Προπαγανδιστές Λευτέρης Χαραλαμπόπουλος Αυγουστίνος Ζενάκος Γιάννης-Ορέστης Παπαδημητρίου Χρήστος Νάτσης Πηνελόπη Ράπτη Κώστας Γυφτοδήμος Παρασκευή 24 Μαρτίου 2017 www.ipropaganda.gr
Η Δημοσιογραφία ενάντια στη μετα-αλήθεια
Οι αντιφάσεις του Grexit Η συζήτηση για την πιθανότητα ενός Grexit εμφανίζεται στην ελληνική δημοσιότητα από την αρχή της κρίσης. Από το ερώτημα αν το «ευρώ είναι φετίχ» ως την ύπαρξη ή μη ενός «λόμπι της δραχμής», οι όροι του Grexit τέθηκαν σ’ ένα κλίμα συνωμοσιολο-
γίας. Στη σημερινή συγκυρία, που οι κλυδωνισμοί της Ευρωζώνης είναι ισχυρότεροι από ποτέ, το ερώτημα επανέρχεται σχετικά με την ύπαρξη όχι μόνο ενός οικονομικού αλλά κυρίως ενός πολιτικού σχεδίου για την επόμενη μέρα.
ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΣΚΕΠΤΙΚΙΣΜΟΥ
ΤΟ ΦΟΒΗΤΡΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
ΘΕΩΡΙΕΣ ΣΥΝΩΜΟΣΙΑΣ
ΤΟ ΡΕΥΜΑ ΜΕΓΑΛΩΝΕΙ
Ο κόσμος μετά...
Η Ε.Ε. κλυδωνίζεται, η Ευρωζώνη απειλείται
Υπάρχει τελικά «Σχέδιο Σόιμπλε»;
Ποιο «λόμπι της δραχμής»;
Οι πολιτικές διαδρομές τησ μεγαλησ εξοδου
Ρημαδιό Ή΄ βόλτα στο πάρκο;
02
ipropaganda.gr
Παρασκευή 24 Μαρτίου 2017
ΟΙ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΤΟΥ GREXIT ΣΤΙΣ 7 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ του 2012, οι οικονοµολόγοι επινόησαν τον όρο Grexit. Λίγες ηµέρες αργότερα, κι ενόσω στη Βουλή ψηφιζόταν το δεύτερο µνηµόνιο, οι δρόµοι της Αθήνας κατακλύζονταν από δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές. Το Κοινοβούλιο δεν πτοήθηκε από το πλήθος· το δεύτερο µνηµόνιο ψηφίστηκε, όπως τα προηγούµενα και το επόµενο. Λογικό, καθώς εδώ και επτά χρόνια το πολιτικό σύστηµα θεωρεί πιο ήπιο το άλγος της λιτότητας απ’ ό,τι µια ενδεχόµενη έξοδο από το κοινό νόµισµα. Ωστόσο, αυτή η προτίµηση µπορεί να γίνει σύντοµα παρελθόν. Οι δηµοσκοπήσεις καταγράφουν ανοδικές τάσεις στο ευρωσκεπτικιστικό ρεύµα εντός της χώρας, την ίδια στιγµή που η Ευρώπη –υποβοηθούµενη από τις πιέσεις της νέας αµερικανικής κυβέρνησης– δείχνει να δυσκολεύεται να συγκρατήσει τον ενωσιακό της προσανατολισµό. Ακόµα κι αν οι ευρωσκεπτικιστικές δυνάµεις δεν κερδίζουν παντού, αυξάνουν τα ποσοστά και τη διείσδυσή τους στην κοινωνία. Στα καθ’ ηµάς, το Grexit έχει υπάρξει ταµπού. Εισέρχεται στον δηµόσιο διάλογο µόνο ως απειλή που διευκολύνει τις αναδιπλώσεις της εκάστοτε κυβέρνησης στις ολοένα και πιο αδιέξοδες και παράλογες απαιτήσεις των δανειστών. Οσο οι αριθµοί των δηµοσιονοµικών όµως δεν βγαίνουν, όσο η κρίση βαθαίνει και η Ευρώπη εµφανίζει τάσεις συρρίκνωσης, τόσο πιο πιθανό γίνεται το Grexit να καταστεί αναπόφευκτο – όχι εξαιτίας µιας κίνησης της Ελλάδας αλλά εξαιτίας των απρόβλεπτων συνεπειών των διεθνών εξελίξεων. Και τότε, λόγω της οµερτά που επικρατεί, το Grexit θα βρει µια κοινωνία και ένα πολιτικό προσωπικό αµφότερα πλήρως απροετοίµαστα απέναντί του.
ΣΤΟΥΣ ΕΥΡΩΠΑΪΣΤΙΚΟΥΣ κύκλους, τις πρόσφατες ολλανδικές εκλογές ακολούθησε ένας αναστεναγµός ανακούφισης –αν όχι κι ένας ενθουσιασµός– για το γεγονός ότι η ευρωσκεπτικιστική Ακροδεξιά του Κόµµατος για την Ελευθερία δεν ήρθε πρώτη, όπως πολλοί φοβούνταν. ∆ύο παρατηρήσεις είναι απαραίτητες. Πρώτον, µολονότι δεν ήρθε πρώτο, αύξησε τη δύναµή του ανεβαίνοντας κατά 5%. ∆εύτερον, η νίκη του Μαρκ Ρούτε, ο οποίος αν και πρώτος έχασε 8%, µπορεί τουλάχιστον εν µέρει να αποδοθεί στην υιοθέτηση πολλών πλευρών της ακροδεξιάς ατζέντας. Η τεχνική εδώ είναι προφανής: «Ας δεχτούµε να ενστερνιστούµε τις θέσεις της Ακροδεξιάς στο Προσφυγικό, ώστε να τους αποδυναµώσουµε στον βαθµό που να µην µπορούν να επιβάλουν τις υπόλοιπες θέσεις τους που αφορούν την Ευρωπαϊκή Ενωση και την ευρωζώνη». Τηρουµένων των αναλογιών, αυτό είναι κάτι που συµβαίνει γενικότερα στην πολιτική της Ε.Ε. Οι πλευρές του «ευρωπαϊκού οράµατος» που έχουν να κάνουν µε τα ανθρώπινα δικαιώµατα και κυρίως την υποχρέωση απέναντι στους πρόσφυγες πολέµου υποχωρούν, προκειµένου να µην καταρρεύσει η συναίνεση στις οικονοµικές πολιτικές. Η επιτυχία αυτού του ελιγµού είναι, µέχρι στιγµής, οριακή. Ιδιαίτερα µετά το Brexit, όπου η αντιµεταναστευτική ρητορική και ο ευρωσκεπτικισµός ταυτίστηκαν µε επιδεξιότητα στην καµπάνια του Leave, η µέχρι πρότινος αρραγής συναίνεση των ευρωπαϊστικών κοµµάτων απειλείται σε πολλές χώρες, καθότι οι ευρωσκεπτικιστές δεν παραµένουν στο περιθώριο, αλλά εξακοντίζονται στην κεντρική πολιτική σκηνή και –σε κάποιες περιπτώσεις– απειλούν να πάρουν ακόµη και την εξουσία. Η Γαλλία και οι άλλοι Η επόµενη τέτοια απειλή, σ’ αυτό το έτος ευρωπαϊκών εκλογικών αναµετρήσεων, έρχεται φυσικά από τη Γαλλία. Χαριτολογώντας – αλλά όχι και τόσο– θα έλεγε κανείς πως «ένα φάντασµα πλανιέται πάνω από την ΕΕ, το φάντασµα της Μαρίν Λεπέν». Φυσικά, πολλοί επισηµαίνουν ότι αν και διάφορες δηµοσκοπήσεις εµφανίζουν τη Μαρίν Λεπέν πρώτη, όλες οι προβολές τη θέλουν να χάνει στον β΄ γύρο εξαιτίας της συσπείρωσης των «δηµοκρατικών δυνάµεων». Τούτου δοθέντος, δεν είναι λίγοι αυτοί που υπενθυµίζουν πως τόσο στην περίπτωση του Brexit όσο και σ’ αυτήν των πρόσφατων αµερικανικών εκλογών, οι προβλέψεις που είχαν επικρατήσει για νίκη τόσο του Remain όσο και της Χίλαρι Κλίντον διαψεύστηκαν οικτρά. Και, βέβαια, άσχετα µε το τελικό εκλογικό αποτέλεσµα στη Γαλλία, το γεγονός ότι ο ευρωσκεπτικισµός φτάνει επανειληµµένα τόσο κοντά στην εξουσία δεν µπορεί παρά να προκαλεί µεγάλη ανησυχία στους υποστηρικτές της µέχρι πρότινος «αυτονόητης» πολιτικής διεύρυνσης και εµβάθυνσης της ΕΕ. Πόσω µάλλον που οι τάσεις αυτές δεν περιορίζονται στη Γαλλία. Στην Πολωνία, φυσικά, το ηπίως ευρωσκεπτικιστικό κόµµα Νόµος και ∆ικαιοσύνη κυβερνάει από το 2015. Στην Ιταλία, το Κίνηµα των Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο κονταροχτυπιέται για µια θέση στην κορυφή των δηµοσκοπήσεων µε τους ∆ηµοκρατικούς του Ματέο Ρέντσι. Στη Γερµανία, το κόµµα «Εναλλακτική για τη Γερµανία» έχει αγγίξει ως και το 15% στις δηµοσκοπήσεις, πολύ πιο ψηλά από το 4,5% που πέτυχε στις τελευταίες οµοσπονδιακές εκλογές, το 2013. Από τότε, µάλιστα, έχει κερδί-
Οι µεταπολεµικές βεβαιότητες αµφισβητούνται σε ολοένα και περισσότερες χώρες, ενώ την εκπροσώπηση των αποκλεισµένων διεκδικεί η ευρωσκεπτικιστική (Ακρο)δεξιά
σει 7 έδρες στο Ευρωκοινοβούλιο και εκπροσώπηση σε πολλά τοπικά Κοινοβούλια των οµόσπονδων κρατιδίων. Και στην Αυστρία, φυσικά, ο υποψήφιος του Κόµµατος Ελευθερίας Νόρµπερτ Χόφερ έφτασε, το 2016, µία µόλις ανάσα από το να κερδίσει την προεδρία της χώρας. Στο ίδιο κόµµα ανήκει άλλωστε και ο ευρωβουλευτής Φραντς Οµπερµάγερ, ο οποίος προεδρεύει στο ευρωπαϊκό κόµµα Ευρωπαϊκή Συµµαχία για την Ελευθερία, µε αντιπρόεδρο τη Μαρίν Λεπέν. Η δε ευρωοµάδα Ευρώπη των Λαών και της Ελευθερίας, που προέρχεται από τη Συµµαχία µέσω του Κινήµατος για την Ευρώπη των Εθνών και της Ελευθερίας, µπορεί να είναι η µικρότερη του Ευρωκοινοβουλίου, αριθµεί όµως 40 ευρω-
βουλευτές. Γενικά µιλώντας, το φαινόµενο ενός ευρωσκεπτικισµού που διατυπώνεται πλέον ανοικτά όχι µόνο στο εθνικό επίπεδο αλλά και σ’ αυτό των ευρωπαϊκών θεσµών είναι, αν µη τι άλλο, πρωτόγνωρο. Λαός και λαϊκισµός Φυσικά, τα προβλήµατα της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της ευρωζώνης είναι πιο βαθιά – γι’ αυτό και η αντίδραση µερίδας της ευρωπαϊκής ελίτ, όπως εκφράζεται στον Τύπο, που αποδίδει την απειλή αορίστως στον «λαϊκισµό» που τάχατες πωλούν διάφοροι δηµαγωγοί στον απληροφόρητο λαό, όχι µόνο είναι άστοχη, αλλά τείνει να κάνει τα πράγµατα χειρότερα. Πολύ απλά, η άνοδος του ευρωσκεπτικισµού µπορεί να παίρνει
Η Ε.Ε. κλυδωνίζεται,
03
ipropaganda.gr
Παρασκευή 24 Μαρτίου 2017
πιά είναι κάτι που θα όφειλε να απασχολήσει τον αριστερό στοχασµό για πολλά χρόνια στο εξής, όµως σίγουρα σχετίζεται µε τους εξής δύο παράγοντες: Πρώτον, για ιστορικούς λόγους, τα ρεύµατα που επέζησαν στην Ευρώπη –ιδιαίτερα µετά την πτώση του Σοβιετικού Κοµµουνισµού– ήταν φιλοευρωπαϊκά, οι δε πιο κεντρώες, σοσιαλιστικές, σοσιαλδηµοκρατικές και σοσιαλφιλελεύθερες δυνάµεις συγκαταλέγονταν εξαρχής στους αρχιτέκτονες της Ε.Ε. ∆εύτερον, η σχεδόν ανακλαστική υπαναχώρηση στην υπεράσπιση του έθνους-κράτους στην οποία οδήγησε η δυσπιστία προς τη δυνατότητα των υπερεθνικών δοµών να λειτουργήσουν δηµοκρατικά εξυπηρετείται πολύ πιο εύληπτα και αποτελεσµατικά στην αρένα του δηµόσιου πολιτικού διαξιφισµού από τον δεξιό εθνικισµό παρά από τον αριστερό διεθνισµό. Πράγµα που γίνεται ακόµη πιο σαφές αν αναλογιστεί κανείς ότι την αντίθεσή τους στην Ε.Ε. την εξέφρασαν µε –δεξιούς– εθνικιστικούς όρους ακόµη και αριστερά κόµµατα, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ. Φυσικά, το γεγονός ότι οι ευρωσκεπτικιστές αποτελούν απειλή για την Ε.Ε. και την ευρωζώνη δεν σηµαίνει ότι εφόσον πάρουν την εξουσία, θα εφαρµόσουν µεµιάς και αυτονόητα µια πολιτική διάλυσης. Αφενός, όπως γνωρίζουµε και από την ελληνική εµπειρία, είναι διαφορετικό πράγµα το τι µπορείς να πεις για να πάρεις την εξουσία από το τι σου επιτρέπουν οι γεωπολιτικές ισορροπίες να πράξεις. Αφετέρου, δεν είναι τόσο εύκολο. Η Μαρίν Λεπέν, λόγου χάρη, ακόµη κι αν εκλεγεί πρόεδρος, πιθανότατα δεν θα έχει την απαιτούµενη κοινοβουλευτική πλειοψηφία για να προχωρήσει στην αναθεώρηση του Συντάγµατος που θα απαιτείτο για να αµφισβητηθεί η θέση της χώρας στην Ε.Ε. µέσω δηµοψηφίσµατος. Ισως γι’ αυτό και η ίδια προσφάτως άρχισε να αµβλύνει τη ρητορική της, µιλώντας για «επαναδιαπραγµάτευση» µε την Ε.Ε.
διάφορες επιθετικές, µισαλλόδοξες και ρατσιστικές µορφές, εκφράζει όµως ένα αίτηµα που οι ευρωσυναινετικές δυνάµεις έχουν συστηµατικά αγνοήσει και που θα µπορούσε, µε µια έννοια, να νοηθεί ρεπουµπλικανικό την αντιπροσώπευση του λαού στην ισχύ του κράτους. Στην ολοένα εντεινόµενη απήχηση αυτού του αιτήµατος έχουν συνεισφέρει τουλάχιστον τρία αλληλένδετα ζητήµατα: η αδιαφάνεια των ευρωπαϊκών θεσµών και το έλλειµµα δηµοκρατικής νοµιµοποίησης των αποφάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο· η φτωχοποίηση ή η υπαγωγή σε καθεστώς ακραίας εργασιακής ανασφάλειας τµηµάτων του πληθυσµού των ευρωπαϊκών χωρών –και όχι µόνο του Νότου– λόγω των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που ασκούνται τόσο από την Ε.Ε. όσο και από τις εθνικές κυβερνή-
σεις και της συνακόλουθης επίθεσης που εξαπέλυσαν στις δοµές πρόνοιας· η οικονοµική κρίση. Και τα τρία αυτά ζητήµατα θα αρκούσαν από µόνα τους να αποσταθεροποιήσουν µια τόσο ετερόκλητη ένωση κρατών. Σ’ αυτά, όµως, ήρθαν να προστεθούν δύο ακόµη παράγοντες: αφενός η αποτυχία στον χειρισµό της οικονοµικής κρίσης, συν τοις άλλοις και λόγω του ζουρλοµανδύα που συνιστά η ευρωζώνη· και αφετέρου η προσφυγική κρίση, που αποτέλεσε την αφορµή για την όξυνση της εθνικιστικής ρητορικής και υποχρέωσε τις φιλοευρωπαϊκές κυβερνήσεις να υιοθετήσουν µια φοβική στάση απέναντι σε ζητήµατα που ως τότε θεωρούνταν κορωνίδες του ευρωπαϊκού εγχειρήµατος, όπως η «ανοιχτή κοινωνία», η προστασία των προσφύγων και τα ανθρώπινα δικαιώµατα.
Ολως παραδόξως, η τροπή αυτή των γεγονότων –ιδιαίτερα µετά τη συνθηκολόγηση των λίγων ευρωπαϊκών αριστερών δυνάµεων που διατηρούσαν έστω «αµφιβολίες» για την ευρωζώνη και την προσχώρησή τους στο άνευ όρων φιλοευρωπαϊκό στρατόπεδο– έχει φέρει τα δεξιά και ακροδεξιά ευρωσκεπτικιστικά κόµµατα σε µια απρόσµενη θέση: εµφανίζονται υπέρµαχοι του κόσµου της εργασίας· υπερασπίζονται το κράτος πρόνοιας· και µιλούν «για τη δηµοκρατία», διεκδικώντας την εκπροσώπηση των ανθρώπων που αισθάνονται αποκλεισµένοι από τον νεοφιλελευθερισµό και την παγκοσµιοποίηση. Το γιατί δεν έχει υπάρξει µια ισχυρή εκπροσώπηση αυτών των αδιαµφισβήτητα υπαρκτών αιτηµάτων από αριστερή ή προοδευτική σκο-
Τέλος της εύνοιας των ΗΠΑ; Ταυτόχρονα, όµως, δεν πρέπει να ξεχνούµε ότι το ευρωπαϊκό εγχείρηµα είχε πάντοτε την υψηλή εύνοια των ΗΠΑ, εύνοια που επί προεδρίας Τραµπ µοιάζει να χάνει. Μπορεί η δήλωση του εκλεκτού του προέδρου, υποψήφιου πρεσβευτή στην Ε.Ε., Τεντ Μάλοχ, ότι «η ευρωζώνη θα έχει διαλυθεί σε 18 µήνες», να εµπεριέχει αρκετή δόση υπερβολής, η σχετική απόσυρση της εµπιστοσύνης, ωστόσο, είναι σαφής. Η δε επιθετικότητα του Τραµπ προς τη Γερµανία, καθώς την κατηγορεί ότι δεν είναι συνεπής προς τις υποχρεώσεις της στο ΝΑΤΟ, προαναγγέλλει µια τελείως διαφορετική σχέση ανάµεσα στην Ε.Ε. και στις ΗΠΑ. Η δε γερµανική δέσµευση ότι θα ανεβάσει τις αµυντικές δαπάνες της στο 2% του ΑΕΠ θα πρέπει να διαβαστεί πλάι στη συζήτηση που έχει ξεκινήσει για ευρύτερη στρατιωτική εµπλοκή της σε διεθνή θέατρα, εγκαταλείποντας εν µέρει το «πασιφιστικό δόγµα» που έχει κυριαρχήσει ως συνέπεια του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου. Οπως βλέπουµε, οι µεταπολεµικές βεβαιότητες στην Ευρώπη αµφισβητούνται από περισσότερες από µία πλευρές. Ολα αυτά δείχνουν ότι ένα Grexit, µακράν του να είναι η θρυαλλίδα για µια διάλυση της ευρωζώνης ή της Ε.Ε., όπως ίσως πιστευόταν το µακρινό 2010, τώρα είναι πιο πιθανό ως επίπτωση µιας αποσταθεροποίησης του ευρωπαϊκού εγχειρήµατος, στην οποία η Ελλάδα παίζει µάλλον περιφερειακό ρόλο. Από τη δική µας σκοπιά εδώ, ωστόσο, το ερώτηµα παραµένει: Εστω κι αν εµείς παραµείνουµε πιο ευρωπαϊστές απ’ όλους και το ευρώ το «εθνικό µας νόµισµα» µέχρι τέλους, έχουµε την παραµικρή ιδέα τι θα κάνουµε αν ο ευρωπαϊκός ουρανός αρχίσει να µας πέφτει στο κεφάλι;
η ευρωζώνη απειλείται
04
ipropaganda.gr
Παρασκευή 24 Μαρτίου 2017
Υπάρχει τελικά «Σχέδιο Σόιμπλε»; «Eχω ένα σχέδιο για την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, αλλά είναι απ’ το χωριό, δεν το ξέρεις»
ΘΕΜΑΤΟΦΥΛΑΚΑΣ των πολιτικών λιτότητας και ιδεολογικός κορµός της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας, ο Βόλφγκανγκ Σόιµπλε έχει αναχθεί µέσα στα χρόνια σε ύψιστο σύµβολο της θεσµικής κρίσης της Eνωσης, αλλά και σε «µπαµπούλα» της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας για τις «άτακτες» οικονοµίες των κρατών-µελών. Στα καθ’ ηµάς, ο Βόλφγκανγκ Σόιµπλε είναι ταυτόχρονα και ο φερόµενος ως εµπνευστής του οράµατος της συρρικνωµένης Ευρώπης – ο υπέρµαχος µιας εξόδου της Ελλάδας από
Αν και ο Βόλφγκανγκ Σόιµπλε αναµφίβολα οραµατίζεται µία νεοφιλελεύθερη και αντιδηµοκρατική Ενωση, τα δεδοµένα δεν δείχνουν να συµφωνούν µε τους Βαρουφάκη και Γκάιτνερ. Ηδη από το 2011, άλλωστε, οπότε οι φήµες ήθελαν την κυβέρνηση Παπανδρέου να διερευνά το ενδεχόµενο εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, ο Γερµανός υπουργός Οικονοµικών ήταν αυτός που εργάστηκε πυρετωδώς προκειµένου να αποτρέψει ένα τέτοιο σενάριο. Σύµφωνα µε το γερ-
το ευρώ, η οποία ήδη από το 2010 θα έδινε στους υπόλοιπους αντιδρώντες της Ενωσης ένα οριστικό µάθηµα περί του τι συνεπάγεται η αµφισβήτηση των επιταγών του. Αυτό υποστήριξε πως άκουσε αυτοπροσώπως απ’ τα χείλη του γερµανού υπουργού Οικονοµικών ο πρώην οµόλογός του στις ΗΠΑ, Τίµοθι Γκάιτνερ, σε συνάντηση που είχε µαζί του το 2012. Αυτό έχει υποστηρίξει κατ’ επανάληψιν και ο Γιάνης Βαρουφάκης από τον Ιούλιο του 2015 και εντεύθεν, αν και η εκτίµησή του ότι ο κατ’ ουσίαν ρυθµιστής της Ε.Ε. τάσσεται υπέρ του Grexit προκύπτει αναλύοντας τη στάση του Σόιµπλε και όχι από σαφείς δηλώσεις του.
µανικό «Spiegel», διέταξε το επιτελείο του στο υπουργείο να συντάξει έρευνα που θα ανέλυε εκτενώς τα δυσµενή αποτελέσµατα της εξόδου για την ελληνική οικονοµία· και µ’ αυτή την έρευνα ανά χείρας προσήλθε στην επείγουσα συνάντηση που κάλεσε η Κοµισιόν στο Λουξεµβούργο µε θέµα το Grexit και την πιθανή αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Το Grexit ήταν τότε αιτία ανησυχίας περισσότερο για τους Ευρωπαίους παρά για την Ελλάδα· και όταν η έκθεση Σόιµπλε ακύρωσε το µόνο διαπραγµατευτικό χαρτί της ελληνικής κυβέρνησης, έκλεισε ταυτόχρονα και τη συζήτηση για το ελληνικό χρέος.
Πού είναι το κείµενο; Την εποµένη του ελληνικού δηµοψηφίσµατος το 2015, η απειλή του Grexit έφτασε πιο κοντά από ποτέ στο να γίνει πραγµατικότητα – πράγµα που ο Γιάνης Βαρουφάκης αργότερα θα διέψευδε, θεωρώντας ότι ουδέποτε είχαν πρόθεση οι δανειστές να πιέσουν προς τα εκεί, καθώς η επιλογή αυτή θα τους κόστιζε 1 τρισ. ευρώ. Παρ’ όλα αυτά, οι «ακραίοι κύκλοι της Ευρώπης», όπως τους αποκαλούσε –και συνεχίζει να τους αποκαλεί– η κυβέρνηση, χρησιµοποίησαν τα σενάρια διωγµού της Ελλάδας από την ευρωζώνη πολλάκις, τόσο την περίοδο που οι διαπραγµατεύσεις έφταναν σε αδιέξοδο και οδηγούσαν στο δηµοψήφισµα, όσο και στο διάστηµα που µεσολάβησε από τη νίκη του «Οχι» µέχρι την αναδίπλωση της κυβέρνησης. Χαρακτηριστικό είναι ότι στις 8 Ιουλίου 2015, ο ελληνικός Τύπος είχε γεµίσει µε την παραπολιτική είδηση περί ενός δίτοµου βιβλίου που είχε συντάξει η Κοµισιόν µε οδηγίες για την πραγµατοποίηση του Grexit και φέρεται να είχε παραδώσει ο πρόεδρός της, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, στον Αλέξη Τσίπρα στο περιθώριο της επίσκεψής του στο Ευρωκοινοβούλιο. Η είδηση δεν ανιχνεύεται στον διεθνή Τύπο. Μόνο µία ηµέρα νωρίτερα, το περιοδικό «Economist» είχε µεν µιλήσει για την ύπαρξη µιας έκθεσης που έχει συντάξει η Κοµισιόν µε θέµα το Grexit, η οποία δεν ήταν δίτοµη, αλλά είχε «πάχος µία ίντσα», χωρίς όµως να αναφέρεται κάπου ότι οι συντάκτες της είχαν σκοπό να την παραδώσουν στον Τσίπρα. Στην πραγµατικότητα, δεν υπήρχε λόγος να έχει στην κατοχή του τέτοιο κείµενο ο Γιούνκερ, καθώς σύµφωνα µε ρεπορτάζ των «Financial Times» έναν χρόνο πριν, ήδη από το 2012, µια επιτροπή από µέλη της Κοµισιόν, του ∆ΝΤ, της ΕΚΤ και του EuroWorking Group φέρονται να είχαν καταρτίσει από κοινού λεπτοµερέστατο οδηγό για το Grexit υπό την επωνυµία «Plan Z», ο οποίος όµως έµεινε σε προφορική µορφή, «για να µην αναγκαστούν να τον αποκαλύψουν». Το δίτοµο της Κοµισιόν σε διάστηµα λίγων ηµερών µετατράπηκε σε «Σχέδιο Σόιµπλε». Στον διεθνή οικονοµικό Τύπο διέρρευσε λίγες ηµέρες µετά και εν όψει των διαπραγµατεύσεων η είδηση για την ύπαρξη ενός µονοσέλιδου εγγράφου του υπουργείου Οικονοµικών της Γερµανίας, που αποκάλυπτε την πρόθεση του Σόιµπλε να διώξει την Ελλάδα από το ευρώ. Το έγγραφο ωστόσο έδινε δύο επιλογές: Grexit ή δηµιουργία του λεγόµενου «Υπερταµείου», όπως και έγινε. Σε κάθε σηµείο αµφισβήτησης της πολιτικής των δανειστών, το Grexit επανέρχεται µέσω ισχυρισµών του εγχώριου και του διεθνούς Τύπου ότι υπάρχει σχέδιο, χωρίς αυτό το σχέδιο να αποκαλύπτεται ποτέ, έστω και εν µέρει. Η πρόσφατη άρνηση του Πιερ Μοσκοβισί να το κοινοποιήσει στην Αννα ∆ιαµαντοπούλου ήταν η πολλοστή φορά που το «σχέδιο» –το οποίο είχε εν τω µεταξύ µετονοµαστεί σε Plan B– έµεινε στο συρτάρι. Η αιτιολογία ότι «η αποκάλυψη του εγγράφου θα άνοιγε την πόρτα σε σπέκουλα από τις αγορές για δηµόσια χρέη χωρών της ευρωζώνης» αφήνει ανοιχτό το ερώτηµα γιατί η απλή διαβεβαίωση για την ύπαρξή του αποτρέπει τη σπέκουλα. Η δε όψιµη προσχώρηση των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ στις τάξεις των πολιτικών για τους οποίους το Grexit ταυτίζεται µε το «Σχέδιο Σόιµπλε» και οι υποστηρικτές του µε συµµάχους του Γερµανού υπουργού ουδόλως διασκεδάζει την εντύπωση πως το περίφηµο σχέδιο κατοικεί στη χώρα των πλασµάτων της φαντασίας.
05
ipropaganda.gr
Παρασκευή 24 Μαρτίου 2017
Ποιο «λόμπι της δραχμής»; Η πιο επιτυχηµένη φιλοευρωπαϊκή θεωρία συνωµοσίας είναι µια άβολη πραγµατικότητα ή ένας βολικός µύθος; ΗΤΑΝ το 2012 όταν η έκφραση «λόµπι της δραχµής» έκανε την εµφάνισή της στην ελληνική δηµοσιότητα. Εν όψει των εκλογών αρχικά, η απειλή ενός «πιστωτικού γεγονότος» έγινε ο µπαµπούλας και η ενδεχόµενη αποτυχία όσων τότε παρουσιάζονταν ως «φιλοευρωπαϊκές δυνάµεις» ταυτίστηκε µε την έξοδο της χώρας από την ευρωζώνη. Σ’ αυτό το πλαίσιο χτίστηκε κάτι που θα µπορούσε να αποκληθεί η πιο επιτυχηµένη φιλοευρωπαϊκή θεωρία συνωµοσίας, αυτή της ύπαρξης ενός λόµπι της δραχµής που επιβουλεύεται το καλό του τόπου. Η σύσταση «λόµπι της δραχµής» προϋποθέτει δύο πράγµατα: Πρώτον, την ύπαρξη µιας συντονισµένης και συντεταγµένης οµάδας συµφερόντων που επενδύουν στην έξοδο από το ευρώ για προσωπικό οικονοµικό όφελος. ∆εύτερον, τη δυνατότητα αυτής της οµάδας να επηρεάζει τα κέντρα αποφάσεων. Αυτό άλλωστε σηµαίνει «λόµπι» υπό τη στενή έννοια του όρου µια οµάδα συµφερόντων µε συντονισµένη επιρροή στην εξουσία. Ο συνδυασµός αυτών των δύο προϋποθέσεων οδήγησε στην εφήµερη πολεµική χρήση της
θεωρίας για την απόδοση στον ολοένα ανερχόµενο ΣΥΡΙΖΑ της πολιτικής ηγεµονίας αυτού του «λόµπι». Ετσι, ο ΣΥΡΙΖΑ, πέρα από πολιτικά επικίνδυνος, θα στιγµατιζόταν και ως οικονοµικά ύποπτος, στερούµενος µ’ αυτόν τον τρόπο τη βασική αριστερή αρχή ότι δουλεύει για τα συµφέροντα των υποτελών τάξεων. Κοµµάτι αυτής της υπονόµευσης υπήρξε και η έµφαση στην οικονοµική κατάσταση πολλών εκ των στελεχών του, µε την αποκάλυψη των µετοχών που είχαν στην κατοχή τους και των τραπεζικών λογαριασµών τους στο εξωτερικό. Κοµµάτι της, επίσης, και η διαρρήδην απόρριψη κάθε πιθανής σκέψης για «plan b» ως καταστροφικής προδοσίας. Υπήρξε όµως ποτέ ένα τέτοιο «λόµπι της δραχµής»; Υπό τη µορφή που θέτουν οι παραπάνω προϋποθέσεις –κοινοί τόποι της φιλοευρωπαϊκής ρητορικής– όχι. Υπήρχαν και υπάρχουν µεµονωµένοι επιχειρηµατίες και παρασιτικά τµήµατα του κεφαλαίου που επένδυαν και επενδύουν σε πιθανή έξοδο από το ευρώ και χρεοκοπία της χώρας ώστε να καλύψουν τις δικές τους χασούρες. Από αυτό το σηµείο, όµως, ως τη συγκρότηση ενός φανταστικού υποκειµένου που δρα µε βούληση και σχέδιο η απόσταση είναι µεγάλη. Στην πραγµατικότητα, αν κάποιοι έβλεπαν µε θετικό µάτι µια επιστροφή στη δραχµή, συνοδευόµενη και από µια πτώχευση της Ελλάδας, αυτά ήταν διάφορα διεθνή funds που είτε είχαν ποντάρει σ’ αυτήν, είτε καλόβλεπαν κοµµάτια«φιλέτα» της χώρας – ένας στόχος που, ωστόσο, επετεύχθη και µέσα στο ευρώ, αν κρίνουµε από το ΤΑΙΠΕ∆ και πλέον το Υπερταµείο.
Οι πηγές της θεωρίας Το «λόµπι της δραχµής», λοιπόν, λειτούργησε κυρίως αποτροπαϊκά, ειδικά κάθε φορά που ένας νέος επώδυνος συµβιβασµός ερχόταν να κυρωθεί. Συνοπτικά, οι πηγές της συζήτησης περί «λόµπι της δραχµής» είναι τρεις: Η πρώτη είναι αυτή της φιλοευρωπαϊκής ρητορικής, αρχικά από τις µεταρρυθµιστικές ακροκεντρώες κυβερνήσεις, που το όρθωναν ως επαπειλούµενο κακό. Σ’ αυτό το αφήγηµα, πίσω από την αµφισβήτηση της διατήρησης του ευρώ ως µονόδροµου επινοούνταν κάθε φορά η ύπαρξη σκοτεινών κέντρων που απεργάζονται την πτώχευση της χώρας και τη µετατροπή της σε προτεκτοράτο ολοκληρωτικών δυνάµεων. Το φάντασµα του «κακού Πούτιν» κυριαρχούσε εδώ. ∆ιόλου τυχαία και ο ΣΥΡΙΖΑ, µετά τη µνηµονιακή του στροφή, θα καταγγείλει αυτούς που επενδύουν σε εθνικό νόµισµα, χωρίς να υπολογίζουν τα δεινά που κάτι τέτοιο θα επέφερε και ως προς τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Η δεύτερη πηγή είναι αυτή της εξωτερικής απειλής και του αιτήµατος για συµµόρφωση. Εδώ είναι οι δανειστές και όλοι οι συν αυτοίς, από οίκους αξιολόγησης µέχρι τα έντυπα και ηλεκτρονικά ΜΜΕ, που χρησιµοποιούν τον µπαµπούλα της δραχµής ως µοχλό πίεσης που επιφέρει την κάµψη απέναντι στις απαιτήσεις τους. Από αυτή την άποψη, η απειλή ύπαρξης ενός κακού «λόµπι της δραχµής» επιβεβαιώνει αυτό που οι επικριτές του ευρώ επισηµαίνουν ότι το κοινό νόµισµα αποτελεί πρώτα και κύρια µια µορφή υποταγής των µικρότερων κρατών στα ισχυρότερα. Τρίτη πηγή, όπως είπαµε, είναι αυτοί που
όντως θα κέρδιζαν από µια πιθανή επιστροφή στη δραχµή, επιχειρηµατίες µε έδρα κυρίως το εξωτερικό, που δεν θα είχαν να φοβηθούν ένα δυστοπικό σενάριο. Και, βέβαια, όσο κι αν ουδέποτε συγκρότησαν κάτι που να µοιάζει µε «λόµπι», και µόνο η αναφορά σ’ αυτό παράγει µια αυτοεκπληρούµενη προφητεία, αφού λέµε ότι υπάρχει το «λόµπι» και παράγονται πολιτικά αποτελέσµατα σαν να υπάρχει στ’ αλήθεια. Περισσότερο από το να αποτελεί µια άβολη για την εκάστοτε πολιτική ηγεσία πραγµατικότητα, το «λόµπι της δραχµής» αποτέλεσε τον πλέον βολικό µύθο της µνηµονιακής Ελλάδας, συµβάλλοντας και στη δηµιουργία ενός παραδόξου: αυτοί που κυρίως πλήττονται από το ευρώ, τα λαϊκά στρώµατα και οι κατώτερες τάξεις, δυσκολεύονται εντούτοις να ξεφύγουν από το φαντασιακό του. Η απόδοση των συζητήσεων για επαναφορά του εθνικού νοµίσµατος σε σκοτεινά και γραφικά κέντρα ενίσχυσε και ενισχύει την κυρίαρχη ιδεολογία που θέλει τους Ελληνες σταθερά «Ευρωπαίους», δηλαδή σταθερά κατόχους του ευρώ, παρά την ολοένα εντεινόµενη φτωχοποίησή τους.
06
ipropaganda.gr
Παρασκευή 24 Μαρτίου 2017
Οι πολιτικές διαδρομές του Grexit Το κοινωνικό ρεύµα υπέρ µιας εξόδου από το ευρώ δείχνει να διευρύνεται. Ποιος όµως θα το εκπροσωπήσει; ΤΟ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ χαρακτηριστικό της πολιτικής διάστασης του Grexit είναι ότι, παρά τη διαρκή σχεδόν παρουσία του στη δηµοσιότητα καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης, επί επτά χρόνια δεν αναπτύσσεται από κανέναν πολιτικό φορέα –µε ελάχιστες εξαιρέσεις, οι οποίες είναι προϊόν των τελευταίων µηνών– ένα σαφές και µετρηµένο εναλλακτικό σχέδιο εξόδου. Το ολοένα διευρυνόµενο ρεύµα δυσπιστίας κατά της Ε.Ε., ωστόσο, και οι ενδείξεις ότι όλο και περισσότεροι πολίτες πιστεύουν πως η είσοδος στο ευρώ ήταν λανθασµένη (αυτό υποστήριξε το 53% των ερωτηθέντων σε έρευνα της Alco για το περιοδικό «Zero») έχει κάνει πολλούς να το ξανασκεφτούν και όψιµα να υποστηρίζουν την έξοδο από το ευρώ. Ο ΣΥΡΙΖΑ και το φετίχ «Το ευρώ δεν είναι φετίχ». Το είχε πει ο Αλέξης Τσίπρας σε συνέντευξή του στη ΝΕΤ λίγο πριν από τις εκλογές του Ιουνίου του 2012, όπου συµπλήρωσε ότι δεν είναι δυνατόν να αποδεχθεί κανείς µισθούς Αφρικής, αν αυτός είναι ο όρος για να διατηρήσει το κοινό νόµισµα. Συµφώνησε επίσης µε την παρατήρηση ότι δεν τάσσεται υπέρ της διατήρησης του ευρώ µε κάθε κόστος. Στην ίδια συνέντευξη, πάντως, ο κ. Τσίπρας χαρακτήριζε το ευρώ «το εθνικό µας νόµισµα» και υποστήριζε ότι δεν υπάρχει περίπτωση αποποµπής της Ελλάδας από την ευρωζώνη, λέγοντας ότι το κόµµα του επιδιώκει την ισότιµη συµµετοχή σε αυτήν. Πάνω σε αυτήν την αντίφαση στηρίχθηκε όλη η αντιπολιτευτική στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ από τη µία, έντονες ρητορικές διακηρύξεις που ετοίµαζαν τα όπλα για τη ρήξη· από την άλλη, µια διαβεβαίωση προσαρµογής στις κύριες γραµµές πολιτικής που ακολουθεί εν συνόλω η χώρα. Ενα υβρίδιο δηλαδή που παρέπεµπε σε «ρήξη από τα µέσα». Ετσι, εντός του κόµµατος αναπτύσσονταν ανεξάρτητα τάσεις που σκέπτονταν τον ορίζοντα του Grexit, τη στιγµή που η ηγεσία παγίωνε ένα αφήγηµα αναγκαιότητας παραµονής. Αυτό αποκρυσταλλώθηκε στο πρώτο εξάµηνο της διακυβέρνησης της Πρώτης Φοράς Αριστερά. Χαρακτηριστικές είναι οι κατόπιν εορτής αποκαλύψεις για το διαβόητο «Plan X» που ζήτησε ο Γιάνης Βαρουφάκης από τον οικονοµολόγο σύµβουλό του Τζέιµς Γκάλµπρεϊθ, το οποίο ποτέ δεν ξεπέρασε τα όρια ενός σχεδίου επί χάρτου. Οταν τέθηκε στο Υπουργικό Συµβούλιο, απορρίφθηκε –δύο φορές µάλιστα– αποτελώντας και ένα επιχείρηµα για την ηγετική οµάδα ώστε να απορρίψει εντέλει κάθε ενδεχόµενο ρήξης και να επιτύχει τον περιβόητο «έντιµο συµβιβασµό» της. Το µετέωρο Grexit της ΛΑΕ Ωστόσο, οι αντιδράσεις όσων επέµεναν σε έναν
έστω και αφηρηµένο στοχασµό του Grexit ήταν καταλυτικές. Στις 21 Αυγούστου 2015, µετά τη συνθηκολόγηση της κυβέρνησης, οµάδα 25 βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ υποβάλλει αίτηµα ανεξαρτητοποίησης και ανακοινώνει τη συγκρότηση νέου κοµµατικού φορέα µε το όνοµα «Λαϊκή Ενότητα». Οι αποχωρούντες βουλευτές καταγγέλλουν την ηγετική οµάδα για προδοτική στάση και δηλώνουν ότι προχωρούν στη συγκρότηση «αντιµνηµονιακού µετώπου», µιας συσπείρωσης ευρύτερων αντιµνηµονιακών, ριζοσπαστικών, αριστερών και δηµοκρατικών δυνάµεων. Στις εκλογές του Σεπτεµβρίου του 2015, η ΛΑΕ µένει εκτός Βουλής. Παράλληλα, η απουσία ενός ολοκληρωµένου σχεδίου για την απαγκίστρωση της χώρας από τα µνηµόνια και τις πολιτικές λιτότητας µε ριζικές αλλαγές στο υπάρχον πολιτικοοικονοµικό οικοδόµηµα, όπως και οι αµφιταλαντεύσεις σε σχέση µε ερωτήµατα όπως αυτό του ευρώ και των σχέσεων µε την Ευρωπαϊκή Ενωση, εγκλώβισε τα πρώην στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ σε µονότονες καταγγελίες της εφαρµοζόµενης κυβερνητικής πολιτικής, οι οποίες όµως ποτέ δεν συνδέθηκαν µε εναλλακτικές προτάσεις διεξόδου. Η ΛΑΕ διαµόρφωσε ένα πρόγραµµα σε τέσσερις βασικούς άξονες: την ανατροπή των µνηµονίων και της λιτότητας· τη διαγραφή του µεγαλύτερου µέρους του χρέους· την εθνικοποίηση και τον κοινωνικό έλεγχο των τραπεζών και την εφαρµογή µεταβατικού προγράµµατος µε ορίζοντα τον σοσιαλισµό. Ωστόσο, παρά τη ριζοσπαστική επιφάνεια του προγράµµατος, οι θέσεις της δεν έγιναν ποτέ ξεκάθαρες. Μολονότι σε δηλώσεις τους τα στελέχη της ΛΑΕ ανέφεραν ότι έχουν στόχο την αποδέσµευση της χώρας «από την ευρωζώνη-ευρώ και τη σύγκρουση µε τις νεοφιλελεύθερες επιλογές και πολιτικές της Ε.Ε.», στην πραγµατικότητα δεν µπόρεσαν να εξηγήσουν πώς θα οδηγούσαν χωρίς µνηµόνιο τη χώρα σε παραγωγική ανασυγκρότηση. Η συζήτηση για το εθνικό νόµισµα παρέµεινε εγκλωβισµένη σε ένα πολύ στενό πλαίσιο και ορισµένες φορές παρουσιαζόταν ως µια ιδιότυπη οικονοµική πανάκεια, ενώ άλλες – συχνά υπό φόρτιση– αποσιωπούνταν. Ετσι, η ταύτιση της ΛΑΕ µε το αίτηµα του Grexit µοιάζει να έχει προκύψει µάλλον εξ αντανακλάσεως. Είναι η κατηγορία των επικριτών της, ήδη από τον καιρό που η Αριστερή Πλατφόρµα συγκροτούσε µια ισχυρή φράξια εντός του ΣΥΡΙΖΑ, ότι απεργάζεται την έξοδο από την ευρωζώνη αυτή που συµπαρέσυρε την πολιτική ρητορική του σχηµατισµού, παρά αυτό τούτο το επεξεργασµένο θεωρητικό πρόγραµµα. Μπορεί ενδεικτικά να θυµηθεί κανείς εκείνο το προεκλογικό σποτ του κόµµατος όπου ο Παναγιώτης Λαφαζάνης µπαίνει σε ένα ταξί και δίνει την εντολή «Νοµισµατοκοπείο!». Το σποτ απαντά ειρωνικά
στην πληθώρα των δηµοσιευµάτων προερχόµενων από «φιλοευρωπαϊκά» ΜΜΕ, τα οποία απέδιδαν στον Π. Λαφαζάνη ένα συνωµοσιολογικό σχέδιο κατάληψης του Νοµισµατοκοπείου και αιφνιδιαστικού τυπώµατος εθνικού νοµίσµατος. Η νοµική Πλεύση της Ζωής Μετά την εκλογική αποτυχία του Σεπτεµβρίου 2015, η Ζωή Κωνσταντοπούλου, που είχε κατέβει ως συνεργαζόµενη µε τη ΛΑΕ, ξεκίνησε διαδικασίες για τη συγκρότηση δικού της πολιτικού φορέα. Επί µακρόν, η Κωνσταντοπούλου απέφευγε τις ρητές αναφορές στο ζήτηµα του νοµίσµατος. Αντ’ αυτού κυριαρχούσε στον λόγο της η «νοµική» της αντίληψη για την απαλλαγή από τα µνηµόνια. Ενδεικτικά, ακόµα και µετά την ίδρυση της Πλεύσης Ελευθερίας, δήλωνε: «Στις 15 Σεπτεµβρίου 2016, την Παγκόσµια Ηµέρα της ∆ηµοκρατίας, και έχει µια σηµασία αυτό, θα κάνουµε µια κίνηση υπεράσπισης της ∆ικαιοσύνης, ως πυλώνα της ∆ηµοκρατίας. Με πρωτοβουλία της Πλεύσης Ελευθερίας θα ιδρυθεί για πρώτη φορά ένας νοµικός φορέας συνδεδεµένος µε την Πλεύση Ελευθερίας µε αυτόνοµη δράση, που θα διεκδικήσει όλα εκείνα τα οποία καταστρατηγούνται και παραβιάζονται από τις κυβερνήσεις». Πολύ όψιµα, η Ζ. Κωνσταντοπούλου αρχίζει να µιλάει για την ανάγκη απελευθέρωσης από το ευρώ. Προσθέτοντας ότι «η άποψη ότι η δραχµή είναι πανάκεια είναι εσχάτη πλάνη. Εγώ δεν
πιστεύω σε κανένα νόµισµα ως τρόπο λύσης όλων των ζητηµάτων και κυρίως δεν πιστεύω πως υπάρχει νόµισµα το οποίο εγγυάται αυτό που είναι το υπέρτερο για το οποίο παλεύουµε, τη δηµοκρατία και την ελευθερία». Η αφηρηµένη επίκληση των αξιών της δηµοκρατίας και της ελευθερίας έρχεται εδώ να αντικαταστήσει την πανάκεια του νοµίσµατος, οδηγώντας στην ίδια δηµιουργική ρητορική ασάφεια. Η συνεπής αλλά αδύναµη ΑΝΤΑΡΣΥΑ Σταθερή στην αντι-Ε.Ε. στάση της, η ΑΝΤΑΡΣΥΑ παραµένει ρητώς τόσο κατά του ευρώ όσο και κατά της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αποτελώντας ως προς τούτο µια συνεπή –αν και µικρή– πολιτική δύναµη. Ωστόσο, τόσο λόγω των διαφωνιών εντός της για τη στάση στις εκλογές του Σεπτέµβρη του 2015, όπου ένα τµήµα της συντάχθηκε µε τη ΛΑΕ, όσο και λόγω της αδυναµίας της να πείσει εκλογικά, η διακήρυξή της ότι θα προσπαθήσει να προωθήσει «τις πολιτικές πρωτοβουλίες και τον πολιτικό συντονισµό, µε άµεσο βήµα τη συµβολή της σε πλατιά λαϊκή αντιΕ.Ε. κίνηση» παραµένει πρακτικά αδύναµη, παρ’ όλη τη θεωρητική και ρητορική της συνέπεια. Η οπισθοφυλακή του ΚΚΕ Το ΚΚΕ, ενώ έχει σταθερή θέση υπέρ της αποδέσµευσης της χώρας από την Ε.Ε., τη συναρτά µε την αλλαγή του κοινωνικού σχηµατισµού.
07
ipropaganda.gr
Παρασκευή 24 Μαρτίου 2017
ΤΟ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΦΥΓΗΣ 19 Ιουνίου 2000 Η συµµετοχή της Ελλάδας στο ευρώ γίνεται δεκτή από τους ηγέτες της Ε.Ε., ύστερα από µια σειρά µέτρων που φαίνονται να έχουν µεταβάλει τα δηµοσιονοµικά στοιχεία της χώρας. Την Πρωτοχρονιά του 2001, η Ελλάδα γίνεται επίσηµα µέλος της ευρωζώνης. Μόνο το ΚΚΕ και η εξωκοινοβουλευτική Αριστερά διαφωνούν. 1η Ιανουαρίου 2002 Τα ΑΤΜ αρχίζουν να δίνουν ευρώ. 7 Μαΐου 2004 Η Eurostat αµφισβητεί τα στοιχεία της κυβέρνησης Σηµίτη για το έλλειµµα. Η Ελλάδα τίθεται υπό δηµοσιονοµική επιτήρηση. 11 Φεβρουαρίου 2009 Η παγκόσµια οικονοµική κρίση οδηγεί στην πρώτη κρίση του ευρώ. Εγείρονται για πρώτη φορά ερωτήµατα για την πιθανή διάλυση της ευρωζώνης. 11 ∆εκεµβρίου 2009 Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εκδίδει τη µελέτη «Αποχώρηση και Αποποµπή από την Ε.Ε. και την ΟΝΕ - Κάποιες Σκέψεις». 23 Απριλίου 2010 Με το χρέος να έχει καταστεί µη βιώσιµο, η Ελλάδα προσφεύγει στον Μηχανισµό Στήριξης της Ε.Ε. και του ∆ΝΤ. 15 Νοεµβρίου 2010 Στο Συνέδριο του κόµµατός της, η Α. Μέρκελ επικρίνει το SPD για το «τεράστιο λάθος» να αποδεχθεί την ένταξη της Ελλάδας στην ευρωζώνη. 6 Μαΐου 2011 Στη συνάντηση της Κοµισιόν στο Λουξεµβούργο, ο Βόλφγκανγκ Σόιµπλε προσέρχεται µε µία έκθεση που έχει συντάξει το υπουργείο του σχετικά µε τα δεινά που θα επιφέρει στην Ελλάδα η έξοδος από το ευρώ. 7 Φεβρουαρίου 2012 Ο επικεφαλής οικονοµολόγος της Citigroup Γουίλεµ Μπιούτερ επινοεί τον όρο Grexit. 3 Ιουλίου 2012 Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Ντέιβιντ Κάµερον προειδοποιεί: «Θα κλείσουµε τα σύνορα στους Ελληνες σε περίπτωση Grexit». 26 Ιουλίου 2012 Η Citigroup δίνει πιθανότητα 90% για το Grexit στους επόµενους 12-18 µήνες. 23 Μαΐου 2013 Κόντρα στην πρόβλεψή του σχεδόν έναν χρόνο πριν, ο Γουίλεµ Μπιούτερ της Citigroup δηλώνει ότι το Grexit είναι πια «µάλλον απίθανο». Αιτία η εφαρµογή των µνηµονιακών µεταρρυθµίσεων από τη συγκυβέρνηση Ν∆-ΠΑΣΟΚ-∆ΗΜΑΡ. 14 Μαΐου 2014 Εν όψει των ευρωεκλογών, που θα αποτελέσουν την πρώτη εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, δηµοσίευµα των Financial Times αναφέρεται σε πλάνο για Grexit που έχουν καταρτίσει από κοινού Κοµισιόν, Euroworking Group, ∆ΝΤ και ΕΚΤ. Αυτό σηµαίνει πρακτικά ότι µόνο µια σοσιαλιστική επανάσταση µπορεί να τροποποιήσει επί τα βελτίω τις συνθήκες ζωής των πολιτών. Αυτό οδηγεί το ΚΚΕ να µην παίρνει θέση υπέρ της εξόδου από το ευρώ. Αντιθέτως, θεωρεί ότι στη σηµερινή συγκυρία ένα τέτοιο σχέδιο εξόδου θα ευνοούσε τα συµφέροντα των δανειστών. Εµφανίζεται, έτσι, να ταυτίζεται ως προς αυτό µε την κυρίαρχη στάση εντός της κυβέρνησης, που βλέπει τη δραχµή ως καταστροφή, αφού αντικειµενικά θα ευνοεί τους αντιπάλους της χώρας. Στον βαθµό λοιπόν που η σοσιαλιστική επανάσταση δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα, αυτό που παραµένει είναι µια στωική στάση υποµονής και πάλης οπισθοφυλακής εντός του ευρώ. Είναι χαρακτηριστικό στην περίπτωση του ΚΚΕ το πώς η άκαµπτη πίστη στον τελικό σκοπό της επανάστασης καταλήγει εντέλει να µετατρέπεται σε έναν ρεφορµισµό της πραγµατικότητας. Οχι και µικρό κατόρθωµα. Ο ευκαιριακός δραχµισµός της Χρυσής Αυγής Με τη Χρυσή Αυγή να είναι επί σειρά ετών εγγεγραµµένη στη σφαίρα των «δραχµιστών» από τα εγχώρια ΜΜΕ, η πύκνωση των άρθρων υπέρ του Grexit στον ιστότοπο της οργάνωσης ήταν αναµενόµενο να µην προκαλέσει καµία εντύπωση. Ο γενικός γραµµατέας της Χρυσής Αυγής Νίκος Μιχαλολιάκος, πάντως, προέκρινε ανοιχτά σε συνέντευξή του την αποχώρηση
από το κοινό νόµισµα, ενώ διεµήνυσε ότι «στις επόµενες εκλογές η Χρυσή Αυγή θα έχει ως βασικό πολιτικό επιχείρηµα την επιστροφή στη δραχµή, γιατί το ευρώ απέτυχε». Ωστόσο, αυτή η θέση είναι σχετικά πρόσφατη. ∆εν πρέπει να ξεχνάµε ότι στην πρώτη µεγάλη άνοδο της νεοναζιστικής οργάνωσης, το 2012, ο Ν. Μιχαλολιάκος εµφανιζόταν ως διαπρύσιος υποστηρικτής του κοινού νοµίσµατος, δηλώνοντας άλλοτε ότι είναι «αναντίρρητα» υπέρ του ευρώ επειδή «η δραχµή θα ήταν καταστροφή» και άλλοτε ότι δεν είναι υπέρ της αποχώρησης από το ευρώ «για τον απλούστατο λόγο ότι το ευρώ το έχουµε πληρώσει». Στα χρόνια που ακολούθησαν, από το 2013 µέχρι πρόσφατα, η άτεγκτη στάση ενάντια στο Grexit αντικαταστάθηκε από το σύνθηµα που ο αρχηγός της οργάνωσης επαναλάµβανε συχνά σε κοινοβουλευτικές οµιλίες και συνεντεύξεις ότι στο δίληµµα «ευρώ ή Ελλάδα», οι ίδιοι διαλέγουν «Ελλάδα», παραλλαγές του οποίου συναντάµε στις περισσότερες µέχρι τώρα δηµόσιες δηλώσεις στελεχών. Τόσο το σύνθηµα όσο και η ανάλυσή του στις επίσηµες πολιτικές θέσεις της Χρυσής Αυγής µαρτυρούν την απροθυµία της οργάνωσης να διαλέξει στρατόπεδο στο ερώτηµα «ευρώ ή δραχµή». Οπότε εδώ πρόκειται ξεκάθαρα για µια στρατηγική εκµετάλλευσης της περιρρέουσας ατµόσφαιρας που εντάσσει το Grexit στο κέντρο των πολιτικών συζητήσεων, παρά για µια επεξεργασµένη θέση.
22 Μαΐου 2014 Ο Βόλφγκανγκ Σόιµπλε ισχυρίζεται ότι ήταν Ελληνας πολιτικός («για τα δηµοκρατικά αισθήµατα του οποίου έχει αµφιβολίες») αυτός που του πρότεινε το Grexit. 20 Φεβρουαρίου 2015 Το προσχέδιο της συµφωνίας µεταξύ Ελλάδας και δανειστών βάζει ένα προσωρινό φρένο στη συζήτηση περί Grexit. 28 Ιουνίου 2015 Με τις διαπραγµατεύσεις σε αδιέξοδο, η κυβέρνηση ανακοινώνει δηµοψήφισµα για την απόρριψη ή την αποδοχή της συµφωνίας που προτείνουν οι δανειστές. Το δηµοψήφισµα πραγµατοποιείται στις 5 Ιουλίου και το «Οχι» κερδίζει µε 61,31%. 12 Ιουλίου 2015 Το τρίτο µνηµόνιο ψηφίζεται στις 14 Αυγούστου 2015, κλείνοντας τη συζήτηση περί Grexit. 3 Φεβρουαρίου 2016 Αποκάλυψη Σόιµπλε: «Είχα πει στον Ευάγγελο Βενιζέλο το 2011 ότι θα έπρεπε να εξετάσει την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ για κάποια χρόνια, µε αντάλλαγµα τεράστια βοήθεια. Η έξοδος από το ευρώ θα έπληττε τη χώρα άπαξ και θα είχε αποφευχθεί η “ατελείωτη διαδικασία” των σκληρών µέτρων για τους Ελληνες πολίτες». 4 ∆εκεµβρίου 2016 Την ηµέρα κατά την οποία η Ιταλία διενεργεί δηµοψήφισµα για τις συνταγµατικές αλλαγές µε το βλέµµα όλης της Ευρώπης στραµµένο πάνω της, ο Βόλφγκανγκ Σόιµπλε επαναφέρει διά της πλαγίας οδού των µεταρρυθµίσεων την προοπτική ενός Grexit. 3 Μαρτίου 2017 Το Grexit πλανάται ακόµα, ενώ η πεποίθηση της κυβέρνησης ότι η χώρα µας βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση λόγω των εκλογών στην Ευρώπη ίσως να µην αποδειχθεί αληθινή, προειδοποίησε από τους ∆ελφούς και το Οικονοµικό Φόρουµ ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σηµίτης.
08
ipropaganda.gr
Παρασκευή 24 Μαρτίου 2017
ΟΤΑΝ ΤΟ 2011 διέρρευσε στον διεθνή Τύπο η ανεπιβεβαίωτη φήµη ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου ξεκινούσε να διερευνά πιθανή έξοδο από το ευρώ, ένας ενδιαφέρων διάλογος διαµείφθηκε µεταξύ των καταξιωµένων οικονοµολόγων Μαρκ Βάισµπροτ και Πολ Κρούγκµαν. Ο πρώτος, σθεναρός υποστηρικτής του Grexit καθ’ όλη τη διάρκεια της ελληνικής κρίσης, υποστήριζε ότι η µόνη λύση για την Ελλάδα ήταν η έξοδος από το κοινό νόµισµα, γεγονός που θα της επέτρεπε να ακολουθήσει το ανορθωτικό παράδειγµα της Αργεντινής. Ο δεύτερος παραδέχτηκε κάποιες ευνοϊκές εξαγωγικές ευκαιρίες που προέκυψαν για την Αργεντινή, αλλά επεσήµανε την κοµβική διαφορά που έχει η διάλυση της σταθεροποιηµένης ισοτιµίας µεταξύ δύο νοµισµάτων µε την αποχώρηση από ένα κοινό νόµισµα. Για τον Κρούγκµαν, µακροπρόθεσµα η Ελλάδα είχε περισσότερα να κερδίσει από την παραµονή στην ευρωζώνη και αρκετά να χάσει αν επιχειρούσε να ακολουθήσει το παράδειγµα της Αργεντινής. Τον Ιούλιο του 2015, ο διεθνούς φήµης οικονοµολόγος είχε πια αλλάξει γνώµη. «Η απλή υπόνοια της εξόδου από το ευρώ θα ενεργοποιούσε καταστροφικά bank run και οικονοµική κρίση», έγραφε στους New York Times. «Αλλά σ’ αυτό το σηµείο, η οικονοµική κρίση έχει ήδη συµβεί. Το κόστος της εξόδου από το ευρώ έχει πληρωθεί. Γιατί λοιπόν να µην κυνηγήσει [η Ελλάδα] και τα οφέλη;». Πλήθος οικονοµολόγων –όχι απαραίτητα οπαδών της διάλυσης της ευρωζώνης– έχουν επισηµάνει τα δοµικά προβλήµατα του κοινού νοµίσµατος, µε βασικότερο όλων την ασυµµετρία οικονοµικών µοντέλων και µορφών ανάπτυξης στις διάφορες χώρες που συµµετέχουν σ’ αυτό. Ακόµα περισσότεροι είναι αυτοί που πιστεύουν ότι τα προβλήµατα εντείνονται και γίνονται αδιέξοδα από τις πολιτικές επιλογές της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας, η οποία φαίνεται ανεπηρέαστη από τα εκλογικά αποτελέσµατα. Ο,τι ισχύει όµως για τη διαχείριση της ευρωζώνης, ισχύει και για τα πιθανά σενάρια του Grexit· πέρα από κάποια βασικά και αναπόφευκτα προβλήµατα, το µέγεθος και η έκτασή τους θα βασιστεί σε πολιτικές επιλογές – κυρίως εντός, αλλά και εκτός της χώρας. Σε σχέση µε τα δοµικά προβλήµατα υπάρχει συµφωνία τόσο από τους υποστηρικτές όσο και από τους πολέµιους του Grexit. Η υποτίµηση του νέου νοµίσµατος, ο κίνδυνος φυγής κεφαλαίων, ο πληθωρισµός, τα ελλείµµατα σε καύσιµα και φάρµακα, αλλά και η αδυναµία αποπληρωµής των άµεσων δανειακών υποχρεώσεων της χώρας προς την Ευρώπη θα ήταν αδιαµφισβήτητα αποτελέσµατα αυτής της απόφασης. Λόγω όµως του «ταµπού» γύρω από την πιθανή επι-
Ο κόσμος μετά την έξοδο: Ρημαδιό ή βόλτα στο πάρκο; λογή του Grexit από την ελληνική πλευρά, δεν υπήρχε κανένα διεξοδικό πλάνο δηµοσιευµένο µέχρι την έκθεση που συνέταξαν πρόσφατα οι Κώστας Λαπαβίτσας (φωτ.) και Θεόδωρος Μαριόλης για λογαριασµό του Ευρωπαϊκού ∆ικτύου Ερευνών Κοινωνικής και Οικονοµικής Πολιτικής (Ε∆ΕΚΟΠ). Το ιδεατό και τα προβλήµατα Από την έκθεση προκύπτει ότι η σπουδαιότερη ικανότητα που θα καθόριζε τη διάρκεια και το βάθος της κρίσης, αλλά και τα αποτελέσµατα του Grexit, είναι η ταχύτητα. Σύµφωνα µε τους συντάκτες, βασική προϋπόθεση για την έξοδο είναι ότι αυτή πρέπει να συµβεί αστραπιαία και χωρίς να έχει ανακοινωθεί εκ των προτέρων. Τα capital controls χρειάζεται να παραµείνουν σε εφαρµογή και να αυστηροποιηθούν προκει-
µένου να αποτραπεί η φυγή κεφαλαίων. Πρόσωπα όπως ο πρωθυπουργός, ο υπουργός Οικονοµικών και ο ειδικά διορισµένος επίτροπος του τραπεζικού συστήµατος θα είναι αναγκαστικά επιφορτισµένοι µε υπερεξουσίες, προκειµένου να µπορούν να ελέγξουν τις εξωτερικές και εσωτερικές πιέσεις που θα ασκηθούν στην κυβέρνηση που θα το πραγµατοποιήσει. Η υποτίµηση του νοµίσµατος θα ευνοήσει την ανατροπή του ισοζυγίου εισαγωγών-εξαγωγών προς την αύξηση των δεύτερων, κάτι που θα έπρεπε ούτως ή άλλως να αποτελεί πρωτεύοντα στόχο της οικονοµίας για την πρώτη περίοδο. Η σπάνη καυσίµων θα είναι πραγµατική και γι’ αυτό πρέπει να έχει αντιµετωπιστεί µε ειδικές συµφωνίες εκ των προτέρων. Αντίστοιχα προβλήµατα θα υπάρξουν και στα φάρµακα και τα τρόφιµα, αν και όχι στον ίδιο βαθµό. Ιδίως για τα τρόφιµα, η επάρκεια πρέπει να θεωρείται εφικτή. Στα φάρµακα η εγχώρια παραγωγή είναι ασθενέστερη, αλλά σύµφωνα µε τους συντάκτες της έκθεσης µπορεί να ρυθµιστεί µε ελεγχόµενη διανοµή, προστατεύοντας τις πιο αδύναµες τάξεις. Αυτό το δυστοπικό σενάριο πρέπει ωστόσο να θεωρείται υπό όρους παροδικό. «Υπό όρους», επειδή από τα δεκάδες πιθανά ή πιο βέβαια προβλήµατα που παρατίθενται στην έκθεση του Ε∆ΕΚΟΠ, ούτε ένα δεν φαίνεται ανεπίλυτο. Αυτό δεν έχει να κάνει µόνο µε τη διεξοδική έρευνα και τη µεγάλη εφευρετικότητα των συντακτών της, αλλά και µε την ίδια τη φύση του Grexit. Στο κείµενο διαφαίνεται καθαρά ότι η έξοδος από το ευρώ είναι ένα σύνολο ενδεχοµενικοτήτων και όχι µία πάγια στρατηγική επιλογή. Από την αποκατάσταση της εµπορικής πίστης µέχρι την προστασία του εργατικού δυναµικού που θα επωµιστεί το αναπτυξιακό εγχείρηµα, και από την καλλιέργεια των βιοµηχανικών και αγροτικών δραστηριοτήτων µέχρι τις τιµές των εµπορευµάτων, οι προκλήσεις που θέτει η προοπτική του Grexit βασίζονται πριν απ’ όλα στη δυνατότητα του καθεστώτος που θα το εφαρµόσει να διασφαλίσει την κοινωνική δικαιοσύνη. Στην ιδεατή του µορφή, που το σχέδιο θα εφαρµοζόταν χωρίς να ευνοεί ίδια συµφέροντα, θα µπορούσε να είναι και πολύ λιγότερο δυσβάσταχτο για την κοινωνία από ό,τι επτά έτη µνηµονίων. Το σίγουρο, όµως, είναι ότι µε την απροθυµία των µεγαλύτερων πολιτικών δυνάµεων της χώρας να συζητήσουν το ενδεχόµενο, το Grexit µπορεί να έρθει µόνο ως αποτέλεσµα εξωτερικών πιέσεων. Ακόµα και αν η πλευρά των δανειστών φαίνεται να είναι και η ίδια αρκετά απροετοίµαστη γι’ αυτό, πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι θα πιάσει το πολιτικό προσωπικό που θα κληθεί να το εφαρµόσει σε βαθύ λήθαργο.