HAYATIMIZDAKİ TEHLİKE HAVAİ FİŞEK !!!
Geçtiğimiz günlerde Sakarya’nın Hendek ilçesinde havai fişek fabrikasında yaşayan kaza sonucunda pek çok kişinin hayatını kaybetmesinden sonra belki de bu zamana kadar havai fişek konusunda yeterli bilgiye sahip olmadığınızı düşündünüz mü? Günlük hayatımızda yer alan kutlama, tören gibi faaliyetlerde pek çok kez gördüğümüz belki de kimimizin doğrudan temas ettiği bu maddeyi ne kadar tanıyoruz? Havai fişek keşfi, nasıl patladığı, içerisinde nelerin bulunduğu ve havai fişek nedeniyle gerçekleşen kazaları inceleyen bir akademik makale ile riskin boyutlarını göreceğiz, son olarak havai fişek kullanımında dikkat edilmesi gerekenleri inceleyerek havai fişeği daha yakından tanımış olacağız.
Havai Fişek Nasıl Keşfedildi? Barutun yaklaşık 2000 yıl önce bulunması ile Çin’in Hunan eyaletinde Liu Yang şehrinde yaşayan Li Tian adlı keşiş ve Song Hanedan’ı (960-1279) tarafından havai fişek keşfedilmiştir. Keşfedilen bu ilk havai fişek barutla doldurulmuş bambu filizlerinden oluşmaktaydı. Yeni yıl başlangıçlarında kötü ruhları korkutmak amacı ile kullanılmaktaydı. 15. Yüzyılda havai fişekler, askeri zaferler, düğünler ve diğer geleneksel kutlamalarda kullanılmaktaydı. Günümüzde ise ışık ve renk görselliği nedeniyle
kullanılır. Havai fişek keşfinin Çin’de gerçekleştiği fikri kabul görse de Hindistan veya Arabistan’da da icat edilmiş olabileceği düşünülmektedir. [1]
Havai Fişek Nasıl Patlar? Havai fişeklerin bileşenlerinin çoğunluğu baruttan oluşmaktadır. Fişeğin alt kısmındaki fitil ateşlenir ve burada yer alan barut patlar, fişek havaya fırlar. Sonrasında zaman ayarlı ikinci bir fitil devreye girer. Bu fitilin ateşlenmesi sonucunda barut yıldız adı verilen küçük parçaların patlamasına neden olur. Yıldızların içlerinde yakıt, oksitleyici madde, metal bileşenleri ile bunları bir arada tutmaya yarayan özel kimyasal maddeler bulunur. Yıldızlar patladıkça gökyüzünde farklı renkler ve şekiller oluşur. Havai fişeklerde bölme sayısı arttırılarak sadece bir havai fişek ile arka arkaya değişik görüntülerin oluşması sağlanabilir. Bunun gerçekleşebilmesi için uygun zamanlama, fitil tasarımı ve fitil uzunluğu önemlidir. Kapsül içine yerleştirilen yıldızların yerleştirilme şekli ve sırası havai fişek patladığında ortaya çıkacak deseni belirleyen etkenlerdir. Havai fişek renkleri yıldızların içlerindeki metal bileşenlerine bağlı olarak değişir. Fişekler patladığında açığa çıkan enerji metal tuzları tarafından soğurulur. Metaller üzerlerinde oluşan bu fazla enerjiyi ışık olarak yansıtır. Bu
23
