Industrielinqs 2, 2022

MAART2020 2022 SEPTEMBER

industrie linqs

VERBINDT INDUSTRIËLE KETENS industrielinqs | 02 | 2022

20 10:30

www.industrielinqs.nl www.industrielinqs.nl

Naamloos-2 1

31-07-20 14:43

Energie-efficiency is sleutelfactor in toekomstige energievoorziening Membraantechnologie verlicht

Prorail wil terug naar hoger waterstress veiligheidsniveau

Omslag los Ilinqs 02-2022.indd 1

Soepele vervanging turbine Energietranstie kost dankzij veel overleg 52 miljard euro

Nordsol koppelt twee werelden Gunvor begint alsnog aan met bio-LNG uitgestelde stop

17:12 01-03-2022 17:09

Deze dynamische tijden vragen om flexibele oplossingen.

AlsAls internationale aardgasleverancier werken wijwij met Deze dynamische tijden vragen om flexibele oplossingen. internationale aardgasleverancier werken met prijsenen leveringsconcepten opop maat enen weten wewe alles van risicomanagement.

Graag analyseren wijwij met u de risico’s prijsleveringsconcepten maat weten alles van risicomanagement.

Graag analyseren met u de risico’s waardoor onze oplossingen aansluiten opop uwuw behoeften.

Zoekt u een professionele partner?

OpOp ons kunt u rekenen. waardoor onze oplossingen aansluiten behoeften.

Zoekt u een professionele partner? ons kunt u rekenen.

Neem contact met ons opop alsals u wilt weten wat onze energieoplossingen Neem contact met ons u wilt weten wat onze energieoplossingen voor uwuw bedrijf kunnen betekenen: omv-gas.nl voor bedrijf kunnen betekenen: omv-gas.nl

Omslag los Ilinqs 02-2022.indd ILINQS omslagbestand.indd 2 2 2 ILINQS omslagbestand.indd

01-03-2022 17:23

COMMENTAAR

3

Solidariteit De afgelopen weken heb ik weer veel discussies gevoerd over de hoge energieprijzen. De een noemt het een blessing in disguise voor de energietransitie terwijl de ander het einde van de Nederlandse industrie ziet naderen. Die eerste opmerking snap ik vanuit simpele economische redenering wel.

Als de fossielvrije alternatieven twee keer zo duur zijn, trekt een hoge gas- en olieprijs de verschillen grotendeels recht. En dus zou de rode loper worden uitgelegd voor groene stroom en blauwe en groene waterstof. Het doemscenario volg ik ook heel goed, gezien de ingrepen die een aantal energiegrootverbruikers moest doen om overeind te blijven. Juist bedrijven die een sleutelrol spelen in de energietransitie, kunnen momenteel niet opboksen tegen de torenhoge brandstof- en grondstofkosten.

Grootste uitdaging is mijns inziens het tempo waarin alles zich momenteel voltrekt. De energietransitie heeft wel degelijk baat bij hogere prijzen voor fossiele brandstoffen. De Europese Commissie stuurt via ETS ook actief aan op het kunstmatig beprijzen van fossiele emissies. Maar het gaat te snel. De duurzame energieprojecten kunnen het tempo van de prijsverhoging niet bijbenen.

En als er geen alternatieven zijn, domineert de monopolist.

De Russische invasie van de Oekraïne heeft nog een extra dimensie gegeven aan zowel de energieprijzen als de roep om alternatieven. Energie heeft altijd een geopolitieke lading gehad en dat wordt nu weer pijnlijk duidelijk. Als je de oorlogskas wil stagneren, dan is een boycot op Russisch gas het meest effectieve middel.

Er is momenteel weinig te zeggen over de invloed van de invasie op de energiemarkt. En eerlijk gezegd is dat nu ook misschien nog wel de minste zorg die we moeten hebben. Dat er snel iets moet worden gedaan aan de afhankelijkheid van Rusland voor de gasvoorziening lijkt me evident. Er werd natuurlijk al op de achtergrond gewerkt aan meer aanlandingscapaciteit van LNG-schepen. En gezien de laatste berichtgeving van onder meer Gasunie wordt daar nu extra vaart aan gegeven. Zo komen in ieder geval de alternatieve gasstromen op de plek waar ze het hardste nodig zijn.

Toch hebben de energiegrootverbruikers daar op dit moment niet veel aan. Wellicht kan de overheid de pijn nog wat verzachten, wat overigens ook moet gebeuren bij de kwetsbare mensen in de samenleving. Bij mij heerst vooral het solidariteitsgevoel, naar zowel de Oekraïners als degenen die op een andere manier lijden onder de machtspelletjes van een potentaat. Laten we als één Europa een vuist maken naar de onderdrukkers en een hand uitsteken naar de slachtoffers. En zo snel mogelijk aan het werk om de duurzame alternatieven tot wasdom te laten komen.

David van Baarle hoofdredacteur

Traffic Breg Schoen 020 3122 088 abonnementen@industrielinqs.nl

Colofon Nummer 2 - 2022

Commercieel Janet Robben 020 3122 085 janet@industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

www.industrielinqs.nl

industrie linqs Naamloos-2 1

31-07-20 14:43

Uitgave van Industrielinqs pers en platform Gedempt Hamerkanaal 153 1021 KP Amsterdam 020 3122 088 - info@industrielinqs.nl

Lay-out Bureau OMA BV, Doetinchem

Hoofdredactie Wim Raaijen wim.raaijen@industrielinqs.nl David van Baarle david@industrielinqs.nl

Cover Hoofdfoto: Eric de Vries Overig beeld: AdobeStock, AVR, Nordsol Advertentieverkoop Jetvertising www.jetvertising.nl Rob Koppenol 070 3990 000

Eindredactie Liesbeth Schipper en Breg Schoen redactie@industrielinqs.nl

arthur@jetvertising.nl

Met medewerking van Evi Husson en Jacqueline van Gool

Drukwerk PreVision Graphic Solutions

Prorail wil terug naar hoger veiligheidsniveau

Energietranstie kost 52 miljard euro

Breg

Wim

rob@jetvertising.nl

Arthur Middendorp 070 3990 000

Gunvor begint alsnog aan uitgestelde stop

David

Liesbeth

Abonnementsprijzen: Abonnement NL/BE Introductie NL/BE Overig buitenland Proefabonnement 3 mnd Studenten Losse verkoopprijs Digitaal abonnement

€ 139,50 € 104,50 € 163,00 € 32,00 € 45,00 € 20,00 € 53,50

Opzeggen Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen en wijzigen kan per e-mail naar abonnementen@ industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is acht weken voor het einde van uw abonnementsperiode.

Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een

bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Overige vragen kunt u stellen per e-mail naar abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via 020 312 20 88.

Prijswijzigingen voorbehouden.

ISSN: 2667-1123 © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk: PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

Papier omslag:

Suzanne

www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

C_Commentaar-Colofon.indd 3

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01-03-2022 17:14

Draag bij aan het verminderen van E-waste!

Onze toekomst is circulair, daar zijn we het vandaag de dag over eens. De kern van onze dienstverlening is duurzaamheid: wij bieden producten vaak een tweede leven. UNIS Group helpt u met het verantwoord recyclen van uw industriële elektronica, zodat we samen bijdragen aan een circulaire economie.

Bestel nu gratis en eenvoudig de Elektronica Recycle Box, waarin u defecte of overbodige industriële elektronica en onderdelen op locatie kunt verzamelen: we komen de Recycle Box kosteloos bij u brengen en ophalen.

Bestel nu GRATIS uw Elektronica Recycle Box

Doe ook mee en bestel vandaag nog uw Elektronica Recycle Box!

Advertenties.indd 4

01-03-2022 17:06

INHOUD

5

10 INTERVIEW Energie-efficiency is sleutelfactor

Met alle partijen die de waterstofmarkt betreden, zou je bijna vergeten dat een aantal bedrijven al jarenlang ervaring heeft met de productie en de levering van het multifunctionele gas. Air Liquide is daar één van. Energy Transition Development directeur Guus Bongers ziet het dan ook als zijn taak om de opgebouwde expertise van het bedrijf in te zetten in de energie- en industrietransitie.

16 TOPIC MAINTENANCE Soepele vervanging turbine AVR

Eén van de drie oudste turbines van AVR in Rozenburg is onlangs vervangen door een nieuw exemplaar. Door in de planning rekening te houden met eventuele tegenslagen en dankzij constant overleg, kon het project ruim binnen de planning worden opgeleverd. ‘Het is gelukt om al in november 2021 te testen en meteen op maximaal vermogen te draaien’, aldus Marcel Kooman van AVR.

22 TOPIC WATERBEHANDELING Membraantechnologie

Klimaatverandering en zorgen om de waterkwaliteit zetten zowel waterinname als -lozing onder druk. Industriële grootverbruikers van zoetwater zetten daarom steeds vaker alternatieve bronnen in voor drink- of grondwater. Die keuze kunnen ze maken dankzij membraantechnologie.

Afgeleide voordelen als warmte- en grondstoffenterugwinning maakt de businesscase nog interessanter.

28 PROJECT Nordsol koppelt twee werelden met bio-LNG

Van oorsprong is Nordsol een technologiebedrijf. Het ontwikkelde een technologie om op zeer kleine schaal en toch economisch haalbaar bio-LNG te maken. Maar inmiddels is het bedrijf doorgegroeid naar een allround bioLNG-expert, met stevige ambities.

40 RECYCLING Afgeschreven rotorbladen

De recycling van windturbinebladen is een uitdaging. Onlangs werd bekend dat een keten van bedrijven in Noord-Nederland de handschoen oppakt. De bedrijven gaan korrels van de rotorbladen maken, die zijn te verwerken in bijvoorbeeld oeverbeschoeiingen en brugdelen. De volgende uitdaging is om er hoogwaardigere producten van te maken, nieuwe windturbinebladen bijvoorbeeld. Het Deense Vestas lijkt op de goede weg.

En verder 6 14 32 38 48 50

Actueel Techniekheld Gaby op ’t Holt Fotospread Kraanschip Thialf Fotospread Shell Moerdijk Platformpagina’s Projecten

www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

B_Inhoud.indd 5

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01-03-2022 17:14

6

ACTUEEL

Kort nieuws

Gasunie start aanleg leidingen in Emmen

Gasunie zet de komende tijd extra stappen om de leveringszekerheid van gas voor Nederland, Duitsland en Europa veilig te stellen. Het gaat daarbij concreet om de aanleg van een nieuwe opslagterminal voor LNG en duurzame energie in Brunsbüttel (Duitsland).

Ook onderzoekt Gasunie de mogelijkheden om nog dit jaar de importcapaciteit voor LNG in Nederland verder te vergroten. Zo kan de afhankelijkheid van de import van gas uit Rusland worden afgebouwd.

Gasunie is begonnen met de aanleg van een nieuwe aardgasleiding. Tegelijkertijd legt het bedrijf een tweede leiding aan die in de toekomst kan worden gebruikt voor het transport van waterstof. De leidingen worden gelegd tussen het Getec Park.Emmen en het GZI Next terrein in Emmen.

De Rijksoverheid steunt het onderzoek naar een Delta Corridor tussen de Maasvlakte en het Ruhrgebied, zowel organisatorisch als financieel. De nieuwe minister van Klimaat en Energie Rob Jetten schat dat de publieke bijdrage voor het onderzoek naar de leidingencorridor rond de vijf tot zeven miljoen euro per jaar zal zijn. De Delta Corridor faciliteert ondergronds transport van duurzame energiedragers en circulaire grondstoffen tussen Rotterdam, Venlo, Moerdijk, Chemelot en Noordrijn-Westfalen voor de industrie. Een haalbaarheidsonderzoek richt zich op waterstof, CO2, (bio)LPG, en propeen.

Daarnaast wordt gekeken naar ammoniak, andere circulaire grondstoffen en een gelijkstroomverbinding in de corridor.

Het kabinet onderzoekt nu nut en noodzaak en de maatschappelijke meerwaarde via een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA). Hierbij gaat ze uit van de uitrol van de waterstofbackbone waaraan de Gasunie momenteel werkt. Jetten verwacht deze MKBA rond de zomer 2022 gereed te hebben. www.industrielinqs.nl

D_Actueel.indd 6

PosHYdon krijgt grote broer: H2opZee RWE en Neptune Energy stappen samen in een consortium om het offshore demonstratieproject H2opZee te ontwikkelen. Vóór 2030 wil het consortium 300 tot 500 megawatt elektrolyzer-capaciteit bouwen op de Noordzee, om met offshore wind groene waterstof te produceren. Deze waterstof wordt vervolgens via een (bestaande) pijpleiding naar land getransporteerd.

Het project is een initiatief van TKI Wind op Zee. H2opZee bestaat uit twee fases. In het tweede kwartaal van dit jaar begint een haalbaarheidsstudie. In deze eerste fase wordt ook een platform opgezet voor kennisdeling met de industrie. Bedrijven kunnen zich aansluiten, bijna veertig relevante organisaties hebben al een support letter getekend. In de tweede fase wordt het project daadwerkelijk gerealiseerd.

Neptune Energy is met haar Q13a-A platform ook betrokken bij het pilotproject PosHYdon. Op dit offshore productieplatform wordt naast gas ook groene waterstof geproduceerd. Daarvoor wordt zeewater op het platform omgezet in gedemineraliseerd water en dit wordt vervolgens met een PEM-elektrolyzer omgezet in waterstof.

Daarbij wordt stroom van wind gebruikt.

Het project integreert daarmee drie energiesystemen op de Noordzee: offshore wind, offshore gas en offshore waterstof.

Doel van de pilot is om ervaring op te doen met het integreren van werkende energiesystemen op zee en het produceren van waterstof in een offshore omgeving. Wat is de efficiency een elektrolyzer met een variabele voeding vanuit offshore wind? Hoe zit het met de kosten van zowel de installatie offshore als van het onderhoud? Wat doen offshore condities, waaronder zout, met de elektrolyzer?

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

FOTO: ADOBESTOCK

De bouw van Windpark Maasvlakte 2 is begonnen. Het komende jaar bouwt Eneco in opdracht van Rijkswaterstaat in totaal 22 windturbines op de kop van het Maasvlakte 2 gebied. Daarvan komen tien turbines op de dijk te staan en twaalf turbines op het strand. Windpark Maasvlakte 2 gaat vanaf 2023 jaarlijks ruim 400 GWh aan duurzame stroom opwekken. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wordt hiermee geheel voorzien van groene stroom voor alle kantoren, wegen en vaarwegen. Aannemers voor het project zijn Ballast Nedam en Vestas.

Zij leggen voor de bouwwerkzaamheden op het strand een acht meter brede bouwweg aan. En op elke plek waar een windmolen op het strand komt, bouwen ze een kraanopstelplaats.

Een aantal industriële bedrijven dat nu nog grote hoeveelheden aardgas als grondstof of brandstof gebruikt uit het Groningenveld, moet van de overheid vóór 1 december 2022 zijn overgestapt op een andere energievorm. Veel bedrijven, zo ook GETEC Park.Emmen, kiezen als alternatief voor hoogcalorisch aardgas. Aangezien dit

aardgas in samenstelling verschilt van het Groningengas, kan dit niet via de bestaande aansluitingen naar de bedrijven worden getransporteerd. Daarom legt Gasunie een nieuwe hoogcalorisch aardgasleiding aan naar GETEC Park.Emmen. Om klaar te zijn voor de toekomst legt Gasunie naast deze nieuwe aardgasleiding ook een waterstofleiding aan.

In Emmen wordt volop gewerkt aan verduurzaming. Groene waterstof speelt hierin een belangrijke rol. Het is een van de bouwstenen van groene-energiehub GZI Next.

Bedrijven als Gasunie, NAM, Shell en Engie werken hier samen met provincie Drenthe, gemeente Emmen en onderwijsinstellingen aan een groene waterstofketen.

02 | 2022

31-07-20 14:43

01-03-2022 17:16

ACTUEEL

Spr Dan cijfe

7

Antwerp@C gaat engineeringfase in

Na het uitvoeren van een haalbaarheidsstudie in 2021, heeft Antwerp@C nu de beslissing genomen om over te gaan naar de volgende fase en de engineering op te starten. In deze fase wordt de aanleg van een centrale “backbone” in de haven van Antwerpen uitgewerkt. Deze loopt langs de industriezones op zowel de rechter- als de linkeroever van de Schelde. Een gemeenschappelijke CO2-liquefactie-eenheid met tussentijdse opslag en maritieme laadfaciliteiten voor grensoverschrijdende scheepvaart maken ook deel uit van de engineering.

Antwerp@C is een gezamenlijk initiatief van Air Liquide, BASF, Borealis, ExxonMobil, INEOS, TotalEnergies, Fluxys en Port of Antwerp.Twee initiatiefnemers, Air Liquide en BASF, ontwikkelen

FOTO: BASF

De engineering voor Antwerp@C – de bouw van een gemeenschappelijke CO2-infrastructuur in de haven van Antwerpen – is begonnen. De initiatiefnemers van het project verwachten tegen het einde van dit jaar, na afronding van de engineering, een definitieve investeringsbeslissing te nemen voor de eerste fase.

tegelijkertijd het project Kairos@C. Zij willen de CO2 van vijf fabrieken, waaronder twee waterstof-units en een ammoniakfabriek, op de BASF-site in Antwerpen gaan afvangen en opslaan. Als het project doorgaat, moet het in 2025 operationeel zijn. Kairos@C zou dan worden aangesloten op de gedeelde CO2-infrastructuur van Antwerp@C.

Gasunie en Perpetual Next gaan samenwerken om uit reststromen groen gas te produceren en distribueren. Ze verwachten in het najaar van 2022 te kunnen beginnen met de bouw van de fabriek, die in Delfzijl komt te staan.

De opstart is voorzien in 2024.

De twee partners hebben een 50/50 joint venture overeenkomst gesloten voor de ontwikkeling en realisatie van het project Torrgas Delfzijl. De fabriek begint met een groengasproductie van 12 miljoen kubieke meter per jaar. Mogelijk wordt dit snel opgeschaald naar 40 dan wel 120 miljoen kubieke meter groengas per jaar. Met de eerste fase van het project is een investe-

ring gemoeid van circa 60 miljoen euro.

Perpetual Next heeft een technologie ontwikkeld om organische reststromen, groenafval en sloophout via torrefactie om te zetten in een hoogwaardig grondstof. Deze wordt per binnenvaartschip naar de fabriek gebracht. Door deze grondstof vervolgens in twee verhittingsstappen te vergassen – een ontwikkeling van technologie-partner Torrgas – ontstaat syngas. Uit syngas kan vervolgens onder meer groengas, methanol en waterstof worden gemaakt. Fase 1 van Torrgas Delfzijl richt zich echter voornamelijk op het maken van groengas.

Perpetual Next neemt de verantwoordelijkheid voor het beheren en bedrijven van de installatie. Gasunie verzorgt de distributie

FOTO: ADOBESTOCK

Delfzijl krijgt nieuwe fabriek voor groengas

van de gassen die via het landelijke aardgasnetwerk aan de bebouwde omgeving en industrie worden geleverd.

Hyoffwind verwacht in de zomer vergunning voor 25 MW elektrolyzer Hyoffwind zet vaart achter de realisatie van een 25 megawatt elektrolyzer in Zeebrugge. Het Belgische consortium verwacht medio 2022 een vergunning te krijgen en later dit jaar een definitieve investeringsbeslissing te nemen.

Voor het ontwerp en de bouw van de elektrolyzer heeft Hyoffwind inmiddels een overeenkomst getekend met John Cockerill en BESIX. John Cockerill is ontwerper en fabrikant van alkalische elektrolyzers met hoge capaciteit. BESIX brengt de

elektromechanische expertise van zijn dochteronderneming BESIX Environment in voor het ontwerp, de uitvoering en de inbedrijfstelling van de fabriek. Evenals haar capaciteiten in de bouw van complexe industriële projecten.

Het Hyoffwind-consortium bestaat uit Virya Energy en Fluxys.

De eerste fase van het project bestaat uit een 25 megawatt installatie die elektriciteit omzet in waterstof. De partners streven er echter naar dit in een tweede fase op te schalen naar 100 megawatt.

www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

D_Actueel.indd 7

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01-03-2022 17:16

INTERVIEW GUUS BONGERS AIR LIQUIDE

FOTO’S: ERIC DE VRIES

8

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

H_hoofd_Interview.indd 8

02 | 2022

31-07-20 14:43

01-03-2022 17:17

9

Energie-efficiency is

sleutelfactor in energievoorziening

Met alle partijen die de waterstofmarkt betreden, zou je bijna vergeten dat een aantal bedrijven al jarenlang ervaring heeft met de productie en de levering van het multifunctionele gas. Air Liquide is daar één van. Energy Transition Development directeur Guus Bongers ziet het dan ook als zijn taak om de opgebouwde expertise van het bedrijf in te zetten in de energie- en industrietransitie.

David van Baarle

Guus Bongers: ‘We kunnen kiezen of we elektriciteit inzetten voor luchtscheiding of waterstofproductie en steeds de meest efficiënte keuzes maken.’

‘Air Liquide heeft zich altijd ten dienste gesteld van de industrie’, zegt Bongers.

‘Bedrijven kunnen er immers als alternatief ook voor kiezen zelf waterstof of zuurstof te produceren. Onze kracht is dat we de behoefte aan deze gassen lokaal bundelen, waardoor we ze vaak efficiënter kunnen produceren. Daarbij hebben we in de jaren natuurlijk ook al heel wat kennis en kunde opgebouwd, waarmee we een belangrijke rol in de energie- en industrietransitie kunnen spelen. En dankzij de directe verbinding met onze klanten, bouwde Air Liquide in de afgelopen jaren een behoorlijke industriële infrastructuur op voor de productie- en levering van waterstof, zuurstof, stikstof en andere industriële gassen. De kennis en ervaring die nodig zijn voor het opbouwen van een waterstofeconomie, is bij ons dus al grotendeels aanwezig.’

Dat Bongers niet overdrijft, blijkt wel uit de netwerkkaart van de gassenproducent. De waterstofleiding bestrijkt een gebied dat drie grenzen overschrijdt en dat de industriegebieden van Rotterdam, Terneuzen, Antwerpen, Zeebrugge en Gent aan elkaar knoopt en door loopt tot Noord-Frankrijk. ‘De investeringen die we de afgelopen decennia hebben gedaan en de ervaring die we hebben opge-

bouwd met de productie en levering van waterstof zorgen ervoor dat wij op een efficiënte en snelle manier invulling kunnen geven aan de transitie naar een waterstofeconomie. We richten ons daarbij vooral op waterstof als grondstof omdat dit de grootste afzet van waterstof is op dit moment. Daar kan dus het snelst de verduurzaming worden doorgevoerd van grijs naar blauw en naar groen. Cruciaal is dan wel dat de waterstof onder de juiste voorwaarden wordt aangeleverd, denk aan volume, beschikbaarheid, druk en vooral puurheid.’

Energiemix Een andere belangrijke troef van Air Liquide is het feit dat de organisatie jarenlange ervaring heeft met zowel gasproductie als energie-inkoop.

Bongers: ‘Het intermitterende karakter van wind- en zonne-energie vraagt om een integrale aanpak. Met onze grote compressoren die we gebruiken voor luchtscheiding kunnen we al goed inspelen op vraag en aanbod, ook wel peak shaving genoemd, en bijvoorbeeld bijschakelen en extra gas produceren bij overschotten aan windenergie.’

De toevoeging van elektrolyzers maakt de keuzemix nog veel interessanter, vindt Bongers. ‘Energie-efficiency is namelijk www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

H_hoofd_Interview.indd 9

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01-03-2022 17:17

10

INTERVIEW GUUS BONGERS AIR LIQUIDE

Een elektrolyzer produceert naast waterstof ook zuurstof. Via haar netwerk kan Air liquide ook dat product leveren aan afnemers.

de sleutelfactor in de energievoorziening van de toekomst. We kunnen kiezen of we elektriciteit inzetten voor luchtscheiding of waterstofproductie en steeds de meest efficiënte keuzes maken. Bijkomend voordeel is dat een elektrolyzer naast waterstof ook zuurstof produceert.

Vaak kan men niks met die zuurstof, terwijl wij, eventueel in combinatie met het verminderen van de zuurstofproductie van onze luchtscheiders, ook dat product via ons netwerk rechtstreeks kunnen leveren aan afnemers. Natuurlijk produceren die luchtscheiders meer dan alleen zuurstof, dus de ideale mix is van veel meer factoren afhankelijk.’

In die mix kan Air Liquide ook co-generatie-fabrieken inzetten. ‘We ontwikkelen een e-boiler voor de Rozenburg site om ook daar flexibel te kunnen inspringen op het elektriciteitsaanbod. Bij een gunstige spark spread kunnen we stroom

produceren terwijl we anderzijds met de e-boiler overschotten in het elektriciteits­ aanbod kunnen benutten.’

Hoe groter de keten of het energie- en grondstoffensysteem wordt, hoe complexer, maar dat is inherent aan de energie- en industrietransitie. ‘De uitdagingen zijn grensoverschrijdend en daarmee ook de oplossingen. Als Air Liquide gaan we dan ook bewust de samenwerking aan met partners in de totale keten.’

Ammoniak Eenzelfde soort keten-efficiency kan Air Liquide bereiken op het gebied van import van groene waterstof. Bongers: ‘Air Liquide is actief in bijna 180 landen en heeft daarmee ook toegang tot potentiële nieuwe productielocaties van groene waterstof. Om het gas op een efficiënte manier te vervoeren uit landen

‘De kennis en ervaring die nodig is voor het opbouwen van een waterstofeconomie, is bij ons al grotendeels aanwezig.’

GUUS BONGERS DIRECTEUR ENERGY TRANSITION DEVELOPMENT AIR LIQUIDE

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

H_hoofd_Interview.indd 10

dichter bij de evenaar, moet het worden gecomprimeerd of gebonden aan stikstof. De vloeibare ammoniak die in het laatste geval ontstaat, kan bij aankomst weer worden gescheiden in waterstof en stikstof. Ook in de ontwikkeling van deze scheidingstechnieken is Air Liquide zeer actief en we kijken zelfs of bestaande fabrieken hiervoor kunnen worden omgebouwd. Daarmee krijg je de keten nog sneller gesloten en de energietransitie weer een stap dichterbij. De waterstof kan dan richting de transportsector of de industrie, terwijl industriële klanten de stikstof kunnen afnemen.’

Air Liquide wil dan ook graag meedenken over en een bijdrage leveren aan de lokale en nationale plannen op het gebied van productie, transport en consumptie van waterstof. ‘In veel gevallen doen we dat al. Zo zijn we onder andere betrokken bij het Rotterdamse Porthosproject. Onze steam methane reformers worden daarvoor aangepast zodat we de koolstofdioxide kunnen afvangen en opslaan via het Porthos-project.

Op die manier produceren we blauwe, koolstofarme waterstof. We hebben al veel ervaring met het afvangen van CO₂ op de Rozenburg site, voor levering aan

02 | 2022

31-07-20 14:43

01-03-2022 17:17

11

tuinbouw en voedingsindustrie, en via de zelf ontwikkelde CryoCap-technologie.

Die draait al een aantal jaren succesvol in het Franse Port-Jérôme.’

Elektrolyzers Hoe gunstig de geïntegreerde gassenmarkt ook kan uitpakken, het tempo van de geplande projecten zal mede worden bepaald door de koers van de lokale en Europese overheden. ‘Het Fit-for-55 programma dat de Europese Commissie onlangs presenteerde is uitzonderlijk ambitieus’, zegt Bongers. ‘Ik zou niet willen zeggen dat het niet haalbaar is, maar dan moet wel echt álles uit de kast worden getrokken om meteen uit de startblokken te kunnen komen. Naast voldoende duurzaam opgewekte stroom is vooral het regelgevend kader, zoals de implementatie van de RED II richtlijn en daarna de RED III, van groot belang.

Het vormt de basis waarop investeringen kunnen worden gedaan. Dit kader is nu nog niet uitgekristalliseerd, waarmee het risico dreigt van vertraging van bijvoorbeeld elektrolyseprojecten.’

Voorlopig lijken de regels of het gebrek daaraan Air Liquide nog niet tegen te houden met zijn ontwikkelplannen.

‘Naast het Porthos-project in Rotterdam en de plannen voor een e-boiler in Rozenburg, hebben we ook al vergaande plannen in Terneuzen met het ELYgator-project. Deze tweehonderd megawatt elektrolyzer combineert alkaline en PEM-techniek om hem zo flexibel mogelijk te kunnen inzetten. Dankzij deze keuze levert de elektrolyzer niet alleen op een efficiënte wijze waterstof en zuurstof, maar ondersteunt het ook de netstabiliteit. Het goede nieuws is dat de milieuvergunning voor ELYgator inmiddels is verleend. In de tussentijd hebben we ook plannen in Rotterdam met het CurtHyl project. Iets minder vergevorderd dan het ELYgator project, maar wel

‘Het goede nieuws is dat de milieuvergunning voor ELYgator inmiddels is verleend.’

GUUS BONGERS DIRECTEUR ENERGY TRANSITION DEVELOPMENT AIR LIQUIDE

een onderdeel van het overkoepelende doel van Air Liquide om drie gigawatt aan elektrolyzercapaciteit te hebben in 2030, waarvan twee operationeel en één in ontwikkeling.’

Hoge verwachtingen Hoewel Air Liquide een goed vertrekpunt heeft om de energietransitie te faciliteren, is het bedrijf ook zo reëel toe te geven dat het dat niet alleen kan. Bongers: ‘De energie- en gassenmarkt waarin wij ons begeven, is zeer kapitaalintensief en de markt is zo snel aan het verschuiven dat je wel moet samenwerken met partners in de keten, zoals technologiepartners en afnemers. We zitten dan ook in diverse consortia en in diverse rollen.

Zo werken we samen met ontwikkelaars van duurzame elektriciteit, terwijl we ook samenwerkingsverbanden zijn aangegaan met Siemens Energy. Die zal bijvoorbeeld de tweehonderd megawatt elektrolyzer stacks leveren voor het Air

Liquide-NormandHy project in Frankrijk.’

De industrie in het algemeen en Air Liquide in het bijzonder neemt dus haar verantwoordelijkheid door al deze projecten op te pakken en te ontwikkelen, stelt Bongers. ‘Daarmee komen de individuele schakels van de ketens in lijn.

Het is aan de publieke partijen om te zorgen voor een goed regelgevend kader en andere randvoorwaarden zoals voldoende hernieuwbare energie. Om nationale en Europese klimaatdoelen te halen, is namelijk echt veel meer duurzaam vermogen nodig en meer zekerheid over de wettelijke kaders voor de exploitatie van de nieuwe assets in de ketens.

Ook de benodigde infrastructuur zoals hoogspanningskabels mag daarbij niet worden vergeten. De maatschappij heeft hoge verwachtingen van de industrie, en dat mag ook, maar dan moeten we gezamenlijk de juiste randvoorwaarden scheppen om die verwachtingen waar te kunnen maken.’ www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

H_hoofd_Interview.indd 11

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01-03-2022 17:17

12

BRANDED CONTENT AERZEN

Schroefcompressoren deeloplossing van (groene) waterstofproductie Naarmate elektrolyzers voor waterstofproductie groter worden, zijn ook grotere compressoren nodig. Schroefcompressoren kunnen een belangrijke rol spelen bij deze toenemende volumestromen. Ze zijn compact en functioneren in fluctuerende bedrijfsomstandigheden.

Groene waterstof staat op punt van doorbreken als belangrijke energiedrager in de energietransitie. ‘Waterstofproductie, -compressie en -transport vinden in de industrie al veel langer plaats, maar de laatste tijd is de belangstelling exponentieel toegenomen’, stelt Siert Wiersema, adjunct-directeur bij Aerzen Nederland en onder meer gespecialiseerd in compressortechnologie. ‘Zo staan bestaande distributienetwerken en pijpleidingen op het punt te worden uitgebreid. Ze omvatten zowel cross country als cross industry samenwerkingsprojecten. Moderne elektrolysers voor waterstofproductie

schalen momenteel van het ééncijferige naar het twee- en driecijferige megawattbereik, terwijl ook het aantal power-to-gas projecten in Europa blijft groeien.’

Modules Er zijn verschillende bronnen beschikbaar om waterstof op grote industriële schaal te produceren. Wiersema: ‘Tot nu toe hebben aardgas en steenkool gedomineerd als waterstofdragers, maar in de toekomst zal het aandeel water sterk groeien. Gebleken is dat bij waterstofelektrolyse vanuit water schroefcompressoren – naast klassieke

Al tientallen jaren biedt Aerzen zowel oliegeïnjecteerde als olievrije compressorseries voor een breed scala aan procesgassen. Advies van Aerzen biedt daarom altijd verschillende perspectieven en voordelen van veld- en service-ervaring van beide technologieën. Het bedrijf geeft altijd advies over overdrachtspunten van downstream-technologieën (bijv. verdichting, filtersystemen) in het belang van de EPC-contractor, plant engineer of operator.

Naast schroefcompressoren levert Aerzen ook Roots-type procesgasblowers in verschillende drukbereiken. Deze kunnen bijvoorbeeld de vochtige zuurstof uit waterelektrolyse overbrengen naar industriële klanten zoals rioolwaterzuiveringsinstallaties, cementfabrieken of glasproducenten, volledig in dienst van sectorkoppeling.

Alle machinetypen zijn geïntegreerd in volledig functionele aggregaatconcepten en zijn consistent afgestemd op het eisenprofiel van het proces en de operator.

Zowel gestandaardiseerde als zeer klantspecifieke individuele oplossingen maken deel uit van het dienstenaanbod van Aerzen.

www.industrielinqs.nl

X1_Branded content.indd 12

Regelbaar systeem Die compactheid maakt ze ook heel geschikt om in modulaire systemen in te bouwen, stelt Wiersema. ‘Het opschalen van elektrolysesystemen gebeurt niet meteen door grotere installaties te plaatsen, maar veeleer door met modules te werken die naast elkaar kunnen worden opgesteld. Dan is het handig als ook de compressor voor de eerste stap in een containermodule past. Schroefcompressoren zijn daarvoor uitermate geschikt.’

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

zuiger- en membraancompressoren – een belangrijke rol kunnen spelen. Ze bieden veel voordelen in het lagedrukbereik, zeker bij toenemende volumestromen.’

De schaalvergroting die momenteel plaatsvindt vanwege de energietransitie leidt ertoe dat de vraag naar grotere compressoren toeneemt. ‘Gasvormig H2 is niet alleen extreem vluchtig, maar neemt ook een bijzonder groot volume in beslag. Het comprimeren van dit gas gebeurt altijd in meerdere stappen.

Schroefcompressoren kunnen heel grote volumes comprimeren, waardoor ze de ideale oplossing zijn voor de eerste stap vanwege hun compactheid.

In vergelijking met andere compressortechnologieën transporteren ze grote volumes met een aanzienlijk kleinere footprint en dus lagere investeringskosten.’

02 | 2022

31-07-20 14:43

01-03-2022 17:19

Nog een voordeel van dit type compressoren is hun functioneren in fluctuerende bedrijfsomstandigheden. ‘Waterstofproductie zal steeds vaker afhankelijk zijn van duurzame energiebronnen zoals wind en zon. Dat betekent dat je in de ene periode veel waterstof kunt produceren en gedurende een andere periode – met weinig wind of zon – de productie eenvoudig moet kunnen afschakelen. Dit discontinu proces vergt een regelbaar systeem.

Voor alle typen schroefcompressoren is het mogelijk om de volumestroom over de snelheid te regelen met behulp van een frequentieomvormer. Bij een constant koppel zijn belastingswisselingen van ongeveer 1 Hz/s over het gehele regelbereik standaard. Afhankelijk van het drukverschil en het gewenste regelbereik van het transportvolume worden wentellagers of glijlagers gebruikt. Kortom, de flow is eenvoudig te regelen, wat bovendien leidt tot lage onderhoudskosten.’

FOTO: AERZEN

13

Schroefcompressor Aerzen VMY package.

geplaatst om restgehaltes van onder meer olie van de waterstof te scheiden.

De gegenereerde waterstof zal na deze processtap echter nog een minimale hoeveelheid olie bevatten. Voor veel toepassingen vormt dit geen probleem.

Is er een hogere zuiverheidsgraad vereist, dan is een olievrije compressor wellicht de beste oplossing.’

Olievrije compressor Werkingsprincipe Het werkingsprincipe van de compressoren is gebaseerd op een hoofd- en een secundaire rotor, die gashoeveelheden van de zuigzijde door continue rotatie omsluiten en tegen een kleinere uitlaatgeometrie aan de drukzijde uitstuwen. Terwijl de hoofdrotor meestal de functie van de aandrijving overneemt, is de taak van de secundaire rotor de vorming en afdichting van de kamer.

In de basis kunnen schroefcompressoren worden onderverdeeld in olievrije en oliegeïnjecteerde machinetypen.

Beide worden gebruikt in een- of meertrapsconcepten in waterstoftoepassingen. ‘Afhankelijk van de functie zal een andere variant worden gekozen.

Bij de oliegeïnjecteerde variant wordt er na de compressie een fijnafscheider

Er bestaan twee varianten van dit olievrije type. ‘Een eerste is een droge olievrije compressor. Het nadeel hierbij

aanwezige water (in plaats van olie) zal niet zozeer voor smering zorgen aangezien het geen smerende eigenschappen heeft, maar het leidt tot warmteafvoer en spleetafdichting zodat je toch een grotere drukverhoging kunt realiseren.

Tegelijkertijd is het type olievrij waardoor een hoge zuiverheidsgraad kan worden bereikt.’

In dit laatste type ziet Wiersema veel potentie. ‘Dit jaar komen we met een grotere versie van dit type op de markt die geschikt is voor bijvoorbeeld een elektrolyseplant van 30 megawatt.

‘Schroefcompressoren bieden veel voordelen in het lagedrukbereik, zeker bij toenemende volume– stromen.’

Siert Wiersema adjunct-directeur Aerzen Nederland

is dat ze drooglopen en er meer warmteontwikkeling ontstaat waardoor de drukverhoging beperkt is. Daarom hebben we ons assortiment uitgebreid met olievrije watergeïnjecteerde schroefcompressoren. Hierbij combineren we het beste van twee werelden. Het

Ondertussen ontwikkelen we verder aan nóg grotere varianten om de schaalvergroting tegemoet te komen. Kortom, we verwachten dat onze compressoren een belangrijke deeloplossing zullen zijn in de waterstofproductie van de toekomst! www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

X1_Branded content.indd 13

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01-03-2022 17:20

14

TECHNIEKHELD

Van stagiair naar

meewerkend voorvrouw Afgelopen zomer kwam ze binnen als stagiair, maar inmiddels mag ze zich procesoperator noemen van een pilot-installatie. En als het aan haar ligt, is Gaby op ’t Holt over ruim twee jaar meewerkend voorvrouw van de fabriek die BioBTX in Delfzijl gaat bouwen.

Wim Raaijen

Het voordeel als je jong bij een starter in dienst komt, is dat je kunt meegroeien met het bedrijf zelf. En dat ziet de twintigjarige Gaby op ’t Holt zeker zitten. Nu zit ze aan de knoppen van een proefinstallatie die als model dient voor de fabriek die vanaf dit jaar wordt gebouwd op Chemie Park Delfzijl. Daar gaat BioBTX afvalplastic omzetten in de chemische bouwstenen benzeen, tolueen en xyleen (BTX). De www.industrielinqs.nl

I_Techniekheld.indd 14

Hoe kwam je op het idee in de techniek te gaan werken?

‘Ik ben eigenlijk nooit een meisje-meisje geweest. En ik heb altijd graag met mijn handen willen werken. Ik ging ook wel eens met mijn vader mee, die ook operator is. Toen een dansopleiding er niet inzat en ook de fotografie-opleiding geen plaats meer had, leek de MBO-opleiding voor procesoperator me wel wat. Dat bleek meteen de beste keus van mijn leven.’

Niet iets waar veel jonge meiden aan denken, toch?

‘Dat klopt. Ik kwam in een klas met bijna alleen maar jongens terecht. Slechts één ander meisje. Ik had het vanaf het begin af aan erg naar mijn zin. Ik heb ook het gevoel dat heel veel andere vrouwen het leuk zouden vinden, maar dat het van huis uit niet echt wordt gestimuleerd. Dat is best jammer. Er was

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

eerste fase van de fabriek moet al in 2024 draaien en in 2027 moet de volledige fabriek operationeel zijn. Een investering van in totaal tachtig miljoen euro. Uiteindelijk wil het bedrijf elk jaar 50.000 ton plastic verwerken. En daar wil Gaby op ’t Holt graag aan meewerken.

02 | 2022

31-07-20 14:43

01-03-2022 17:21

FOTO’S: WIM RAAIJEN

15

Gaby op ‘t Holt: ‘Rijbewijs? Nee, dat heb ik nog niet. Dus ik bestuur eerder een chemische installatie dan een auto.’

zelfs een leraar die zei dat het niet voor mij was weggelegd. Dat gaf me alleen maar extra motivatie. Ik dacht: nu ga ik bewijzen dat ik het wel kan. Dat het me is gelukt, kan ook een voorbeeld zijn voor andere vrouwen. Daar wil ik me heel graag sterk voor maken’

Toch ging het bijna nog mis met afstuderen.

‘Ik liep een paar maanden stage bij een kartonfabriek. Op het moment van afstuderen kreeg ik te horen dat mijn stage werd

Techniekhelden De industrie wemelt van de techniekhelden. Want hoe kunnen we producten maken voor auto’s, smartphones of medicijnen zonder technici die de machines en installaties in conditie houden? De techniekheld mag wat ons betreft best eens op het podium worden gehesen. Ben of ken jij iemand in de procesindustrie of energiesector die enthousiast kan vertellen over zijn of haar beroep? Laat het ons weten via redactie@industrielinqs.nl.

afgebroken. Ik weet nog steeds niet waarom. Sowieso een reden die buiten mij om ging. Iets tussen school en het bedrijf.

Daardoor liep ik bijna een jaar vertraging op.’

Maar toen kwam BioBTX? ‘Ja, ik kon meteen op gesprek komen. Ze hadden nog nooit een stagiair gehad, maar het was een heel leuk gesprek. Tijdens mijn studie dacht ik dat het mechanische gedeelte me meer trok. Maar toen ik hier kwam, bleek ik juist de chemische richting ook erg interessant te vinden. Tegen het einde van mijn stage einde zomer afgelopen jaar, gaf ik aan dat ik graag wilde blijven. Dat kon gelukkig. Ik ben nu de enige procesoperator hier. Dus ik zit hier aan de knoppen. Ik voel me helemaal op mijn plaats. Rijbewijs? Nee, dat heb ik nog niet. Dus ik bestuur eerder een chemische installatie dan een auto.’

En nu?

‘Ik heb geleerd om telkens één stap vooruit te kijken. In 2024 neemt BioBTX de eerste fase van de fabriek in Delfzijl in gebruik. Ik zou dan graag meewerkend voorvrouw willen zijn.

Leidinggeven trekt me zeker, maar ik wil vooral ook met mijn handen blijven werken.’ www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

I_Techniekheld.indd 15

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01-03-2022 17:21

16

TOPIC MAINTENANCE

Soepele vervanging turbine dankzij veel overleg Eén van de drie oudste turbines van AVR in Rozenburg is onlangs vervangen door een nieuw exemplaar. Door in de planning rekening te houden met eventuele tegenslagen en dankzij constant overleg, kon het project ruim binnen de planning worden opgeleverd. ‘Het is gelukt om al in november 2021 te testen en meteen op maximaal vermogen te draaien’, aldus Marcel Kooman van AVR.

Sinds eind vorig jaar draait bij AVR Rozenburg een gloednieuwe turbine. Het nieuwe model is een tegendrukturbine met een maximaal ‘slokvermogen’ van 200 ton stoom per uur.

De uitgaande stoom heeft een temperatuur van 130 graden Celsius bij 2,5 bar. Daarnaast levert de nieuwe installatie 22,5 megawatt elektrische energie. Al met al voldoende om tienduizenden huishoudens in Rotterdam te voorzien van elektriciteit en warmte via het warmtenet. De warmtelevering wordt flexibeler en betrouwbaarder waarmee de positie van AVR is verbeterd.

Oudjes

Jacqueline van Gool

De nieuwe machine, turbine F, vervangt de oude turbine B. Installatie B was één van de drie eerste turbines van AVR. ‘Bij de oprichting van AVR begin jaren zeventig zijn drie turbines in gebruik genomen, A, B en C’, vertelt Marcel Kooman, projectmanager Strategische Projecten bij AVR. ‘Deze draaien dus al zo’n vijftig jaar. Normaal gesproken gaan dergelijke installaties zo’n twintig tot dertig jaar mee. Onze eerste turbines zijn dus best oudjes.’ In de jaren die volgden, kwam er nog een vierde turbine bij (D) en een biomassa energiecentrale (turbine E).

In de loop der tijd zag AVR de vraag naar stadswarmte, stoom en elektriciteit veranderen. ‘In de eerste jaren was het doel om zoveel mogelijk elektrische energie te produceren uit de afvalverbranding. Daarom zijn de installaties C en D condenserende turbines. In deze modellen wordt de stoom bijna tot omgevingstemperatuur afgekoeld en wordt de elektriciteitsproductie maximaal, terwijl er weinig restwarmte overblijft. Maar de afgelopen jaren groeide de vraag naar warmte en stoom voor omringende bedrijven juist.’

Tegendrukturbine

Afvalstroom Voor wat betreft de grondstoffen – huishoudelijk afval dat niet op één of andere manier gerecycled of verwerkt kan worden – ziet Kooman geen grote veranderingen in samenstelling op korte termijn, maar de samenstelling van het afval verandert wel over langere tijd, zoals het aandeel kunststoffen. ‘Je hebt het over de verwerking van zo'n 1,7 miljoen ton afval in de energiecentrales van onze vestigingen in Rozenburg en Duiven met een behoorlijk wisselende samenstelling per ton. Een groot deel van het afval bestaat uit verpakkingsmateriaal. Wel wordt er meer plastic uit de afvalstroom gehaald. Om dit beter te scheiden hebben we geïnvesteerd in een nieuwe nascheidingsinstallatie.’

www.industrielinqs.nl

Om economische redenen lag turbine B sinds 2006/2007 stil.

Tegelijkertijd onderzocht AVR of het mogelijk was om meer te doen met de restwarmte. Sinds 2015 levert de afvalverwerker warmte aan het Rotterdamse Warmtenet. Vanwege de veranderende marktvraag besloot AVR in 2018 turbine B te vervangen door een nieuwe installatie. ‘Er is toen gekozen voor een tegendrukturbine omdat deze zowel elektriciteit als stoom voor stadswarmte kan leveren. De stoom gaat de turbine in met een druk van ongeveer 27 bar en verlaat de installatie met 2,5 bar en 130 graden Celsius. Dat is ideaal voor stadsverwarming.’

Daarnaast genereert de turbine 22,5 megawatt elektrische energie.

De nieuwe installatie kan 200 ton stoom per uur verwerken, maar werkt ook efficiënt bij lagere capaciteiten, van veertig tot

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

K_Topic_Maintenance.indd 16

02 | 2022

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:21

Spr Dan

FOTO:AVR

17

De nieuwe installatie kan 200 ton stoom per uur verwerken, maar werkt ook efficiënt bij lagere capaciteiten, van veertig tot vijftig ton, afhankelijk van de vraag.

vijftig ton, afhankelijk van de vraag. De verschillende turbines van AVR draaien niet allemaal tegelijk zegt Kooman. ‘Dat wordt afgestemd op de vraag. In de winter is er meer vraag naar warmte voor de stadsverwarming en gebruiken we meer capaciteit van de tegendrukturbines.’

Manoeuvreren Het vervangen van de turbine verliep volgens Kooman soepel. ‘De grote uitdaging van een dergelijk project is dat je in een bestaande draaiende productie-omgeving moet manoeuvreren. We hebben hiervoor speciale procedures

‘Het is een kwestie van de werkzaamheden goed coördineren, en dat is goed gelukt.’

MARCEL KOOMAN PROJECTMANAGER STRATEGISCHE PROJECTEN AVR

opgesteld en het is vooral belangrijk om veel te communiceren.

Bij alle communicatiesessies waren mensen vanuit onze afdeling Strategische Projecten aanwezig, maar ook vanuit productie, onderhoud, techniek, veiligheid en inkoop. In dit soort projecten moet je constant overleg voeren om werkzaamheden op elkaar af te stemmen. Ook bijvoorbeeld voor het aanvragen van vergunningen en dergelijke.’

Het is een dynamische organisatie dus niet al het werk ligt altijd van tevoren vast. Kooman: ‘Je praat over installaties van vijftig jaar oud, daar kan natuurlijk wel eens een storing in zijn. Daarom moet je altijd de vinger aan de pols houden.

Denk bijvoorbeeld aan de onderhoudsdienst die onderdelen uit de productielijn moet takelen voor een revisie, terwijl wij tegelijkertijd van plan waren om de turbine in te hijsen. Dan sta je elkaar wel in de weg met je kraan.’

Kundig personeel Ook het aansluiten van de nieuwe turbine in het bestaande proces was ingewikkeld. ‘Hierbij is het belangrijk dat goed wordt afgestemd welke onderdelen worden bediend, terwijl www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

K_Topic_Maintenance.indd 17

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:21

KENNIS MOET JE OOK ONDERHOUDEN. • Wat is Asset Management?

• Hoeveel onderhoud is juist genoeg?

• Kunnen we met de onderhoudsfunctie waarde creëren?

• Wat is de rol van onderhoud binnen het Asset Management?

• Wat is Predictive Maintenance en hoe geef ik dit vorm?

DEZE OPLEIDIN ZIJN IN TE BRE GEN NG IN DE BACHEL EN WERKTUIGBOU OR WKUNDE DEELTIJD.

INFORMEER!

WAARDECREATIE DOOR GOED ONDERHOUD Een onderhoudsopleiding bij Hogeschool Utrecht helpt u in uw eigen bedrijf de antwoorden te vinden op deze vragen. Aan de hand van kaders gesteld door het Institute of Asset Management (IAM) en de European Federation of National Maintenance Societies (EFNMS) zijn vele mooie resultaten en forse besparingen bereikt bij de deelnemende bedrijven. Door de brede scope op zowel Materiaalkunde, Engineering, Inspectie als Maintenance Management bieden onze opleidingen op het gebied van Onderhoud precies die (integrale) kennis die nodig is om verder te kunnen kijken dan het eigen vakgebied, en daardoor aantoonbaar betere resultaten te boeken.

• Post-HBO Onderhoudstechnologie Hoogeveen • Post-HBO Onderhoudstechnologie Utrecht • Post-HBO Onderhoud en Asset Management • Master of Engineering in Maintenance & Asset Management

Start 17 mei 2022 Start 6 oktober 2022 Start 13 oktober 2022 Start 5 september 2022

Nieuw: Post-HBO Projectmanagement voor Engineers In 2021 tweemaal succesvol gestart. Informeer naar de startdata in 2022.

De Post-HBO opleidingen kunnen naar wens, op zowel post-mbo als post-hbo niveau, in-company (op maat) verzorgd worden.

Meer weten? Bel 088 481 88 88, mail naar info@cvnt.nl of kijk op www.cvnt.nl.

ER VALT NOG GENOEG TE LEREN

iMaintain 2022-FC-210x297mm.indd 1 Advertenties.indd 18

21-01-2022 20:47 01-03-2022 17:06

Spr Dan

de andere installaties blijven draaien en het proces niet wordt onderbroken. Bij de drukken en temperaturen waarbij de machines opereren wil je niet dat er iets mis gaat, dat is erg gevaarlijk. Het is een kwestie van de werkzaamheden goed coördineren, en dat is goed gelukt. Er is geen onvertogen woord gevallen.’

Kooman dankt het goede verloop van zijn project aan de aanwezigheid van kundig personeel. ‘Er zijn binnen ons bedrijf veel techneuten aanwezig die denken in oplossingen. We hebben hier goede mensen aan boord, sommigen hebben al veertig jaar ervaring met deze installaties. Zij zijn hier dagelijks mee bezig en kennen de machines perfect. Dat geldt ook voor de automatisering. De nieuwe turbine is aangesloten op het overkoepelende besturingssysteem, waarmee we al in detail bekend zijn.’

Dat was ook voor de leveranciers een voordeel, weet Kooman. ‘Het is voor hen veel gemakkelijker om te praten met experts over de technische details van een turbine en de automatisering. Dat zorgt ervoor dat het werk sneller kan worden uitgevoerd.’

Inlopen op de planning Ook is het volgens Kooman belangrijk verantwoordelijkheden neer te leggen bij de technische mensen. ‘Ze vinden het fijn om die verantwoordelijkheid te krijgen en betrokken te worden bij het overlegproces en bij het nemen van beslissingen over onderhoud en productie. Die betrokkenheid zorgt ervoor dat projecten ook op de werkvloer soepel verlopen.’

Natuurlijk waren er ook obstakels in het drie jaar durende project. ‘Er waren kleine vertragingen, bijvoorbeeld door storingen in de andere productielijnen of planningsproblemen

‘We hebben hier goede mensen aan boord, sommigen hebben al veertig jaar ervaring met deze installaties.’

MARCEL KOOMAN PROJECTMANAGER STRATEGISCHE PROJECTEN AVR

bij de leveranciers. Uiteraard hadden wij ook last van het corona-virus. Dat deed zijn intrede toen we de nieuwe installatie net besteld hadden. We zagen de markt daarop reageren en moesten ons hier flexibel op instellen. Ook had het virus natuurlijk impact op de beschikbaarheid van het personeel.’

FOTO: MIRANDA KOOPMAN

19

Kooman vindt het belangrijk verantwoordelijkheden neer te leggen bij de technische mensen. ‘Betrokkenheid zorgt ervoor dat projecten ook op de werkvloer soepel verlopen.’

Kooman vertelt dat er in de planning van het project rekening is gehouden met deze kleine tegenslagen. ‘Hierdoor konden we zelfs inlopen op de planning. We hadden gepland om de nieuwe turbine uiterlijk in het eerste kwartaal van 2022 op te starten. Het is gelukt om al in november 2021 te testen en meteen op maximaal vermogen te draaien. De installatie is sindsdien continu in bedrijf.’

Toekomst Een apart comité onderzoekt nog wat er moet gebeuren met de andere twee oudjes die bij AVR draaien, turbine A en C. ‘Natuurlijk zijn A en C de meest voor de hand liggende installaties om naar te kijken. Er worden prognoses gemaakt voor de toekomst en daarop worden beslissingen gebaseerd voor wat betreft het turbinepark. De vraag is dan of het rendabel is om ze te reviseren en terug te plaatsen of dat er net als in het geval van turbine B een nieuwe installatie komt. Daar wordt nog over gediscussieerd.’

Interessante ontwikkelingen voor AVR Rozenburg zijn er sowieso voor de toekomst. Zo staat er een nieuwe slakkenband op stapel. Met slakken wordt het restant van het afval bedoeld, dat overblijft na verbranding. De slakkenbanden zorgen voor de afvoer van dit restproduct. Een andere ontwikkeling met het oog op de toekomst is CO2-afvang. Op de AVR-locatie in Duiven draait al een CO2-afvang pilot. Er wordt nu onderzocht of dit navolging kan krijgen in Rozenburg. www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

K_Topic_Maintenance.indd 19

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:22

20

BRANDED CONTENT MAAK TECHNIEK & PROCES

kleine stappen naar

Met voorspellend onderhoud

Inmiddels is wel duidelijk welke voordelen de koppeling van informatietechnologie aan operationele techniek kan brengen. Toch lijkt de maakindustrie nog nauwelijks gebruik te maken van de mogelijkheden die industrie 4.0 biedt. Jan Peter Kruiger van MAAK Techniek & Proces vroeg Tiedo Tinga van Universiteit Twente, Jan Post van Rijksuniversiteit Groningen en Chris van den Belt van Ultimo om in een live talkshow de knelpunten boven water te tillen.

Tiedo Tinga is professor dynamisch onderhoud aan de Universiteit Twente en heeft veel ervaring met voorspellend onderhoud bij Defensie. Zelfs in die hightech omgeving is de inzet van kunstmatige intelligentie nog best een uitdaging. ‘Het goede nieuws is dat de assets van Defensie weinig met storingen kampen’, zegt Tinga. ‘Maar dat is tegelijkertijd de uitdaging voor lerende algoritmes. Als je weinig storingen hebt, is het ook lastig om daar patronen in te ontdekken.’

De industrie heeft wat dat betreft meer data beschikbaar. Je kunt eenvoudiger data verzamelen van kritische systemen zoals pompen. Toch lijkt

er ook in die omgeving nog niet veel te gebeuren met big data analyse en algoritme-ontwikkeling. Ook daar vormt de datakwaliteit een beperking, stelt Tinga. ‘De procesbesturingssystemen leggen de procesdata wel vast, maar voor conditiebewaking zijn toch andere parameters nodig. We zijn nu aan het verkennen welke data cruciaal zijn voor de uptime van systemen. Zodat je alleen de kritische data hoeft te verzamelen en analyseren. Dat doen we bijvoorbeeld bij de dieselmotoren van marineschepen. Door temperatuursensoren op de lagers te zetten, kan de maintenance engineer verschillen in temperatuur meten bij hoog- en laagvermogen. Als

Jan Peter Kruiger van MAAK is ervan overtuigd dat bedrijven meer waarde uit hun fabriek kunnen halen door efficiënter onderhoud.

Kruiger: ‘Zonder het te weten, hebben bedrijven al een schat aan informatie liggen. Het is de kunst juist díe informatie boven water te krijgen, die daadwerkelijk waarde toevoegt aan de productieketen. Bedrijven hebben een onderhoudbeheersysteem (OBS), maar gebruiken slechts een fractie van de mogelijkheden die zo’n systeem biedt. Het vergt ook tijd, kennis en inzicht om zo’n systeem goed in te richten en de data te doorgronden. Maar het levert wel heel veel op als je dat doet. In dat proces biedt de kennis van MAAK echt een meerwaarde. Wij zijn geen OBS-leverancier maar weten wel wat zo’n systeem zou moeten kunnen. Als mediator tussen softwareleverancier en gebruiker kunnen we de processen identificeren, structureren, verbeteren en beheren. Pas als je de juiste data op het juiste moment beschikbaar hebt, kun je datagestuurd optimaliseren.

Dan komt het ultieme einddoel in zicht: voorspellend onderhoud. Maar daarvoor zal je dus wel alle tussenstapjes moeten nemen.’

www.industrielinqs.nl

X2_Branded content.indd 20

Predictive Quality Jan Post is professor digitale productie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Post deed zijn ervaring met industrie 4.0 vooral op bij Philips Drachten, dat met hightech productielijnen consumentenproducten zoals scheerapparaten produceert. ‘In de consumentenmarkt is datacollectie nog een stuk lastiger’, zegt Post. ‘Een industriële pomp gaat soms dertig tot veertig jaar mee en bouwt in die tijd een lange historie op.

De productielijnen van Philips moeten vaak om de twee à drie jaar worden aangepast aan nieuwe producten.

Dan begin je iedere keer opnieuw met datacollectie. In zo’n omgeving moet je gebruik maken van zowel a priori als a postiori data. Je begint met modellen en stelt die bij naarmate er meer sensordata beschikbaar komt. We onderzoeken binnen de Rijksuniversiteit hoe we die data kunnen fuseren. Daar is veel mee gemoeid omdat er een direct verband is tussen deze procesdata en de productkwaliteit. Bedrijven als Philips maar ook ASML en Tata Steel willen op voorhand de kwaliteit van een product kunnen voorspellen, zodat hun klanten precies krijgen waar ze om gevraagd hebben. Predictive maintenance is

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

dan de patronen gaan afwijken, kan het systeem tijdig waarschuwen dat de faalkans de limiet overschrijdt en vervanging nodig is.’

02 | 2022

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:20

FOTO: ADOBESTOCK

21

Procesbesturingssystemen leggen de procesdata wel vast, maar voor conditiebewaking zijn toch andere parameters nodig.

daar wel een onderdeel van, maar als je stuurt op predictive quality of zero defects gebruik je de beschikbare data veel efficiënter.’

Philips gaat zelfs zo ver dat het bedrijf ook de data van de leveranciers van bijvoorbeeld staal meenemen in de data-analyses, weet Post. ‘Omdat kwaliteitsverschillen in het staal uiteindelijk ook de kwaliteit van het eindproduct van Philips bepaalt. Hebben ze dit goed onder controle, dan heeft dat ook kostenvoordelen. Bijvoorbeeld omdat je van tevoren weet wanneer je welke reserveonderdelen nodig hebt, maar ook omdat je minder hoeft af te keuren.

Door holistisch op kwaliteit te sturen, stuur je ook op alle andere KPI’s.’

Groeimodel Hoewel de voorbeelden die Tinga en Post schetsen veel vertrouwen geven in

de toekomst, werken nog maar weinig bedrijven echt datagestuurd. Dat is ook de conclusie uit een trendonderzoek onder 350 bedrijven van leverancier van onderhoudbeheersoftware Ultimo.

‘Veel bedrijven scoren nog redelijk laag

onderhoudsorganisatie, maar ook met budgetten. Bedrijven willen nog wel eens een pilot uitvoeren voor preventief onderhoud, maar het is vervolgens de vraag wie de bredere implementatie betaalt.’

‘Door holistisch op kwaliteit te sturen, stuur je ook op alle andere KPI’s.’

Jan Post professor digitale productie Rijksuniversiteit Groningen

in het enterprice asset management groeimodel’, vetelt Chris van den Belt van Ultimo. ‘Het percentage correctief onderhoud is bij die bedrijven nog relatief groot. Waar dat aan ligt, is soms moeilijk te doorgronden. Veel heeft te maken met de volwassenheid van de

Het is de kunst om alle afdelingen in lijn te krijgen en de kosten en baten af te wegen voor productie, logistiek of bijvoorbeeld magazijnbeheer, stelt Van den Belt. ‘Als je minder storingen hebt, profiteert daar natuurlijk niet alleen de onderhoudsafdeling van.’ www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

X2_Branded content.indd 21

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:20

22

TOPIC WATERBEHANDELING

Membraantechnologie verlicht waterstress Klimaatverandering en zorgen om de waterkwaliteit zetten zowel waterinname als -lozing onder druk. Industriële grootverbruikers van zoetwater zetten daarom steeds vaker alternatieve bronnen in voor drink- of grondwater. Die keuze kunnen ze maken dankzij membraantechnologie. Afgeleide voordelen als warmte- en grondstoffenterugwinning maakt de businesscase nog interessanter.

David van Baarle

de gebieden die kampten met verdroging of verzilting moest men wel overschakelen op alternatieve bronnen. Dat zag je bijvoorbeeld bij de Nederlandse olievelden rondom Schoonebeek. Om de stroperige olie nog te kunnen winnen, moest men de viscositeit verlagen met stoom. Daarvoor was heel veel demiwater nodig en dat in een gebied dat vanwege de zandgrond veel last heeft van verdroging. Men vond de oplossing door een alternatieve waterstroom in te zetten: effluent uit de lokale rioolwaterzuivering.’

Watermaatschappij Drenthe en Waterschap Vechtstromen besloten in 2011 samen een waterfabriek te bouwen en noemden deze Nieuwater. De fabriek werkt effluent van de rioolwaterzuivering in Nieuw-Amsterdam op tot demiwater. Men vond de oplossing in een combinatie van ultrafiltratie, een biologisch actief koolfilter, reverse osmose en elektrodeïonisatie. De fabriek produceert al ruim tien jaar dagelijks achtduizend kuub water met een geleidbaarheid van 0,065 micro Siemens per centimeter.

Restwaterstromen

Hoewel de waterwereld inmiddels veelvuldig gebruik maakt van membraantechnologie, is de discipline nog relatief jong.

Vijftig jaar geleden begonnen de eerste pioniers water te zuiveren of vloeistofstromen in te dikken met membranen.

Sindsdien heeft de scheidingstechnologie een grote vlucht genomen. En dat is niet voor niets want membranen zijn energiezuinig, schaalbaar en kennen een redelijk eenvoudige procesvoering. Bovendien is er nog steeds veel innovatie op het gebied van materialen, configuraties en toepassingen waardoor steeds weer nieuwe te scheiden stromen in het bereik van de technologie komen. En dat is hard nodig, want de industriële transitie naar emissievrij, klimaatneutraal en circulair zet de waterketen op zijn kop. De industriële emissies moeten omlaag terwijl de beschikbaarheid van schoon zoetwater onder druk staat. Een oplossing voor beide uitdagingen is te vinden in membraantechnologie.

Stroperige olie Emiel Nijhuis van RWB heeft al heel wat projecten opgeleverd en ziet de vraag naar membraantechnologie nog steeds toenemen. ‘Tot voor kort hadden we het nog niet veel over waterschaarste. Omdat drinkwater overvloedig aanwezig was en relatief goedkoop was de businesscase voor membraanfiltratie vaak moeilijk rond te krijgen. Alleen in www.industrielinqs.nl

‘De bedrijven zullen terug naar de tekentafel moeten om hun waterhuishouding opnieuw onder de loep te nemen.’

EMIEL NIJHUIS COMMERCIEEL DIRECTEUR RWB

tekentafel moeten om hun waterhuishouding opnieuw onder de loep te nemen. Welke kwaliteit water hebben ze echt nodig? En welke bronnen kunnen ze daarvoor inzetten? Zo zie je steeds meer bedrijven overstappen op oppervlaktewater.

Membraanfiltratie is een mooie manier om dit water op te werken.’

Veel bedrijven lozen ook nog hun restwaterstromen in het riool, terwijl die met een kleine reinigingsstap eenvoudig weer terug zijn te leiden in het proces, stelt Nijhuis. ‘De vestiging van FrieslandCampina in Borculo gebruikte bijvoorbeeld

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

Het voorbeeld van Nieuwater zal voor steeds meer bedrijven gelden, stelt Nijhuis: ‘Water wordt schaarser en dus heroverwegen Provinciale bestuurders en waterschappen vergunningen voor grondwateronttrekking aan banden te leggen. De bedrijven in die gebieden zullen terug naar de

02 | 2022

31-07-20 14:43

L_Topic_Waterbehandeling.indd 22

01/03/2022 17:20

Spr Dan

FOTO’S: ADOBESTOCK

23

Bedrijven kunnen met een reverse osmose installatie hun afvalwater opwerken tot proces- of demiwater.

condensaatwater als koelwater en loosde het daarna op het schoonwaterriool en de rivier de Berkel. Ook zij lopen steeds meer tegen lokale droogteproblemen aan en wilden voorkomen dat ze in een droge zomer moeten worden afgeschakeld. Met een combinatie van een keramische membraaninstallatie en reverse osmose kon de melkfabriek het water opwerken tot demiwaterkwaliteit en inzetten in zijn processen.’

Energiebesparing De installatie van aardappelproducent Lamb Weston Meijer laat zich gemakkelijk vergelijken met de andere voorbeelden.

Het bedrijf heeft zich ten doel gesteld een deel van haar afvalwaterstromen opnieuw in te zetten in de processen. De vestiging in Kruiningen had een eigen biologische zuivering en dankzij een combinatie van ultrafiltratie en reverse osmose produceert men nu zeventig kuub proceswater per uur.

Ook Grolsch zette een behoorlijke besparingsstap met membraantechnologie. De brouwerij in Enschede mag nog wel grondwater onttrekken als grondstof voor het bier. Om dit water geschikt te maken voor de brouwerij, wordt het bewerkt. Een van de bewerkingsstappen is een zandfilter, die regelmatig moet worden gespoeld om er ijzer en mangaan uit te halen. Dit spoelwater ging normaal gesproken naar de

afvalwaterzuiveringsinstallatie. Door er een membraanfiltratie tussen te zetten kon Grolsch het opnieuw inzetten als spoelwater. Bijkomend voordeel van deze stap is dat het te koude spoelwater niet gunstig was voor de biologie in de afvalwaterzuivering. Door deze stroom te hergebruiken, bespaarde Grolsch indirect dus ook energie. ‘Die afgeleide voordelen kunnen in sommige gevallen de businesscase voor waterprojecten net de goede kant op laten vallen’, zegt Nijhuis. ‘Helemaal als er nog waardevolle grondstoffen in de reststromen zitten.’

Watermining Met name de voedingsmiddelenindustrie richt zich steeds meer op watermining. Zo concentreert aardappelproducent Avebe zijn aardappelsap met membraantechnologie. Dat levert het bedrijf niet alleen direct zuiver water op, maar het ingedikte sap bevat ook nog waardevolle eiwitten die een mooie vervanger zijn voor dierlijke eiwitten.

Colubris Cleantech kent gelijksoortige voorbeelden van resource recovery bij aardappelproducenten en de groenteverwerkende industrie. ‘Eenvoudig gezegd bevat afvalwater stoffen die je ergens in het proces bent kwijtgeraakt’, zegt technologie- en R&D-manager Lex van Dijk. ‘Nu zijn die stoffen in sommige gevallen een goede bron voor vergisting, www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

L_Topic_Waterbehandeling.indd 23

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:20

3P Quality Services zoekt: 3P Quality Services B.V. is een onafhankelijk technisch inspectiebureau binnen de petrochemische industrie, process industrie, offshore en energiesector.

Wij bieden een breed scala aan support services, Onze sleutelwoorden zijn: Inspectie, Maintenance en Vendor inspectie activiteiten.

3P Quality Services B.V. bemiddelt vanuit een projectmatige aanpak en/of vanuit een vaste bemiddeling binnen de vakgebieden Engineering, Construction management, Shutdown management en Project management.

Voor diverse nationale en internationale functies op het gebied van inspectie en aanverwante diensten, zijn wij doorlopend op zoek naar:

QUALITY SERVICES

Werktuigbouwkundigen MBO/HBO niveau De ideale kandidaten beschikken minimaal over: • MBO/HBO werktuigbouwkunde • Opleiding IKT/SKK (II/III) – en/of MLT/EWT/IWT • Beheersing van Microsoft Office • Goede contactuele eigenschappen • Grote mate van zelfstandigheid 3P Quality Services biedt kansen en mogelijkheden ook voor 50 plussers en starters op de arbeidsmarkt. 3P Quality Services is gecertificeerd volgens ISO 9001/VCA. Een kwaliteitsgarantie gaat echter niet alleen om systemen en standaarden, maar vooral om mensen. Daarom investeren wij voortdurend in onze professionals door middel van opleidingen en coaching.

Voor meer informatie en vragen kunt u contact opnemen met Dhr. C.J. de Graaf of Dhr. K. van Oevelen T +31(0)161 438 500.

Bent u onze juiste kandidaat? Mail dan uw sollicitatie met CV naar 3pqs@3pgroup.com onder vermelding van 3P zoekt werktuigbouwkundigen en jong talent.

Advertenties.indd 24

3P zoekt ook jong talent 3P heeft in samenwerking met diverse klanten een overeenkomst om jonge talenten een kans te geven. 3P en onze klanten willen graag investeren voor nu en in de toekomst en 3P verzoekt kandidaten die als lasser of NDO-er reeds 5 jaar ervaring hebben en een MTS diploma hebben en/of dit willen behalen te solliciteren.

In overleg en in samenwerking met onze klanten zoekt 3P een geschikte werklocatie om op termijn door te groeien naar een volwaardige QC-er en/of inspecteur.

Voor een volledig overzicht van de vacatures bekijk het aanbod op: www.3pgroup.com

Continuïteit door deskundigheid.

01-03-2022 17:07

25

maar als je de waardevolle producten er uit haalt, hebben die een veel hogere waarde. Zo snijdt een groenteverwerker een breed scala aan groenten en houdt een suikerrijke stroom over.

De suikers zijn een prima zoetstof die op tarwe gebaseerde zoetstoffen kunnen vervangen. Als je de juiste membranen toepast, kan je heel selectief de waardevolle stoffen eruit halen.’

Ook het aardappeleiwit heeft toegevoegde waarde omdat steeds meer mensen duurzame alternatieven zoeken voor vlees, weet Van Dijk. ‘Het vervangen van vlees is al duurzaam, maar als die ook nog eens van eiwitten uit reststromen zijn gemaakt, levert dat dubbele winst op voor het milieu.’

Colubris heeft veel projecten buiten Nederland in zijn portfolio, met name in gebieden met meer waterstress. Van Dijk: ‘De waterschaarste in India en andere delen van Azië zorgen ervoor dat de overheden zero liquid discharge afdwingen.

Met name de textielindustrie is ruim vertegenwoordigd in die landen. De textielbedrijven mogen geen druppel water lozen en kozen daarom in het verleden voor het indampen van hun reststromen. Membranen bieden hiervoor een energiezuinig alternatief.’

William van Steenbruggen Area Sales Manager van Colubris heeft ook dichter bij huis vergelijkbare voorbeelden. ‘Een Duitse pluimveeslachterij loosde tot voor kort zijn afvalwater op de lokale beek. Toen de droogte in het gebied toesloeg, kon het bedrijf veel minder grondwater onttrekken. Een waterleiding doortrekken zou te duur worden en dus besloot het bedrijf het

‘Eenvoudig gezegd bevat afvalwater stoffen die je ergens in het proces bent kwijtgeraakt.’

LEX VAN DIJK MANAGER TECHNOLOGIE EN R&D COLUBRIS CLEANTECH

afvalwater weer op te werken tot productiewater. Vanwege hygiënische voorschriften mag dit water niet met het vlees in aanraking komen, maar er zijn genoeg processen waar het wel kan worden ingezet. Bijkomend voordeel is dat het water ongeveer twintig graden warmer is dan het grondwater.

Daarmee gaat de gasrekening ook nog eens omlaag.’

Afvalwaterbehandeling Hoewel zero liquid discharge in Nederland nog geen verplichting is, worden de eisen aan het lozen van afvalwater wel steeds strenger. Ook hier kunnen membranen een

Met een combinatie van een keramische membraaninstallatie en reverse osmose kan de melkfabriek van FrieslandCampina water opwerken tot demiwaterkwaliteit en inzetten in zijn processen.

oplossing bieden. Van Dijk: ‘Neem zeer zorgwekkende stoffen zoals PFAS. De stof is onder meer terug te vinden in het percolaat van vuilstortplaatsen. Met membranen zijn die stoffen te concentreren zodat je ze kunt immobiliseren.’

Hoe waardevol membraanscheiding ook is, er zijn ook wel degelijk uitdagingen. ‘Uiteindelijk concentreer je de stoffen die in het water zitten’, zegt Nijhuis. ‘Het is natuurlijk mooi dat je oppervlaktewater kunt inzetten als proceswater, maar je houdt een concentraat over. Nu kan je zeggen dat alles wat je hebt geconcentreerd in het water zat en dus ook weer terug mag worden geloosd op het oppervlaktewater.

Maar de vergunningsverlener is het daar niet altijd mee eens.’ Ook de opwerking van afvalwater tot demiwater levert lastige reststromen op. Met name brijn levert nog wel eens hoofdbrekens op.

Waar alle membraanexperts het over eens zijn, is dat eigenlijk elk project dat ze hebben uitgevoerd maatwerk vereist.

Nijhuis: ‘Hoewel er veel parallellen te trekken zijn tussen de verschillende projecten, zijn de parameters per project zo verschillend dat je ze niet zomaar kunt kopiëren. De samenstelling van het water dat je bewerkt en de kwaliteit die je nodig hebt, is steeds anders en vraagt net een andere voorbehandeling, configuratie of procesvoering. Je moet dan ook altijd beginnen met een pilotinstallatie om te kunnen finetunen.’ www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

L_Topic_Waterbehandeling.indd 25

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:20

Spr Dan

26

BRANDED CONTENT BILFINGER TEBODIN

Tijd voor een nieuwe waterbalans

​

De overheid beperkt het drinkwatergebruik en probeert ook het aantal grondwater– onttrekkingen tot een minimum te beperken. Zodra er schaarste heerst, moeten keuzes worden gemaakt en in die keuzes zal de industrie niet altijd vooraan staan.

Tijd dus voor een her-evaluatie van de waterbalans.

Het beeld van Nederland als waterland moet de komende jaren drastisch worden bijgesteld, zo is de verwachting.

Klimaatverandering zorgt voor langere periodes van droogte of juist wateroverlast door zware buien. En is er voldoende water beschikbaar, dan is het ook nog maar de vraag of de kwaliteit voldoet. Door de verdroging trekt ook het zilte water op. Bovendien zien waterbedrijven steeds meer microvervuilingen en hormoonverstorende stoffen in hun monsters.

Milieumanager en waterspecialist Michiel van der Meer van Bilfinger Tebodin waarschuwt bedrijven om op tijd hun waterverbruik en gebruik in kaart te brengen. ‘Steeds meer provincies lopen

Bilfinger Tebodin is een internationaal opererend adviesen ingenieursbureau. Het bedrijf werkt samen met klanten en stimuleert innovatie met geïntegreerde consultancy- en engineeringsoplossingen, gecombineerd met professioneel project- en constructiemanagement. Bilfinger Tebodin kan een beroep doen op de ervaring, expertise en passie voor technologie van 1.600 professionele consultants en ingenieurs.

www.industrielinqs.nl

X3_Branded content.indd 26

Waterbalans Hoewel Bilfinger Tebodin vooral bekend staat als een technisch georiënteerd bedrijf, ligt de oplossing volgens Van der Meer niet altijd in de techniek.

‘Bedrijven hebben lange tijd niet hoeven nadenken over waterschaarste of welke waterkwaliteit ze voor welke processen nodig hebben. Als er voldoende drink- of grondwater voorhanden is, maakt een kuub meer of minder niet zo veel uit.

De huidige omstandigheden dwingen bedrijven echter om opnieuw te kijken naar de waterbalans en de mogelijk­ heden tot reductie in de watervoorzie-

ning en emissies naar de omgeving.

Als ze ooit al eens een waterbalans hebben opgesteld, dan is deze vaak niet bijgehouden, laat staan aangepast aan veranderende bedrijfsomstandigheden. Het is dan ook verstandig om altijd een actuele waterbalans inzichtelijk te hebben met de inkomende en uitgaande stromen. Met deze waterbalans weet je waar je water heen gaat, welke kwaliteit het water moet hebben en kun je efficiënt kijken naar mogelijke hergebruiksopties. Door slim te kijken naar welke waterkwaliteit je per proces nodig hebt, kun je de waterbalans nog verder optimaliseren.’

Alternatieve bronnen Van der Meer denkt graag mee met de bedrijven. ‘Pas als de stromen duidelijk zijn, kun je gaan optimaliseren. Bedrijven kiezen vaak vanwege het gemak voor drinkwater, terwijl ze in veel gevallen ook water van mindere kwaliteit kunnen inzetten. De wetgever beperkt echter het drinkwatergebruik, verplicht steeds vaker hergebruik en probeert het aantal grondwateronttrekkingen tot een minimum te beperken. Hierdoor, en door verdere beperkingen van de lozing en lozingskwaliteit van proceswater, ontstaat er echter een nieuwe balans.’

In de praktijk komt het erop neer dat bedrijven de bron van hun vervuiling moeten aanpakken, stelt Van der Meer.

‘En waar het voorkomen van emissies

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

tegen de grenzen van het zoetwatersysteem aan en ook de Rijksoverheid probeert de watervoorziening te beschermen met nieuwe wet- en regelgeving. We krijgen dan ook steeds meer verzoeken van bedrijven om te optimaliseren binnen de waterbalans van het productieproces of naar alternatieve waterbronnen te zoeken. Dit is veelal gedreven vanuit compliance issues, waarbij tevens wordt ingespeeld op een toekomstbestendige bedrijfsvoering. Of door een groen, duurzaam en circulair karakter. Bij dergelijke procesoptimalisaties is waterbesparing niet de drijfveer, maar wel mooi meegenomen.

Naast deze verzoeken geeft Bilfinger Tebodin ook intern steeds meer aandacht aan een duurzame waterbalans binnen onze engineeringstrajecten.’

02 | 2022

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:19

FOTO: ADOBESTOCK

27

Waarom zou je hemelwater via het riool afvoeren terwijl je het ook in het proces kan gebruiken of als spoelwater kan inzetten?

niet mogelijk is, zullen ze hun afvalwater vergaand moeten behandelen vóórdat ze het mogen lozen. Als bedrijven hun afvalwater toch moeten bewerken, kunnen ze dat water in sommige gevallen net zo goed weer in hun processen inzetten. Soms kan dat direct of met een kleine, extra waterbehandeling. Ik raad bedrijven dan ook altijd aan om eerst naar hun eigen mogelijk circulaire bronnen te kijken en te streven naar een

vervolgt Van der Meer. ‘Veel bedrijven zijn onderdeel van een cluster of een bedrijventerrein waar doorgaans verschillende waterstromen samenkomen. Maken ze bijvoorbeeld gebruik van een gezamenlijke afvalwaterzuivering, dan kan dat een nieuwe bron zijn van proceswater. En waarom zou je hemelwater via het riool afvoeren terwijl je het ook in het proces kan gebruiken of als spoelwater kan inzetten? Je hebt

‘Als je wordt gedwongen je inname te beperken, is er ineens veel meer mogelijk.’

Michiel van der Meer milieumanager en waterspecialist Bilfinger Tebodin

duurzame waterbalans. Niet dat dit het ideaalbeeld in Nederland zou moeten zijn, maar in veel landen is zero liquid discharge al verplicht.’

Omgeving ‘Mocht de eigen circulaire watervoorziening niet voldoende zijn, dan kan een bedrijf nog altijd bij zijn buren kijken’,

soms wat creativiteit en lef nodig om de kansen te zien. Maar als je wordt gedwongen je inname te beperken, is er ineens veel meer mogelijk.’

Bovendien zijn er aan hergebruik vaak afgeleide voordelen te behalen, weet Van der Meer. ‘Steeds meer bedrijven winnen grondstoffen terug uit hun afvalwater, maar bijvoorbeeld ook

warmte. Daarnaast draagt wateroptimalisatie bij aan een belangrijke Sustainable Development Goal van de Verenigde Naties voor een eerlijke en duurzame wereld in 2030. Ook hierin speelt bewustwording een belangrijke rol’

Cultuur Misschien nog wel het lastigst te nemen obstakel in de transitie naar een optimale waterbalans vormt de bedrijfscultuur en routines. ‘Mensen willen niet altijd hun procedures aanpassen omdat ze bijvoorbeeld al dertig jaar lang hetzelfde doen’, zegt Van der Meer. ‘Als water goedkoop en ruim voorradig is, maakt het niet uit hoeveel water je gebruikt. En als het goedkope water toch al van drinkwaterkwaliteit is, waarom nog nadenken over water van slechtere kwaliteit? Toch loont het om goed na te denken over de waterbalans, bewust bezig te zijn met water en ook te kijken naar geschikte procedures en afspraken binnen de organisatie. Leg dus met elkaar vast wat echt moet van de wetgever en leg je routines nog eens kritisch onder de loep.’ www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

X3_Branded content.indd 27

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:19

28

PROJECT

Nordsol koppelt twee werelden met bio-LNG Van oorsprong is Nordsol een technologiebedrijf. Het ontwikkelde een technologie om op zeer kleine schaal en toch economisch haalbaar bio-LNG te maken. Maar inmiddels is het bedrijf doorgegroeid naar een allround bio-LNG-expert, met stevige ambities.

Liesbeth Schipper

Het doel is om in 2025 meerdere installaties met een totale capaciteit van 25 kiloton bio-LNG operationeel te hebben. De eerste fabriek van Nordsol in Amsterdam, met een capaciteit van ongeveer 3,4 kiloton bio-LNG per jaar, staat er al. Een tweede fabriek in Wilp gaat in 2023 ongeveer 2,4 kiloton bio-LNG per jaar produceren. En zo moeten er nog veel meer installaties volgen.

Het concept van de eerste twee fabrieken is ongeveer hetzelfde. In beide gevallen is er een afvalverwerker die biogas levert en een energiebedrijf dat bio-LNG afneemt, met Nordsol als schakel daartussen. ‘Die twee werelden zijn compleet verschillend’, vertelt Léon van Bossum, commercieel directeur van Nordsol. ‘Wij zagen een paar jaar geleden al snel in dat het lastig zou worden onze technologie in zo’n onvolwassen markt te zetten. We moesten die twee werelden met elkaar verbinden, zelf lef tonen en een belangrijke rol als schakel gaan spelen om de bio-LNG-markt in beweging te krijgen.’

Prijsgarantie

Groengas versus bio-LNG De beste manier om het zware lange afstand transport te verduurzamen, is door biogas om te zetten in bio-LNG, stelt Van Bossum.

‘Als je in die sector met een volledig groen product komt ten opzichte van diesel, creëer je ontzettend veel groenwaarde. Vergelijk dat met verduurzaming van het aardgasnetwerk. Dan maak je alleen de stap van grijs gas naar groen gas. Wij proberen in een keer de stap van diesel naar bio-LNG te krijgen, met als transitiebrandstof LNG.’ Daarnaast heeft bio-LNG een sociale waarde, vindt Van Bossum.

‘Groengas is een SDE-subsidievariant. Ons model is erop gericht onafhankelijk te zijn van dit soort subsidies.’ En dat kan, want de vraag naar bio-LNG is groot, stelt Van Bossum. ‘De biovariant is nu misschien nog nieuw, maar de infrastructuur rond LNG is al dertig jaar in ontwikkeling. Er zijn inmiddels heel wat vrachtwagens die op LNG rijden en er is ook al een flink aantal tankstations in Europa waar LNG kan worden getankt. De markt is er en groeit bovendien hard. Combineer dat met de vraag naar een honderd procent groene variant, dan leidt dit ook financieel tot een betere waardering van bio-LNG ten opzichte van groengas.’

www.industrielinqs.nl

M_project.indd 28

Optimaliseren De fabriek in Amsterdam is in vijftien maanden gebouwd en werd vorig jaar in oktober opgestart. ‘Natuurlijk kom je met zo’n

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

Aan de vraag ligt het niet, de energiewereld zit te springen om bio-LNG, stelt Van Bossum. ‘Elektrisch rijden gaat met zwaar lange-afstandtransport niet. Dan ben je een te groot deel van je laadcapaciteit kwijt aan batterijen. Misschien gaat in de toekomst waterstof nog een rol spelen, maar op dit moment is bio-LNG een goed alternatief voor diesel.’

Nordsol stapte daarom eerst naar energiebedrijven toe en vond Shell bereid om als launching customer een lange termijn afnamecontract te garanderen. ‘Shell zag in dat het nodig was om een garantie te geven en ook risico naar zich toe te trekken om op die manier toegang te krijgen tot bio-LNG. Zo kwam de onzekerheid van die nieuwe markt niet bij de biogasproducent te liggen, en ook niet bij ons.’

Vervolgens kon Nordsol met een prijsgarantie naar de biogasproducenten toe, waaronder Renewi. Deze afvalverwerker had lange tijd haar biogas omgezet in elektriciteit, maar het oude subsidieregime voor warmtekrachtkoppeling liep bijna af. Het bedrijf stond voor de keuze: gaan we er groengas van maken of bio-LNG? ‘We gaven aan dat we een lange termijn prijsgarantie kunnen geven, eigenlijk net zoals met de subsidietrajecten.

Bovendien namen wij zelf de verantwoordelijkheid voor de technologie. Dit businessmodel zorgde ervoor dat Renewi, Shell en Nordsol bij elkaar zijn gekomen. En dat we de allereerste bio-LNG-plant van Nederland konden realiseren.’

02 | 2022

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:18

Spr Dan

FOTO’S: NORDSOL

29

De eerste fabriek van Nordsol in Amsterdam heeft een capaciteit van ongeveer 3,4 kiloton bio-LNG per jaar.

eerste plant nog problemen tegen die je moet oplossen, maar het was mooi om te zien dat het proces functioneert. En vooral dat er een hoogwaardige kwaliteit bio-LNG uit komt. Shell heeft bepaalde eisen waar de brandstof aan moet voldoen en we zien dat de kwaliteit daar ver boven ligt.’

Nordsol is het proces nog altijd aan het optimaliseren.

‘Daarvoor hebben we zeer geavanceerde plant information software geïnstalleerd, die gebruikelijk is in de olie- en gasindustrie op heel grote plants.’ Van Bossum lacht: ‘We kunnen daarmee ook op onze kleine postzegel-plant alle data analyseren en dat helpt ons om het proces verder te optimaliseren. Waar kan het nog slimmer, nog efficiënter?’

Die kennis neemt het bedrijf mee naar een tweede project in Wilp. Daar vormt Nordsol eveneens de schakel, in dit geval tussen afvalverwerker Attero en energiebedrijf Titan.

Met Titan als lange termijn afnemer van het geproduceerde bio-LNG maakt Nordsol meteen het palet van brandstoffen voor zwaar transport compleet. Want waar Shell zich met de geproduceerde bio-LNG richt op wegtransport, gaat Titan het straks leveren aan de scheepvaart.

Gigantisch grote vergister Een heel andere insteek krijgt de samenwerking met DBG Bio Energy. Dit bedrijf bouwt in Delfzijl een fabriek die afval uit de papierindustrie gaat omzetten in onder andere bioLNG. Het heeft vertrouwen in de bio-LNG-markt en wil het stuur zelf in handen hebben, stelt Van Bossum. ‘DBG neemt alleen de technologie om biogas om te zetten in bio-LNG bij ons af, en bovendien alle kennis om het project mogelijk te maken. Die kennis hebben we opgedaan omdat we eerder de verantwoordelijkheid hadden genomen voor het eerste project in Amsterdam. En daar kwam heel veel bij kijken, want

we waren op allerlei vlakken de eerste: met vergunningen, regelgeving, veiligheidseisen en accijnzen.’

Nordsol is voor DBG Bio Energy dus meer dan alleen een technologieleverancier. ‘Al in het voortraject zijn we nauw betrokken en we helpen ook met regelgeving en de afzet van de bio-LNG. Maar dat doen we dan als partner, niet als medeeigenaar van de installatie.’

‘We moesten twee werelden met elkaar verbinden, zelf lef tonen en een belangrijke rol als schakel gaan spelen om de bio-LNG-markt in beweging te krijgen.’

LÉON VAN BOSSUM COMMERCIEEL DIRECTEUR NORDSOL

DBG Bio Energy mikt naar eigen zeggen op een capaciteit van 15 kiloton bio-LNG per jaar en wil eind 2022 de productie opstarten. ‘Ze gaan in Delfzijl een gigantisch grote vergister plaatsen. Dus dat betekent dat we meerdere installaties naast elkaar moeten zetten om die capaciteit te kunnen leveren.

Het grote voordeel van meerdere procestreinen is dat je de beschikbaarheid hoog houdt. Je hebt dan immers redundancy en hoeft niet alles stil te leggen als je een keer onderhoud hebt.’

Verstoring Verdere groei voorziet Nordsol voorlopig vooral in Nederland.

‘We willen verantwoord groeien. In eerste instantie richten we www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

M_project.indd 29

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:18

30

PROJECT

reinigen. Er zit vocht in, hogere koolwaterstoffen en ook de stikstof moet eruit. En je werkt met aardgas wat vergeleken met biogas best wel een vies complex gas is. Je reinigt dus dubbel en je hebt ingewikkeldere technologie nodig om al die componenten er weer uit te halen.’

Karakteristieken

ons daarom op de Nederlandse markt, want er zijn hier veel vergisters en er is ook een sterke vraag naar bio-LNG. Datzelfde zien we overigens ook in Duitsland, dus we zitten daar met sommige projecten ook al in een early phase. Daarnaast kijken we naar België om zelf projecten te ontwikkelen. Maar we zijn eveneens in gesprek met partijen buiten deze drie landen want er is veel interesse voor de technologie. Dat zouden vergelijkbare projecten als met DBG Bio Energy kunnen worden.’

De enige verstoring in het lange termijn groeiproces ziet Van Bossum in Duitsland, waar een aantal partijen centrale vervloeiingsfabrieken bouwt. Deze maken op grote schaal bio-LNG door gas uit het aardgasnet te halen en om te zetten in bio-LNG. Dit gas bestaat voor het overgrote deel uit administratief vergroend aardgas en een klein deel groengas dat op andere plaatsen is geïnjecteerd. Hoewel het geen echte bio-LNG is die ze maken, klopt het op papier wel. ‘Nou is Duitsland een enorm grote markt, dus er is voldoende vraag naar bio-LNG. Maar het is voor ons een verstoring want nu blijven sommige bedrijven die biogas produceren deze ontwikkeling afwachten, terwijl wij eigenlijk willen versnellen.’

Het lijkt een prima manier om snel grote hoeveelheden bioLNG te genereren en zo de markt tot wasdom te brengen, maar Van Bossum heeft moeite met de kromme logica erachter. ‘Wat je eigenlijk met zo’n centrale vervloeiing doet, is dat je eerst biogas opschoont naar 95 tot 97 procent methaan. Vervolgens meng je er stikstof bij om laagcalorisch gas te krijgen en dat injecteer je in het aardgasnetwerk. Op een centrale locatie haal je dan weer gas uit het netwerk om het opnieuw te gaan www.industrielinqs.nl

M_project.indd 30

Projecten Nordsol Leverancier biogas: Renewi Afnemer bio-LNG: Shell Locatie: Amsterdam Capaciteit: 3,4 kiloton bio-LNG per jaar In productie: 2021 Leverancier biogas: Attero Afnemer bio-LNG: Titan Locatie: Wilp Capaciteit: 2,4 kiloton bio-LNG per jaar In productie: 2023 Project in ontwikkeling: DBG Bio Energy Locatie: Delfzijl Capaciteit: 15 kiloton bio-LNG per jaar Geplande start productie: eind 2022

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

Gas van goede kwaliteit opschonen, vervuilen en daarna weer opschonen, staat ook haaks op de filosofie van Nordsol.

‘Je wilt de energie in biogas zo efficiënt mogelijk omzetten in een vorm die het meest waardevol is voor de energietransitie.

Daarom hebben wij onze technologie juist volledig afgestemd op de specifieke karakteristieken van biogas. Er zijn namelijk grote verschillen tussen biogas en aardgas. Zoals gezegd is de compositie van aardgas vele malen complexer dan die van biogas. Eigenlijk is biogas een veel puurdere gasvorm. Een ander belangrijk verschil is dat biogasproductie per locatie aanzienlijk kleiner in capaciteit is dan aardgasproductie.

Bovendien schommelt de capaciteit van een vergister, afhankelijk van welke feedstock er binnen komt. Het is geen stabiele productie, zoals bij een aardgasbron. Ook de economische huishouding is compleet verschillend. Ten opzichte van aardgas is biogas een kostbaar product. Het is zonde om dat te gebruiken als energiebron van je proces, dus energieverliezen willen we absoluut voorkomen.’

02 | 2022

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:18

31

De tweede fabriek van Nordsol in Wilp gaat vanaf 2023 ongeveer 2,4 kiloton bio-LNG per jaar produceren.

Koelmedium In plaats van domweg de bekende processen in de fossiele industrie te downscalen, heeft Nordsol daarom een proces ontworpen dat helemaal is geoptimaliseerd voor verwerking van ruw biogas uit een vergister. Dit bestaat grof gezegd voor zestig procent uit methaan en veertig procent uit CO2. Een voorbehandeling haalt er nog wat onzuiverheden uit, afhankelijk van wat de feedstock is. Daarna volgt het

‘Wij hebben onze technologie volledig afgestemd op de specifieke karakteristieken van biogas.’

LÉON VAN BOSSUM COMMERCIEEL DIRECTEUR NORDSOL

hoofdproces: het scheiden van het methaan en de CO2. Dit is dezelfde membraantechnologie die wordt toegepast om groengas te maken. ‘Het verschil is echter dat wij dit opwaarderingsproces heel nauwkeurig kunnen doen. Met onze gepatenteerde technologie kunnen we een heel hoog methaangehalte uit die membraantechniek halen. Waar je normaal gesproken tussen de drie en zeven procent CO2 in het productgas overhoudt, houden wij nog maar een paar honderd ppm aan CO2 over.’

De tweede stap is het vervloeien, waarbij het gas in een warmtewisselaar eerst heel gecontroleerd wordt gekoeld zonder de faseverandering naar een vloeistof. Het gas komt hierdoor in de zogenaamde superkritische fase.

‘Speciaal voor deze stap maken we het methaan tijdens het opwaarderingsproces zo extreem schoon. We willen namelijk voorkomen dat er componenten in het gas zitten die

eerder uitvriezen, want dan krijgen we verstoppingen in de warmtewisselaar. Pas na de warmtewisselaar, als we van druk afgaan en het gas flashen, wordt het vloeibaar. Ook daarmee voorkomen we dat er verstoppingen ontstaan en houden we de uptime van de plant zo hoog mogelijk. De afwezigheid van vloeistoffen in de warmtewisselaar zorgt voor het uitblijven van sterke temperatuurgradiënten en dus minder risico van materiaalmoeheid en lekkages.’

Bijzonder is dat Nordsol bij het vervloeien methaan gebruikt als koelmedium. ‘We koelen dus methaan met methaan.

Het voordeel daarvan is dat je op die manier dezelfde koelcurves hebt wat resulteert in minder energieverlies.

Het is een heel efficiënte manier van koelen en zorgt ervoor dat ons energieverbruik aanzienlijk lager is dan dat van vergelijkbare processen in de markt. Bovendien kunnen we bij schommelende productievolumes het koelmedium gemakkelijk bij- en afschakelen, we produceren het immers zelf.

Los daarvan, een van de grote voordelen van het proces is ook dat het een geheel continu proces is, wat leidt tot een continue biogasinname zonder flaring.’

Keuze Renewi en inmiddels ook Attero zijn de eerste industriële vergisters die de technologie en het businessmodel van Nordsol hebben omarmd. En Van Bossum verwacht dat andere vergisters zullen volgen. ‘Oorspronkelijk werd alle biogas via een warmtekrachtkoppeling omgezet in elektriciteit. De afgelopen tien jaar is een deel van de vergisters overgestapt op de productie van groengas, dat ze injecteren in het aardgasnet. Maar er zijn ook veel vergisters die nog in het oude subsidieregime van warmtekrachtkoppeling zitten. Die lopen binnen een aantal jaren uit de subsidie en staan net als Renewi voor de keuze: zetten we ons biogas om in groengas of in bioLNG? Dat zijn de partijen waar wij ons het meest op richten.’ www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

M_project.indd 31

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:18

Spr Dan

FOTOSPREAD KRAANSCHIP THIALF

FOTO: HEEREMA

32

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

N_Fotospread.indd 32

02 | 2022

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:17

33

Heerema gaat dit jaar 27 windturbines voor het 257 MW offshore windpark Arcadis Ost I van Parkwind in de Oostzee installeren. Het bedrijf zet daarvoor Thialf in, maar moet het op één na grootste halfafzinkbare kraanschip ter wereld er wel voor aanpassen.

Om van de thuisbasis in de haven van Rotterdam naar de projectlocatie Arcadis Ost te komen, moet Thialf onder de Storebaelt-brug in Denemarken door. De brug verbindt de Deense eilanden Zeeland en Funen en heeft een doorvaarthoogte van 65 meter. Thialf meet echter 105 meter hoog.

Het kraanschip ondergaat daarom in Rotterdam een modificatie. De A-frames hebben al scharnierbare hoeken. Met een speciaal ontworpen systeem kan Heerema de kranen laten zakken en de A-frames opvouwen. In combinatie met ballast kan het kraanschip dan toch de Storebaeltbrug passeren, zonder dat de capaciteit van de kranen is aangetast. Deze kunnen ook straks nog 14.200 ton hijsen. www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

N_Fotospread.indd 33

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:17

34

BRANDED CONTENT EVIDES INDUSTRIEWATER

Elektrodialyse interessant voor stikstofwinning uit afvalwater Stikstof laat sommige planten in natuurgebieden zo hard groeien dat ze andere planten verdrukken en daarmee de biodiversiteit verstoren. Het is dus zaak om stikstof uit afvalwater te verwijderen, zodat de meststof alleen daar terechtkomt waar hij een positieve bijdrage levert. Met dat doel voor ogen besloot een Europees consortium een proefinstallatie te bouwen om stikstof uit reststromen op te werken naar hoogwaardig kunstmest.

Binnen het Europese kennisconsortium N.E.W.B.I.E.S., wat staat voor Nitrogen Extraction from Water By an Innovative Electrochemical System, werkten Evides Industriewater, W&F Technologies, Wetsus en het Catalaanse waterinstituut ICRA samen. Paula van den Brink van Evides Industriewater en Sam Molenaar van W&F Technologies hebben de proef inmiddels afgerond en weten nu veel beter voor welk afvalwater ze elektrodialyse het beste kunnen inzetten. Van den Brink: ‘Er zijn diverse reststromen die stikstof bevatten, zoals digestaat of urine. Normaal gesproken

moet deze stikstof worden verwijderd via nitrificatie en denitrificatie, processtappen in de afvalwaterzuivering, voordat het water kan worden geloosd. Maar als je toch een extra stap moet doen om stikstof te verwijderen, waarom zou je dan niet proberen het als meststof te concentreren? Daarmee creëer je een circulaire meststof waarvoor geen nieuwe grondstoffen nodig zijn.’

Elektrodialyse De technologie die chemicaliënvrije extractie mogelijk moest maken, was ook al bekend: Bipolaire elektrodialyse.

Een techniek waar W&F Technologies al ervaring mee had. Molenaar: ‘De chloor/ alkali-industrie gebruikt al sinds jaar en dag bipolaire elektrodialyse voor het scheiden van zuren en basen uit zout water. W&F Technologies ontwikkelde een asymmetrische bipolaire elektrodialyse die alleen het basische ammoniak extraheert. Het zuur blijft in dat geval gewoon achter in het afvalwater. In veel reststromen bestaat het zuur voornamelijk uit koolzuur. Dit is ideaal, want dit komt dan spontaan als koolzuurgas uit de oplossing bubbelen. Op die manier concentreer je dit gas zonder het echt af te scheiden.’

Drie reststromen

W&F Technologies ontwikkelde een asymmetrische bipolaire elektrodialyse die alleen het basische ammoniak extraheert.

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

X4_Branded content.indd 34

Om de werking van het ontwerp te testen, selecteerde het consortium drie reststromen: vergistingsreactiewater oftewel digestaat, urine en tot slot percolaatwater. Van den Brink: ‘Veel waterschappen vergisten hun slib en houden daarna een stikstofrijke deelstroom over. En over stikstofrijke stromen gesproken: urine bevat in verhouding tot andere stoffen de meeste stikstof.

Wat betreft stikstofconcentratie is percolaat, het water dat doorsijpelt bij vuilstortplaatsen, juist minder interessant.

We wilden deze laatste stroom echter graag onderzoeken omdat elektrodialyse veel voordelen leek te bieden om het redelijk vervuilde water te reinigen. De selectieve scheiding van stikstof zou op

02 | 2022

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:17

35

het percolaat een uitkomst kunnen bieden, ware het niet dat het water relatief weinig stikstof bevat in verhouding tot de andere stoffen in het water.’

De projectpartners bouwden een mobiele kunstmestfabriek in een zeecontainer. Deze fabriek wint vanuit verschillende afvalstromen diverse voedingstoffen terug. Molenaar: ‘De elektrodialyse-stack bestaat uit een stapel afwisselende membranen van twee typen: bipolaire en kation uitwisselmembranen. Deze stapel is ingeklemd tussen twee elektroden. Tussen de membranen door liggen zeefjes die het mogelijk maken water langs de membranen te voeren.’

Door het vervuilde water langs de membranen te laten stromen en tegelijkertijd spanning op de elektroden te zetten, trekken de positieve ionen naar de negatieve elektrode, en de negatieve ionen zullen de neiging hebben naar de positieve pool te trekken. De membranen zorgen er echter voor dat alleen positieve ionen worden doorgelaten.

Daardoor ontstaat een ammoniak­ rijke tweede stroom, waar echter ook nog veel andere zouten in zitten zoals natrium. ‘Om de waardevolle ammoniak

FOTO: EVIDES

Stack

Chemicaliënvrije extractie van stikstof met de procesopstelling van Evides Industriewater, W&F Technologies, Wetsus en het Catalaanse waterinstituut ICRA

over te houden, maken we gebruik van het feit dat ammoniak zeer vluchtig is, en leiden we het daarna nog over een waterafstotend, maar damp-open membraan. Aan de andere kant van dit membraan geleiden we zwavelzuur. De

‘Met name digestaten en condensaatwaters zijn zeer interessant voor stikstofwinning gebleken.’

Paula van den Brink process engineer Evides Industriewater

ammoniak wordt hierin opgenomen waardoor er een zuivere ammoniumsulfaat oplossing ontstaat. Het mooie is dat ammoniumsulfaat een bekende kunstmestvariant is.’

Goede onderzoeksresultaten Evides Industriewater ontwikkelt betrouwbare en duurzame wateroplossingen op maat voor de industrie. Daarbij staan het sluiten van de waterkringloop en het verkleinen van de waterfootprint centraal. Met innovatieve processen en technieken wordt (afval)water gezuiverd en worden warmte, nutriënten en andere grondstoffen teruggewonnen.

het maar om te weten welke configuratie niet werkte. Van den Brink: ‘Evides Industriewater behandelt bijvoorbeeld al percolaatwater, maar we willen natuurlijk graag weten of dit efficiënter kan. Helaas bleek elektrodialyse niet de

Tegelijkertijd onderzocht Wetsus nog de mogelijkheid om ammoniak terug te winnen met een vacuümpomp. ‘Daarmee wordt het mogelijk om ammoniakaal water te produceren, wat een veelvoud van toepassingen kent. Variërend van kunstmest tot schoonmaakoplossing of voor het reguleren van de zuurtegraad. Daar is momenteel meer vraag naar dan naar ammoniumsulfaat.’

Beide waterexperts zijn tevreden over de resultaten van het onderzoek, al was

gedroomde oplossing, met name omdat er relatief veel zouten en humuszuren in het water zaten opgelost. Dus in plaats van ammoniak haalden we er vooral veel zout uit.’

Opvallend was wel dat de stack nauwelijks hinder ondervond van de zwevende deeltjes in het water. ‘Het doel om ammoniak terug te winnen is dus wel behaald, maar helaas bleek het rendement in verhouding tot het energieverbruik te laag. De afgeleide resultaten kunnen gelukkig nog steeds interessant zijn voor andere stromen. Met name digestaten en condensaatwaters zijn zeer interessant voor stikstofwinning gebleken. Stikstof uit reststromen is daarmee een volwaar­dige basis voor hoogwaardig kunstmest.’ www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

X4_Branded content.indd 35

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:17

36

BRANDED CONTENT EASYFAIRS

Sabic verhoogt veiligheidsbewustzijn met escape room In aanloop naar een turnaround in 2019 trainde Sabic in Bergen op Zoom medewerkers op het gebied van veiligheid in een nagebootste fabriekshal. Inmiddels wordt het Safety Skills Center voor veel meer veiligheidstrainingen gebruikt en is zelfs een (digitale) escape room gebouwd.

Tijdens turnarounds – maar ook bij normale productieprocessen – heeft veiligheid bij Sabic de hoogste prioriteit. ‘Voorlichting aan werknemers via PowerPoint-presentaties, toolbox meetings en dergelijke, beklijft niet altijd’, stelt Judith Beers, senior manager Workforce Development and Continuous Improvement bij Sabic.

‘Veel werknemers hebben een hands-on mentaliteit. Onze visie is dat de leer­ impact sterker is als je in een vroeg stadium werknemers in een praktijkruimte met risicovolle situaties confronteert.

Dit zorgt ervoor dat je tijdens het echte werk risico’s sneller herkent.’

Het Safety Skills Center – opgezet door Sabic in samenwerking met Symbiosis

– is een grote loods waar medewerkers voortdurend worden getraind om beter samen te werken, en ook veiliger én efficiënter werken. ‘In de diverse compartimenten van de loods trainen we onder meer de Life-Saving Rules. Dit zijn vastgestelde normen om veilig te werken. Het is belangrijk dat je visueel uitlegt of hands on laat ervaren waarom deze grondregels er zijn en wat de gevolgen kunnen zijn als je je er niet aan houdt. Daarnaast is samenwerking tussen contractors en vaste werknemers van verschillende niveaus heel belangrijk. Evenals het zien dat het werk van de één risico’s kan opleveren voor een ander. Door medewerkers in een team te laten samenwerken, ontstaat

er meer begrip voor elkaar, bouw je een relatie op en verlaag je de drempel voor het voeren van een dialoog en het geven van feedback.’

Nat pak Destijds was de aanleiding van het Safety Skills Center de voorbereiding op een turnaround. Beers: ‘Nu leggen we de focus veel breder. Jonge of net aangestelde werknemers kunnen niet alle handelingen in een draaiende fabriek oefenen, dus simuleren we fabriekssituaties in de loods. Ze krijgen risico’s voor hun kiezen waar ze in de fabriek zelf tijdens normale bedrijfsvoering mogelijk ook mee te maken krijgen. We bouwen daarbij ook booby traps in. Op het eerste gezicht lijkt alles ogenschijnlijk in orde, maar wat zijn mogelijk verborgen risico’s? Het is immers belangrijk dat ze leren om kritisch verder te kijken.

Risicoherkenning wordt daarom actief geoefend.’

Voeren ze een opdracht niet goed uit, dan krijgen ze een nat pak. ‘Op deze manier gaat het ook beklijven. Ze voelen er een emotie bij en ervaren dat het niet goed was. Ze hebben misschien een nat pak, maar we vertellen hen erbij dat het in realiteit mogelijk een stof uit de fabriek had kunnen zijn.’

Escape room Inmiddels bestaat er ook een digitale variant van het Safety Skills Center. ‘ www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

X5_Branded content.indd 36

02 | 2022

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:16

Tijdens de coronapandemie hebben we uit voorzorg met kleinere groepen gewerkt en de afstandsregels in acht genomen’, vertelt Beers. ‘Daarnaast hebben we een digitale 3D escape room gemaakt waarbij het Safety Skills Center is omgetoverd in een LoTo-box (logout-tag-out box, red.). Een team moet een set van acht sleutels verdienen door risico’s te ontdekken en vragen te beantwoorden.’

Zo moeten ze bijvoorbeeld een filmpje bekijken van een operator die op een steiger aan het sleutelen is en regelmatig over zijn hoofd wrijft, zucht, zweet en moppert omdat het sleutelen niet lekker gaat. ‘De vraag is of zij deze man moeten aanspreken om zijn werkzaamheden te stoppen of niet. Aan de hand van het filmpje in combinatie met de bijkomende uitleg moeten de werknemers herkennen dat er sprake is van hittestress, wat gevaarlijk kan zijn.’

Het team dat in de digitale 3D escape room zit, kan met elkaar overleggen wat de beste oplossing is. Wanneer ze vragen juist beantwoorden, ontvangen ze codes die ze nodig hebben om

FOTO’S: SABIC

37

Alles is er op gericht te voorkomen dat in de fabriek fouten worden gemaakt.

de sleutels te kunnen ontvangen. ‘De escape room heeft ertoe geleid dat we ondanks corona toch heel interactief bepaalde risico’s en situaties onder de aandacht konden brengen en gedrag konden oefenen om het veiligheidsbewustzijn nog verder te verbeteren.’

Inspiratiebron

Op 12, 13 en 14 april 2022 organiseert Easyfairs de beurzen Maintenance en Worksafe in Evenementenhal Gorinchem. De vakbeurzen voor industrieel onderhoud en asset management, en veilig & gezond werken vullen elkaar perfect aan. Met welke innovaties kunnen we assets slimmer en efficiënter maken, incidenten voorkomen en medewerkers motiveren door draagvlak te creëren op de werkvloer? En hoe zetten we die in?

Het Safety Skills Center en de escape room zijn slechts deelaspecten naast veel meer veiligheidsprogramma’s.

Beers: ‘We merken dat ze verrijkend zijn en andere bedrijven en kennisinstellingen inspireren, die ook met deze benadering aan de slag willen. Alles is er op gericht te voorkomen dat in de fabriek fouten worden gemaakt. Zo kunnen we veiliger werken.’

Toch is blijvend aandacht nodig. ‘Het is belangrijk om de scenario’s en opdrachten regelmatig aan te passen zodat het programma actueel en boeiend blijft.

Zo is er onlangs een kleine leiding in de proefinstallatie geplaatst waar nog reststof in kan zitten. Wie niet goed

naar de technische tekening kijkt, zal het risico al snel over het hoofd zien, ook al is men zich er inmiddels van bewust dat er booby traps zijn ingebouwd. Belangrijk is daarnaast dat je op verschillende leerniveaus verschillende uitdagingen biedt zodat elke contractor of operator, ongeacht zijn niveau, aandacht blijft houden voor veiligheidsrisico’s.’

Social Learning De komende tijd zullen er aanvullende fabriekssituaties worden nagebootst.

‘We willen nog meer inzetten op social learning. Een ervaren operator en een jonge operators kunnen bijvoorbeeld in een rustige periode samen naar de praktijkruimte om te oefenen. Dat willen we dit jaar verder vormgeven naast de voorbereidingen voor de volgende turnaround die in 2023 op de planning staat. Het Safety Skills Center laat in elk geval zien dat het leren niet alleen binnen de afdeling opleidingen centraal staat, maar iets is van ons allemaal.’ www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

X5_Branded content.indd 37

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:16

FOTOSPREAD SHELL MOERDIJK

FOTO: SHELL

38

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

O_Fotospread.indd 38

02 | 2022

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:14

39

Shell Moerdijk bouwt in het tweede kwartaal van dit jaar een speciale ringkraan op voor project Skyline. Met dit project vervangt het bedrijf de zestien oudste fornuizen van de kraakinstallatie door acht nieuwe. De ringkraan is nodig om de oude fornuizen veilig uít de fabriek te hijsen en de nieuwe fornuizen veilig ín te hijsen.

Samen met Mammoet is Shell al sinds 2017 bezig met het uitwerken van diverse transport- en hijsstudies voor het Skyline project. De ringkraan wordt een van de grootste kranen ter wereld met een hijscapaciteit van 2.000 ton en een contragewicht van 1.600 ton. Hij wordt meer dan honderd meter hoog. De hoofdmast wordt bijna zeventig meter en de kraanarm ruim 45 meter.

De componenten van de kraan passen straks in containers, zodat ze gemakkelijk over de gehele wereld te verschepen zijn zonder dat hiervoor speciaal transport nodig is. Daarvoor zijn overigens meer dan honderd containers nodig. Voor de opbouw van de imposante kraan rekent Mammoet vier weken. Een rupskraan gaat deze klus klaren, en deze rupskraan wordt op zijn beurt weer opgebouwd door een grote mobiele kraan.

De fundatie voor de ringkraan is inmiddels klaar. Daarvoor waren 72 stuks boorpalen, 60 ton bewapening en 435 kubieke meter beton nodig. De eerste paal voor project Skyline werd in augustus vorig jaar de grond in gedraaid. In totaal zijn er zo’n driehonderd palen nodig. www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

O_Fotospread.indd 39

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:14

40

RECYCLING

Eindelijk schot in recycling afgeschreven rotorbladen De recycling van windturbinebladen is een uitdaging. Onlangs werd bekend dat een keten van bedrijven in Noord-Nederland de handschoen oppakt. De bedrijven gaan korrels van de rotorbladen maken, die zijn te verwerken in bijvoorbeeld oeverbeschoeiingen en brugdelen. De volgende uitdaging is om er hoogwaardigere producten van te maken, nieuwe rotorbladen bijvoorbeeld. Het Deense Vestas lijkt op de goede weg.

Wim Raaijen

De verontwaardiging was een paar jaar geleden groot.

Afgeschreven windturbinebladen zouden massaal worden gestort en begraven. Maar zoals zo vaak worden zaken opgeblazen, met name op social media. In sommige landen is storten van afval inderdaad nog toegestaan, en dat gebeurt soms ook. Een foto van een stortplaats in de Verenigde Staten waar oude verzaagde wieken inderdaad worden begraven, lijkt een stok om voorstanders van windenergie mee te slaan.

De realiteit is dat in veel landen, waaronder Nederland, storten gewoon verboden is.

Maar wat zijn de alternatieven? Vaak wordt als eerste geprobeerd om de levensduur van windturbines te verlengen.

Een tweede optie is de doorverkoop van windmolens. Zo is de laatste jaren internationaal een tweedehandsmarkt ontstaan voor windturbines. Na wat opknapwerk beginnen ze elders aan een tweede leven. Zo verkocht energiebedrijf Engie oude windturbines aan landen als Zweden, Italië en Roemenië.

Af en toe worden de rotorbladen ook hergebruikt in alternatieve toepassingen, zoals fietsenstallingen. Als laatste, echter wel veelvoorkomende optie, wordt het composiet van de rotorbladen verbrand. De afgedankte wieken worden dan geschredderd en als brandstof ingezet voor hogetemperatuurprocessen.

Verleidelijk Het gaat overigens om een relatief klein deel van de windmolens. Windturbines worden aan het einde van hun levensduur voor het overgrote deel (85 tot 90 procent) al gerecycled. De mast, de generator en elektronica bestaan uit materialen die waardevol én eenvoudig terug te winnen zijn.

De rotorbladen zijn echter een uitzondering. Lastig te recyclen omdat epoxy niet verweekt bij verhitting, terwijl het materiaal toch verre van schaars is. Vandaar dat het verleidelijk is om ze in te zetten voor energieproductie.

Cement

Brancheorganisatie WindEurope verwacht dat tegen 2025 jaarlijks ongeveer 25.000 ton rotorbladen het einde van hun operationele levensduur zullen bereiken.

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

S_Recycling.indd 40

Verbranden is echter verre van een circulaire oplossing. Einde waardevol materiaal en er komt veel CO2 bij vrij. Daarom zijn recycling-initiatieven zoals in Noord-Nederland zeer welkom. Decom North heet het consortium van bedrijven dat in de komende jaren een complete waardeketen gaat opbouwen. Het plan is dat het consortium de afgeschreven windturbines gaat ontmantelen en de rotorbladen vervoeren naar de toekomstige recyclingfabriek in of bij de Eemshaven.

Daar worden de bladen straks in stappen verkleind tot er uiteindelijk korrels overblijven. Die vormen de grondstof van nieuwe producten, zoals oeverbeschoeiingen, mallen,

02 | 2022

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:13

Spr Dan

FOTO’S: WIM RAAIJEN

41

Het consortium Decom North wil afgeschreven windturbines gaan ontmantelen en de rotorbladen vervoeren naar een toekomstige recyclingfabriek in of bij de Eemshaven.

bruggen, kraanmatten en meer. Binnen een paar jaar moet een proeffabriek draaien. Totdat het zover is, wendt het consortium zich tot Neocomp in Bremen. Dat bedrijf verwerkt de glasvezels en kunsthars uit geknipte rotorbladen in cement.

Upcycle Een interessante stap. Toch is hier nog steeds sprake van downcycling, oftewel hergebruik in laagwaardigere toepassingen. Reden genoeg voor de aangesloten bedrijven om samen met onder andere Chemport Europe ook naar de langere termijn te kijken.

Hoe mooi zou het zijn als oude windturbinebladen straks worden gerecycled in nieuwe bladen van turbines met een veel grotere capaciteit? Dan kun je spreken van upcycling. Om dat voor elkaar te krijgen, is er straks in de proeffabriek ook volop ruimte voor onderzoekers en studenten om hoogwaardigere toepassingen te ontwikkelen.

Op dat vlak zullen ze niet de enigen in de wereld zijn. Er zijn al technologieën beschikbaar om de composietmaterialen in bladen te recyclen. Een toenemend aantal bedrijven biedt recyclingdiensten aan, maar het blijft vooralsnog kleinschalig.

De meeste oplossingen zijn nog niet op industriële schaal beschikbaar. En vaak zijn ze niet concurrerend genoeg. Ruwe grondstoffen zijn gewoonweg te goedkoop.

Marktrijp Producenten van windturbines willen echter maar al te graag deze vlek op het blazoen wegpoetsen en zoeken ook vol naar alternatieven. Deels worden die gezocht in een andere samenstelling van materialen. Zo werken ze momenteel aan wieken uit aluminium en thermoplastische harsen die wel smelten bij verhitting. Echter nieuwe materialen zijn niet zomaar ingevoerd. Bovendien vraagt de markt om steeds

langere rotorbladen en daar zijn juist glasvezelversterkte composieten zeer geschikt voor.

Hoopgevender lijkt daarom een nieuwe techniek van de Deense windmolenbouwer Vestas. Samen met verschillende onderzoeksinstituten ontwikkelde het bedrijf een recyclingproces voor thermohardende composieten. Het nieuwe proces bestaat uit twee stappen. Eerst worden composieten uit elkaar gehaald tot vezels en epoxy. Daarna wordt de epoxy via een nieuw chemisch proces verder opgesplitst in basiscomponenten die vergelijkbaar zijn met nieuwe materialen. Deze materialen kunnen vervolgens opnieuw worden gebruikt bij de fabricage van bijvoorbeeld nieuwe turbinebladen. Over ruim twee jaar moet het proces marktrijp zijn.

Afgedankte vliegtuigen Niets te vroeg, zo lijkt het. Veel oudere windmolens in Europa bereiken momenteel het einde van hun operationele levensduur. Het aantal rotorbladen dat tot dusver buiten bedrijf is gesteld, blijft laag. Maar het zal de komende jaren toenemen. Brancheorganisatie WindEurope verwacht dat tegen 2025 jaarlijks ongeveer 25.000 ton rotorbladen het einde van hun operationele levensduur zullen bereiken. Duitsland en Spanje zullen het grootste aantal buiten bedrijf gestelde bladen zien, gevolgd door Denemarken. Tegen het einde van het decennium zullen ook Italië, Frankrijk en Portugal veel rotorbladen buiten gebruik stellen en het jaarlijkse volume kan verdubbelen tot 52.000 ton in 2030.

De recyclingmethode kan zelfs een bredere impact hebben.

Ook in auto’s, boten en vliegtuigen zijn de afgelopen decennia veel vezelcomposieten verwerkt. Wereldwijd staan duizenden afgedankte vliegtuigen definitief geparkeerd. Effectieve recycling is daar nu ook denkbaar. www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

S_Recycling.indd 41

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:13

42

BRANDED CONTENT PATHEMA

Industrie kan nu al overstappen op chemievrije koeling Honderd procent chemievrij en circulair koelen klinkt te mooi om waar te zijn. Toch opereert het overgrote deel van de installaties van Pathema zonder chemicaliën.

Slechts enkele koelwaterinstallaties draaien bewust chemiearm, met wel een besparing van ruim negentig procent.

Koelwater levert een lastig dilemma op voor de industrie. Hoe vaker het water recirculeert, hoe minder water hoeft te worden ingetrokken. Helaas dikt het water in met elke nieuwe cyclus, waardoor zouten de kans krijgen af te zetten op warmtewisselaars of bacteriën zich kunnen vermeerderen in de koelsystemen. Nu zijn er chemische anti fouling en scaling middelen die de recirculatie kunnen vergroten. Maar die chemische middelen blijven in het water

als het koelwater wordt geloosd op het riool of oppervlaktewater. Steeds meer bedrijven streven dan ook naar een chemievrije of chemiearme oplossing voor koelwaterbehandeling. Pathema biedt een volledig pakket aan oplossingen om water duurzaam te hergebruiken of recyclen.

Alternatieven Om zo circulair mogelijk koelwater in te zetten, zoekt de industrie alternatieven

voor drinkwater. Oppervlakte-, regenen afvalwater zijn daar duurzamere voorbeelden van. Om deze waterstromen voor het koelwaterproces beschikbaar te maken, moeten nog wel eerst de vaste deeltjes, groter dan één micron, worden uitgefilterd. Dit kan prima via zogenoemde activated filter media: een ecologisch product van gerecycled glas met een levensduur van meer dan twintig jaar.

Voordat het water als koelwater kan worden ingezet, moet het eerst nog worden ontdaan van organisch materiaal, kleurstoffen en mineralen. Door deze stoffen uit het water te verwijderen, voorkomt een bedrijf negatieve effecten als corrosie, zuurtegraad en minerale afzetting in het geconcentreerde koelwater. Afhankelijk van het benodigde eindresultaat bieden technieken als ultrafiltratie, nanofiltratie en omgekeerde osmose een goede oplossing.

FOTO: PATHEMA

Vortex generator

Voor bedrijven waar ruimte een uitdaging is, levert Pathema een oplossing via plug & play containersystemen. Door van tevoren alle leidingaansluitingen, stroom en toegangsdeuren in het ontwerp mee te nemen, is chemievrije koeling een kwestie van aansluiten en in gebruik nemen. Door ook verschillende systemen zoals waterbuffers, tanks en CIP-systemen volledig te integreren in het ontwerp, beperkt Pathema het civiele en mechanische werk op de site.

Het voordeel van deze aanpak is dat de systemen volledig off site worden gebouwd, waardoor de productie en koelprocessen gewoon door kunnen gaan.

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

X6_Branded content.indd 42

Een speciale plek in de chemieloze behandeling van koelwater vormt de Industrial Vortex Generator (IVG) van Pathema. Deze voorkomt microbiële groei, kalkaanslag en corrosie. De IVG combineert drie processen: het uitkristalliseren van mineralen, het verwijderen van ongebonden gas zoals micro- en nanobellen en het bestrijden van microbiologie door de celwand te

02 | 2022

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:12

BEELD: PATHEMA

43

Pathema biedt een volledig pakket aan oplossingen om water duurzaam te hergebruiken of recyclen.

beschadigen. De mechanische vortex zet oplosbare vormen van calcium om tot calciumcarbonaat in twee verschillende kristalvormen: calciet en aragoniet. De cavitatiekrachten produceren kristallen die niet hechten aan

Pathema biedt sinds 2008 circulaire en chemievrije koelwateroplossingen aan. Inmiddels draaien er ruim honderd koelwaterinstallaties met de techniek van Pathema over de hele wereld. Het bedrijf heeft een duidelijke missie: de watertransitie voor grootverbruikers in de industrie rigoureus eenvoudig maken. Dit doet Pathema met een koelwateroplossing die alle complexiteit rondom de omschakeling naar reduce, re-use & recycle wegneemt. Zodat de industrie niet alleen ruim op tijd, maar ook op een comfortabele manier de stap kan zetten naar honderd procent chemievrij en circulair koelen.

CIRCULAIR

KO E LWAT E R

leidingen, warmtewisselaars of andere oppervlakken. IVG verlaagt de viscositeit van het water met twaalf tot twintig procent en verbetert de warmteoverdracht met drie tot vijf procent.

Ook als het water in het koelsysteem zit, is het nog mogelijk deze chemieloos te behandelen. Een spinning disk filtratie unit (SDF) filtert het koelwater continu in een recirculatie lus. De SDF filtert vaste deeltjes uit het water van tien micron of groter. De filter spoelt terug door snel roterende bewegingen. Hierdoor wordt de kans op microbiologische groei verkleind. Dit zorgt voor een langere levensduur van materialen en pompen en voorkomt sedimentatie en verstoppingen in leidingen en warmtewisselaars.

Biologische vervuiling Waar water wordt gebruikt, kan biofilm ontstaan. Schimmels, gisten en bacteriën die in biofilms leven, vormen een gevaar voor de gezondheid en veiligheid. Die organismen zijn goed te bestrijden met UV-C. Deze onzichtbare straling beschadigt het DNA van micro-organismen, maakt ze onschade-

lijk en voorkomt dat ze zich voortplanten.

Een andere vorm van desinfectie vormt het PAthema DESinfect (PADES) systeem. Het systeem zet het in het water aanwezige natriumchloride via elektrolyse om naar vrij chloor. Dit vrije chloor zorgt voor een hogere desinfectie-efficiëntie omdat het lokaal gegenereerd is. De combinatie van de IVG, UV-C en PADES zorgen uiteindelijk voor voorkoming van biologische vervuiling.

Recirculatie Hoe goed koelwater ook wordt behandeld, uiteindelijk moet het altijd worden gespuid. Toch hoeft dit niet het einde van de cyclus te betekenen. Door het ingedikte water grondig te filteren, is het mogelijk tot wel 94 procent terug te winnen via Pathema’s Blowdown Water Recovery. Het enige wat bedrijven hoeven te doen, is het spuiwater op te vangen in een waterbassin. De bekende filtertechnieken kunnen de vaste en de opgeloste stoffen uit het water halen.

Na deze filterstappen kan het teruggewonnen water als vers suppletiewater worden ingezet. www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

X6_Branded content.indd 43

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:12

44

BRANDED CONTENT IV-WATER

Complexe puzzel energiefabriek Sleeuwijk vakkundig gelegd De energiefabriek van Waterschap Rivierenland in het Noord-Brabantse Sleeuwijk is de duurzaamste in zijn soort en in 2021 opgeleverd door de opdrachtnemer. De fabriek verwerkt het slib van tien afvalwaterzuiveringen en produceert daarmee jaarlijks twee miljoen kuub groen gas. Het succes is mede te danken aan de begeleiding van Iv-Water, dat zowel de systemen selecteerde als het project begeleidde.

Projectleider Ronny Faasen van Iv-Water is bescheiden over zijn rol in het project. ‘Het succes van Energiefabriek Sleeuwijk is echt een teamprestatie’, zegt Faasen. ‘Het projectteam met vertegenwoordigers van aannemer Pannekoek GWW, Waterschap Rivierenland en Iv-Water sprak van tevoren af om als gelijkwaardig team samen te werken. De doorloop en kwaliteit van het project was leidend en als we verrassingen tegenkwamen, losten we die in goed overleg op. In de basis komt een goede samenwerking erop neer dat je je afvraagt: zou ik zelf blij zijn met deze oplossing? Is dat niet zo, dan moet je samen naar een beter alternatief zoeken. Met die houding hebben we veel tijd gewonnen en konden we snel bijsturen bij veranderingen.’

Beperkte ruimte De nieuwe manier van samenwerken was gezien de complexiteit van het

project geen overbodige luxe. Het slib van tien afvalwaterzuiveringsinstallaties in de regio verwerken tot biogas vraagt om veel innovatieve installaties, maar ook civiel- en leidingwerk. Faasen: ‘Waterschap Rivierenland koos vanuit efficiency-overwegingen voor een centrale slibvergisting. De beschikbare ruimte in Sleeuwijk was echter beperkt, zowel in oppervlak als in bouwhoogte.

We mochten niet hoger bouwen dan zeven en een halve meter. Het vergde dan ook veel creativiteit en engineeringswerk om alle installaties binnen de contouren te houden. We groeven de vergistingstanks bijvoorbeeld gedeeltelijk in zodat ze niet te hoog boven het landschap uittorenen.’

Om ruimte te besparen en vrachtverkeer zoveel mogelijk te beperken, raadden Faasen en zijn team aan om het slibvolume vóór transport al vergaand te verlagen. ‘Het is tenslotte zonde om water te transporteren. Dankzij die aan-

passing konden de slibontvangst-tanks wat kleiner worden gebouwd en hoefden we geen voortrein te bouwen.

Omdat we ook zo energiezuinig mogelijk te werk wilden gaan, vroeg ik bovendien aan de betonspecialist om de bodem van deze tanks een concentrisch aflopend vorm te geven. Die specifieke vorm voorkomt voorkeurstroming, wat mechanische mengers overbodig maakt. Deze ingreep bespaart de opdrachtgever een installatie, energie en een dure afdekking.’

Passen en meten Het hart van de slibvergisting is de Ephyra-techniek van RHDHV terwijl de Anammox-technologie van Colsen het in het slib aanwezige stikstof verwijdert.

‘We gebruikten bewezen techniek’, zegt Faasen. ‘De kracht van een onafhankelijke partij als Iv-Water is dat we geen eigen technologie hebben. Dat betekent dat we altijd de beste technologie voor

FOTO: IV-WATER

Iv-Water stelde voor Energiefabriek Sleeuwijk het integrale ontwerp op voor alle disciplines: proces, civiel, werktuigbouw, elektrotechniek en procesautomatisering. Kenmerkend hierin was de specifieke rol als integrator van verschillende procesunits. Het bedrijf werkte het civiele deel uit tot een uitvoeringsontwerp. Vervolgens verzorgde Iv-Water de inbedrijfstelling en de procestechnologische en procestechnische opstart.

Onderdeel van het project was de dagelijkse bedrijfsvoering, 24/7 storingsopvolging én de opleiding en training van de medewerkers van Waterschap Rivierenland.

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

X7_Branded content.indd 44

02 | 2022

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:12

de specifieke situatie van de klant kunnen kiezen. Uiteraard moet je er nog wel voor zorgen dat al die technologie op elkaar aansluit en samenwerkt. Vooral het leidingwerk vergt heel wat gepuzzel in de 3D tekeningen en als alles in het echt moet worden aangesloten.

Hetzelfde geldt voor de besturingen.

Ieder bedrijf gebruikt toch het liefste zijn eigen besturingssysteem. Maar die systemen moeten uiteindelijk wel vanuit één ruimte kunnen worden bediend en met elkaar communiceren, zodat de gehele installatie optimaal en veilig kan worden bedreven.’

Al tijdens de ontwerpfase nam Iv-Water het 3D-ontwerp uitgebreid door met het projectteam. ‘Daardoor wist iedereen van tevoren wat er van ze werd verwacht. Ook kon het team tijdig eventuele knelpunten zien aankomen en eigen specifieke wensen inbrengen.

Deze aanpak lijkt in het begin vertragend, maar levert uiteindelijk veel op

FOTO: CEES VAN DER WAL

45

Het vergde veel creativiteit en engineeringswerk om alle installaties binnen de contouren te houden.

de vorm waarbij we de proceswarmte konden terugwinnen uit het effluent en opwaarderen met een warmtepomp.

Hiervan was de capaciteit beperkt en daarom staat er nu ook een e-boiler.

‘In de basis komt een goede samenwerking erop neer dat je je afvraagt: zou ik zelf blij zijn met deze oplossing?’

Ronny Faasen projectleider Iv-water

omdat veranderingen in de uitvoeringsfase veel meer tijd kosten.’

Misschien nog wel de grootste uitdaging in het project vormde de beëindiging van het Programma Aanpak Stikstof.

Daardoor zou de al ingetekende gasgestookte ketel buiten de norm vallen.

‘Ook hier hadden we wat creativiteit nodig om het ontwerp aan te passen’, zegt Faasen. ‘De bacteriën in de slibvergister gedijen namelijk het beste bij een temperatuur van 37 graden Celsius.

Uiteindelijk bedachten we een hybri-

Dankzij deze aanpassing heeft deze installatie geen stikstofemissie meer en is hij ook nog eens veel energiezuiniger.’

Complexe puzzel Faasen had het zichzelf niet gemakkelijk gemaakt, want in plaats van één project, managede hij eigenlijk zeven projecten tegelijk. ‘We moesten natuurlijk ook de slibontwatering bij de RWZI’s ombouwen. En deze ombouw moest worden afgestemd met het in

bedrijf nemen van de Energiefabriek.

Een grote afhankelijkheid dus tussen deze projecten. En dat terwijl we aan de eis moesten blijven voldoen om op het afgesproken moment het geproduceerde gas op het gasnet te leveren. Daarbij moest de verwerking van het slib gewaarborgd blijven, terwijl de RWZI Sleeuwijk aan de lozingseisen moest blijven voldoen. We gebruikten hiervoor een mobiele installatie die we steeds weer naar de volgende RWZI brachten en opbouwden. En bij nummer zes konden we hem permanent in gebruik nemen.’

Inmiddels draait energiefabriek Sleeuwijk naar behoren en zit het werk van Faasen er pas net op. Het duurt namelijk wel even voor de biologie op niveau is en alles volop draait. Faasen: ‘Met een bouwtijd van veertien maanden kunnen we zeer tevreden zijn over het projectverloop. En dat op een postzegel van vijftienhonderd vierkante meter.’ De projectleider bood de betrokkenen dan ook een legpuzzel van duizend stukjes aan: ‘Dan kan iedereen het project thuis nog een keer herbeleven.’ www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

X7_Branded content.indd 45

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:12

46

BRANDED CONTENT STOOMPLATFORM

Geen excuus meer voor uitstel van energiebesparende maatregelen De introductie van de Omgevingswet dit najaar zal een behoorlijke impact hebben op de industriële energiegrootverbruikers. Zo zullen bedrijven verplicht worden energiebesparende maatregelen te nemen en een energiebesparingsonderzoek te laten uitvoeren. Maar ook de Europese plannen om de CO2-uistoot drastisch terug te dringen, vertaalt zich in nieuwe wet- en regelgeving. Tijd dus om uw stoomsysteem opnieuw onder de loep te nemen en tijdig een uitvoeringsplan op te stellen.

De energieconvenanten MJA3 en MEE zijn inmiddels alweer een jaar geleden afgelopen. De afspraken die sectoren met de Rijksoverheid maakten en de uitzonderingen die sommige MJA3-bedrijven genoten, zijn daarmee ook vervallen. Senior-adviseur energie- en procestechniek Fons Heuven van KWA Bedrijfsadviseurs gaf tijdens een studiedag van het Stoomplatform

Stoom is nog steeds het belangrijkste medium voor warmteoverdracht in industriële processen. Helaas neemt de kennis over stoomsystemen binnen bedrijven, maar ook in het onderwijs snel af. Onafhankelijke vereniging het Stoomplatform wil hier verandering in brengen door de aanwezige kennis te delen, best practices uit te wisselen en vraag en aanbod rondom stoomsystemen samen te brengen. Ook heeft het Stoomplatform als doel om de veiligheid en efficiëntie van stoomsystemen te verhogen. De branchevereniging kan dat niet alleen en zoekt continu naar leden die hun kennis willen delen, samenwerking zoeken of die zich verder willen verdiepen in de wereld van industriële stoomsystemen. Meld u dan ook aan via www.stoomplatform.nl en profiteer van een expertnetwerk rondom industriële stoominstallaties.

www.industrielinqs.nl

X8_Branded content.indd 46

En die treedt waarschijnlijk in werking op 1 januari 2023.’

Erkende maatregelen Voor sommige bedrijven kunnen de veranderingen best ingrijpend zijn.

Heuven: ‘Bedrijven kenden al de erkende maatregelen (EML, red.) per sector.

Die bedrijfstakspecifieke maatregelen maken in de Omgevingswet plaats voor een veel breder spectrum aan erkende maatregelen voor diverse procesactiviteiten. Voor stoomsystemen kan je daarbij denken aan modulerende regelingen op branders, ketelvoedingswaterbehandeling met reverse osmose of een O2-regeling op de brander. Maar ook bijvoorbeeld isolatie van leidingen en appendages of het terugwinnen van

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

inzicht in de implicaties van de nieuwe energiewetgeving. En die kunnen best ingrijpend zijn.

De Europese Commissie heeft met zijn Fit for 55 behoorlijke klimaatdoelstellingen neergezet, stelt Heuven. ‘De Nederlandse overheid stelde met het Klimaatakkoord al uitdagende emissiebeperkingen voor 2030. Samen met de industrie kwam ze tot een akkoord om CO2-emissies in 2030 met 49 procent terug te dringen ten opzichte van ijkjaar 1990. De EU gooit daar nog eens zes procent bovenop. Al voor deze aanscherping introduceerde de overheid wetgeving om de huidige doelstellingen te behalen. De maatregelen die de emissies moeten beteugelen, zijn vastgelegd in de nieuwe Omgevingswet.

02 | 2022

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:09

FOTO: ADOBESTOCK

47

Goed beheer en onderhoud van een stoomsysteem wordt onderdeel van de erkende maatregelen.

condensaatwarmte staat in de lijst met erkende maatregelen.’

Bedrijven zijn daarbij verplicht om maatregelen met een terugverdientijd korter dan vijf jaar uit te voeren. Die energiebesparingsplicht gold al voor milieubeheerverplichte bedrijven, maar geldt vanaf januari 2023 ook voor vergunningsplichtige bedrijven. Wie meer dan 50.000 kilowattuur elektriciteit of 25.000 kuub aardgas per jaar verbruikt, moet dus aan de energiebesparingsplicht voldoen. Aan bedrijven met een verbruik groter dan 10.000 megawattuur of 170.000 kuub aardgas wordt het verplicht om een energiebesparingsonderzoek uit te voeren.

Ook goed beheer en onderhoud van een stoomsysteem wordt onderdeel van de erkende maatregelen. ‘Dat zou betekenen dat bedrijven verplicht hun stoomsystemen moeten inspecteren en bijvoorbeeld lekkende condenspotten moeten vervangen. Naast de terugverdientijd wordt ook de CO2-reductie meegenomen in de beoordeling van de nieuwe erkende maatregelen.’

Wees voorbereid Hoewel de verplichting rigoureus klinkt, valt de uitwerking ervan in de praktijk volgens Heuven wel mee. ‘Uitvoering

van de maatregelen mag dan verplicht zijn, de overheid houdt wel degelijk rekening met de economische en technische randvoorwaarden voor vervanging van assets. Heeft een bedrijf net een nieuwe stoomketel, dan zal die niet direct moeten worden vervangen. Maar als bedrijven toch hun systemen vervangen, zullen ze uiteraard de energetisch

of change moeten aanvragen als ze een ander type willen inzetten. Maar daarmee komen ze nu niet meer weg omdat ze dan niet meer compliant zijn.’

Aan de slag Wat in ieder geval duidelijk wordt, is dat bedrijven geen excuus meer hebben om het nemen van energiebesparende

‘Naast de terugverdientijd wordt ook de CO2reductie meegenomen in de beoordeling van de nieuwe erkende maatregelen.’

Fons Heuven senior-adviseur energie- en procestechniek KWA Bedrijfsadviseurs

best presterende technologie moeten inzetten.’

Dat betekent natuurlijk wel dat een energiegrootverbruiker nu al moet nadenken over die toekomstige assets, stelt Heuven. ‘Want hoe doe je dat met je spare-beleid? En hoe zorg je ervoor dat je compliant bent met de wet- en regelgeving? Ik zie nog genoeg bedrijven die uit gewoonte een bestaande elektromotor vervangen voor hetzelfde merk en type. Op zich een logische gedachte, omdat ze een management

maatregelen uit te stellen. Heuven: ‘Bedrijven kunnen zich stuk rekenen op terugverdientijden van warmteterugwinning uit de stoominstallatie waardoor ze dit soort ingrepen steeds weer uitstellen. Nu is er geen discussie meer mogelijk en moet men de maatregelen gewoon doorvoeren. De overheid heeft ook geld vrijgemaakt voor handhaving, zodat een energiebesparingsplan alleen niet meer voldoende is. De maatregelen zullen ook werkelijk moeten worden uitgevoerd.’ www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

X8_Branded content.indd 47

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:09

48

PLATFORM

Industrielinqs en haar verschillende platforms hebben diverse partners, leden en experts die het netwerk versterken Partners Industrielinqs

Partners iMaintain

Partners Utilities en Watervisie

Partners Het Nieuwe Produceren

Contentpartners

Kennis- en innovatiecentrum Maintenance Procesindustrie

Leden Industrielinqs

Leden iMaintain

Leden Utilities en Watervisie

CIRCULAIR

KOELWATER

Leden Het Nieuwe Produceren

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van Industrielinqs, kijk dan op www.industrielinqs.nl of neem contact op met Janet Robben - janet@industrielinqs.nl www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

Platform 02-2022.indd 48

02 | 2022

31-07-20 14:43

01-03-2022 17:18

49

Experts iMaintain Henk Akkermans

Michel Grijpink

Universiteit Tilburg/WCM

Hogeschool Utrecht

Erik Bijlsma

Mark Haarman

TNO

Mainnovation

Taco Mets Simon Jagers

Samotics

Van Meeuwen Industries

Johan Wolt

Mark Oosterveer

Tim Zaal

iTanks

TZConsultancy

Nobian

Giel Jurgens

Dennis Braamse

LambWeston/ Meijer

Havenbedrijf Rotterdam

Nico van Kessel

Shin-Etsu

voormalig Tata Steel

Annemarie Burgemeester

Hans Hennekam

Ton Klinkenberg

Rijkswaterstaat

Yokogawa

Phijns

voormalig NAM/ Profion

Michael Donders

Rob de Heus

Theo Knijff

Binne Visser

Unilin Insulation

HeusConsult

Dow Chemicals

Philips

Leo van Dongen

Geert-Jan van Houtum

Cor van de Linde

Universiteit Twente

TU Eindhoven

iTanks

Ivo van der Gaag

Ton Huibers

JIP Project Support

Humaintain

Maarten Habets

Peter Schokker

Koninklijke Vezet

Roelf Venhuizen

Ivo van Vliet

ENGIE Services West Industrie

Celeste Martens

Croonwolter &dros

Experts Utilities en Watervisie

Ron Wever

Schiphol Group

Experts Het Nieuwe Produceren Jacques Reijniers

Rob Kreiter Henri Spanjers

Geanne van Arkel

TU Delft

AmbassadorWise

voormalig Nyenrode

Kiwa

TKI Energie en Industrie

Sophie Dingenen

Martijn Kruisweg

Hans van der Spek

Corine Baarends

Richard Schouten

Bird & Bird

Nijhuis Industries

FME

Quirine Consulting

SA3M

Aaldrik Haijer

Diana Seijs

Duska Disselhof

André Mepschen

Frank Tielens

Bilfinger Tebodin

Frontier Ventures

Water Alliance

HeatMatrix Group

Water & Energy Solutions

Teus van Eck Energie en Milieu

Johan van Mourik

Roy Tummers

Petrus Postma

Jan Willem Slijkoord

ZMP

VEMW

&Flux

SPIC Emmen

Marcel Galjee

Fokko Mulder

Arne Verliefde

Nouryon

TU Delft

Universiteit Gent

Martijn de Graaf

Frank Oesterholt

Cyril Widdershoven

VoltaChem/TNO

KWR

Verocy

Sjoerd Delnooz

Teus van Eck

Johan Raap

Dow Benelux

Waterschap Aa en Maas

Paul Kloet

Han Slootweg

Iv-Water

Enexis

Niels Groot

Ad van Wijk

TU Delft

www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

Platform 02-2022.indd 49

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01-03-2022 17:18

50

PROJECTEN

GROOT ONDERHOUD NIEUW PROJECT Wie: Shell Wat: groot onderhoud Waar: Pernis Wanneer: januari - juni 2022

Shell is eind januari begonnen met een grote onderhoudsstop op het Energy & Chemicals Park Rotterdam (voorheen Shell Pernis). Het bedrijf gaat samen met contractors een flink aantal installaties van binnen en buiten inspecteren, schoonmaken en onderdelen vervangen. Pas eind juni, vijf maanden later, moeten alle werkzaamheden afgerond zijn.

Wie: Yara Wat: groot onderhoud Waar: Sluiskil Wanneer: 2022

Yara neemt in 2022 ammoniakfabriek C uit bedrijf voor een grote onderhoudsstop. Het doel is om zowel de efficiëntie als het veiligheidsniveau te verhogen en er wordt gekeken naar verdere automatisering van de fabriek.

VERVANGING, RENOVATIE EN SLOOP

www.industrielinqs.nl

NIEUW PROJECT Wie: Aluchemie Wat: sloop en sanering Waar: Botlek Wanneer: tot en met eind 2024

De Aluchemie-site in de Botlek wordt gesloopt en gesaneerd. Het terrein wordt helemaal terug naar greenfield getransformeerd. Aluchemie streeft ernaar de locatie eind 2024 schoon terug op te leveren aan het Havenbedrijf Rotterdam. TAUW ondersteunt het bedrijf in de transformatie van het terrein naar een greenfield.

Wie: Dunea Wat: modernisering productielocatie Waar: Katwijk Wanneer: tot en met 2025

De procesautomatisering van productielocatie Katwijk wordt vervangen door volautomatische procesvoering en worden elektrotechnische installaties aangepast. BAM Industrie is in december 2018 begonnen met de vernieuwing van de energievoorziening van het drinkwaterpompstation.

Dunea wil de middenspanning distributie en noodstroomvoorziening herinrichten.

Wie: Engie Wat: upgrade Maximacentrale Waar: Lelystad Wanneer: 2023

Engie bereidt een grote upgrade voor van de Maximacentrale in Lelystad. Een van de twee units krijgt nieuwe materialen, koelsystemen en een nieuw softwarepakket. Dit moet ervoor zorgen dat deze hogere temperaturen kan verdragen. Het rendement neemt daarmee toe tot boven de zestig procent en bovendien wordt bijstook van waterstof mogelijk.

Wie: EPZ Wat: ontmanteling kolencentrale Waar: Borssele Wanneer: tot en met 2022

EPZ ontmantelt de kolencentrale in Borssele. De centrale is in 1987 in gebruik genomen en sinds 2000 wordt er ook biomassa meegestookt. Vóór de sloop is de installatie zoveel mogelijk gereinigd. Volgens de planning worden de ontmanteling en bodemsanering eind 2022 afgerond.

Wie: Onyx Power Wat: ontmanteling kolencentrale Waar: Rotterdam Wanneer: tot en met 2025

De kolencentrale van Onyx Power in Rotterdam krijgt subsidie om te sluiten. Zodra aan alle voorwaarden zijn voldaan, moet de centrale binnen drie jaar zijn ontmanteld. Onyx Power is een dochter van het Amerikaanse Riverstone. Dit investeringsbedrijf nam de kolencentrale eind 2019 over van Engie.

NIEUW PROJECT Wie: Petrogas E&P Wat: ontmanteling productieplatformen Waar: Noordzee Wanneer: 2026

Petrogas E&P heeft Heerema opdracht gegeven vier productieplatformen in de Nederlandse Noordzee te ontmantelen. Het gaat om de platformen Haven, Hoorn, Helm en Helder in blok Q1 waarvan Helm het langste, bijna veertig jaar, olie en gas heeft geproduceerd.

Wie: Shell Wat: vervanging fornuizen Waar: Moerdijk Wanneer: tot en met 2025

Shell Moerdijk vervangt de zestien oudste fornuizen van haar stoomkraker door acht nieuwe.

De capaciteit blijft gelijk. De nieuwe fornuizen worden vanaf 2022 in modules naar de locatie verscheept. Daar worden ze één voor één in elkaar gezet om gefaseerd de capaciteit van de oude fornuizen over te nemen.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten 02-2022.indd 50

02 | 2022

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:08

PROJECTEN 51

Wie: TenneT Wat: grote vervangingsopgave Waar: Nederland Wanneer: tot 1 januari 2032

TenneT gaat met negen partners 360 hoogspanningsstations aanpassen, vernieuwen of uitbreiden. De stations van 110kV en 150kV moeten in veel gevallen volledig worden vervangen.

Ze zijn soms vijftig jaar of langer in bedrijf en aan het eind van hun technische levensduur.

Wie: Vattenfall Wat: ontmanteling Hemweg 8 Waar: Amsterdam Wanneer: vanaf 2020

Vattenfall heeft zijn kolencentrale aan de Hemweg in Amsterdam eind december 2019 gesloten.

Het ontmantelingstraject van Hemweg 8 is begonnen in 2020. Het terrein wordt een plek voor productie, doorvoer en tijdelijke opslag van fossielvrije elektriciteit en warmte.

Wie: Waterschap Brabantse Delta Wat: renoveren afvalwaterpersleiding Waar: Noord-Brabant en Zeeland Wanneer: start medio 2019

De afvalwaterpersleiding transporteert afvalwater van industrieterrein Moerdijk en 35 dorpen en steden naar de RWZI in Bath. In 2019 is de renovatie van persstations bij Roosendaal, Bergen op Zoom en Bath gestart. Ook wordt de leiding over 3,5 kilometer verdubbeld. De extra leiding is in 2020 in bedrijf en de gerenoveerde persstations in 2023.

Wie: Wintershall Noordzee Wat: ontmanteling platforms Waar: offshore Wanneer: 2022

Wintershall Noordzee begint met een grootschalig ontmantelingsprogramma in de Noordzee.

Het bedrijf sluit 24 putten in zowel Nederlandse als Duitse wateren. Daarnaast verwijdert het bedrijf twee productieplatforms (Q4-A en Q4-B) en twee onderzeese installaties (P9-A en P9-B).

De aanbesteding voor het eerste deel van het programma is gegund aan Swift Drilling.

NIEUW PROJECT Wie: zes olie- en gasbedrijven Wat: ontmanteling 24 exploratieputten Waar: Noordzee Wanneer: tot eind 2023

Zes olie- en gasbedrijven hebben een overeenkomst getekend met Oceaneering Services om gezamenlijk exploratieputten in de Nederlandse Noordzee te ontmantelen. Het gaat om 24 zogenoemde mud line suspension putten van NAM, Neptune Energy, ONE-Dyas, Petrogas E&P, TotalEnergies EP Nederland en Wintershall Noordzee.

GROEN EN BIO Wie: o.a. Alco Bio Fuel Wat: recovery unit CO2 Waar: Gent Wanneer: voorjaar 2022

Bioraffinaderij Alco Bio Fuel (ABF), industriële gasleverancier Messer Benelux en IJsfabriek Strombeek investeren tien miljoen euro in een ‘recovery unit’ voor koolstofdioxide. Het gaat om een tweede unit bij Alco Bio Fuel in Gent. De installatie recupereert en zuivert CO2-gas uit de processtroom en zet het om in vloeistof. In het voorjaar van 2022 moet de unit operationeel zijn.

Wie: ArcelorMittal Wat: bio-ethanol uit afvalgassen Waar: Gent Wanneer: 2022

ArcelorMittal investeert via dochteronderneming C-Shift 120 miljoen euro in het project Steelanol om tien procent van de afvalgassen van het staalbedrijf om te zetten in bio-ethanol.

C-Shift maakt gebruik van een nieuwe technologie waarbij bacteriën CO-rijk gas vergisten tot ethanol en kan straks zo’n 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar produceren.

Wie: Avantium Wat: FDCA uit suikers Waar: Delfzijl Wanneer: eind 2023

Avantium bouwt in Delfzijl een demofabriek voor de productie van furaandicarbonzuur, een grondstof voor plastics. De installatie gaat plantaardige grondstoffen omzetten in zo’n 5.000 ton groene FDCA per jaar. Naar verwachting zal de bouw van de demofabriek eind 2023 klaar zijn.

Wie: BioBTX Wat: aromaten uit afvalplastic Waar: Delfzijl Wanneer: 2027

BioBTX bouwt in Delfzijl een fabriek die 50.000 ton plastic afval gaat omzetten in de grondstoffen benzeen, tolueen en xyleen. De bouw van de fabriek gaat in twee fasen, waarbij de eerste fase al in 2024 klaar moet zijn. De fabriek vergt een investering van tachtig miljoen euro.

Wie: Cargill Wat: biodieselfabriek Waar: Gent Wanneer: juni 2022

Cargill investeert 150 miljoen euro in een nieuwe biodieselfabriek in Gent. Deze krijgt een productiecapaciteit van 115.000 ton biodiesel per jaar en kan rioolslib, reststoffen uit de industrie en allerlei andere grondstoffen verwerken tot biodiesel. In juni 2022 moet de fabriek klaar zijn.

www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

G_Projecten 02-2022.indd 51

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:08

Kleine investeringen

VOOR GROTE OPLOSSINGEN U zoekt een - tijdelijke - oplossing voor een waterzuivering, waterhergebruik of andere waterbehandeling? En u wilt liever niet investeren?

Europa’s grootste verhuurvloot biedt u complete full-scale installaties of losse componenten, zoals zandfilters, actiefkoolfilters, striptorens, pompen, bufferbakken, lamellenbezinkers, flotatie, beluchtingen, ionenwisselaars, omgekeerde osmose, ultrafiltratie en MBR. Plug & Play opgeleverd, inclusief de benodigde certificaten.

Bel of mail Logisticon Verhuur voor een áltijd passende huur- of lease-oplossing.

Logisticon Water Treatment B.V. Logisticon Verhuur B.V. Energieweg 2 2964 LE Groot-Ammers, Nederland

Advertenties.indd 52

T +31 (0)184 60 82 60 E water@logisticon.com W www.logisticon.com

01-03-2022 17:07

PROJECTEN 53

NIEUW PROJECT Wie: Cosun Beet Company Wat: bio-raffinage bietenpulp Waar: Delfzijl Wanneer: onbekend

Cosun Beet Company wil in Delfzijl een bio-raffinagefabriek bouwen om bietenpulp van haar suikerfabrieken om te zetten in nieuwe plantaardige producten, zoals vervangers van microplastics in verf, wasmiddelen, tandpasta en shampoo. De fabriek vergt een investering van 50 miljoen euro en wordt volledig elektrisch.

Wie: DBG BioEnergy Wat: bio-LNG uit afval Waar: Delfzijl Wanneer: eind 2022

DBG Bio Energy bouwt haar eerste fabriek in Delfzijl. Deze gaat cellulosehoudend industrieel afval omzetten in bioLNG, groene kunstmest en vloeibare CO2. De installatie krijgt een capaciteit van 15.000 ton bioLNG per jaar en moet eind 2022 operationeel zijn.

Wie: Dow Wat: zuivering pyrolyse-olie Waar: Terneuzen Wanneer: onbekend

Dow werkt aan het ontwerp en de engineering van een eenheid die pyrolyse-olie – gemaakt van afvalplastic – zuivert voor gebruik in de fabrieken van het concern. De eenheid komt in Terneuzen te staan en krijgt een capaciteit van 10.000 ton per jaar. Het hart van de eenheid draait om de PureStep-technologie van Haldor Topsoe, die onzuiverheden uit vloeibare grondstof verwijdert.

NIEUW PROJECT Wie: Gasunie en Perpetual Next Wat: groengasfabriek Waar: Delfzijl Wanneer: 2024

Gasunie en Perpetual Next willen in Delfzijl een fabriek bouwen die organische reststromen via torrefactie omzet in groengas en bio-char. De fabriek die naar verwachting in 2024 in gebruik wordt genomen, start met een groengasproductie van 12 miljoen kuub per jaar.

Met het project is een investering gemoeid van circa zestig miljoen euro.

Wie: Gidara Energy Wat: methanol uit afval Waar: Amsterdam Wanneer: begin 2024

Gidara Energy bouwt in de haven van Amsterdam een fabriek die niet-recyclebaar afval omzet in syngas en vervolgens in methanol. De fabriek krijgt een capaciteit van ongeveer 87,5 kiloton methanol. De verwachting is dat deze begin 2024 operationeel is. Het project vergt een investering van 250 miljoen euro.

Wie: IST Green Chemicals Wat: bio-ethanol uit suikerbieten Waar: Axelse Vlakte Wanneer: begin 2024

IST Green Chemicals gaat op de Axelse Vlakte in Zeeland een nieuwe fabriek bouwen die bioethanol uit suikerbieten maakt. Niet via een tussenstap met suiker, maar rechtstreeks, dankzij de Betaprocess-technologie. Deze brengt de cellen van de suikerbiet via vacuümextrusie tot explosie, waardoor de suikers direct bloot komen te liggen.

Wie: o.a. Inovyn Wat: pilot met CO2/methanol Waar: Antwerpen Wanneer: eind 2022

Engie, Fluxys, Indaver, Inovyn, Oiltanking, Port of Antwerp en de Vlaamse Milieuholding gaan duurzame methanol produceren in de Antwerpse haven. Bij Inovyn komt een pilotinstallatie die afgevangen CO2 en waterstof, gemaakt met groene energie, omzet in methanol. Eind 2022 is de fabriek operationeel en produceert ongeveer achtduizend ton duurzame methanol per jaar.

Wie: Neste Wat: aanpassingen voor productie SAF Waar: Rotterdam Wanneer: tweede helft 2023

Neste investeert 190 miljoen euro in haar productiecapaciteit in Rotterdam om de productie van duurzame vliegtuigbrandstof (SAF) mogelijk te maken. Momenteel produceert de raffinaderij voornamelijk duurzame diesel. Dankzij aanpassingen aan de raffinaderij kan Neste straks 500.000 ton SAF per jaar produceren.

Wie: Neste en Ravago Wat: verwerking plastic afval Waar: Vlissingen Wanneer: onbekend

Neste en Ravago willen in Vlissingen een fabriek bouwen die plastic afval gaat verwerken met de thermochemische liquefactietechnologie van het Amerikaanse Alterra Energy. De installatie krijgt een verwerkingscapaciteit van ongeveer 55 kiloton gemengd plastic afval per jaar.

Wie: Nordsol, Attero en Titan Wat: bio-LNG uit afval Waar: Wilp Wanneer: 2023

Nordsol, Attero en Titan willen samen organische reststromen omzetten in bio-LNG en beschikbaar maken voor de scheepvaart. Attero zet huishoudelijk bioafval om in zes miljoen kubieke meter biogas per jaar. Nordsol werkt dit op tot ongeveer 2.400 ton bio-LNG per jaar en Titan is de exclusieve langetermijnafnemer. De installatie in Wilp moet in 2023 klaar zijn.

www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

G_Projecten 02-2022.indd 53

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:08

54

www.industrielinqs.nl

PROJECTEN

Wie: o.a. Paques Wat: proeffabriek voor PHBV Waar: Dordrecht Wanneer: voorjaar 2022

Vijf waterschappen, Stowa, Paques en HVC gaan in Dordrecht een proeffabriek bouwen om PHBV te produceren. Dit is een volledig afbreekbaar en duurzaam bioplastic, gemaakt uit organische afvalstromen zoals zuiveringsslib, industrieel afvalwater en voedselresten. De proeffabriek komt bij de slibverwerkingsinstallatie van HVC in Dordrecht te staan.

Wie: Photanol en Nouryon Wat: organische zuren uit CO2 Waar: Delfzijl Wanneer: 2024

In een demofabriek van Photanol en Nouryon in Delfzijl zetten bacteriën CO2 om in organische zuren. De twee partijen willen de fabriek in 2023 gaan opschalen naar 30.000 ton. Deze commerciële fabriek moet vervolgens in 2024 in productie gaan.

Wie: Pryme Wat: pyrolyse-olie uit afvalplastic Waar: Rotterdam Wanneer: tweede helft 2022

Pryme bouwt in Rotterdam een proeffabriek voor de productie van pyrolyse-olie uit afvalplastic.

In een eerste stap gaat de fabriek 35 tot 40 kiloton plastic verwerken (40 kiloton plastic levert ongeveer 30 kiloton pyrolyse-olie op). Gaandeweg voert Pryme de capaciteit op naar 60 kiloton plastic afval per jaar. De ingebruikname van een tweede fabriek met een productiecapaciteit van 350 kiloton pyrolyse-olie per jaar staat gepland voor 2024.

Wie: Relement Wat: aromaten uit biomassa Waar: Bergen op Zoom Wanneer: 2025

Relement, een spin-off van TNO, vestigt zich op de Green Chemistry Campus. Het bedrijf gaat op commerciële schaal bio-aromaten uit biomassaresiduen produceren voor toepassing in onder meer smeermiddelen en coatings. Een van de eerste bio-aromaten die Relement op de markt brengt, is een alternatief voor ftaalzuuranhydride in alkydverf.

Wie: SCW Systems/Gasunie Wat: groen gas uit organische reststromen Waar: Delfzijl Wanneer: 2023

SCW Systems bouwt samen met partner Gasunie een fabriek in Delfzijl die jaarlijks 150 tot 200 miljoen kubieke meter groen gas produceert uit (natte) organische reststromen. Met de bouw van de fabriek is een investering gemoeid van 150 tot 200 miljoen euro. Naast groen gas wordt ook groene waterstof geproduceerd.

Wie: Shell Wat: biobrandstoffen uit (afval)olie Waar: Pernis Wanneer: 2024

Shell bouwt een fabriek die biobrandstoffen gaat maken van biologische (afval)olie. De fabriek krijgt een capaciteit van 820.000 ton biobrandstoffen per jaar. Naast de fabriek komt een pretreatment unit (PTU) met een capaciteit van ongeveer 1.100 kiloton voorbehandelde olie per jaar.

Ook komen er nieuwe tanks op de site in Pernis.

Wie: Shell en BlueAlp Wat: pyrolyse-olie uit afvalplastic Waar: Nederland Wanneer: 2023

Een joint venture van Shell en BlueAlp bouwt twee installaties in Nederland, die dertig kiloton moeilijk te recyclen plastic gaan omzetten in pyrolyse-olie. De installaties moeten in 2023 operationeel zijn en leveren alle pyrolyse-olie als grondstof aan de krakers van Shell in Moerdijk en Duitsland.

Wie: SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol Wat: fabriek duurzame vliegtuigbrandstof Waar: Delfzijl Wanneer: 2026

SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol bouwen Europa’s eerste fabriek voor duurzame vliegtuigbrandstof in Delfzijl. Nouryon en Gasunie bestuderen daarvoor een uitbreiding van een geplande groene waterstofeenheid. Het plan is om groene waterstof te combineren met afval- en reststromen om 100.000 ton duurzame vliegtuigbrandstof en 15.000 ton bioLPG per jaar te produceren.

Wie: Synkero Wat: fabriek duurzame kerosine Waar: Amsterdam Wanneer: 2027

Start-up Synkero wil in de Amsterdamse haven een fabriek bouwen voor de productie van 50.000 ton duurzame kerosine. Grondstof is CO2 dat wordt afgevangen in de industrie of direct uit de lucht. Dit wordt samen met groene waterstof omgezet in synthetisch kerosine. De planning is dat de fabriek in 2027 draait.

Wie: Twence Wat: CO2-afvanginstallatie Waar: Hengelo Wanneer: laatste kwartaal 2023

Twence bouwt in Hengelo een grootschalige CO2-afvanginstallatie. Deze kan straks 100.000 ton CO2 per jaar afvangen en hergebruiken. Denk daarbij aan natriumbicarbonaat om rookgassen te reinigen of vloeibare CO2 voor gebruik in kassen. In het eerste kwartaal van 2022 gaat de eerste schop in de grond. Naar verwachting gaat de installatie in het laatste kwartaal van 2023 in bedrijf.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten 02-2022.indd 54

02 | 2022

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:08

PROJECTEN 55

Wie: Vertoro Wat: demofabriek voor lignine-olie Waar: Rotterdam Wanneer: 2022

Vertoro bouwt een demofabriek die lignine-houdende biomassa kan omzetten in cellulose, suikers en zogenoemde Goldilocks. Dit laatste is een ruwe lignine-olie en een alternatief voor aardolie. De demofabriek moet in 2022 operationeel zijn.

Wie: Zenid Wat: demofabriek duurzame kerosine Waar: Rotterdam Wanneer: onbekend

Zenid, een initiatief van Rotterdam The Hague Airport, Climeworks, SkyNRG en Rotterdam The Hague Innovation Airport, wil in Rotterdam een demonstratiefabriek voor duurzame kerosine bouwen. Met afgevangen CO2 uit de lucht als grondstof. Uniper is bij het project betrokken voor de engineering en gaat de fabriek opereren.

UTILITIES Wie: Air Liquide Wat: luchtscheidingseenheid Waar: Moerdijk Wanneer: zomer 2022

Air Liquide investeert 125 miljoen euro in een luchtscheidingseenheid voor de productie van zuurstof. In de zomer van 2022 moet de fabriek in Moerdijk operationeel zijn. Bijzonder is dat het bedrijf de unit combineert met een energieopslagsysteem. De unit kan straks maximaal 2.200 ton zuurstof per dag maken.

Wie: Air Products Wat: drie luchtscheidingsinstallaties Waar: Zuidbroek Wanneer: zomer 2022

Air Products bouwt drie luchtscheidingsinstallaties voor een nieuwe stikstofinstallatie van Gasunie in Zuidbroek, Groningen. De stikstof maakt geimporteerd aardgas geschikt voor Nederlands gebruik. De fabrieken produceren 180.000 kuub stikstof per uur zodra ze in de zomer van 2022 operationeel zijn.

Wie: Avaio en Aecom Wat: ontziltingsinstallatie Waar: Antwerpen Wanneer: 2024

Avaio en Aecom bouwen samen een ontziltingsinstallatie op het terrein van Covestro in de haven van Antwerpen. Deze pompt vanaf begin 2024 brak dokwater op en zet dit om in hoogwaardig proceswater voor de chemiesector. Avaio verwacht medio 2022 te kunnen beginnen met de bouw van de installatie. Die zou twee jaar later, in 2024, operationeel moeten zijn.

Wie: Chemours Wat: zuiveringsinstallatie afvalwater Waar: Dordrecht Wanneer: medio 2022

Chemours wil een nieuwe zuiveringsinstallatie bouwen die onder andere gefluorineerde stoffen uit het afvalwater haalt. Dat gebeurt nu met een tijdelijke mobiele unit. De chemisch-fysische zuiveringsinstallatie gaat gemiddeld zestig kubieke meter afvalwater per uur verwerken, met een maximale capaciteit van 120 kubieke meter per uur.

Wie: D-CRBN Wat: pilot CO/O2 uit CO2 Waar: Antwerpen Wanneer: 2029

Start-up D-CRBN wil een pilot doen met een plasmareactor. Deze gaat per jaar 30.000 ton CO2 omzetten in CO en O2. De reactor is goed schaalbaar en de start-up hoopt dan ook in 2029 een miljoen ton per jaar te kunnen omzetten. Het project vergt een investering van 150 miljoen euro.

Wie: Evides Industriewater Wat: demiwaterinstallatie Waar: Antwerpen Wanneer: voorjaar 2022

Evides Industriewater bouwt een slimme demiwaterinstallatie op de site van BASF in Antwerpen.

De installatie gebruikt verschillende waterstromen uit de productie van BASF en zet restwarmte uit condensaat in voor verduurzaming van de zuivering. Dit resulteert in efficiënter watergebruik en lager energie- en chemicaliënverbruik.

Wie: Gasunie Transport Services Wat: uitbreiding stikstofinstallatie Waar: Zuidbroek Wanneer: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

Wie: Gate terminal Wat: uitbreiding LNG-capaciteit Waar: Maasvlakte Wanneer: oktober 2024

Gate, een joint venture van Gasunie en Vopak, breidt de capaciteit van haar LNG-terminal op de Maasvlakte uit met 1,5 bcm per jaar. Daarmee komt de totale capaciteit van de terminal straks op 13,5 bcm per jaar. De extra capaciteit moet vanaf oktober 2024 beschikbaar zijn.

www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

G_Projecten 02-2022.indd 55

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

01/03/2022 17:08

date] e h t e v [Sa

22 en 23 Juni 2022

RDM Onderzeebootloods Rotterdam

Festival van de Industrie

Advertenties.indd 56

01-03-2022 17:07

PROJECTEN 57

Wie: Stercore Wat: mestvergassingsinstallatie Waar: Emmen Wanneer: 2022

Stercore heeft groen licht gekregen voor de bouw van een innovatieve mestvergassingsinstallatie in Emmen. De fabriek draait straks voornamelijk op duurzaam opgewekte elektrische energie en zet mest en digestaat uit co-vergisters om in groen gas en bio based carbon.

Wie: Tessenderlo Group Wat: gascentrale Waar: Tessenderlo Wanneer: eind 2025

Tessenderlo Group wil een tweede gascentrale bouwen in Tessenderlo. Als alles volgens plan verloopt, zou de nieuwe 900 MW energiecentrale per 1 november 2025 operationeel moeten zijn.

Het bedrijf heeft al een gasgestookte 425 MW STEG-centrale in Tessenderlo.

Wie: Twence Wat: mestverwaardingsinstallatie Waar: Zenderen Wanneer: mei 2022

Twence bouwt een mestverwaardingsinstallatie in Zenderen. Met deze installatie kan 250.000 ton mest worden verwerkt. Hiermee wordt groen gas voor drieduizend huishoudens geproduceerd en worden schaarse grondstoffen teruggewonnen. Naar verwachting zal de installatie in mei 2022 operationeel zijn.

Wie: Vattenfall, Gasunie en Equinor Wat: innovatieproject waterstof Waar: Eemshaven Wanneer: 2023

Vattenfall, Gasunie en het Noorse Equinor werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

Wie: VTTI Wat: biogas uit organisch afval Waar: Tilburg Wanneer: derde kwartaal 2023

Tankopslagbedrijf VTTI neemt het bio-energieproject van Re-N Technology over. In 2023 wil het bedrijf een biogasinstallatie hebben gebouwd. Deze verwerkt organisch afval en nevenstromen met een anaeroob vergistingsproces. De installatie krijgt een capaciteit van 17 megawatt en genereert onder meer 23 miljoen kubieke meter biogas per jaar.

WIND EN ZON Wie: CrossWind Wat: windpark Hollandse Kust (noord) Waar: Noordzee Wanneer: 2023

CrossWind (joint venture van Shell en Eneco) bouwt windpark Hollandse Kust (noord). Het windpark krijgt een vermogen van 759 megawatt en levert minstens 3.300 gigawatt uur per jaar.

Het park omvat ook de toepassing van technologische demonstraties, zoals accu-opslag voor de korte termijn en groene waterstof gemaakt door elektrolyse.

NIEUW PROJECT Wie: Eneco Wat: windpark Maasvlakte 2 Waar: Maasvlakte 2 Wanneer: 2023

Eneco bouwt in opdracht van Rijkswaterstaat Windpark Maasvlakte 2. Het gaat om in totaal 22 windturbines op de kop van het Maasvlakte 2 gebied, die vanaf 2023 jaarlijks ruim 400 GWh aan groene stroom gaan opwekken. Aannemers voor het project zijn Ballast Nedam en Vestas.

Wie: PowerField Wat: zonnepark Leek Waar: Leek Wanneer: 2022

PowerField bouwt op ongeveer 21 hectare ter hoogte van Leek en Tolbert het zonnepark Leek.

Er wordt 33 MW aan zonnepanelen geïnstalleerd met een jaarlijkse productie van ongeveer 31,2 GWh. Dit staat gelijk aan het verbruik van 9.900 gemiddelde Nederlandse huishoudens.

Wie: Shell Wat: energiepark Pottendijk Waar: Emmen Wanneer: 2023

Shell ontwikkelt in Drenthe het Energiepark Pottendijk. Vlakbij Emmen gaan 14 windturbines (vermogen 50 MW) en negentigduizend zonnepanelen (50 MW) samen stroom opwekken. Shell rekent op een jaarlijkse productie van 170 GWh. Eind 2022 moet volgens planning het windpark in bedrijf gaan, het zonnepark volgt begin 2023.

Wie: Statkraft Wat: zonneweide Blaakweg Waar: Harskamp Wanneer: 2022

Statkraft ontwikkelt in Harskamp (gemeente Ede) de zonneweide Blaakweg. Het gebied beslaat zo’n tien hectare, waarvan zeven hectare door panelen wordt bedekt. Dat levert een jaarlijkse productie van 10 GWh op.

www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

G_Projecten 02-2022.indd 57

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-03-2022 10:20

58

PROJECTEN

Wie: Vattenfall en BASF Wat: windpark Hollandse kust Zuid Waar: Noordzee Wanneer: 2023

Windpark Hollandse Kust Zuid bestaat uit 140 windturbines die ruim 6 TWh groene stroom per jaar kunnen produceren. Het is het eerste en grootste windpark op zee dat zonder subsidie wordt gebouwd. Het windpark komt tussen 18 en 36 kilometer voor de kust van Nederland tussen Den Haag en Zandvoort te liggen.

Wie: Vattenfall en SwifterwinT Wat: vervanging windturbines Waar: IJsselmeer/Lelystad Wanneer: laatste kwartaal 2023

Vattenfall en SwifterwinT, de initiatiefnemers van Windplanblauw, vervangen 28 windturbines van het huidige windpark Irene Vorrink van Vattenfall door 24 moderne, krachtige turbines.

Deze komen in twee rijen vlak voor de kust in het IJsselmeer te staan. Ook vervangen zij in de gemeenten Dronten en Lelystad 46 windturbines door 37 grotere turbines. De 61 nieuwe windturbines hebben een gezamenlijk opgesteld vermogen van ruim 335 MW.

Wie: Vattenfall Wat: zonnepark Sas van Gent Waar: Sas van Gent Wanneer: eerste kwartaal 2023

Vattenfall bouwt een zonnepark in Sas van Gent, ten westen van het kanaal van Gent naar Terneuzen. Van de zestien hectare grond in de Papeschorpolder is twaalf hectare bestemd voor zonnepanelen en vier hectare voor landschappelijke inpassing. In het eerste kwartaal van 2023 moet het zonnepark groene elektriciteit gaan leveren.

Wie: Vattenfall Wat: zonneweide Goirle Waar: Goirle Wanneer: najaar 2022

Vattenfall legt een zonneweide in Goirle aan. Het gaat om zes hectare en het zonnepark krijgt een vermogen van 13 MW. Begin 2022 start de bouw van het zonnepark en in het najaar van 2022 moet het zonnepark operationeel zijn.

Wie: verschillende partijen Wat: windpark Hanze Waar: Dronten Wanneer: 2023

Windpark Hanze is een lokaal initiatief van 26 agrarische ondernemers, 180 lokale investeerders en het Waterschap Zuiderzeeland. De 15 windturbines krijgen een totaal geïnstalleerd vermogen van 90 megawatt. Daarvan zal Vattenfall 78 megawatt afnemen. Het windpark wordt in 2023 in gebruik genomen.

ELEKTRIFICATIE Wie: ArcelorMittal Wat: DRI-installatie en twee ovens Waar: Gent Wanneer: 2027

ArcelorMittal investeert 1,1 miljard euro in de bouw van een installatie voor direct gereduceerd ijzer in Gent. De installatie gebruikt aardgas en uiteindelijk mogelijk waterstof om ijzererts te reduceren en krijgt een capaciteit van 2,5 miljoen ton. Ook bouwt het bedrijf twee elektrische ovens om het gereduceerde ijzer te smelten. ArcelorMittal wil tussen 2025 en 2027 opstarten.

Wie: Coolbrook Wat: testreactor naftakraker Waar: Geleen Wanneer: april 2022

Het Finse Coolbrook investeert 12,5 miljoen euro in een zogeheten RDR-eReactor. Dit is een elektrische oplossing voor het verwarmen van de ovens in naftakrakers. De testreactor wordt op de Brightlands Chemelot Campus gebouwd en moet met een capaciteit van vijfhonderd kilo grondstoffen per uur produceren.

Wie: Tata Steel Wat: DRI-installatie Waar: IJmuiden Wanneer: onbekend

Tata Steel Nederland kiest voor de productie van groen staal via de waterstof route, dus via de direct reduced iron (DRI) technologie. Dit is een technologie waarmee ijzer wordt gemaakt op basis van aardgas of op termijn waterstof, in combinatie met een of meer elektrische vlamboogovens.

ELEKTROLYSE

www.industrielinqs.nl

Wie: Tien private en publieke partners Wat: North-C-Methanol project Waar: Rodenhuize Wanneer: 2024

Tien partners investeren 140 miljoen euro in het North-C-Methanol project. Dit omvat een elektrolyzer van 65 megawatt die water met windenergie omzet in groene waterstof en een methanolfabriek die de waterstof gebruikt om afgevangen CO2 van lokale industriële spelers om te zetten naar groene methanol. De partners voorzien een opschaling naar 600 MW in 2030.

Wie: Bedrijven en overheden Wat: pilot groene waterstof Waar: Vlissingen-Oost Wanneer: 2025

Zeeuwse en Vlaamse bedrijven en overheden willen in 2030 een grote groene waterstoffabriek in bedrijf hebben. De fabriek moet een capaciteit krijgen van één gigawatt. en komt waarschijnlijk in Vlissingen-Oost te staan. Eerste stap is echter de bouw van een proeffabriek met een investering van honderd miljoen euro. Die moet er in 2025 zijn.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten 02-2022.indd 58

02 | 2022

31-07-20 14:43

02-03-2022 10:20

PROJECTEN 59

Wie: CEA, Paul Wurth, Engie, Sunfire, Neste Wat: pilot Multiplhy Waar: Rotterdam Wanneer: begin 2023

Het project Multiplhy integreert een hoge-temperatuur elektrolyzer met het bioraffinageproces van Neste in Rotterdam. De elektrolyzer produceert groene waterstof voor de productie van biobrandstoffen. Het gaat om ‘s werelds eerste multi-megawatt hoge-temperatuur elektrolyzer voor waterstofproductie. De elektrolyzer krijgt een nominaal vermogen van 2,6 megawatt.

NIEUW PROJECT Wie: Engie en Port of Den Helder Wat: 1 tot 1,5 MW elektrolyser Waar: Den Helder Wanneer: zomer 2022

Engie en Port of Den Helder bouwen een 1 tot 1,5 MW elektrolyser voor de productie van groene waterstof in de Kooyhaven in Den Helder. De installatie krijgt elektriciteit van een zonnepark in de regio en levert de groene waterstof aan een tankstation voor gebruikers in weg- en watertransport.

Wie: Gasunie en Nouryon Wat: waterstofproject Djewels Waar: Eemshaven Wanneer: onbekend

Een consortium van Nouryon, Gasunie en vier partners ontvangt elf miljoen Europese subsidie voor het groene waterstofproject Djewels. De partners installeren een twintig megawatt elektrolyzer in Delfzijl voor de productie van waterstof als basis voor groene methanol. Het project krijgt ook vijf miljoen euro subsidie van het Waddenfonds.

Wie: PosHydon-consortium Wat: pilot waterstof uit wind Waar: offshore Wanneer: 2022

Een consortium van onder andere TNO, Neptune Energy, DEME en NEL doet een waterstofpilot op het Q13a-A platform van Neptune Energy, dertien kilometer voor de kust van Scheveningen.

De pilot heet PosHYdon en gaat zeewater opwerken tot demiwater waarna een 1,25 MW elektrolyzer, gevoed door windstroom, dit omzet in maximaal 500 kilo groene waterstof per dag.

Wie: Shell Wat: waterstoffabriek Waar: Tweede Maasvlakte Wanneer: 2024

hell wil op de Tweede Maasvlakte een groene waterstoffabriek bouwen, de Holland Hydrogen I. Deze gaat ongeveer 60.000 ton groene waterstof per jaar (60 ton per dag) produceren met energie van het windmolenpark Hollandse Kust Noord. Als alles volgens plan loopt, kan de installatie waarschijnlijk in 2024 in gebruik worden genomen.

Wie: VoltH2 Wat: groene waterstoffabriek Waar: Vlissingen Wanneer: onbekend

VoltH2 bouwt een groene waterstoffabriek in Vlissingen. Het gaat om een 25 MW elektrolyseeenheid die jaarlijks tot 3.600 ton groene waterstof kan produceren. Sweco ontwerp de installatie zo dat deze kan worden uitgebreid naar 100 MW. De investering voor de eerste fase is begroot op 35 miljoen euro. De jaren erna kan die bij uitbreiding oplopen tot 100 miljoen euro.

Wie: VoltH2 en Virya Energy Wat: groene waterstoffabriek Waar:Terneuzen Wanneer: tweede helft 2023

VoltH2 Terneuzen en Virya Energy bereiden een groene waterstoffabriek op industriepark Axelse Vlakte in Terneuzen voor. Het gaat om een 25 MW elektrolyse-eenheid. De fabriek zal jaarlijks tot 3.600 ton groene waterstof produceren. Eventueel kan de productie later worden verdubbeld of verdrievoudigd. De investering is voor de eerste fase is begroot op 35 tot 40 miljoen euro.

INFRA Wie: Fluxys Wat: uitbreiding hervergassing LNG Waar: Zeebrugge Wanneer: tot begin 2026

Fluxys LNG gaat op de LNG-terminal in Zeebrugge zes miljoen ton extra hervergassingscapaciteit per jaar aanbieden, en daarvoor is bijkomende infrastructuur nodig. De extra capaciteit wordt in twee stappen aangeboden. Vanaf begin 2024 gaat het om in totaal 4,7 miljoen ton per jaar, en vanaf begin 2026 moet de volledige 6 miljoen ton per jaar beschikbaar zijn.

Wie: Gasunie Wat: warmteleiding Waar: Rotterdam – Den Haag Wanneer: 2025

Gasunie legt een warmteleiding aan van de Rotterdamse haven naar Den Haag. Deze maakt restwarmte van bedrijven uit de haven beschikbaar voor maximaal 120.000 woningen en andere gebouwen in de provincie Zuid-Holland. De aanleg van het wamtenet, het WarmtelinQ-project, is naar verwachting in 2025 klaar.

Wie: Gasunie Wat: opslag groene waterstof Waar: Zuidwending Wanneer: 2026

Gasunie bereidt de opslag van groene waterstof in zoutcavernes voor bij Zuidwending. Het bedrijf slaat in Zuidwending al aardgas op in zes zoutcavernes en onderzoekt wat er nodig is om vier zoutholtes in te richten voor groene waterstof. De eerste opslag kan in 2026 worden gevuld.

Daarvoor moet de bouw in 2023 of 2024 beginnen.

www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

G_Projecten 02-2022.indd 59

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-03-2022 10:20

12, 13 EN 14 APRIL 2022 Evenementenhal, Gorinchem Gelijktijdig met vakbeurs Worksafe

SCHRIJF GRATIS IN MET CODE 2023 Meer informatie:

www.maintenance-gorinchem.com/registreer

ADOPTEER EEN PUP

ADOPTEER EEN PUP

ADVERTENTIE-INDEX 3P Quality ............................................................................................................24 KNGF .....................................................................................................................60 Easyfairs .......................................................................................................Bijlage Easyfairs Nederland ...........................................................................60, bijlage Endress + Hauser ...............................................................................................63 Hogeschool Utrecht ..........................................................................................18 iLinqs congres 22 & 23 juni 2022 ..................................................................56

EN HELP ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN.

Logisticon Water Treatment ............................................................................52 Mainnovation .....................................................................................................64

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL

EN HELP ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN.

OMV Gas Marketing Trading & Finance ......................................................... 2 UNIS Group ........................................................................................................... 4

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL

Advertenties.indd 60

WTC Expo.............................................................................................................56

01-03-2022 17:08

PROJECTEN 61

Wie: Gasunie Wat: hydrogen backbone Waar: Nederland Wanneer: 2027

Gasunie investeert 1,5 miljard euro in een nationaal transportnet voor waterstof. Dit net sluit grote industriële clusters aan op installaties waar straks blauwe of groene waterstof wordt gemaakt. Het bedrijf zet voor dit net bestaande gasleidingen in, die vrijkomen door de dalende aardgasvraag. De backbone kan er al in 2027 liggen.

NIEUW PROJECT Wie: Gasunie Wat: aardgasleiding Waar: Emmen Wanneer: 2022

Gasunie legt een nieuwe aardgasleiding voor hoogcalorisch aardgas aan, met daarnaast een tweede leiding die in de toekomst kan worden gebruikt voor het transport van waterstof. De leidingen worden gelegd tussen het Getec Park.Emmen en het GZI Next terrein in Emmen.

Wie: Gasunie en North Sea Port Wat: regionaal transportnetwerk waterstof Waar: Zeeland Wanneer: eind 2025

Gasunie en North Sea Port ontwikkelen een regionaal transportnetwerk voor waterstof in Zeeland. Het Hydrogen Delta Network NL wordt een open netwerk dat in 2027 wordt verbonden met de landelijke waterstofinfrastructuur die Gasunie in Nederland ontwikkelt. Begin 2022 wordt de route voor het regionale waterstofnetwerk bepaald.

Wie: North Water Wat: transportleiding voor industriewater Waar: Delfzijl - Garmerwolde Wanneer: eind 2023

Waterbedrijf Groningen en Evides Industriewater, verenigd binnen North Water , werken samen om de regio Delfzijl te voorzien van industriewater. Ze willen hiervoor onder andere een industriewaterleiding aanleggen tussen Garmerwolde en Delfzijl. Ook is er een industriewaterpompstation en een demiwatervoorziening nodig.

Wie: Port of Antwerp en Indaver Wat: warmtenetwerk Antwerpen Noord Waar: Antwerpen Wanneer: onbekend

In de haven van Antwerpen werken verschillende partners samen aan een warmtenetwerk.

Boortmalt gaat de restwarmte van Indaver gebruiken. Het bedrijf heeft op zo’n acht kilometer van Indaver zijn grootste mouterij. Port of Antwerp en Indaver regelen de warmtelevering via Transportvennootschap Warmtenetwerk Antwerpen Noord.

Wie: o.a. Shell Wat: restwarmte Shell Pernis Waar: Rotterdam Wanneer: onbekend

Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorzien. Met het project is een totale investering van ongeveer 16 miljoen euro gemoeid.

RECYCLING Wie: Asbetter Acids Wat: verwerken asbestplaten Waar: Rotterdam Wanneer: 2024

Asbetter Acids bouwt een demonstratiefabriek die 60.000 ton asbestplaten gaat verwerken en tegelijkertijd 170.000 ton industriële restzuren neutraliseren. Het ontwerp voor de fabriek moet in september 2022 gereed zijn. Daarna volgt de aanbesteding voor de bouw van de fabriek. Het project vergt een investering van 60 tot 70 miljoen euro.

Wie: o.a. Bek & Verburg Wat: pilot met recycling visnetten Waar: Eemshaven Wanneer: onbekend

Bek & Verburg, Groningen Seaports en Impact Recycling zetten samen een pilotproject op om oude visnetten te recyclen. Ze onderzoeken of kunststof visnetten vanuit heel Nederland in Eemshaven kunnen worden gescheiden in PP en PE, beide met een zuiverheid van 98 procent. Na de proefperiode kan de installatie mogelijk tot twee ton visnetvezels per uur recyclen.

Wie: Black Bear Carbon Wat: pyrolyse autobanden Waar: Geleen Wanneer: tweede helft 2023

Black Bear Carbon gaat op Chemelot twee identieke productielijnen bouwen die rubbergranulaat van oude vrachtwagen- en autobanden langzaam pyrolyseren tot carbon black, pyrolyse-olie en -gas. De lijnen krijgen elk een capaciteit van 2.300 kilo granulaat per uur en kunnen samen 40.000 ton per jaar verwerken. Het project vergt een investering van 78 miljoen euro.

NIEUW PROJECT Wie: Bolder Industries Wat: chemische stoffen uit autobanden Waar: Antwerpen Wanneer: 2024

Bolder Industries bouwt in Antwerpen een fabriek die via een gepatenteerd proces chemische stoffen uit afgedankte autobanden kan halen. Deze zijn geschikt voor hergebruik in rubber, plastic en petrochemische producten. In het terugwinningsproces wordt 98 procent van de materialen van de band gebruikt.

www.industrielinqs.nl

02 | 2022

Naamloos-2 1

G_Projecten 02-2022.indd 61

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-03-2022 10:20

62

PROJECTEN

Wie: Circular Recycling Company Wat: recycling composiet Waar: Rotterdam Wanneer: onbekend

Circular Recycling Company gaat op Maasvlakte II vezel versterkt thermohardend composiet recyclen. Denk daarbij aan turbinebladen van windmolens, boten en interieurs van treinen. De fabriek gaat zowel technieken voor mechanische als chemische recycling combineren.

Wie: CFK Recycling Wat: pyrolyse aramidevezels Waar: Delfzijl Wanneer: onbekend

Het Duitse CFK Recycling wil met Teijin Aramid een pilot opzetten voor het recyclen van koolstofvezels door middel van pyrolyse. Het gaat om een pilot op kleine schaal voor de recycling van aramide. De insteek is vooral om te kijken wat er met het gerecyclede product mogelijk is.

Wie: Itero Wat: demofabriek Waar: Sittard-Geleen Wanneer: 2023

Het Britse Itero bouwt op de Brightlands Chemelot Campus een demonstratiefabriek voor het omzetten van moeilijk te recyclen plastic afval in een grondstof voor nieuwe plastics. De unit krijgt een capaciteit van 27.000 ton gemengd plastic afval per jaar. Voor toekomstige fabrieken kunnen meerdere modules naast elkaar worden gezet worden. Investering: 25 miljoen euro.

Wie: Sabic en Plastic Energy Wat: chemische recycling plastic Waar: Geleen Wanneer: tweede helft 2022

Sabic en Plastic Energy bouwen binnen een 50/50 joint venture een fabriek die moeilijk recyclebare kunststoffen omzet in synthetische oliën. Deze Tacoil gaat als grondstof naar de installaties van Sabic op Chemelot. Die maakt er opnieuw polymeren van. De fabriek is de eerste installatie op commerciële schaal en krijgt een capaciteit van 15.000 ton Tacoil per jaar.

Wie: TES Wat: recycling lithium-ion batterijen Waar: Rotterdam Wanneer: 2022

TES gaat in de haven van Rotterdam batterijen van elektrische voertuigen recyclen. De fabriek moet eind 2022 volledig operationeel zijn en kan dan jaarlijks 10.000 ton materiaal verwerken.

Dit is gericht op het herwinnen van nikkel, kobalt en lithium als grondstof voor het maken van nieuwe batterijen.

NIEUW PROJECT Wie: Trinseo Wat: recycling polystyreen Waar: Tessenderlo Wanneer: 2023

Trinseo gaat in Tessenderlo een fabriek bouwen voor de chemische recycling van polystyreen. De fabriek gaat 15.000 ton gerecycled polystyreen per jaar produceren. De bouw ervan begint eind 2022. De technologie is van Synova (en oorspronkelijk van TNO) en Worley is ingeschakeld voor de engineering.

NIEUW PROJECT Wie: Triple Helix Wat: polyolen uit polyurethaanschuim Waar: Antwerpen Wanneer: 2024

Triple Helix bouwt een pilotfabriek in de haven van Antwerpen om polyurethaanschuim, afkomstig van onder meer afgedankte matrassen, isolatiepanelen en autostoelen samen met gebruikte PET uit de retail- en voedingsindustrie, om te zetten in polyolen en amines. De fabriek zal volledig circulair werken en in haar eigen energiebehoeftes voorzien.

Wie: UBQ Materials Wat: thermoplastisch materiaal uit afval Waar: Bergen op Zoom Wanneer: eind 2022

Het Israëlische bedrijf UBQ Materials wil in Bergen op Zoom een fabriek bouwen die huishoudelijk afval omzet in een thermoplastisch materiaal. De productiefaciliteit moet vanaf eind 2022 zo’n 70.000 ton UBQ-materiaal gaan produceren.

Wie: Umincorp Wat: plastic recycling fabriek Waar: Rotterdam Wanneer: onbekend

Umincorp bouwt een tweede rPET-fabriek in Rotterdam. Het bedrijf werkt in Amsterdam al plastic afvalstromen mechanisch op tot zuivere grondstoffen voor producenten van plastic producten.

Een belangrijke stap in het proces is het scheiden van plastics in de afvalstroom met behulp van een magnetische vloeistof.

INDUSTRIE 4.0 Wie: BASF Wat: slimme proeffabriek Waar: Antwerpen Wanneer: begin 2023

www.industrielinqs.nl

BASF Antwerpen investeert 25 miljoen euro in een proeffabriek voor superabsorberende polymeren (SAP). Het nieuwe SAP Excellence Center wordt uitgerust met dataverwerkings­ systemen en sensortechnologie, die zorgen voor hogere productperformance en versnelling van de opschaling in de productie-installaties.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten 02-2022.indd 62

02 | 2022

31-07-20 14:43

02-03-2022 10:20

Wij Wijbegrijpen begrijpendat datu udedecomplexiteit complexiteit ininuw uwfabriek fabriekwilt wiltverkleinen. verkleinen.

VEILIGHEID VEILIGHEID ++BESCHIKBAARHEID BESCHIKBAARHEID U Uversterkt versterktdedeveiligheid, veiligheid,productiviteit productiviteitenenbeschikbaarheid beschikbaarheid van vanuw uwfabriek fabriekmet metinnovaties innovatiesenenkennis. kennis.

Deltabar PMD75B - voor verhoogde productiviteit enen verbeterde procesveiligheid Deltabar PMD75B - voor verhoogde productiviteit verbeterde procesveiligheid • •Bediening opop afstand viavia SmartBlue-app enen Bluetooth interface Bediening afstand SmartBlue-app Bluetooth interface • •Virtuele wizards bieden begeleiding bijbij dede SIL-test, waardoor Virtuele wizards bieden begeleiding SIL-test, waardoor gebruikersfouten tottot een minimum worden beperkt gebruikersfouten een minimum worden beperkt • •Gepatenteerde Heartbeat Technology verbetert dede veiligheid Gepatenteerde Heartbeat Technology verbetert veiligheid door detectie van verstopte impulsleidingen door detectie van verstopte impulsleidingen • •Eenvoudige indicatie van dede status van het instrument - het Eenvoudige indicatie van status van het instrument - het display verandert van groen naar rood bijbij diagnosemeldingen display verandert van groen naar rood diagnosemeldingen

Meer informatie: Meer informatie: www.nl.endress.com/pmd75b www.nl.endress.com/pmd75b

Omslag los Ilinqs 02-2022.indd 63

17:12 01-03-2022 17:10 01-03-2022 17:10

industrielinqs | 02 | 2022

Omslag omslagbestand.indd los Ilinqs 02-2022.indd1 64 ILINQS basis advertentie A4 NL contouren.indd 1

01-03-2022 17:13 26-08-20 10:30