Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta
Good employership starts with happy employees, who are motivated, challenged and upto-date. In our present time with technological developments at top speed, innovations and transformations professional agility is paramount. Would you, as an employer like to make a structural contribution to the technical development of your employees? Consider a collective membership at the Royal Netherlands Society of Engineers (KIVI: Koninklijk Instituut Van Ingenieurs). Sign up ten (or more) of your top engineers and they can immediately benefit from all advantages the largest engineering platform in the Netherlands has to offer.
Zes eigenaren op chemiepark Chemelot die tegelijkertijd vaste klant zijn, werd te complex voor dienstverlener Sitech. En ‘als je altijd naar hetzelfde restaurant moet, dan wil je ook wel eens wat anders. Dat begrijp ik heel goed’, stelt CEO Marc Dassen. De verkoop van de servicetak van Sitech werd volgens hem niet anders dan een logische stap. Wel moet ook voor de rails, wegen en afvalwaterzuivering een nieuwe kapitaalkrachtige eigenaar worden gevonden. Eén die in pas kan lopen met de ambities van Chemelot.
Komende jaren zal de wereldmarkt voor ammoniak “exploderen”, verwacht Tamme Mekkes van Koole Terminals. Koole is een van de partijen die in de Rotterdamse haven een ammoniakterminal wil realiseren. Het tankopslagbedrijf heeft plannen om de import en opslag van ammoniak en de opslag en export van CO2 via haar site in de Botlek mogelijk te maken.
De ambitie is duidelijk: chemiepark Chemelot wil het eerste circulaire industriecluster in Europa worden. Hoewel de hoge energie- en grondstofprijzen de industrie momenteel voor flinke uitdagingen stellen, worden toch belangrijke eerste stappen gezet. Een overzicht.
Tot voor kort kende Nederland nauwelijks waterstress. Maar dat verandert snel. Droge warme zomers hebben inmiddels impact in het oosten, terwijl in West-Nederland de verzilting toeneemt. Hoe kunnen watersector en industrie hierop anticiperen? Tijd voor de tweede editie van het Schaduwministerie van water. Drie schaduwministers gaan bij het congres Watervisie op 2 maart in debat met de zaal over hun voorstellen. Een korte introductie.
28 MEDEWERKERS ZELF AAN HET ROER ZETTEN Specialisatie en efficiëntie moeten de polyetheenfabrieken van Sabic in Geleen wereldwijd concurrerend houden. De kunst is om altijd voorop te blijven lopen in innovatie. Plantmanager John van Olffen: ‘Dat is een van de strategieën waarmee wij ons in de markt onderscheiden. Veel van de verbeteringen voor de grote fabrieken elders, beginnen hier.’
32 ONDERHOUD ONDERBELICHT
Bij het ontwerpen van bijvoorbeeld een windmolenpark of een waterstoffabriek is er nauwelijks aandacht voor onderhoud. De aandacht ligt bij snelheid, dat begrijpt hoogleraar Henk Akkermans wel. ‘Maar als je geen design voor maintenance doet, moet je dit later rechtbreien.’
35 DE VELE WEGEN NAAR DUURZAME KOOLSTOF
De energie- en de grondstoffentransitie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maar terwijl de energietransitie volop in de aandacht staat en het aantal waterstofbeleidsmaatregelen en -projecten gestaag toeneemt, blijft de grondstoffentransitie op de achtergrond. Daar komt nu langzaam verandering in. Toch zijn er nog veel technische en niet-technische obstakels te overwinnen voor het circulair maken van grondstoffen.
De strijd om olie wordt de komende jaren heviger, omdat weinig landen in de positie zijn om aan de toenemende vraag te kunnen voldoen.
De importafhankelijkheid van de EU van olie en gas zal de komende jaren alleen maar toenemen.
KROHNE ondersteunt haar klanten uit de petrochemie om uit de kostbare reserves kwalitatief hoogwaardige producten te kunnen blijven ontwikkelen en produceren.
Bijvoorbeeld met flowmeters die alle producten meten. Vloeibaar, gasvormig, agressief of corrosief. Het is allemaal meetbaar.
Of met niveaumeters die het niveau in procestanks zeer nauwkeurig en onafhankelijk van de inbouw, de medium-eigenschappen en het tankprofiel meten.
KROHNE - De petrochemie is onze wereld
Voor meer informatie zie onze website.
Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta
Nummer 1 - 2023
UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Postbus 36420, 1020 MK Amsterdam redactie@industrielinqs.nl website: www.petrochem.nl
HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen | wim@industrielinqs.nl
REDACTIE: Liesbeth Schipper, Breg Schoen redactie@industrielinqs.nl
VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Jacqueline van Gool, Henk Leegwater, Wim Soetaert, Francis Voermans, Evi Husson
LAY-OUT: Bureau OMA, Doetinchem
OMSLAGFOTO: Wim Raaijen
ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, Robbin Hofman 070 3990 000 | robbin@jetvertising.nl
TRAFFIC: Breg Schoen | breg@industrielinqs.nl
COMMERCIEEL MANAGER: Janet Robben | 06 38 73 70 39 | janet@industrielinqs.nl
DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions
ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW)
Nederland/België € 186,- per jaar
Overig buitenland € 216,50
Losse verkoopprijs € 23,50
Meer informatie vindt u via www.petrochem.nl/abonneren
OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen en wijzigen kan via abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Overige vragen kunt u stellen via abonnementen@industrielinqs.nl
ISSN: 1380-6386
Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform BV
Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.
Papier:
Transitie heeft systeemdenken nodig. Zeker als het gaat om de inzet van circulaire grondstoffen. Dat bleek maar weer tijdens het interview met Marc Dassen van Sitech. Een van de redenen om het bedrijf op te splitsen en in twee delen te verkopen, is dat investeringen in de infrastructuur van Chemelot om een volledig andere aanpak vragen dan een 24/7 onderhoudsorganisatie.
Om de duurzame ambities van Chemelot waar te maken zijn enorme investeringen nodig in nieuwe, circulaire en biogebaseerde aanvoerketens. Dassen: ‘Om afvalplastics bijvoorbeeld in de vorm van korrels aan te voeren, zijn alleen al andere havenvoorzieningen nodig. En ga je die circulaire grondstoffen straks via de wegen op de site naar de fabrieken transporteren of ga je bijvoorbeeld investeren in een pijpleidingensysteem waar de pellets doorheen worden geblazen? Het zijn grote puzzels.’ Of met andere woorden: je kunt nog zulke interessante plannen hebben voor nieuwe processen en zelfs nieuwe fabrieken, maar als de infrastructuur niet sluitend is, dan zal de totale puzzel ook niet kloppen.
Nieuw leven
Natuurlijk zijn er verschillende keuzes mogelijk. Shell Moerdijk, dat ook grote plannen heeft met circulaire grondstoffen, kiest ervoor om niet zelf afvalplastic in pyrolyse-olie om te zetten. En het ziet er ook niet naar uit dat een partner van Shell dat op de site in Moerdijk gaat doen. Het concern vindt het veel logischer dat afvalverwerkers op hun locaties afval omzetten in olie dat met enige bewerking in de kraker kan worden gevoed. Immers, olie is veel gemakkelijker te transporteren dan enorme volumes afvalplastic al dan niet in de vorm van korrels. Op Chemelot lijken ze anders te denken. De omzetting van afval in olie is een chemische bewerking en kan het beste worden uitgevoerd in een industrieel cluster dat daarvoor is ingericht. Er zijn verschillende initiatieven van onder meer RWE en Sabic voor de omzetting van afval in chemische bouwstenen op het chemiepark zelf.
Wat dat betreft zijn de keuzes in de Eemsdelta misschien wat
gemakkelijker. Niet alleen is daar meer ruimte en is het minder dichtbevolkt, maar ook is daar al een interessante oplossing aanwezig. Energiebedrijf EEW heeft een hele aanvoerketen voor afval, waarvan het bedrijf nu energie maakt. Door het afval steeds beter te scheiden, is de stap naar mechanische en chemische recycling ter plaatse zo gezet. Je zou kunnen zeggen dat EEW de missing link kan zijn tussen twee bestaande systemen: de aanvoerketen en de industrie die de nieuwe chemische bouwstenen gaat inzetten. Steeds meer afval gaat dan straks niet meer rechtsaf de verbrandingsoven in, maar krijgt linksaf een nieuw leven in de chemie.
C’s en H’s
Bij de grondstoffentransitie zal het telkens over dergelijke, vaak situationeel ingegeven mogelijkheden gaan. Het gaat niet om het grote gelijk, maar om de kansen die er per regio of per cluster liggen en vooral om hoe je met die mogelijkheden omgaat. En misschien wel het allerbelangrijkst: hoe past de transitie in het grotere systeem en welke vernieuwing is daarvoor nodig. Misschien zijn de oplossingen, zoals bij EEW, al in potlood geschreven.
In onze media en tijdens onze evenementen zullen we in toenemende mate aandacht besteden aan deze systeemgerichte grondstoffentransitie. Zo ook tijdens Eemsdeltavisie 2023 op 16 mei in Delfzijl. Daar zullen we naast de case van EEW ook andere projecten behandelen die nu al alternatieve bronnen gaan leveren voor de nodige koolstof en waterstof. Want willen we uiteindelijk van fossiele grondstoffen af, dan moeten we de C’s en de H’s toch ergens anders vandaan halen. Daarbij lijkt zoveel mogelijk recyclen van plastic-afval en zelfs de inzet van CO2 en CO als grondstof de basis en wat we dan nog extra nodig hebben, moet uit biomassa komen. Theoretisch is het misschien niet eens zo ingewikkeld. Op naar de praktijk!
Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen
Het Zwitserse energiebedrijf Energie
360° en de Belgische waterstofonderneming TES gaan samenwerken om CO2 in te zetten als grondstof voor synthetisch methaan (eNG). Volgens de intentieverklaring levert Energie
360° vanaf 2027 CO2 uit haar eigen energiecentrales aan TES, dat op zijn beurt ongeveer één TWh eNG per jaar gaat leveren aan Energie 360°. Hernieuwbaar synthetisch methaan kan worden geproduceerd door een reactie van waterstof met CO2. TES wil het eNG produceren in regio’s waar veel duurzame energie wordt opgewekt.
Begin maart begon het Shell Energy and Chemicals Park Rotterdam met groot onderhoud. Volgens planning zijn de werkzaamheden eind mei helemaal afgerond. De komende weken wordt een aantal installaties van binnen en buiten geïnspecteerd, schoongemaakt en zullen onderdelen worden vervangen.
Huntsman en Mourik hebben een nieuw contract getekend voor onderhoud en cleaning van de productielocatie van Huntsman in Rotterdam-Botlek. Het contract heeft een looptijd van drie jaar en omvat zowel reguliere onderhoudswerkzaamheden als de turnarounds.
De rechter heeft een streep gezet door de plannen van Sabic om in Bergen op Zoom een biomassacentrale te bouwen. De rechtbank Den Bosch bepaalde dat Sabic de stikstofrechten die het eerder niet heeft gebruikt, niet mag inzetten voor de energiecentrale. Sabic hoopte de biomassacentrale in 2025 in gebruik te kunnen nemen. Het bedrijf wilde de opgewekte energie gebruiken om de fossiele brandstoffen waarop de fabriek nu draait te vervangen.
Shell Chemicals Park Moerdijk en Bilfinger hebben een nieuw onderhoudscontract getekend. Bilfinger blijft de komende vijf jaar het onderhoud, de turnarounds en projecten uitvoeren. Ook wordt het bedrijf betrokken bij het Corrosion Under Insulation programma.
NEPTUNE ENERGY EN CAPEOMEGA WILLEN CO2 VERSCHEPEN VANUIT EEMSHAVEN CapeOmega en Neptune Energy willen samen rechtstreekse injecties van CO2 op offshore locaties en het lossen van CO2 via een terminal gaan realiseren. Het project heet NoordKaap.
RWE heeft al een intentieverklaring met de twee partijen getekend om te onderzoeken of het mogelijk is CO2 van haar biomassacentrale in Eemshaven te verschepen voor offshore opslag in de Nederlandse Noordzee. NoordKaap kiest voor transport van CO2 per schip omdat dit in veel industriële clusters de primaire of vroegst beschikbare exportoptie is. Lex de Groot, managing director van Neptune Energy Nederland geeft aan dat de toegang tot pijpleidingen om CO2 af te voeren niet voor alle industrieën beschikbaar is. ‘Daarom richten wij ons op beide typen transport naar onze offshore opslagfaciliteiten: pijpleidingen en scheepvaart.’ Het project onderzoekt, naast de Eemshaven regio in Nederland, ook kansen voor industriële clusters in Duitsland, België, Scandinavië en Noord-Frankrijk. Het samenwerkingsverband voorziet in ondergrondse CO2-opslaglocaties voor de kust van Nederland en Noorwegen. NoordKaap zal naar verwachting in 2028 operationeel zijn en het concept is bij de Europese Unie ingediend als een Project of Mutual Interest.
HyCarb werkt in Delfzijl aan de bouw van een fabriek die groene waterstof kan maken uit afvalhout en bermgras. In samenwerking met investeringsmaatschappij NOM werkt de onderneming aan plannen om binnen enkele jaren een grootschalige productie-installatie in Delfzijl te bouwen. Deze installatie moet een capaciteit van 15.000 ton waterstof per jaar krijgen.
Het jonge bedrijf HyCarb komt voort uit Torrgas. Deze Amsterdamse onderneming heeft al meerdere van dergelijke projecten ontwikkeld. Torrgas heeft ervaring met de productie van syngas, groene CO2, biochar en stoom uit afvalstromen. De onderneming ziet dat er vanuit de industrie in Delfzijl een grote behoefte is aan groene waterstof en daar speelt het met de plannen van HyCarb op in.
Om groene waterstof te produceren, worden de biogrondstoffen voorbehandeld. Daarna worden ze getorrificeerd, waarbij de grondstoffen in een zuurstofvrije omgeving worden verhit. Tot slot wordt de stroom vergast tot syngas, een mengsel van voornamelijk waterstof en koolmonoxide. Door het syngas met stoom te laten reageren kan nog meer waterstof worden gemaakt. Het bijproduct is biochar. Het proces is in samenwerking met Gasunie al in meerdere demonstratieplants bewezen.
Nu is het tijd om op te schalen. In eerste instantie wil HyCarb resthout en snoeiafval gebruiken als grondstoffen. Later denkt het bedrijf ook gemaaid bermgras te kunnen toepassen. Het torrefactie-proces zorgt ervoor dat de energie-inhoud van de grondstoffen hoger wordt.
Momenteel werkt HyCarb aan de voorbereidingen voor de nieuwe installatie. Het gaat dan om het aanvragen van vergunningen, de engineering, de samenstelling van het team en het aankopen van een terrein waar het bedrijf de fabriek kan bouwen. NOM draagt bij aan de financiering hiervan.
Tankopslagbedrijf Vopak neemt de aandelen van Gunvor Petroleum Antwerp over en krijgt daarmee toegang tot de Gunvor-concessie in het Antwerpse havengebied. Vopak zal samen met Port of Antwerp-Bruges onder andere inzetten op een gezamenlijke ontwikkeling/invulling in functie van hernieuwbare energie. Vopak is van plan om de site – zo’n 105 hectare groot – opnieuw in te richten. Hierbij gaat het bedrijf uit van decarbonisatie van het industriële cluster in het Antwerpse havengebied. Vopak zal daar waar dat nodig is de bodem saneren. Port of Antwerp-Bruges en Vopak overleggen nog over de gezamenlijke ontwikkeling van een new green energy hub. Gunvor sloot in augustus 2022 zijn opslag-activiteiten in de Antwerpse haven. In 2020 legde het bedrijf al de raffinaderij stil. Het ging om een relatief kleine en verouderde raffinaderij die geoptimaliseerd was voor de verwerking van Russische olie en vroeger bekend was onder de namen BRC of Petroplus.
NEDERLANDSE WATERSTOF DELTA VRAAGT SUBSIDIE AAN VOOR BATTOLYSER
Het consortium De Nederlandse Waterstof Delta heeft subsidie aangevraagd bij het Nationaal Groeifonds om de maakindustrie voor elektrolysers een steun in de rug te geven. Het consortium wil vanaf 2026 jaarlijks 1 gigawatt aan installaties leveren. Daarmee kan het de helft van alle installaties leveren die Nederland nodig heeft voor het behalen van de tussentijdse klimaatdoelen in 2030.
De installaties werken op basis van een unieke Nederlandse waterstofbatterij, de Battolyser. Deze technologie, die is ontwikkeld bij de TU Delft, kan elektriciteit opslaan en groene waterstof produceren uit hernieuwbare elektriciteit. Het systeem kan waterstof produceren als er veel wind- en zonne-energie beschikbaar is en elektriciteit leveren aan het net als er een tekort is aan elektriciteit doordat er weinig wind- en zonne-energie is. Battolyser Systems kondigde in november vorig jaar aan dat het serieuze plannen had voor de bouw van een fabriek voor elektrolysers in de Haven van Rotterdam. Het bedrijf stelde toen in 2023 de definitieve investeringsbeslissing te nemen. Of Battolyser de investering van ongeveer 100 miljoen euro laat doorgaan, hangt mede af van of het bedrijf aanspraak kan maken op een Europese of nationale subsidie. Battolyser wil de fabriek in 2024 operationeel hebben. De nieuwe faciliteit zou worden gebouwd in het Merwe-Vierhavengebied bij Rotterdam.
Uit een haalbaarheidsonderzoek van Gasunie en Vopak naar mogelijkheden om de lng-import in Nederland te verhogen, blijkt dat een nieuwe drijvende lngterminal in de haven van Terneuzen niet realiseerbaar is. Opties om de bestaande capaciteit in Eemshaven en bij Gate terminal verder uit te breiden liggen nadrukkelijk op tafel. Bij Gate terminal gaat het om een mogelijke vierde tank met een capaciteit van 4 miljard kubieke meter aardgas en in Eemshaven wordt een technische optimalisatie van de bestaande installatie onderzocht.
Ineos heeft 3,5 miljard euro aan financiering opgehaald voor haar Project One. De nieuwe kraker die het bedrijf in Antwerpen bouwt, is met 4 miljard euro de grootste investering in de chemische industrie sinds 25 jaar. De plant is ontworpen om gebruik te maken van low carbon waterstof. Zodra dit mogelijk is, wordt de kraker CO2-neutraal. Ineos verwacht de nieuwe kraker in 2026 op te starten.
HyCC heeft Kraftanlagen Energies en Services en Nel gecontracteerd voor de engineering en technologie voor haar groenewaterstofproject H2eron Deze installatie krijgt een capaciteit van 40 MW en moet in 2026 de eerste waterstof gaan produceren ter ondersteuning van de productie van duurzame vliegtuigbrandstoffen op het Chemie Park Delfzijl. Kraftanlagen Energies & Services gaat het basisontwerp en de engineering (FEED) van de fabriek doen. Nel levert de elektrolyse-stacks. HyCC wordt de operator van de fabriek, die met Nel’s atmosferische alkaline electrolyzers groene waterstof gaat produceren uit hernieuwbare stroom en water. H2eron wordt één van de eerste fabrieken die de technologie op deze schaal toepast. De waterstof zal worden gebruikt door SkyNRG om duurzame vliegtuigbrandstof (SAF) te produceren uit industriële bijproducten en reststromen, zoals gebruikt frituurvet. HyCC ontving onlangs de milieuvergunning voor het project en werkt toe naar een investeringsbeslissing in 2024.
Zes eigenaren op chemiepark Chemelot die tegelijkertijd vaste klant zijn, werd te complex voor dienstverlener Sitech. En ‘als je altijd naar hetzelfde restaurant moet, dan wil je ook wel eens wat anders. Dat begrijp ik heel goed’, stelt CEO Marc Dassen. De verkoop van de servicetak van Sitech werd volgens hem niet anders dan een logische stap. Wel moet ook voor de rails, wegen en afvalwaterzuivering een nieuwe kapitaalkrachtige eigenaar worden gevonden. Eén die in pas kan lopen met de ambities van Chemelot.
Wim Raaijen Na de verkoop van een groot deel van de basischemie aan Sabic aan het begin van deze eeuw wist chemiebedrijf DSM al dat het in haar transformatie meer onderdelen zou afstoten. Vanaf dat moment ging het daarop voorsorteren. Zo richtte het chemiebedrijf voor het chemiecluster in Limburg een aparte werkmaatschappij op voor onderhoud en andere, vooral infrastructurele diensten. Bij de deal met Sabic ging nog een deel van de onderhoudsorganisatie mee in de verkoop, maar het leek DSM geen goed idee om het onderhoud en andere serviceafdelingen verder te versplinteren. De eerste jaren opereerde het nieuwe bedrijf onder de naam DSM Manufacturing Centrum. Elke keer dat DSM fabrieken op het chemiepark verkocht, kocht de nieuwe eigenaar ook een aandeel in het servicebedrijf. Een nieuwe naam voor het bedrijf werd daardoor onvermijdelijk. Uiteindelijk kreeg het onder de naam Sitech Services zes aandeelhouders: Anqore, Fibrant, OCI, Arlanxeo, Borealis en DSM.
Kapitaalkrachtig
Op de valreep van 2022 werd bekend dat Sitech in twee delen wordt opgesplitst en dat beide delen worden verkocht. Van de medewerkers gaan 850 naar de service-tak en de centrale brandweer. Niet veel later werd ook duidelijk dat het Duitse Ebert Hera Esser Group deze service-tak gaat overnemen zodra de splitsing is voltooid.
Daarnaast is Sitech op Chemelot eigenaar van de infrastructuur op het gebied van spoor, wegen, riolering en een grote afvalwaterzuiveringsinstallatie. Bij dit bedrijfsonderdeel werken ongeveer vijftig werknemers. Voor dit deel is Sitech in 2023 begon-
nen met gesprekken, op zoek naar een nieuwe, kapitaalkrachtige aandeelhouder. Voor velen is deze ontwikkeling een verrassing, maar intern werd al langere tijd naar deze stap toegewerkt.
Wat eens een goede oplossing leek, ging de laatste jaren steeds meer knellen als een verouderd maatpak. Vooral de structuur met meerdere eigenaren, tevens de belangrijkste klanten, bleek te complex, stelt Dassen. ‘Een belangrijk keerpunt was toen rond 2015/2016 Fibrant en Anqore toetraden als medeaandeelhouders en DSM de meerderheid verloor. Sindsdien hebben we te maken met zes aandeelhouders en hun afzonderlijke internationale hoofdkantoren. Ieder met een eigen managementsysteem, dat lang
niet altijd synchroon loopt met dat van ons. Het werd steeds moeilijker om uit te leggen waarom bij ons sommige zaken niet mogelijk zijn.’
Niet alleen had elke eigenaar andere wensen, maar ook de verplichte winkelnering leverde steeds meer problemen op, vertelt Dassen openhartig. ‘Als je altijd naar hetzelfde restaurant moet, dan wil je ook wel eens wat anders. Dat begrijp ik heel goed. Al is het om te kunnen vergelijken.’
Potentiële koper
Ook bleken de twee belangrijkste kerntaken van Sitech steeds moeilijker te verenigen. Een servicebedrijf heeft een heel andere dynamiek dan het eigenaarschap van infrastructuur, stelt Dassen. ‘Er zijn op Chemelot nu en straks enorme
investeringen nodig in de infrastructuur. Onder meer om te voldoen aan de steeds strengere milieueisen.’
En de noodzaak van infrastructurele investeringen wordt alleen maar groter. Chemelot heeft de ambitie om het meest circulaire chemiecluster van Europa te worden. Die ambitie krijgt ook steeds meer vorm. Denk aan de plannen van RWE en Sabic om afvalplastics om te zetten in circulaire grondstoffen voor de fabrieken op Chemelot. Daarbij gaat het straks om heel andere aanvoerketens. Dassen: ‘Om afvalplastics bijvoorbeeld in de vorm van korrels aan te voeren, zijn alleen al andere havenvoorzieningen nodig. En ga je die circulaire grondstoffen straks via de wegen op de site naar de fabrieken transporteren of ga je bijvoorbeeld investeren in een pijpleidingensysteem waardoorheen de pellets worden geblazen? Het zijn grote puzzels.’
Er zijn gelukkig genoeg bedrijven die investeren in infrastructuur en het geduld hebben om de investeringen over een lange termijn terug te verdienen,
‘Bedrijven die investeren in infrastructuur hebben een heel ander businessmodel dan een dienstverlener die juist 24/7 klaar moet staan.’
stelt Dassen. ‘Die hebben een heel ander businessmodel dan een dienstverlener die juist 24/7 klaar moet staan en waarbij de focus veel meer op de korte en middellange termijn ligt. We zijn momenteel met potentiële kopers in gesprek voor de asset-tak.’
Schijn tegen
Zelf blijft Dassen managing director van het servicebedrijf, dat als zelfstandig bedrijf binnen de nieuwe Duitse moeder onder de naam Sitech services doorgaat. Niemand zal zijn of haar baan verliezen door de overname. Dassen: ‘Hier op Chemelot verwacht ik dat de hoeveelheid werk ongeveer hetzelfde zal blijven. Ja, er zal wat afvallen omdat de verplichte winkelnering eraf gaat, maar ik verwacht dat we dat kunnen compenseren met ander werk op de site.’ Vooral ook in combinatie met Ebert Hera Esser, sinds een paar jaar geen onbekende partij op Chemelot. En zeker niet voor Dassen. Voordat hij in 2017 als CEO bij Sitech werd aangesteld, werkte hij vier jaar bij Ebert Hera. Ook Sitech werkt al geruime tijd met het bedrijf samen. ‘Natuurlijk is het een voordeel dat het om een voor ons bekend bedrijf gaat. Maar dat was niet doorslaggevend bij onze zoektocht. We hebben ook uitgebreid gesproken met verschillende andere partijen, waaronder Nederlandse bedrijven.’
De twee bedrijven zien vooral veel synergievoordelen door de overname. Dassen: ‘Doordat we elkaar aanvullen in competenties, kunnen we bijvoorbeeld samen aanbieden op grotere klussen. En misschien kloppen ook andere bedrijven op Chemelot eerder bij ons aan. Zonder de schijn dat we onze eigenaar voortrekken, dat is nooit de intentie.’
Unieke pool
Echte mogelijkheden voor groei lijken vooral buiten Chemelot te liggen. In andere Nederlandse en Vlaamse industrieclusters en zeker ook in Duitsland. ‘Ook daarom zijn we heel blij met de nieuwe Duitse eigenaar. De overname biedt ons straks meer mogelijkheden op de Duitse markt die geografisch heel dicht bij ons huidig hoofdkantoor ligt. Keulen ligt op drie kwartier rijden. Ook Leverkusen, Wesseling, Dormagen en Gelsenkirchen liggen dichterbij dan
Moerdijk, Bergen op Zoom en Antwerpen. Bovendien hebben we hier een unieke pool met mensen die cultureel nauw met Duitsland verbonden zijn en de taal vloeiend spreken.’
Apart bedrijf
De komende tijd zal veel aandacht van Dassen uitgaan naar de communicatie met de medewerkers. Ondanks dat er voor de meesten weinig verandert, zal dat niet bij iedereen zo voelen. Veel mensen bij Sitech hebben nog de tijd meegemaakt van DSM en zijn meegegroeid in het concept van een bedrijf met meerdere eigenaren. Dassen: ‘Vooral de oude garde gelooft sterk in dat concept. Maar het werd echt te complex. We zijn de afgelopen jaren samen met de zes eigenaren tot die conclusie gekomen.’
Een groot deel van het personeel heeft dat proces niet meegekregen. Dus na een enorm intensieve periode van onderhandelingen, ontvlechting van bedrijfsonderdelen en veel meer, is het nu de taak van het management om het personeel in de verandering te betrekken. Dassen is vol vertrouwen dat dit ook gaat lukken. Hij weet dat veel fusies mislukken vanwege culturele verschillen: ‘Gelukkig hebben we daarom besloten dat Sitech een apart bedrijf blijft binnen de groep. Zou je de activiteiten samenvoegen, dan kost het je minimaal twee jaar om alles intern op orde te krijgen. Dat is nu niet nodig. Nu blijven we gevoelsmatig hetzelfde bedrijf voor de medewerkers. De verandering zit meer in de nieuwe samenwerking, bijvoorbeeld met de huidige aandeelhouders.’ ■
MarcDassen:
‘We blijven gevoelsmatig hetzelfde bedrijf voor de medewerkers.’
Komende jaren zal de wereldmarkt voor ammoniak “exploderen”, verwacht Tamme Mekkes van Koole Terminals. Koole is een van de partijen die in de Rotterdamse haven een ammoniakterminal wil realiseren. Het tankopslagbedrijf heeft plannen om de import en opslag van ammoniak en de opslag en export van CO2 via haar site in de Botlek mogelijk te maken.
De drijvende kracht achter de transitie naar een ‘low carbon’ industrie wordt vaak toegeschreven aan waterstof. Maar wie waterstof zegt, zou automatisch ook aan ammoniak moeten denken. Ammoniak is een belangrijke grondstof voor de chemische industrie, bijvoorbeeld voor de productie van meststoffen. Maar ammoniak staat toch vooral in de schijnwerpers omdat het een ideale drager is voor waterstof. Tegelijkertijd is het ook een schoon alternatief voor scheepsbrandstof en kan het direct worden gebruikt in stoomketels of energiecentrales. Dankzij deze eigenschappen zal de wereldmarkt voor de stof een enorme groei doormaken. S&P Global Insights schat dat de totale ammoniakvraag in 2050 oploopt tot 350 miljoen megaton. Bijna een derde hiervan komt voor rekening van nieuwe toepassingen
gelinkt aan de energietransitie, terwijl dit aandeel nu nog zo klein is dat het amper meetbaar is.
Volumes
Tamme Mekkes, business development manager bij Koole Terminals, verwacht een explosieve groei van de ammoniakexport vanuit landen waar nu duurzame waterstofprojecten in ontwikkeling zijn. ‘Al realiseren ze maar twintig procent van deze plannen, dan nog zal de markt ontploffen. De groei van ammoniak is veel sneller en groter dan mensen zich realiseren. Ook de behoefte aan opslag zal hiermee enorm groeien.’ Daarbij komt dat de energiedichtheid van ammoniak lager is dan die van olie. Dat betekent dat de volumes groter zullen zijn.
Koole Terminals is één van de partijen die inspeelt op deze ontwikkelingen. Het bedrijf heeft plannen om op haar site in de Botlek een terminal voor ammoniak te bouwen. Koole zal de nieuwe installaties bouwen naast de bestaande op- en overslagfaciliteiten. ‘We hebben niet oneindig veel ruimte, maar we gaan stukken terrein beschikbaar maken. De bestaande opslagtanks voor olieproducten en biobrandstoffen blijven staan, die zullen we nog jarenlang blijven gebruiken. Het voordeel van het bijbouwen op de bestaande locatie is dat we de benodigde vergunningen voor de opslag van chemicaliën al hebben, evenals een milieuvergunning en een passend bestemmingsplan. Ook hebben we niet te maken met limieten op het gebied van stikstof. Dit project is daarom relatief gemakkelijk te ontwikkelen.’
Uitdagende tijdslijnen
Koole Terminals startte eind vorig jaar met de tweede fase van de engineering en het aanvragen van vergunningen voor
de nieuwe terminal. Het bedrijf verwacht volgend jaar zomer de definitieve investeringsbeslissing te kunnen nemen. Als het project volgens plan verloopt, is de nieuwe ammoniakterminal in 2027 operationeel. Dit zijn volgens Mekkes uitdagende tijdslijnen. Het plan is om een aantal grote gekoelde tanks voor ammoniakopslag te bouwen en een aantal drukcilinders voor CO2. De op- en overslagcapaciteit loopt op tot enkele miljoenen tonnen. Het project omvat ook de benodigde utilities, het leidingwerk en speciale steigers en laadarmen.
zowel ammoniak als CO2 in vloeibare vorm worden opgeslagen. ‘Ammoniak moet daarom worden gekoeld en CO2 wordt onder lichte druk gekoeld in drukcilinders opgeslagen. Dit zijn overigens relatief milde omstandigheden.’
De terminal die Koole in de planning heeft, is een van de grotere in de haven van Rotterdam. Volgens Mekkes zit de ontwikkeling ook voor wat betreft engineering en het vergunningentraject in de voorhoede. ‘We bevinden ons in de
noemt onder andere Spanje, Chili, Brazilië, Australië, Canada, Namibië en de Amerikaanse Gulf Coast.
Koole Terminals slaat op dit moment al ammoniak op in Portugal. Voor Koole in Nederland is de opslag van ammoniak nieuw, maar niet wezenlijk anders dan de opslag van andere stoffen, aldus Mekkes. ‘Het is niet specifiek gevaarlijker dan andere stoffen die we nu in de Botlek opslaan.’ Wat deze opslag wel anders maakt dan de bestaande faciliteiten is dat
kopgroep’. (Zie in het kader de andere plannen voor ammoniakterminals in de regio.)
Momenteel werkt Koole aan het contracteren van verschillende partijen die samen gebruik willen gaan maken van de nieuwe, onafhankelijke terminal. Dat gaat om potentiële klanten wereldwijd, zowel binnen als buiten de EU. Mekkes
Het Noorse bedrijf Horisont Energi is één van de launching customers. In 2021 tekenden de twee partijen al een memorandum of understanding om ammoniak vanuit Noorwegen in Rotterdam op te slaan. Eind vorig jaar maakte het bedrijf bekend verder te gaan met de samenwerking met Koole om zo klanten in Europa en de rest van de wereld van low carbon ammoniak te kunnen voorzien. De ammoniak is afkomstig van het Barents Blue project van Horisont Energi in het noorden van Noorwegen. Horisont Energi bouwt hier een grote fabriek voor ‘blauwe’ ammoniak. Voor de productie van ammoniak gebruikt het bedrijf aardgas uit de Barents zee. Het vrijkomende CO2 wordt afgevangen en opgeslagen in het offshore reservoir Polaris. Het Barents Blue project krijgt een bijdrage vanuit het Europese IPCEI waterstofprogramma.
De afnemers van ammoniak zijn heel divers. Enerzijds gaat het om bedrijven
Tamme Mekkes: ‘De groei van ammoniak is veel sneller en groter dan mensen zich realiseren.’
die de ammoniak weer willen omzetten in waterstof. Koole neemt in dat verband ook deel aan een haalbaarheidsstudie naar een ammoniakkraker op de Maasvlakte. Onder leiding van het Havenbedrijf Rotterdam onderzoeken achttien bedrijven de mogelijkheid voor een grootschalige installatie die ammoniak kan omzetten in een miljoen ton waterstof per jaar. Mekkes denkt dat een ammoniakkraker op de eigen site van Koole zeker tot de mogelijkheden behoort. ‘Dat kan een vervolg en aanvulling zijn op de ontwikkeling van de ammoniakterminal.’
Maar de ammoniak zal zeker niet alleen voor de productie van waterstof worden gebruikt. ‘Bij veel mensen bestaat het beeld dat ammoniak alleen wordt geïmporteerd om er weer waterstof van te maken, maar dat is niet zo. Ammoniak is een ideale waterstofdrager, maar het is ook een belangrijke grondstof voor de industrie en kan in tal van andere toepassingen worden gebruikt. Ammoniak heeft bijvoorbeeld veel potentie als scheepsbrandstof. Het is veel efficiënter om het direct als brandstof te gebruiken in plaats van het eerst in waterstof om te zetten.’
Zorgen
Maar terwijl waterstof massaal wordt omarmd, valt ammoniak niet hetzelfde enthousiasme ten deel. De publieke opinie is niet ten faveure van ammoniak, en dat is voor een deel alleen gestoeld op gevoel in plaats van op feiten, zegt Mekkes. Onlangs sprak de omgevingsdienst DCMR in een interview haar zorg uit over de veiligheid omtrent grootschalige ammoniakopslag en -transport. De DCMR zei vooral bezorgd te zijn over het mogelijke transport van de stof per trein of vrachtauto. Mekkes is het met de omgevingsdienst eens dat transport via een pijpleiding naar het achterland de voorkeur heeft. ‘De Delta-Rhine Corridor is voor het transport van
Air Products en Gunvor Petroleum Rotterdam hebben een ontwikkelingsovereenkomst ondertekend voor een importterminal voor ammoniak in Rotterdam. Als de uiteindelijke investeringsbeslissing positief uitvalt, kan de importterminal naar verwachting in 2026 de eerste groene waterstof leveren.
Fluxys en Advario willen een invoerterminal voor groene ammoniak bouwen in het Antwerpse havengebied. De twee bedrijven onderzoeken op dit moment de haalbaarheid van een terminal die ze rond 2027 operationeel willen hebben.
Gasunie, HES International en Vopak ontwikkelen samen de ACE Terminal op de Maasvlakte. Deze zou vanaf 2026 operationeel moeten zijn. Het Spaanse Cepsa tekende onlangs een contract met ACE Terminal voor de levering van groene ammoniak vanuit Spanje.
Global Energy Storage nam in 2021 een deel van de Stargate Terminal van Gunvor in Europoort over. Het is de bedoeling dat het bedrijf er ook ammoniak gaat opslaan.
OCI wil in een eerste fase haar importcapaciteit voor ammoniak in Rotterdam verdrievoudigen tot 1,2 miljoen ton per jaar via upgrades van de bestaande infrastructuur. Uiteindelijk wil het bedrijf de capaciteit met een nieuwe derde tank opvoeren naar 3 miljoen ton.
Uniper en Vesta willen een bestaande terminal van Vesta in Vlissingen opknappen en uitbreiden voor de opslag van ammoniak. Op dit moment heeft Vesta Terminals in Vlissingen 60.000 kubieke meter gekoelde opslagcapaciteit voor ammoniak. Het bedrijf wil in een eerste fase uitbreiden naar 0,96 miljoen ton ammoniak per jaar. In een tweede fase wordt dit verdubbeld tot 1,92 miljoen ton per jaar. De ingebruikname is gepland voor begin 2026.
Vopak Terminal Vlissingen bouwt twee bestaande gekoelde LPG-opslagtanks om tot ammoniakopslag. Deze opslagtanks hebben beide een capaciteit van 55.000 kubieke meter. Vopak nam ook de Gunvor-site in Antwerpen over. Hier wil het bedrijf zich richten op de opslag van onder meer groene ammoniak, duurzame brandstoffen en fijnchemieproducten.
ammoniak naar de industrie op Chemelot en naar het Ruhrgebied in Duitsland essentieel.’
Can-do
Mekkes bestrijdt echter dat ammoniak gevaarlijker is dan andere chemicaliën die in de haven van Rotterdam worden opgeslagen en gebruikt. Hij geeft aan dat de industrie een rol heeft om de zorgen weg te nemen. ‘Samen met andere spelers overleggen we met de autoriteiten en dragen we bijvoorbeeld bij aan het
updaten van de normeringen. Wat zijn ervaringen in het buitenland en wat zijn best practices? Zo kunnen we aantonen dat de industrie grootschalige opslag van ammoniak op een veilige manier kan realiseren. De industrie gebruikt ammoniak al jaren veilig en het opslaan van ammoniak is ook niet nieuw. Het is daarbij zelfs gemakkelijker te transporteren dan waterstof. We moeten als industrie een can-do instelling uitdragen.’ Mekkes vindt dat de overheid niet alleen op waterstof zou moeten focussen. ‘De overheid zou duidelijk moeten maken dat ammoniak een belangrijke rol heeft in de energietransitie. Het is misschien minder knuffelbaar dan waterstof, maar absoluut noodzakelijk ter ondersteuning van de low carbon economie.’
Tamme Mekkes: ‘Het is veel efficiënter om ammoniak direct als brandstof te gebruiken in plaats van het eerst in waterstof om te zetten.’
De ambitie is duidelijk: chemiepark Chemelot wil het eerste circulaire industriecluster in Europa worden. Hoewel de hoge energie- en grondstofprijzen de industrie momenteel voor flinke uitdagingen stellen, worden toch belangrijke eerste stappen gezet. Een overzicht.
Wim Raaijen
In 2050 – en het liefst eerder – moet het chemiepark Chemelot in Geleen volledig CO2-neutraal zijn. Daar lijken de verschillende chemiebedrijven eensgezind
over. Maar wie neemt het voortouw? Immers, om die ambitie waar te maken, zijn nu al belangrijke investeringen nodig. Bijvoorbeeld in de infrastructuur. Voor circulaire en biogebaseerde grondstoffen zijn straks andere aanvoerketens nodig. De grondstoffen zullen steeds meer uit de mark zelf komen, dan via zeehavens uit fossiele bronnen. Het ontstaan van nieuwe ketens is voor dienstverlener Sitech, dat verschillende infrastructurele assets bezit, voldoende om zich op te splitsen in twee onderdelen die worden verkocht. De maintenance-tak en de centrale brandweer gaan naar de Duitse Ebert Hera Esser Group. Voor de infrastructuur op het gebied van spoor, wegen, riolering en een grote waterzuiveringsinstallatie is een heel andere eigenaar nodig. CEO Marc Dassen in het hoofdinterview van deze Petrochem: ‘Om afvalplastics, bijvoor-
beeld in de vorm van korrels aan te voeren, zijn alleen al andere havenvoorzieningen nodig. En ga je die circulaire grondstoffen straks via de wegen op de site naar de fabrieken transporteren of ga je bijvoorbeeld investeren in een pijpleidingensysteem waar de pellets doorheen worden geblazen? Het zijn grote puzzels. Er zijn gelukkig genoeg bedrijven die investeren in infrastructuur en het geduld hebben om de investeringen over een lange termijn terug te verdienen. We zijn momenteel met potentiële kopers in gesprek voor dat onderdeel.’
Minstens zo belangrijk is natuurlijk dat de bedrijven op Chemelot en nieuwe toetreders gaan investeren in nieuwe processen en de inzet van nieuwe bronnen voor koolstof en waterstof. En ook op dat vlak lijkt Chemelot inmiddels volop in beweging. In dit artikel vijf interessante initiatieven.
Verschillende grote chemiebedrijven hebben plannen met de chemische recycling van afvalplastics. Sabic hoort zeker bij de koplopers op dat gebied. De plastic-recyclinginstallatie die Sabic samen met Plastic Energy in Geleen bouwt, is in de afrondende fase. Via pyrolyse produceert de fabriek nieuwe chemische bouwstenen als voeding voor de krakers van Sabic.
Circulaire polymeren
Het bedrijf verwacht dat de eerste circulaire polymeren nog dit jaar kunnen
worden geproduceerd. Nu deze installatie bijna wordt opgeleverd, kondigde de CEO van de onderneming tijdens het jaarlijkse World Economic Forum in Davos aan dat het wil investeren in een nieuwe worldscale advanced recycling plant.
Sabic wil tegen 2030 jaarlijks 1.000 kiloton circulair plastic produceren, gebruik makend van haar zogenoemde TruCircle-oplossingen. Plastic Energy ontwikkelde de pyrolysetechniek om laagwaardige, gemengde en gebruikte plastics, die anders bestemd zijn voor
verbranding of stort, om te zetten in een nieuwe grondstof: Tacoil. Sabic gaat in haar productieproces Tacoil gebruiken als alternatief voor traditionele fossiele materialen. Uiteindelijk zal alleen de invoer in de krakers anders zijn. De etheen die vervolgens bijvoorbeeld aan de polyetheen-installaties wordt geleverd, zal geen andere eigenschappen hebben dan voorheen. Zo kan Sabic circulaire polymeren produceren die qua eigenschappen identiek zijn aan de bestaande polymeren, zonder dat heel Chemelot op de schop gaat.
Het recyclen van hoogwaardige engineering plastics vereist een specifieke aanpak. Volgens Norbert Fraunholcz van startup Resolved Technologies is oplossen de beste optie voor de meeste kunststofsoorten in deze groep materialen.
Er is een heel scala aan technieken om van kunststofafval weer grondstoffen te
maken. De minst ingrijpende manier is mechanische recycling. Een uitstekende route als de kunststoffen worden gesorteerd op soort polymeer. Het biedt echter geen oplossing om kleurstoffen of andere additieven te extraheren. Ook zijn er steeds meer initiatieven op het gebied van chemische recycling. Bij pyrolyse bijvoorbeeld worden polymeren teruggebracht tot de kleinste chemische
bouwstenen, waarna ze naftakrakers kunnen voeden. Depolymerisatie gaat minder ver. Dan blijven grotere bouwstenen, monomeren, over. Het voordeel van deze technieken is dat kleurstoffen en andere additieven worden verwijderd. De nadelen zijn dat deze processen veel energie kosten en dat slechts een deel van het oorspronkelijke kunststofafval weer tot nieuwe kunststof kan worden verwerkt.
Er is echter nog een andere route, namelijk het oplossen van afvalplastic. Bij dit proces worden de kunststoffen opgelost in een organisch oplosmiddel. Vervolgens wordt de verkregen oplossing onderworpen aan een reeks zuiveringsstappen om alle soorten verontreinigingen – denk aan kleurstoffen en vlamvertragers – te verwijderen. Daarna wordt het doelpolymeer teruggewonnen door het oplosmiddel te verwijderen en ten slotte geëxtrudeerd tot korrels. Dit is nog steeds een fysieke route,
betoogt Norbert Fraunholcz, CEO van startup Resolved Technologies. ‘We passen een extra stap toe op de mechanische recycling en komen zo dicht bij de kwaliteit van virgin plastic. Een ander voordeel is dat we gebruik kunnen maken van de infrastructuur die al is opgebouwd rond mechanische recycling.’
Op dit moment is de Resolved-technologie geschikt voor diverse kunststoffen, met name engineering plastics. Denk aan ABS, polycarbonaat, PMMA en zacht PVC, die veel worden gebruikt in elektronicaproducten en auto’s. De
enige duurzame manier om deze hoogwaardige kunststoffen te hergebruiken is closed-loop recycling. Waarbij de gerecyclede kunststof opnieuw wordt gebruikt in zijn oorspronkelijke toepassing.
Ketenpartners
Resolved Technologies bereidt momenteel de bouw voor van een proeffabriek op de Brightlands Chemelot Campus. En de volgende stap is een demofabriek. Hiervoor zoekt het bedrijf ketenpartners om bijvoorbeeld de circulaire materialen uit te proberen.
afval
Er is al veel geschreven over het Furecproject van energiebedrijf RWE. Onlangs kende het Innovatiefonds van de Europese Unie nog 108 miljoen euro toe aan het project om afval om te zetten in waterstof. Het doel van Furec is om twee installaties in Limburg te bouwen die vast huishoudelijk restafval verwerken. Met de toekenning van de subsidie komt de definitieve investeringsbeslissing dichterbij. RWE verwacht die in 2024 te nemen.
De financiering door het Innovatiefonds van de EU is volgens RWE een cruciale mijlpaal voor de voortgang van het Furec-project, dat een totale investering van 600 miljoen euro vereist. RWE is nu bezig met het aanvragen van de nodige vergunningen en toestemmingen. Daarnaast sluit het bedrijf contracten met leveranciers voor de installaties, potentiële afnemers van waterstof en CO₂ en bedrijven die afval in geschikte hoeveelheden en kwaliteit leveren.
Furec staat voor Fuse Reuse Recycle: vloeibaar maken, hergebruiken, recyclen. Als onderdeel van het Furec-project is RWE van plan een voorbehandelingsinstallatie te bouwen in Zevenellen (Limburg). Hier zet het niet-recyclebaar vast huishoudelijk afval om in brandstofpellets. De installatie zal ongeveer 700.000 ton huishoudelijk afval per jaar verwerken. Hiervan is ongeveer vijftig procent van biogene oorsprong, bijvoorbeeld textiel en papier. Dit komt overeen
met de hoeveelheid vast stedelijk afval die jaarlijks door ongeveer twee miljoen mensen wordt geproduceerd.
Netaansluitingen
De grondstofpellets uit de voorbehandelingsinstallatie worden omgezet in
waterstof in een tweede RWE-fabriek. Die komt op Chemelot. De fabriek zal naar verwachting 54.000 ton waterstof per jaar produceren. De bij de waterstofproductie vrijkomende CO₂ wordt afgevangen en kan worden opgeslagen of eventueel in de toekomst door de
Ook het terugwinnen van chemische bouwstenen uit autobanden staat op Chemelot op de agenda. Black Bear Carbon heeft grote plannen.
Een interessante niche in de recyclingwereld is het verwerken van synthetisch rubber, oftewel autobanden. Zo wil het Engelse Circtec onder de naam Verda in Delfzijl een fabriek bouwen die via pyrolyse afgedankte banden omzet in transportbrandstoffen, chemicaliën en carbon black. Het bedrijf heeft de technologie al uitgebreid getest en bewezen in een pilot plant in Polen. Deze is vanaf
2008 in verschillende fasen opgeschaald tot een fabriek die 15 tot 20 kiloton bandenafval per jaar kan verwerken. Circtec is nu klaar voor de volgende stap: een fabriek op commerciële schaal in Delfzijl. Deze moet 220 kiloton afgedankte banden per jaar gaan verwerken.
Eind 2024 operationeel
Black Bear Carbon wil een soortgelijke fabriek bouwen op Chemelot. Het plan is om in twee identieke productielijnen rubbergranulaat van afgekeurde vrachtwagen- en autobanden te verwerken via carbonisatie. Dit is een pyrolysetechniek
industrie als grondstof worden gebruikt. RWE zal de waterstof ofwel lokaal op het industrieterrein van Chemelot afzetten of transporteren naar industriële bedrijven in Rotterdam en het Ruhrgebied. Furec bereidt de nodige netaansluitingen voor op waterstof- en CO₂-infrastructuur.
waarbij het rubbergranulaat zonder toevoeging van zuurstof wordt verhit in draaitrommelovens. Bij een temperatuur van 400 tot 850 graden Celsius valt het rubber uiteen in gasvormige en olieachtige producten, en een vaste reststroom. Tijdens het pyrolyseproces, dat enkele uren duurt, ontstaat steeds meer gas en steeds minder olie naarmate de temperatuur toeneemt. De twee productielijnen van Black Bear Carbon moeten volgens de planning eind 2024 operationeel zijn en gaan samen 40 kiloton granulaat per jaar verwerken.
Start-up ETB Global wil een demofabriek bouwen voor de productie van biobased butadieen op de Brightlands Campus op Chemelot. Het bedrijf denkt het ontwerp voor de installatie deze zomer klaar te hebben, waarna het in het vierde kwartaal kan beginnen met de bouw.
ETB Global vestigde zich eind 2020 op de Brightlands Campus. De installatie die het daar nu wil bouwen, krijgt een capaciteit van 100 kilo per dag. Tegen 2026 denkt de start-up dat commerciële productie mogelijk is. Naast de gereduceerde CO2-uitstoot en een lager energieverbruik heeft dit proces als voordeel dat bedrijven op Chemelot de restproducten waterstof en etheen kunnen gebruiken.
Identiek
Butadieen is een belangrijke grondstof voor de productie van verschillende plas-
tics en rubbers. Denk aan autobanden, speelgoed en medische handschoenen. Momenteel wordt de bouwsteen voornamelijk geproduceerd uit fossiele grondstoffen.
Start-up ETB Catalitic Technologies ontwikkelde een katalytisch proces dat de chemische bouwsteen produceert met exact dezelfde specificaties als de gangbare fossiele variant. En dat is een groot voordeel. ‘Met het ontwerp van autobanden is jarenlang ontwikkelingswerk gemoeid. Stel je voor wat het betekent als de biobased bouwsteen andere specificaties heeft. Dan moet je veel veranderen. Ons butadieen is identiek en kan dus gewoon worden gebruikt in bestaande vervolgfabrieken’, stelt CFO Ernest Lempers.
Eén stap
ETB produceert butadieen uit bioethanol. ‘Met ons team hebben we
gekozen voor de katalytische route. We gebruiken een zogenaamde polyfunctionele heterogene katalysator’, legt CEO Noah Hirsch uit. ‘Daarmee kunnen we meer dan veertien reacties in één stap doen. We hebben dus maar één reactor nodig. Dat bespaart op kapitaalinvesteringen en het is ook efficiënter dan processen met meerdere stappen.’
Hele waardeketen
Inmiddels is het proces uitgebreid getest in een proeffabriek. Hirsch: ‘We kijken nu naar industriële opschaling en ontwerpen momenteel de demonstratiefabriek.’ De start-up is ook op zoek naar partners in de keten. ‘We werken al samen met verschillende partners, maar dat kunnen er niet genoeg zijn. De enige manier om de transitie naar biobased chemicaliën mogelijk te maken, is samenwerking binnen de hele waardeketen.’
Opdrachtgever: Black Bear Carbon
Waar: Geleen
Investering: 78 miljoen euro
Afronding: tweede helft 2023
Opdrachtgever: Deep Branch
Waar: Geleen
Investering: onbekend
Afronding: onbekend
Opdrachtgever: ETB Global
Waar: Geleen
Investering: 10 miljoen euro
Afronding: 2025
Black Bear Carbon gaat op Chemelot rubbergranulaat van afgekeurde vrachtwagenen autobanden verwerken via pyrolyse. Daarbij valt het rubber uiteen in carbon black, pyrolyse-olie en -gas. De twee productielijnen krijgen elk een capaciteit van 2.300 kilo granulaat per uur en kunnen samen 40.000 ton granulaat per jaar verwerken. Dit levert maximaal 18.000 ton carbon black, ongeveer 6.000 ton gas en 20.000 ton olie per jaar op.
Biotechbedrijf Deep Branch wil een proeffabriek bouwen op Chemelot. Het bedrijf gebruikt micro-organismen om CO2 en waterstof om te zetten in eiwitten. Met de proeffabriek wil het bedrijf informatie verzamelen voor het engineeringontwerp van haar eerste productiefaciliteit op commerciële schaal. Die fabriek zou in al 2023 moeten produceren.
ETB Global wil een demonstratiefabriek voor de productie van biobased butadieen bouwen op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen. Het bedrijf denkt het ontwerp voor de installatie medio 2023 klaar te hebben, waarna het in het vierde kwartaal met de bouw wil beginnen. De demo-installatie krijgt een capaciteit van 100 kilo per dag. Tegen 2026 denkt de startup dat commerciële productie mogelijk is.
Opdrachtgever: Itero
Waar: Sittard-Geleen
Investering: 25 miljoen euro
Afronding: 2024
Opdrachtgever: Resolved Technologies
Waar: Geleen
Investering: onbekend
Afronding: onbekend
Het Britse Itero bouwt op de Brightlands Chemelot Campus een demonstratiefabriek voor het omzetten van moeilijk te recyclen plastic afval in een grondstof voor nieuwe plastics. De unit krijgt een capaciteit van 27.000 ton gemengd plastic afval per jaar. Voor toekomstige fabrieken kunnen meerdere modules naast elkaar worden gezet.
Resolved Technologies bereidt de bouw voor van een proeffabriek op de Brightlands Chemelot Campus. Deze gaat kunststoffen recyclen door ze op te lossen in een organisch oplosmiddel. Het gaat nog steeds om een fysieke route, maar met een extra stap na de mechanische recycling waardoor de kwaliteit van het gerecyclede materiaal vergelijkbaar is met dat van virgin plastic.
Opdrachtgever: RWE
Waar: Geleen
Investering: onbekend
Beslissing: 2024
Opdrachtgever: Sabic Plastic Energy
Advanced Recycling
Waar: Geleen
Investering: onbekend
Afronding: 2023
Opdrachtgever: Syclus
Waar: Geleen
Investering: 100 miljoen euro
Beslissing: 2023
Opdrachtgever: Tessenderlo Kerley
Waar: Geleen
Investering: onbekend
Afronding: medio 2023
RWE wil op Chemelot een installatie bouwen die organische reststromen verwerkt tot grondstoffen-pellets, om die via vergassing om te zetten in circulaire waterstof. Over de afname van deze waterstof is RWE in gesprek met OCI, het moederbedrijf van kunstmestproducent OCI Nitrogen.
Sabic en Plastic Energy bouwen binnen een 50/50 joint venture een fabriek die moeilijk recyclebare kunststoffen omzet in synthetische oliën. Deze Tacoil gaat als grondstof naar de installaties van Sabic op Chemelot. Die maakt er opnieuw polymeren van. De fabriek is de eerste installatie op commerciële schaal en krijgt een capaciteit van 15.000 ton Tacoil per jaar.
Startup Syclus wil op Chemelot in Geleen een installatie bouwen die hernieuwbaar etheen uit hernieuwbare ethanol gaat maken. Deze krijgt een capaciteit van 100.000 ton etheen per jaar. Bij een positieve uitkomst van een haalbaarheidsstudie begint eind 2023 de basic engineering. In 2026 zou de nieuwe plant operationeel moeten zijn. Deze vergt een investering van 85 tot 100 miljoen euro.
Tessenderlo Kerley begon eind 2022 met de bouw van een fabriek voor vloeibare meststoffen op het Chemelot-terrein in Geleen. Het bedrijf verwacht dat de fabriek medio 2024 klaar is voor de productie van ammoniumthiosulfaat. De engineering en bouw is in handen van Le Gaz Intégral, dat al een soortgelijke fabriek in Rouen (Frankrijk) heeft gebouwd.
Tot voor kort kende Nederland nauwelijks waterstress. Maar dat verandert snel. Droge warme zomers hebben inmiddels impact in het oosten, terwijl in West-Nederland de verzilting toeneemt. Hoe kunnen watersector en industrie hierop anticiperen? Tijd voor de tweede editie van het Schaduwministerie van water. Drie schaduwministers gaan bij het congres Watervisie op 2 maart in debat met de zaal over hun voorstellen. Een korte introductie.
Wim Raaijen
In het oosten van Nederland staat de leveringszekerheid van drinkwater al onder druk. Nieuwe bedrijven of vestigingen krijgen in vijf oostelijke provincies niet zomaar een nieuwe aansluiting op de waterleiding. Drinkwaterbedrijf Vitens heeft in 2022 maar liefst negentien keer een aanvraag volledig of deels niet kunnen honoreren. Dit gaat bijvoorbeeld om bedrijven die al in het gebied actief zijn en hun productie willen uitbreiden. Vitens heeft recentelijk bekendgemaakt dat nieuwe zakelijke drinkwateraanvragen met een omvang van de aansluitcapaciteit van 6.000 liter per uur of meer worden getoetst op ‘passend gebruik’ en op de ‘bijdrage aan waterbesparing’.
Industriepartij
Schaduwminister Gertjan Lankhorst, voorzitter van VEMW, belangenbeharti-
ger voor de zakelijke energie- en waterafnemers in Nederland, maakt zich hier ernstig zorgen over. VEMW, met enige fantasie de industriepartij, vreest dat bedrijven die afhankelijk zijn van drinkwater nu de dupe worden. Het probleem van de verminderde waterbeschikbaarheid wordt namelijk op hun bord gelegd. Vitens zegt immers niet verplicht te zijn om drinkwater te leveren aan bedrijven. In de oostelijke provincies zijn relatief veel voedingsmiddelenbedrijven gevestigd. Deze bedrijven hebben meestal drinkwater nodig voor de productie van levensmiddelen. ‘Alternatieven zijn er vaak niet en als ze er al zijn, bijvoorbeeld omdat er oppervlaktewater in de omgeving aanwezig is, dan is zo’n alternatief vrijwel nooit op korte termijn te realiseren omdat de infrastructuur er niet is’, stelt VEMW op haar site. ‘Eigenstandig grondwater onttrekken zou een alternatief kunnen zijn, maar dat ligt niet voor de hand aangezien dat grondwater nou juist zo schaars is en het verkrijgen van een winvergunning bijzonder lastig.’ Schaduwminister Lankhorst stelt dat de industrie graag wil helpen om tot een oplossing te komen. Hij vindt een verplichting om twintig procent te besparen in het drinkwaterverbruik reëel. De sleutelrol ligt volgens hem echter bij
Provincies moeten zich volgens schaduwminister Gertjan Lankhorst (VEMW) maximaal inspannen om drinkwaterwinningen uit te breiden. Vergunningen moeten sneller en gemakkelijker worden gegeven. Verzoeken voor nieuwe locaties waar grondwater kan worden gewonnen, moeten prioriteit krijgen. Waar nodig moeten regels of procedures worden veranderd.
de provincies. Zij hebben immers een wettelijke zorgplicht. Bovendien hebben ze verantwoordelijkheid voor het regionale ondernemingsklimaat en de werkgelegenheid. Provincies moeten zich volgens Lankhorst maximaal inspannen om drinkwaterwinningen uit te breiden. Vergunningen moeten sneller en gemakkelijker worden gegeven. Verzoeken voor nieuwe locaties waar grondwater kan worden gewonnen, moeten prioriteit krijgen. Waar nodig moeten regels of procedures worden veranderd. En ook de drinkwaterbedrijven moeten een tandje bijzetten. Zij moeten tijdig de juiste investeringen plegen en onderzoek doen naar het gebruik van oppervlaktewater in plaats van grondwater voor de productie van drinkwater.
In de visie van schaduwminister Hein Molenkamp, managing director van Water Alliance, mag er toch wel iets meer druk worden gelegd op de industrie. Een nadeel voor de nodige watertransitie is dat de urgentie nog niet overal wordt gevoeld. Dat komt met name doordat drinkwater al sinds mensenheugenis erg goedkoop is in Nederland. Maar wat als bedrijven straks tijdelijk moeten worden afgeschakeld omdat er
Schaduwminister Hein Molenkamp (Water Alliance) overweegt een voorstel waarbij lozing van afvalwater veel zwaarder belast gaat worden om hergebruik te stimuleren. Doordat deze kosten op de balans dreigen te komen, zal de terugverdientijd van innovatieve zuiveringstechnieken beduidend korter worden.
periodiek te weinig water beschikbaar is?
Volgens schaduwminister Molenkamp doen bedrijven er goed aan om hun eigen waterkringloop steeds meer te sluiten. Afvalwater zodanig zuiveren
Donderdag 2 maart zijn bezoekers van het congres Watervisie 2023 te gast bij chemiebedrijf Huntsman in Rozenburg. Tijdens het congres staan industriële afvalwaterzuivering en de tweede editie van het schaduwministerie van water centraal. Drie schaduwministers zetten integraal watermanagement in de industrie op de kaart met een motie, wetsvoorstel of een ander plan. Hoe kunnen we bijvoorbeeld voorkomen dat bedrijven tijdens waterschaarste afgeschakeld worden? En hoe kan de overheid bedrijven stimuleren om de waterkringloop te sluiten? Uiteraard moeten zij het voorstel verdedigen in het schaduwparlement, de bezoekers van Watervisie 2023.
dat het weer herbruikbaar is in de eigen processen, of mogelijk in de directe omgeving met anderen delen. Opwerken van rwzi-effluent tot ‘water op maat’ is ook een goede route. ‘We moeten straks – letterlijk – geen water meer naar de zee dragen’, stelt hij.
Er is volgens hem voldoende technologie beschikbaar om proceswater te zuiveren, rwzi-effluent op te werken en telkens weer te hergebruiken. Het probleem is echter dat bedrijven nog geen financiële prikkels krijgen om die technologie toe te passen. En de toekomst van waterstress klopt nog niet nadrukkelijk genoeg op de deur.
De overheid moet bedrijven daarom een handje helpen om zich voor te berei-
treatment
Expert op het gebied van chemisch technisch reinigen en metaal oppervlaktebehandeling. Neem contact op met onze specialisten voor een advies op maat.
The Vecom way - deskundig en veilig voor mens, metaal en milieu
www.vecom.nl
Nieuwe generatie
Verbeterde functionaliteiten
� Toonaangevende prestaties tot 42 m3/u debiet
� Maximale druk tot 16 bar
� Vulpunt voor smeermiddel
� Toegangsdeksel
� Hefpunt
VERDER is fabrikant van VERDERFLEX® pompen
On-site diensten wereldwijd chemisch technisch reinigen op locatie klant en proces specifieke oplossingen voor complexe vervuilingen
Workshop diensten conditioneren en chemisch reinigen van roestvast staal en andere metalen meerdere locaties in Nederland, België en het Verenigd Koninkrijk
den op de toekomst. Schaduwminister Molenkamp overweegt daarom een voorstel waarbij lozing van afvalwater veel zwaarder belast gaat worden om hergebruik te stimuleren. Doordat deze kosten op de balans dreigen te komen, zal de terugverdientijd van innovatieve zuiveringstechnieken beduidend korter worden.
Schaduwminister Robert Tieman vindt dat bedrijven in eerste instantie juist verleid moeten worden om in actie te komen. De public affairs manager van VNO-West staat op de lijst van BoerBurgerBeweging (BBB) om verkozen te worden voor het bestuur van Hoogheemraadschap Delfland. Zowel boeren als de industrie moeten volgens hem worden geholpen bij de gewenste transitie.
Schaduwminister Robert Tieman (VNO-West) vindt dat circulaire waterprojecten eveneens een oormerk verdienen als het om duurzaamheidssubsidies gaat. ‘Ook strenge regelgeving is belangrijk, maar laten we beginnen met de wortel, dan komt daarna de stok.’
Bovendien mag de beschikbaarheid van water wel wat hoger op de politieke agenda komen. Volgens Tieman staat de
watertransitie erg in de schaduw van de energietransitie. Hij kan daar wel een concreet voorbeeld van geven uit zijn tijd bij chemiebedrijf LyondellBasell. Twee jaar geleden nam het bedrijf op de Maasvlakte het Circulair Steam Project in gebruik. Afvalwater wordt niet langer meer elders verwerkt, maar is nu een waardevolle bron voor grondstoffen en energie. Een vooruitstrevend project, waarvoor LyondellBasell ook vijftien miljoen euro overheidssteun ontving. Tieman: ‘Maar vooral omdat het project een grote CO2-reductie opleverde.’ Dat het bedrijf tegelijkertijd een reuzesprong in de verwerking van afvalwaterstomen maakte, stond veel minder op de voorgrond. Op grond daarvan had het nooit de substantiële steun gekregen.’
Als het aan schaduwminister Tieman ligt, gaat dat veranderen. Hij vindt dat circulaire waterprojecten ook een oormerk verdienen als het om duurzaamheidssubsidies gaat. ‘Ook strenge regelgeving is belangrijk, maar laten we beginnen met de wortel, dan komt daarna de stok.’
Evides Industriewater gaat de komende vijftien jaar demiwater leveren voor de groene-waterstoffabriek van Shell. Onderdeel van de overeenkomst is de aanleg van een nieuwe demiwaterleiding naar de waterstoffabriek op het H2 Conversiepark in de Rotterdamse Haven. Vanaf 2025 gaat de waterstoffabriek 60.000 kilogram groene waterstof per dag produceren. Het demiwater dat daarbij nodig is levert Evides via de Demiwater Plant Maasvlakte.
Infrabel, Combinant en BASF verdubbelen de capaciteit en elektrificeren goederenspoorlijn L11 in het hart van Port of Antwerp-Bruges. Er komt vijf kilometer nieuw spoor langs het al bestaande spoor over de middenberm van de A12 tussen de Antwerpse gemeente Stabroek en de Nederlandse grens. Tegelijk worden beide sporen geëlektrificeerd. De L11 is een cruciale goederenlijn op de rechteroever van de Schelde omdat ze als enige het noorden van de haven ontsluit. Als alles volgens plan verloopt, begint Infrabel dit najaar met de elektrificatiewerken tot midden 2026. De werkzaamheden voor het tweede spoor zijn gepland begin 2024 en zullen ongeveer een jaar duren. Het gaat om een investering van zo’n 30 miljoen euro.
Het FUREC-project van RWE, dat circulaire en groene waterstof wil produceren uit niet recyclebaar vast huishoudelijk afval in Limburg, heeft een financiering van 108 miljoen euro ontvangen van het Innovatiefonds van de EU. Het project vergt een totale investering van meer dan 600 miljoen euro. Onderdeel van het FUREC-project is de bouw van een voorbehandelingsinstallatie in Zevenellen (Limburg) om 700.000 ton niet-recyclebaar huishoudelijk afval om te zetten in brandstofpellets. Een tweede fabriek, op Chemelot, zet de pellets vervolgens om in waterstof. De fabriek kan straks zo’n 54.000 ton waterstof per jaar produceren. RWE neemt een investeringsbesluit in 2024.
Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.
Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden
LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM
Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 06 38 73 70 39
De overname straks biedt ons meer mogelijkheden op de Duitse markt die geografisch heel dicht bij ons huidig hoofdkantoor ligt. Keulen ligt op drie kwartier rijden. Ook Leverkusen, Wesseling, Dormagen en Gelsenkirchen liggen dichterbij dan Moerdijk, Bergen op Zoom en Antwerpen.
Marc Dassen, CEO Sitech, in deze editie.
‘Wat is er behalve hoge prijzen nog meer mogelijk om de vraag te verminderen om zo in evenwicht te komen met het verminderde aanbod? Ik zou zeggen: leren van de geschiedenis van een halve eeuw geleden. Tijdens de oliecrisis in 1973 hadden we niet alleen autoloze zondagen, maar was ook de benzine op de bon. Dit dankzij een forse rol van de overheid.’
Henk Leegwater, onafhankelijk consultant, in deze editie.
‘We hebben nood aan een rechtszeker en juridisch onderbouwd stikstofkader. Doen we dat niet, dan staat eigenlijk elke vergunning vandaag in Vlaanderen op de helling. We hebben gezien in Nederland wat dit kan betekenen aan economische schade. Dan beland je de facto in een vergunningenstop, en dat moeten we natuurlijk te allen prijze vermijden.’
Frank Beckx, directeur van het kenniscentrum van werkgeversorganisatie VOKA, in een uitzending van Radio 1.
Johan Alebregtse Manufacturing & Technology Executive Consultancy
Frank Beckx Kennis- en Lobbycentrum Voka, directeur
Jos Benders voormalig topman Lyondell
Sandra de Bont VOTOB Academy, directeur
Jan Bout Stichting HaskoningDHV, bestuurslid
Frans Brüning Iv-Industrie, business development manager
Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen
Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland
Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant
Ronald Hoenen Equans, regio directeur
Plant Manager of the Year
2015
Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, senior business manager
Emre Kaya Organik Kimya, global supply chain director Plant Manager of the Year
2017
Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland
Tijs Koerts EPSC, operations director
Cas König Groningen Seaports, directeur
Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner
Henk Leegwater Lexxin, consultant
Bart Leenders Neste, vice president production
Frank de Leng ACTAD, operations manager
Michel Leyseele Pipelink, managing director
Marit van Lieshout Kenniscentrum Duurzame Havenstad, Iector Procesoptimalisatie en -intensificatie
Cor van de Linde iTanks, managing director
Michel Meertens DSM, vice president premix operations
Genserik Reniers TU Delft, professor Safety and Security Science Group
Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Internationaal MVO programma
Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie
Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux
John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur
Gerald Schotman Shell, senior vice president
Jaap Schouten TU Eindhoven, professor
Wim Soetaert Universiteit Gent, professor
Wouter Stam Flowid, managing director
Niek Stokman Bilfinger Tebodin West Nederland, sales manager oil & gas
Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director
Henk Veldink Hexion, senior director global strategic development
René Venendaal BTG Biomass Technology Group, algemeen directeur
Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion
Roelof
Maaike
Jeroen
en directeur NAM van Wijk Teijin Aramid, plantmanager de Wit Straatman Koster advocaten, advocaatSpecialisatie en efficiëntie moeten de polyetheenfabrieken van Sabic in Geleen wereldwijd concurrerend houden. De kunst is om altijd voorop te blijven lopen in innovatie. Plantmanager John van Olffen: ‘Dat is een van de strategieën waarmee wij ons in de markt onderscheiden. Veel van de verbeteringen voor de grote fabrieken elders, beginnen hier.’
Wim RaaijenHij heeft nog een paar jaar gewerkt voor DSM voordat de petrochemie op Chemelot in 2002 overging naar Sabic. Sinds die tijd heeft hij bij bijna alle fabrieken van Sabic op de site gewerkt. ‘Behalve polypropeen. En ik heb nooit op Chemelot Noord gewerkt, maar daar zijn geen fabrieken van Sabic’, vertelt John van Olffen. De installaties op de noordelijke helft van Chemelot bleven in eerste instantie nog in handen van DSM en werden later aan verschillende andere eigenaren verkocht. Onderwijl ging Van Olffen de fabrieken van Sabic op het zuidelijke deel van het chemiepark een voor een af.
Momenteel zwaait hij – sinds vier jaar – de scepter over de hele productie van polyetheen (PE). Bij aanvang haast een volledige site op zich, met – toen nog –zeven fabrieken. De kunststof PE, wordt op twee manieren gemaakt. Het PE-productieproces onder lage druk is volledig chemisch. De polymeren ontstaan met de hulp van een katalysator. PE kan echter ook onder hoge druk worden geproduceerd. Daarbij komt de polymerisatie vooral tot stand onder druk.
Eigen cultuur
Willen kunststoffabrieken in Europa en zeker op sites als Chemelot overleven, dan moeten momenteel alle zeilen worden bijgezet. Hoge kosten voor personeel, energie en grondstoffen maken het niet gemakkelijk. Van Olffen: ‘Europa is niet het goedkoopste en
onze fabrieken zijn ook niet de grootste. Om rendabel te blijven met onder meer andere PE-plants, transformeren we onze product-portfolio naar high end grades.’ Door de hogere toegevoegde waarde van specialties blijven de cijfers ondanks de hogere kosten van onder andere energie, grondstoffen en personeel onder de streep positief.
Maar daarbij blijft het niet. Als er mogelijkheden worden gezien om de kosten te verlagen, dan zal Sabic deze zeker gebruiken. Er zijn dus nog steeds kansen. Toen Van Olffen vier jaar geleden de volledige productie van polyetheen onder zich kreeg, zag hij al snel mogelijkheden voor een grote efficiëntieslag, namelijk het integreren van de volledige PE-organisatie. Daarvoor moesten wel twee verschillende PE-technologieën (LDPE en HDPE) met hun bijbehorende plants – met ieder hun eigen cultuur – worden samengevoegd.
Aan het roer
Eerst moest hij alle betrokken partijen overtuigen van zijn plannen, te beginnen bij het site-management. Niet lang voor zijn aantreden bestond nog het idee om de fabrieken juist meer te ontvlechten. Minstens zo belangrijk was het betrekken van de medewerkers bij een dergelijke operatie. ‘We zijn veel gaan praten met de bezetting, ondernemingsraad en andere stakeholders. Het was belangrijk om iedereen mee te nemen in het proces, door zichtbaarheid, communicatie en vooral veel te luisteren. Veel aandacht voor ploegenterugkoppelingen, maar ook naar de individuen. We spraken met elke operator over de plannen. Allemaal om de bezetting aan het roer te zetten van hoe de nieuwe organisatie er uit kan zien.’ Om op die manier de organisatie de verandering zelf te laten dragen.
Inmiddels is het project OnePE al in volle gang. Straks gaat de PE-organisatie van zeven naar vijf fabrieken. Een van de drie hogedrukfabrieken, de relatief kleine S15, is al gesloten. En ook het proces van de sluiting van D3, de oudste van de twee lagedrukfabrieken, is al in gang gezet. Van Olffen is bijzonder trots op wat de organisatie nu al heeft bereikt. ‘Vooral omdat de medewerkers daadwerkelijk zelf aan het roer zijn gaan zitten.’
Daarmee tonen ze volgens Van Olffen veel eigenaarschap.
Dat terwijl de aandacht voor de dagelijkse productie en vooral de veiligheid geen moment mag verslappen. ‘Alles gebeurt
John van Olffen: ‘We spraken met elke operator over de plannen. Allemaal om de bezetting aan het roer te zetten van hoe de nieuwe organisatie er uit kan zien.’
onder een zeer hoge mate van veilig opereren. Dat staat buiten elke discussie. We blijven voldoen aan alle regelgeving, die steeds strenger wordt.’
Het duurt nog even voordat de integratie van de twee organisaties helemaal is voltooid. Het eindspel komt in zicht als bijvoorbeeld operators in meerdere
fabrieken inzetbaar zijn. ‘Dan heb je het over een opleidingstraject waarbij je werknemers over en weer hebt opgeleid om zowel in de hogedruk als in de lagedruk te kunnen werken. Je bent dan al gauw vijf jaar verder.’
Of hij tegen die tijd nog op dezelfde plek zit, weet hij serieus niet. ‘Natuurlijk is veel afhankelijk van waar Sabic mij nodig heeft. Maar nu je het vraagt;
DEMONTAGE
PIPE
PROCESS CONTROL
batenburg | magion
Wolga 5
2491 BK DEN HAAG
DDM Demontage B.V.
Demontage, Sloopwerken Industriële verhuizingen, Asbestsanering
3454 PW DE MEERN
Tel: +31 (0)30- 666 97 80
E-mail: info@ddm.eu
Website: www.ddm.eu
MANUFACTURING EXECUTION
SYSTEMS (MES)
batenburg | magion
Wolga 5
2491 BK DEN HAAG
Tel: +31 (0)70- 444 27 70
Fax: +31 (0)70- 444 20 82
E-mail: info@magion.nl
Website: www.magion.nl
Dutramex B.V.
Energieweg 19
4143 HK LEERDAM
Tel: +31(0)345 - 61 40 11
E-mail: sales@dutramex.com
Website: www.dutramex.com
Veerhangers & -supports
Hydraulische Schokdempers
Trillingsdempers
Bewegingsbegrenzers
Pijpophangingen
Pijpondersteuningen
Klemsystemen
Glijplaten
Isolatiepakketten
Counter Weight Systemen
Staalconstructies
Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Robbin Hofman, tel. 070 399 0000.
Petrochem geeft nog meer waarde voor uw geld
Meer nieuws dan ooit
• Actuele berichtgeving over de chemische industrie
• Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar
• Volledig evenementenoverzicht
• Online catalogi met producten
• Multimediale bedrijfspresentaties
• Wekelijkse nieuwsbrief
• Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase
Petrochem-abonnees krijgen meer
• De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online
• Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen
• U kunt naar aanleiding van uw abonnement ook besluiten om bedrijfslid van het Petrochem platform te worden. Hierbij krijgt u onder andere voor twee personen toegang tot het jaarcongres Deltavisie. Meer weten?
Kijk op www.petrochem.nl/bedrijfslidmaatschap
Ga direct naar petrochem.nl/abonneren en blijf iedereen voor
Tel: +31 (0)70- 444 27 70
Fax: +31 (0)70- 444 20 82
E-mail: info@magion.nl
Website: www.magion.nl
STUDBOLTS BC Basco
MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING
Vierschaarstraat 7A
9160 LOKEREN
Tel: +32 9 348 21 35
E-mail: sales@basco.be
Website: www.beck-industries.com
WARMTEBEHANDELING
Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings
Delta Heat Services B.V. Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM
Postbus 52
3250 AB STELLENDAM
Tel: +31 (0)187- 49 69 40
Fax: +31 (0)187- 49 68 40
E-mail: info@delta-heat-services.nl
Website: www.delta-heat-services.nl
SMIT Heat Treatment
PO Box 117 5430 AC Cuijk
Locatie Rotterdam: Scheepsbouwweg 45, Rotterdam +31 78 699 96 90 rotterdam@smit-industrial.com
Locatie Cuijk: Havenlaan 16, Katwijk NB cuijk@smit-industrial.com
www.smit-industrial.com
ik ben iemand die graag zijn schouders onder nieuwe uitdagingen zet. Ik wil graag meer uit een organisatie halen.’ Zijn drive ligt dus in het verbeteren van productie-omgevingen. En dan zit hij goed op Chemelot. De Europese installaties van Sabic zijn het voorland voor fabrieken van het chemieconcern in andere delen van de wereld. En om competitief te blijven, ligt in Europa sowieso meer druk op verandering.
Speerpunt
Ook op het gebied van circulaire grondstoffen en verduurzaming lopen de fabrieken op Chemelot wereldwijd voorop. ‘Dat is de strategie waarmee wij ons in de markt willen onderscheiden en koploper willen zijn in Europa. Veel van
John van Olffen: ‘Later zullen de sites in de VS en het Midden-Oosten de stappen zetten, waarmee we hier al bezig zijn.’
de verbeteringen voor de grote fabrieken elders, beginnen hier. Als eerste binnen Sabic zijn we hier bijvoorbeeld bezig met de chemische recycling van kunststofafval. Nu al bestaat een klein percentage van onze polyetheen uit gerecyclede materialen. En dat percentage zal de komende jaren steeds groter worden, terwijl dit geen invloed zal hebben op de productie en kwaliteit. De pyrolyse-olie die van afvalpastics wordt gemaakt wordt aan de kraker gevoed. De etheen die wij uit de kraker krijgen, om daarmee poly-
etheen te produceren, is niet anders dan voorheen.’
En er zijn meer initiatieven. ‘Zo is het de bedoeling dat we dit jaar voor negentig procent op duurzaam opgewekte energie draaien. En er zitten nog veel meer verbeterprojecten in de pijpleiding. Voor veel initiatieven zijn we in Geleen het speerpunt van het moederbedrijf en ik ben trots om daar een onderdeel van te zijn. Later zullen de sites in de VS en het Midden-Oosten de stappen zetten, waarmee we hier al bezig zijn.’
Bij het ontwerpen van bijvoorbeeld een windmolenpark of een waterstoffabriek is er nauwelijks aandacht voor onderhoud. De aandacht ligt bij snelheid, dat begrijpt hoogleraar Henk Akkermans wel. ‘Maar als je geen design voor maintenance doet, moet je dit later rechtbreien.’
Nu steeds meer industrieën overgaan tot elektrificatie van hun installaties om de CO2-uitstoot terug te brengen, dringt zich de vraag op of dit ook leidt tot minder onderhoud. Dit naar analogie van elektrische auto’s, die minder onderhoud nodig hebben dan brandstofauto’s. ‘Interessante vraag maar we weten het antwoord op die vraag niet. Er is weinig aandacht voor’, is de eerste reactie van Henk Akkermans, hoogleraar smart asset management aan Tilburg University en directeur van World Class Maintenance. Er is een grote maatschappelijke druk om zo snel en zoveel mogelijk over te schakelen op nieuwe duurzame technologie. Akkermans: ‘Zaken als onderhoud en life cycle costs worden in het ontwerp vaak buiten beschouwing gelaten. Dat is wel begrijpelijk maar niet slim. Meer dan de helft van de kosten gedurende de hele levensduur van assets bestaat uit onderhoud.’
Werktuigbouwkundig klopt het volgens Akkermans wel dat het elektrificeren van industriële installaties net als bij elektrische auto’s tot minder onderhoud aan de motor kan leiden. ‘Maar bij elektrische auto’s heb je wel na een jaar nieuwe banden nodig omdat de auto duizend kilo
zwaarder is. Er komen allerlei nieuwe factoren bij die tot extra slijtage kunnen leiden. Het zou zo maar kunnen dat het veel meer onderhoud oplevert.’
Erosie
De aandacht ligt volgens Akkermans volledig op snelheid en niet op maintenance en operations. ‘We moeten nu grote windmolens en waterstoffabrieken hebben. Je krijgt applaus, en terecht, als je heel snel een LNG-terminal kunt aanleggen. Ontwerpers en ingenieurs houden zich niet bezig met onderhoud en operations. Daarbij speelt dat de kennis hierover vaak niet beschikbaar is omdat alles nieuw is. Maar als je geen design voor maintenance doet, moet je dit later rechtbreien.’
Waterstof gaat een belangrijke rol spelen in de toekomstige energievoorziening. Onder druk van klimaatdoelstellingen vindt er een versnelling in de ontwikkelingen van nieuwe apparatuur voor deze waterstofeconomie plaats. Dat stelt de industrie voor nieuwe uitdagingen op het gebied van onderhoud, het bijhouden van kennis en vakmanschap, en beheer en veiligheid van de snelgroeiende waterstofinfrastructuur. Omdat teamdiversiteit tot de beste oplossingen leidt, heeft World Class Maintenance het fieldlab Hydro Boreas opgericht om eindgebruikers, fabrikanten, onderhoudsbedrijven, beheerders van infrastructuur, inspectiediensten, onderwijs, ingenieurs en onderzoekers samen te brengen. World Class Maintenance wil met een aantal rondetafelgesprekk en de sector uitdagen om innovaties te versnellen en samen te experimenteren.
Als voorbeeld noemt hij de windparken in de Noordzee met steeds grotere windturbines. ‘De bladen van die turbines slijten door erosie veel harder dan verwacht. Met de kennis en stand van zaken van nu sturen we iemand met de juiste papieren – die hebben we niet genoeg –bij goed weer – is het vaak niet – in een bootje de zee op naar het platform. Daar klimt hij in de molen omhoog waarna hij naar beneden abseilt om de gaten dicht te smeren. Dat is de stand van de techniek als het gaat om de erosie van bladen.’
Binnen het fieldlab Zephyros van World Class Maintenance is net een project afgerond om met drone-inspecties en crawlers ter plekke reparaties aan de bladen uit te voeren. ‘Nog beter is het om in het ontwerp rekening te houden met onderhoud, door het ontwikkelen van een installatie die zichzelf kan repareren.’
Dansen met de wind
De waterstofinfrastructuur maakt eenzelfde soort ontwikkeling door als de
windindustrie. Op basis van ervaringen in de offshore-industrie heeft WCM nu het fieldlab Hydro Boreas opgericht. Door vroegtijdig na te denken over zaken als onderhoud, inspecties en risico’s moeten fouten die bij windparken zijn gemaakt, worden voorkomen. ‘In het lijstje van wat kan leiden tot een ramp is de grootste risicofactor het beginnen met nieuwe technologie. De op één na grootste risicofactor is het aanpassen van een bestaande technologie. En daar hebben we het over bij waterstof. Een waterstofmolecuul is geen methaan. Het kruipt overal doorheen en kan allerlei problemen opleveren voor het onderhoud en de manier waarop we het netwerk gaan gebruiken.’
Een belangrijke component in de elektrificatie is de elektrolyzer. Over de life cycle van deze elektrolyzers is nog maar weinig bekend en er wordt volgens
Akkermans ook nog niet veel over nagedacht. ‘Dat worden een soort ‘dansenmet-de-wind-fabrieken’. Bij volop zon en wind, komt er veel meer stroom om
maar er komt meer bij kijken. Zo zijn er nog geen standaarden, die moeten nog worden ontwikkeld. Dat heeft er bij windparken toe geleid dat er veel verschillende technieken en maten zijn. ‘Standaarden ontstaan vaak pas bij een stabiele industrie, maar je kunt niet afwachten tot de markt het oppakt. Je merkt het gebrek aan standaarden pas op het moment van onderhoud; als je iedere keer een andere procedure moet leren. Dat maakt het lastig. Waar ik me de
Henk Akkermans: ‘Standaarden ontstaan vaak pas bij een stabiele industrie, maar je kunt niet afwachten tot de markt het oppakt.’
waterstof van te maken dan wanneer zon en wind er niet zijn. Je krijgt ongelijkmatige belastingen terwijl veel apparaten, zoals elektrolyzers, zijn berekend op gelijke belasting. Daar hebben we niet over nagedacht.’
Akkermans begrijpt wel dat de aandacht nu volledig ligt op het complexe ontwerp van elektrolyzers en andere apparaten,
meeste zorgen over maak, is de beperkte aandacht daarvoor, want technisch is het op te lossen.’
Zelfs al heb je standaarden en is alles goed vastgelegd, dan nog moet je alert blijven, stelt Akkermans. ‘Er komen altijd updates. Ik rij zelf een elektrische auto. Regelmatig reageert de auto anders als ik ’s morgens instap omdat er weer een update van de software is geweest. Dingen veranderen gewoon in de loop
van de tijd. Als je kijkt naar treinen, dan is een groot deel van de gestrande treinen het gevolg van softwareproblemen en niet van lagers of andere mechanische onderdelen.’
Om het toekomstige onderhoud van nieuwe technologieën in goede banen te leiden zouden ontwerpers, eigenaren en gebruikers moeten samenwerken. ‘De ontwerper beschikt over de meest diepe kennis en weet hoe het product zich moet gedragen. De eigenaar weet wat de output moet zijn en de onderhoudspartij weet het beste wat er stuk gaat en hoe je dat repareert. Ze moeten allemaal samenwerken. Als je daar dan een deep learning algoritme op loslaat, zie je al snel dingen waar je condition monitoring en predictive maintenance op kunt doen. Je hebt een combinatie van die verschillende informatiebronnen nodig. Als iedereen op zijn eigen data blijft zitten, krijg je suboptimale oplossingen.’ Fieldlabs en innovatielabs kunnen daarom een nuttige rol vervullen in het leren omgaan met de nieuwe ontwikkelingen. ‘Hier moet je niet concurreren, je kunt altijd iets leren van een ander. Dat gaat sneller dan het zelf uitvinden.’
Het goede nieuws is dat voor de besturing van al die nieuwe assets gebruik wordt gemaakt van IOT-sensordata en DCS en SCADA, stelt Akkermans. ‘Als je het goed inricht kun je operations en maintenance vanuit één hand bedienen. Dat is technisch een eitje, maar het zijn organisatorisch wel twee afzonderlijke afdelingen met eigen budgetten en incentives. Je moet voorkomen dat het voor één van de twee goed geregeld is en voor de ander niet.’
Er komt volgens Akkermans een nieuwe infrastructuur voor de energietransitie
Henk Akkermans: ‘Als iedereen op zijn eigen data blijft zitten, krijg je suboptimale oplossingen.’
op ons af en daarbij is het zaak om nu na te denken hoe we die gaan gebruiken. Door een grotere vereiste flexibiliteit worden condition monitoring en condition maintenance belangrijker voor de operatie.
Het is op dit moment al duidelijk dat de druk op het elektriciteitsnetwerk snel toeneemt. Om grote fluctuaties op het netwerk te voorkomen, wordt een beroep gedaan op industriële afnemers zoals
Proton Ventures, al 21 jaar actief in het ontwerpen en bouwen van waterstof- en ammoniakinstallaties, ontwikkelt samen met partners een groene ammoniakfabriek in Jorf Lasfar in Marokko. Het is een pilotproject met de technische universiteit UM6P, technisch onderzoekscentrum IRESEN en OCP. In de pilotfabriek wordt onderzocht hoe de productie van groene ammoniak verloopt bij wisselende wind- en zonne-energie. Normaal gesproken wordt waterstof en vervolgens ammoniak gemaakt op basis van een continue energiestroom. In de proeffabriek komt een simulator waarmee elk wind- en zonprofiel kan worden nagebootst. Daarmee kun je zien hoe de installatie werkt en wat de bottlenecks zijn voor de verschillende componenten, zoals waterstofopslag, elektrolyse en de ammoniakfabriek.
bijvoorbeeld Nobian in Rotterdam om regelvermogen te leveren. Dit betekent in de praktijk dat zij met grote regelmaat de productie op- en afschakelen als dat nodig is om het netwerk in balans te houden. Het veelvuldig op- en afschakelen van de productie leidt volgens Nobian tot extra onderhoud en vergt meer controles op de betrouwbaarheid van de installaties.
De overheid zou volgens Akkermans haar verantwoordelijkheid moeten nemen en sturing en coördinatie aan de markt moeten geven door bij de inkoop van infrastructuur ook te vragen naar onderhoud. ‘De ervaring is dat de markt het niet gaat regelen. Hier ligt een taak voor politiek Den Haag, maar het onderwerp is niet echt sexy. Lintjes knippen bij nieuwe windmolenparken is leuker dan ervoor zorgen dat je de cost of operations voor de komende tien tot twintig jaar met twintig procent verlaagt en de kans op ongelukken verkleint.’
De energie- en de grondstoffentransitie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maar terwijl de energietransitie volop in de aandacht staat en het aantal waterstofbeleidsmaatregelen en -projecten gestaag toeneemt, blijft de grondstoffentransitie op de achtergrond. Daar komt nu langzaam verandering in. Toch zijn er nog veel technische en niet-technische obstakels te overwinnen voor het circulair maken van grondstoffen.
Monique Harmsen
De Europese Commissie spreekt in de Sustainable Carbon Directive de ambitie uit om in 2030 tenminste twintig procent niet fossiele grondstoffen te gebruiken bij de productie van chemicaliën en plastics. De vraag is waar deze niet-fossiele grondstoffen vandaan moeten komen. Er zijn drie mogelijkheden voor het duurzaam produceren van nieuwe koolstoffen: circulair uit afvalplastics, met biobased grondstoffen of door hergebruik via CCU.
Om plastics duurzaam en hoogwaardig te kunnen recyclen is het belangrijk dat de hele waardeketen hierin wordt betrokken, stelt Jasper Meijering van het Clingendaeal International Energy Programma (CIEP). ‘Het begint aan de voorkant bij process efficiency en een strakke afvalregulering waarbij de nadruk wordt gelegd op meer mechanisch recyclen en minder stort van afval. Maar uiteindelijk moet er meer aandacht komen voor de producten uit de waardeketen. Hoe maken we die producten zo dat ze
beter voor het milieu zijn en eenvoudiger kunnen worden gerecycled. Er moet ook een verandering komen van de grondstoffen die worden gebruikt. Dat is het terrein van de grondstoffentransitie. Er zijn veel soorten feedstock en processen. Plastic en chemisch afval kan via pyrolyse of gasification weer worden omgezet in grondstof en worden toegevoegd aan de waardeketen.’
In Nederland en België geven de grote chemische en industriële clusters ieder op hun eigen wijze invulling aan deze energie- en grondstoffentransitie, afhankelijk van hun geografische en industriële geschiedenis.
Chemelot heeft een uitgebreid chemiecluster maar kan in tegenstelling tot de clusters die aan de kust liggen, niet beschikken over grote hoeveelheden groene waterstof die wordt opgewekt met windenergie of wordt geïmporteerd. Furec (Fuse Reuse Recycle), een project van RWE, kan hier een rol spelen als leverancier van circulaire grondstof, ter vervanging van (een deel van) aardgas en nafta. Via Furec wordt niet-recyclebaar gemeentelijk afval, dat nu wordt aangeboden voor verbranding of stort, volledig gerecycled op de locatie Zevenellen. Hier worden van afval pellets gemaakt die per schip naar Chemelot gaan waar ze worden verwerkt tot groene waterstof. Furec produceert op deze manier meer dan 50.000 ton groene waterstof per jaar. Dat is vergelijkbaar met de capaciteit van een kleine methaankraker. Tegelijkertijd wordt ongeveer 800.000 ton zuivere CO2 geproduceerd voor grote afnemers op de Chemelot site. Afhankelijk van de klantvraag kan volgens Denis Aarssen, projectdirecteur van Furec, waterstof en CO2 in een volgfabriek wor-
den omgezet naar methanol of ethanol, als grondstoffen voor olefinen, benzine en kerosine. ‘Door de raffinage van grondstoffen voorkomt Furec het onnodig verbranden van circa 700.000 ton moleculen per jaar, wordt ongeveer 280 miljoen kubieke meter aardgas bespaard en levert het project een CO2-reductie van zo’n 400.000 ton per jaar. Daarmee is Furec een belangrijke schakel in de verduurzaming van Chemelot’, concludeert Aarssen.
Furec kan daarnaast reststromen van site users op Chemelot, maar ook op Zevenellen, verwerken die nu nog worden verbrand of gestort. Aarssen: ‘Omdat de terreinen bestaan uit bedrijven die nauw met elkaar verbonden zijn, zijn er synergiën te halen. Onze afnemers zijn primair de chemieplants op Chemelot. Zij hebben immers grondstof nodig voor de synthese van mest- en kunststoffen.’ Ook voor andere clusters in Nederland en daarbuiten is Furec volgens Aarssen een interessante optie voor verduurzaming. ‘Furec is een systeemoplossing. Het kan in principe op ieder groot chemiecluster een vergelijkbare rol vervullen als leverancier van grondstof ter vervanging van fossiel. Furec produceert in essentie syngas, dat als intermediair zowel geschikt is voor de productie van
olefinen en transportbrandstoffen als stikstofverbindingen zoals kunstmest en nylons. Daarnaast treffen we de voorbereidingen voor aansluitingen op de diverse infrastructuurprojecten – de zogenoemde backbones – om ook andere partijen buiten Chemelot te kunnen voorzien van waterstof en CO2.’
Industriële symbiose
In Groningen Seaports is het uitgangspunt totaal anders. De Eemsdelta groeit door de vele offshore windparken voor de kust uit tot de nieuwe waterstofhub van Europa. Er zijn grote plannen voor elektrolyzers in de Eemsdelta om Nederland te voorzien van groene waterstof.
Hierbij worden twee sporen gevolgd, weet Heleen van Wijk, business manager circulaire economie bij Groningen Seaports. ‘In de eerste plaats richten we ons op biobased grondstoffen. Met ons agrarische achterland is dat logisch. Maar als je alleen op biobased inzet, wordt het wel een grote uitdaging om volledig circulair te worden. Er is gewoon nog heel veel fossiel plastic en dat zal nog lang zo blijven. Wij zetten dan ook in op zowel mechanische als chemische recycling van plastics tot halffabricaten en eindproducten.’
Op basis van de materiaalstromen ontstaan er waardeketens. Er is hierbij volgens Van Wijk sprake van veel cross-
Daarnaast zijn er in Delfzijl plannen voor meer lokale elektrolyzers die waterstof produceren om lokale initiatieven te voeden met energie en bouwstenen voor de chemische industrie. Het gebied heeft ook ketens voor het circulair gebruik van grondstoffen.
overs tussen de energietransitie en de circulaire economie. ‘Op materiaalgebied is dit te zien in een project voor het recyclen van de wieken van offshore windturbines. Alle partners uit de keten zitten in het project. Een deel van de teruggewonnen grondstoffen is interessant voor de bouwsector maar hoogwaardiger composieten, de fibers, zijn interessant voor de automotive industrie in Emmen. Hetzelfde geldt voor het recyclen van batterijen die essentieel zijn voor de energietransitie. We kijken naar een circulaire verwerking aan het eind van de levensduur.’
Er melden zich volgens Van Wijk veel bedrijven die zich willen vestigen in Noord-Nederland. ‘Per initiatief maken we een afweging of het past in onze circulaire strategie. Daarbij letten we op de industriële symbiose en
we al ver in.’
Het havengebied rondom Antwerpen vervult een sleutelrol bij de import van groene waterstof en waterstofdragers als ammoniak en methanol. Hiermee beschikt Port of Antwerp Bruges over belangrijke bronnen voor toekomstige
daar zijnFOTO: CHEMIEPARK DELFZIJL
Heleen van Wijk: ‘In de eerste plaats richten we ons op biobased grondstoffen. Met ons agrarische achterland is dat logisch.’
duurzame grondstoffen. Daarnaast is er een rol weggelegd voor biobased grondstoffen, recycling en het opwerken van stoffen tot primaire grondstof. ‘We werken op alle circulaire vormen. Ik denk niet dat op korte termijn duidelijk wordt welke daarvan het zal winnen in de grondstoffentransitie’, stelt Jessica Gerritsen, Port area development expert in Antwerpen. ‘Wij geloven in een hybride systeem waarbij er ook bijmenging van fossiel zal blijven.’
De circulaire hotspot in de haven van Antwerpen is het NextGen District. Hier bouwt onder meer het Amerikaanse Plug Power een 100 MW groene waterstoffabriek. ‘Er melden zich veel bedrijven die zich hier willen vestigen maar we zijn selectief”, aldus Gerritsen. ‘In onze keuze kijken we naar de circulaire strategieën van de Antwerpse chemiebedrijven en hoe we hen kunnen faciliteren. Dat doen we vanuit het uitgangspunt dat we afval omzetten in grondstoffen. Recyclage is voor ons geen brandstofproductie maar grondstofproductie. Wij proberen om bedrijven in het cluster hiermee af te helpen van fossiele grondstoffen.’
In het versnellen van de grondstoffentransitie kijkt Antwerpen naar samenwerking en uitwisseling met andere clusters, zoals Chemelot. ‘We hebben goede connecties met Europa zowel voor de aan- als de afvoer van feedstock voor opwerking. Maar de hoeveelheden feed-
stock die nodig zijn om de grondstoffentransitie te maken, verschillen gigantisch van wat we lokaal of in het havengebied kunnen produceren. We kijken naar import maar ook naar uitwisseling met andere clusters.’
Afvalwetgeving
Hoe de grondstoffentransitie zich zal ontwikkelen is op dit moment nog een vraag. De betrokken industrieclusters zijn het wel eens over een aantal randvoorwaarden die van belang zijn om de transitie te versnellen. Het draait hierbij vooral om duidelijke nationale, Europese of internationale wet- en regelgeving.
stellen in plaats van het vermijden van “einde levensduur” van ieder product. Via thermische recycling kunnen veel grotere afvalvolumes worden omgezet in nieuwe grondstoffen. Dit resulteert in een aanzienlijke reducering van fossiele grondstoffen en een verlaging van de hoeveelheid te verbranden afval. Verder zal daarmee de afhankelijkheid van import van grondstoffen uit het buitenland ook afnemen.’
Om dit te bereiken moeten gemeenten hun afval volgens Aarssen op een andere manier aanbesteden, waarbij meer wordt gekeken naar circulariteit en CO2-reductie. Jessica Gerritsen onderschrijft deze
Denis Aarssen: ‘Stel de thermische recycling van reststromen gelijk aan de verwerkingsprocedés voor gerecycled glas, papier en metalen.’
Zo is de erkenning van chemische recycling als bewezen technologie om het enorme potentieel aan raffinage en hergebruik te ontsluiten volgens Denis Aarssen absoluut noodzakelijk. ‘Stel de thermische recycling van reststromen gelijk aan de succesvolle verwerkingsprocedés voor gerecycled glas, papier en metalen. Uiteraard is reparatie en gebruik van tweedehands materiaal belangrijk, maar uiteindelijk leidt dit hooguit tot het uit-
oproep. Het is volgens haar noodzakelijk dat er een duidelijke afvalwetgeving komt die aan de voorkant van de keten voorkomt dat afval, dat kan dienen als feedstock, wordt verbrand.’
Volgens alle betrokken partijen zijn nu de EU, NL, regionale en lokale politiek nu aan zet om ervoor te zorgen dat bedrijven de juiste context, inclusief infrastructuur, krijgen om investeringsbeslissingen te nemen.
Opvallend genoeg kwam hij (is het wel een hij trouwens?) met dezelfde punten als ik zelf eerder had geformuleerd. Dat geeft toch te denken.
Het is bekend dat er bij het uitbreken van een oorlog veel onzekerheden zijn, zowel op het gebied van de internationale politiek als op het gebied van de economie. In het geval van de oorlog in Oekraïne zijn er oliemaatschappijen die enorme winsten hebben geboekt als gevolg van deze onzekerheid en de veranderende geopolitieke verhoudingen. Dit heeft geleid tot kritiek vanuit de samenleving, waarbij velen zich afvragen of het wel ethisch verantwoord is dat deze bedrijven zulke hoge winsten maken, terwijl velen zich financieel in een lastige situatie bevinden.
Sommige van deze bedrijven hebben winsten geboekt die in de miljarden lopen, wat voor veel ophef heeft gezorgd. Aandeelhouders van deze bedrijven hebben geprofiteerd van deze winsten, maar veel consumenten hebben te maken met hogere kosten voor brandstof, die vaak een groot deel van het budget innemen. Dit heeft geleid tot de vraag of deze winsten wel eerlijk zijn verdeeld tussen aandeelhouders en consumenten.
Aan de andere kant moeten we ons afvragen of het realistisch is om van deze bedrijven te verwachten dat zij de prijzen verlagen. Hoewel ze kunnen bijdragen aan een meer rechtvaardige verdeling van hun winsten, is het uiteindelijk aan de overheid om de consumenten te beschermen tegen te hoge prijzen. Dit kan bijvoorbeeld door belastingverlagingen, het stimuleren van concurrentie op de markt, of door het stimuleren van innovatie en alternatieve energiebronnen.
Het is belangrijk om te erkennen dat de oliemaatschappijen belangrijke spelers zijn in onze economie, en dat ze een rol spelen in het waarborgen van onze energievoorziening. Maar het is ook belangrijk dat ze hun verantwoordelijkheden nemen om ervoor te zorgen dat hun winsten op een eerlijke manier worden verdeeld tussen alle belanghebbenden, en dat ze investeren in een duurzamere toekomst voor onze planeet. Het is aan de samenleving om de oliemaatschappijen verantwoordelijk te houden voor hun handelen en om een toekomst te creëren waarin iedereen kan profiteren van onze energievoorziening.
Dezelfde punten
Mijn trouwe lezers zien een verandering in mijn schrijfstijl?
Kan kloppen. Ik worstel al een tijdje met het punt van exorbitante winsten van oliemaatschappijen als gevolg van de huidige geopolitieke verhoudingen. Na een paar weken worstelen ben ik toch maar even bij een deskundige te rade gegaan. Die heeft bovenstaande tekst geschreven. Geen letter is van mij afkomstig. Wie die deskundige is? ChatGPT. Over dit nieuwe Artificial Intelligence stuk gereedschap zullen we het later nog eens hebben, want dit gaat ons zeker helpen. Bijvoorbeeld bij het schrijven van projectvoorstellen, instructies, of misschien wel hele columns en artikelen in Petrochem. Als test heb ik aan ChatGPT gevraagd om een justificatie te schrijven voor het aanschaffen van een Operator Training Simulator, iets wat ik onlangs zelf heb gedaan. Opvallend genoeg kwam hij (is het wel een hij trouwens?) met dezelfde punten als ik zelf eerder had geformuleerd. Dat geeft toch te denken. Maar goed, ik ga nu deze column op een ouderwetse manier, zelf dus, afronden.
Geschiedenis
De oplossing ligt dus bij de samenleving volgens mijn AI-kompaan. En daar ben ik het wel mee eens. Zelfs de president van de Verenigde Staten, toch een kapitalistisch land bij uitstek, zette vragen bij de ongelijke verdeling tussen aandeelhouders en consumenten. Wat is er behalve hoge prijzen dan nog meer mogelijk om de vraag te verminderen om zo in evenwicht te komen met het verminderde aanbod? Vanwege de hoge prijzen staan nu immers de nodige fabrieken stop in onze sector. Hoe moet dit dan anders? Ik zou zeggen: leren van de geschiedenis van een halve eeuw geleden. Tijdens de oliecrisis in 1973 hadden we niet alleen autoloze zondagen, maar was ook de benzine op de bon. Dit dankzij een forse rol van de overheid. Oei, dat vond ChatGPT ook al.
Henk Leegwater is onafhankelijk consultant
henk.leegwater@lexxin.com
Lengkeek Staalbouw realiseert als fullservice aanbieder, staalconstructie onderdelen voor industriële productiefaciliteiten. Met bijna 90 jaar ervaring zijn wij gespecialiseerd in onderhouds-, reparatie-, inspectie- en nieuwbouwwerkzaamheden in de zware en (petro)chemische industrie.
• Staal- en trapconstructies, platforms, leidingbruggen, tijdelijke constructies, etc.
• Inmeting en engineering door eigen professionals.
• On-site werkzaamheden onder zeer uitdagende omstandigheden, in operationele fabrieken.
• Montagewerkzaamheden tijdens turn-arounds.
• Betrouwbaarheid, snelheid van levering en flexibiliteit staan altijd voorop!
Lengkeek Staalbouw is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de De Acto Groep en actief in een breed industrieel werkveld.
Kennismaken? Graag. Bel of kijk op www.lengkeek-staalbouw.nl
We willen af van fossiele grondstoffen. Maar hoe komen we straks aan koolstof en waterstof als chemische bouwstenen voor waardevolle materialen?
In Noord-Nederland zijn de eerste stappen van de grondstoffentransitie zichtbaar. Groene waterstof krijgt al veel aandacht als energiedrager, maar is
INITIATIEFNEMERS:
misschien nog wel belangrijker als bouwsteen voor materialen die wij allen dagelijks gebruiken. En er zijn ook interessante initiatieven op het gebied van koolstof uit afval, biomassa en zelfs CO2.
Tijdens Eemsdeltavisie 2023 lichten we ’s middags verschillende initiatieven uit en zetten we ze in een breder perspectief.
