Ірына Языкова
І Слова сталася целам. Абраз як адлюстраванне таямніцы Богаўцелаўлення І Слова сталася целам, і пасялілася між намі, Поўнае ласкі і праўды; і мы бачылі славу Яго. Ян. 1:14. Аснова хрысціянства – таямніца Богаўцелаўлення: Нябачны, Неспасціжны Бог нараджаецца ад Дзевы як чалавек, прапаведуе Евангелле, пакутуе, памірае на Крыжы і ўваскрасае. Сведкі Ягонага прапаведавання, смерці і Уваскрасення нясуць Вестку пра Яго па свеце, хрысціянства становіцца сусветнай рэлігіяй і нараджае новую культуру і новае мастацтва, квінтэсенцыяй якой з'яўляецца абраз. Хрысціянства зарадзілася ў габрэйскім асяроддзі, дзе да мастацтва было асцярожнае стаўленне. Бог даў строгую забарону на Яго выявы (Вых. 20: 4-5), і таму мастацтва ў Ізраілі было не візуальным (выключэнне скінія, храм), а слоўным і музычным. Першыя хрысціяне прытрымліваліся юдэйскіх традыцый, але ўжо ў другім і трэцім пакаленні ўзнікае выяўленчае мастацтва. Лічыцца, што калі апостал Павел стаў прапаведаваць сярод язычнікаў, яны прынеслі ў хрысціянскую сераду сваю культуру. Але гэта толькі часткова праўда. Зерне Добрай весці падала на розную глебу – юдэйскую, паганскую – і прарастала, і давала розны плён. Але тое, што было ўнутры зерня, было, несумненна, больш магутным, чым любая глеба, і яно фармавала новае мастацтва. Ядро гэтага зерня — таямніца Богаўцелаўлення, Вестка пра Бога, які стаў Чалавекам для таго, каб чалавек стаў богам. Менавіта так сутнасць хрысціянства сфармуляваў св. Афанасій Вялікі. Пазней св. Рыгор Палама назаве працэс выратавання чалавека «абагаўленнем» (грэч. Θέωσις). Ні адна рэлігія не ставіць такія задачы. Падзяляючы свет боскі і чалавечы, усе рэлігіі (ад лац. Religare - «звязваць, злучаць") толькі вызначаюць формы ўзаемадзеяння з боствам. Так для ісламу сутнасць рэлігіі, ды і самога людскога жыцця зводзіцца да вернасці Богу і пакланенні Яму, бо адлегласць паміж Богам і чалавекам непераадольная. У некаторых рэлігіях узнікала ідэя, што чалавек можа прэтэндаваць на роўнасць з багамі, напрыклад, Праметэй крадзе ў багоў дар неўміручасці, але яго за гэта чакае пакаранне. Чалавек мог вызваліцца ад боскага закону (кармы) і стаць незалежным ад багоў, як Буда, але яго шлях заканчваўся растварэннем у нябыце (нірване).
1