Special Project & Innovatie 2022

Deze dynamische tijden vragen om flexibele oplossingen. Als internationale aardgasleverancier werken wij met prijs- en leveringsconcepten op maat en weten we alles van risicomanagement. Graag analyseren wij met u de risico’s waardoor onze oplossingen aansluiten op uw behoeften. Zoekt u een professionele partner? Op ons kunt u rekenen. Neem contact met ons op als u wilt weten wat onze energieoplossingen voor uw bedrijf kunnen betekenen: omv-gas.nl

5

COMMENTAAR Werk aan de winkel

Niet vaak hebben de Nederlandse en Vlaamse industrie zoveel investeringsaankondigingen gedaan als de afgelopen periode. De hele industrie lijkt op de schop te gaan. Misschien dat de groene waterstofplannen wel de boventoon voeren, maar vlak ook andere transitieterreinen niet uit. Denk aan circulaire grondstoffen, biobrandstoffen en meer. En natuurlijk het afvangen en ondergronds opslaan van CO2, oftewel CCS. Hoewel dit wellicht wat vertraging oploopt door de onzekerheden rond het Porthos-project.

6

8

14

18

PROJECT

Elektrificatie helpt chipsfabriek van het

gas af Om de CO2-uitstoot van haar chipsfabriek in Broek op Langedijk drastisch te reduceren, stapt PepsiCo over van aardgas op duurzame elektriciteit. Eneco faciliteert de elektrificatie van de fabriek. Hoewel een elektrische boiler veel gemakkelijker en goedkoper zou zijn, kiezen de twee bedrijven ervoor de chipsfabriek te elektrificeren met een e-heater in combinatie met hoge temperatuur warmte-opslag van Kraftblock.

WATERSTOF Van 1 naar 4000 megawatt in acht jaar Wie de plannen voor groene waterstofproductie in Nederland en België een beetje volgt, ziet al gauw door de bomen het bos niet meer. Daarom proberen we het een en ander op een rijtje te zetten. Als alle aankondigingen daadwerkelijk doorgaan, dan staat nu al de Nederlandse ambitie van vier gigawatt aan elektrolyzers voor 2030 volop in de steigers. Vlaanderen is wat voorzichtiger met zowel ambities als aankondigingen.

WATERSTOFNETWERK Voorbereiding op de toekomst Waterstof speelt een belangrijke rol in het vergroenen van de industrie en de reductie van CO2-uitstoot. Nederland heeft daarbij een relatief gunstige uitgangspositie. Grote windparken voor de Nederlandse kust leveren energie voor de productie van groene waterstof en via de zeehavens van Rotterdam en Delfzijl kan deze ook worden geïmporteerd. Om alle industriële clusters te voorzien van groene waterstof en met elkaar te verbinden, werkt Gasunie aan een nationaal waterstofnetwerk.

RECYCLING Grondstoffen uit afvalplastic

In Europa wordt jaarlijks dertig miljoen ton kunststofafval ingezameld. Ruim 85 procent daarvan wordt verbrand, gestort of geëxporteerd. Naast de impact op het milieu gaan hierbij kostbare grondstoffen verloren. In de afvalverwerkende en chemische industrie wordt dan ook hard gezocht naar alternatieven. Naast innovaties in het mechanisch recyclen zijn er diverse pilots en projecten in chemisch recyclen waarbij uit afvalplastic weer hoogwaardige grondstoffen voor nieuw plastic worden gewonnen.

Werk aan de winkel

Niet vaak hebben de Nederlandse en Vlaamse industrie zoveel investeringsaankondigingen gedaan als de afgelopen periode. De hele industrie lijkt op de schop te gaan. Misschien dat de groene waterstofplannen wel de boventoon voeren, maar vlak ook andere transitieterreinen niet uit. Denk aan circulaire grondstoffen, biobrandstoffen en meer. En natuurlijk het afvangen en ondergronds opslaan van CO 2 , oftewel CCS. Hoewel dit wellicht wat vertraging oploopt door de onzekerheden rond het Porthos-project.

Tegelijkertijd zijn de geopolitieke omstandigheden zeer ongewis. Het is zeer onduidelijk of de huidige hoge energieprijzen de plannen zullen afremmen of juist versnellen. Verliezen we industrieën in Europa, of gaan we juist een nieuwe industriële revolutie in. Die van de vergroening?

Willen we alle aangekondigde projecten uitvoeren, dan zal beschikbaarheid van technologie nauwelijks een obstakel zijn. Uitdagender zijn wet- en regelgeving en vergunningprocedures. Met name op het gebied van de stikstofproblematiek.

De grootste puzzel lijkt echter de beschikbaarheid van personeel. Net als verschillende andere sectoren heeft de industrie nu al een nijpend tekort aan personeel. Overigens niet voor de eerste keer. Elke voorgaande keer heeft de industrie de krapte op de arbeidsmarkt echter het hoofd kunnen bieden. Hopelijk lukt dat nu ook.

Wel lijkt de situatie nu anders. Niet alleen moeten bestaande installaties draaiende worden gehouden, ook de industriële transformatie vraagt om enorm veel extra krachten. Erg benieuwd hoe we er over pakweg vijf jaar voor staan. Er is in ieder geval veel werk aan de winkel.

industrie linqs

Opzeggen

Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsa bonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aange geven nummers. Opzeggen en wijzigen kan per e-mail naar abonnementen@ industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is acht weken voor het einde van uw abonnementsperiode.

Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abon nement. Mail voor overige vragen naar abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via 020 312 20 88.

Prijswijzigingen voorbehouden. ISSN: 2667-1123

© Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gere produceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier:

Liesbeth Suzanne Monique

Wim Raaijen hoofdredacteur

Elektrificatie helpt chipsfabriek van het gas af

Om de CO2-uitstoot van haar chipsfabriek in Broek op Langedijk drastisch te reduceren, stapt PepsiCo over van aardgas op duurzame elektriciteit. Eneco faciliteert de elektrificatie van de fabriek. Hoewel een elektrische boiler veel gemakkelijker en goedkoper zou zijn, kiezen de twee bedrijven ervoor de chipsfabriek te elektrificeren met een e-heater in combinatie met hoge-temperatuuropslag van Kraftblock.

Liesbeth Schipper

Restwarmte

Bij PepsiCo in Broek op Langedijk doet de thermische opslag van Kraftblok dienst om duurzame energie tijdelijk op te slaan. Het systeem is in eerste instantie echter ontworpen om restwarmte uit productieprocessen in op te slaan. Bijvoorbeeld als deze slechts een paar uur per dag beschikbaar is of in grote hoeveelheden vrij komt in een korte tijd. De warmte in het opslagsysteem kan dan later intern worden hergebruikt, bijvoorbeeld om een oven voor te verwarmen maar ook om stoom of elektriciteit op te wekken. De opgeslagen warmte kan zelfs worden getransporteerd voor gebruik door een externe partij, omdat de opslag modulair en verplaatsbaar is.

De restwarmte moet een temperatuur hebben van minimaal 300 tot maximaal 1.300 graden Celsius. Voor de chemische industrie of staalproductie, maar ook voor de keramische en glasindustrie is dit een interessante optie. Kraftblock heeft voor deze toepassing al diverse pilots lopen, onder andere met twee staalproducenten en met een bedrijf in de keramische industrie.

Om aan warmte te komen, gebruikt de industrie al decennialang aardgas en restgassen uit het eigen proces. Het gebruik van gas(sen) is in al die jaren helemaal geoptimaliseerd en bijzonder betrouwbaar geworden. Het zorgt daarmee voor stabiliteit en veiligheid. De industrie moet nu echter om, van dit goed werkende systeem naar andere energiedragers. Dat kost tijd en geld, maar is onvermijdelijk om een significante CO2 emmisiereductie te kunnen realiseren. Een van de opties die de industrie in de energietransitie heeft, is elektrificatie van processen. De industrie is al volop bezig met elektrificatie door bijvoorbeeld te werken met elektrische aandrijvingen, maar een nieuwe elektrificatieslag richt zich nu op de warmtebehoefte. Een mooi voorbeeld daarvan is een gezamenlijk project van Eneco en PepsiCo in Broek op Langedijk. Daar elektrificeert Eneco de warmteprocessen in de chipsfabriek van PepsiCo, waar onder andere Lay’s en Cheetos worden gemaakt. De fabriek stapt daarmee over van aardgas naar groene stroom.

Buffersysteem Elektrificatie met duurzame energie is een belangrijke oplossing om het gasgebruik in de chipsfabriek terug te brengen en zo de CO2-uitstoot te reduceren. Het vervangen van aardgas door groene elektriciteit moet in een eerste fase leiden tot een verlaging van de CO2-uitstoot met 51 procent ten

opzichte van de te verwachten emissies zonder deze omslag. Het doel is om uiteindelijk een CO2-reductie van 98 procent te realiseren.

Een uitdaging bij het gebruik van hernieuwbare energie is echter het fluctuerende aanbod terwijl de vraag naar energie vanuit de fabriek juist wel constant is. Een oplossing voor dit probleem is een energieopslag tussen de energiebron en de gebruiker. Op het terrein van PepsiCo komt ook zo’n opslagsysteem. De thermische opslag in Broek op Langedijk kan Eneco vullen op momenten dat de algemene vraag naar groene elektriciteit laag is. Dus met name in de avond en nacht, en in het weekend wanneer er weinig vraag naar energie is en de elektriciteitsprijzen laag zijn. De thermische energie kan terug naar de fabriek op momenten dat die de warmte nodig heeft.

Hoge temperatuur warmte-opslag

Eneco begon in 2019 met een verkenning van mogelijkheden om bedrijven te helpen verduurzamen door elektrificatie in combinatie met thermische opslag. Het bedrijf onderzocht veertien technische oplossingen voor warmte-opslag en koos er uiteindelijk voor met Kraftblock in zee te gaan. Dit Duitse bedrijf verwarmt lucht met een elektrische weerstandverwarming – eigenlijk gewoon een enorme föhn –en slaat deze op in een grote container met ijzerslakken, een restproduct van de metaalindustrie. Het gaat daarbij om hoge temperatuur warmte-opslag, het materiaal blijft stabiel tot 1.300 graden Celsius.

In Broek op Langedijk verwarmt de e-heater de lucht tot 800 graden Celsius. Deze hete lucht gaat door de container en geeft daarbij de warmte af aan de ijzerslakken. Deze zijn zeer geschikt voor het vasthouden van warmte op hoge temperatuur voor langere tijd. Het duurt ongeveer vier uur om de opslag volledig te vullen. Wanneer de warmte later nodig

is, wordt de luchtstroom omgedraaid en geven de ijzerslakken hun warmte weer af aan de lucht. Deze hete lucht wordt dan gebruikt voor het verwarmen van de thermische olie die nodig is om de chips in de fabriek te bakken.

Gewone elektrische boiler Twee van de drie bestaande gasgestookte ketels in Broek op Langedijk blijven voorlopig in gebruik om de temperatuur van de thermische olie te handhaven. Maar in de nieuwe situatie leveren ook de e-heater en het thermisch energieopslagsysteem de benodigde warmte aan de olie. Daardoor wordt er minder aardgas gebruikt, naar schatting 4,5 miljoen kubieke meter gas per jaar. Dit komt overeen met een CO2-emissiereductie van 8.500 ton per jaar. Volgens Eneco zou een gewone elektrische boiler om de thermische olie te verhitten een stuk goedkoper zijn. Toch kiest het bedrijf voor dit twee tot drie keer duurdere systeem met thermische opslag om PepsiCo van warmte te voorzien. Het wil met het project ervaring opdoen, ervan leren. Het wil knelpunten oplossen en inzicht verwerven en daarmee de technologie verder verbeteren. Eneco is nog in gesprek met netbeheerder Liander vanwege het overbelaste elektriciteitsnet in Noord-Holland. De thermische opslag kan worden geladen op momenten dat het net dit aankan en biedt daarmee flexibiliteit aan het net.

Twee modules

De bouw van de thermische opslag begint naar verwachting medio 2023 en zal, als alles volgens planning verloopt, eind 2023 gereed zijn. Er komen in eerste instantie twee Kraftblock modules te staan, elk met een netto capaciteit van 34 megawattuur. In een tweede fase willen Eneco en PepsiCo er nog drie modules bij plaatsen, om daarmee de CO2-uitstoot met 98 procent te reduceren.

BEELD: KRAFTBLOCK

Model voor hoge temperatuur warmte-opslag in de industrie van Kraftblock.

Van 1 naar 4.000 megawatt groene waterstof in acht jaar

Wie de plannen voor groene waterstofproductie in Nederland en België een beetje volgt, ziet al gauw door de bomen het bos niet meer. Daarom proberen we het een en ander op een rijtje te zetten. Als alle aankondigingen daadwerkelijk doorgaan, dan staat nu al de Nederlandse ambitie van vier gigawatt aan elektrolyzers voor 2030 volop in de steigers. Vlaanderen is wat voorzichtiger met zowel ambities als aankondigingen.

Wim Raaijen

Even een reality check: de grootste elektrolyzer in Nederland staat momenteel in Zuidwending. Deze installatie van Gasunie heeft een elektrisch vermogen van één megawatt. Heel veel meer waterstof wordt er in Nederland momenteel ook niet geproduceerd via de groene route. Nagenoeg de volledige industriële vraag naar waterstof, onder andere voor de ontzwaveling van brandstoffen en de productie van kunstmest, wordt geproduceerd uit aardgas via traditionele steam reformers.

Willen we van de CO2-emissies af, dan zijn er verschillende routes. In zowel Rotterdam als Antwerpen wordt veel verwacht van de blauwe route: het afvangen en grootschalig opslaan van CO2. Wel lopen de plannen op zijn minst vertraging op door de recente uitspraak van de Raad van State over grootschalige bouwprojecten als Porthos, het Rotterdamse plan om CO2 op te slaan in lege gasvelden in de Noordzee. De haven van Antwerpen onderzoekt meerdere mogelijkheden om afgevangen CO2 op te slaan, onder andere door verscheping naar Noorwegen.

Ook is er een turquoise route. Via methaanpyrolyse of bijvoorbeeld plasmatechnologie is aardgas ook om te zetten in waterstof met het eveneens waardevolle koolstof als tweede product. Er worden inmiddels pilots met deze route uitgevoerd, maar industriële toepassing laat nog even op zich wachten. Bovendien is er door de Oekraïne-crisis veel onzekerheid over de betaalbaarheid en beschikbaarheid van de grondstof aardgas. Zeker in Europa.

Plekje op de Noordzee

De huidige geopolitieke omstandigheden lijken vooral de plannen voor groene waterstof extra aan te wakkeren. Plannen van de Nederlandse overheid om tegen 2030 vier gigawatt vermogen aan opgestelde groene-waterstoffabrieken te hebben staan, leken op het eerste gezicht al ambitieus. Als het aan de grootste regeringspartijen VVD en D66 ligt, wordt dit doel zelfs verdubbeld naar acht gigawatt. Ambitieus maar haalbaar, horen we regelmatig uit de hoek van de investeerders. Groene waterstof kan immers offshore wind achterna gaan. Windenergie begon ook klein met veel subsidies. Inmiddels worden enorme parken in de Noordzee aangelegd en er gaat geen dubbeltje overheidsgeld meer in de windturbines zelf. Straks moeten exploitanten zelfs voor hun plekje op de Noordzee gaan betalen.

Hydrogenering

Een reality check dus. Acht gigawatt lijkt heel veel, maar is dat ook zo? Afgelopen zomer ging Shell als eerste daadwerkelijk

Artist impression van een 25 megawatt elektrolyzer van VoltH2 in Vlissingen.

aan de slag met de bouw van een grote elektrolyzer van 200 megawatt. Daarmee wil het concern een stap zetten in de verduurzaming van haar raffinaderij in Pernis. Vanaf de opening in 2025 gaat de installatie ruim 20 kiloton waterstof per jaar produceren. Dat is naar schatting ongeveer tien procent van het waterstofverbruik van de raffinaderij. Met andere woorden: met vier gigawatt aan gewenste groene waterstofproductie kunnen twee grote raffinaderijen van groene waterstof worden voorzien.

De industriële vraag in Nederland en Vlaanderen naar groene waterstof is een veelvoud daarvan. En die kan zomaar enorm toenemen als Tata Steel er het komende decennium in slaagt de staalproductie in IJmuiden grotendeels te vergroenen. Via de innovatieve direct reduced iron technologie, waarbij waterstof een belangrijk rol gaat spelen in plaats van cokes. Ook bij chemische recycling van afvalplastics, waar de komende jaren veel van wordt verwacht, is veel extra waterstof nodig. Met name voor hydrogenering om onder meer chloor en fosfor te verwijderen.

In Antwerpen zal de vraag naar waterstof eveneens toenemen. Alleen al met de komst van de etheenkraker van Ineos. Jaarlijks zal die 100 kiloton waterstof nodig hebben. Wel kan Ineos zelf aan zestig procent van deze vraag voldoen, omdat bij het kraken van etheen grote hoeveelheden waterstof ontstaat. Zou Ineos de overige veertig procent waterstof groen willen oplossen, dan is nog steeds ongeveer een vermogen van 400 megawatt nodig.

Afnemer

Het is daarom vooral interessant om eens de groene waterstofplannen die per regio bekend zijn op te tellen. Heel opvallend zijn dan de enorme ambities in de North Sea Port regio, en met name in Zeeland. Als alle plannen doorgaan, staat daar over vijf jaar al minimaal één gigawatt en in 2030 meer dan twee gigawatt. Vooral het Deens Ørsted heeft daar grote plannen met eerst 500 megawatt en daarna nog eens 500 megawatt. Ook heeft het bedrijf samen met

kunstmestfabrikant Yara plannen voor de bouw van een 100 megawatt elektrolyzer in Sluiskil. Yara lijkt een van de belangrijkste aanjagers van groene waterstof in Zeeland en West-Vlaanderen. Maar ook ArcelorMittal kan een belangrijke toekomstige afnemer zijn en in Vlissingen heeft Total ook een raffinaderij staan. In Terneuzen heeft Air Liquide plannen voor een groene-waterstoffabriek van 200 megawatt. Dat bedrijf heeft een waterstofinfrastructuur van het Rotterdamse havengebied tot Noord-Frankrijk met een grote verscheidenheid aan industriële klanten.

Tata Steel

Ook In Rotterdam, met name op de Maasvlakte, groeien de ambities. Shell is inmiddels met de bouw van haar 200 megawatt elektrolyzer begonnen, maar in de slipstream volgen daar Uniper, HyCC met BP en meer partijen. Op de Maasvlakte wordt speciaal daarom een conversiepark aangelegd die op den duur mogelijk twee gigawatt aan installaties voor groene-waterstofproductie gaat huisvesten. Opgeteld zijn er nu al plannen voor meer dan 550 megawatt groenewaterstofproductie over vijf jaar in de Rotterdamse haven. In 2030 kan dat zomaar 1,5 gigawatt zijn. De grote aanjager in de IJmond van groene-waterstofproductie is Tata Steel in IJmuiden. Maar ook in de Amsterdamse industrie groeien de afzetmogelijkheden. Vooral waterstofproducent HyCC heeft zijn ogen gericht op de IJmond. Over vijf jaar wil het bedrijf samen met het Havenbedrijf Amsterdam een eind op weg zijn met de constructie van een 500 megawatt elektrolyzer.

Interessante gesprekken Noord-Nederland lijkt met een strategische ligging ook kansrijk op het gebied van groene-waterstofproductie. Zeker als het aardgasnet deels wordt omgebouwd voor waterstof en natuurlijk ligt het ook strategisch voor de aanlanding van windenergie. Onlangs kondigde de Franse waterstofstarter Lhyfe een 200 megawatt waterstoffabriek in Delfzijl aan, en ook RWE, HyCC, Shell en Engie hebben grote plannen voor Delfzijl,

Artist impression van Holland Hydrogen I, een 200 megawatt elektrolyzer van Shell op de Tweede Maasvlakte in Rotterdam.

de Eemshaven en Emmen. Over vijf jaar kan in het Noorden zo’n 400 megawatt aan groene waterstofproductie staan. In Vlaanderen is de industrie wat bescheidener met grote aankondigingen en ambities. Afgelopen voorjaar kondigde het Amerikaanse Plug Power het eerste grootschalige groene waterstofproject aan in de Antwerpse haven. Het bedrijf wil voor 2024 een elektrolyzer bouwen met een vermogen van 100 megawatt. CEO Jacques Vandermeiren van Port of AntwerpBruges eerder in Petrochem magazine: ‘Sowieso zijn we wat bescheidener in onze aankondigingspolitiek. We wachten met aankondigingen tot het moment dat er meer zekerheid is over de investeringen. Maar ook wij zijn actief aan het onderzoeken wat de mogelijkheden zijn. En er zijn verschillende interessante gesprekken.’

Offshore

Een laatste interessant gebied voor groene-waterstofproductie is de Noordzee. RWE en Neptune Energy maakten begin 2022 bekend dat zij gezamenlijk in het consortium H2opZee stappen om vóór 2030 offshore waterstof te produceren.

WATERSTOF PROJECTEN

Wie: Air Liquide

Wat: 200 MW elektrolyzer

Waar: Terneuzen

Wanneer: 2024

Wie: Engie, OCI en EEW

Wat: 100 MW elektrolyzer

Waar: Eemshaven/Delfzijl

Wanneer: 2025

H2opZee is gericht op de bouw van een 300 tot 500 megawatt elektrolyzer ver op de Noordzee, voor de productie van waterstof met offshore wind. Deze waterstof wordt vervolgens via een bestaande pijpleiding naar land getransporteerd. De pijpleiding kan een capaciteit van tien tot twaalf gigawatt aan.

Ammoniakterminals

Naast de bouw van groene waterstoffabrieken oriënteren de verschillende havens zich ook op grootscheepse import van waterstof uit met name zonovergoten landen als Chili, Australië, Oman, Namibië en dichter bij huis bijvoorbeeld Portugal en Marokko. Om waterstof over grote afstanden via schepen te vervoeren, lijkt de omzetting naar ammoniak als drager kansrijk. Daarom zijn er ook verschillende plannen voor de bouw van ammoniakterminals. Zo hebben Fluxys en Advario plannen in Antwerpen en willen Uniper en Vesta van Vlissingen een ammoniakhub maken. In Rotterdam hebben Vopak, Gasunie en HES gezamenlijke plannen en wil ook OCI haar ammoniakopslag uitbreiden. En Gasunie kijkt ook stiekem alvast naar mogelijkheden in de Eemshaven.

Air Liquide heeft vergevorderde plannen om een 200 MW elektrolyzer te bouwen in Terneuzen. Het project, ELYgator genaamd, integreert op een slimme manier twee verschillende elektrolysetechnologieën (PEM en alkaline) in één ontwerp. Als het project doorgaat, kan de installatie in 2024 beginnen met de productie van groene waterstof.

Engie, OCI en EEW werken samen aan een grootschalige op waterstof gebaseerde waardeketen in Noord-Nederland. De eerste fase van het HyNetherlands (HyNL) project bestaat uit een 100 MW elektrolyzer, die wordt aangedreven met 200 MW van offshore windturbines. Deze moet waterstof gaan produceren voor onder andere de productie van e-methanol uit biogeen CO2

Wie: o.a. Gasunie en Shell

Wat: windpark en elektrolyzer

Waar: Eemshaven

Wanneer: 2040

Gasunie, Shell, RWE, Equinor en Eneco werken samen aan het project NortH2. Kern is de bouw van een enorm windpark in de Noordzee met een vermogen van tien gigawatt. En de bouw van een waterstoffabriek in de Eemshaven. De partners verwachten zo’n 800.000 ton groen waterstof per jaar te produceren in 2040. OCI is aan het project verbonden als afnemer van de waterstof. Wie:

Wat:

Wie: HyCC en BP

Wat: 250 MW elektrolyzer

Waar: Rotterdam

Wanneer: onbekend

Wie: HyCC en Tata Steel

Wat: 100 MW elektrolyzer

Waar: IJmuiden

Wanneer: onbekend

HyCC en Port of Amsterdam hebben plannen voor de bouw van een groene-waterstoffabriek van 500 MW in Amsterdam: H2era. Deze zou in 2027 operationeel kunnen zijn. De fabriek wordt aangesloten op wind op zee via het hoogspanningsnetwerk van TenneT, waarmee belasting van het lokale netwerk wordt voorkomen.

HyCC en BP willen op de Maasvlakte in Rotterdam een 250 megawatt elektrolyser bouwen. De groene waterstof van H2-Fifty, maximaal 45.000 ton per jaar, wordt ingezet om de raffinaderij van BP en andere industrieën in het havengebied te verduurzamen.

HyCC en Tata Steel willen een 100 MW elektrolyser op het terrein van Tata Steel in IJmuiden bouwen. Deze gaat – naast zuurstof – maximaal 15.500 ton waterstof per jaar produceren. Het project heeft de naam H2ermes gekregen.

Wie: HyCC en Gasunie

Wat: 20 MW elektrolyzer

Waar: Delfzijl

Wanneer: 2024

Wie: HyCC en SkyNRG

Wat: 40 MW elektrolyzer

Waar: Delfzijl

Wanneer: 2025

Wie: Lhyfe

Wat: 200 MW elektrolyzer

Waar: Delfzijl

Wanneer: 2026

Wie: Ørsted

Wat: 500 MW elektrolyzer

Waar: Zeeland

Wanneer: onbekend

Wie: Ørsted

Wat: 100 MW elektrolyzer

Waar: Sluiskil

Wanneer: onbekend

Wie: Plug Power

Wat: 100 MW elektrolyzer

Waar: Antwerpen

Wanneer: 2024

Wie: RWE

Wat: 50 MW elektrolyzer

Waar: Eemshaven

Wanneer: 2025

Wie

Wat: 200 MW elektrolyzer

Waar: Tweede Maasvlakte

Wanneer: 2025

HyCC en Gasunie werken samen aan het waterstofproject Djewels. De partners installeren een twintig megawatt elektrolyzer in Delfzijl voor de productie van waterstof als basis voor groene methanol. Eind 2022 nemen de partners een investeringsbeslaissing over het project. Ze willen de installatie eind 2024 operationeel hebben.

In het project H2eron werkt HyCC samen met SkyNRG om een waterstoffabriek van 40 MW in Delfzijl te bouwen. SkyNRG neemt de waterstof af om te gebruiken voor de productie van kerosine. Een definitieve beslissing moet nog worden genomen, maar doel is om in 2024 te beginnen met de bouw van de fabriek, zodat in 2025 de eerste waterstof kan worden geleverd.

Lhyfe wil een waterstoffabriek met een capaciteit van 200 megawatt bouwen in Delfzijl, die voor de elektrolyse gebruik zal maken van offshore windenergie. De installatie krijgt een jaarlijkse productiecapaciteit van meer dan 20 kiloton groene waterstof. De ingebruikname van de groene waterstofinstallatie is ten vroegste gepland voor 2026.

Ørsted wil in twee fasen een elektrolysecapaciteit van 1 GW realiseren. Het bedrijf wil die koppelen aan een groot windmolenpark (2GW) in het Nederlandse deel van de Noordzee. In een eerste fase gaat het om 500 MW aan elektrolysecapaciteit. De ontwikkeling van deze fase begint zodra de regelgeving en een regionaal waterstofnetwerk klaar is.

Ørsted en Yara willen in Sluiskil samen groene ammoniak gaan produceren. Een 100 megawatt elektrolyzer moet de windenergie van Ørsted omzetten in groene waterstof, waarmee Yara zo’n 75.000 ton groene ammoniak per jaar kan maken, en vervolgens groene meststoffen.

Het Amerikaanse Plug Power wil een 100 megawatt groene waterstoffabriek bouwen in de Antwerpse Haven. De bouw van de fabriek begint na afronding van het vergunningsproces, naar verwachting eind 2023. De eerste productie van groene waterstof wordt eind 2024 verwacht.

Het project Eemshydrogen van RWE omvat de bouw van een 50 MW-elektrolyzer in de Eemshaven met een directe aansluiting op windpark Westereems van RWE. Als RWE in 2023 een definitieve investeringsbeslissing neemt, kan het in 2025 groene waterstof produceren. BioMCN is dan de eerste klant. Mogelijk neemt Evonik ook groene waterstof af.

Shell bouwt een 200 MW elektrolyzer op de Tweede Maasvlakte in de Rotterdamse haven, de Holland Hydrogen I. De waterstoffabriek kan straks 60 ton waterstof per dag produceren met energie van het windmolenpark Hollandse Kust (noord). Naar verwachting is de fabriek in 2025 operationeel.

Uniper wil groene waterstof gaan produceren op haar Maasvlakte-locatie. Het bedrijf onderzoekt de mogelijkheden van een elektrolyse-installatie die om te beginnen een capaciteit van 100 MW krijgt. In de verdere toekomst kan de capaciteit groeien naar 500 MW. Een investeringsbeslissing volgt in 2022

Na de aankondiging van twee Zeeuwse waterstoffabrieken in Vlissingen en in Terneuzen heeft VoltH2 nu ook plannen voor een 50 MW elektrolyzer in Delfzijl. De fabriek vereist een investering van 80 tot 100 miljoen euro. Als alles volgens plan verloopt, begint de bouw in 2024.

Kom het zelf bekijken!

In het eerste kwartaal 2023 verhuizen we naar Hellevoetsluis. Centraal gelegen in de Rotterdamse industrie beschikken we dan over een speciaal voor ons ontworpen nieuw pand dat ons in staat stelt om de meest complete service te bieden. Onze nieuwe werkplaats is onder andere voorzien van een kraan met 32 ton hijscapaciteit, een straalcabine, een lasafdeling, een spoelplaats en nog meer machinale mogelijkheden. Teveel om op te noemen! Kom daarom langs om het zelf te bekijken. Stuur een mail naar info@humanindustries.nl en maak een afspraak voor een rondleiding in ons gloednieuwe pand!

We draaien er niet omheen…

Human Industries is uw partner voor alle rotating equipment! Uw stoomturbines, compressoren, pompen, tandwielkasten, en alle andere rotating equipment zijn bij ons in goede handen.

Dat zeggen er wel meer, maar wat doen we anders?

Wij begrijpen de behoeften van onze klanten. Of het nu gaat om een kleine inspectie of een complete turnaround, een noodreparatie of een preventief onderhoudsprogramma? Bij ons staat de klant centraal, is afspraak áltijd afspraak en zijn we transparant en recht door zee. Bij u op locatie en in onze compleet uitgeruste werkplaats zorgen wij voor een compleet pakket aan services.

Korte lijnen….

In de dynamische industrie waarin we werken zorgen wij ervoor dat álles soepel blijft draaien. Bij ons geen lange levertijden en complexe communicatiestructuren. We kunnen snel schakelen doordat we letterlijk de beste kennis, kunde en middelen onder één dak hebben verzameld.

Merkonafhankelijk….

De makelij van uw equipment is voor ons nooit een probleem, want wij werken volledig merkonafhankelijk. Dankzij reverse engineering bijvoorbeeld, hoeven we niet lang te wachten op reserveonderdelen. We zijn we in staat om in relatief korte tijd equipment weer operationeel te maken met inzet van kwalitatief hoogwaardige vervangingsonderdelen.

Alles wat niet naar de werkplaats kan, kan een werkplaats naartoe! Human Industries verspilt geen kostbare tijd. Bij grotere projecten, zoals turnarounds, zorgen we voor een compleet ingerichte hijs- en toolcontainer. De containers zijn compleet ingericht met volledig gekeurd en gecertificeerd hijsgereedschap, handgereedschap, elektrisch gereedschap, hydraulisch gereedschap en meet- en regelapparatuur.

Onze mensen….

Onze naam staat voor de belangrijkste pijler in ons bedrijf: onze mensen. Ze zijn stuk voor stuk kundig en betrokken bij hun vakgebied en zijn samen verantwoordelijk voor vele jaren ervaring in de techniek en industrie. Dat gaat niet vanzelf natuurlijk. Wij blijven voortdurend investeren in de opleiding en het welzijn van onze mensen. Als onderneming zijn we VCA-P gecertificeerd, en het is voor ons vanzelfsprekend dat we ons werk verrichten op een manier die nooit concessies doet aan veiligheid, gezondheid of het milieu.

Hopelijk zegt ook u binnenkort ‘HI to Human Industries’!

Waterstofnetwerk voorbereiding op mogelijke toekomst

Waterstof speelt een belangrijke rol in het vergroenen van de industrie en de reductie van CO2-uitstoot. Nederland heeft daarbij een relatief gunstige uitgangspositie. Grote windparken voor de Nederlandse kust leveren energie voor de productie van groene waterstof en via de zeehavens van Rotterdam en Delfzijl kan deze ook worden geïmporteerd. Om alle industriële clusters te voorzien van groene waterstof en met elkaar te verbinden, werkt Gasunie aan een nationaal waterstofnetwerk.

Monique Harmsen

Het Nederlandse waterstofnetwerk verbindt in de komende jaren de zeehavens met de grote industriële clusters in Nederland en met opslaglocaties voor waterstof. Er worden ook verbindingen gemaakt met Duitsland en België. Dit vergt grote investeringen in een markt die zich nog moet ontwikkelen. Of het waterstofnetwerk een succes zal worden, hangt af van de bereidheid van de industrie om over te stappen op groene waterstof. Hoe beter en dichter het netwerk hoe groter die bereidheid zal zijn. Het merendeel van de waterstofprojecten zit nog in de fase van haalbaarheidsstudies maar er zijn ook concrete plannen die binnen twee of drie jaar afgerond moeten zijn.

Het uitrollen van een landelijke infrastructuur voor groene waterstof is een puzzel waarbij alle stukjes moeten passen. Naast het hoofdnetwerk, dat grotendeels bestaat uit bestaande gasleidingen, worden er ook regionale en lokale transportnetwerken ontwikkeld die op het hoofdnet worden aangesloten. Deze regionale netwerken zijn te vinden in de regio Rotterdam, Zeeland en de Eemsdelta. Door hun ligging aan zee zijn Rotterdam en de Eemsdelta de twee belangrijkste hubs voor de productie van groene waterstof en de distributie naar het achterland.

Leiding naar Pernis

In de haven van Rotterdam zijn Gasunie en Havenbedrijf Rotterdam al begonnen met de voorbereidingen voor een ondergrondse waterstoftransportleiding van 32 kilometer lang, die onderdeel wordt van het landelijke transportnetwerk. De leiding loopt van de Tweede Maasvlakte naar Pernis. De groene waterstof die wordt opgewekt in de haven wordt samen met

geïmporteerde waterstof via deze pijpleiding getransporteerd naar het landelijke waterstofnetwerk. Het Holland Hydrogen I groene-waterstofproject van Shell is de eerste klant voor de geplande leiding. De waterstofleiding moet eind 2024, begin 2025 gereed zijn.

Aansluiting Nederland en België

In Zeeland werkt Gasunie met North Sea Port aan een regionaal transportnetwerk voor waterstof. Dit Hydrogen Delta Network NL wordt als het klaar is ook aangesloten op de landelijke Nederlandse en Belgische waterstofinfrastructuur. Ook in België wordt gewerkt aan een waterstofnetwerk. Als de nu nog afzonderlijke netwerken in België en Nederland in 2026 operationeel zijn, worden ze op de grens aan

elkaar gekoppeld. Hiermee ontstaat één van de eerste grensoverschrijdende netten voor waterstof met open toegang in Europa. Het netwerk zal de bedrijven in het zestig kilometer lange havengebied, van Vlissingen en Terneuzen tot Gent, van waterstof voorzien. De aansluiting op de landelijke waterstofinfrastructuur in Nederland en België geeft bedrijven ook toegang tot een groot achterland, andere industrieclusters en havens in Europa.

Waterstof ecosysteem Noord-Nederland Noord-Nederland, de Eemsdelta, heeft de afgelopen jaren vol ingezet op de ontwikkeling van een waterstofecosysteem en wordt gezien als de leidende Hydrogen Valley in Europa. De regio heeft een aantal kenmerken die leiden tot een zeer gunstige uitgangspositie. Er is een groot potentieel aan grootschalige windenergie met alle windparken voor de kust. Verder beschikt de regio over voldoende locaties voor de bouw van elektrolyzers. De belangrijkste asset van Groningen is het gasnet. Door de jarenlange gasboringen beschikt de provincie over het dichtste gasnet ter wereld en dat biedt een grote bedrijfszekerheid. Erg belangrijk is ook de mogelijkheid om waterstof op te slaan in het netwerk en de zoutcavernen van Zuidwende. Op die manier zit er een bufferfunctie in het net. Dat is nodig omdat de industrie vraagt om een stabiel aanbod, en dat is lastig met elektrolyzers. Geen wind betekent geen waterstof. Net als met zonne-energie voor het elektriciteitsnet is balanceren in het waterstofnet belangrijk. Op dagen dat het hard waait, wordt de overproductie van waterstof opgeslagen zodat er op windstille dagen ook energie beschikbaar is. Door verschillende netwerken aan elkaar te knopen, kun je overigens ook buffers

inbouwen. Maar voordat het allemaal zover is, heb je zonder buffers grijze waterstof als back-up nodig.

Duitsland

Ook in Duitsland zijn er net over de grens in Wilhelmshaven, grote ambities voor de productie en distributie van groene waterstof. Naast een ammoniakterminal liggen er plannen voor maar liefst een gigawatt aan groene waterstofproductie. Uniper wil van Wilhelmshaven het eerste grote waterstofknooppunt van Duitsland maken. Hier wordt ook een koppeling aan het Nederlandse waterstofnet voorzien.

Delta Corridor-project

In Rotterdam wordt naast het landelijke waterstoftransportnetwerk ook gewerkt aan het Delta Corridorproject dat de haven rechtstreeks verbindt met het achterland.

PROJECTEN WATERSTOFNETWERK

Wie: HyNetwork Services

Wat: landelijk waterstofnetwerk

Waar: Nederland

Wanneer: 2026 - 2030

Wie: HyNetwork Services

Wat: waterstoftransportleiding

Waar: Rotterdam

Wanneer: 2025

Wie: HyNetwork Services

Wat: waterstoftransportnetwerk

Waar: Noordzeekanaalgebied

Wanneer: 2027

Wie: Gasunie en North Sea Port

Wat: regionaal waterstoftransportnetwerk

Waar: Zeeland

Wanneer: eind 2025

Wie

Wat:

Waar:

Wanneer: 2027

Het project is een samenwerkingsverband van het Havenbedrijf Rotterdam en een groeiend aantal industriepartners waaronder Shell, BP, RWE, ThyssenKrupp, LyondellBasell, HeidelbergCement, Attero en Chemelot. De corridor bestaat uit een bundel van vier pijpleidingen tussen de Rotterdamse haven, Moerdijk, Geertruidenberg, Chemelot en NoordrijnWestfalen.

De Delta Corridor biedt naast toegang tot groene waterstof ook capaciteit voor de afvang en opslag van CO2. Deze gaat terug naar Rotterdam waar het onder de Noordzee kan worden opgeslagen. Dit biedt binnenlandse sites, die moeite hebben hun CO2-uitstoot te verlagen, dezelfde mogelijkheden als chemiecomplexen aan de kust. Via de pijpleidingen in de bundel kunnen ook propeen en LPG worden getransporteerd. Als alles volgens plan verloopt, wordt de Delta Corridor in 2026 in gebruik genomen.

Gasunie-dochter HyNetwork Services legt een landelijk transportnetwerk voor waterstof aan. Het waterstofnetwerk verbindt eerst de zeehavens met de grote industriële clusters in Nederland en met opslaglocaties voor waterstof. Later zal ook Chemelot en het zogenoemde zesde cluster worden aangesloten.

HyNetwork Services en Havenbedrijf Rotterdam gaan samen aan de slag met HyTransPort, een nieuwe waterstofleiding door de Rotterdamse haven. De 32 kilometer lange leiding start op de Tweede Maasvlakte en het eindpunt van de eerste fase ligt bij Pernis. In de toekomst sluit de pijpleiding aan op een landelijk en internationaal waterstofnetwerk.

Hynetwork Services gaat ook in het Noordzeekanaalgebied een waterstoftransportnet aanleggen. Uitgangspunt voor dit netwerk is het hergebruik van bestaande leidingen die nu nog in gebruik zijn voor het gastransport. Waar dit niet mogelijk is komen nieuwe leidingen onder de grond. Daarnaast komen er enkele nieuwe bovengrondse installaties.

Gasunie en North Sea Port ontwikkelen een regionaal transportnetwerk voor waterstof in Zeeland. Het Hydrogen Delta Network NL wordt een open netwerk dat in 2027 wordt verbonden met de landelijke waterstofinfrastructuur die Gasunie in Nederland ontwikkelt.

Gasunie legt een nieuwe aardgasleiding voor hoogcalorisch aardgas aan, met daarnaast een tweede leiding die in de toekomst kan worden gebruikt voor het transport van waterstof. De leidingen worden gelegd tussen het Getec Park.Emmen en het GZI Next terrein in Emmen.

Gasunie bereidt de opslag van groene waterstof in zoutcavernes voor bij Zuidwending. Het bedrijf slaat in Zuidwending al aardgas op in zes zoutcavernes en onderzoekt wat er nodig is om vier zoutholtes in te richten voor groene waterstof. De eerste opslag kan in 2026 worden gevuld. Daarvoor moet de bouw in 2023 of 2024 beginnen.

Een consortium van bedrijven voert een gedetailleerde haalbaarheidsstudie uit naar de ontwikkeling van het Delta Corridor-project: een bundel van vier pijpleidingen tussen de Rotterdamse haven, Chemelot en het Duitse Rijnland. De pijpleidingen moeten propeen, LPG, waterstof en CO2 gaan vervoeren.

Meer recyclingprocessen zetten afvalplastic om in grondstof

In Europa wordt jaarlijks dertig miljoen ton kunststofafval ingezameld. Ruim 85 procent daarvan wordt verbrand, gestort of geëxporteerd. Naast de impact op het milieu gaan hierbij kostbare grondstoffen verloren. In de afvalverwerkende en chemische industrie wordt dan ook hard gezocht naar alternatieven. Naast innovaties in het mechanisch recyclen zijn er diverse pilots en projecten in chemisch recyclen waarbij uit afvalplastic weer hoogwaardige grondstoffen voor nieuw plastic worden gewonnen.

Monique Harmsen

Er zijn verschillende processen om kunststoffen te recyclen. Deze variëren in complexiteit van de processen, de hiermee gemoeide CO2-footprint en de kwaliteit van het recyclaat. De ladder van recyclen gaat van direct hergebruik van plastic producten naar hergebruik als polymeren (mechanische verwerking) tot het terugbrengen naar monomeren of zelfs moleculen (chemisch recyclen). De meest eenvoudige en efficiënte methode van recyclen is hergebruik van kunststofproducten zoals speelgoed, huishoudelijke apparaten en gereedschappen. Een stapje verder in het recyclingproces is het mechanisch verwerken van kunststoffen.

Mechanische verwerking

Mechanische recycling is op dit moment de meest gebruikte optie voor het hergebruik van kunststoffen. Afvalstromen worden aan de bron of bij de afvalverwerker gesorteerd en daarna schoongemaakt en vermalen tot snippers. Deze worden in een extruder verhit tot recyclaatkorrels die dienen als basismateriaal voor nieuwe kunststofproducten.

Deze methode heeft echter zijn beperkingen. Kunststoffen worden steeds complexer en bestaan vaak uit meerdere componenten. Het is moeilijk om deze kunststoffen mechanisch te scheiden voor hergebruik. Om hoge kwaliteit recyclaat te produceren, is het daarom belangrijk om bij de inzameling van (kunststof)afval zoveel mogelijk schone monostromen te creëren. Bijvoorbeeld alleen PET-flessen

of afvalplastic dat ontstaat in het productieproces van kunststofproducten.

Bij mechanische recycling blijft de grotere bouwsteen van de kunststof, het chemische polymeer, intact. Bij herhaaldelijk hergebruik gaat de kwaliteit van de kunststof, zoals de kleur of doorzichtigheid, wel geleidelijk achteruit. Je kunt het plastic maar beperkt recyclen.

Oplossen

van plastics

Een geavanceerde vorm van mechanisch of fysisch recyclen is het oplossen van kunststoffen in oplosmiddelen. Met de solvent methode is terugwinning van grondstoffen met een hoge zuiverheid mogelijk. Het biedt een oplossing voor het recyclen van verontreinigd plastic afval of harde plastics als ABS, HIPS en soft pvc die uit meerdere componenten bestaan. Door het oplossen wordt het plastic afgebroken in polymeren. Het doelpolymeer slaat neer in het oplosmiddel en kan zo worden teruggewonnen. Onopgeloste bestanddelen worden mechanisch verwijderd en opgeloste vervuilende stoffen, zoals inkt of geurstoffen, worden met speciale zuiveringsstappen verwijderd. Hiermee krijg je een hoogwaardige grondstof voor nieuw plastic die bijna of geheel gelijk is aan de oorspronkelijke grondstof.

Het Fraunhofer Institut in Duitsland bijvoorbeeld doet onderzoek naar het oplossen van plastics. En ook het Nederlandse ReSolved ontwikkelde een eigen techniek voor het oplossen van plastics als aanvulling op mechanisch recyclen.

Chemisch recyclen

Een stap verder in het terugwinnen van grondstoffen uit gebruikt kunststof is chemisch recyclen. De kunststof wordt afgebroken tot de oorspronkelijke bouwstenen: polymeren, monomeren of moleculen. Deze kunnen als nieuwe grondstof worden gebruikt in de productie. Veel projecten op het gebied van chemische recycling richten zich op plasticstromen die niet in aanmerking komen voor hoogwaardige mechanische recycling.

Depolymeriseren is een van de manieren om kunststofafval chemisch te recyclen. In dit proces wordt gesorteerd kunststofafval afgebroken tot monomeren (basisbouwstenen) om ze terug te voeren in de kunststofproductie. Het depolymerisatieproces maakt gebruik van verschillende combinaties van chemie, oplosmiddelen en warmte om polymeren af te breken tot monomeren. Nadat de nog aanwezige verontreinigingen uit de monomeren is verwijderd, kunnen deze weer als grondstof worden gebruikt in de

kunststofproductieprocessen. De kunststoffen die met deze gerecyclede monomeren worden geproduceerd, zijn kwalitatief gelijk aan de plastics die uit traditionele fossiele grondstoffen worden gemaakt.

Pyrolyse

Pyrolyse is het snel verhitten van plastic afvalstromen tot ongeveer 500 graden Celsius zonder zuurstof. Hierbij ontstaat pyrolyse-olie, een mengsel van honderden stoffen dat enigszins op nafta lijkt, en bijproducten zoals gas en koolstof. Nadat verontreinigingen uit de pyrolyse-olie zijn gehaald via hydrotreatment, kan de olie worden bijgemengd in een kraker. De bijproducten gas en koolstof worden gebruikt om energie voor het pyrolyseproces op te wekken. Het verschil tussen het verbranden van afval en pyrolyse is dat de grondstoffen behouden blijven en de uitstoot van CO2 lager is. Dit leidt tot een hogere milieuwinst. Echter, niet al het huishoudelijk plastic afval is direct geschikt voor pyrolyse omdat het meestal vervuild is met voedselresten en andere materialen die schadelijk kunnen zijn voor de installaties. Dat geldt ook voor afvalstromen met polyester en pvc, waarbij er chloorverbindingen ontstaan die de installaties kunnen aantasten.

Vergassing

Bij vergassing worden gemengde afvalstromen van plastics verhit in aanwezigheid van zuurstof. Hieruit komt met name

PROJECTEN MECHANISCHE RECYCLING

Wie: Clariter, BioBTX, Bollegraaf en N+P

Wat: scheiding plastic afval

Waar: Delfzijl

Wanneer: 2025

Wie: Umincorp

Wat: opwerken rPET uit afvalplastic

Waar: Rotterdam

Wanneer: medio 2023

PROJECTEN CHEMISCHE RECYCLING

Wie: Indaver

Wat: recycling polystyreen en polyolefines

Waar: Antwerpen

Wanneer: 2027

synthesegas vrij, dat kan worden verwerkt tot methanol, nieuwe chemicaliën of brandstoffen.

Targets

De wereldwijde belangstelling voor chemische recycling is groot. Grote partijen als BASF, Shell en Sabic investeren hierin en er zijn tal van innovatieve startups die zich richten op niches. Overheden dragen hun steentje bij met subsidies. Verwacht wordt dat chemische recycling, net als mechanische recycling, flink gaat toenemen in de toekomst. Momenteel wordt maar twintig procent van alle soorten plastic gerecycled. Chemische recycling zal ervoor zorgen dat veel hogere recycling targets worden gehaald en er minder afval in de verbrandingsovens of op stortplaatsen terechtkomt.

Clariter, BioBTX, Bollegraaf en N+P bouwen in Delfzijl een installatie voor het scheiden van 350.000 ton plastic afval. De installatie sorteert, verkleint, wast en droogt het materiaal. De specificaties van de uitstroom worden afgestemd op de eisen van Clariter en BioBTX. De verwachting is dat in 2024 de bouw van de installatie kan beginnen.

Umincorp bouwt een tweede, rPET-fabriek in Rotterdam. Het bedrijf werkt in Amsterdam al plastic afvalstromen mechanisch op tot zuivere grondstoffen voor producenten van plastic producten. In Rotterdam wil Umincorp specifiek de rPET-stroom nog verder en hoogwaardiger gaan verwerken.

Indaver investeert 100 miljoen euro in een nieuwe fabriek voor het recyclen van end-of-life kunststoffen tot basischemicaliën voor de industrie. Bij opstart in 2024 zal de capaciteit van de fabriek 26.000 ton plastic per jaar zijn, waarbij polystyreen en polyolefines in afzonderlijke campagnes worden gerecycled. Vanaf 2027 moet de installatie 65.000 ton gaan verwerken.

Wie: Trinseo

Wat: recycling polystyreen

Waar: Tessenderlo

Wanneer: 2023

Wie: Triple Helix

Wat: polyolen uit polyurethaanschuim

Waar: Antwerpen

Wanneer: 2024

PYROLYSE VAN PLASTICS

Wie: BioBTX

Wat: aromaten uit afvalplastic

Waar: Delfzijl

Wanneer: 2027

Wie: Blue Cycle

Wat: pyrolyse-olie uit afvalplastic

Waar: Heerenveen

Wanneer: 2023

Wie: Clariter

Wat: pyrolyse-olie uit afvalplastic

Waar: Delfzijl

Wanneer: 2024

Wie: Dow en Fuenix

Wat: pyrolyse-olie uit afvalplastic

Waar: Weert

Wanneer: onbekend

Wie: Itero

Wat: demofabriek

Waar: Sittard-Geleen

Wanneer: 2024

Wie: Neste en Ravago

Wat: pyrolyse van afvalplastic

Waar: Vlissingen

Wanneer: onbekend

Wie: Pryme

Wat: pyrolyse-olie uit afvalplastic

Waar: Rotterdam

Wanneer: 2023

Wie: Sabic en Plastic Energy

Wat: chemische recycling plastic

Waar: Geleen

Wanneer: eind 2022

Trinseo gaat in Tessenderlo een fabriek bouwen voor de chemische recycling van polystyreen. De fabriek gaat 15.000 ton gerecycled polystyreen per jaar produceren. De bouw ervan begint eind 2022. De technologie is van Synova (en oorspronkelijk van TNO) en Worley is ingeschakeld voor de engineering.

Triple Helix bouwt een pilotfabriek in de haven van Antwerpen om hard en zacht polyurethaanschuim om te zetten in polyolen en amines. De recycling gebeurt zowel mechanisch als chemisch. De fabriek krijgt een capaciteit van 30 kiloton per jaar.

BioBTX investeert tachtig miljoen euro in een fabriek die 50.000 ton hernieuwbare en afgedankte materialen, zoals afvalplastics en meertouwen, gaat omzetten in benzeen, tolueen en xyleen. De fabriek – PETRA Circular Chemicals Plant – wordt gebouwd op Chemiepark Delfzijl. De bouw van de fabriek gaat in twee fasen, waarbij de eerste fase al in 2024 klaar moet zijn.

Blue Cycle bouwt in Heerenveen een pyrolyse-installatie die vanaf begin 2023 zo’n 17,5 kiloton plastic gaat verwerken tot pyrolyse-olie. Het gaat om vijf ovens, die ieder 3.500 ton per jaar kunnen verwerken.

Clariter wil op bedrijventerrein Oosterhorn in Delfzijl een fabriek bouwen die afvalplastics verwerkt tot oplosmiddelen, oliën en waxen. De beoogde fabriek krijgt een productiecapaciteit van 50 kiloton per jaar.

Dow werkt samen met Fuenix Ecogy om tegen 2030 een miljoen ton plastic afval te verwerken. Om te beginnen bouwen de twee partijen een fabriek in Weert die 20 kiloton plastic per jaar gaat omzetten in pyrolyse-olie voor de krakers van Dow in Terneuzen.

Het Britse Itero bouwt op de Brightlands Chemelot Campus een demonstratiefabriek voor het omzetten van moeilijk te recyclen plastic afval in pyrolyse-olie, gas en wax. De unit krijgt een capaciteit van 27.000 ton gemengd plastic afval per jaar. Voor toekomstige fabrieken kunnen meerdere modules naast elkaar worden gezet worden. Investering: 25 miljoen euro.

Neste en Ravago willen in Vlissingen een fabriek bouwen die plastic afval gaat verwerken met technologie van het Amerikaanse Alterra Energy. De installatie krijgt een verwerkingscapaciteit van ongeveer 55 kiloton gemengd plastic afval per jaar.

Pryme bouwt in Rotterdam een proeffabriek voor de productie van pyrolyse-olie uit afvalplastic. In een eerste stap gaat de fabriek 40 kiloton plastic per jaar verwerken (40 kiloton plastic levert ongeveer 30 kiloton pyrolyse-olie op). Gaandeweg voert Pryme de capaciteit op naar 60 kiloton.

Sabic en Plastic Energy bouwen binnen een 50/50 joint venture een fabriek die moeilijk recyclebare kunststoffen per jaar omzet in synthetische oliën. Deze Tacoil gaat als grondstof naar de installaties van Sabic op Chemelot. Die maakt er opnieuw polymeren van. De fabriek is de eerste installatie op commerciële schaal en krijgt een capaciteit van 20 kiloton Tacoil per jaar.

Wie: Shell en BlueAlp

Wat: pyrolyse-olie uit afvalplastic

Waar: Nederland

Wanneer: 2024

Wie: o.a. Waste4ME

Wat: grondstoffen uit afvalplastic

Waar: Moerdijk

Wanneer: 2030

Wie: Xycle

Wat: pyrolyse-olie uit afvalplastic

Waar: Rotterdam

Wanneer: vierde kwartaal 2023

PYROLYSE VAN AUTOBANDEN

Wie: Black Bear Carbon

Wat: pyrolyse autobanden

Waar: Geleen

Wanneer: eind 2024

Een joint venture van Shell en BlueAlp bouwt twee installaties in Nederland, die dertig kiloton moeilijk te recyclen plastic gaan omzetten in pyrolyse-olie. De eerste installatie moet in 2024 operationeel zijn en levert dan alle pyrolyse-olie als grondstof aan de krakers van Shell in Moerdijk en Duitsland.

Het Noord-Brabantse Pyrochem-project wil vanaf 2030 jaarlijks één miljoen ton afvalplastic chemisch recyclen tot waardevolle grondstoffen. Waste4ME ontwerp daarvoor eerst een demonstratiefabriek met een capaciteit van 35 kiloton. Het wil daarin vijf afvalstromen van afvalverwerker Renewi testen.

Xycle, een joint venture van NoWit, Patpert Teknow Systems en Vopak, bouwt een fabriek in Rotterdam die 20 kiloton niet-mechanisch recyclebaar plastic per jaar gaat omzetten in ongeveer 20 miljoen liter pyrolyse-olie. De fabriek zal naar verwachting in het vierde kwartaal van 2023 operationeel zijn.

Black Bear Carbon gaat op Chemelot twee identieke productielijnen bouwen die rubbergranulaat van oude vrachtwagen- en autobanden langzaam pyrolyseren tot carbon black, pyrolyse-olie en -gas. De lijnen krijgen elk een capaciteit van 2.300 kilo granulaat per uur en kunnen samen 40.000 ton per jaar verwerken. Het project vergt een investering van 78 miljoen euro.

Wie: Bolder Industries

Wat: chemische stoffen uit autobanden

Waar: Antwerpen

Wanneer: 2024

Wie: Verda

Wat: pyrolyse autobanden

Waar: Delfzijl

Wanneer: onbekend

PROJECTEN VERGASSING

Bolder Industries bouwt in Antwerpen een fabriek die via een gepatenteerd proces chemische stoffen uit afgedankte autobanden kan halen. Deze zijn geschikt voor hergebruik in rubber, plastic en petrochemische producten. In het terugwinningsproces wordt 98 procent van de materialen van de band gebruikt.

Verda, dochter van het Britse Circtec, wil in Delfzijl een fabriek bouwen die via pyrolyse maximaal 220.000 ton afgedankte banden per jaar kan omzetten in transportbrandstoffen, chemicaliën en carbon black. Het project vergt een investering van zo’n 175 miljoen euro.

Wie:

Gidara Energy bouwt in de haven van Amsterdam een fabriek die niet-recyclebaar afval omzet in syngas en vervolgens in methanol. De fabriek krijgt een capaciteit van ongeveer 87,5 kiloton methanol. De verwachting is dat deze begin 2024 operationeel is. Het project vergt een investering van 250 miljoen euro. Wie:

Gidara Energy bouwt in de haven van Rotterdam een fabriek die vanaf 2025 niet-recyclebaar afval gaat omzetten in syngas en vervolgens methanol. De fabriek krijgt een jaarlijkse capaciteit van ongeveer 90.000 ton hernieuwbare methanol, door omzetting van 180.000 ton nietrecyclebaar afval.

PROJECTEN UPGRADING

Wie: Dow

Wat: zuivering pyrolyse-olie

Waar: Terneuzen

Wanneer: onbekend

Wie: Shell

Wat: pyrolyse-olie-upgrader

Waar: Moerdijk

Wanneer: 2024

Dow werkt aan het ontwerp en de engineering van een eenheid die pyrolyse-olie – gemaakt van afvalplastic – zuivert voor gebruik in de fabrieken van het concern. De eenheid komt in Terneuzen te staan en krijgt een capaciteit van 10.000 ton per jaar. Het hart van de eenheid draait om de PureStep-technologie van Haldor Topsoe, die onzuiverheden uit vloeibare grondstof verwijdert.

Shell bouwt in Moerdijk een pyrolyse-olie-upgrader die de kwaliteit van pyrolyse-olie, door derden geproduceerd uit moeilijk te recyclen plastic afval, verbetert zodat dit kan worden omgezet in chemische grondstoffen. De fabriek is naar verwachting in 2024 operationeel.

KENNIS MOET JE OOK ONDERHOUDEN.

• Wat is Asset Management?

• Hoeveel onderhoud is juist genoeg?

• Kunnen we met de onderhoudsfunctie waarde creëren?

• Wat is de rol van onderhoud binnen het Asset Management?

• Wat is Predictive Maintenance en hoe geef ik dit vorm?

WAARDECREATIE DOOR GOED ONDERHOUD

Een onderhoudsopleiding bij Hogeschool Utrecht helpt u in uw eigen bedrijf de antwoorden te vinden op deze vragen. Aan de hand van kaders gesteld door het Institute of Asset Management (IAM) en de European Federation of National Maintenance Societies (EFNMS) zijn vele mooie resultaten en forse besparingen bereikt bij de deelnemende bedrijven. Door de brede scope op zowel Materiaalkunde, Engineering, Inspectie als Maintenance Management bieden onze opleidingen op het gebied van Onderhoud precies die (integrale) kennis die nodig is om verder te kunnen kijken dan het eigen vakgebied, en daardoor aantoonbaar betere resultaten te boeken. • Post-HBO Onderhoudstechnologie Hoogeveen

Start 16 mei 2023 • Master of Engineering in Maintenance & Asset Management Start 4 september 2023 • Post-HBO Onderhoudstechnologie Utrecht Start 5 oktober 2023 • Post-HBO Onderhoud en Asset Management Start 12 oktober 2023 De Post-HBO opleidingen kunnen naar wens, op zowel post-mbo als post-hbo niveau, in-company (op maat) verzorgd worden.