Levend Landschap voorjaar 2010

Levend landschap Nieuwsbrief van Landschapsbeheer Drenthe

Rein Munniksma: ‘Landschapsbeheer betrekt bewoners bij het landschap’ Kleine natuurterreinen moeten we koesteren Nieuwe beheervorm voor weidevogels Vrijwilliger Henk Mulder: Teamspeler in de natuur

Voorjaar 2010

Levend Landschap voorjaar 2009

Inhoud Voorwoord 1 Interview 2 Gedeputeerde Rein Munniksma: ‘Landschapsbeheer Drenthe betrekt bewoners bij het landschap’ Bakens in de tijd 4 Bomenwachtlid de familie Martens Korte berichten 5 Kleine natuurterreinen moeten we koesteren 6 Medewerkers stellen zich voor 6 Bart Kuiper en Pieter Posthumus Op de bres voor Grutto, Wulp en Paapje 10 Interview betrokken eigenaar 12 Jan Kiers Scheltens Omgevingsprojecten goed op stoom 13 Vrijwilliger aan het woord 14 Henk Mulder Berichten Ontwerpstudio 16 Nieuw erf in oude stijl te Taarlo Drents ommetje 18 Wandelbeleefpad Boervaartje Streekeigen struik 19 De Linde Agenda 20 Column 21 Eric van Oosterhout, burgemeester Aa & Hunze

Zuinig Dat is wat we moeten zijn, op ons mooie landschap en onze mooie natuur in Drenthe: zuinig.

In deze nieuwsbrief kunt u weer lezen hoe we dat doen, dat zuinig zijn.

De dubbele betekenis van dit woord zal u niet ontgaan zijn. Gedeputeerde Munniksma noemt het al in het eerste artikel in deze nieuwsbrief: “alle overheden moeten bezuinigen” en dat is een bittere realiteit voor nu en de komende jaren, die op gespannen voet zou kunnen staan met het zuinig zijn op ons landschap.

Erik de Gruijter

Nieuwe website Kijkt u ook eens op onze nieuwe website: www.lbdrenthe.nl.

Deze site geeft een actueel beeld van onze Stichting en laat treffend zien met welke activiteiten we ons onder andere bezig houden.

Steeds wisselende activiteiten en projecten in de gehele provincie!

Zou kunnen, zeg ik bewust, want de financiering door overheden is één aspect van hoe we ons landschap en onze natuur goed kunnen beheren. Het andere aspect is betrokkenheid en meedoen. En daar staat deze nieuwsbrief weer bol van: verhalen van betrokken mensen die allemaal op hun eigen enthousiaste manier weer betrokken zijn en meedoen aan het zuinig zijn op ons landschap!

Waar de gedeputeerde deze nieuwsbrief opent, sluit de burgemeester van de gemeente Aa en Hunze hem met een column over buiten spelen. Maar hij, en met hem vele anderen, werken zich regelmatig in het zweet voor het behoud van ons landschap en onze natuur.

Van op zo’n manier zuinig zijn, daar loopt toch iedereen warm voor?

Erik de Gruijter Directeur Landschapsbeheer Drenthe

Levend Landschap voorjaar 2010

Gedeputeerde Rein Munniksma:

“Landschapsbeheer Drenthe betrekt bewoners bij het landschap” De grote kracht van Landschapsbeheer Drenthe is dat ze bewoners van de provincie op een positieve en aantrekkelijke manier, soms bijna en passant, meeneemt in het verhaal van het landschap, aldus gedeputeerde Rein Munniksma, die onder meer natuur en vitaal platteland in zijn portefeuille heeft. Dat past bij hoe de provincie het ruimtelijk beleid wil opstellen en uitvoeren. “Wij willen geen provinciale landschapspolitie zijn. De drive om zorgvuldig met het landschap om te gaan moet van onderop komen.”

De kwaliteit van het Drentse landschap wordt niet alleen bepaald door de bekende natuurterreinen. Ook de kleinschalige karakteristieke cultuurlandschappen zijn van groot belang, aldus Munniksma. “Het gaat ons niet om de top 3, maar om de top 10.” Hij is er trots op dat de provincie erin is geslaagd de kwaliteit van al die landschappen hoog te houden.

De verrommeling waarover zoveel wordt gesproken, heeft Drenthe aardig weten te voorkomen, stelt hij. “Niet elk dorp heeft hier zijn eigen industrieterreintje”, geeft hij als voorbeeld. Dat is volgens hem echter niet zozeer een verdienste van de provincie, maar een gevolg van het gedeelde belang dat burgers en overheid daaraan hechten. “De EHS mag hier bijvoorbeeld op groot draagvlak rekenen. Dat is een prachtige basis. Als je

uitgangspunt en doel deelt, kom je in uitvoering veel makkelijker bij elkaar en kun je rekening houden met elkaars wensen.”

Meedenken Voor haar begin dit jaar gepresenteerde omgevingsvisie ging de provincie bewust van tevoren bij die burger te rade. “Je kunt regels maken omdat een beperkt aantal mensen dingen doet die je als bestuurder niet wilt laten gebeuren. Maar je kunt het ook omdraaien. Uitgaan van de grote meerderheid van goed opgevoede mensen die het beste met Drenthe voorhebben en daar je beleid op inrichten. Met een beetje geluk trek je dan zelfs de nietwillenden mee”, licht Munniksma de ideeën achter de werkwijze toe. “Politiek is anderen verleiden met kennis en voorbeelden het goede te doen, dat geldt voor burgers, maar bijvoorbeeld ook voor de gemeenten.”

Landschapsbeheer Drenthe faciliteert de burgers van goede wil en is daarmee voor Drenthe van groot belang, aldus de gedeputeerde. “Het gaat niet alleen om wat Landschapsbeheer Drenthe doet, maar vooral om hoe ze dat doet. Dat geldt voor de projecten die ze met en voor gemeenten uitvoeren, maar ook voor de vele vrijwilligersprojecten. Ze doen voor hoe je goed met het landschap en landschapselementen omgaat. Daarmee weten ze mensen zo enthousiast te maken dat die het

zelf gaan overnemen. Denk bijvoorbeeld aan de fruitboombrigades.”

Oogsttijd “We hebben de afgelopen jaren bewustwording en coöperatief denken gezaaid. De komende jaren kunnen we gaan oogsten. Dat ons beeld van wat Drenthe is en ook moet zijn – rust, ruimte, maar ook bruisende kernen – overeenkomt met dat van onze bewoners is een groot goed. Daar heeft Landschapsbeheer aan bijgedragen. Als ze hun projecten zo blijven uitvoeren dat ze die maatschappelijke meerwaarde hebben, kunnen ze rekenen op de steun van de provincie. Alle overheden moeten bezuinigen, maar de betrokkenheid bij de voor Drenthe zo belangrijke cultuurlandschappen die Landschapsbeheer weet te bewerkstelligen, weegt voor de provincie beslist mee in de verdeling van subsidies.”

Goede jaren Voor Landschapsbeheer Drenthe zijn 2010 en ook 2011 bijzondere jaren. De stichting kan dankzij de steun van de provincie deze jaren veel projecten uitvoeren. Ook de Drentse gemeenten hebben hard gewerkt om landschapsprojecten gefinancierd te krijgen. De landschapsprogramma’s zijn hiervan een goed voorbeeld, evenals de anti-verrommelingsprojecten.

Topjaren dus voor Landschapsbeheer Drenthe en voor het Drentse landschap.

Levend Landschap voorjaar 20010

Bakens in de tijd

“Zulke karakteristieke bomen verdienen goede zorg” Statige linde van de familie Martens verliest haar kroon Of zijn over-overgrootvader de boom in 1860 plantte, weet Geert-Jan Martens niet zeker.

Wel dat zijn overgrootvader, grootvader, vader en hijzelf hun hele leven van de prachtige lindes bij de familieboerderij in Een hebben genoten.

En dat geldt ook voor de drie oude eiken, al hebben die dan officieel geen monumentenstatus. “Het landschap hoeft niet statisch te zijn, maar zulke karakteristieke bomen zijn de moeite van het behouden waard.”

Een jaar of zes geleden besloten Martens en zijn vrouw Karin zich naar aanleiding van een berichtje in de krant aan te sluiten bij de Bomenwacht. Ze waren nieuwsgierig of hun vijf lindes in aanmerking kwamen voor de monumentenstatus, ook vanwege het onderhoud. De status was geen punt, maar de conditie van twee bomen bleek dat later wel te zijn. Eén woei er om. De tweede hoopt Martens dankzij de Bomenwacht wel te kunnen redden.

De toestand van deze boom bracht Landschapsbeheer op verzoek van Martens in

september 2009 in kaart. De boom staat naast de boerderij bij de slaapkamer van de kinderen.

En een linde van 23 meter en een kroon van tien meter doorsnee is prachtig, maar als hij op scherp staat ook levensgevaarlijk. “Ze zijn uren bezig geweest met het onderzoek”, vertelt de eigenaar. “Hebben zelfs nog een hapje meegegeten omdat het langer duurde dan verwacht.”

De uitkomst bevestigde hun vermoeden, herinnert hij zich. “We kregen een kleurenafbeelding.

Blauw was slecht, rood een beetje goed en alleen zwart was echt goed. Hij was bijna helemaal blauw.”

De Linde is geknot en ontdaan van zijn kroon.

“Hij is nu denk ik een meter of acht, met een paar sprieten bovenin”, aldus Martens. Maar hij heeft goede hoop. De kracht en het gemak waarmee een linde zich elk jaar uitbreidt met nieuwe scheuten, is één van de eigenschappen waarom hij de soort zo waardeert. “Indrukwekkend. Ik ben blij dat de bomen nu in goede handen zijn. Dat verdienen alle monumentale bomen in Drenthe.”

Korte berichten

Nieuwe projecten

De provincie Drenthe heeft begin 2010 een drietal projecten gehonoreerd die onder begeleiding van Landschapsbeheer Drenthe in 20102012 zullen worden uitgevoerd. Het betreft Lijnvormige elementen in het Reestdal, Kwaliteitsversterking particuliere landschapselementen Tynaarlo en Kwaliteitsimpuls Particuliere Historische Buitenplaatsen Drenthe. Bij de eerste twee is er met name aandacht voor herstel en aanleg van landschapelementen, zodanig dat karakteristieke Drentse landschapsstructuren beter herkenbaar worden. Speerpunten zijn het Reestdal en de streken Winde/Bunne, Midlaren, Yde en Zeijen. Het project Kwaliteitsimpuls richt zich op een vijftal buitenplaatsen. Hier worden onder andere wandelpaden hersteld, bomen onderhouden en grachten opgeschoond. In totaal is met de 3 projecten ruim 1 miljoen euro gemoeid, gefinancierd uit middelen van de Provincie Drenthe (Verrommeling), POP-II, Regio Assen-Groningen, Gemeente Tynaarlo en de Nationale Postcode Loterij. Meer over deze projecten kunt u lezen in de volgende nieuwsbrief.

Landschappelijke inpassing voor Drentse paardenhouderijen

Afgelopen maand ging het project Paarden in het Landschap, kansrijke dragers van het landelijk gebied in Drenthe van start. Een initiatief van Stichting Beheer Natuur en Landelijk gebied (SBNL) en de provincie Drenthe in samenwerking met Landschapsbeheer Drenthe en de Koninklijke Nederlandse Hippische Sportbond (KNHS). Ook een 7-tal Drentse gemeenten participeert. Doel van het project is om de verrommeling van het landschap tegen te gaan. Paardenhouders krijgen de mogelijkheid om hun paardenhouderij landschappelijk in te kleden. Ze krijgen advies over bijvoorbeeld de aanleg van bomen, struiken en hagen. Ook is de bedoeling ze meer bewust te maken van de effecten van hun activiteiten op de omgeving.

Voor aanmelding en meer informatie zie de website www.paardenindrenthe.nl.

Opening Wandelbeleefpad Volg het turfvaartje

Op 9 april is het wandelbeleefpad Volg het turfvaartje bij Uffelte feestelijk geopend. Het is een zijtak van het grote Uffelter Boervaartje dat hier in 1787 werd gegraven. Het pad is onder coĂśrdinatie van Landschapsbeheer Drenthe aangelegd in opdracht van de grondeigenaar, mw.

RenĂŠe Pigaud en met ondersteuning van de Provincie.

Op pagina 19 vindt u meer informatie over de route.

Levend Landschap voorjaar 2010

Landschapsbeheer Drenthe zet in op beheer in de diepte

Kleine natuurterreinen moeten we koesteren

Landschapsbeheer Drenthe wil de komende tijd inzetten op een flinke opknapbeurt van kleine natuurterreinen. Daarvoor doet zij een beroep op de provincie, gemeenten en Europa. Met een bundeling van middelen moet het mogelijk zijn dit jaar een aantal extra maatregelen te treffen die voor het behoud van deze terreinen essentieel zijn, aldus senior projectleider Bert Dijkstra.

Jaarlijks voert Landschapsbeheer Drenthe in tal van kleinere heidevelden het onderhoud uit dat nodig is om ze open te houden. Maaien, beetje opslag verwijderen. Het is goed, maar beter zou zijn als er iets meer kon gebeuren. En dat zou nu wel eens mogelijk kunnen worden, vertelt Dijkstra enthousiast. “Er worden nu nog middelen beschikbaar gesteld. We hebben die

kans gegrepen en een aanvraag ingediend voor POP-subsidie. Het zou prachtig zijn als we die krijgen, want dan kunnen we echt de diepte in met een kwaliteitsverbetering.”

Dat laatste mag letterlijk worden genomen. Bij de kwaliteitsimpuls die Landschapsbeheer voor ogen staat, worden heidevelden kleinschalig geplagd. Daarnaast worden delen vrij gemaakt van opslag en bomen. Zo krijgt nieuwe vegetatie een kans. “Een echte verjongingskuur dus, die de biodiversiteit ten goede komt”, licht Dijkstra toe. “Vooral voor de zeldzame vochtige en natte heide, die Drenthe gelukkig nog heeft, zou dat heel goed zijn.”

Zonnedauw Vanwege zijn vruchtbaarheid, is dit landschap altijd veel ontgonnen, verklaart de projectleider

heidebeheer en heidekenner Bart Kuiper de schaarste van de natte heide. En daar komt sinds de jaren ’70 de verdroging bij. Het gevolg daarvan is veraarding, humusvorming, mineralisatie en uiteindelijk boomvorming, die het einde van de natte heide inluidt. “We moeten eens in de zoveel jaar echt extra maatregelen kunnen treffen, bijvoorbeeld aan de randen. Ook is het belangrijk om het terrein zo groot mogelijk te houden. Dan blijven niet alleen de heidevegetaties behouden, maar in hun kielzog ook zeldzame fauna en flora, als de zonnedauw.”

Wat dat betreft doen de droge heidevelden overigens niet voor de natte onder, benadrukt Kuiper. Ook die bieden ruimte aan tal van beschermde planten en dieren. Vooral insecten die vanwege hun beperkte actieradius niet in staat zijn naar een ander terrein te vluchten, hebben veel belang bij het behoud van ‘hun’ terrein. Met het onderhoud dat Landschapsbeheer met de extra middelen wil uitvoeren, biedt de stichting die soorten overlevingskansen.

Zonnedauw

Rijk bezit Ooit had Landschapsbeheer Drenthe vele hectaren heideveld in beheer. Een groot deel daarvan heeft zij, samen met de provincie, in goede staat kunnen overdragen aan onder meer Natuurmonumenten, Staatbosbeheer en Stichting het Drentse Landschap. De 1200 hectare die de stichting nu nog beheert, en die veelal in particulier bezit is, verdient dezelfde goede zorg, aldus Kuiper. Niet in de laatste plaats omdat de kleine natuurterreinen niet alleen van landschappelijke waarde zijn, maar ook grote cultuurhistorische betekenis hebben.

“Een heideveldje hoorde bij een dorp. Het was onderdeel van de boeren bedrijfsvoering.

Ze vertellen iets over ontstaan en bestaan in Drenthe. Dat is pure cultuurhistorie.”

“We moeten het particuliere bezit koesteren”, valt Dijkstra hem bij. “Daar willen we de komende tijd op inzetten. In heidevelden, maar ook met onderhoud aan bepalende landschapselementen, als houtwallen, kleine bosjes. Als het aan ons ligt gaan we op tal van plaatsen in de provincie in karakteristieke landschappen aan de slag.”

Levend Landschap voorjaar 2010

Medewerkers portret

Projectmedewerker Bart Kuiper:

“Details maken een landschap eigen” Hij heeft geen favoriet dier of favoriete plant.

En zelfs geen favoriet landschap, hoewel de heide wel blijft trekken. Wat projectmedewerker Bart Kuiper in zijn werk bovenal aanspreekt is het totaalpakket: van kortere en langetermijnprojecten, van denken, plannen en doen en van ict (twaalf jaar beheerde hij het systeem van LBD) tot natuur en cultuur.

De brede scoop tekent Bart die, net terug van een reis naar Australië, weer even moet wennen aan het Drentse landschap. “Ach, hoe heet dat plantje ook weer...” Zijn interesse beperkt zich niet tot één soort of ras. Maar dat de naam hem al snel weer te binnen schiet, is even illustratief. Want hij heeft wel oog voor detail. “Het zijn de kleine dingen die het doen.

Die bepalen het landschap. Haal één schakeltje weg en je krijgt eenheidsworst.”

Bart begon in 1981 als hovenier en boomverzorger bij Landschapsbeheer Drenthe. Vanaf 1984 houdt hij zich bezig met het heide- en soortenbeheer, eerst als landschapsverzorger, later als projectmedewerker en -leider. In die functies richtte hij zich ook steeds meer op cultuurhistorische elementen in het landschap.

Het herstel van de erven, grafheuvels en schansen. Met de uitbreiding van zijn takenpakket, namen ook zijn interesses toe. “Vroeger was de natuur voor mij het belangrijkste. Maar cultuurhistorie is daar als liefde bij gekomen. Mensen maken het landschap. Het landschap vertelt hun verhaal.

Het is goed als dat wordt doorgegeven.”

De ontginning van de heide en veentjes is wat Bart betreft een mooi voorbeeld. Het standaard beeld van de grote heren uit Holland die goud geld verdienden met de verkoop van het Drentse veen via hun roemrijke compagnieën, verdient bijstelling, vertelt hij. Veel van het ontginningswerk werd gedaan door kleine familiebedrijfjes. Het project ‘Wandelbeleefpad Volg het Boervaartje’ dat het verhaal van deze mensen vertelt, is dan ook een kolfje naar zijn hand.

Coördinator vrijwilligers Pieter Posthumus:

“Ik mag betrokkenheid faciliteren” om het vrijwilligerswerk te coördineren, wist Posthumus onmiddellijk: “Dat ben ik.”

Zijn doelgroep werd steeds gevarieerder. De vrijwilliger die zich voor decennia aan het werk in het Drentse landschap verbindt, werd zeldzaam. Vutters, middelbare scholieren, deelnemers aan reïntegratietrajecten en heel veel inwoners die het boeiend vinden om tijdelijk bij te dragen aan onderhoud en beheer van hun eigen omgeving namen zijn plaats in. Eén ding is tot Posthumus vreugde nooit veranderd. “Mensen zijn nog net zo betrokken als vroeger. Politici, burgers, rasDrenten en nieuwkomers; ze zijn trots op het landschap. Het mooie van mijn werk is dat ik die betrokkenheid mag faciliteren.”

De enorme variatie van het Drentse landschap boeit Pieter Posthumus al zijn hele leven. Als jongetje ging hij er vanuit Zuid-Groningen met de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie op ontdekkingsreis. Zijn hobby werd zijn werk.

“Gister was ik met een groepje vrijwilligers op de heide. Bij de grootste jeneverbes van de lage landen van West-Europa. In die omgeving kampeerde ik vroeger met mijn ouders.” Toen Landschapsbeheer Drenthe achttien jaar geleden op zoek was naar een ‘duizendpoot’

Op de bres voor de Jeneverbes, staat hoog op zijn favoriete projectenlijstje, vanwege de veelzijdigheid van dit voor het Drentse landschap zo kenmerkende struweel en zijn aantrekkingskracht op een even enthousiaste als gevarieerde groep vrijwilligers die samen de jeneverbesbrigade vormen. Maar het bijzonderste project vormden misschien wel de drie vleermuisiglo’s die vrijwilliger Jan Mager ontwierp en samen met andere vrijwilligers en scholieren realiseerde. En niet alleen omdat het zo innovatief en uniek was. “Als stoere Drentse mannen het bij de afsluiting van een project toch even te kwaad krijgen, zegt dat wel iets.” Posthumus hoopt die betrokkenheid aan Landschapsbeheer te kunnen binden. “Het is geweldig dat we een ploeg goed opgeleide vrijwilligers hebben, op wie we bij toerbeurt ook voor onze eigen projecten een beroep kunnen doen.”

Levend Landschap voorjaar 2010

Op de bres voor Grutto, Wulp en Paapje

Nieuwe beheervorm voor weidevogels in Drenthe In Drenthe gaan we de zorg voor weidevogels op een nieuwe manier invulling geven.

‘Mozaïekbeheer’ heet de nieuwe beheervorm die weidevogels meer variëteit aan begroeiing moet bieden. Kruidenrijk en drassig beheer is het devies, in innige samenwerking met de boeren. Landschapsbeheer Drenthe krijgt een belangrijke taak als gebiedscoördinator.

Het is voorjaar en dus de tijd van nestelende weidevogels. Maar waar je hun geluid vroeger overal hoorde, is het nu zoeken naar de nog aanwezige populaties. Het weidevogelbestand loopt al jaren in ras tempo terug. Reden voor de Provincie Drenthe om met een nieuw natuurbeheerplan te proberen de neergang tot stand te brengen. Het is vijf voor twaalf voor de weidevogels!

Variatie In Drenthe nestelen van oudsher veel verschillende soorten weidevogels. Ook het beheer is daarom al langer gericht op het behoud van een gevarieerde weidevogelgemeenschap.

Daartoe horen bijvoorbeeld de Scholekster, Kievit, Grutto, Wulp, Tureluur, Kwartelkoning, Watersnip, Zomertaling, Slobeend, Kuifeend, Veldleeuwerik, Graspieper, Gele kwikstaart en Paapje.

10

Waar elders de Grutto prominent aanwezig is, is dat in Drenthe veel minder het geval.

Anderzijds heeft onze provincie een grote verantwoordelijkheid voor soorten die juist hier veel voorkomen, zoals Wulp en Paapje.

Het is daarom niet zinvol om per soort voor te schrijven welke dichtheden er minimaal aanwezig moeten zijn. Liever gaat men uit van een groep weidevogels, met een totale dichtheid van soorten, waarbij deze onderling uitwisselbaar zijn.

Boerenland Het merendeel van de weidevogels broedt en foerageert op boerenland en moderne melkveebedrijven vormen dan ook de sleutel voor het stoppen van de teruggang. Steeds meer boeren beseffen dit en werken mee aan het vinden van de juiste balans tussen (melk) productie en weidevogelbescherming. Ze hebben vaak inventieve manieren ontwikkeld om ‘hun’ weidevogels te behouden. In 2010 is de overheid gestart met de nieuwe Subsidieregeling Natuur en Landschap (SNL). Het is de opvolger van de oude Programmabeheer regeling en gaat uit van een concentratie van overheidsgeld in kansrijke kerngebieden en van een beheer dat is aangepast aan de eisen die weidevogels (met name kuikens) stellen.

Samen verantwoordelijk De Provincie Drenthe heeft haar nieuwe beheerplan opgesteld op basis van de SNL. In het plan zijn de grondeigenaren, binnen een door de provincie opengesteld subsidiegebied, samen verantwoordelijk voor een kwalitatief goed plan voor de weidevogels. Idee is dat zo’n collectief beheerplan de effectiviteit verhoogt van de maatregelen die eigenaren nu afzonderlijk treffen. Landschapsbeheer Drenthe krijgt in het beheerplan de rol van gebiedscoördinator binnen de toegewezen gebieden.

Vorig jaar zijn drie zoekgebieden aangewezen waarvoor zo’n collectief plan in 2010 noodzakelijk is: Wapserveen, Drostendiep en Klatering. Dat toewijzen gebeurde in overleg met ecologen, de ANV Boermarke Wapserveen, Boerennatuur, Landschapsbeheer en op basis van de huidige kennis van weidevogels in Drenthe.

Plasdras Taak van Landschapsbeheer is nu ervoor te zorgen dat het beheer binnen de drie gebieden zo wordt ingevuld dat aan de gestelde eisen van de subsidieregeling wordt voldaan. Omdat geen enkel gebied hetzelfde is zal steeds ter plekke bekeken moeten worden hoe een zo gevarieerd mogelijke inrichting kan worden bereikt. Is er mogelijkheid voor kort, lang of

hergroeiend gras, is er voldoende plasdras, hoe is de beweiding, is er voldoende ruige mest voorhanden; het zijn allemaal factoren die bijdragen aan een zo aantrekkelijk mogelijke inrichting voor de weidevogel. Voor de mensen van Landschapsbeheer betekent dat heel veel overleggen met de gebiedseigenaren, meestal boeren. Er zijn in de afgelopen maanden dan ook talloze ‘keukentafelgesprekken’ gevoerd.

Weidevogelbeschermers Daarnaast coördineert Landschapsbeheer ook de vele vrijwilligers die zich in de gebieden inzetten voor het behoud van de weidevogel.

Vrijwillige weidevogelbeschermers zijn getraind en worden begeleid bij het beheren van nesten, het tellen van vogels en andere werkzaamheden in het veld. Ze werken intensief samen met boeren en andere grondbezitters.

Samen op de bres voor het behoud van de weidevogel!

Doe mee Landschapsbeheer is op zoek naar boeren en vrijwilligers die zich in willen zetten voor het behoud van weidevogels.

Wilt u meedoen? Kijk op onze site www.lbdrenthe.nl of bel met coördinator Jaap van Gorkum, (0592) 316 616 11

Levend Landschap voorjaar 2010

Betrokken eigenaar

Grondeigenaar Jan Kiers Scheltens:

“Het behoud van de jeneverbes hadden we eerder moeten oppakken” “Dat bos, waar dus ook jeneverbes groeit, ligt hier sinds jaar en dag.

De grond, nog geen drie hectare, is al zo’n honderd jaar in de familie.” De 72-jarige Jan Kiers Scheltens is eigenaar van een jeneverbesstruweel in de Palms, bij Meppen.

De betrokken eigenaar vertelt enthousiast over zijn unieke bezit.

De jeneverbes groeit zolang hij zich kan heugen in zijn stukje bos. Jan Kiers Scheltens besteedde er dan ook nooit veel aandacht aan.

Tot hij in 2003, deelnam aan de actie ‘op de bres voor de jeneverbes’. “Ik hoorde dat de jeneverbes uit ons landschap dreigt te verdwijnen en dat groepen jeneverbesstruiken, struwelen, uniek zijn voor ons land. Ik vertelde aan coördinator vrijwilligerswerk Pieter Posthumus, van Landschapsbeheer Drenthe, over mijn stukje bos. Hij was direct geïnteresseerd.”

12

De positie van Jan Kiers Scheltens is uitzonderlijk. Het is vrij bijzonder dat een particulier een stuk bos met jeneverbes bezit. Veel struwelen zijn eigendom van terreinbeherende organisaties. Het is een waardevol cultuurlandschap.

Tegenwoordig heeft de trotse grondeigenaar het onderhoud van zijn stukje land dan ook prima voor elkaar. Kinderen van groep 6, 7 en 8 van o.b.s. De Anwende uit Aalden komen twee keer per jaar jonge eikjes, berkjes en dennenbomen rond de struiken weghalen. En af en toe dient een groep volwassenen zich aan.

“Binnenkort komt een groep brandweermannen uit het midden van het land hier wat zwaarder werk doen.”

Jan Kiers vindt het werken aan het behoud van de jeneverbes prachtig. “We hadden hier 25 jaar eerder mee moeten beginnen. Het is nu eigenlijk al bijna te laat, het is vijf voor twaalf.

De jeneverbesstruik groeit langzaam en verjongt zich moeizaam. Ik zeg regelmatig tegen Pieter: ‘is het bosje groot, dan is dit mannetje dood’.”

Omgevingsprojecten goed op stoom In de vorige nieuwsbrief berichtten we al over de vele omgevingsprojecten die Landschapsbeheer Drenthe uitvoert. Vaak meerjarige projecten waarin we in opdracht van verschillende gemeentes in fasen, samen met de bewoners in een gebied, werken aan behoud van het landschap, de cultuurhistorische waarden en de aantrekkelijkheid voor plant en dier. Dit voorjaar zijn we bezig in Broekhuizen, Heerlijkheid Ruinen, Wachtum-Dalen, aan de Larijweg in Ruinerwold en in twee nieuwe gebieden: Oranjekanaal-West en Wapse.

Erfinrichting We werken vanuit een visie op het hele cultuurlandschap en de waardevolle landschapselementen daarin. Omdat erven hiervan een belangrijk onderdeel uit maken, is – in de meeste projecten – een vast onderdeel dat bewoners in het gebied de mogelijkheid krijgen aangeboden hun erf op authentieke wijze in te richten. Bijvoorbeeld door een boomgaard aan te leggen met meerdere fruitbomen of een meidoornhaag te planten. De gewenste werkzaamheden worden vastgelegd in een werkplan. Daarbij vragen we een eigen bijdrage, financieel of in de vorm van zelfwerkzaamheid.

We stimuleren vooral het laatste, dat vergroot de betrokkenheid.

Oranjekanaal Oranjekanaal-West en Wapse zijn nieuw gestarte projecten. In beide gebieden is in april de officiële openingshandeling verricht.

Landschapsprogramma Oranjekanaal-West is

vermeldenswaardig omdat het afwijkt van andere vergelijkbare projecten. Het ligt deels in een hoogveenontginningsgebied. Hier is sprake van een strakke verkaveling en een structuur met wijken en kanalen. Een van de doelen is om het Oranjekanaal als een robuuste factor in het landschap te versterken.

De werkzaamheden in de overige gebieden verlopen zoals gepland. In de Heerlijkheid Ruinen, Wachtum-Dalen en Broekhuizen wordt gestart met de tweede fase in de uitvoer van het project. Aan de Dr. De Larijweg in Ruinerwold zijn de werkzaamheden op de erven van deelnemende bewoners nagenoeg klaar. In het najaar vindt de aanplant van fruitbomen en in de zomer het snoeien van de laan met perenbomen plaats. Ook krijgt de gemeente De Wolden nog een beheeradvies voor de berm.

Financiers van de projecten zijn POP-II, Provincie Drenthe, Gemeenten Meppel, Westerveld, De Wolden en Midden Drenthe, Nationale Postcode Loterij.

Kijk voor meer actuele informatie over deze projecten op onze site: www.lbdrenthe.nl

13

Levend Landschap voorjaar 2010

Vrijwilliger aan ’t woord

Henk Mulder

Teamspeler in de natuur Ze stopten bewust op hun 58e met werken.

Hij wilde wel naar Frankrijk, maar zij wilde absoluut de grens niet over. Het werd het mooie dorpje Havelte. Niet dat ze daar nu rustig de dagen slijten. Want van stilzitten houdt het echtpaar absoluut niet! Henk Mulder wil zo veel mogelijk buiten zijn en samen met anderen werken aan het behoud van het Drentse cultuurlandschap.

De natuur, het buiten zijn, was altijd al zijn passie. Henk zette zich jarenlang als vrijwilliger in bij de ‘Dennenscheerders’ op Nationaal park de Hoge Veluwe. “Dat begon met opslag verwijderen op heideterreinen en ontaardde in de aanpak van allerlei klussen, zoals het opknappen van oude houtwallen en herstel van voormalige akkertjes,” vertelt Henk.

Klik Toen ze hun nieuwe stek in Drenthe hadden gevonden ging Henk ook hier op zoek. “De verbouwing was na drie maanden klaar en ik dacht: wat nu?” De plaatselijke dominee bracht hem in contact met Fred van Vemden van de Vogelwacht Uffelte. Hij sloot zich aan bij de werkgroep Steenuilen en ging ook aan het werk op het Holtingerzand. Daar ontmoette hij de mensen van Landschapsbeheer Drenthe.

14

“Dat klikte meteen, dus toen zij mij vroegen om vrijwilligerscoördinator te worden, hoefde ik mij geen twee keer te bedenken. Een rol die mij ligt en waar ik ervaring in heb.”

Hechte club Een jaar vol van activiteiten volgde, vertelt Henk. “Hoogtepunt was de bouw van de vleermuis-iglo’s in Diever, waar wij maanden mee bezig zijn geweest. Wij brachten een groep mensen bij elkaar wat in korte tijd een hecht clubje werd. Toen de klus geklaard was wilden de meesten door. Nu vormen wij de harde kern van een nieuw team, de Jeneverbesbrigade Kraloo. Geweldig, zelfs in de sneeuw hebben we de afgelopen winter doorgewerkt! Ik maakte foto’s en stuurde elke week verslagen om iedereen op de hoogte te houden.”

Natuurlijk gaat Henk door met zijn naar eigen zeggen eervolle en belangrijke werk op de Kraloër Heide. “Samen met mensen, in de buitenlucht, werken aan het behoud van het landschap en het tegengaan van de verloedering, dat motiveert mij, daar wil ik mee door. Maar eerst ga ik in het voorjaar met mijn vrouw 2800 km fietsen naar Santiago de Compostela!”

Korte berichten

Jeneverbesbrigade

Landschapsbeheer Drenthe begeleidt al jaren vrijwilligers die zich inzetten voor het beheer van fruitbomen, de zogenaamde fruitboombrigades. Vaak hechte groepen die zich voor langere tijd verbinden aan het goed beheren van de aanwezige fruitbomen in een bepaald gebied, bijvoorbeeld een dorp. Omdat de formule succesvol is, gaan we deze nu ook toepassen op de zorg voor de unieke jeneverbesstruwelen in onze provincie. Daarom zijn vorig jaar op initiatief van Landschapbeheer Jeneverbesbrigades opgericht. Voor geïnteresseerde vrijwilligers zijn er op 22 en 29 maart cursusavonden geweest. Ook zullen de leden van de brigade de komende tijd enkele excursies maken. Belangrijkste taak van de vrijwilligers wordt het vrijstellen van de jeneverbessen van bomen en struiken zodat ze zich vrijuit kunnen ontwikkelen. De jeneverbesstruwelen lenen zich overigens ook steeds meer voor trouwreportages.

Geïnteresseerden: de data van de excursies staan op de website: www.lbdrenthe.nl.

Brinkskampje Peize

7 juni komt het Aeolusfonds op bezoek bij Landschapsbeheer om een bezoek te brengen aan het project brinkskampje in Peize. Het terrein wordt door Landschapsbeheer ingericht op basis van een streekeigen karakter, zoals meidoorn- en beukenhagen en fruitbomen.

Bij het beheer worden ook scholen betrokken.

IVN Peize is initiatiefnemer geweest.

Dorpsbelangen Anderen schenkt fruitboom

Bij de opening van ons nieuwe onderkomen in Anderen ontvingen wij van Dorpsbelangen Anderen een tegoedbon voor een fruitboom.

Dit voorjaar worden in de boomgaard naast het kantoor door de medewerkers van Vanboeijen fruitbomen aangeplant, één daarvan is (met dank) de geschonken boom van dorpsbelangen Anderen. Er worden ook verschillende typen Drentse hagen aangelegd. U bent van harte welkom eens op ons erf te komen kijken!

Bedrijven betrokken bij leefomgeving

Steeds meer bedrijven voelen zich maatschappelijk betrokken bij hun directe leefomgeving.

Via Landschapbeheer Drenthe zetten Dolmans Landscaping, de Rabobank en de Stichting Hofsteenge zich al in voor de zorg voor landschap en natuur. Maar er kunnen zich meer bedrijven aanmelden! Neem voor informatie over de mogelijkheden contact op met Pieter Posthumus, telefoon (0592) 316 616

15

Levend Landschap voorjaar 2010

Ontwerpstudio Nieuw erf in oude stijl te Taarlo

Aan en Fokje Schonenburg woonden bij de zaak in Vries maar wilden graag landelijker wonen. Ze vonden een plekje in het brinkdorpje Taarlo en lieten er een boerderij bouwen die paste in het dorpsgezicht. De Ontwerpstudio zorgde voor een erfinrichting in harmonie met het landschap.

“Wij houden heel erg van het Drentse platteland en wilden erg graag in een boerderij wonen. We vonden een prachtig plekje in Taarlo, maar het huisje was te klein en vervallen. Geïnspireerd door een cursus over Drentse boerderijen en enkele excursies besloten we er een nieuwe rietgedekte boerderij in oude stijl te laten bouwen,” vertelt Aan Schonenburg.

Via de cursus kwam hij ook in contact met de ontwerpstudio van Landschapsbeheer Drenthe die zorgde voor een passend erfontwerp.

16

Siertuin Het landschap in de omgeving en de cultuurhistorie van het Drentse erf vormden de inspiratie voor een ontwerpplan. “Ontwerper Lex Kleijn kreeg van ons de vrije hand en zorgde voor een inrichting met meidoornhagen als afscheiding tussen siertuin en weiland, een fruitboomgaard en een heuse huisbrink in de vorm van een groepje eiken bij de schuur. Zelf wilde ik heel graag een rododendronstruik; gelukkig was daar nog wel een plekje voor.”

Stookhok Het resultaat is een sober en doelmatig ingericht erf dat inmiddels tot volle ontwikkeling is gekomen. “We hebben nog wel wat aanpassingen gedaan om wat meer privacy te krijgen maar we zijn heel gelukkig met het resultaat en de begeleiding door Landschapsbeheer.

Heerlijk om in de beschutting van het stookhok ’s avonds de zon onder te zien gaan in het landschap!”

Wat kan de Ontwerpstudio voor u betekenen?

De Ontwerpstudio voor Natuur & Landschap is gespecialiseerd in het ontwerpen van kleine boerenerven of tuinen binnen de provincie Drenthe. Ook richten we kampeerterreinen, bedrijfsterreinen, natuurterreinen en landgoederen in. Onze inspiratiebron hierbij vormt het Drentse cultuurlandschap met zijn rijke geschiedenis. De Ontwerpstudio voor Natuur & Landschap is een vast onderdeel van Landschapsbeheer Drenthe.

Voor meer informatie over de projecten van de Ontwerpstudio kunt u zich in verbinding stellen met Lex Kleijn: T (0592) 333767 E l.kleyn@lbdrenthe.nl

Bezoek op locatie Wilt u ook een authentiek ingericht erf, of een bedrijfsterrein in harmonie met het landschap?

We komen graag bij u langs om uw wensen te bespreken en te bekijken wat de mogelijkheden zijn, ook wat de financiering betreft.

U ontvangt een ontwerpschets en een beplantingsplan. Ook kunnen we de aanbevolen beplantingen leveren en adviseren over het onderhoud.

Voorbeelden Kijk voor meer informatie op onze site: www.lbdrenthe.nl. U vindt daar ook ons portfolio met voorbeeldprojecten.

17

Levend Landschap voorjaar 2010

Drents Ommetje Startpunt Achter Camping de Blauwe Haan Afstand 1 km Benodigde tijd 45 min – 1 uur Routeaanduiding via paaltjes en informatiepanelen Honden aangelijnd Parkeren op de weg bij de camping Openbaar vervoer halte Camping Boerdam aan de Drentsche Hoofdvaart

18

Wandelbeleefpad Volg het turfvaartje Het landgoed Ooster- en Westerzand is een prachtig natuurgebied bij Uffelte. Onderdelen van het natuurgebied worden in oude glorie hersteld. Een bijzonder project waarin landschaps-, water- en cultuurbeheer, maar ook cultuurhistorie en educatie samenkomen. Gebiedseigenaar mw. RenĂŠe Pigaud, wil haar passie voor het landschap graag delen en heeft het gebied opengesteld voor wandelaars. Die kunnen enkele routes volgen waaronder het net geopende Wandelbeleefpad Volg het turfvaartje. Hierlangs werd vroeger de turf afgevoerd richting het grote Uffelter Boervaartje, dat loopt van het Uffelterveen naar de Drentsche Hoofdvaart. Informatieborden wijzen u op cultuurhistorische en landschappelijke bijzonderheden. Een leuke belevenis voor kleine en grote kinderen!

Streekeigen struik

Linde (T ilia)

Linde (T ilia) is e en gesla kaasjes cht van kruidfa bomen milie (M in Euro uit de alvacea pa, Noo e ), r voorko d -Amerik De lind mend a en Az e geldt iĂŤ. als een bomen van de en hee grootst ft zijn b beekda e loofiotoop len. De m et nam li n de kan 15 tot 3 e in zeer ou 0 m ho d word og. en en Al in vr oegere tijden w goede erd de boom b Linde a eschou Kelten ls een w d. Bij de was de Germa linde e ook een nen en e n heilige verblijf boom. plaats z van de H et zou ij n voor vruchtb Freya, d aarheid Bovend e , g d odin e liefde ien zou en de w de gees huizen t van d ellust. , bronn e linde en en k boom erken b escherm De Lind en. e kwam in Dren in laan the me beplan estal all tingen Snoeieen voo en als b of Leilin r o o m op h den voo konden et erf. r het er aangev f in en dat Drenth had en de boe e dus dee r een e lgenoo De Lind igen er t was in f e op he de Boe t erf zo beteke rmarke u een s nis kun . ymboli nen he Freya. M sche bben v aar hij erwijze was da nd naa hij gaf arnaas r schadu t voora w in de zo en goe l praktis mer, br de hon ch: uikbaa ing. r hout

19

Levend Landschap voorjaar 2009

Agenda mei-juni

Excursie Jeneverbes 11 mei en 22 juni Landschapsbeheer Drenthe organiseert in mei en juni excursies naar kenmerkende jeneverbestruwelen in Drenthe. 11 mei die in het Noordbargerbos en 22 juni de struwelen op de Kraloer Heide. Bedoeld voor cursisten van de Jeneverbesbrigade, maar ook andere geïnteresseerden in het behoud van de Jeneverbes voor Drenthe zijn van harte welkom.

Kijk voor meer informatie en aanmelden op onze site www.lbdrenthe.nl

juni

Erfvogels –fietstocht 5 juni Tijdens deze fietstocht staan de erfvogels centraal. Met name de boerenzwaluw en de steenuil krijgen vandaag de nodige aandacht. Deze fietstocht brengt u naar het leefgebied van de steenuil en de boerenzwaluw. Hier wordt stilgestaan bij wat een erf aantrekkelijk maakt voor deze soorten.

Wist u dat de steenuil in korte vegetaties lopend, huppend en soms rennend achter zijn prooi aangaat? Deze, maar ook andere wetenswaardigheden komen aan bod.

Onderweg kunt u genieten van het kenmerkende kleinschalig cultuurlandschap van Drenthe. Deze excursie wordt mogelijk gemaakt door Het Drents Landschap, Vogelwacht Uffelte e.o. en Landschapsbeheer Drenthe.

Start: Beheerboerderij Rheebruggen, Rheebruggen 8, Ansen. Opgave noodzakelijk!

Per e-mail: aanmelden@drentslandschap.nl of telefonisch: (0592) 313 552

20

Cursus snoeien hoogstamvruchtbomen 15 en 17 juni Landschapsbeheer organiseert snoeicursussen in Peize en (15 juni) en Assen (17 juni).

Kijk voor meer informatie en aanmelden op onze site www.lbdrenthe.nl Informatieavond voor vrijwilligers 23 juni Op 23 juni organiseert Landschapsbeheer Drenthe een informatieavond voor vrijwilligers en andere geïnteresseerden. De avond zal bestaan uit twee delen: 1. Workshops/excursies Steenuilenproject, Boerenlandvogels, Bomenwacht.

2. Presentatie “Teken, ziekte van Lyme en preventie”. (Een medewerker van Stigas vertelt u meer over risico’s en de preventieve maatregelen. ) De bijeenkomst vindt plaats in Anderen, Nijend 18a. Het programma start om 19.00 en zal eindigen rond 21.30. U kunt zich voor deze avond opgeven via info@lbdrenthe.nl.

Digitale nieuwsbrief In 2011 zal de nieuwsbrief digitaal verschijnen. De belangrijkste reden hiervoor is de noodzakelijke kostenbesparing.

Als u deze digitale nieuwsbrief wilt ontvangen verzoeken wij u dit aan ons te laten weten door een mail te sturen met als kop “Nieuwsbrief” en als tekst: “Ik wil graag de nieuwsbrief van Landschapbeheer ontvangen op het volgende mailadres: [uw mailadres]” Te verzenden naar: nieuwsbrief@lbdrenthe.nl

Column

Trots op deze inwoner Als je burgemeester bent van één van de mooiste gemeenten van Nederland, zorg je er vanzelf voor dat je vaak buiten mag spelen. Om te voorkomen dat ik mijn dagen als een mol in een Gieter steenhoop moet doormaken, trek ik er geregeld op uit.

Dat gaat vaak onder de noemer van ‘werkbezoek’, een volwassen synoniem voor buitenspelen. Op andere tijden ren ik vier keer per week door de mooiste hoeken van de gemeenten, als zou het vak van gemeentebestuurder dermate grote stress met zich meebrengen dat ik anders acuut in paviljoen B zou belanden.

Wanneer ik dan op een mooie herfstige namiddag wat ren over het Balloërveld, dan denk ik wel eens het verkeerde beroep te hebben gekozen. Wat zou het niet mooi zijn om bij een club als Landschapsbeheer Drenthe te werken. Hele dagen buiten spelen, beetje snoeien, beetje hakken, en daarmee ook nog nuttig zijn voor de samenleving.

De waarheid ligt wat genuanceerder. De Gruijter en zijn mannen doen echt wel iets meer dan in de zon er een beetje op los hakken. De club is een niet meer weg te denken spil in het beheer van één van de mooiste landschappen van Nederland.

Bovendien slaat men blijkbaar de juiste toon aan, waardoor ze precies de juiste snaar weten te raken bij talloze vrijwilligers en vele grondbezitters. Alleen al om die reden zijn we er trots op Landschapsbeheer Drenthe tot inwoner van onze mooie gemeente te mogen rekenen.

Een gastcolumnist geeft zijn of haar visie op het landschap in Drenthe

Eric van Oosterhout Burgemeester Aa & Hunze

21

Colofon Levend Landschap is een tweejaarlijkse uitgave van Landschapsbeheer Drenthe.

De nieuwsbrief wordt verstuurd naar relaties in een oplage van 4500.

Redactie Jan-Kees van Loon, Erik de Gruijter en Rianne Vos, Landschapsbeheer Drenthe, Assen

Landschapbeheer Drenthe maakt zich sterk voor behoud en herstel van streekeigen landschap & natuur. Ons werk (en deze uitgave) wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Drenthe en de Nationale Postcode Loterij.

Interviews Schrijfburo Terwisscha & Wagenaar, Leeuwarden Overige teksten en eindredactie Jan-Kees van Loon, Waterloo Communicatie Fotografie Medewerkers Landschapsbeheer Drenthe, of zoals vermeld bij foto Elzo Hofman (in Ontwerp, Assen) Ontwerp en opmaak In Ontwerp, bureau voor vormgeving, Assen Druk Drukkerij De Bruin, Zuidbroek

Landschapsbeheer Drenthe Nijend 18a 9465 TR Anderen tel (0592) 316 616

provincie Drenthe