξης χριστιανικής σκέψης , γίνεται «παιχνίδι» συναρπαστικό χωρίς να απολέσει την σεβασμό. Πρέπει επίσης να έχουμε ως γνώμονα στις απόψεις και αναλύσεις μας ότι οι άνθρωποι που εκφράζουν την θρησκεία ή μάλλον τον ιερό Λόγο δεν συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο. Από τον β΄αιώνα για παράδειγμα υπήρχαν δύο τάσεις στους κύκλους των λογίων. Από τους 83

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

περισσότερους , το Αρχαιοελληνικό πνεύμα περιφρονείται ή αποκρύπτεται σκοπίμως. (Όπως έπρατταν οι απολογητές , Ερμείας, Τατιανός, Θεόφιλος Αντιοχείας και πολλοί άλλοι ) Αντίθετα το παράδειγμα του Ιουστίνου για την σπουδή των κλασικών συγγραφέων , ακολούθησαν Θεολόγοι , ιδίως οι Αλεξανδρινοί και κυρίως τον δ΄ αιώνα όπου οι περισσότεροι φοιτούν τα Ελληνικά γράμματα . Τα πορίσματα των τότε Θετικών επιστημών χρησιμοποιούνται για την ερμηνεία των φυσικών φαινομένων, η δε Πλατωνική αντίληψη περί της ισχυρής διάκρισης μεταξύ ψυχής και σώματος και του αγώνα ενάντια στα πάθη, αποτέλεσε και την βάση των ασκητικών ιδεών του Μ. Βασιλείου. Το μεγάλο πρόβλημα σήμερα είναι ο μεγάλος κίνδυνος μετάθεσης σε ρήξη , σε διχασμούς όπως συντηρητικοί – προοδευτικοί , σκοταδιστές , αιρετικοί οπαδοί της παγκοσμιοποίησης και σύγκρισης για το ποιοι αγαπούν περισσότερο τον Θεό. Ξεχνάμε για παράδειγμα ότι οι προτεσταντικές και ρωμαιοκαθολικές κοινωνίες έχουν εφεύρει τους τρόπους να συνυπάρχουν με τη βάση ορθολογικών κανόνων , κοινωνικών συμβολαίων μέσα από μια παράδοση ορθολογισμού και ατομοκεντρικής πεποίθησης , όσον αφορά στην ιδεολογική εκδοχή της πίστης. Δεν είναι λοιπόν τυχαία και η απάντηση του Πάπα στο ερώτημα για τους gay : « και ποιος είμαι εγώ να τους κρίνω;». Ως ουσιαστικό Βήμα θεωρώ την καλλιέργεια της αναζήτησης του αυθεντικού , του γνήσιου της εκκλησιαστικής κοινότητας. Στην ουσία αναζητούμε το Λόγο. Αναζητούμε τον Πατερικό λόγο που σκόπιμα αποκρύπτεται. Το να είσαι σήμερα μαινόμενος χριστιανός , όπως γνωρίζουνε και οι στοιχειωδώς ψυχολογούντες , προδίδει φοβερές ανασφάλειες , όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και ο δάσκαλος Γιανναράς. Είναι πολύ δύσκολο το να θέλεις επίσης σήμερα, να είσαι ένας συνεπής μηδενιστής. Το να μην έχεις καμιά απάντηση στο νόημα της ύπαρξης σου, του κόσμου, της ιστορίας και των μεταβολών και να θέλεις να είναι όλα μια τυχαιότητα και μια συνωμοσία , δηλώνει το τραγικό υπαρξιακό πρόβλημα. Εδώ άλλωστε είναι και ο σημαντικός ρόλος της εκκλησίας. Να παρέμβει στο τραγικό πρόβλημα των ανθρώπων σήμερα . Είναι πιο έντιμο και πιο ειλικρινές να επιδιωχθεί η συναίνεση και η πρακτική άμεση βοήθεια , ανώνυμα και χωρίς τυμπανοκρουσίες. Αυτή είναι η ευχή. Να υπάρχει η τόλμη και η δράση χωρίς πολιτικές σκεπές και χωρίς διακρίσεις.

84

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΤΟ ΑΜΑΡΤΩΛΟ ΦΕΡΜΟΥΑΡ

«Τι πρέπει να κάνουμε μπροστά στο τέρας της τεχνολογίας; Αποτασσόμεθα τις επιθυμίες της σαρκός … και στρεφόμεθα εις τας αρετάς του πνεύματος . Η λαγνεία , διαθέτει μύρια προσωπεία, την αίθουσα χορού , το λαϊκό ποτοπωλείο, τα τούρκικα χαμάμ . Ωσαν την λερναίων ύδραν προβάλλει νέα κεφάλια πανταχόθεν «ως και οι σύγχρονες εφευρέσεις της επιστήμης χρησιμοποιούνται δια την καλλιέργειαν της ανηθικότητας. Η αεριομηχανή… φέρει την απόλαυσιν του αυτοκινήτου και μια ολεθριώτατη απειλή , αυτήν του απομεμακρυσμένου πορνείου. Ο ηλεκτρισμός κατέστησεν δυνατόν τον κινηματογράφον. Λόγω του τηλεφώνου , μια νεαρή γυναίκα ημπορεί να ακούσει την φωνήν του μνηστήρος εις το προσκεφαλαιόν της. Επίσης η πιο σκανδαλώδης εφεύρεσις όλων, είναι το ΣΥΡΤΟΚΟΜΒΙΟΝ της εταιρείας Τάλον, γνωστών γαλλιστί και ως ΦΕΡΜΟΥΑΡ το οποίον επιτρέπει εις κάθε άνδραν την ταχείαν πρόσβασιν … εις την ηθικήν κατάπτωσιν» (Κατηχητική ομιλία Επισκόπου)

Στο μεσοδιάστημα στα 1760 και 1860 πραγματοποιήθηκε ως γνωστό, η περιβόητη βιομηχανική επανάσταση, που έμελε να μεταλλάξει την ιστορική πορεία των κατοίκων του πλανήτη μας. Από τότε και μετά, η μηχανή και η τεχνική έρχονται να κατακτήσουν κάθε λεπτομέρεια της ατομικής και της κοινωνικής ζωής , σε σημείο που καθιερώνονται ως δυναστικές αναγκαιότητες του πολιτισμού. Μπροστά στις νέες καταστάσεις το παλαιό, το συντηρητικό στοιχείο της ζωής με φόβο πάντα , διογκώνει τα προβλήματα και ως άμυνα , με κάθε τρόπο προσπαθεί να σκοτεινιάσει ακόμη και τον ήλιο , δηλαδή και τα θετικά στοιχεία μιας αλλαγής. Αυτό το δράμα από την διάσπαση της ισορροπίας πνεύματος και ύλης αποκαλύπτεται μέσα από την κρίση των αξιών. Το παράδειγμα που αναφερθεί στην αρχή του κειμένου , μπορεί να φαντάζει ακραίο αλλά η θρησκευτική έφεση του ανθρώπου μας αποδεικνύει πως μπορεί να δέσει την σκέψη απέναντι στα πόδια των «τεράτων» που ο ίδιος ο άνθρωπος κατασκεύασε. «Πάντ΄ανοιχτά , πάντ΄άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μου» Σολωμός http://imerosart080.blogspot.gr/2013/08/blog-post_6.html

85

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Πρωταρχική είναι η ανάγκη να σκέφτεται κανείς ψύχραιμα, χωρίς βιασύνη , χωρίς στόμφο και χωρίς αγανάκτηση, μπροστά σε οποιοδήποτε πρόβλημα. Στην πραγματικότητα, είναι δύσκολο να εκφραστεί γόνιμος προβληματισμός όταν διατυπώνεται υπό το καθεστώς της έντονης ψυχολογικής φόρτισης. Από την άλλη πλευρά δεν είναι εύκολο να επιβιώσουν μακροπρόθεσμα ιδέες που βρίσκονται κάτω από την πίεση των βασικών βιοτικών αναγκών μας. Ειδικά στην εποχή μας , που το κλίμα της σύγχυσης είναι διάχυτο, εγκλωβίζεται το πνεύμα και συσκοτίζεται η ελευθερία της σκέψης. Επακόλουθο είναι, η ανθρώπινη ηθική, αυτή που διδάσκει και εμπνέει την αλληλεγγύη στους ανθρώπους και τους λαούς και αντιπαρατίθεται στις σειρήνες της διαφθοράς, να χάνεται στα ιδεολογικά νεφελώματα της παγκοσμιοποίησης . Όταν η «ηθική εικόνα» του κόσμου μας θολώνει, οι πιθανότητες να ζήσουμε σε κλίμα κοινωνικής παθογένειας με συνεχώς αυξανόμενη παραβατικότητα, είναι αναπόφευκτη. Η αύξηση της εγκληματικότητας «επιτίθεται» και από «κάτω» και από «πάνω». Αντίστοιχα, ο οικονομικός δεσποτισμός χρησιμοποιεί διάφορους μηχανισμούς και τρόπους ποδηγέτησης με κύριο σκοπό τη καταπάτηση και περιορισμό όλων των ατομικών και κοινωνικών ελευθεριών. Και αυτό, γιατί οι φορείς της εξουσίας γνωρίζουν ότι για να αντιδράσει ο πολίτης στην οικονομική και πολιτική καταπίεση, πρέπει πρώτα να κατακτήσει την εσωτερική του ελευθερία. Η έλλειψή της εδραιώνει το φόβο, τον ατομοκεντρισμό και την αδράνεια. Σε αυτό συνδράμει και το αίσθημα της ανασφάλειας που βιώνουμε βασανιστικά με τη βοήθεια της υπέρτατης τηλεοπτικής δύναμης. Ο «φιλελεύθερος χρηματισμός» οι μέθοδοι και τα τεχνάσματα του, οι ατασθαλίες και η διαφθορά αποτελούν πλέον το καθημερινό προϊόν των τηλε-εκπομπών. Παράλληλα , ο ψυχικός κόσμος του ανθρώπου διαταράσσεται έντονα, όταν εξαναγκάζεται να προσαρμοστεί σε συνθήκες σαν αυτές που βιώνουμε , απάνθρωπες και αφύσικες. Ο παραληρηματικός λόγος για τη σήψη της κοινωνίας μας, η καχυποψία και η σύγχυση διαβρώνουν το κριτήριο του λαού και τον εμποδίζουν να διαμορφώσει γνώμη ξεκάθαρη και αντικειμενική για τα τεκταινόμενα. Η σύμβαση , το ψεύδος και η νοθεία προσαρμόζουν τα νέα πρότυπα και επικρατούν οι οι στερεοτυπικές αντιλήψεις και συμπεριφορές.

86

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ « ΦΟΒΙΚΟΥ» ΑΝΘΡΩΠΟΥ.

Η ιδεολογία της προωθούμενης κερδοσκοπίας στοχεύει να μετατρέψει σε απολιτικούς όσο το δυνατό, περισσότερους ανθρώπους και η απειλή του νέου ολοκληρωτισμού είναι πια έκδηλη και φαίνεται ότι είναι δύσκολο να αναχαιτιστεί. Επόμενο είναι, όταν ο άνθρωπος βάλλεται καθημερινά με μηνύματα φοβικά, να δυσκολεύεται να σκεφτεί λογικά και να ορθώσει το ανάστημά του. Ο πολίτης γίνεται ωμός , σκληρός , τραχύς στους τρόπους , επιθετικός στις εκφράσεις του και ανελέητος με το συνάνθρωπο. Στην επιστήμη της κοινωνιολογίας θεωρούμε ότι το πολιτιστικό περιβάλλον είναι αυτό που καθορίζει , σε μεγάλο βαθμό και τις συμπεριφορές των ατόμων. Έτσι, όταν η «πολιτισμική μήτρα» έχει διαρραγεί η κοινωνική παθογένεια εκφράζεται πλέον σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής. Πάντα όμως, μπροστά σ΄αυτόν τον απεικονιστικό πολιτισμό μπορούμε να ανατρέξουμε στη σοφία των προγόνων μας. Ο Επίμαρχος ένας από τους αρχαίους σοφούς μας, μας διδάσκει την αρετή της προνοητικότητας. Αυτή η αρετή λειτουργεί σαν το κλειδί για τα προβλήματα και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε. Ελάχιστοι Έλληνες πολιτικοί του νεότερου βίου γνώριζαν τη δύναμή της και είχαν όντως ένα όραμα για τον πολιτισμό. Η προνοητικότητα,η λογική και η επένδυση στο αύριο , αντιμετωπίστηκαν ως περιττό έξοδο. Έτσι φτάσαμε νε ευτελίσουμε ότι ακριβότερο έχουμε ως έθνος. Την αξιοπρέπεια μας. Χαρακτηριστικά και ο Πλάτων , παρομοιάζει τη ζωή του ανθρώπου με άμαξα που σύρεται με δύο άλογα: το ένα ισοδυναμεί με τη βούληση και το άλλο με το συναίσθημα. Αν λείψει ο αμαξηλάτης, ο λόγος , ολόκληρη η άμαξα φέρεται προς τον όλεθρο. Όταν όμως τη βούληση και το συναίσθημα ελέγχει η λογική, η ζωή μας ακολουθεί το μονόδρομο της προόδου. Αν η ανθρωπότητα πέτυχε να διαγράψει υψηλές καμπύλες πολιτιστικής ανάπτυξης αναντίρρητα οφείλεται στο γεγονός ότι ο άνθρωπος είναι προικισμένος με λογική σκέψη που μπορεί να κυβερνήσει τον ατομικό και κοινωνικό βίο. Ευχή , να πρυτανεύσει και στις μέρες μας αυτή η λογική που έχει ως βάση την αυτογνωσία που καταξιώνει τον άνθρωπο στο ευρύτερο φάσμα της κοινωνικής του εξέλιξης. Με αξιοπρέπεια.

87

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΦΟΒΟΣ ΚΑΙ ΑΔΡΑΝΕΙΑ . Πρωταρχική είναι η ανάγκη να σκέφτεται κανείς ψύχραιμα, χωρίς βιασύνη , χωρίς στόμφο και χωρίς αγανάκτηση, μπροστά σε οποιοδήποτε πρόβλημα. Στην πραγματικότητα, είναι δύσκολο να εκφραστεί γόνιμος προβληματισμός όταν διατυπώνεται υπό το καθεστώς της έντονης ψυχολογικής φόρτισης. Παράλληλα , ο ψυχικός κόσμος του ανθρώπου διαταράσσεται έντονα, όταν εξαναγκάζεται να προσαρμοστεί σε συνθήκες σαν αυτές που βιώνουμε , απάνθρωπες και αφύσικες. Ο παραληρηματικός λόγος για τη σήψη της κοινωνίας μας, η καχυποψία και η σύγχυση διαβρώνουν το κριτήριο του λαού και τον εμποδίζουν να διαμορφώσει γνώμη ξεκάθαρη και αντικειμενική για τα τεκταινόμενα. Η σύμβαση , το ψεύδος και η νοθεία προσαρμόζουν τα νέα πρότυπα και επικρατούν οι στερεοτυπικές αντιλήψεις και συμπεριφορές. Ο παραληρηματικός λόγος επικρατεί σήμερα και εδραιώνει τον φόβο και την αδράνεια .

Η ΑΙΧΜΗ ΤΟΥ ΔΟΡΑΤΟΣ Οι πολιτικοί ηγέτες σε διεθνή φόρουμ έχουν δηλώσει ξεκάθαρα πόσο φοβούνται την υπεράνθρωπη δύναμη των διαχειριστών των ταμείων. Ακόμη και την εποχή της αποικιοκρατίας, ο εξουσιαστής έκτιζε ένα νοσοκομείο ενώ σήμερα το αόρατο δίκτυ της εξουσίας απλώς απομυζά πόρους και εγκαταλείπει. Οι διαχειριστές αυτοί, είναι αυτονομημένοι από κυβερνήσεις και ενεργούν στον κυβερνοχώρο της γεωχρηματοπιστωτικής

οικονομίας,

χωρίς

φυσικά,

κοινωνικό

συμβόλαιο. Χωρίς κυρώσεις και νόμους. Η κοινωνική ανάλυση τονίζει ότι η τεχνολογία και η αγορά συνιστούν τους πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίζεται το σύστημα του σύγχρονου κόσμου ο οποίος χαρακτηρίζεται από τέσσερα βασικά στοιχεία: Πλανητικό, μόνιμο, άμεσο και άυλο.(Π.Μ.Α.Α) Αυτή η τετραλογία είναι η αιχμή του δόρατος της παγκοσμιοποίησης. Τα τέσσερα αυτά χαρακτηριστικά παραπέμπουν στα χαρακτηριστικά του ίδιου του Θεού. Είναι η σύγχρονη θεότητα που απαιτεί υποταγή, πίστη,

λατρεία

και

οργάνωση

σε

συνάρτηση

με

τις

χρηματοοικονομικές αγορές. Σημείο αναφοράς δεν είναι πια οι φυσικές επιστήμες, η μηχανική του Νιούτον ή η οργανική χημεία αλλά η θεωρία των παιγνίων, του χάους, η μη τυπική λογική και ο 88

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

υπολογισμός των πιθανοτήτων. Ποιος κατέχει την πραγματική εξουσία σήμερα; Ερώτημα που προκύπτει από την διαπίστωση ότι οι πολιτικοί, που έχουν εκλεγεί ύστερα από εκλογικές μάχες, βρίσκονται αδύναμοι μπροστά στις νέες παγκόσμιες φοβερές δυνάμεις και δεν είναι όπως υποστηρίζει η παραφιλολογία ένα είδος γενικού επιτελείου που συνωμοτεί στο σκοτάδι για να κατακτήσει τον πολιτικό έλεγχο της γης. Οι νέες δυνάμεις λειτουργούν κατά βούληση και υπακούουν σε συγκεκριμένες επιταγές: ανταγωνιστικότητα, παραγωγικότητα, ελεύθερες συναλλαγές , ιδιωτικοποιήσεις, μονεταρισμός. Τα κεφάλαια μετακινούνται με ταχύτητα φωτός και επενδύονται από την μια άκρη του πλανήτη στην άλλη, N0N STOP.

89

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΡΑΤΣΙΣΜΟ

Κάθε είδους διακρίσεις αναιρούν τη δημοκρατία και ναρκοθετούν την κοινωνική συνοχή. Οι κοινωνικές προκαταλήψεις στρέφονται εναντίον οποιουδήποτε βρίσκεται σε μειονεκτική θέση είτε βιολογικά ασθενής , άνθρωποι με ειδικές ανάγκες , νοσούντες από ΑΙDS , οικονομικά φτωχοί, κοινωνικά αμόρφωτοι-αναλφάβητοι-ανειδίκευτοι , ακόμα και ηθικά όταν δεν είναι συμβατοί με την ισχύουσα κοινωνική ηθική πχ φυλακισμένοι-ομοφυλόφιλοι. Όσοι ανήκουν σε ειδικές κατηγορίες , οι διαφορετικοί, απομονώνονται με αποτέλεσμα την ανάπτυξη αντικοινωνικής συμπεριφοράς και την εκδικητικότητα έναντι της κοινωνίας. Αποτελεί ντροπή για τον πολιτισμό μας να καταδικάζει αυτούς που αποξενώνει και να τους εγκαλεί στη τάξη ενώ έχει καλλιεργήσει την αντεκδίκηση. Μπορεί να γεφυρωθεί το χάσμα; ΟΧΙ! Και αυτό γιατί γίνονται ανυπόστατα τα ανθρωπιστικά κηρύγματα όσο υπάρχουν διακρίσεις μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Η αξιοκρατία, η αλληλεγγύη η ανεκτικότητα χρειάζονται ένα πεδίο πρόσφορο που θα ξεκινήσει από τον κάθε ένα από εμάς θα μεταπλαστεί σε συνεργασία και πάντα μέσω της καλλιέργειας ανθρωπιστικής παιδείας και κριτικής ικανότητας θα αφήσει έκθετους τους θιασώτες του μίσους.( Η ακριβής ελληνική απόδοση του όρου θα ήταν φυλετισμός, ράτσα=φυλή ) Τα αισθήματα φόβου και μειονεξίας καλλιεργούν υποσυνείδητα ρατσιστικές συμπεριφορές. Είναι γνωστή η μέθοδος της αυτοεπιβεβαίωσης μέσω της μείωσης του άλλου. Αντίστοιχα για το ρατσιστή στιγματίζεται ή γελοιοποιείται η διαφορετικότητα για να μη τεθεί σε αμφισβήτηση η δική του. Επίσης ο φθόνος για τις επιτυχίες των αντιπάλων καλλιεργείται από μικρή ηλικία , είτε στο άκρως ανταγωνιστικό σχολείο, είτε στο ομαδικό παιγνίδι , κάτι που είχαν επισημάνει και οι αρχαίοι διανοητές. Όταν ο ανταγωνιστής επιτυγχάνει κάτι σημαντικό, κατασκευάζονται αρκετά επίπλαστα μειονεκτικά του γνωρίσματα. Όλη η σύγχρονη βιομηχανία της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας αναπαράγουν με υποσυνείδητα μηνύματα την διαφορετικότητα. Οι διαφημίσεις , τηλεοπτικές σειρές, κινηματογραφικές ταινίες , προβάλλουν ρόλους δίχως προσωπική ταυτότητα. Ακόμη και ανθρωπιστικές δραστηριότητες εθελοντισμού κρύβουν την αδυναμία αγωνιστικότητας έναντι των αιτίων και την 90

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

προσαρμογή στην αντιμετώπιση των συνεπειών που όμως έτσι διευρύνονται. Ο ΤΑΥΡΟΣ ΚΑΙ Η ΟΡΝΙΘΑ Ο Ταύρος είναι ένα ογκώδες ζώο που χρησιμεύει στις ταυρομαχίες. Οι ηγέτες τον θαυμάζουν και τον κρεμάνε στο πέτο τους κονκάρδα, ενώ οι κυνηγοί της εξουσίας φθονούν τη θέση του ταυρομάχου στην Αρένα . Οι θεατές δεν είναι άλλοι από τους απλούς πολίτες, χαρούμενους χειροκροτητές όλων των θεαμάτων που παρέχονται απλόχερα από την κάθε ηγεσία. Το γέρικο κατεστημένο μπορεί έτσι να ελέγχει τον ταύρο, τον πολίτη, την ανώδυνη εκτόνωση και η γερακοφωλιά της εξουσίας εξασφαλίζει την ήπια αναπαραγωγή της, Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα της μαζικής ηρεμίας, ο ταύρος μερικές φορές γίνεται απρόσμενα επιθετικός, όπως άλλωστε ως ταύρος οφείλει, καρφώνει τον ταυρομάχο και ενίοτε ορμά προς τους θεατές, αμφισβητώντας το προκαθορισμένο τέλος του θεάματος. Είναι δηλαδή ένας εν δυνάμει επαναστάτης, Γι αυτό και είναι ο μέγας επιβήτωρ. Η όρνιθα είναι ένα κωμικό πτηνό που ίπταται επίγεια. Οι ηγέτες την περιφρονούν ενώ η προπαγάνδα, την αγαπά και πονηρά προωθεί στο εκπαιδευτικό σύστημα τη φιλοσοφία της ζωής της. Από την άλλη, οι νομοταγείς πολίτες ελπίζοντας στο «αυγό της κότας», εκτρέφουν και οικειοποιούνται την ιδεολογία της. Η αρσενική όρνιθα – 0 πετεινός – δεν έχει καμία σχέση με τον ταύρο , παρ’ όλο που ως μονομάχος συχνάζει σε αρένες. Οι κοκορομαχίες είναι ένας υποκινούμενος σπαραγμός των ορνίθων προς τέρψιν του θεάματος και του αβίαστου κέρδους, Η όρνιθα δεν θα επιτεθεί ποτέ στους θεατές, ούτε θα εμφανίσει συμπλέγματα επαναστατικότητας Ο κόκορας θα μείνει ηγέτης στο κοτέτσι του, ο πολίτης θα ασχολείται με τα του οίκου του και ο ταύρος θα τρέχει κερατώνοντας την αρμονία και την ιερή στασιμότητα.

ΕΠΙΜΥΘΙΟΝ : Στις ταυρομαχίες άφθονο το αίμα ρέει. Αυτό λέγεται ιστορικός υλισμός. Στις κοκορομαχίες βαλτώνεις στις κουτσουλιές. Αυτό λέγεται πολιτική καθημερινότητα.

91

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Ο ΝΕΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΔΑΡΒΙΝΙΣΜΟΣ

«H αύξηση των ανισοτήτων και της φτώχειας έχει ως αίτιο το «φτωχό» γενετικό υλικό».

Όλο και πιο έντονα εκδηλώνετε ο φόβος ότι μια κυρίαρχη ιδεολογία της μειονότητας (όπως πάντα) εκ νέου ανασύρει θεωρίες που παραβιάζουν τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτή τη φορά η συγκάλυψη επιτυγχάνεται με την αλματώδη ανάπτυξη της τεχνογνωσίας που έχει πλήρως αποκοπεί από το ηθικό της υπόβαθρο. Επιστρέφουμε σε κοινωνικό Δαρβινισμό παρανοϊκής σύλληψης. Η ελίτ των γενετιστών του Harvard δεν δίστασε να δικαιολογήσει την παγκόσμια αύξηση της φτώχειας με το γενετικό υλικό που έχει αποδυναμωθεί ή πιο καθαρά έχει χειροτερεύσει. Η νέα τάση αιτιολόγησης της ένδειας , εκδηλώθηκε και από τους καθηγητές πολιτικής επιστήμης και δημόσιας τάξης του Πανεπιστήμιου Pompeu Fabra (αλλά και καθηγητές της δημόσιας πολιτικής). Αντίστοιχα και στο Πανεπιστήμιο John Hopkins η ιδεολογία που εξαπλώνετε από τις συντηρητικές και νεοφιλελεύθερες φωνές αλλά και τους επιστημονικούς κύκλους, προκειμένου να αιτιολογήσουν – σε επιστημονική βάση - και την τεράστια αύξηση των ανισοτήτων , έχει ως επίκεντρο το «φτωχό» γενετικό υλικό. Όταν όμως η επιστήμη δίνει τέτοια θεωρητικά όπλα στην πολιτική ιδεολογία το αποτέλεσμα της εφαρμογής δεν πρέπει πλέον να μας εκπλήσσει με τις εστίες πολέμου που αναζωπηρώνονται παγκόσμια. Ο κοινωνικός Δαρβινισμός που υιοθετείτε από τις συντηρητικές και νεοφιλελεύθερες πολιτικές που ατιμώρητα βιάζουν οτιδήποτε βρίσκεται εμπόδιο στα ατομικά τους σχέδια δεν μπορεί παρά να δημιουργήσει νέες ανισορροπίες , όπως βλέπουμε σήμερα και στη Συρία. Μέσα στη γενική σύγχυση και στο ψεύδος των πολιτικών αντιπροσώπων, η αδράνεια του πολίτη λειτουργεί προς όφελος και της ελίτ των γενετιστών, οι οποίοι αιτιολογούν την διοχέτευση της αγριότητας του πολίτη μέσω της παραβατικότητας και 92

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

εγκληματικότητας στον διπλανό του , στον γείτονά του . Γενετικά φτωχός ή με διαφορετική γενετική ποικιλότητα ο απλός άνθρωπος δεν αποτελεί έτσι, κίνδυνο για τα τεχνάσματα και τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για την νέα κοπή της πίτας του γεωπολιτικού χώρου Στον αντίποδα αυτής της κατάστασης , η κοινωνική εμπειρία μας διδάσκει ότι οι φτωχοί και οι πεινασμένοι είναι στην πλειονότητα και οι αδικημένοι, που πάνω τους στηρίχτηκαν τα τέρατα της αυθαιρεσίας κάθε είδους. Αν και ο άνθρωπος είναι το υποκείμενο του σεβασμού, σβήνετε έντεχνα και μεθοδευμένα, καθημερινά και απροκάλυπτα πλέον , μαζί με την αξιοπρέπεια. Αυτοκτονίες , άνθρωποι ζόμπι να παραμιλούν στους δρόμους και αυτή η αδιανόητη απραξία , που δεν αλλάζει ούτε με τις απροκάλυπτες επιθέσεις σε άμαχο πληθυσμό. Ανοίγουμε την πόρτα να δούμε το αύριο και ακόμα και η σημαία της χώρας μας είναι πνιγμένη μέσα στα πολυεθνικά σημαιάκια . Οι απρόοπτοι δρόμοι μπροστά μας γράφουν ««φιλελεύθερος χρηματισμός» και ότι θα εξαφανιστούν οι γενετικά κατώτεροι. Η ποδηγέτηση σε όλο της το κύρος.

«Μέσα στη γενική σύγχυση και στο ψεύδος των πολιτικών αντιπροσώπων, η αδράνεια του πολίτη λειτουργεί προς όφελος και της ελίτ των γενετιστών, οι οποίοι αιτιολογούν την διοχέτευση της ορμής του πολίτη μέσω της παραβατικότητας και εγκληματικότητας στον διπλανό του , στον γείτονά του».

93

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Η ΠΑΝΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΜΠΑΛΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

«Ας βεβαιωθούμε ότι υπάρχει βεβαιότητα σε αυτές τις αβέβαιες εποχές που ζούμε» -ΜΠΟΥΣ-

Οι βρώμικοι παρανοϊκοί πόλεμοι των διεθνών αγορών είναι για μια άλλη φορά, μια απόδειξη για το πόσο ο σύγχρονος αντιανθρωπισμός παίρνει την πιο σκληρή πονηρή μορφή. Είναι η άρνηση της συμπάθειας για το πεπρωμένο του ανθρώπου. Ηγεμόνευση του κόσμου με τον πιο βάρβαρο τρόπο. Παράλληλα «έξυπνες» βόμβες για μικρά παιδιά και πόλεμοι γενοκτονίας συμπληρώνουν το σκηνικό της «πολιτισμένης» παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας μας. Η «βελούδινη» τρομοκράτηση του κόσμου εγγυάται μεγάλα κέρδη για τους υποψήφιους κερδοσκόπους, αφού με το κάθε «μπάμ» τα χρηματιστήρια θα χαμογελάσουν και θα ενεργοποιηθούν τα μεγάλα πνεύματα της οικονομίας. Οι αναλυτές προβλέπουν τα χρηματιστηριακά μελλούμενα και στο βωμό της επιτυχίας ο κάθε πόλεμος γίνεται ένα παιχνίδι αναλύσεων για πιο πολλά κέρδη. Το 1991 , από την έναρξη των αεροπορικών επιδρομών στην πρώην Γιουγκοσλαβία στις 16 Ιανουαρίου μέχρι τα τέλη εκείνης της χρονιάς , ο ευρύτερος δείκτης της Αμερικάνικης αγοράς Wilshire 5000 είχε ενισχυθεί 37% και αυτό έχει γίνει μάθημα οικονομίας στα πανεπιστήμια. Και η Ελλάδα; Μια γυναίκα αφτιασίδωτη που υπάρχει , μιλά και κλαίει. «Ψυχραιμία» συνέστησε το πολιτικό επιτελείο και με άναρθρες κραυγές προσπαθεί να πείσει ότι ο κρατικός μηχανισμός είναι σε εγρήγορση , «ανακατασκευή» και ετοιμάζεται να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε ενδεχόμενο. Ο υπερβολικός και αλόγιστος δανεισμός των νοικοκυριών, η απορύθμιση της Ελληνικής αγοράς , τα τοξικά προϊόντα των Τραπεζών και η συστηματική στήριξη των μεγάλων επιχειρήσεων , εξέθεσαν την υποτιθέμενη πρόοδο πολύ πριν δούμε φανερά την αληθινή κατάσταση διάλυσης που φτάσαμε. Η σημερινή πραγματικότητα αποκαλύπτει ότι η περίοδος των «παχιών αγελάδων» ολοκληρώθηκε με το τέλος της δεκαετίας του ΄90 και η αβεβαιότητα στην οικονομική ζωή και η επενδυτική ανασφάλεια , σηματοδοτούν το εύρος των επερχόμενων αλλαγών, φυσικά με θύματα τους εργαζόμενους και τα δικαιώματα τους. Η εποχή των εύκολων και «ξεκούραστων» αποδόσεων έχει παρέλθει 94

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

οριστικά και η αγορά «μυρμήγκι» με την λογική της συσσώρευσης και απόδοσης χωρίς κινδύνους διέρχεται φάσεις συνεχών και έντονων διακυμάνσεων. «ο καλύτερος τρόπος να εκδικηθεί κανείς το μυρμήγκι είναι να του δώσει φτερά» αναφέρουν στην οικονομία οι ειδικοί. Τα φτερά θα λέγαμε ότι είναι το Know-How , η ποσοτική αναγνώριση των συνθηκών της αγοράς που θα εξασφαλίσει τις καλύτερες δυνατές επιδόσεις. Ειδικά σήμερα που η ευελιξία είναι απαραίτητο στοιχείο της οικονομικής δραστηριότητας και φυσικά δεν λαμβάνει καθόλου υπόψη τη παράμετρο εργατικά δικαιώματα. Έτσι παρατηρούμε ότι οι επαγγελματίες επενδυτές , δηλαδή τα hedgefunds, που προσδιορίζονται με τον χαρακτηρισμό «έξυπνο χρήμα» αλλάζουν συνεχώς στρατηγικές , εφόσον στο κυνήγι των υψηλών αποδόσεων δημιούργησαν την παγκόσμια οικονομική κρίση και γενικότερα την κοινωνική αστάθεια. Η απληστία οδήγησε σε επιλογές με μεγαλύτερο βαθμό κινδύνου. Τι σημαίνει αυτό; ο Naniel Kahnemean και o Vernon Smith (Νόμπελ οικονομίας) απέδειξαν ότι τα άτομα στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία , συμπεριφέρονται συστηματικά κατά τρόπο ανορθόδοξο σε σχέση με τα πρότυπα της παραδοσιακής θεωρίας. Τα ¨αρμονικά οχήματα» των οικονομολόγων βρίσκονται σε διαρκή σύγκρουση με το σήμερα που πρέπει να προσμετρήσουμε και την ψυχολογία στη μηχανική της οικονομικής συμπεριφοράς. Αν θεωρήσουμε και ως δεδομένο την συνεργασία των χωρών ώστε με τις νέες πολιτικές τους να ανατρέψουν την καθοδική πορεία , τότε είναι καθοριστική η δυνατότητα σοβαρής μελέτης του μοντέλου ανάπτυξης που θα επιλεγεί αν και οι διοικητικές διαδικασίες –που επηρεάζουν τα μεγέθη- θεωρείται ότι είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθούν σε ένα αλληλοεξαρτώμενο οικονομικό σύστημα. Για να λειτουργήσει και να ανακάμψει το οικονομικό σύστημα , μέσα στο κλίμα της σημερινής αβεβαιότητας χρειάζεται να ξεπεραστούν οι οικονοπολιτικές διαφορές των κρατών, η δυσπιστία που έχει δημιουργήσει ο διεθνής ανταγωνισμός και φυσικά οι συνεργασίες είναι αυτές που θα οδηγήσουν το ‘αναλυτικό» μάτι να κατευθύνει την «αόρατη χειρ» του Άνταμς Σμιθ . Το «αόρατο ρυθμιστικό χέρι κινδυνεύει να μείνει όμως, «αόρατο» ως και ανύπαρκτο, όταν η αγορά χαρακτηρίζεται απο δυσπραγία και οι κυβερνήσεις από φόβο για αποφάσεις , μένουν εγκλωβισμένες στην εσωστρέφειά τους. Όταν οι πολιτικοί χρησιμοποιούν την σοβαρότητα της αποστολής τους με τον μανδύα της σοβαροφάνειας , οι επιθέσεις και η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν θα μπορούν να βρουν βραχυπρόθεσμες λύσεις. «Ας βεβαιωθούμε ότι υπάρχει βεβαιότητα σε αυτές τις αβέβαιες εποχές που ζούμε» είχε αναφέρει ο ΜΠΟΥΣ προκαλώντας το γέλιο –σε 95

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

όλους- σε όλο τον πλανήτη. Μένει να αποδειχτεί στην πράξη αν είχε δίκιο ο πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ Άλαν Γκρίνσπαν, που δήλωσε τρεμάμενος ότι επί 40 χρόνια υπηρέτησε λάθος οικονομικό πρότυπο. Η νέα Ελληνική πραγματικότητα της κυβέρνησης των αδιαφανών, πρέπει αφουγκραστεί τις προκλήσεις και να ξεφύγει από τα «μπαλώματα» που έχει στηριχθεί η νεοελληνική οικονομικό – κοινωνική ζωή. Η γεωπολιτική μας θέση , μας επιτρέπει να βρούμε διεξόδους , ακόμα και στις ιδιοτροπίες που αποτελούν το «άλλοθι» του Ευρωπαίου – Έλληνα που περιμένει λύσεις έτοιμες.

ΤΑ ΤΕΡΑΤΑ ΤΗΣ ΑΥΘΑΙΡΕΣΙΑΣ Αν και ο άνθρωπος είναι το υποκείμενο του σεβασμού, ο σεβασμός αφορά επίσης ιδέες, αξίες και προπάντων την ιερότητα της κριτικής αμφισβήτησης. Η αυθαιρεσία έχει πάντα ενήλικο πρόσωπο. Πρόσωπο που δεν έμαθε να αφουγκράζεται την λογική και το συναίσθημα ακόμα και από τα πολύ παλιά χρόνια. Οι άνθρωποι της ύλης δεν έχουν συνείδηση των ορίων τους και ως «θεοί» ατιμώρητοι βιάζουν οτιδήποτε βρίσκεται εμπόδιο στην ατομική τους πρόοδο. Δεν νοιώθουν φόβο και μπορούν να πάρουν οποιοδήποτε ρίσκο.. . Πήρε η κοινωνία μας ένα σκληρό μάθημα από τις ελλείψεις που στη θέση τους φύτρωσε η αυθαιρεσία και η παράλογη ανάπτυξη με όρους υλικούς και μόνο . Μόνο που πρέπει να γνωρίζουμε πως αυτού του είδους η διαιώνιση δημιουργεί « αναίσθητα τέρατα» που το συναίσθημα και η αλληλεγγύη είναι η τροφή τους. Στον αντίποδα αυτής της κατάστασης , η κοινωνική εμπειρία μας φωνάζει ότι οι φτωχοί και οι πεινασμένοι είναι στην πλειονότητα και οι αδικημένοι, που πάνω τους στηρίχτηκαν τα τέρατα της αυθαιρεσίας κάθε είδους. Η αναθεώρηση και στο τομέα της κοινωνικής και πολιτικής συνειδητότητας στην Ελλάδα είναι απαραίτητη σήμερα όσο ποτέ άλλοτε …

96

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

«ΠΟΣΟ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ ΕΙΣΑΙ;»

Με την τεχνολογία να εξοπλίζεται με καταιγιστικούς ρυθμούς, προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι ο άνθρωπος του 21ου αιώνα δεν έχει αποτινάξει θρύλους και παραδόσεις χιλιάδων ετών, εξακολουθώντας να πιστεύει σε μια σειρά από δεισιδαιμονίες και προλήψεις. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι συνοδεύουν τον άνθρωπο στα σημαντικότερα γεγονότα της ζωής του: τη γέννηση του , το γάμο του, την ασθένεια , ακόμα και το θάνατό του. Ο λόγος –φαινομενικά – είναι : Ανεξαρτήτως του πόσο έχουμε παλέψει για κάτι , πάντα κάτι μπορεί να πάει στραβά και, συνεπώς , το κακό και η ατυχία παραμονεύουν παντού, ακόμα και όταν είμαστε απόλυτα σίγουροι για το αντίθετο. Ο Γ. Αδαμόπουλος από την ομάδα ερευνών «alpha research team” αναλύει τις σημαντικότερες από αυτές τις δεισιδαιμονίες οι οποίες επιζούν μέχρι σήμερα. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ 13: Ανέκαθεν, η Παρασκευή εθεωρείτο η «χειρότερη» ημέρα της εβδομάδας. Για τους χριστιανούς, η εξήγηση για την εν λόγω πεποίθηση είναι απλή: Ο Χριστός σταυρώθηκε ημέρα Παρασκευή. Από την άλλη, ο αριθμός 13 θεωρείται συνώνυμο της ατυχίας σε πολλούς πολιτισμούς. Και εδώ συναντάμε μια πιθανή χριστιανική προέλευση , καθώς ο Ιούδας, ήταν ο 13ος παρευρισκόμενος στο Μυστικό δείπνο. Για άλλους , στις 13 Οκτωβρίου του 1307, ημέρα Παρασκευή, ο βασιλιάς της Γαλλίας, Φίλιππος Δ΄, συνέλαβε χιλιάδες μέλη του ιπποτικού τάγματος από τους θρυλικούς Ναιτες Ιππότες τόσο βίαια και αποτροπιαστικά, ώστε η ήμερα αυτή έμεινε παροιμιώδης. Στην Ελλάδα η Τρίτη θεωρείται γρουσούζικη, γιατί έχει συνδυαστεί με την πτώση της Κωνσταντινούπολης, που σημάδεψε το τέλος της βυζαντινής Αυτοκρατορίας και την αρχή 400 χρόνων σκλαβιάς στους Οθωμανούς. Το περιστατικό έλαβε χώρα στις 29 Μαΐου του 1453, ημέρα Τρίτη. ΤΟ ΧΤΥΠΗΜΑ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ: Η φράση ¨χτύπα ξύλο» είναι από τις πιο διαδεδομένες στην Ελλάδα και γίνεται πράξη με ένα χτύπημα σε μια ξύλινη επιφάνεια. Η πεποίθηση πολλών αρχαίων πολιτισμών ήταν ότι τα δένδρα κατοικούνταν από πνεύματα. Έτσι, οποιοσδήποτε ήθελε να ζητήσει από το πνεύμα του δένδρου να παρέμβει και να βοηθήσει ώστε να μη συμβεί κάτι κακό, δεν είχε παρά να χτυπήσει ξύλο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως όταν δεν υπάρχει ξύλο διαθέσιμο, χτυπάμε οτιδήποτε, προκειμένου να γίνει η απαραίτητη κίνηση!

97

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Η ΑΝΟΙΧΤΗ ΣΚΑΛΑ: Η ερμηνεία για τη συγκεκριμένη δεισιδαιμονία εστιάζεται στο ίδιο το σχήμα της ανοιχτής σκάλας, που σχηματίζει ένα τρίγωνο με το έδαφος. Το τρίγωνο παραπέμπει ευθέως στον ιερό για τους χριστιανούς αριθμό 3 και, συνεπώς διασχίζοντας το έδαφος κάτω από μια σκάλα, ουσιαστικά παρεμβαλλόμαστε μεταξύ των πλευρών του τριγώνου, «σπάμε» την Τριάδα και, άρα, προκαλούμε το μένος του Θεού. ΕΠΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΟΥΣΟΥΖΙΑ: Όλοι γνωρίζουν πως το σπάσιμο ενός καθρέπτη είναι μεγάλη γρουσουζιά, ενώ η κακοτυχία που θα ακολουθήσει οριοθετείται και χρονικά: επτά ολόκληρα χρόνια! Πολύ πριν εφευρεθούν οι καθρέφτες, ο άνθρωπος μπορούσε να δει την αντανάκλαση του εαυτού του στην επιφάνεια μιας λίμνης. Οποιαδήποτε διαταραχή στη λίμνη κατέστρεφε την αντανάκλαση και, συνεπώς, εθεωρείτο κακοτυχία για αυτόν που κοιτούσε τον εαυτό του. Με τον «ερχομό» των καθρεφτών, η διαταραχή ισοδυναμούσε με το σπάσιμο του καθρέπτη. Για λόγο όμως ο αριθμός της «τιμωρίας» σχετίζεται με το επτά; Δυο απόψεις κυριαρχούν. Η μία άποψη υποστηρίζει , όταν οι καθρέφτες έγιναν ευρέως διαδεδομένοι ήταν τόσο ακριβοί, που το σπάσιμο ενός σήμαινε ότι ο «δράστης» θα έπρεπε να μείνει επτά χρόνια στην υπηρεσία του ιδιοκτήτη του καθρέφτη για να τον ξεπληρώσει. Η άλλη άποψη υποστηρίζει, ότι τα επτά χρόνια προέρχονται από την αρχαία ρωμαϊκή πεποίθηση πως το σώμα αναγεννάτε κάθε επτά χρόνια και, συνεπώς, προκειμένου να «γιατρευθεί» η ζημιά που επήλθε στο σώμα από το σπάσιμο του καθρέφτη, απαιτούνται επτά χρόνια. Η πίστη σε προλήψεις και δεισιδαιμονίες λειτουργεί αντισταθμιστικά στον πιο αρχέγονο φόβο της ανθρώπινης ύπαρξης: το φόβο για το άγνωστο, για εκείνο που δεν μπορούμε ούτε να προβλέψουμε, αλλά ούτε και να αντιμετωπίσουμε. Οι σύγχρονοι ρυθμοί της καθημερινότητας και ο φόρτος της εργασίας , η πίεση από την κάθε λογής εξουσία, αλλά και η σύγκρουση μεταξύ του «θέλω» και του «πρέπει», δημιουργούν στον καθέναν από εμάς μια συναισθηματική ένταση, ένα άγχος για το τι μέλλει γενέσθαι, για το τι κρύβεται στην επόμενη στροφή της ζωής μας. Έτσι χρειαζόμαστε έναν τρόπο να καταπολεμήσουμε αυτό το άγχος, κάτι δηλαδή που θα μας παρέχει μια υποτυπώδη ασφάλεια και, κυρίως, την πίστη ότι «όλα θα πάνε καλά». Εδώ ακριβώς υπεισέρχεται στον άνθρωπο ο παράγοντας των προλήψεων και των δεισιδαιμονιών προσφέροντάς του –απλόχεραμια ανακούφιση από την πίεση και μια σειρά θετικών σκέψεων. όταν χτυπάμε ξύλο παραχωρούμε την πρωτοβουλία στην «άλλη πλευρά». Έτσι όμως, δεν αναγνωρίζουμε τη δική μας συμμετοχή και ευθύνη σε 98

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

μια κατάσταση και ανάγουμε τα πάντα στην κακοτυχία και την γρουσουζιά. Έμμεσα η δεισιδαιμονία μας οδηγεί στο να είμαστε θεατές του ίδιου μας εαυτού. Ασκώντας μια σειρά πρακτικών αμφιβόλου προελεύσεως και αποτελεσματικότητος, βάζουμε στην άκρη τις δικές μας δυνάμεις και βασιζόμαστε στο άγνωστο. Είναι, άλλωστε, γνωστό πως η πίστη στο υπερβατικό μπορεί να κινήσει βουνά. Η ανθρώπινη θέληση όμως μπορεί να κάνει πολύ περισσότερα…

99

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΠΑΓΩΜΕΝΗ» Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΓΕΝΙΑ

Η αυθάδεια, η ανευλάβεια και ο ανοίκειος κυνισμός πυροδοτούν καθημερινά την ωμή βία που οδηγεί σε μια πανελλήνια οργή κατά των «θεριών» που αναδύουν στην επιφάνεια τις δραματικές διαστάσεις της προσωπικής ή συλλογικής έλλειψης απαντήσεων στα κοινωνικά προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας. Η θανάτωση ενός εφήβου και η παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων έγιναν ο καθρέπτης μιας γυμνής από αξίες και ιδανικά εποχής. Στη δεκαετία του ´70 , η αμφισβήτηση των νέων ήταν συνδεδεμένη με τα προβλήματα που αφορούσαν την ποιότητα της δημοκρατίας και την είσοδο στη ζωή των ενηλίκων. Στη δεκαετία του ´80 προερχόταν από τους εξεγερμένους και συνειδητοποιημένους νέους. Στη δεκαετία του ´90 συναντάμε την έλλειψη ιδεολογικών πλαισίων και σημείων αναφοράς. Η «ανεξέλεγκτη» και «παγωμένη» σημερινή γενιά της παγκοσμιοποίησης, εκφράζει την δυσφορία για την απεμπόληση των οραμάτων, για την χωρίς ελπίδες ζωή που διάγουν και την αδιαφορία των ενηλίκων για το παρόν και το μέλλον τους. Το «θανάσιμο κοκτέιλ» της εκρηκτικής βίας αποτελείται από τον συνδυασμό παραγόντων που διογκώθηκαν επικίνδυνα. Ο πρώτος παράγοντας είναι η νεανική οργή που πυροδοτήθηκε από ένα όπλο εξουσίας που χτύπησε την νεανική καρδιά. Ο δεύτερος παράγοντας αφορά τον χώρο των αντεξουσιαστών που εκτός των ατόμων που έχουν μια συγκεκριμένη ιδεολογία και μάχιμη θέση ενάντια στην κρατική εξουσία και ασυδοσία, έχει «μολυνθεί» από ένα βρώμικο μίγμα με προβοκάτορες , κουκουλοφόρους και κλόουν, που εξυπηρετούν τόσα χρόνια τα σκοτεινά παραπολιτικά συμφέροντα. Ο τρίτος (και νέος) παράγοντας που συμπληρώνει το κοκτέιλ του χάους που βιώνουμε, αφορά τους αλλοδαπούς. Ο αριθμός που «δέχτηκε» η Ελλάδα είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτούς που μπορεί να ελέγξει, πράγμα που επαληθεύεται με τον πιο δραματικό τρόπο. Οι 100

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

λεηλασίες, το πλιάτσικο και καταστροφή περιουσιών είναι συνάρτηση του παρωχημένου πολιτικού σχεδιασμού για την ενσωμάτωση τους στη κοινωνία με ανθρωπιστικούς όρους. Απέναντι σε αυτές τις παραμέτρους βρίσκεται η κρατική εξουσία με την έκφραση της θεσμοθετημένης βίας, την Αστυνομία. Υπάρχει η κατάλληλη εκπαίδευση να αντιμετωπιστούν έστω, οι φωνές διαμαρτυρίας «των κοντών παντελονιών»; Φυσικά όχι! Όταν δεν υπάρχει η σχετική πρόνοια ώστε η εκπαίδευση τους να περιλαμβάνει και τα βασικά μαθήματα εισαγωγής στη κοινωνική ψυχολογία και την αντεγκληματική πολιτική , τότε η αντιμετώπιση και της απλής «παθητικής πρόκλησης», όπως αυτή των φραστικών προκλήσεων, οδηγούν στην αναπαραγωγή της αρνητικής κατασταλτικής εικόνας, αλλά και στην προσβολή της τιμής και της υπόληψης όλου του Αστυνομικού σώματος. Η βία έχει πάντα ενήλικο πρόσωπο. Πρόσωπο που δεν έμαθε να αφουγκράζεται την νεολαία ακόμα και από τα πολύ παλιά χρόνια. Στην Πομπηία, είχαν αποκαλυφθεί συνθήματα στους τοίχους κάποιου σχολείου που χαρακτήριζαν, το δάσκαλο με φράσεις που έκαναν τους αρχαιολόγους να εκπλαγούν! Τα παιδιά δεν έχουν συνείδηση των ορίων τους. Δεν νοιώθουν φόβο και μπορούν να πάρουν οποιοδήποτε ρίσκο. Η αναθεώρηση της παιδείας και στο τομέα της πολιτικής συνειδητότητας είναι απαραίτητη. Πήρε η κοινωνία μας ένα σκληρό μάθημα από τις παιδαγωγικές ελλείψεις που στη θέση τους ήρθε η αστυνομία και γιατί όχι σε λίγο και ο στρατός! Μόνο που πρέπει να γνωρίζουμε πως αυτού του είδους η αντιμετώπιση θα δημιουργήσει « μικρά τέρατα» όπως χαρακτηριστικά είχε αναφέρει ο κοινωνιολόγος Κρίστιαν Μπάκμαν. Αν και ο άνθρωπος είναι το υποκείμενο του σεβασμού, ο σεβασμός αφορά επίσης ιδέες, αξίες και προπάντων την ιερότητα της νεανικής αμφισβήτησης. Αυτό που πάθαμε ως λαός είναι ότι ταΐσαμε το φάντασμα που έρχεται να μας καταβροχθίσει. Ακόμα και τη κλοπή τη νοιώθουμε ως delivery βίας. Η κοινωνική ανηθικότητα έχει πάρει μια δυναμική, ξεφεύγοντας από τον έλεγχο ακόμη και αυτών που την πυροδότησαν με την απάθειά τους.Ακόμη και ο Φ.Ο.Β.Ο.Σ, μεταφράζεται σε Φανταστική Οντότητα Βάση Οργανωμένου σχεδίου! Κατά τα άλλα το Κράτος με τα στίγματα της διαφθοράς της Αναξιοκρατίας και του τυχοδιωκτισμού απλώνει το χέρι και ως 101

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

επαίτης ζητιανεύει χρόνο και υπομονή από τους μπερδεμένους πολίτες του. Είμαστε πια μια κοινωνία που δεν μπορεί να συνεννοηθεί. Ο κοινωνικός στίβος φαντάζει ως άναρχη αρένα που επιστρέφει στο δίκαιο της πυγμής. Το αυτοκαταστροφικό στοιχείο στη Χώρα μας συντρίβει περισσότερο τη ζωή των νέων από κάθε άποψη. Ακόμα και οι οργανωμένες ομάδες των νέων της άκρας δεξιάς λειτουργούν εκμεταλλευόμενες αυτή τη λογική του παραλόγου. Οι νεοναζί νέοι, οι Skinhead, περνάνε από μια αυστηρή διαδικασία μύησης που ως πυρήνα έχει την λογική ότι αυτοί είναι τα αντισώματα της κοινωνίας ως οργανισμού και πρέπει να ΕΠΙΤΙΘΕΝΤΑΙ σε οτιδήποτε. Χωρίς αυτούς ως αντισώματα ο οργανισμός (κοινωνία) καταλήγει στο ΑΙDS. Πρέπει δηλαδή να καταστρέφουν στη μάχη και το ίδιο το εγώ τους. Έτσι το φάντασμα που ταΐσαμε τρέφει τα ίδια τα παιδιά μας καταστρέφοντας την ίδια τη φυσική μας κατάσταση, την ανθρώπινη.

102

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Η ΓΛΩΣΙΚΗ ΜΑΣ ΜΟΥΣΤΑΛΕΥΡΙΑ

Oι όμορφες λέξεις στη ποίηση, το έντονο χρώμα στη ζωγραφική, το ύφος και η ένταση στη μουσική αποτελούν αισθητά σύμβολα «στολίσματος» που προκαλούν μια ιδιότυπη συγκίνηση. Αλλά ο στολισμός , διακρίνεται και αυτός σε πολλές εντάσεις. Από τάση αποχωρισμού από τον πραγματικό κόσμο (πχ ψυχεδέλεια) έως την επίδειξη που θέλει να προκαλέσει γοητεία στο κοινό. Ο ΚΑΝΤ έλεγε ότι ένας άνθρωπος στην ερημιά δε θα στολιζόταν ποτέ, ούτε θα στόλιζε την καλύβα του. Υπάρχει όμως και η αντίθετη θέση , που αναφέρεται στην εσωτερική αισθητική συγκίνηση ως καθρέπτη της αναγκαιότητας για δημιουργία του ανθρώπου. Το ωραίο έτσι δεν αποτελεί απλά προνόμιο της τέχνης ως κοινωνικό γεγονός αλλά και της εσωτερικής βίωσης ως γεγονός καθημερινό της ζωής. Οι τρείς πραγματικότητες

–δημιουργίες

του

ανθρώπου-

γίνονται

υπερατομικές ως ιδέες για την εξέλιξη του πολιτισμού. Ο Palladio δεν απέλειψε τον Ικτίνο . ούτε ο Schakespeare τους αρχαίους τραγωδούς της Ελλάδας. Αντίθετα το κοινό πνεύμα της τέχνης , είναι ατό που ονειρεύτηκε ο Πλάτων ως το Ωραίο , που παρακινεί με όλες τις μορφές του, τον άνθρωπο να βιώσει κάποτε μια πολιτεία μικρών θεών επί γης. ΜΟΥΝΤΖΑ Τα εδέσματα , άλλα νόστιμα και άλλα όχι , στην καθημερινή μας επικοινωνία δημιουργούν ένα μενού που έχει μεγάλο ενδιαφέρον η καταγωγή του. Μια τέτοια λέξη είναι και η ΜΟΥΝΤΖΑ , που την χρησιμοποιείς καθώς οργισμένος προσπαθείς να σβήσεις χειρονομώντας τον άλλον από μπροστά σου. Πολλοί κάνουν κοπιώδη χρήση της , κυρίως στις αυτοκίνητες συναντήσεις με ετέρους Έλληνες. Έχει παλαιότατες ρίζες , ίσως και βυζαντινές, κάτι που μπορεί και να ελαφραίνει και τη συνείδηση όταν γίνεται ανέλεγκτα – αυθόρμητα. Ήταν η Καπνιά, η μουντζούρα, Κάπο μουντό χρώμα, που πολλές φορές με αυτά γέμιζαν τις ανοιχτές παλάμες τους και στη συνέχεια τις ακουμπούσαν στα πρόσωπα των διαπομπευόμενων. Υπάρχει και η εκδοχή του περσικού muzh= σκοτεινιάζει το οπτικό πεδίο. Για παράδειγμα , μια πατσαβούρα ή κοιλιά ζώου συνηθιζόταν να ρίχνεται στο πρόσωπο κάποιου οριζομένου , ενώ σημαίνει και τα 103

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

βλέφαρα, που επίσης σκοτεινιάζουν την όραση . (όπως αναφέρει και ο Γιαννουλέλλης στις «Νεοελληνικές ιδιωματικές λέξεις» , εκδόσεις Κείμενα , 1982) ΤΟ ΚΕΡΑΤΑΚΙ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΤΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Από το κεράτιον, υποκοριστικό του κέρας, όπου κεράτια έλεγαν οι πρόγονοί μας τους σπόρους του χαρουπιού με τους οποίους συνήθιζαν να κάνουν ζυγίσεις ακριβείας μικροποσοτήτων , οι Άραβες (πάλι αυτοί!) κλέπτοντας την ιδέα έφτιαξαν το « κιράτ» ισοδύναμο με τέσσερις σπόρους και από εκεί , Άγγλοι, Γάλλοι και Ιταλοί, απέκτησαν την λέξη για τα καράτια , που…δάνεισαν –δώρισαν και σε εμάς τελικά. Το κερατάκι στην τούρτα της παγκοσμιοποίησης , δηλαδή πρόκειται για ένα ακόμα αντιδάνειο , όπως λένε οι γλωσσολόγοι!! ΣΟΛΑΡΩ! Ειδικά σε τοπικές διαλέκτους αιφνιδιάζεσαι συνεχώς με το πλάτος και βάθος που κρύβει κάθε λέξη ακόμη και όταν πρόκειται και για υβριστική. Στην πόλη Σόλοι της Κιλικίας , όπου οι Αθηναίοι δεν μιλούσαν σωστά τα Ελληνικά, ο Ηρόδοτος , μιας και έγινε αναφορά και σε προ-ομηρικές λέξεις, χρησιμοποίησε το ρήμα Σολοικίζω, για όποιον δεν μιλούσε σωστά. Πάω να Σολάρω στη κιθάρα λοιπόν και ας θεωρούν ότι είναι ξένη λέξη!! Βέβαια το Σόλο δεν θα είναι σωστό με την έννοια αυτή. ΕΙΣΑΙ ΤΟΦΑΛΟΣ ::: Ο χαρακτηρισμός ενός προσώπου ως «ΤΟΦΑΛΟΣ» είναι υποτιμητικός και υπονοεί πως είναι άγαρμπος χοντρός, γιγάντιος – ατσούμπαλος-η. Κακώς όμως , γιατί ο Δημήτρης Τόφαλος υπήρξε ένα ίνδαλμα της άρσης βαρών που συγκλόνισε την Ελλάδα το 1906 , στο Παναθηναϊκό στάδιο. Ο γιγαντόσωμος Πατρινός αρσιβαρίστας υπερίσχυσε στους αγώνες , νικώντας και τον γερμανό πρωταθλητή, σηκώνοντας 148,6 κιλά απευθείας επάνω από το κεφάλι του. ΛΟΥΦΑ-ΛΟΥΦΑΡΩ Κατά το λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής (Σταματάκου) το ρήμα «λοφάω», σημαίνει , αναπαύομαι, ησυχάζω. Για τους ναυτικούς , «κοπάζει» και ο άνεμος. Η λέξη είναι δημοφιλέστατη στην Ελλάδα και επισύρει και το χαμόγελο της σύμπνοιας. Αξιοσημείωτη είναι η αντίστοιχη της λούφας , ξενική έννοια «undertime» . Η αστυνόμευση των υπαλλήλων , ώστε να μην λουφάρουν στην εργασία τους, να μην παίζουν παιχνίδια στον υπολογιστή, να μην συνομιλούν και να μην 104

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

κάνουν κοπάνες, δηλαδή να ζουν μόνιμα με το «overtime» , την λογική της υπερωρίας , επινόησε αυτή την αντίδραση. Να κλέψεις χρόνο , για να αντέξεις την πίεση του «overtime» και γενικά την πίεση από ότι δεν γουστάρεις. Ο ΗΛΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΕΙ… Πως γίνεται αυτή η λέξη να σημαίνει το πέσιμο του ήλιου ή το κλείσιμο των βλεφάρων μόλις ο ύπνος απλώνει τα φτερά του; Ακανθώδες ερώτημα και είναι να μη σου τύχει και σε ρωτήσει μικρό παιδί! «Ο ήλιος δύοντας παίρνει δύναμη για να ανατείλει πάλι» μας λέει η παράδοση. Ο ήλιος στη δύση του παίρνει τα εντυπωσιακότερα χρώματά του και φαί9νεται σαν βασιλιάς. Ένα; Παλαιό Αθηναϊκό ξόρκι γινόταν στο έμπα και το εβγα του ήλιου και υποστηρίζεται πως προέκυψε το ΕΜΠΑΣΗΛΕΜΑ που από σύγχυση κάποια στιγμή έδωσε τη θέση του στο λαμπρότερο και πιο δημοφιλές ΒΑΣΙΛΕΜΑ. ΤΑ ΕΚΑΝΑΝ ΟΛΑ ΛΙΜΠΑ! Αυτός ο πλούτος δεν έχει τελειωμό ακόμα και όταν όλα γίνουν λίμπα. ΛΙΜΠΑ λέμε και γεμίζει το στόμα μας. «Τα έκαναν όλα λίμπα»! Στο μυαλό μας έρχεται μια μεγάλη καταστροφή , όπου όλα έχουν γίνει κομμάτια και θρύψαλα. Δεν είναι όμως έτσι αν ανατρέξουμε στη προέλευση της λέξης από το ιταλικό LIBO= πετάω στη θάλασσα και ALLIBARE= ελαφραίνω ένα πλοίο από κάθε περιττό φορτίο όταν ο καιρός αγριεύει. Γιαυτό λιμπαίρνω δεν σημαίνει καταστρέφω , αλλά ξαλαφρώνω. Έτσι , θα μπορούσαμε να πούμε και ότι ένας κατηγορούμενος τα έκανε λίμπα , αλλά αυτό έχει δύο έννοιες. Τα κατέστρεψε όλα ή ότι ομολόγησε για να σωθεί από τη καταστροφή.

TA ΑΠΡΕΠΕΣΤΑΤA : «άντε μωρή λούγκρα» «η λούγκρα μας η λουγκροφαγωμένη, όλον τον κόσμον έφαγε και πάλι δεν χορταίνει». Λούγκρα σε πολλά νησιά του Αιγαίου, σημαίνει το αδηφάγο θηλυκό γουρούνι. Σήμερα χρησιμοποιείται συχνά , με την ενίσχυση του απρεπέστατου «μωρή» που χρησιμεύει ως προπομπός για να απευθυνθούμε σε άτομα με υποτιθέμενες ομοφυλοφιλικές τάσεις. «άντε μωρή λούγκρα» Πάντως , για να μην υπάρξει παρεξήγηση , η λύση στο αίνιγμα είναι ,κατά το Γλωσσάριο του Πασπάτη (1888) το ΦΕΡΕΤΡΟ.

H ΓΚΛΑΜΟΥΡΙΑ Στη μυθολογία ο ήρωας και δεινός άρπαγας κοριτσιών Θησέας, (όπως δεν μαθαίνουμε στο σχολείο) κυνηγούσε ένα υπέροχο φωτεινό κορίτσι την Αίγλη. Πανέμορφο κορίτσι , πανέμορφη λέξη. Προκύπτει 105

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

από τη ρίζα aig (αιγ)= σείω ,πάλω. Από την αρχαία εκείνη εποχή δηλαδή οι Έλληνες είχαν συνδέσει την εμφάνιση του φωτός με τις δονήσεις. Εμείς σήμερα , αντί να χρησιμοποιούμε αυτή την υπέροχη λέξη για ότι έχει λάμψη και κύρος, προτιμούμε το βάρβαρο από κάθε άποψη και κακόηχο νεολογισμό «γκλαμουριά» που δεν λέει τίποτε στην ουσία …

ΠΑΡΑΓΚΑ (ΟΛΗ Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΙΑ ΑΤΕΛΕΙΩΤΗ ΠΑΡΑΓΚΑ) Η Baracca στην Ιταλία είναι το μικρό ξύλινο σπιτάκι. Στην Ελλάδα μας, διάσημες είναι οι παράγκες του Καραγκιόζη και των ποδοσφαιροπαραγόντων που αντανακλούν την Ελληνική παράνοια. Οι φανφαρόνοι παράγοντες με την βοήθεια διαιτητών «χειρουργούσαν» , δηλαδή απεφάσιζαν να χάσουν κάποιες ομάδες, συνήθως από το τηλέφωνο, εφαρμόζοντας την τηλεϊατρική πολύ προτού αυτή καθιερωθεί στις προηγμένες χώρες. Γι αυτό και αποκαλούσαν «γιατρό» τον αρχιτέκτονα της παράγκας. ‘Έτσι και σε όλη την Ελλάδα έχουμε αντίστοιχα την αναβίωση της κλασικής κωμωδίας του Θεάτρου Σκιών «Ο Καραγκιόζης γιατρός».

Ο καλός υιός έλαβεν από το χέρι τον πατέρα . διατί; θα έλθωσιν έξω επί της αγυιας, δια να κινηθή ολίγον ο πατήρ. Κατόπιν ο πατήρ θα καθίση. Ο υιός θα διώξη τας μύίας δια να μη κεντώσι τον γέροντα.

Αλφαβητάριον καθαρευούσης 1910 ΜΑΚΡΥΝΑΙΟΣ

Περισσότερα: http://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=Blog&file=page&op=viewPost&pid= 33878#ixzz2Xq3l9r1W

106

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΡΕΚΟΡ ΓΚΙΝΕΣ ΕΧΕΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΙ Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΛΕΞΗ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ Η ΟΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ.

H μεγαλύτερη λέξη στην Ελληνική γλώσσα και ίσως και στον κόσμο ανήκει σε κείμενο του Αριστοφάνη. Η λέξη, αποτελείται από 172 γράμματα, 27 συνθετικά και 78 συλλαβές και αποτελεί πραγματικό γλωσσοδέτη τόσο στο νόημα όσο και στην προφορά. Η λέξη η οποία βρίσκεται στις «Εκκλησιάζουσες» του Αριστοφάνη (στίχοι 1169- 1175), θα δυσκολέψει ακόμη και τους πιο ενθουσιώδεις με τα αρχαία Ελληνικά και είναι η ακόλουθη: «λοπαδοτεμαχοσελαχογαλεοκρανιολειψανοδριμυποτριμματοσιλφιο­καρα βομελιτοκατακεχυμενοκιχλεπικοσσυφοφαττοπεριστεραλεκτρυονοπτο­κε φαλλιοκιγκλοπελειολαγῳοσιραιοβαφητραγανοπτερύγων». Μέσα σε 172 γράμματα, ο Αριστοφάνης εκμεταλλευόμενος την ευχέρεια της Ελληνικής γλώσσας να σχηματίζει πολυσύλλαβες λέξεις, περιγράφει μια ολόκληρη φανταστική συνταγή μαγειρικής, η οποία περιλαμβάνει ένα συνονθύλευμα τροφών. Ο λεξιλογικός αυτός «σιδηρόδρομος» είναι δύσκολο να διαβαστεί απνευστί, ενώ με μια μικρή προσπάθεια μπορούμε να μεταφράσουμε:

-πάστοπεταλίδο-γαλεοσάλαχο-τούρσοπιπεράτο-

μυαλοκόμματα--μελοπερεχύτο-μυτζηθρότυροτρύγονοκοτσύφο-τσιχλοπίτσουνα-ψήτοσουσουράδοκοτοκέφαλα-άγριοπεριστέρο-λαγοκούνελαστράγαλοπετμέζο-φτερουγόδιπλες

107

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΠΟΙΗΣΗ – ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ – ΕΞΕΛΙΞΗ

«Επανάσταση είναι να γκρεμίζεις μια σαπισμένη πόρτα. Η εξέλιξη μοιάζει περισσότερο με το να σπρώχνεις την πέτρα που φράζει τον τάφο» Σέημους Χήνυ

Το υπαρξιακό κοινωνικό ερώτημα επιμένει: Επανάσταση ή εξέλιξη; Η άνοιξη της ανυπότακτης ποίησης ανθίζει και όταν η πόρτα είναι σαπισμένη. Η επανάσταση σε ένα σύστημα σκουριασμένο, ακίνητο, σε μια κοινωνία που οδηγείται προς το χάος, είναι αναπόφευκτη. Η ανθρώπινη εξέλιξη μας διδάσκει πως αυτοί που κινούν τα νήματα γίνονται κάποτε αδύναμοι. Οι ανυπότακτες φωνές και η επανάσταση οδηγούν έτσι την αλλαγή. Μερικές φορές έχουμε την βεβαιότητα πως η αλλαγή είναι θετική. Άλλες φορές ο ενθουσιασμός δεν κρατά πολύ, δίνει τη θέση του στη διάψευση και το φόβο. Είναι προτιμότερο να προσπαθείς να σπρώξεις την πέτρα για να ελευθερώσεις το άνοιγμα του τάφου. Ο Αιζαια Μπέρλιν,, ο μεγάλος αυτός ποιητής που έκανε συντροφιά σε ολόκληρο σχεδόν τον εικοστό αιώνα, ανακαλύπτει έκπληκτος, ότι αυτό που ακούγεται από τον τάφο δεν είναι επαναστατικές φωνές, πολεμικές κραυγές ή στρατιωτικά εμβατήρια, αλλά ρομαντικά ποιήματα και γλυκιά μουσική. Ο Μπερλίν δεν ήταν αισιόδοξος άνθρωπος -κάποτε μάλιστα είχε εκφράσει την ανακούφισή του που θα πέθαινε νωρίς- ήταν όμως ποιητής. Η ποίηση σαν μια ειρηνευτική συμφωνία μεταπλάθεται σε μια υπόσχεση άφιξης, μια υπόσχεση συμβίωσης της ελπίδας και του ουτοπικού ονείρου. Με χρώματα, μουσική και ποίηση ανατέλλει η ανθρώπινη ψυχή. Μέσα από την μαύρη απελπισία και από την υπερβολική αισιοδοξία περιγράφει ο ποιητικός λόγος τα τοπία της ανθρώπινης ψυχής. Το ανθρώπινο ον μέσα στην πολυπλοκότητα των σχέσεων που έχει δημιουργήσει και αναιρεί την λογική, μπορεί τάχα να δεχθεί να γίνει, στο όνομα της τεχνολογικής προόδου μια αποδοτική πρώτη ύλη; Η ποίηση, «η ιερή μανία», αποτελεί την διαχρονική σταθερά, την άμυνα και την επίθεση στα ορμέμφυτά μας, που μας καθιστούν τα τερατόμορφα ζώα του πλανήτη γη.

108

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ

«Δημιουργήστε μια νέα βιώσιμη κοινωνία»

Η καθηγήτρια Sheila Cordray ,(A simulation of social processes in political and economic institutions) εφάρμοσε την ακόλουθη τεχνική για την διδασκαλία της έννοιας «κοινωνία» από την σκοπιά της δομολειτουργικής θεωρίας, χώρισε την τάξη τα σε μικρο-ομάδες των 6-7 μαθητών (αγόρια και κορίτσια) και τους έθεσε το εξής πρόβλημα εσείς οι λίγοι άνθρωποι από τη γη έχετε επιλεγεί με ειδικά κριτήρια για μια πολύ σοβαρή αποστολή. Θα μεταφερθείτε σε έναν άλλο πλανήτη με τις ίδιες συνθήκες για τον ανθρώπινο οργανισμό και εκεί θα δημιουργήσετε τη δική σας κοινωνία. Η Κορντρέη δεν έβαλε κανένα απολύτως περιορισμό για την μορφή της κοινωνίας και δόθηκε στους σπουδαστές ελευθερία επιλογής των επιμέρους ρυθμίσεων της κοινωνικής τους πραγματικότητας. Το μόνο που τονίσθηκε ιδιαίτερα ήταν ότι η νέα αυτή κοινωνία θα έπρεπε να είναι βιώσιμη. Θα έπρεπε δηλαδή να διαθέτει τα αναγκαία θεσμικά πλαίσια και τους μηχανισμούς εκείνους οι οποίοι θα επιτρέπουν στα άτομα να διαβιούν χωρίς μεγάλη δυσκολία. Η ευρυθμία παρουσιάστηκε σαν προϋπόθεση της νέας τάξης πραγμάτων. Παρά τις λογικές αμφισβητήσεις και απορίες, όπως μας πληροφορεί η ΚΟΡΝΤΡΕΗ, οι μαθητές δούλευαν με μεγάλο ζήλο και τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Αρχικά ζητήθηκε παράταση της προθεσμίας υποβολής των προσχεδίων των νέων κατοικιών , γιατί όλες ανεξαίρετα οι μικρό – ομάδες βρήκαν το χρόνο πολύ περιορισμένο και τα θέματα φοβερά πολύπλοκα. Μια τόσο σπουδαία υπόθεση απαιτούσε προσοχή και έθετε σε λειτουργία όλες τις διανοητικές ικανότητες των σπουδαστών. Ο λαβυρινθικός χαρακτήρας των βιώσιμων θεμάτων είχε προκαλέσει την περιέργεια τους και το πείραμα φάνηκε ότι κέρδιζε τη σκέψη των μικρών διαστημικών αποίκων. Το οικονομικό σύστημα, το πολιτικό σύστημα, η θρησκεία και η οικογένεια ήταν τα κύρια θέματα για την ρύθμιση των οποίων σημειώθηκαν οι περισσότερες διαφωνίες. Η θεσμική κάλυψη της παιδείας δεν απασχόλησε ιδιαίτερα τους μαθητές! Εκείνο που ήταν σημαδιακό στις ατέλειωτες αντεγκλήσεις τους και αξίζει να υπογραμμισθεί ήταν η σαφής διαφοροποίηση των ιδανικών καταστάσεων από το πρακτικά εφικτό. Επικράτησε από την αρχή ένας ρεαλισμός στην αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων. Μερικοί μάλιστα παραδέχτηκαν στο τέλος ότι θα ήταν αδύνατο, χωρίς τη γνώση 109

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

που απέκτησαν στην άσκηση αυτή, να αντιληφθούν το μέγεθος των δυσχερειών που παρουσιάζονται σε μια κοινωνία όταν προσπαθεί να αντιμετωπίσει σφαιρικά τη δυναμική των θεσμικών πλαισίων ικανοποιώντας όλες τις κοινωνικές τάξεις της. Πρόσθετα ενδιαφέρουσα ήταν η απομόνωση δογματικών και αναρχικών τάσεων που εκδηλώθηκαν σποραδικά. Εξτρεμιστικές προτάσεις για απόλυτα, ολοκληρωτικά θρησκευτικές κοινωνίες ή για τον ελεύθερο έρωτα των ατόμων απορρίφθηκαν χωρίς πολλές διαδικασίες. Δεν υπήρξε επίσης ατομικιστική θεώρηση του ανατιθεμένου σε αυτούς έργο. Γενική ήταν έτσι η άποψη ότι το έργο των κοινωνιών είναι μια συλλογική υπόθεση και κανείς δεν εξαιρείται από αυτή. Η ΚΟΡΝΤΡΕΗ γράφει επιπλέον ότι μόνο μερικές μικρό- ομάδες ανάθεσαν την ευθύνη εγκαθίδρυσης των νέων κοινωνιών και το συντονισμό της επιχείρησης σε ένα αρχηγό. Οι περισσότερες υποχρέωσαν τα μέλη τους να εκτελέσουν το έργο υποδομής με μια κατανομή της εργασίας κατά θεσμούς. Μετά το πέρας των διαβουλεύσεων , οι μαθητές έγραψαν συλλογικές αναφορές στις οποίες επεξηγούσαν με λεπτομέρειες τον καταστατικό χάρτη της δικής τους κοινωνίας. Οι αναφορές αυτές παρουσιάστηκαν κατόπιν σε όλη την τάξη και έγινε η σχετική κριτική. Η ΚΟΡΝΤΡΕΗ συνόψισε υπεύθυνα τις κεντρικές ιδέες τους και υπέδειξε τα φανερά κοινά σημεία των πολλαπλών θεσμικών τους σχεδίων. Εκτός από την έννοια «κοινωνία», έγιναν εύκολα καταληπτές από τους μαθητές έννοιες όπως «θεσμός», «ρόλος», «τάξη»,"θέση», καθώς και μερικές θεμελιώδεις διαδικασίες όπως η θεσμοποίηση, ο κοινωνικός έλεγχος, η κοινωνική αλλαγή, κλπ. Η τεχνική αυτή μπορεί φυσικά να διαφοροποιηθεί από τον κάθε δάσκαλο ανάλογα με τον επιδιωκόμενο παιδαγωγικό στόχο του. Ο φυσικός – εκπαιδευτικός Κ. SAGAN εφάρμοσε με επιτυχία σε σειρά τηλεοπτικών εκπομπών ανάλογα πειράματα που μαγνήτιζαν το συμμετοχικό ακροατήριο του.

110

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

111

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΠΑΛΜΟΣ» Μαίρη Γκιώνη

Κ. Θανάση Πάνου είναι ιδιαίτερη τιμή και χαρά αυτή η συνέντευξη μαζί σας. Πολύ σημαντικές οι σπουδές σας τα έργα σας, είστε ευχαριστημένος ; ευτυχισμένος άνθρωπος;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Κυρία Γκιώνη ευχαριστώ πολύ για την φιλοξενία σας, αποτελεί ιδιαίτερη χαρά η επικοινωνία με εσάς και τους φίλους μας που παρακολουθούν αυτήν την ιδιαίτερα φορτισμένη περίοδο τον λόγο και γενικά την τέχνη, ως δραστηριότητες που μπορούν να ευαισθητοποιήσουν και να κινητοποιήσουν άμεσα και έμμεσα . Η ευχαρίστηση και η ευτυχία που αναφέρεται , είναι βέβαια πλατιές έννοιες. Στην δική μου κοσμοθεωρία δεν μπορώ όμως να αποκόψω την ατομική μου ευτυχία, όταν θεωρώ ότι είναι άμεσα συνδεδεμένη με την κοινωνική ευτυχία η ευημερία. Υπό αυτή την οπτική δεν μπορώ να απαντήσω θετικά , όταν η ανθρώπινη υπόσταση και σκέψη μου βαρύνονται από τα όσα τραγικά συμβαίνουν δίπλα μας. Από μια άλλη οπτική, αυτό που επιδιώκω ή θεωρώ δείκτη ευτυχίας, είναι ο βαθμός της ελευθερίας που μπορώ να κατακτήσω και αφορά κυρίως την ψυχοπνευματική μου έκφραση ενάντια στις «εσωτερικές φυλακές» που κτίζει η ανταγωνιστική εποχή μας.

ερωτ.2η Έχετε αυτοβιογραφικά στοιχεία στα έργα σας ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Δεδομένης της συνεχούς μετακίνησης του προσωπικού και εικαστικού κόσμου, φυσικά δανείζομαι βιώματα υπαρκτά ( έστω υποσυνείδητα) , αλλά ως είδη καθημερινής χρήσης αναποδογυρίζουν και αποσπώνται από τον αντικειμενικό χώρο τους. Έτσι προσπαθώ να αποκτήσουν αισθητική - καλλιτεχνική αξία . Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ενσωματώνω την ηθική ή ψυχολογική μου πλευρά στη στο έργο που προσπαθώ να δημιουργήσω μιας και αυτή η νέα συνείδηση συνεχώς μετακινείται ως όν που αποσπάται από την εσωτερική μου τάξη . Αυτό το χάος , την αταξία 112

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

στην αυστηρή δομή μιας αυτοβιογραφικής αφήγησης προσπαθώ να αναιρώ .

ερωτ.3η Ένας Ποιητής -Συγγραφέας στην εποχή μας είναι ερευνητής 'η μόνο στοχαστής-παρατηρητής ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ : -Πολλοί θεωρούν ότι η σημερινή ποίηση έπαθε καθίζηση . Λείπει το νεύρο, έγινε χάδι νωχελικό που δεν αιματώνει τον εγκέφαλο. Δεν παράγει τις εκλεκτότερες παραισθησιογόνες ουσίες αλλά ναρκώνει με εύκολο ηδονισμό. Η έλλειψη πλέον αντικειμενικών κριτηρίων αξιολόγησης σε όλους τους τομείς ακόμα και στην ποίηση και στα πρόσωπα γενικά των γραμμάτων δημιουργεί αυτή την εντύπωση. Όμως ο άνθρωπος των γραμμάτων ως ευαίσθητη κεραία ή ως σεισμογράφος της εποχής του δεν μπορεί να είναι απλώς παρατηρητής. Οπωσδήποτε το μυστήριο της ζωής και της αδικίας λειτουργεί ως εφιάλτης και μια απλή ανάλυση ή ανίχνευση των αιτίων δεν θεωρώ ότι αρκεί. Ο συγγραφέας δεν είναι ένας «ένοικος» αυτού του κόσμου . Ανιχνεύει, κατατάσσει «κεφαλαιοποιεί» και ανάλογα με το «γνωστικό του οπλοστάσιο» δρα. Πιστεύω ότι δεν είναι τυχαίος ο χαρακτηρισμός ότι : «οι ποιητές είναι οι κρυφοί νομοθέτες του κόσμου».

ερωτ.4η Η Ανατολική κουλτούρα η ποίηση , η τέχνη δίνουν ουσία αλήθεια στα οικουμενικά ανθρώπινα συναισθήματα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Σε μια παγκοσμιοποιημένη εποχή και σε μια χώρα τόσο διαλυμένες, μια αναφορά στην αλήθεια και τον συναισθηματικό κόσμο μοιάζει ολότελα ανεδαφική ή αντίθετα κοφτερά επίκαιρη. Το ερώτημα που προκύπτει είναι με ποιο τρόπο θα συντελεστεί η ανάπτυξη, η πρόοδος μέσα από τις διεθνείς προκλήσεις σε συνδυασμό με την προστασία του συναισθηματικού κόσμου και την διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που καταπατούνται ασύστολα και ματώνουν ιδιαίτερα τους ευαίσθητους δέκτες , τους ανθρώπους του πολιτισμού. Εδώ λοιπόν χρειάζεται η «κραυγή» και η επιστροφή από την οικονομία στον άνθρωπο 113

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

που είναι και το υποκείμενό της. Στόχος μας θα έπρεπε να είναι εκτός της οικονομικής προόδου και η δημιουργία περισσότερων χώρων όπου οι άνθρωποι θα αισθάνονταν «οικεία» τεχνίτες των σχέσεων τους, κύριοι των πράξεων τους και δημιουργοί πνευματικών αγαθών. Πρώτος όρος είναι η αναγνώριση όχι μόνο των οικονομικών υπό στενή έννοια αλλά και των ψυχο-πνευματικών αναγκών. Η φιλοδοξία να κατακτηθούν και πάλι τέτοιοι χώροι βρίσκεται στη βάση της αυτενέργειας και της καλλιέργειας της αντίληψης της συλλογικότητας. Όσο θα μένει όμως η λογική δέσμια της απάθειας και της παραγωγής θα αναπαράγει την ίδια στείρα κατάσταση όπου η συμμετοχή θα ταυτίζεται με την συγκέντρωση ενός φιλοθεάμονος κοινού που παρακολουθεί και χειροκροτεί. Ο μόνος νικητής σε τέτοιες καταστάσεις είναι η πλαδαρότητα και η ελαστικότητα στις σχέσεις της κοινότητας.

ερωτ,5η Την ατομική ηθική ευθύνη πως την αντιλαμβάνεστε ; ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Σήμερα, με τα τραγικά σοκ που υποβάλλεται η ανθρωπότητα, η επιθυμία για ένα ανθρώπινο οικονομικό-κοινωνικό σύστημα και μια πολιτική με ανθρώπινο-ηθικό πρόσωπο, γίνεται το βασικό αίτημα της συμμετοχής των πολιτών στον αστικό κόσμο. Έτσι πολλοί απογοητευμένοι από τον κυνισμό, την βαρβαρότητα, τις δολοπλοκίες , αγωνίζονται να δημιουργήσουν ένα μοντέλο κοινωνικής αυτό-ανάπτυξης με ηθικό κέντρο.. Η ατομική ευθύνη , ο ηθικός τόπος και τρόπος ζωής αποτελεί και τον απαράβατο όρο «conditio sine uua non» για να πραγματοποιηθεί το βήμα «στων ιδεών την πόλη». Δεν πρέπει να ξεχνάμε τα Πυθικά ρητά ή Δελφικά γράμματα (στο προπύλαιο του ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς) που εστιάζουν στη «τέχνη του επίγειου ανθρώπινου βίου» όπου γνώμονας είναι η ανθρώπινη σκέψη και οι διαχρονικές ηθικές αξίες.

ερώτ.6η Ο 20ος αιώνας (όπως ένας συγγραφέας είπε ) υπήρξε το χειρότερο θέατρο προμελετημένου κακού στην ιστορία της ανθρωπότητας .Ποιά είναι η γνώμη σας ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Η Χώρα μας το γνωρίζει πολύ καλά αυτό. Οι καιροί ξαναέγιναν κακοί. Τα λόγια, ήπιων και χαμηλών τόνων των πολιτικών διαιώνισαν καταστάσεις 114

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

σε μια 'ιερή' στασιμότητα των πάντων. Η ανθρωπότητα βρίσκεται σε ένα οριακό σημείο. Όπως στο θέατρο όμως, το σενάριο κρύβει με τα όπλα του δημιουργού, το τέλος από τον θεατή. Πιστεύω στην αισιόδοξη τροπή, μιας και η ανθρωπότητα διαθέτει σήμερα όλα τα όπλα που, ανάλογα με την χρήση τους , μπορούν να φέρουν την ευτυχία ή την καταστροφή. Η εγρήγορση και η συμμετοχή του κάθε πολίτη στην παράσταση είναι η απάντηση στα απαισιόδοξα μηνύματα. Η παθητικότητα είναι το χειρότερο σενάριο. Ειδικά εμείς οι Έλληνες δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ακόμα και τα αγάλματα πονάνε , αισθάνονται και κακοποιούνται και από τα μάτια ενός φιλοθεάμονος κοινού.

ερωτ . 7η Οι κοινωνίες σε ποιό σημείο εξέλιξης βρίσκονται κατά την άποψή σας ; ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Συνυπάρχουμε με βάση ασφυκτικούς ορθολογικούς κανόνες, κοινωνικά συμβόλαια (που δεν έχουμε υπογράψει και δεν γνωρίζουμε τις ρήτρες) και συνεχώς η πολύπλοκη πραγματικότητα εφεύρει τρόπους να δυσχεραίνει την κοινωνία σχέσεων. Ο κοινωνικός στίβος φαντάζει σαν «σικέ» αγώνας. Το κράτος της διαφθοράς και της αναξιοκρατίας απλώνει το χέρι ως επαίτης και ζητιανεύει από τους άφωνους πολίτες. Πτωχεύσαμε, κύριοι, λόγω πλούτου και στο βωμό μιας εξέλιξης που δεν είναι τίποτα άλλο από ένας νέος κοινωνικός μεσαίωνας. Δεν είναι εξέλιξη η λατρεία στο χρήμα, τις μεζονέτες, ξαπλώστρες, αυτοκίνητα και όλα τα επιπλέον που η απληστία μας τρέφει. Αν μάλιστα θυμηθούμε και τον Leonardo da Vinci με την εμβριθή σκέψη: «όταν μια κοινωνία τιμωρεί την δολοφονία ενός ζώου όπως την δολοφονία ενός ανθρώπου , τότε έχει το δικαίωμα να λέγεται πολιτισμένη», καταλαβαίνουμε πόσο μακριά είμαστε από την εξέλιξη με την ανθρωπιστική της έννοια.

ερωτ 8η Τι θέση έχει η πραγματικότητα στην Ποιίηση ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Η αληθινή τέχνη, δεν πρέπει να είναι μια σκιά της πραγματικότητας ή μια αντανάκλαση του κόσμου γύρω μας αλλά μια ιδιόμορφη αναδιοργάνωση και ανασημασιοδότησή του. Η μοντέρνα λογοτεχνία δεν προσπαθεί να κρύψει ή να καλύψει το γεγονός ότι είναι μια κατασκευή αλλά, αντίθετα, προβάλλει ξεκάθαρα τις τεχνικές διαδικασίες και τους 115

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

μηχανισμούς που χρησιμοποιεί. Αυτή η πλήρης αποκάλυψη ή απογύμνωση των μηχανισμών, μας υπενθυμίζει συνεχώς ότι αυτό που διαβάζουμε είναι κάτι υλικό και τεχνητό, μια καλλιτεχνική κατασκευή που είναι αυτόνομη και δεν έχει άμεση σχέση με την πραγματικότητα. Ένα ποίημα ολοκληρώνει την αποστολή του στον εσωτερικό κόσμο του αναγνώστη. Υπό αυτή την οπτική ο ποιητής πρέπει να κοιτάζει συνεχώς τον εαυτό του στον καθρέπτη και να ελέγχει τη συνείδησή του και την ευθύνη του απέναντι στην πραγματικότητα που όμως αν και υποκειμενική δεν μπορεί να αγνοεί τον μέσο αναγνώστη.

ερωτ 9η Ο έρωτας η ομορφιά σώζουν την αλήθεια; τον κόσμο θα τον σώσουν ; ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Από την εποχή των πρώτων βημάτων του homo sapiens το ζώο – άνθρωπος είχε πρόβλημα τροφής – νερού – φωτιάς, αλλά έβρισκε χρόνο να σκαλίσει την σπηλιά- την κοινότητα του- να ζωγραφίσει, να ομορφύνει αισθητικά τον χώρο του. Η έννοια του «αισθητικά ωραίου» τον επηρέαζε, τον ευαισθητοποιούσε για να γίνει επιταχυντικός συντελεστής στην πορεία απελευθέρωσης από τον κλειστό κύκλο των βιοτικών αναγκών που πάντα υπάρχουν. Ο έρωτας και η ομορφιά είναι η ίδια η ζωή , ή τα πιο ακριβά δώρα που μας δίνει. Ο κόσμος όσο πιο κοντά ζει στην απλότητα , όσο μπορεί να έχει το «Μηδέν Άγαν» στο επίκεντρο της ζωής του, τόσο πιο πολύ βιώνει τα μονάκριβα αυτά δώρα. Αυτή είναι η πιο απλή και ουσιαστική θέση που μπορώ να υποστηρίξω.

ερωτ 10η Ο πόνος κάνει τους ανθρώπους καλύτερους ; ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Η εποχή μας παράγει διαρκώς πόνο, νικητές και ηττημένους. Αν έχουμε την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να ξεφεύγουμε από τον πόνο, ότι μπορούμε να ανήκουμε στους άφθαρτους είμαστε ανώριμοι και φοβισμένοι να δούμε τα λάθη μας. Η ζωή μας είναι μια εναλλασόμενη διαδοχή στιγμών που κλείνουν μέσα τους τον πόνο , τα σφάλματα και το αντίθετο. Το ουσιαστικό είναι όχι η αίσθηση του πόνου αλλά πως θα τον δεχτούμε. Το μεγαλύτερο λάθος είναι η επικάλυψη του με στιγμιαία παυσίπονα. Αν δούμε τα αίτια που τον προκαλούν θα οδηγηθούμε στον περιορισμό του. Μας κάνει καλύτερους ανθρώπους όταν εμείς χαλυβδώσουμε την άμυνά μας με την αυτοκριτική μας.

116

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ερωτ. 11η Πόσα ταλέντα μπορεί να έχει ένας δημιουργός ; είναι η προσωπικότητά του πολυσύνθετη;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Oι όμορφες λέξεις στη ποίηση, το έντονο χρώμα στη ζωγραφική, το ύφος και η ένταση στη μουσική αποτελούν αισθητά σύμβολα δημιουργίας που προκαλούν μια ιδιότυπη συγκίνηση σε όλους. Αλλά το έργο και ο «στολισμός» του , διακρίνεται και αυτός σε πολλές εντάσεις. Ανάλογα με τις εκφραστικές δυνατότητες που αναπτύσσει ο δημιουργός αλληλεπιδρά με το κοινό. Πολλοί θεωρούν τον δημιουργό ως μια ευαίσθητη προσωπικότητα πολυσύνθετη που όμως αποκαλύπτεται δυναμικά από μια μόνο μορφή έκφρασης , δηλαδή ως ένα ταλέντο σε έναν τομέα του πολιτισμού. Η θέση μου είναι αντίθετη. Η διαπίστωση του Schopenhauer πως « όλες οι τέχνες τείνουν προς την κατάσταση της μουσικής» αποκαλύπτει την αδιάσπαστη ενότητα της ψυχικής και πνευματικής ζωής μπροστά στον λόγο, την εικόνα και τη μουσική. . Ο κινέζος Kuo His , από τον ενδέκατο αιώνα , διαπιστώνει αντίστοιχα, ότι «το ποίημα είναι μια ζωγραφική χωρίς φόρμες και η ζωγραφική είναι ένα ποίημα με φόρμες». Μέσα από αυτόν τον διάλογο που ανοίγει ο καλλιτέχνης , άλλοτε αντιπαραθέτοντας και άλλοτε βυθίζοντας το εγώ του στις πραγματικότητες αποκαλύπτει τα μορφικά στοιχεία και τις σχέσεις με ότι τον περιβάλλει . Το κοινό πνεύμα της τέχνης , είναι αυτό που ονειρεύτηκε και ο Πλάτων ως το Ωραίο , που παρακινεί με όλες τις μορφές του, τον άνθρωπο να βιώσει κάποτε μια πολιτεία μικρών θεών επί γης. Ειδικά στην εποχή μας ο συνδυασμός των έξι παραδοσιακών τεχνών με τις υπόλοιπες «νέες» αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για την δημιουργία ενός ενιαίου αισθητικού αποτελέσματος. Η αφετηρία είναι αυτή που αλλάζει και όχι το τέρμα. Με αφετηρία για παράδειγμα την ποίηση, ως τον αμεσότερο τρόπο μετάδοσης ενός μηνύματος, μπορεί ο δημιουργός να συνδυάσει ανάλογα και τις εκφραστικές δυνατότητες της μουσικής και της εικόνας αλληλεπιδρώντας έτσι στη δημιουργία ενός σύνθετου θεάματος - ακροάματος. Το κοινό πνεύμα της τέχνης επιτρέπει την ανάδυση της πολυσύνθετης προσωπικότητας του δημιουργού. Εγώ αισθάνομαι την ίδια αισθητική ένταση μπροστά σε έναν πίνακα του Πικάσο όπως και σε ένα ποίημά του.

117

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ερωτ 12η Στή δική σας συγγραφική πορεία τι θεωρείται ορόσημο; ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Η πορεία μου είναι μοναχική και η συγγραφική ως ορόσημο έχει την ελπίδα να μπορώ να δημιουργώ . Θα έλεγα ότι η γνωριμία και η φιλία μου με ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών , είναι αυτή που με κάνει να θεωρώ την διαδρομή μοναδική και ενδιαφέρουσα. Το πραγματικό περιεχόμενο ενός έργου ανοίγει και ανήκει στον αναγνώστη, ακροατή . Ο βαθμός συγκίνησης που προκαλεί ένας λιτός στίχος για παράδειγμα είναι ένα ορόσημο πιο σημαντικό από την έκδοση ενός βιβλίου.

ερωτ 13η Ο καμβάς που υφαίνεται η ΙΣΤΟΡΙΑ είναι στέρεος ; ΑΠΑΝΤΗΣΗ : «Τα περισσότερα από όσα μας συμβαίνουν» , έλεγε ο RILKE , “δε μπορούμε να τα εκφράσουμε , ξετυλίγονται μέσα σε μια σφαίρα που ποτέ καμιά λέξη δεν την καταπάτησε” Κι από όλα πιο αδύνατο είναι να εκφράσουμε, τις μυστηριακές δυνάμεις , που και η ίδια η ιστορία δε γνωρίζει το τέλος , καθώς, υφαίνεται από την ανθρώπινη δική μας δράση. Ξεκινώντας από μια τέτοια διαπίστωση θα ήταν ίσως προτιμότερο η απάντηση μου να έχει ποιητική χροιά. «Σκοντάφταμε στα ίδια τα βήματα μας. Αδειάσανε τα κρατητήρια της γης και ο πλανήτης άλλαξε τροχιά. Η τέλεια στιγμή των ευθυνών»

ερωτ 14η Ολοένα και περισσότερο ακούμε για την πάλη των σύγχρονων ανθρώπων με την κατάθλιψη. Είναι το αποτέλεσμα του νέου τρόπου ζωής; ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Οι πολίτες νοιώθουν έντονα την απειλή από την αυξανόμενη εγκληματικότητα και η «ψυχολογία της μάζας» τροφοδοτεί τις φωνές οργής ενάντια στην δικαιοσύνη και την αστυνομία που παρουσιάζονται αδύναμες να τους προστατέψουν. Η οργή μεγαλώνει.. Η αβεβαιότητα σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής σε παγκόσμια κλίμακα μας θέτει μπροστά σε μια κρίση που αφορά στην κατανόηση. Ένα είδος παγκόσμιας 118

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

καταστροφολογίας εξαπλώνεται μέσα σε ένα κλίμα γενικής γκρίνιας, μιζέριας και απογοήτευσης. Μια απαισιόδοξη προσέγγιση όμως, κινδυνεύει να χάσει τη δυναμική της ανάλυσης βλέποντας εχθρούς που επιφέρουν πανικό και ακυρώνουν το μέλλον. Τα προβλήματα είναι πολυδιάστατα έχουν ρίζες πολιτικές, πολιτισμικές, ηθικές, ιστορικές, ψυχολογικές, Η αντιμετώπιση της ζωής με αμιγώς οικονομικούς όρους είναι μια προσέγγιση προβληματική και αυτό οδηγεί σε μαζική κατάθλιψη. Όταν πλέον ο πολίτης βιώνει στον οικείο χώρο του καθημερινά αυτά τα προβλήματα είναι λογικό να υπάρχει έντονη συναισθηματική φόρτιση , που παράγει παθογόνες ψυχολογικές εντάσεις που φτάσουν από τις απλές νευρώσεις σε κατάθλιψη ακόμα και ψυχώσεις.

ερωτ 15η Η συνείδηση είναι ζωντανή σε όλους ; ή αργοπεθαίνει καθώς πεθαίνουν οι αντιστάσεις -οι άμυνες;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Εστιάζω στη κοινωνική συνείδηση. Η κρίση των θεσμών και αξιών είναι αυτή που διαταράσσει και κλονίζει την συνείδηση του πολίτη. Σήμερα ο κόσμος βρίσκεται σε μια φάση εξαιρετικά αβέβαιη και λείπουν τα σημεία αναφοράς για έναν προσανατολισμό την ώρα της κρίσης που προηγείται του τέλους μιας εποχής και της γέννησης μιας νέας. Φοβόμαστε σοβαρές οπισθοδρομήσεις που θα οδηγήσουν σε μια πλανητική κατάσταση υπερβολικά αβέβαιη. Οι πολίτες συνεχίζουν να αναζητούν νόημα στις ίδιες αξίες και αισθάνονται την ανάγκη να ορίσουν ένα συλλογικό πρόγραμμα με σκοπούς και ξεκάθαρους στόχους. Πώς να γίνει όμως αυτό όταν τα πάντα εκρήγνυνται; Πως να κατανοήσει τις διαρθρωτικές αλλαγές ο σημερινός άνθρωπος μέσα από καταρρακωμένες αντιστάσεις και άμυνες; Αν οι άνθρωποι στις δεκαετίες του ’50 και του ΄60 άντεξαν την κατάρρευση των παραδοσιακών αξιών - και μάλιστα την εξύμνησαν ως απελευθέρωση- είναι γιατί παράλληλα αντικαταστάθηκαν από άλλες πεποιθήσεις, όπως την πρόοδο και την επιστήμη , που στηρίζονται στην παντοδυναμία της λογικής. Ποια λογική σήμερα μπορεί να κρατήσει μια συνείδηση άτρωτη;

119

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ερωτ 16η Κάθε μορφή εξουσίας αφήνει μόνο πικρή γεύση ; εξεγείρει τους νέους ανθρώπους ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Ζούμε την εποχή «πεθαίνω σαν Χώρα σκοτώνοντας την εκπαίδευση των νέων». Απλουστευτικά πολλές φορές , λέμε ότι οι νέοι , ούτε με την ποίηση ασχολούνται ούτε γενικότερα με τον Λόγο. Δικιά μου γνώμη είναι ότι κάθε εποχή έχει τους δικούς της τρόπους έκφρασης που διαφέρουν ποιοτικά. Για παράδειγμα αναφέρω την μουσική των νέων και την δύναμη του στίχου της μέσα από την δική τους μουσική έκφραση. Αν δεν έχουμε στερεότυπα και βουλοκέρι στα αυτιά θα μείνουμε άναυδοι με την δυναμική που αναδύουν. Αντίστοιχα, οι σημερινοί «γλωσσαμύντορες» είναι συνήθως ακραιφνείς φανατικοί της απλότητας. Αυτό αφαίρεσε από την σχολική αγωγή , ύπουλα, σιγά-σιγά, τον κεντρικό και βαθύτερο σκοπό της ποίησης, όπως και της γραμματικής (για παράδειγμα αναφέρω τα ανώμαλα και ελλιπή ρήματα της δοκίμου αττικής διαλέκτου). Ο ΚΑΛΒΟΣ με σοφία μας είπε: H Πατρίδα απεμπόλησε την νεολαία, άνοιξε ξανά τον δρόμο της ξενιτειάς. «Ας μη μου δώσει η μοίρα μου / εις ξένη γη τον Τάφο / είναι γλυκύς ο θάνατος / μόνον όταν κοιμώμεθα εις την Πατρίδα»

ερωτ 17η Η απομόνωση, η μοναχικότητα , η μοναξιά , ο φόβος , η οικονομική δυσχέρεια , είναι η αιτία των συχνών αυτοκτονιών ; ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Η εικόνα που πλάθουμε για την ζωή μας , τους στόχους και το μέλλον γενικότερα, διαταράσσεται

συντίθεται από

ένα σύνολο λεπτομερειών. Όταν

αυτή η ισορροπία , όταν οι λεπτομέρειες παίρνουν

τραγικές διαστάσεις , το ψυχικό οικοδόμημα καταρρέει. Η κοινωνική σήψη και δυσαρμονία , η διόγκωση των προβλημάτων σε όλα τα επίπεδα , όπως αναφέρατε , εισχώρησε ύπουλα και ασύστολα στον εσωτερικό μας κόσμο. Οι ατομικές απόπειρες για λύσεις πραγματοποιούνται σε ένα κλίμα πανικού που στα θεμέλια του κατοικούν οι πιο άσχημες και ακραίες ενέργειες όπως αυτή της αποχώρησης. Η ποσοστού των αυτοκτονιών

τραγική διόγκωση

του

είναι ένα μεγάλο κοινωνικό αλλά και

φιλοσοφικό θέμα που μας καλεί να επαναπροσδιορίσουμε τον πολιτισμό μας αλλά τις διαπροσωπικές μας σχέσεις.

120

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

ερωτ 18η Τι θα μας βγάλει από το αδιέξοδο ; το πηγάδι έχει πάτο που έχουμε πέσει μέσα ; ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Το να δέχεται ο σημερινός άνθρωπος, να μην έχει καμιά απάντηση για την πτώση στο «άπατο» πηγάδι και να θεωρεί ότι όλα είναι μια παγκόσμια συνωμοσία δηλώνει το υπαρξιακό μας πρόβλημα σε όλο του το μεγαλείο. Ο πανικός της πτώσης μεταθέτει τα προβλήματα σε επιφανειακές αναλύσεις, διχασμούς και μετάθεση ευθυνών. Το έντιμο και ειλικρινές είναι να τεθούν όλα τα ζητήματα , μια και καλή σε ελεύθερο διάλογο με τους αντίστοιχους φορείς και ειδικούς. Μπορεί να μη βρεθούν λύσεις , αλλά η ενημέρωση αποτελεί την αρχή της κατανόησης και της συναίνεσης. Τα πιο ζωντανά και πιο ώριμα , τα πιο «αβαθή» του πηγαδιού με τόλμη αντιμετώπισης θα διορθωθούν. Όταν συνειδητοποιήσουμε ότι οι χαμηλόμισθοι, οι φτωχοί και οι ευπαθείς ομάδες , δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα , γιατί τίποτα δεν έμεινε να χάσουν, ίσως τότε δούμε πιο καθαρά . Ίσως τώρα επιστρέφουμε στη φυσική μας κατάσταση , την ανθρώπινη δηλαδή με ηθική υπόσταση. Ίσως η κρίση ήταν πριν , υποστηρίζουν πολλοί διανοούμενοι. Ο Σημερινός Θεός δεν θέλει «πιστούς» αλλά αποκλειστικά ελεύθερους στοχαστές. Στοχαστές που δεν θα δεσμεύονται από καμιά παραδοχή και δεν θα εμποδίζονται από καμιά καθιερωμένη «αλήθεια» . Τελικά, χρειάζεται η αποφυγή της μίζερης λογικής «τίποτε δεν γίνεται» , αλλά κυρίως η απελευθέρωση από τα πλοκάμια που ελέγχονται από ένα φοβισμένο ψηφοθηρικό εγκέφαλο.

ερωτ 19η Οι Ελληνες είμαστε στα πρόθυρα μαζικής παράκρουσης ;

Η Ελλάδα έγινε μικρότερη του Ελληνισμού της. Οι πολιτικοί μας ψωμοζητούν πράγματα που η εθνική μας ταυτότητα κοκκινίζει. Αυτό συρρικνώνει και τρομάζει σε όλα τα επίπεδα. Ταΐσαμε το φάντασμα που μας καταβροχθίζει . Ακόμη και η τέχνη , η ποίηση και γενικά ο πολιτισμός , διοχετεύονται ως delivery διαδικτυακό! Η παράκρουση έχει αναπτύξει μια δυναμική , ξεφεύγοντας από τον έλεγχο ακόμη και των δυνάμεων που την πυροδότησαν και την αναπαραγάγουν. Έτσι φτάσαμε να ζούμε σε αυτό το κοινωνικό «έκτρωμα» που θρέφει την μαζική υστερία και παράκρουση.

121

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

« Αυτή είναι η πατρίδα μου. Χαρακώματα από σπίθες αρχέγονου φωτός. Γη, όπου και πάλλεται η λογική σε δυσπεψία»

ερωτ..20η Ποιά είναι τα όνειρά σας ; τα μελλοντικά σχέδιά σας ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Να βλέπω βήμα-βήμα την πρόοδο και την εξέλιξη όχι μόνο προς το τεχνοκρατικό σκέλος του πολιτισμού μας αλλά κυρίως προς το ανθρωπιστικό. Να πολλαπλασιάζεται η ομορφιά , η κοινωνική ευαισθησία και η παιδεία να καλλιεργεί σφαιρικά τον άνθρωπο. Ως μελλοντικά σχέδια έχω μόνο , να συμμετέχω σε αυτή την αλλαγή…

122

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

FAST FOOD ΔΙΑΒΙΩΣΗ.

ΤΑΧΥΦΑΓΕΙΑ : “Αναγκαίο κακό των ημερών η απλά μια βλαβερή συνήθεια; “

Συνέντευξη του Θανάση Πάνου στο περιοδικό «ζωή & υγεία». Γράφει η Ασημίνα Βασιλοπούλου.

Στο ‘δικό μας» σήμερα αποτελεί πραγματικότητα το γεγονός της επέκτασης των βασικότερων αρχών του εστιατορίου fast food σε όλο και περισσότερους χώρους ενάντια στις προειδοποιήσεις για τους κινδύνους ιδιαίτερα στα νεαρά άτομα στα οποία γίνεται συνήθεια. Πολλοί είναι αυτοί που εμπλέκονται στο ρυθμό των fast food και άθελά τους αντιμετωπίζουν ένα σωρό αρνητικές συνέπειες , οι οποίες μπορεί να συνδέονται με την υγεία του σώματος και της ψυχής, εφόσον υπάρχει και σύνδεση με το κοινωνικό πρόβλημα της αποξένωσης . Περισσότερες εξηγήσεις σχετικά με το θέμα , ένα θέμα που καίει στην κυριολεξία , αναλαμβάνει να δώσει ο κοινωνιολόγος Αθανάσιος Πάνου. Ας δούμε τις δηλώσεις του στο περιοδικό «ζ».

-Τι έχετε να πείτε κ. Πάνου σχετικά με τη δύναμη επέκτασης των ταχυφαγείων ; - Η κοινωνία μας , όλοι το βλέπουμε , έχει McDonald-οποιηθεί και τα ταχυφαγεία έχουν την κύρια δύναμη της παγκόσμιας σίτισης. Ενδεικτικά αναφέρω ότι το 90% των ερωτηθέντων μαθητών του Δημοτικού γνώριζε το όνομα Roland Mc Donald (ο κλόουν της αλυσίδας , πού μάλιστα βρισκόταν στη δεύτερη θέση μετά τον ΑιΒασίλη στη λίστα των αγαπημένων δώρων τους. Αν σκεφτούμε και ότι η αλυσίδα αυτή υπερηφανεύεται ότι κάθε 8 ώρες εγκαινιάζει ένα νέο κατάστημα καταλαβαίνουμε το μέγεθος του προβλήματος.

- Σε μια κοινωνία «γρήγορης διαβίωσης» στην οποία εργάζονται συνήθως και οι δύο γονείς ή υπάρχει μόνο ο ένας είναι εξαιρετικά θελκτική η αποτελεσματικότητα στην εξάλειψη του αισθήματος που προσφέρουν τα ταχυφαγία. Ποιες είναι οι κοινωνικές παράμετροι;

123

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Στην ταχύρυθμη εποχή μας θεωρείται πια η ασχολία με την προετοιμασία του φαγητού ως μια μη παραγωγική εργασία (!) και φυσικά όχι ως μία «ιεροτελεστία» απαραίτητη στον ημερήσιο κύκλο μας. Η παραγωγή π.χ. ενός Hamburger θυμίζει εντονότατα την απάνθρωπη γραμμή συναρμολόγησης -asselmbly line- των βιομηχανιών. Τα ορθολογιστικά – όχι όμως και λογικά- συστήματα που χρησιμοποιούνται από τα ταχυφημία εκφοβίζουν την ανθρώπινη φύση. Αναφέρομαι και στο τομέα των ανθρωπίνων σχέσεων οι οποίες ελαχιστοποιούνται και η αποξένωση και η ατομικότητα επιβάλλονται των προσωπικών επαφών. Μασάει κάποιος γρήγορα το ένα και το άλλο snack ή πίτσα, μέσα σε ένα δυνατό φωτισμό , έντονα χρώματα , καθόλου άνετες καρέκλες και τελικά κάνει αυτό που η εταιρία θέλει : Να φάει γρήγορα και να ‘πάρει δρόμο¨! Ο πελάτης δηλαδή οδηγείται στην εκτέλεση ορισμένων εργασιών και μάλιστα άμισθη. Οι στοιβαγμένοι στην ουρά καταναλωτές υποκαθιστούν τον σερβιτόρο που θα έπρεπε να υπάρχει για τις παραγγελίες. Αυτό θεωρείτε φυσικό , κυρίως στο νέο καταναλωτή που συνηθίζει από την εφηβική ηλικία να είναι ένα γρανάζι στην παραγωγική διαδικασία.

- Η ύπαρξη και επιβολή αυτού του τύπου διατροφής πως συνδέεται με το οικολογικό πρόβλημα ή γενικότερα με τη λεηλασία του πλανήτη; - Τα πιο όμορφα και ζωτικής σημασίας για τον πλανήτη τροπικά δάση καταστρέφονται με φρενήρεις ρυθμούς από πολυεθνικές εταιρείες . Οι αυξημένες απαιτήσεις των ταχυφαγείων –των fast food restaurant- σε κρέας , αναπόφευκτα οδηγούν σε εκτεταμένες αποψιλώσεις τροπικών δασών με σκοπό την χρήση τους ως βοσκοτόπους , όπως έχουν υποστεί η λεκάνη του Αμαζονίου, Κόστα Ρίκα , Γουατεμάλα και πολλά άλλα μέρη . Το πρόβλημα είναι τόσο ύπουλο και γινόμαστε υποχείρια αδαή και σας αναφέρω ένα συγκεκριμένο παράδειγμα. Σε μια διαδήλωση ευαισθητοποίησης για την οικολογική καταστροφή συνειδητοποίησα ότι οι περισσότεροι δίπλα μου ενώ εξέφραζαν την οργή τους ταυτόχρονα μάσαγαν Hambourger! Αυτό είναι μια αντίφαση . Αναφέρατε τις αυξημένες απαιτήσεις για κρέας ένα θέμα πολύ επίκαιρο , που έχει προβληματίσει τον κάθε πολίτη μέσα από τις συχνές αποκαλύψεις από τα Μ.Μ.Ε. Δικαιολογείται αυτή η «υστερία» και ο πανικός κατά τη γνώμη σας; Θα μπορούσα να αναφέρω ένα παράδειγμα που βασίζεται στον βασανισμό τη δολοφονία εκατομμυρίων ζώων και την ταυτόχρονη απειλή για την υγεία μας: ο κύκλος της ζωής για ένα κοτόπουλο είναι (προορισμού για κατανάλωση σε ταχυφαγεία) έχει περίπου ως εξής: 124

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

συνωστισμός σε εκτροφεία, τροφή φουσκωμένη με αντιβιοτικά , ανωμαλίες διάπλασης στα πόδια των πουλερικών (από το αφύσικα υπερβολικό βάρος) θάλαμοι αερίων για αυτά που «απορρίπτονται» και τέλος με θάνατο δια αποκεφαλισμού , για όσα φυσικά καταφέρουν και επιβιώσουν τις απαιτούμενες 6-7 βδομάδες. Στην Αγγλία σφαγιάζονται ετησίως για τροφή , περίπου 800 εκατομμύρια ζώα, χωρίς βέβαια να έχουν καμία απολύτως επιλογή.

-Η τροφική ανασφάλεια που μας έχει κυριεύσει συνδέεται άμεσα με τις πιο γνωστές αρρώστιες που ταλαιπωρούν το δυτικό πολιτισμό αναφέρουν οι ειδικοί , όπως ο καρκίνος του μαστού και εντέρου, ο διαβήτης και διάφορες καρδιοπάθειες. Τα ταχυφαγεία έχουν και αυτά το δικό τους μερίδιο ευθύνης; Βέβαια. Τα παρασκευάσματά τους είναι τροφές πλούσιες σε λιπαρά, αλάτι, ζάχαρη και χημικά πρόσθετα (συντηρητικά κ.τ.λ.) και φτωχές σε βιταμίνες φυτικές ίνες , ιχνοστοιχεία και χαρακτηρίζονται ως «φαί για πέταμα» (junk food) και συνδέεται άμεσα με τις αρρώστιες τις οποίες προαναφέρατε. Εκτός της καταστροφικής συνέπειας στην υγεία μας , ποιες άλλες κοινωνικές επιπτώσεις μας απειλούν; Μια επίπτωση εξίσου σημαντική με την οικολογική καταστροφή είναι η λιμοκτονία των χωρών του λεγόμενου τρίτου κόσμου . Η βιομηχανία των fast food στερεί πολύτιμους διατροφικούς πόρους από ντόπιους πληθυσμούς φτωχών χωρών . Ειδικότερα , τεράστιες εκτάσεις γης αποσπώνται από φτωχούς αγρότες μεγάλης κλίμακας , είτε για την καλλιέργεια δημητριακών (σόγια, σιτάρι, βρώμη κ.τ.λ.) είτε για τη διατροφή ζώων που θα καταλήξουν στα δικά μας στομάχια. Άλλη μία φήμη φέρνει και τις συσκευασίες των τροφίμων στο στόχαστρο κριτικής ΑΠΟ οικολογικές οργανώσεις. Είναι δικαιολογημένη ; Οι βιομηχανίες αυτές παράγουν μεγάλο όγκο αποβλήτων από πλαστικό , χαρτί, χαρτόνι και πολυστερένιο, μόνο τα McDonald ‘s παράγουν το απίστευτο μέγεθος των 10 εκατομμυρίων κιλών περιττών συσκευασιών μίας χρήσης ετησίως ν\στο Ηνωμένο Βασίλειο ,στοιχεία μάλιστα των ιδίων των Mc. Επιπλέον μεγάλες ποσότητες χαρτιού προέρχονται από τα λεγόμενα «εργαστηριακά δάση» -(factory Forests) που έχουν ουσιαστικά μετατραπεί σε αφύσικες φυτείες. Οι συσκευασίες υπερχειλίζουν τους κάδους απορριμμάτων , γεμίζουν τις χωματερές και τους κλιβάνους αποτέφρωσης. Πολλές απ΄αυτές είναι 125

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

μη βιοδιασπώμενες και τοξικές , προκαλούν μόλυνση σε αέρα , νερό και έδαφος.

-Προκαλείται η εντύπωση ότι στα ταχυφαγεία αγοράζει κανείς πολύ φαγητό , πχ Mc menu Compo, trio Goody’s , για τα χρήματα πού δίνει. Είναι αμφισβητήσιμο και αυτό; -Εδώ έχουμε το φαινόμενο , όπου η ποσότητα ‘εξισώνεται με την ποιότητα! Το πολύ σημαίνει επίσης και «καλό». Η απόδοση ενός καταστήματος προσδιορίζεται από ξερούς αριθμούς , όπως πωλήσεις ανά υπάλληλο, κέρδη, τζίρος, hamburger ανά πελάτη … Βλέπουμε , δηλαδή ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι συνηθίζουν και επιδιώκουν τελικά να ζουν σ΄ έναν κόσμο, όπου δε συμβαίνει τίποτε απρόσμενο , όπου όλα είναι προγνώσιμα και άγευστα! Είναι αρκετά παρήγορο να ξέρει κανείς ότι την ίδια στιγμή που τον απορρίπτει η/ο σύντροφος ή τσακώνεται με τον καλύτερό του φίλο , στην αγαπημένη του αλυσίδα FAST FOOD δεν υπάρχουν εκπλήξεις και ότι τον περιμένει με ανοιχτές αγκάλες η ίδια σαγηνευτική τροφή.

-Θεωρείται ότι το προσωπικό στις αλυσίδες ταχυφαγείων έχει να αντιμετωπίσει ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες εργασίας. Η πλειονότητα των υπαλλήλων είναι νεαρής ηλικίας άτομα που δεν έχουν άλλες δυνατότητες επιλογής. Με ποιο τρόπο εξασκείται αυτός ο έλεγχος επί του προσωπικού; - Ο έλεγχος επί των υπαλλήλων επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της υποκατάστασης της ανθρώπινης εργασίας από την τεχνολογία. Παράδειγμα γι αυτό είναι οι φριτέζες που κουδουνίζουν όταν οι πατάτες είναι έτοιμες , προγραμματισμένες ταμειακές μηχανές στις οποίες ο ταμίας δε χρειάζεται να υπολογίσει τιμές και ποσότητες. Οι αμοιβές κυμαίνονται στα όρια του κατώτατου ημερομισθίου, ενώ για τη συντριπτική πλειοψηφία των θέσεων γίνεται λόγος για καθεστώς μερικής απασχόλησης . Η στάση των διευθυντών όσον αφορά στα σωματεία είναι άκρως αντίθετη σε κάθε προσπάθεια οργάνωσης μέσω συνδικαλιστικού φορέα.

-Απέναντι σε μια τέτοια κατάσταση παράλληλη και με την πλύση εγκεφάλου των παιδιών της ¨γκρίζας» διαφήμισης , δωράκια, πάρτι, εφαρμογές τεχνικών μάρκετινγκ που αποτελεί αυθαίρετη εισβολή και προκαλεί τρόμο, τι μέτρα αντίδρασης έχετε να προτείνετε;

126

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Η βιομηχανία των hamburger όπως πολύ σωστά είπατε , ξοδεύει τεράστια χρηματικά ποσά για να προσηλυτίσει νεαρές ηλικίες σε έναν ανθυγιεινό τρόπο ζωής. Η κατάκτηση μεγάλου μεριδίου του μυαλού και της σκέψης των παιδιών είναι ότι πιο ανησυχητικό μπορώ να φανταστώ. Σε αρκετές χώρες οι βιομηχανίες αυτές έχουν να αντιμετωπίσουν σε τακτική βάση εκστρατείες για μποϋκοτάζ , πικετοφορίες ή διανομή φυλλαδίων στα καταστήματα , πρωτοβουλίες για επιστροφή πεταμένων σκουπιδιών , καταλήψεις, απελευθέρωση κατσαρίδων μέσα στα εστιατόρια , δολιοφθορές και πολλά άλλα, με φαντασία έως και κωμικά συμβάντα. Το βασικότερο από όλα είναι να υιοθετήσουμε , τρόπους αντίδρασης και μέσα από την πληροφόρηση να βάλλουμε φραγμό στην εισβολή και επέλαση των εταιρειών , τύπου Mc στη ζωή και στο μυαλό μας…

127

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

Περισσότερα: http://imerosart080.blogspot.gr/ https://www.facebook.com/PoetryT.Panou?ref=hl&bookmark_t=page http://theartnoise.blogspot.gr/2012/08/blog-post.html Περισσότερα: http://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=Blog&file=page&blogger=thanasispa nou&month=02&year=2013#ixzz2Xq4GJPqd http://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=Blog&file=page&blogger=thanasispa nou&month=02&year=2013#ixzz2Xq4btk3L http://thanasispanou.simplesite.gr/ http://www.ebooks4greeks.gr/ο-χορός-των-ποιητών-τάκης-μιχόπουλος http://sociologicalapproaches.blogspot.gr/ http://www.ipen.gr/πολιτισμός/πολιτιστικα-ασκεπησ-και-ακεντροσ-γρά/ http://www.new-deal.gr/eponymos/koinoniologika/7618-ΤΑ-ΠΝΕΥΜΑΤΑ-ΤΩΝΚΑΜΙΝΑΔΩΝ-ΚΑΙ-Η-ΤΡΟΜΟΛΑΓΝΙΑ http://www.schooltime.gr/arthrografia/monimes-stiles/ http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.anagnwstes&id=23003 http://www.texni.org/image/item/69-ilektroniki-poiisi http://www.ipen.gr/αποψεις/ταχυφαγεια-αναγκαίο-κακό-των-ημερώ/

128

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

129

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

130

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

«ΤΟ ΞΕΜΑΓΕΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ»

Θανάσης Πάνου

131