Intermediêre Fase Graad 6 • Handleiding
Lewensvaardighede KABV
Lewensvaardighede Handleiding
Aangepas vir KABV
LM van der Walt
2106-A-LFS-SG01
Í5&È-A-LFS-SG01*Î
Graad 6
G06 ~ Lewensvaardighede
Inhoudsopgawe
Leselemente................................................................................................................................................. 6 Voorwoord..................................................................................................................................................... 7 Jaarplan.......................................................................................................................................................... 8 Eenheid 1: Persoonlike en sosiale welsyn........................................................................................11 Les 1: Positiewe selfbeeld – liggaamsbeeld....................................................................................................... 12 Les 2: Vermoëns, belangstellings en potensiaal..............................................................................................20
Les 3: Groepsdruk......................................................................................................................................................... 25 Les 4: Probleemoplossingsvaardighede in konfliksituasies.......................................................................29
Eenheid 2: Uitvoerende kunste............................................................................................................35
Les 5: Opwarming en spel......................................................................................................................................... 36
Les 6: Improviseer en skep....................................................................................................................................... 41 Les 7: Lees, interpreteer en opvoer......................................................................................................................43
Les 8: Waardeer en nadenke.................................................................................................................................... 46 Eenheid 3: Visuele kunste......................................................................................................................49
Les 9: Visuele geletterdheid.....................................................................................................................................50
Les 10: Skep in 2D........................................................................................................................................................ 53
Les 11: Ontwerp in 3D................................................................................................................................................ 55 Eenheid 4: Liggaamlike opvoeding.....................................................................................................56
Les 12: Veiligheidsmaatreëls tydens slaan- en veldwerkspeletjies......................................................... 57 Les 13: Uitvoer van bewegings in slaan- en veldwerkspeletjies..............................................................60
Les 14: Deelname aan slaan- en veldwerkspeletjies..................................................................................... 66 Eenheid 5: Persoonlike en sosiale welsyn....................................................................................... 68
Les 15: Selfbestuursvaardighede...........................................................................................................................69
Les 16: Afknouery ........................................................................................................................................................74 Les 17: Kulturele deurgangsrites...........................................................................................................................79
Les 18: Menswaardigheid in religie......................................................................................................................84
© Optimi
3
Handleiding
Eenheid 6: Uitvoerende kunste............................................................................................................92
Les 19: Opwarming en spel...................................................................................................................................... 93
Les 20: Improviseer en skep....................................................................................................................................94
Les 21: Lees, interpreteer en opvoer.................................................................................................................... 95 Les 22: Waardeer en nadenke.............................................................................................................................. 100
Eenheid 7: Visuele kunste................................................................................................................... 102
Les 23: Visuele geletterdheid............................................................................................................................... 103
Les 24: Skep in 2D..................................................................................................................................................... 106
Les 25: Ontwerp in 3D..............................................................................................................................................107 Eenheid 8: Liggaamlike opvoeding..................................................................................................110
Les 26: Veiligheidsmaatreëls tydens fisiese fiksheidsaktiwiteite..........................................................111
Les 27: Uitvoer van bewegings in ’n fisiese fiksheidsprogram...............................................................111 Les 28: Deelname aan ’n fiksheidsprogram.....................................................................................................117 Eenheid 9: Persoonlike en sosiale welsyn.....................................................................................118
Les 29: Versorging van diere................................................................................................................................. 119
Les 30: Versorging van mense.............................................................................................................................. 124 Les 31: Nasiebou en kulturele erfenis............................................................................................................... 129
Les 32: Geslagstereotipering, seksisme en mishandeling........................................................................ 138
Eenheid 10: Uitvoerende kunste...................................................................................................... 145
Les 33: Opwarming en spel................................................................................................................................... 146 Les 34: Improviseer en skep................................................................................................................................. 148
Les 35: Lees, interpreteer en opvoer................................................................................................................. 150
Les 36: Waardeer en nadenke.............................................................................................................................. 153 Eenheid 11: Visuele kunste................................................................................................................ 156
Les 37: Visuele geletterdheid................................................................................................................................157 Les 38: Skep in 2D..................................................................................................................................................... 159 Les 39: Ontwerp in 3D............................................................................................................................................. 160
4
© Optimi
G06 ~ Lewensvaardighede
Eenheid 12: Liggaamlike opvoeding............................................................................................... 162 Les 40: Veiligheidsmaatreëls tydens ritmiese bewegings ....................................................................... 163
Les 41: Uitvoer van ritmiese patrone/bewegings met koördinasie en beheer .............................. 163
Les 42: Deelname aan ritmiese patrone/bewegings met koördinasie en beheer .........................167 Eenheid 13: Persoonlike en sosiale welsyn..................................................................................168
Les 43: Basiese noodhulp ...................................................................................................................................... 169
Les 44: Voedselhigiëne ........................................................................................................................................... 175
Les 45: Oordraagbare siektes ............................................................................................................................. 183
Les 46: MIV/vigsopvoeding .................................................................................................................................. 189
Eenheid 14: Uitvoerende kunste...................................................................................................... 193
Les 47: Opwarming en spel .................................................................................................................................. 194
Les 48: Improviseer en skep ................................................................................................................................ 195
Les 49: Lees, interpreteer en opvoer .................................................................................................................197 Les 50: Waardeer en nadenke ............................................................................................................................. 198 Eenheid 15: Visuele kunste................................................................................................................200
Les 51: Visuele geletterdheid ...............................................................................................................................201
Les 52: Skep in 2D .................................................................................................................................................... 203 Les 53: Ontwerp in 3D ............................................................................................................................................ 204
Eenheid 16: Liggaamlike opvoeding............................................................................................... 205
Les 54: Veiligheidsmaatreëls tydens gimnastiek- of swemaktiwiteite............................................... 206
Les 55: Uitvoer van gimnastiek- of swemaktiwiteite..................................................................................207
Les 56: Deelname aan gimnastiek- of swemaktiwiteite.............................................................................211
Verwysings .............................................................................................................................................. 212 Kleurbylae................................................................................................................................................ 215
© Optimi
5
Handleiding
Leerdoelwitte Wat die leerder aan die einde van die les moet
weet. Geneem uit KABV.
Leselemente
Belangrike terminologie
Wenke
Nuwe terminologie om die
Enige inligting anders as
begrip van die vak as deel van die les uit te brei.
die inhoud, om die leerder deur die leerproses te begelei.
Aktiwiteit Definieer Definisies van konsepte om die inhoud te verstaan.
Vrae wat voltooi moet word
ten einde die kennis van die voltooide les te toets.
Vir die nuuskieriges Aansporing om die inhoud in diepte na te vors. Brei
die aktiwiteit en oefening tot só ’n mate uit dat die leerder aangemoedig
word om te verken. Vir die begaafde leerder:
Kerninhoud
Studeer/Hersiening
Beklemtoon die kern
Tyd wat spandeer
van die inhoud, in-diepte verduideliking van ’n
spesifieke afdeling van die les; moet verstaan word.
word om die inhoud te
bestudeer in die afsluiting van die eenheid en ter
voorbereiding vir die toets of eksamen.
uitgebreide oefeninge.
Vir Leerders met Spesiale Onderwysbehoeftes*
(LSOB): Verduidelik die
noodsaaklikheid om die
basiese vrae te voltooi om ’n slaagpunt te behaal.
*LSEN in algemene taalgebruik.
*Alle leselemente word nie noodwendig in hierdie gids gebruik nie. 6
© Optimi
G06 ~ Lewensvaardighede
Voorwoord
Baie welkom in graad 6!
Die vak lewensvaardighede dra daartoe by om jou as leerder as geheel te ontwikkel. Dit
beteken dat dit jou leer van baie verskillende dinge sodat jy op fisiese, intellektuele, persoonlike, emosionele en sosiale vlak jou volle potensiaal kan bereik. Jy word toegerus met kennis en
vaardighede om jou te help om as volwaardige mens in die samelewing te kan funksioneer. Die vak moedig jou aan om lewensvaardighede te ontwikkel wat jou sal toerus om op doeltreffende
wyse die aanslae van die samelewing te hanteer. Jy sal ook dan ’n aktiewe en verantwoordelike rol in die samelewing kan speel.
Lewensvaardighede as vak bestaan uit drie afdelings:
● ● ●
Persoonlike en Sosiale Welsyn (PSW) Liggaamlike Opvoeding (LO)
Skeppende Kunste (SK) – Visuele Kunste (VK) en Uitvoerende Kunste (UV)
Die handleiding is só saamgestel dat die drie afdelings inmekaar vloei. Die LO-aktiwiteite is dus
nie agter in die handleiding geplaas nie, maar word by elke kwartaal se werk ingesluit. Jy en
jou fasiliteerder kan wel die lesinhoud aanpas soos wat julle goeddink, maar julle moet seker
maak dat AL die werk deur die kwartaal gedek word. Indien jy byvoorbeeld een LO-les ’n week
wil kry, kan jy.
Persoonlike en Sosiale Welsyn leer jou hoe om op te tree in die verhouding tussen jouself en jou omgewing en gemeenskap. Dit gee aan jou die lewensvaardighede om ingeligte besluite te
neem ten opsigte van die alledaagse lewe. Dit sluit ook besluite in oor jou persoonlike leefstyl, gesondheid en sosiale welsyn.
Dit sal jou help om moeilike situasies te kan hanteer. Dit fokus veral op drie onderwerpe:
● ● ●
Ontwikkeling van die self
Gesondheids- en omgewingsverantwoordelikheid Sosiale verantwoordelikheid
Liggaamlike Opvoeding fokus op fisiese ontwikkeling. Jy leer van gesonde eet- en oefengewoontes sodat jy gesond en fiks kan wees.
© Optimi
7
Handleiding
Die laaste deel is Skeppende Kunste. Dit stel jou bloot aan dans, drama, musiek en visuele
kunste. Dit help jou om jou kreatiwiteit te ontwikkel en uit te brei. Skeppende Kunste fokus op die volgende drie aspekte:
● ● ●
Visuele geletterdheid Skep in 2D
Ontwerp in 3D
Al die formele assessering kan in die portefeuljeboek gevind word.
Jaarplan
Hou die volgende in gedagte wanneer jy jou jaar beplan:
● ● ●
Wees realisties en buigsaam
Hou jou ander vakroosters in gedagte
Laat genoeg tyd om vir toetse en eksamens te studeer
Kwartaal
Eenheid en les
Datum begin
Datum voltooi
Eenheid 1: Persoonlike en sosiale welsyn Les 1: Positiewe selfbeeld – liggaamsbeeld
Les 2: Vermoëns, belangstellings en potensiaal Les 3: Groepsdruk Les 4: Probleemoplossingsvaardighede in konfliksituasies Eenheid 2: Uitvoerende kunste
1
Les 5: Opwarming en spel
Les 6: Improviseer en skep
Les 7: Lees, interpreteer en opvoer Les 8: Waardeer en nadenke Eenheid 3: Visuele kunste
Les 9: Visuele geletterdheid Les 10: Skep in 2D
Les 11: Ontwerp in 3D
8
© Optimi
G06 ~ Lewensvaardighede Eenheid 4: Liggaamlike opvoeding 1
Les 12: Veiligheidsmaatreëls tydens slaan- en veldwerkspeletjies Les 13: Uitvoer van bewegings in slaan- en veldwerkspeletjies Les 14: Deelname aan slaan- en veldwerkspeletjies Eenheid 5: Persoonlike en sosiale welsyn
Les 15: Selfbestuursvaardighede Les 16: Afknouery
Les 17: Kulturele deurgangsrites
Les 18: Menswaardigheid in religie Eenheid 6: Uitvoerende kunste
Les 19: Opwarming en spel
Les 20: Improviseer en skep 2
Les 21: Lees, interpreteer en opvoer Les 22: Waardeer en nadenke Eenheid 7: Visuele kunste
Les 23: Visuele geletterdheid Les 24: Skep in 2D
Les 25: Ontwerp in 3D
Eenheid 8: Liggaamlike opvoeding
Les 26: Veiligheidsmaatreëls tydens fisiese fiksheidsaktiwiteite Les 27: Uitvoer van bewegings in ’n fisiese fiksheidsprogram Les 28: Deelname aan ’n fiksheidsprogram
Eenheid 9: Persoonlike en sosiale welsyn
Les 29: Versorging van diere
Les 30: Versorging van mense 3
Les 31: Nasiebou en kulturele erfenis Les 32: Geslagstereotipering, seksisme en mishandeling Eenheid 10: Uitvoerende kunste Les 33: Opwarming en spel
Les 34: Improviseer en skep
Les 35: Lees, interpreteer en opvoer Les 36: Waardeer en nadenke © Optimi
9
Handleiding Eenheid 11: Visuele kunste Les 37: Visuele geletterdheid Les 38: Skep in 2D 3
Les 39: Ontwerp in 3D
Eenheid 12: Liggaamlike opvoeding Les 40: Veiligheidsmaatreëls tydens ritmiese bewegings Les 41: Uitvoer van ritmiese patrone/bewegings met koördinasie en beheer Les 42: Deelname aan ritmiese patrone/bewegings met koördinasie en beheer Eenheid 13: Persoonlike en sosiale welsyn Les 43: Basiese noodhulp Les 44: Voedselhigiëne
Les 45: Oordraagbare siektes Les 46: MIV/vigsopvoeding
Eenheid 14: Uitvoerende kunste
Les 47: Opwarming en spel
Les 48: Improviseer en skep 4
Les 49: Lees, interpreteer en opvoer Les 50: Waardeer en nadenke Eenheid 15: Visuele kunste
Les 51: Visuele geletterdheid Les 52: Skep in 2D
Les 53: Ontwerp in 3D
Eenheid 16: Liggaamlike opvoeding Les 54: Veiligheidsmaatreëls tydens gimnastiek- of swemaktiwiteite Les 55: Uitvoer van gimnastiek- of swemaktiwiteite Les 56: Deelname aan gimnastiek- of swemaktiwiteite
10
© Optimi
Eenheid 1 Persoonlike en sosiale welsyn
Leerdoelwitte Ná jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy die volgende kan doen: ● ● ● ● ● ● ●
Begrip en respek te hê vir liggaamsveranderinge.
Die invloede van die media en gemeenskap op jou liggaamsbeeld te identifiseer. Jouself aanvaar vir wie jy is.
Jou eie vermoëns, belangstellings en potensiaal kan identifiseer.
Geleenthede skep om die meeste te maak van jou eie vermoëns, belangstellings en potensiaal.
Groepsdruk kan identifiseer en hanteer.
Probleemoplossingsvaardighede kan toepas in konfliksituasies.
Belangrike terminologie Belangstellings: Dinge waarin jy belangstel en waarvan jy hou om aan deel te neem of te doen.
Groepsdruk: Wanneer ’n groep druk plaas op ’n individu/groep om aan ’n sekere aksie deel te neem, ongeag of dit reg of verkeerd is.
Liggaamsbeeld: Hoe jy jou liggaam sien.
Potensiaal: Die eienskap waaroor jy beskik om ’n sekere doelwit te bereik; om die beste te doen in die dinge waarin jy goed is.
Probleemoplossing: Sekere aksies wat gevolg word om probleme op te los. Selfbeeld: Dit wat jy van jouself as ’n persoon dink.
Vermoëns: Eienskappe waaroor jy beskik om sekere take te verrig – iets wat jy goed kan doen, bv. ’n vaardigheid of talent.
© Optimi
11
Handleiding Inleiding
Ons gaan in die eenheid na ’n aantal temas kyk en meer daarvan leer. Die volgende is net ’n
kortlikse inleiding tot die temas. Jou selfbeeld bepaal wat jy van jouself dink en dit het ook
’n invloed op die suksesvolle bereiking van jou ideale. Selfbeeld het ook ’n ander aspek: liggaamsbeeld. Dit is wat jy van jou liggaam dink. Jy moet respek hê vir jou liggaam en dié van ander mense. Dit is belangrik dat jy jouself aanvaar vir wie jy is.
Elke mens het sekere belangstellings, vermoëns en potensiaal. Dit hang van jou af hoe jy dit gebruik om jou volle potensiaal te bereik. Dit is belangrik dat jy dus weet wat jou belangstellings
is, wat jou vermoëns is en wat jou potensiaal is. Jy moet geleenthede skep om hierdie eienskappe
van jou tot jou voordeel aan te wend.
Groepsdruk is nie ’n vreemde konsep nie. Jy kry elke dag daarmee te doen. Jy moet groepsdruk reg hanteer. Negatiewe groepsdruk kan negatiewe gevolge hê vir ’n persoon. Ons gaan laastens kyk na probleemoplossingsvaardighede en hoe dit toegepas kan word in konfliksituasies.
Les 1 Positiewe selfbeeld – liggaamsbeeld
1.1
Begrip en respek vir liggaamsveranderinge
Jy het seker agterkom dat jou liggaam in die laaste paar jaar begin verander het. Ons noem dit puberteit. Puberteit begin op ongeveer nege jaar, en eindig op ongeveer 17 jaar. In dié tyd
gaan jou liggaam deur verskeie veranderinge gaan. Jy gaan ook emosioneel verander. Dit is ’n
moeilike tyd in jou ontwikkeling en dit is belangrik om met iemand te kan praat as jy nie mooi
verstaan wat gebeur nie.
Jy kan iemand naby aan jou in jou vertroue neem – jou ma, pa, ouer broer/suster of enige
iemand anders wat jy vertrou en die vrymoedigheid het om dinge mee te deel. Ons moet ons
liggaamsveranderinge respekteer, asook die verskille tussen mense. Jy is ’n unieke persoon
wat jou eie uniekheid en selfbewustheid moet kan identifiseer. Probeer om jouself te sien waar jy voor ’n spieël staan.
Doen die volgende aktiwiteit om te toets of jy ’n goeie selfbewustheid het. 12
© Optimi
G06 ~ Lewensvaardighede Aktiwiteit 1 1.
2.
3.
4.
5.
6.
1
Skryf twee karaktertrekke van jouself neer.
Beskryf jou persoonlikheid.
Ken jy jouself? Hoe hanteer jy uitdagings? Is jy selfversekerd en selfgeldend?
Hoe tree jy op as jy in ’n konfliksituasie is?
Wat is jou swakpunte en jou sterkpunte?
Noem ten minste twee maniere hoe jy stres en druk by die skool en huis hanteer.
As jy die aktiwiteit eerlik kon antwoord, dan beteken dit dat jy ’n goeie idee het van wie jy is. Dit is ’n baie goeie eienskap! Aktiwiteit 2 1.
2.
3.
Soek ’n foto van jouself toe jy agt jaar oud was en ’n onlangse foto (11 of 12 jaar oud).
Plak die foto’s in jou werkboek.
Bestudeer die foto’s saam met ’n maat of jou fasiliteerder.
4.
Lyk jy nog dieselfde as toe jy nog agt jaar oud was?
7.
Hoe dink jy moet jy jou eie veranderinge respekteer?
5.
6.
Hoe het jou liggaam verander die afgelope drie tot vier jaar?
Hoe dink jy moet jy jou maats respekteer as hulle liggame begin verander?
Verskeie veranderinge vind tydens puberteit in seuns en meisies se liggame plaas. Meisies:
● ● ● ● ● ●
Sit gewig aan en word langer.
Gesigsvorm verander.
Die vel verander en produseer meer olie, wat puisies/aknee kan veroorsaak.
Hare begin onder die arms en op die geslagsdele groei.
Die hart word groter en swaarder en bloeddruk verander.
Borste begin groei en heupe word breër.
© Optimi
13
Handleiding Seuns:
● ● ● ● ● ●
Sit gewig aan en word langer.
Gesigsvorm verander.
Die vel verander en produseer meer olie, wat puisies/aknee kan veroorsaak. Die stem word dieper.
Hare begin onder die arms, op die geslagsdele, die gesig, rug, arms en bene groei. Die hart word groter en swaarder en bloeddruk verander.
Figuur 1.1
Aktiwiteit 3 1.
2.
3.
4.
14
Dink jy ons moet ons maats se liggaamsveranderinge respekteer of moet ons grappies daaroor maak?
Hoe sal jy voel as iemand negatiewe goed sê oor jou liggaam wat verander?
Hoe dink jy kan ons ons maats help om gemaklik te voel met hulle liggame wat verander?
Wat kan jy doen om die veranderinge vir jouself makliker te maak?
© Optimi
1
G06 ~ Lewensvaardighede
Figuur 1.2
1.2
Ander invloede op liggaamsbeeld: media en gemeenskap
Kommunikasie behels die stuur en ontvang van boodskappe. Kommunikasie geskied deur die
media, bv. koerante, tydskrifte, televisie, internet, sosiale media, flieks en radio. Ons word almal beïnvloed deur dít wat ons sien, hoor en lees. Jou besluite word in baie gevalle beïnvloed
deur wat jy in tydskrifte lees of op die televisie sien.
Die boodskappe wat deur die media uitgestuur word, is baie kragtig en bereik baie mense. Dit kan positiewe boodskappe wees soos die belangrikheid van goeie eetgewoontes, of negatiewe
boodskappe soos advertensies wat begeertes skep vir ’n sekere produk. Televisie-advertensies
wys dat jongmense wat drank gebruik baie vrolik is en ’n gelukkige lewe lei. Dit wys egter
nie die nagevolge van drankmisbruik nie; dit is ’n misleidende uitbeelding van die lewe.
Televisieprogramme skep ook ’n misleidende uitbeelding van die lewe. Mense vergeet dat die stories nie werklik is nie en probeer soos die karakters lewe.
Die media plaas baie druk op mense, veral tieners, om ’n sekere manier te lyk. Jy kyk dalk na al die mooi modelle en filmsterre en wil ook soos hulle lyk. Die media gebruik verskeie metodes soos Photoshop om mense op foto’s perfek te laat voorkom. Dit skep ’n wanindruk van wat as
“perfek” beskou word. Tieners is baie maklik beïnvloedbaar juis omdat hulle in ’n tydperk van hul lewe is waar hulle onseker is van hulself en nog besig is om hulself te leer ken. Die media gebruik dié feit om tieners te bereik en te beïnvloed.
© Optimi
15
Handleiding Aktiwiteit 4 Bestudeer die foto’s en beantwoord die vrae wat volg.
(Sien die kleurweergawe in die kleurbylae.)
Figuur 1.3
1.
Kan jy enige verskille opmerk tussen die twee foto’s?
2.
Wat dink jy word dié proses van verbetering genoem?
5.
Hoekom sê jy so?
3.
4.
Dink jy dit gee ’n ware beeld van die persoon weer?
Dink jy dit skep ’n wanindruk van skoonheid by tieners?
Die media vertoon veral filmsterre en modelle in reklameveldtogte. Dié mense is gewoonlik rolmodelle vir tieners. Tieners wil graag soos hulle wees en soos hulle lyk. Dit skep soms
probleme indien die persoon nie ’n positiewe rolmodel is nie. Die persoon is dalk brandmaer, of rook en drink baie. Dit kan daartoe lei dat die seun/meisie wat die persoon navolg, dieselfde dinge gaan doen om soos die persoon te wees.
16
© Optimi
1
G06 ~ Lewensvaardighede
Kom ons kyk na twee voorbeelde:
Figuur 1.4
Aktiwiteit 5 1.
Skryf alles neer waarvan jy hou aan jou liggaam.
2.
Watter dinge hou jy nie van jou liggaam nie?
5.
Watter dinge beïnvloed jou idee van ’n perfekte liggaam?
8.
As jy deur tydskrifte blaai en al die “perfekte” mense sien, hoe laat dit jou oor jouself voel?
3.
4.
6.
7.
9.
Hoe sal jy die perfekte liggaam beskryf?
Dink jy dat die meeste mense perfekte liggame het?
Wat dink jy is belangriker – hoe mens lyk of hoe mens optree? Dink jy dis belangriker om mooi van binne as buite te wees?
Dink jy dat jy ’n goeie liggaamsbeeld het? Gee ’n rede vir jou antwoord.
Die gemeenskap waarin jy woon kan ook jou liggaamsbeeld beïnvloed. Jy is dalk anders as die meerderheid mense in jou gemeenskap en voel dan dat jy nie aanvaar word nie. In sommige
Afrika-kulture is dit aanvaarbaar as mens oorgewig is; dit word selfs as ’n statussimbool beskou.
In baie Westerse kulture is dit weer meer aanvaarbaar om maer – en selfs brandmaer – te wees.
1.3
Aanvaarding van self
Die heel belangrikste stap wat iemand in sy/haar lewe kan doen is om haarself/ homself te
aanvaar. Jy kan besluit om jouself te aanvaar net soos jy is, sonder om iets te verander, of jy kan
besluit om sekere vaardighede aan te leer sodat jy kan groei en ontwikkel.
© Optimi
17
Handleiding
Figuur 1.5
Ons is almal verskillend, met verskillende persoonlikhede en liggaamsvorme. Sommige mense
is lank en maer en ander is kort en mollig. Daar is dalk sekere dinge wat jy graag sal wil verander aan jou liggaam. Jy kan dalk gewig verloor of fikser word, maar daar is ook dinge wat jy nie kan
verander nie, soos jou neus of ore. Jy kan die keuse maak om altyd ongelukkig en selfbewus daaroor te wees óf jy kan dit aanvaar en jouself liefhê ongeag jou “foute”. Deur jou liggaam te
versorg en op te pas, kan jy trots wees op wie jy is. Strategieë om myself te aanvaar vir wie ek is:
● ● ● ● ● ●
Fokus altyd op jou positiewe eienskappe, soos jou mooi hare.
Verander dit wat jy kan, soos om daardie ekstra gewig af te skud! Jy moet vir jouself kan lag – aanvaar jouself met foute en al.
Jy moet nie jouself met ander mense vergelyk nie – jy is uniek.
Versorg jou liggaam elke dag met liefde. Wees trots op jou voorkoms. Aktiwiteit 6
1.
2. 3.
18
Maak ’n selfaanvaardingslys. Dit is ’n lys van al die eienskappe van jouself waarvan jy hou. Sluit dinge van jou liggaam, asook jou persoonlikheid in. Plak die lys êrens teen ’n muur op waar jy dit elke dag kan sien. Lees dit elke dag. © Optimi
G06 ~ Lewensvaardighede 1.4
Lees oor ’n positiewe liggaamsbeeld
1
Lees die volgende leesstuk. Aanvaar jouself en fokus op dinge wat jou gelukkig maak Hou jy van hoe jou lyf lyk? Baie kinders en tieners is ontevrede met hul liggaamsbeeld. Hulle sien filmsterre, modelle en sportmense op televisie en in tydskrifte en wil soos hulle
lyk. Hulle weet nie dat baie van die foto’s en video’s van bekende mense op ’n rekenaar
“verbeter” word om slegte vel, vetjies en ander “foute” weg te steek nie. Soms gebruik filmsterre ook dubbelgangers met mooier bene, sterker arms of platter mae vir sekere
tonele. Dit wat ons sien, is dus nie altyd waar of realisties nie – dit is hoe mense in die film-, tydskrif- en advertensiewêreld dink ’n perfekte mens moet lyk.
Die druk van vriende, familie en die wêreld daarbuite kan jou ongelukkig maak oor hoe
jy lyk. Dit kan maak dat jy ongesonde diëte volg of skaam en teruggetrokke raak. Dit is
belangrik om met jou ouers en vriende te praat as jy so voel, sodat hulle jou kan help om ’n positiewe liggaamsbeeld te skep.
Jy het ’n positiewe liggaamsbeeld wanneer jy weet en aanvaar dat:
● ● ● ●
mense se lywe verskillende groottes en vorms het.
jou liggaamsgrootte en gewig nie jou geluk, sukses of gesondheid voorspel nie. elke mens uniek is, met verskillende talente, vaardighede en vermoëns.
foto’s en beelde in die media onrealisties is en gebruik word om produkte (bv. klere) te verkoop.
Vergelyk jouself met jou familielede. Het jy dalk jou pa se neus of glimlag geërf? Of jou
ouma se mooi stem en krulhare? Jou ma en pa se gene is gemeng toe jy gemaak is, sodat jy
van hulle eienskappe of dié van jou oupa en ouma geërf het. Jy kan hierdie eienskappe nie
sommer verander nie. Fokus eerder op dié eienskappe waarvan jy wel hou en wat jy dalk
kan verbeter – ’n mooi stem kan geoefen word om musiek te maak of sterk bene om vinnig te hardloop.
Dis ook belangrik om na jouself te kyk en jou liggaam op te pas. Jy kan dit doen deur die regte kos te eet; jouself skoon te hou en skoon aan te trek; te oefen, genoeg te slaap; te
speel en pret te hê; vir ander om te gee en wat jy ook al het te deel; jouself te beskerm van
gifstowwe soos sigaretrook en alkohol; en positief en gelukkig te wees.
© Optimi
19
Handleiding Deur die eeue heen het mense verskillende idees gehad oor wat mooi is, soos byvoorbeeld klein voete, lang nekke, vol onderlippe, baie maer lywe, baie vet lywe, geen hare nie of baie
hare. In sommige kulturele is ’n mollige lyf ’n teken van gesondheid en welvaart. Netso kan
vandag se idees oor wat mooi of goed lyk, eendag totaal verander.
Jy mag dalk dink dat mense meer van jou sal hou as jy mooier of maerder of sterker is.
’n Glimlaggende, vriendelike mens sal altyd meer vriende hê as ’n ongelukkige, knorrige
persoon, maak nie saak hoe hulle lyk nie. Leer om jouself te aanvaar en dinge te vind wat
jou gelukkig maak.
Les 2 Vermoëns, belangstellings en potensiaal 2.1
Identifiseer eie vermoëns, belangstellings en potensiaal Dit is belangrik om te weet watter dinge jy goed kan doen en
wat laat jou goed voel oor jouself. Mense onthou altyd net die
foute wat hulle maak en vergeet van al die dinge wat hulle
goed kan doen. Jy moet die waagmoed hê om dinge aan te pak, al weet jy nie of jy suksesvol gaan wees nie. Dit is die enigste
manier hoe jy sal weet waarin jy goed is. Jy moet weet wat jou
eie belangstellings en vermoëns is, sodat jy dit kan ontwikkel
en verbeter om jou volle potensiaal te kan bereik. Jy kan dit
bepaal deur die dinge wat jou gelukkig en ontspanne te laat
voel, te identifiseer.
● ● Figuur 1.6
●
Watter sportsoorte hou jy van en is jy goed in?
Watter skoolvakke is vir jou lekker en vaar jy goed in? Watter ander aktiwiteite hou jy van?
Aktiwiteit 7 1. 20
Maak ’n lys van al jou belangstellings en vermoëns. © Optimi
1
G06 ~ Lewensvaardighede 2.
Trek kolomme met die volgende opskrifte en skryf by elkeen notas van wat jy van jouself dink.
● ● ● ● ● ●
2.2
My drome.
Dinge wat ek goed kan doen.
Dinge wat ek reeds goed gedoen het: skool/sport/ander.
Waarvan hou ek om te doen.
Dinge waarvan ek nie hou om te doen nie. Dinge wat vir my moeilik is om te doen.
Verhouding tussen vermoëns, belangstellings en potensiaal
Jou vermoëns en belangstellings bepaal of jy potensiaal het om iets te doen. Jou belangstellings
is al die dinge waarvan jy hou om te doen, soos sport. Jou vermoëns is al die dinge wat jy goed
kan doen. Jy kan van rugby hou én goed wees daarin. Hoe jy die twee eienskappe in verhouding tot mekaar gebruik, gaan bepaal of jy jou volle potensiaal gaan bereik.
Figuur 1.7
As jy intens in iets belangstel, beteken dit gewoonlik dat jy ook die vermoë het om dit te doen. Die twee loop hand aan hand. Jy kan ook sekere vaardighede aanleer as jy baie daarvan hou om iets te doen, maar nie baie goed daarin is nie. Jy bou dan op jou belangstelling om jou vermoë
om dit te verrig, te verbeter en só jou volle potensiaal te bereik. Jy kan nie die een sonder die
ander doen nie. So as jy baie belangstel in rugby en jy kan dit goed speel, sal jy die eienskappe
gebruik en hard oefen en daarop voortbou. En eendag kan jy jou volle potensiaal gebruik om ’n
Springbok word! © Optimi
21
Handleiding Aktiwiteit 8 1.
2.
3.
Maak twee kolomme in jou boek, een kolom vir belangstellings (dit wat jy van hou om te doen) en een kolom vir vermoëns (dit wat jy goed kan doen).
Vul elke kolom in.
Bestudeer die kolomme en kyk of jy enige verhouding kan identifiseer tussen waarvan jy hou om te doen en dit wat jy goed kan doen. Aktiwiteit 9
1.
2.
3.
2.3
Gebruik die lys van belangstellings in aktiweit 8.
Knip prentjies uit ’n tydskrif wat hierdie belangstellings voorstel.
Maak ’n kleurvolle A4-plakkaat met die prentjies om jou belangstellings voor te stel.
Skep geleenthede om die meeste te maak van eie vermoëns, belangstellings en potensiaal
Jy wonder seker hoekom dit vir jou belangrik is om jou belangstellings en vermoëns te bepaal. Jy is nou op ’n ouderdom waar jy een van die dae moet besluit watter vakke jy moet neem en
watter beroep jy wil volg. Dit bepaal al die toekomsbesluite wat jy gaan neem, veral wat jou
beroep betref. Jy moet ook besluit aan watter sportsoorte of enige ander aktiwiteite jy wil deelneem. Jy wil tog nie iets doen waarvan jy nie hou nie? Daarom moet jy nou al bepaal waarin
jy belangstel en ook waarin jy goed is. Dit help jou ook om nou te begin om dié eienskappe te ontwikkel en verbeter, sodat jy later jou volle potensiaal kan bereik. Aktiwiteit 10 1.
Watter beroep wil jy eendag volg?
4.
Gee redes vir jou antwoord in 3.
2.
3.
22
Weet jy watter vakke om te neem om eendag daarvoor te studeer? Pas die beroep in by jou belangstellings en vermoëns?
© Optimi
G06 ~ Lewensvaardighede 2.4
1
Aksieplan om die meeste te maak van eie belangstellings en vermoëns en om eie potensiaal te ontwikkel
Jy het nou ’n besliste idee van jou belangstellings en vermoëns en kan fokus daarop om die
eienskappe te verbeter sodat dit jou kan help op jou pad vorentoe. As jy daarvan hou om iets te
doen, is dit gewoonlik maklik om daarop te verbeter. Soms is jy te bang om dit bietjie verder te
waag, omdat dit makliker is om te bly by dít wat jy ken en waarmee jy gemaklik is. Jy weet dalk nie hoe om te verbeter nie! Jy het dus hulp, raad en leiding nodig om jou te help ontwikkel en
verbeter. Soms moet jy net self die besluit neem om jou talente te verbeter en te ontwikkel en dan die nodige stappe te neem om dit te bereik.
Hoe kan jy jou belangstellings en vermoëns ontwikkel?
● ● ● ●
Ek moet myself gereeld herinner aan die dinge wat ek goed kan doen. Ek moet altyd alles geniet wat ek doen.
Ek moet meer inligting verkry oor my belangstellings.
Ek moet daarop fokus om die dinge wat ek goed kan doen, te verbeter. Aktiwiteit 11
1.
2.
Wat dink jy kan jy doen om jou belangstellings en vermoëns te ontwikkel en verbeter? Bespreek dit met jou maats of fasiliteerder.
Hoe kan my aksieplan lyk om my vermoëns en belangstellings te ontwikkel?
Jy moet nou aksie neem en ’n plan daarstel om jou belangstellings en vermoëns te ontwikkel
en verbeter. Slegs dan sal jy jou volle potensiaal kan bereik. Jy sal nooit jou vaardighede verder
kan ontwikkel as jy nie probeer om dit te verbeter nie. Die maklikste manier om ’n plan toe te
pas is om eerste ’n plan op te stel. Kom ons werk op die volgende 10 stappe wat jy kan volg.
Die 10 stappe kan as volg lyk:
Stap 1: Herinner jouself elke dag aan jou doelwitte. Stap 2: Glo in jouself.
Stap 3: Dink te alle tye positief en moenie dink aan alles wat negatief kan gebeur nie.
Stap 4: Gee klein treë – doen een ding op ’n slag om jou te help om jou doelwit te bereik. © Optimi
23
Handleiding
Stap 5: Neem verantwoordelikheid vir jou besluite.
Stap 6: Al is die taak moeilik moet jy nie moed opgee nie; hou net uit en aan!
Stap 7: Moenie ongeduldig word nie. Onthou, jy gaan nie alles in een dag regkry nie. Stap 8: Evalueer jou plan gereeld. Maak veranderinge aan jou plan indien nodig. Stap 9: Probeer om dit te alle tye geniet.
Stap 10: Gee terugvoer aan jouself en jou vriende van wat jy bereik het. Aktiwiteit 12 1.
Ontwerp ’n A4-plakkaat met jou eie aksieplan.
2.
3.
Bespreek dit met jou maats of fasiliteerder.
2.5
Plak jou aksieplan êrens op waar jy dit elke dag kan sien.
Lees oor ontwikkeling van belangstellings, vermoëns en potensiaal
Lees die volgende leesstuk. Maak die beste van jou belangstellings en vermoëns Hou jy van atletiek of wiskunde? Kan jy goed lees of teken? Wil jy ’n dokter of ’n vlieënier
word? Die dinge wat jy geniet om te doen of meer oor wil weet, word jou belangstellings genoem. Die dinge waarin jy goed is, is jou vermoëns. Dikwels hou ons daarvan om dinge te
doen waarin ons goed is, en omdat ons dit geniet en dit dikwels doen, word ons selfs beter daarin. Dit is ’n goeie idee om te weet wat jou belangstellings en vermoëns is, sodat jy jou
volle potensiaal kan ontwikkel.
Jy kan jou belangstellings identifiseer deur die volgende vrae te vra: Wat is jou gunstelingvak?
Hoekom? Wat is jou gunstelingspeletjie? Watter televisieprogramme kyk jy graag? Het jy enige stokperdjies? Waarom hou jy van hierdie stokperdjies? Hou jy van spansport of om
dinge op jou eie te doen?
Probeer nou jou vermoëns te identifiseer. Watter vakke is jy goed mee? Watter sporte is
jy goed in? Watter speletjies is jy goed mee? Vra ook jou vriende en ouers wat hulle dink jou vermoëns is – jy kan dalk kaarte goed volg en jou pad terug huis toe vind of moeilike somme vir vriende verduidelik sodat hulle dit verstaan.
24
© Optimi
1
G06 ~ Lewensvaardighede
As jy eers weet wat jou belangstellings en vermoëns is, kan jy dit gebruik om jou potensiaal te ontwikkel. Jy kan jou belangstellings en vermoëns gebruik om algemene vaardighede te
ontwikkel, soos om in ’n span te werk of jou woordeskat te verbeter. Jy kan dit ook gebruik
om te besluit watter skoolvakke jy op hoërskool moet neem en watter beroepe jou sal pas.
As jy goed skaak speel, kan jy heel moontlik lank konsentreer en vooruit beplan. As jy jou skaakvermoëns ontwikkel, kan jy dalk ’n kampioenskaakspeler word, of jy kan jou
vermoëns gebruik om ’n snydokter te word wat lang operasies doen wat konsentrasie verg.
As jy in masjiene of rekenaars belangstel en goed doen in wiskunde en wetenskap, kan jy dalk ’n ingenieur word. As jy mal daaroor is om stories te skryf of te vertel, en jou vriende
dit geniet om na jou stories te luister, het jy dalk die potensiaal om ’n skrywer of akteur te
word. As jy goed kan teken, kan jy dalk ’n kunstenaar, of ’n ontwerper of ’n argitek word.
Jy kan ook oorweeg om dinge te identifiseer waarin jy nie so goed is nie, en oorweeg of jy jou vaardigheid daarin kan verbeter. As jy nie van spansport hou of goed daarin is nie, kan
jy dalk swem of dans om fiks en sterk te word. As jy skaam is, kan jy dalk in ’n koor sing of by ’n dramaklas aansluit om jou te help om meer selfvertroue voor mense te kry.
Les 3 Groepsdruk 3.1
Voorbeelde van groepsdruk in verskillende situasies: skool en gemeenskap
Dit is vir alle tieners belangrik om in te pas. ’n Groep maats dra gewoonlik dieselfde tipe klere
of luister na dieselfde musiek. Dit is hoe hulle met mekaar identifiseer en is deel van die groep
se dinamika. Groep- en portuurinvloed raak ons almal op een of ander wyse, ongeag van jou
ouderdom of jou geslag. Dit is ongelukkig so dat nie alle invloed ten goede op ons inwerk nie.
Druk van die groep laat mense soms hulle gedrag verander, al voel hulle ongemaklik daarmee. Maats stel soms eise aan jou wat jy weet is nie reg nie, maar jy gee daaraan toe omdat jy nie
“uit” wil wees nie.
© Optimi
25
Handleiding Aktiwiteit 13 1.
2.
Dink na of jy onlangs deur iemand beïnvloed is?
Watter tipes invloede kry ons? Probeer self ’n paar identifiseer.
3.
Verdeel dit in goeie en slegte invloede.
6.
Beïnvloed jou maats jou voorkoms?
4.
5.
7.
8.
Watter invloede, dink jy, is die moeilikste om te weerstaan?
Waarop het jou portuurgroep ’n invloed as dit by jou besluite kom? Beïnvloed jou maats die musiek waarna jy luister? Beïnvloed jou maats wat jy in jou vrye tyd doen?
Jou portuurgroep is vriende wat min of meer so oud soos jy is. Dit is mense wat saam met jou op skool is of in dieselfde sosiale kringe as jy is. Die groep het ’n baie groter invloed op jou
as wat jy dink en bepaal baie keer hoe jy in ’n seker situasies gaan optree. Die invloed van
die portuurgroep kan negatief of positief wees en dit is dus belangrik dat jy jou eie gevoelens
verstaan en jou eie besluite vertrou.
Groepsdruk kan plaasvind by die skool en selfs in jou gemeenskap. By die skool kan jou groep
druk op jou plaas om klasse te “bank” of die onderwysers sleg te behandel. Jy doen dit dalk omdat jy nie jou vriende wil verloor nie, maar dink nie aan die nagevolge nie. In jou gemeenskap
is daar dalk groepe of bendes wat druk plaas op die jongmense om verkeerde dinge te doen, soos om dagga te rook. Dit bly altyd jou eie keuse of jy aan die druk gaan toegee.
Alle groepsdruk is nie negatief nie. Jou vriende en portuurgroep kan jou ook goeie raad gee
en jou aanmoedig om huiswerk te doen en aan sport deel te neem. Dit het dus ’n positiewe
uitwerking op jou aksies. Negatiewe groepsdruk het ’n nadelige uitwerking op jou. Dit laat jou
verander en kan later ernstige gevolge hê. Jong mense gee toe aan groepsdruk omdat hulle deel van die groep wil wees. Ander kinders is dalk net nuuskierig of het ’n swak selfbeeld en wil ten alle koste deur ander aanvaar word. Aktiwiteit 14 1.
2.
3.
26
Maak ’n lysie van goeie en slegte invloede wat jou vriende al op jou lewe en besluite gehad het. Maak ’n lys van positiewe groepsdruk.
Maak ’n lys van negatiewe groepsdruk.
© Optimi
G06 ~ Lewensvaardighede 3.2
Gepaste reaksies op groepsdruk in verskillende situasies
1
Jy kan “nee” sê en van negatiewe groepsdruk af wegstap. Dit is egter nie altyd so maklik nie. Jy moet goeie selfkennis hê en weet wat reg en verkeerd is. Jy moet altyd onthou wat jou ouers jou geleer het. Jy moet ook jou eie gevoelens en emosies verstaan. Jy moet altyd aan die gevolge
van jou aksies dink. Jy is dalk vir daardie oomblik nie gewild by die groep nie, maar op die lang duur sal dit vir jou voordelig wees.
Jy moet altyd jou vriende reg kies. Kies maats wat dieselfde waardes as jy het en dieselfde
opvoeding het. Dit sal jou help om altyd die regte keuses te maak. As jy wel verkeerde keuses
gemaak het, moet jy met iemand wat jy vertrou daaroor praat.
Jy moet altyd goed voel oor jouself. Dit sal jou help om groepsdruk te weerstaan. As jou maats jou sleg laat voel oor jouself is hulle nie die regte maats vir jou nie. Dit is tog lekker as
iemand goeie dinge van jou sê en dit ontwikkel ’n positiewe selfbeeld. ’n Negatiewe selfbeeld
is wanneer jy nie goed voel oor jouself nie en onseker van jouself is. Dit is daarom belangrik
dat jy ’n positiewe selfbeeld ontwikkel. Positiewe mense is gelukkige mense en trek ook ander
gelukkige mense na hulle toe aan.
Hoe kan jy positief wees elke dag?
● ● ● ● ● ● ●
Wees jouself. Moenie soos ander mense probeer wees nie.
Fokus op die dinge waarin jy goed is. Leer nuwe vaardighede aan.
Wees optimisties en omring jou met positiewe mense.
Bring baie tyd deur saam met vriende wat jou goed laat voel oor jouself. Bly weg van mense wat verkeerde dinge doen.
Leer uit jou foute. Moet nie bang wees om foute te maak nie. Almal maak foute. Neem altyd verantwoordelikheid vir alles wat jy doen. Aktiwiteit 15
1.
2.
3.
4.
Beskryf enige situasie waar jy gevoel het dat jy onder die druk van jou portuurgroep was.
Wat was die besluit wat jy moes neem in die situasie? Wat het jy besluit en wat was die gevolge daarvan?
Sou jy dit anders benader het as jy nou weer daaroor dink?
© Optimi
27
Handleiding 3.3
Lees oor groepsdruk
Lees die volgende leesstuk.
Slim planne om groepdruk te hanteer
Het jy al gevoel jy moet op ’n sekere manier aantrek, of sekere musiek luister of op ’n sekere
manier praat om “in” of “cool” te wees? Daardie gevoel is die gevolg van groepdruk of portuurgroepdruk. Jou portuurgroep is die kinders wat so oud soos jy is, wat saam met jou
in dieselfde graad of klas is of saam met wie jy ná skool speel of kuier. Ons almal wil graag deur die mense om ons aanvaar word en voel of ons êrens behoort of inpas.
Dit is egter belangrik om jouself te ken en om nee te kan sê wanneer jou vriende jou probeer oortuig om iets te doen wat verkeerd is, of waarvan jy nie hou nie, byvoorbeeld om te rook
of ander mense te boelie. Luister na jou lyf in so ’n situasie. Hoe voel jy? Klop jou hart
vinnig? Is daar ’n hol kol op jou maag? Voel jou mond droog? Stop en dink waarom jy so voel. Gaan jy in die moeilikheid kom? Breek jy ’n wet of skoolreëls? Is dit veilig? Gaan jou ouers
en onderwysers kwaad of teleurgesteld wees as hulle uitvind? Gaan dit iemand seermaak?
Voel jy goed daaroor?
Hier is ’n paar maniere om negatiewe groepdruk te hanteer. As iemand uit jou portuurgroep
iets voorstel wat jy nie wil doen nie, kan jy bloot vriendelik “nee, dankie, nie vir my nie” sê.
Jy kan ook wegloop sonder om iets te sê, of maak of jy dringend iewers anders moet wees. Jy
kan oor iets anders begin praat of lag en maak asof jy dink die persoon het ’n grap gemaak.
Of, as jy dapper en seker van jouself is, kan jy jou vriende vriendelik probeer oortuig dat die
optrede gevaarlik of verkeerd is. Jy kan sê, “ek het gedink jy is te slim om so iets te doen” of
“dink net hoe sou jy gevoel het as iemand so iets vir jou gesê het”.
Aanvanklik sal die persoon wat dit voorstel jou dalk probeer spot. As jy egter glimlag
en aanhou om vriendelik te wees, sal mense jou gou begin respekteer as iemand wat selfvertroue het en vir jouself kan dink. Jy kan ook positiewe groepdruk op jou vriende
uitoefen en hulle ondersteun wanneer hulle onseker is, gespot word of geboelie word.
Positiewe groepsdruk kan jou help om ’n beter mens te wees of beter op skool te doen, byvoorbeeld wanneer jy saam met vriende besluit om geld of kos vir minder bevoorregte
mense te gee of mekaar help voorberei vir ’n toets.
28
© Optimi
G06 ~ Lewensvaardighede
1
Jy kan op verskillende plekke vriende maak en so uitvind dat daar ander mense is wat soos jy dink en wat jou belangstellings deel. Jy kan ook leer dat daar mense is wat baie anders as jy dink en dat dit nie altyd ’n slegte ding is nie. Jy kan pret hê saam met vriende, nuwe dinge leer, en nuwe, veilige dinge waag met jou vriende se ondersteuning.
Les 4 Probleemoplossingsvaardighede in konfliksituasies 4.1
Vaardighede om as tussenganger op te tree
Die meeste mense ervaar konflik as negatief. Konflik kan egter goeie veranderinge meebring en dit bring nuwe geleenthede mee. Konflik kan dan ’n positiewe uiteinde hê. Dit gebeur gereeld
dat mense wat in ’n konfliksituasie is dinge sê of doen wat die konflik net vererger.
Konflik kan verbaal (slegsê) wees of fisies (slaan, skop). Dit is belangrik om konflik op ’n gepaste
wyse op te los. Jy moet weet waar die konflik begin het, sodat jy planne kan voorstel om dit op te los.
Wat is onderhandeling? Dit is ’n proses waartydens mense wat in konflik is, bymekaar kom om hulle geskille te probeer oplos. Elke persoon kry die geleentheid om hulle mening te lig en voorstelle te gee vir die oplossing daarvan. Onderhandeling bestaan gewoonlik uit die volgende stappe:
● ● ● ● ●
Die probleem word geïdentifiseer en daar word besluit hoe dit opgelos gaan word.
Elke persoon kry die geleentheid om hulle kant van die saak te stel. Die persone respekteer mekaar se opinies.
Daar word ’n dinkskrum gehou. Dit beteken dat elkeen se voorgestelde oplossings bespreek en oorweeg word.
Daar word op een oplossing besluit wat albei persone se goedkeuring wegdra.
Hoe tree ek op in ’n konfliksituasie? ● ● ●
Stop en koel af. Wag ’n rukkie voor jy praat.
Identifiseer die werklike oorsaak van die konflik. Gebruik “ek”-stellings soos: “Ek voel ...”
© Optimi
29
Handleiding ● ● ● ●
Praat oor hoe jy voel en wat gebeur het. Hou ’n dinkskrum.
Kies oplossings wat elkeen mee tevrede is.
Maak ’n plan en besluit hoe julle dit in werking gaan stel.
Figuur 1.8
Aktiwiteit 16 1.
2.
3.
Dink aan enige probleem waarmee jy onlangs te doen gehad het.
Identifiseer die werklike rede vir die konflik. Sê vir die ander persoon hoe jy voel.
4.
Vertel jou kant van die storie.
7.
Stel dit in werking.
5.
6.
8.
Hou ’n dinkskrum om moontlike oplossings te vind. Kies een van die voorgestelde oplossings.
Evalueer die oplossing en kyk of dit die konflik opgelos het.
Wat is bemiddeling of om as ’n tussenganger op te tree?
Dit gebeur soms dat ’n probleem so ernstig is tussen mense dat ’n derde persoon nodig is om die probleem op te los. Hierdie persoon word ’n bemiddelaar genoem. Dit is in meestal mense
wat opgelei is om mense te help om ’n probleem op te los. Hulle probeer slegs verstaan wat die
oorsaak van die probleem is en raak nie persoonlik betrokke nie. Hulle kies ook glad nie kante
nie en het geen belang by die uitkoms van die konflik nie. Hulle tree dus onpartydig op in die
30
© Optimi
