reflections 2024#3
Czech that! • Timeless Dialogues • RE(f/v)ERENCE • MANA
Czech that! • Timeless Dialogues • RE(f/v)ERENCE • MANA
BELGIAN WIND ENSEMBLE ANTWERP
Aan alle huidige en toekomstige luistervrienden van I SOLISTI
“De slechtste weg om van één punt naar een ander te gaan is de rechte weg” Pierre Boulez
Zowat dertig jaar geleden vroeg Francis Pollet mij om als jonge snaak met I SOLISTI het trio Droombeelden van Wim Henderickx op te nemen. Tijdens dit seizoen mag ik dit prachtige werk weer op het podium brengen, samen met de NextGeneration Artists Balder, Emile en Jappe in de productie Timeless Dialogues … Inderdaad: dialogen tussen generaties waarbij de voortvliedende tijd lijkt stil te staan. Deze dialoog is de laatste decennia een essentieel onderdeel van het DNA van I SOLISTI geworden: van de I SOLISTI Academy tot de vele projecten waarin jonge kunstenaars hun vernieuwende stemmen laten horen, geruggensteund door ouwe rotten in het vak die op deze manier ook zichzelf blijven heruitvinden.
Vanuit dit gezichtspunt kan de titel van één van de blikvangers in dit nieuwe seizoen — Répons van Pierre Boulez — als metafoor gelezen worden voor de bruisende activiteit van I SOLISTI. Répons — een responsorium — is in de oorspronkelijke betekenis een dialoog tussen cantor en congregatie. In Bouleziaanse zin wordt het een veelgelaagde dialoog tussen soli, ensembles, ensembleleden, elektronische transformaties en pure instrumentale klanken. In een nog breder perspectief zien we een dialoog tussen oud en nieuw: Mozart, Beethoven, Bruckner, Poulenc, Janacek, Britten, etc… versus Boulez, Cage, Neyrinck, Van Parys, Henderickx, Saariaho, etc …. — Timeless Dialogues!
Boulez zou ook van de virtuositeit van de Solisti genoten hebben. “Ik hou van virtuositeit, omdat het een synoniem voor gevaar is”, zei hij. Die dialoog met onze eigen mogelijkheden en de voortdurende ontwikkeling ervan is cruciaal voor elke concertbeleving.
Last but not least biedt het nieuwe concertseizoen u een reuze-responsorium aan: een dialoog tussen uitvoerder en luisteraar. Om opnieuw Boulez te parafraseren: voor zijn Répons zag hij het grondplan van een stad als geografisch model. In het centrum is het ensemble, in de periferie nemen de solisten plaats en daartussen zetelt u, geliefd publiek. Laat u verleiden door het rijk gevarieerde aanbod.
Sta me toe iets persoonlijk aan te stippen. Eén van de projecten van de NextGeneration Artists raakt voor mij de haast onuitsprekelijke kern van onze gemeenschappelijke passie: “Nothing Happens, twice”. We gaan allemaal — publiek en uitvoerders, jong en ouder — “op zoek naar de stilte tussen de woorden, naar de ruimte tussen de noten, naar wat zich verstopt in de leegte.”
Afsluiten doe ik graag met een laatste uitspraak van de 100-jarige Boulez : “De slechtste weg om van één punt naar een ander te gaan is de rechte weg.” Hij verkoos de spiraal …
In What We Trust première in Concertgebouw Brugge
We nodigen u dan ook van ganser harte uit om deel uit te maken van onze luisterspiraal.
Jan Michiels
Het Leuvense Festival 20·21 viert dit jaar zijn dertigste verjaardag. Sinds jaar en dag focust dit festival — what’s in a name? — op de muziek van de 20ste en de 21ste eeuw. I SOLISTI was daarbij al meermaals onze gast, en telkens met heel veel succes. De uitvoeringen van de Drei Kompositionen van Galina Oestvolskaja en van Olivier Messiaens Et exspecto resurrectionem mortuorum sloegen echt in, en verleden jaar was ook de uitvoering van Erik Saties Parade een voltreffer.
Ook dit jaar staat I SOLISTI op het programma van Festival 20·21, en wel op het verjaardagsevenement op 13 oktober: “Czech that!”. Deze dag staat volledig in het teken van de Tsjechische muziek: ‘s namiddags weerklinkt het onvolprezen Pavel Haas Quartet, ’s avonds (om 18u) is het de beurt aan I SOLISTI. Beide concerten zijn volledig opgebouwd rond de muziek van drie Tsjechische componisten: Leos Janáček, Boduslav Martinů en Erwin Schulhoff. Waar het eerste concert nog balanceert tussen vreugde
en verdriet, is het I SOLISTI-concert een en al uitbundigheid — perfect geschikt dus voor de festivalverjaardag.
Van de drie genoemde componisten is Janáček natuurlijk de bekendste: Mladi (‘Jeugd’) en het Concertino behoren tot het standaardrepertoire van elke zichzelf respecterende houtblazer of hoornist. Het zijn ongelooflijk geraffineerde miniatuurtjes die getuigen van Janáčeks enorme vitaliteit in het laatste decennium van zijn leven. Ze verbinden een vreugdevolle ouderdom met frisse herinneringen aan een ver vervlogen kindertijd.
Martinů is wat jonger dan Janáček en ook minder bekend, al liet hij een ontzaglijk oeuvre na. Zijn Revue de cuisine is een van zijn uitbundigste composities, doordrenkt van de “esprit de Paris” waarin Martinů zich zo graag liet onderdompelen. Het stuk is een speels ballet waarin de (kook) potten haast letterlijk aan het dansen gaan. De receptuur combineert een pittige portie neoclassicisme met een prettige dosis jazz. De muziek pruttelt en bruist zodat het publiek haast zou vergeten welke uitdagingen ze aan de uitvoerders stelt.
De muziek pruttelt en bruist zodat het publiek haast zou vergeten welke uitdagingen ze aan de uitvoerders stelt.
De minst bekende van de drie Tsjechen is zonder twijfel Erwin Schulhoff. Nochtans was Schulhoff niet alleen een geniaal pianist maar ook een buitengewoon getalenteerd en veelzijdig componist. Als jongeling liet hij zich rijkelijk inspireren door het modernisme à la Schönberg; dat kunt u ’s middags zelf komen vaststellen in zijn magistrale Strijksextet. Daarna kwam hij ook in de ban van het dadaïsme, wat onder meer Der Bassnachtigall opleverde, een hilarisch stuk voor contrafagot dat ongetwijfeld ooit nog te horen zal zijn op Festival 20·21. Ook de jazz was enige tijd een inspiratiebron voor Schulhoff, wat ook in Le Bourgeois Gentilhomme hier en daar te horen is. Maar de hoofdtoon van dit ballet is toch neoclassicistisch; verwonderlijk is dat niet, aangezien het stuk ook gebaseerd is op een komedie van Molière.
Wat heel bijzonder wordt aan de uitvoering van Schulhoffs ballet is de samenwerking met tekenares Gerda Dendooven. Met een combinatie van tekeningen die ze vooraf maakt en live-tekeningen geeft ze gestalte aan Molières toneelstuk, dat de draak steekt met een would-be aristocraat. Festival 20·21 heeft de gewoonte om video vooral ondersteunend te gebruiken, maar voor deze feestelijke gelegenheid keren we de rollen om. De vijftien musici van I SOLISTI verdwijnen grotendeels in de orkestbak van de Schouwburg en stellen van daaruit alles in het werk om het tekenwerk van Dendooven optimaal tot zijn recht te laten komen. De vijf (!) slagwerkers maken wel deel uit van het scènebeeld.
Na het concert heft Festival 20·21 het glas en zijn alle luisteraars en uitvoerders van harte welkom om mee te vieren. Na zoveel muzikaal gebruis zal de champagne ongetwijfeld uit eigen beweging beginnen te knallen.
Pieter Bergé, artistiek directeur Festival 20·21
Jong, aanstormend toptalent onder de vleugels van een ervaren meester: het succesrecept van de I SOLISTI Academy ervaart u in dit boeiend programma.
Pianist Jan Michiels, sinds vele jaren kernlid van I SOLISTI, bundelt de krachten met drie I SOLISTI NextGeneration Artists, het traject voor talentontwikkeling van gevorderde jonge artiesten.
Naast meesterlijke kamermuziek van Beethoven, Stravinsky en Poulenc brengen ze met Droombeelden van Wim Henderickx een ode aan de in 2022 veel te vroeg overleden Vlaamse componist die jarenlang innig met I SOLISTI samenwerkte. Siebe Thijs was student van Wim en componeert nieuw werk voor de vier musici in samenwerking met dichter en performer Lotte Dodion.
Een concert volledig in het teken van artistieke continuïteit én vernieuwing — twee begrippen die zeker niet elkaars tegengestelden hoeven te zijn — tussen verschillende generaties.
Op de première in Lier krijgt het project nog een extra dimensie door de Troostfabrik, een project waarbij troost in het kader van Allerheiligen centraal staat. Bovendien is Wim Henderickx geboren en getogen Lierenaar, dus dat wordt ongetwijfeld een bijzonder moment in het bijzijn van zijn familie en vrienden.
Tijdens een dubbelinterview spraken we met componist Siebe Thijs over zijn nieuwe compositie voor I SOLISTI, de verhouding tot het werk van Wim en de samenwerking met Lotte Dodion. Met Balder Dendievel hadden we het over het tot stand komen van het programma en zijn traject als NextGeneration Artist bij I SOLISTI.
Siebe, Francis Pollet vroeg jou om als oud-student van Wim Henderickx een nieuw werk te schrijven waarbij je je ten dele zou laten inspireren door het trio Droombeelden, destijds door Wim voor Francis en I SOLISTI geschreven. Hoe voelde het om met deze vraag aan de slag te gaan?
Enerzijds vond ik het zeer inspirerend om aan de slag te gaan met Droombeelden, een prachtig werk van Wim dat intussen al meer dan 35 jaar geleden (in 1988) gecomponeerd werd. Anderzijds liet ik het stuk ten dele los en deed ik mijn eigen ding. Eerst en vooral ging (stads)dichter Lotte Dodion aan de slag met de vier taferelen/delen van Droombeelden en baseerde ze haar vier gedichten op de klanken en de beelden
die deze bij haar opriepen. Toen haar gedichten klaar waren, ben ik aan de muziek begonnen en maakte ik vier muzikale fragmenten die hierbij aansluiten. Ik liet me dus in eerste instantie inspireren door de muziek van Wim en vervolgens door de gedichten van Lotte.
Je werkte vroeger reeds samen met I SOLISTI naar aanleiding van Composers Lab; toen was kortfilm een inspiratiebron, nu is het tekst. Ga je als componist vaak in dialoog met andere kunstvormen?
Deze multidisciplinaire werkwijze werkt voor mij zeer goed. Ik focus mij de laatste tijd naast muziek voor muziekensembles ook steeds meer op de creatie van muziektheater en interdisciplinaire projecten zoals installaties en geluidskunst voor film en video. In muziektheater ben ik gewend om met tekst aan de slag te gaan.
De tekst die Lotte Dodion me aanreikte, resoneerde voor mij onmiddellijk en leidde tot een zeer fijn schrijfproces. Ik maakte vier miniaturen die geïnspireerd zijn door de vier gedichten, maar waarin ik ook Wim zijn werk
als een soort echo wou laten weerklinken. Het tweede deel van Wim zijn werk Droombeelden eindigt op een fermata. Ik besloot om van deze fermata gebruik te maken en mijn nieuw werk te beschouwen als een uitgeschreven, als het ware geëxplodeerde fermata. Alsof er een stroom van gedachten onder die fermata wordt geplaatst, als interlude middenin Wim zijn originele werk. De gedichten van Lotte Dodion maken deel uit van de compositie en worden live gebracht door de musici zelf. De stem wordt zo een deel van het instrumentarium van de musici en wordt ook nog op andere momenten in het stuk
ingezet. Tussen het tweede en derde deel van Droombeelden komt er dus met mijn nieuwe stuk een ode aan Wim waarvan ik alle details hier nog niet allemaal onthul (lacht).
Hoe verliep de samenwerking tussen jou en (stads)dichteres Lotte Dodion tijdens het maakproces?
Dat verliep zeer organisch en voelde juist aan. Na een eerste conceptueel overleg in samenwerking met Francis voelden we dat we meteen op dezelfde golflengte zaten. We kwamen overeen dat Lotte eerst de gedichten zou schrijven, geïnspireerd door de muziek van Droombeelden. Op een gegeven ogenblik heb ik dan van haar deze gedichten ontvangen en ben ik aan de slag gegaan met de muziek op en met de tekst. Het was een droom van een samenwerking en ik ben bijzonder benieuwd om het verklankte resultaat te horen.
Klinkt veelbelovend. Wij zijn er ook erg benieuwd naar!
thijS & balder
Balder, als jong musicus, recent aangesteld als hobo solo bij Philzuid, kan je excelleren in een eerder traditionele orkestomgeving. Bij I SOLISTI als NextGeneration Artist bewandel je bewust ook andere paden. Hoe kijk je intussen naar jouw NextGeneration traject van de voorbije jaren?
Als I SOLISTI Youngstar en later NextGeneration Artist heb ik de kans gekregen om mij voortdurend te vervolmaken als uitvoerend musicus, in samenwerking met andere jonge toptalenten en professionals van I SOLISTI. Mijn allereerste project met I SOLISTI in 2017 was Avontuur van Karel Goeyvaerts, een concerto voor piano en blazers. Ik was toen nog erg jong (15) en stond meteen met een topper als pianist Jan Michiels op het podium. Ik ken niemand op de planeet die beter Goeyvaerts speelt dan Jan Michiels. Sedertdien is mijn motto: als ik met Jan Michiels kan samenwerken zal ik het doen!
Maar los van het uitvoeren stond binnen NextGeneration ook steeds het maakproces vrij centraal in mijn traject. Zo heb ik de voorbije jaren de kans gekregen om zelf een project uit te denken en te creëren in samenwerking met actrices, zandkunstenaars en met verschillende compositieopdrachten aan jonge componisten. Dit project, Metamorfosen, werd nadien door I SOLISTI in productie genomen en toert intussen nog steeds. Als jong musicus zijn dergelijke trajecten een uniek leerproces om je niet alleen als uitvoerder, maar ook als conceptueel denker en ondernemend kunstenaar te ontwikkelen.
Het project TIMELESS DIALOGUES is daar opnieuw een mooi voorbeeld van. Van bij het ontstaan van het concept om een programma te maken met Jan
Michiels en I SOLISTI NextGeneration Artists werd ik door Francis (Pollet) betrokken om mee na te denken over de invulling daarvan. Vermits Droombeelden van Wim Henderickx het uitgangspunt was, kwamen we vrij snel bij het idee om ook een opdracht te geven aan (diens gewezen student) Siebe Thijs om een nieuw werk te creëren in dezelfde bezetting als eerbetoon aan Wim. Siebe had ik beter leren kennen tijdens het ontwikkelen van Metamorfosen. De idee om NextGeneration artists in dialoog te laten gaan met een pianist van het kaliber van Jan Michiels is typisch voor de I SOLISTI Academy. Deze dialoog tussen verschillende generaties is steeds erg verrijkend. De rest van het programma kwam verder organisch tot stand in open gesprekken tussen Francis en mezelf. Zo kwamen we uiteindelijk uit bij het muzikale programma waarbij ook klarinet een belangrijke rol zal spelen en hebben we drie NextGeneration musici die samen het podium delen met Jan Michiels: naast mezelf zijn dat klarinettist Emile Souvagie en fagottist Jappe Dendievel.
Ook dramaturgie is iets waarover binnen I SOLISTI altijd goed wordt nagedacht. Zo zijn we nog een stapje verder gegaan toen Cultuurcentrum Lier specifiek vroeg naar een programma rond troost voor hun project de ‘Troostfabrik’ en suggereerde Francis om (stads)dichteres Lotte Dodion te betrekken in het project met gedichten bij elk van de vier delen van de creatie van Siebe Thijs. Deze multidisciplinaire aanpak is ook weer typisch I SOLISTI en ligt me erg. Ik ben zeer benieuwd naar hoe deze muziek van Siebe en de teksten van Lotte als één geheel zullen gebracht worden. Opnieuw op de planken staan met de andere toptalenten van I SOLISTI NextGeneration, mijn broer Jappe op fagot en Emile Souvagie op klarinet wordt een feest!
Woensdag 6 november 2024 20:15
Colibrant Lier
in het kader van van de Troostfabrik
Cultuurcentrum Lier
Première/ hommage aan Wim Henderickx
tickets via www.lierscultuurcentrum.be
Zondag 19 januari 2025 11:00
Kasteel d’Ursel Bornem – Cultuurcentrum Ter Dilft
tickets via www.terdilft.be
Zaterdag 25 januari 2025 20:00
Cultuurcentrum Maasmechelen
tickets via www.ccmaasmechelen.be
Zondag 11 mei 2025 11:00
Predikherenkerk
tickets via Lunalia Mechelen
“…als een zonnige harmonie die haar stralen overal verspreidt, waarna deze telkens opnieuw naar de kern terugkeren.” Zo omschrijft de Finse componiste Kaija Saariaho (1952-2923) haar werk Solar. Rond dit glanzende werk scheppen drie vrouwelijke makers — uit evenveel verschillende generaties — klinkende reflecties als reverence. Tijdens Transit in Leuven en op November Music in Den Bosch 2024 zien de nieuwe werken van Saskia Venegas en Ellen Jacobs het levenslicht. Stralen op terugweg naar de kern, veranderd door tijd en ruimte….
Het nieuwe stuk Threnody van Annelies Van Parys (°1975) in opdracht van I SOLISTI, SPECTRA en Muziekcentrum De Bijloke ging in mei al in première Gent.
Threnody is een klaagzang waarvoor Van Parys zich liet inspireren door het chanson ‘Nymphes des Bois’, de beroemde Déploration sur la mort d’Ockeghem van Josquin Desprez. Ook Van Parys’ werk is een hulde aan een inspirerend collega componist. De frase “Vous avez perdu votre bon père” uit Josquins lamento kreeg voor haar tijdens het componeerproces door een persoonlijk verlies een wel erg bijzondere bijkomende betekenislaag. We creëerden deze bloedmooie nieuwe compositie in Muziekcentrum De Bijloke vlak voor de zomer en zijn erg blij om het stuk nu in Leuven en Den Bosch te kunnen hernemen.
Ook in The White Lotus van Saskia Venegas (°1983) spelen het lamento en de hulde aan de meester een cruciale rol. Vanuit donkere diepten begint de componiste een sonoor pad dat geleidelijk opklimt en transformeert tot kleurrijke, etherisch golvende melodieën, die uitmonden in een levendig, kort en krachtig ritmisch deel. Dit werk symboliseert transformatie, licht, fijngevoeligheid en kracht, evenals dankbaarheid en spiritualiteit, en is geschreven als een in memoriam voor haar gids Wim Henderickx.
“Mijn favoriete bezigheid was wandelen in het bos na de regen als de bladeren van de bomen nog nat waren. Die weerkaatsten het vogelgezang anders, als was het bos een grote echokamer.” Deze woorden van Saariaho inspireerden Ellen Jacobs (°1996). In haar hulde and in between, there is… vormen referenties aan het spatiale denken van de betreurde componiste het uitgangspunt.
Ellen Jacobs studeerde in 2021 af aan het KASK & Conservatorium te Gent bij componist Daan Janssens. Ze volgde er masterclasses van componisten als Oscar Bettison, Ansgar Beste en Malin Bång en kreeg enkele privélessen bij componiste Clara Iannotta. Ellen werkte samen met HERMESensemble, Plus-Minus Ensemble, Nemø ensemble, Erämaa Trio, Virago Symphony Orchestra, gitaarduo STOOM en Núna Ensemble. Een aantal jaren geleden nam ze als jong talent nog deel aan I SOLISTI Composers Lab.
Kaija Saariaho probeerde in haar muziek vaak natuurlijke fenomenen te vatten en deze te verklanken. In haar compositieproces was het dan ook belangrijk om zich bewust te zijn van de fysische eigenschappen van geluid en na te gaan op welke manier deze zich door verschillende ruimtes beweegt. In een gesprek met Tom Service spreekt Kaija over haar dream spaces (droomruimtes) en beschrijft ze hoe moeilijk het is om deze te verwezenlijken. Het concept van deze dream spaces resoneerde zeer sterk bij Ellen Jacobs en werd de basis van haar werk and in between, there is… Ze dacht na over de verschillende manieren waarop geluid een ruimte vult; in het bijzonder over het verschil tussen de akoestische eigenschappen van klanken die zich voortbewegen in een door de mens geconstrueerde ruimte enerzijds en in de natuur anderzijds. Ellen concretiseerde deze twee ruimtes in een kamer
bij haar thuis en een nabijgelegen bos. In beide ruimtes nam ze eenzelfde cymbaal op om de verschillende manieren waarop geluid in deze ruimtes voortbeweegt beter te kunnen begrijpen en beleven.
In opdracht van November Music schreef Saskia een nieuw werk voor I SOLISTI en SPECTRA in het kader van het programma RE(f/v)ERENCE. Saska lichtte alvast een tipje van de sluieren omtrent haar nieuwe compositie The White Lotus.
In and in between, there is… reflecteert Jacobs over haar bevindingen en ontstaat er een nieuwe ruimte die zich tussen deze twee werelden bevindt.
Saskia Venegas Aernouts is een SpaansBelgische componist, muziektheatermaker en violist gevestigd in Nederland. Haar interesse in menselijk sociaal-politiek gedrag en de urgentie om bewustwording van sociaal onrecht te bevorderen, voeden haar schrijven. Tijdens 2024 en 2025 zal Venegas componist in residentie zijn bij het Nederlandse Festival Music Meeting, waar ze twee producties zal ontwikkelen waarvoor ze een nieuw stuk zal schrijven voor de geprezen cellist Maya Fridman en een nieuw strijkkwartet voor niemand minder dan het legendarische Kronos Quartet. Venegas heeft de prestigieuze Nieuwe Makers-beurs ontvangen van het Nederlandse Fonds Podiumkunsten, waardoor ze haar carrière als componist, maker en vrouwelijke ondernemer kan uitbreiden.
Er is een spreekwoord dat zegt: als de leerling er klaar voor is, verschijnt de meester. Mijn reis als componist begon onverwacht op mijn midden dertigste, toen ik een zomercursus compositie volgde zonder de verwachting ooit componist te worden. Daar ontmoette ik Wim Henderickx. Na de cursus zei hij: “Saskia, je moet bij mij compositie komen studeren in Antwerpen!” Dat werd het begin van een nieuw leven voor mij. Ik begon open te bloeien als persoon, ik voelde dat ik mijn habitat had gevonden.
Tijdens een les vergeleek Wim mij met een lotusbloem en zei: “Je wortels komen uit de modder, maar je kleuren stralen aan de oppervlakte.” Deze metafoor raakte me diep en inspireerde me om een stuk te schrijven dat transformatie, licht, fijnheid, kracht en spiritualiteit weerspiegelt.
De lotusbloem zinkt elke nacht in troebel water, maar rijst bij zonsopgang op, puur en ongerept. Deze cyclus van wedergeboorte
symboliseert spiritueel ontwaken. Voor de Egyptenaren vertegenwoordigt de lotus het universum; voor de Hindoes draagt het de goden. In het boeddhisme verschijnt de Boeddha op een drijvende lotus. Naast deze heilige betekenissen leert de lotus ons dat we, met onwankelbaar geloof, uit de diepte kunnen opstaan en bloeien. Mijn stuk is een klankreis die de groei van een lotus weerspiegelt: van wortels in de duisternis tot een harmonieuze bloei aan de oppervlakte. De vervlochten melodieën van klarinet en fluit symboliseren het overwinnen van levensmoeilijkheden, ondersteund door het vloeiende klanklandschap van het ensemble. Wanneer deze melodieën de oppervlakte bereiken, nodigt een frame drum de rest van de instrumenten uit voor een intense, korte dans, die de vergankelijkheid van het leven uitdrukt voordat het overgaat in het hiernamaals. Dit stuk is opgedragen aan Wim Henderickx, die zichzelf omschreef als “een verdwaalde oosterling in het Westen” en die een grote impact had op Saskia als mens en als kunstenaar.
jaCobs & saskia
over MANA, haar project bij I SOLISTI
Laura, welk artistiek traject heb jij tot nu toe gelopen en hoe ben jij bij I SOLISTI terechtgekomen?
Mijn opleiding genoot ik aan de Kunsthumaniora voor Hedendaagse Dans te Antwerpen en vervolgens als danser/maker aan de ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem, Nederland. In mijn stagejaar ben ik meteen bij I SOLISTI terechtgekomen. Francis Pollet nodigde me uit om te choreograferen voor ‘weg’, een voorstelling van MakerSpace Artiest Toon Quanten. Vlak na mijn afstuderen en naar aanleiding van dit project werd ik gevraagd als MakerSpace Artiest binnen I SOLISTI (naast Toon Quanten, Michèle Delangrange en Jasper Charlet).
Mijn eerste werk binnen MakerSpace was The Beehive (met I SOLISTI en mijn broer Frederik Daelemans). Daarnaast maakte ik ook werk bij onder meer Theater aan de Rijn (Total eclipse, geselecteerd voor het Moving Futures Festival) en Dansgezelschap Maastricht.
Mijn werk gaat over fragiliteit en menselijkheid. Ik ben geboeid door de variëteit aan emoties die we ervaren. Voor mij betekent dans het vieren van emoties. Je emoties uitdrukken door middel van dans voelt als het groeien van een bloem uit een zaadje. Alles begint bij het luisteren naar je emoties om ze vervolgens uit te vergroten en vorm te geven zodat ze zo veel mogelijk mensen kunnen bereiken. Kunst is in essentie communicatie, wat tegelijkertijd ook de levensader is van onze menselijkheid. Ik geloof dat deze vorm van pure communicatie het mooiste is wat er is, daarom probeer ik deze telkens weer na te streven wanneer ik creëer.
Nu werk je aan een nieuw project binnen MakerSpace: vertel.
Ik ben sinds enkele jaren gefascineerd door de Europese heksenvervolgingen. Niet enkel door de tragische geschiedenis ervan, maar ook het fantastische aspect, de stereotypen, de esthetiek, de hype eromheen, en de stigmatisering ervan intrigeren me. Ik tekende al geregeld heksen, kreeg vaak de opmerking dat mijn bewegingstaal wat ‘hekserig’ is, en ben van jongs af aan gefascineerd door boekjes die heksen omschrijven als eenzame, krachtige vrouwen die iets meer lijken te weten dan een ander en bovendien graag hun zinnetje doordrijven.
Toen ik als kind de schrijnende realiteit achter het bestaan van de ‘heksen’ ontdekte, wakkerde dit nog meer interesse in me aan. Ik merkte dat dit onderwerp me diep raakte, en besloot hier iets mee te doen. Ik begon onderzoek te doen en kwam uit bij het verhaal van Cathelyne van den Bulcke. Cathelyne was een dappere vrouw die er onterecht van werd beschuldigd heks te zijn. Cathelyne werd geboren in Nijlen rond 1542, en overleed op de brandstapel op de Grote Markt van Lier in 1590, nadat ze eerst gewurgd werd uit genade omdat ze uiteindelijk toch had bekend. Ze was 48 jaar toen ze beschuldigd werd van hekserij. Cathelyne staat bekend om haar moed tijdens de folteringen om geen andere namen te noemen. Ze vertelde bijna alles wat de beulen wilden horen maar bleef dezelfde zin herhalen: ‘Ik ken hun namen niet.’ Zelf kwam ze helaas wel op die manier aan haar einde. Dankzij Cathelyne’s moed werden de heksenprocessen in de stad Lier beëindigd, wat van haar verhaal een
heldenverhaal maakt.
In jouw werk zoek je naar fragiliteit: hoe verbind je dat met dit project in het bijzonder?
Ik wil niet zozeer een verhaal vertellen maar eerder de nadruk leggen op het effect van zulke gebeurtenissen op onze menselijkheid. Ik wil hiervoor mijn publiek meenemen op een emotionele trip, en hen de kans geven om zich empathisch op te stellen ten opzichte van iemand zoals Cathelyne. Op die manier creëer ik een kans voor het publiek om te ervaren hoe het voelt om dit fenomeen te ondergaan vanuit de fragiele positie van de beschuldigde. Ik hoop hiermee gevoelens van menselijkheid, mededogen, begrip en verbinding te creëren. Ik geloof dat door meer verbondenheid in de samenleving, zulke drama’s zouden kunnen vermeden worden.
De onderliggende thematiek van MANA gaat over een nog steeds zeer actueel fenomeen, het aanwakkeren van haatgevoelens door valse informatie. Deze haat komt vaak voort uit een angst voor de betreffende groep of persoon. Misschien waren de mannen destijds wel bang voor sterke vrouwen die niet op hun mondje waren gevallen.
Wanneer deze haat zich verspreidt wordt het al gauw gemeengoed binnen de samenleving, waardoor een kleine groep ten onrechte geculpabiliseerd wordt. Die groep kan daar weinig tegen beginnen, waardoor de situatie vaak volledig uit de hand loopt. Dit is een angstaanjagend en gruwelijk fenomeen, vooral omdat het zich tot op heden blijft herhalen. Om die reden vind ik het enorm boeiend om dit onder de loep te nemen. Dit doe ik door me in te leven in de kwetsbare en pijnlijke positie van Cathelyne.
Hoe ga je dit omzetten naar een voorstelling, hoe maak je deze vertaalslag? Voor het uitwerken van dit project ging ik in eerste instantie op zoek naar bronnen om Cathelyne’s levensverhaal zo goed mogelijk weer te geven via een geheel van dans, beeld en muziek. Daarna selecteerde ik enkele kerngebeurtenissen uit haar leven die ik omzette in drie tekeningen met pen op papier op groot formaat: ‘De Verdenking’, ‘De Folteringen’ en ‘De Verbranding’. ‘De Folteringen’ bestaat volledig uit Cathelyne’s fantasie. In dit beeld verwerkte ik alles wat Cathelyne aan de beulen vertelde om van de tortuur af te komen. Zo zijn er weerwolven aanwezig alsook een heksensabbat, de duivel, een witte duif die
een geest zou geweest zijn enzovoort.
Daarna ging ik aan de slag met de choreografie. Op dit moment ben ik volop bezig met het onderzoeken en verder ontwikkelen van mijn eigen bewegingstaal. MANA is het derde project dat zich hiertoe leent. Na het duet Tales to Disturb en het werk voor 16 dansers Chariot, puur ik mijn taal verder uit via de solo MANA die ik zelf ook dans. Om de choreografie te creëren spits ik me toe op een emotionele contradictie: alles onder controle proberen krijgen terwijl je eigenlijk al verloren hebt.
In het kader van MANA komen mijn choreografische en beeldende taal voor het eerst samen. De manier waarop dans en beeld zullen kruisen is via projectie op mijn lichaam. De tekeningen worden digitaal geanimeerd door beeldend kunstenaar Noura Marien. Noura zoomt in en uit en speelt met het contrast tussen het leesbare en het abstracte. Door het abstraheren van de tekeningen gaat ze op zoek naar grillige texturen die afgewisseld worden met intense gezichten en grote massa’s mensen. Doordat de beelden op mij worden geprojecteerd, lijkt het soms of de figuren op de tekening me aanstaren, of alsof ik gevangen zit in de beelden. Dit draagt bij aan het beklemmende gevoel dat ik wil meegeven aan het publiek. De tekeningen lijken bewegende tattoos op mijn lichaam. De gezichten van de massa mensen die de verbranding aanschouwen kruipen langzaam over mijn heen.
De muziek voor MANA wordt geschreven door Benjamin Van Esser, en op het podium word ik geflankeerd door klarinettist Jelmer De Moed. Benjamin componeerde onder andere een klassiek hedendaags werk voor klarinet in dialoog met intense electronics. Deze compositie vertaalt op een manier ook weer de lijdensweg van Cathelyne, en vormt het derde cruciale element binnen deze creatie, samen met de dans en het beeld. Zowel via dans, muziek en beeld werk ik met een bepaalde frictie het beklemmende gevoel te creëren waarmee ik Cathelyne’s verhaal voelbaar wil maken.
De massa in het verhaal zie je in de tekeningen, maar komt verder niet aan het woord. Hetgeen je het publiek laat ervaren, is enkel de stem van Cathelyne? Zelf vertegenwoordig ik als danser de stem van Cathelyne. De stem van de massa wordt vertegenwoordigd door de opzwepende muziek die suggereert dat de massa Cathelyne naar de brandstapel duwt, en door de projectie van de tekeningen met gezichten die me omsingelen en grillige texturen waarin ik bijna lijk te verdwijnen. Daarnaast gebruik ik ook het publiek als een derde vertegenwoordiging van de massa.
De titel is MANA. Wat betekent MANA?
Mana betekent bovennatuurlijke kracht die in mythologische verhalen gezien werd als stof die nodig was om magie uit te voeren. De verhalen rondom ‘mana’ zijn in verschillende culturen ontstaan. Tijdens de heksenprocessen geloofde men dat heksen deze bovennatuurlijke kracht zouden bezitten.
Cathelyne’s verhaal toont aan hoe sterk ze was. Ik wil haar niet enkel als weerloos slachtoffer, maar ook als krachtige en moedige vrouw neerzetten. Dankzij haar stopte de heksenwaan in Lier. Enkel focussen op haar slachtofferpositie zou hiermee onrechtvaardig zijn. ‘Mana’ legt de nadruk op ‘kracht’ en is daarmee een negatief noch positief begrip. Dit sluit aan op hoe ik de voorstelling vorm wil geven. Ik wil de angstaanjagende macht van de massa laten voelen, en tegelijkertijd de kracht tonen die een enkel individu kan uitstralen. Dat je alleen bent, wil niet zeggen dat je zwak bent. Dat heeft Cathelyne mooi aangetoond.
Hoe ver sta je nu? Wat zijn de volgende stappen? MakerSpace laat toe te zoeken, te experimenteren, je hoeft niet per se een voorstelling te maken. Hoe zie jij dit proces?
Het bijzondere aan de MakerSpace is de mogelijkheid om een proces te spreiden. Bij andere projecten werk ik eerder in een blok door tot de voorstelling klaar is. In de MakerSpace is er meer tijd voor reflectie tussendoor en ga je aan de slag via onderzoeksfases.
Ik rondde net mijn residentie af bij BUDA Kunstencentrum in Kortrijk met Noura Marien, die de beelden in de studio animeert terwijl ik aan de choreografie werk. Ondertussen is er een eerste ruwe versie van MANA die we verder gaan uitwerken in residentie bij Muziekgebouw aan ’t IJ in Amsterdam, en in residentie bij DE SINGEL in Antwerpen in voorjaar 2025. Vervolgens gaan we bij Schouwburg Noord in najaar 2025 in première.
Meer info over het traject van Laura Daelemans bij I SOLISTI MakerSpace vind je op de website van I SOLISTI.
In deze rubriek kan je meer lezen over bijzondere artistieke prestaties, prijzen bij internationale wedstrijden en aanstellingen bij orkesten, kunstinstellingen en conservatoria van onze I SOLISTI musici, makers en medewerkers.
Uiteraard is het onmogelijk om hier voor de volledigheid te gaan, daarom selecteren we enkele in het oog springende successen.
I SOLISTI
MakerSpace
Artist Jasper Charlet wordt vanaf september 2024 fagotleerkracht aan de Kunsthumaniora in Antwerpen. Op dit moment werkt Jasper ook als orkestrator mee aan de nieuwe opera van Osama Abdulrasol voor Opera Ballet Vlaanderen.
Balder Dendievel
NextGeneration
Artist Balder werd op 1 september eerste hobo solo van Philzuid, symfonisch orkest gevestigd in Eindhoven. Dikke proficiat Balder!
Laura Daelemans
Laura Daelemans werkt momenteel aan haar project MANA binnen I SOLIST MakerSpace (zie interview op de vorige pagina’s)
Haar project Tales to Disturb, gemaakt bij Theater aan de Rijn werd onlangs na afloop van de tournee geselecteerd voor het Stray Birds Dance Platform in Taipei, Taiwan. Dat is een internationale wedstrijd en dansfestival in Taiwan waar prijzen worden uitgereikt om te spelen op festivals in o.a. China, Estland en Spanje. Toi toi Laura!
Simon Van Hoecke
Simon werd in 2024 de winnaar van de VLAMO-award met compositie/project MARS UVRM ter gelelegenheid van 75 jaar Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Op 22 september 2024 was er tijdens het Mechelse Stadsfestival “CONSTRUCT EUROPE” een herneming van dit project. Bravo Simon!
Wist je dat Simon in het huis woont waar de grootvader van Ludwig van Beethoven (Lodewijk) muziekles kreeg? Dit is het Mechelse Koraalhuis. Hij renoveerde dit huis en woont er met zijn echtgenote en twee kinderen. Net zoals Simon spelen ook zij allemaal muziek. Samen blazen ze dus letterlijk en figuurlijk nieuw leven in een eeuwenoude muzikale geschiedenis.
zondag 13 oktober | 18:00 STUK Leuven
Vanaf donderdag 19 oktober diverse locaties in Vlaanderen
Czech that!
Leoš Janáček is zowat de Benjamin Button van de klassieke muziek: hoe ouder hij werd, hoe bruisender en creatiever hijzelf en zijn muziek werden. Het merendeel van zijn grote werken dateert dan ook van na de Eerste Wereldoorlog, toen de componist al bijna zestig was.
In diezelfde periode staken ook twee andere Tsjechische componisten hun neus aan het venster, al waren die dan bijna veertig jaar jonger: Bohuslav Martinů en Erwin Schulhoff. Hoewel deze twee jongelingen hun Tsjechische roots nooit verloochenden, maakten zij vooral carrière buiten hun vaderland. Martinů floreerde in Parijs, Schulhoff stippelde zijn carrière vooral uit in Duitsland. Geen wonder dus dat de drie Tsjechen elk een aparte stijl ontwikkelden.
Ensemble: I SOLISTI
Muzikale leiding: Francis Pollet
Dirigent (in Schulhoff - Le Bourgeois Gentilhomme): Lars Corijn
Productie: I SOLISTI
Live tekeningen: Gerda Dendooven Muziek van Janacek, Martinu en Schullhoff
In het kader van Festival 20·21, tickets via www.festival2021.be
OVIDIUS REVISITED - 5 JONGE TOONDICHTERS IN DIALOOG MET BENJAMIN BRITTEN
Benjamin Britten, Emile Daems, Julia Emmery, Noah Senden, Siebe Thijs, Benjamin Windelinckx
I SOLISTI NextGeneration Artist Balder Dendievel onderzoekt in deze voorstelling de filosofische kernidee van Ovidius’ Metamorfosen, samen met schrijfster Michèle Delagrange. Ovidius schreef teksten vol humor, dubbelzinnigheid en muzikaliteit die eerder al vele kunstenaars inspireerden, waaronder ook componist Benjamin Britten (1913 – 1976). Zijn meesterlijke karakterschetsen in Six Metamorphoses after Ovid voor hobo solo vormen de ruggengraat van dit programma. Britten toonzette zes personages uit de Metamorfosen (Pan, Phaeton, Niobe, Bacchus, Narcissus en Arethusa) en laat daarbij geen enkele mogelijkheid van het instrument onbenut: Britten creëerde zijn eigen muzikale verhaal over verandering. Deze solo’s worden afgewisseld met korte tekstfragmenten uit Ovidius, herschreven door
Michèle Delagrange en tot leven gebracht door Simone Milsdochter. Daarnaast is er ook nieuw compositorisch werk. Vijf jonge componisten schreven opdrachtwerken voor I SOLISTI.
Muziek en tekst worden visueel ondersteund door live tekeningen van zandkunstenaar Immanuel Boie (‘De Zanderling’), een kunstvorm die naadloos aansluit bij het onderwerp. Samen brengen zij dit muzikaalliterair geheel over verandering en de zinloosheid van verzet daartegen tot leven.
De crossover van muziek met zandkunst en woordkunst brengt de mythologische inhoud naar een nieuwe dimensie, in een voorstelling rond een thema dat vele eeuwen overstijgt.
Donderdag 19 oktober | 20:30, Diksmuide
Zondag 24 november | 15:00, Sint-Niklaas
Vrijdag 29 november | 20:00, Hasselt
Zondag 20 oktober | 20:30
Dinsdag 12 november | 20:45
vanaf 6 november diverse locaties in Vlaanderen
RE(f/v)ERENCE
Vorig jaar overleed de vermaarde Finse componiste Kaija Saariaho. I SOLISTI en SPECTRA brengen een warm eerbetoon aan haar revolutionaire, wonderschone muziek. Voor veel vrouwelijke componisten geldt de visionaire kracht van Saariaho’s werk als blijvende inspiratiebron. Tijdens dit concert getiteld RE(f/v) ERENCE zet deze droomcombinatie daarom ook enkele toonaangevende jonge, vrouwelijke componisten vol in de schijnwerpers. Hoofdmoot vormt hun uitvoering van Solar (1993) van Kaija Saariaho. Met dit meesterwerk voor groot ensemble tart Saariaho de wetten van zwaartekracht. Verheffende, stralende muziek waarin een geraffineerd spel met de magnetische aantrekkingskracht van harmonie wordt ontketend.
Naast dit zelden live te beluisteren topstuk uit de twintigste eeuw staat de recent gecreëerde nieuwe compositie Threnody van Annelies Van Parys op het programma. Zij laat zich in dit nieuwe werk inspireren door een epische klaagzang van Josquin Desprez. In opdracht van November Music pakt de Spaanse-Belgische componiste Saskia Venegas uit met een wereldpremière. Met The White Lotus brengt zij een in memoriam aan haar leermeester Wim Henderickx. Daarnaast klinkt and in between, there is..., nieuw werk van de Belgische componiste Ellen Jacobs in opdracht van Transit als een stil eerbetoon aan Saariaho’s ruimtelijke visioenen.
In samenwerking met Transit en November Music Den Bosch. In het kader van Sounds Now. Co-funded door het Creative Europe programma van de Europese Unie
TIMELESS DIALOGUES
Jong, aanstormend toptalent onder de vleugels van een ervaren meester: het succesrecept van de I SOLISTI Academy ervaart u in dit boeiend programma.
Pianist Jan Michiels, sinds vele jaren kernlid van I SOLISTI bundelt de krachten met drie NextGeneration Artists, het traject voor talentontwikkeling van gevorderde jonge artiesten. Naast meesterlijke kamermuziek van Beethoven en Poulenc brengen ze met Droombeelden van Wim Henderickx een ode aan de in 2022 veel te vroeg overleden Vlaamse componist die jarenlang innig met I SOLISTI samenwerkte.
Siebe Thijs was student van Wim en componeert nieuw werk voor de vier musici. Hij gaat daarbij in dialoog met woorden van dichteres Lotte Dodion, die een nieuw gedicht schreef gebaseerd op Droombeelden.
Een concert volledig in het teken van artistieke continuïteit én vernieuwing – twee begrippen die zeker niet elkaars tegengestelden hoeven te zijn – tussen verschillende generaties.
Woensdag 6 november | 20:15, Lier
Zondag 19 januari | 11:00, Bornem
Zaterdag 25 januari | 20:00, Maasmechelen
Zondag 11 mei | 11:00, Mechelen
MakerSpace
Gezocht: Jonge artiest beeldende kunst/videokunst/fotografie/scenografie die wil werken in een multidisciplinaire context met live musici (blazers en slagwerkers) in het kader van I SOLISTI MakerSpace (driejarig ontwikkelingstraject).
Kansen geven aan jonge talentvolle artiesten, avontuurlijke en uitdagende projecten alsook creaties en muziektheater gebracht door excellerende musici, vormen een constante in de werking van ons ensemble. Binnen deze I SOLISTI ACADEMY poot zijn er drie pijlers voor telkens verschillende doelgroepen jonge uitvoerders/makers en andere finaliteiten: YoungStars (jonge getalenteerde uitvoerders tussen 10 en 19 jaar), NextGeneration Artists (de volgende generatie toptalenten) en MakerSpace (makers die een driejarig ontwikkelingstraject kunnen aangaan ism I SOLISTI). In het kader van het traject I SOLISTI MakerSpace hebben wij plek voor een nieuwe maker die zich 3 jaar lang wil en kan verbinden aan I SOLISTI (van 1 januari 2025 tot en met 1 januari 2028) voor een multidisciplinair parcours vanuit beeldende kunsten, videokunst en/of fotografie en aanverwante kunstdisciplines (digitale kunstvormen, AI, installatiekunst) in samenwerking met musici van I SOLISTI en onder begeleiding van experten uit verschillende kunstdisciplines, huisartiest/componist Frederik
Neyrinck, artistiek directeur van I SOLISTI Francis Pollet en het I SOLISTI team (productie, communicatie, management). Binnen MakerSpace bieden we je een breder perspectief op je eigen artistieke talent, je persoonlijke ontwikkeling en de mogelijkheden om een professioneel netwerk uit te bouwen binnen de kunstensector. Deze oproep staat open voor alle potentiële kandidaten met minstens een bachelordiploma in de kunsten, ongeacht gender, etnische achtergrond, beperking, leeftijd of andere mogelijke vormen of gronden van discriminatie. Je kandidaat stellen kan tot 15 november 2024 via de website van I SOLISTI.
Op basis van je cv, portfolio en motivatie zal een jury bestaande uit het I SOLISTI team en enkele externe experten een shortlist maken. Je wordt dan uitgenodigd voor een gesprek met de jury en voor het einde van het jaar verneem je of jij de nieuwe I SOLISTI MakerSpace 2025-2028 wordt.
schrijf in op onze nieuwsbrief
volledige kalender op onze website
herlees de vorige edities van Reflections
I SOLISTI Summer School en I SOLISTI YoungStars
Onze eerste I SOLISTI Summer School in Muziekcentrum De Bijloke was een schot in de roos met 41 deelnemers en 11 jongeren die geselecteerd werden om auditie te doen voor I SOLISTI YoungStars traject 2024-2025. De jonge talentjes kregen individuele lessen van topmusici, kregen workshops tai chi, podiumprésence en soundpainting en speelden samen een passage uit Workers Union van Louis Andriessen voor een talrijk opgekomen publiek in het Kraakhuis in de Bijloke.
Onze vorige lichting YoungStars seizoen 20232024 sloot het seizoen af met de presentatie van een kamermuziekconcert én een nieuwe muziektheatervoorstelling van Simon Van Hoecke (Help! De taart staat in brand) ism actrice Mieke Laureys. Uit de audities en vorige lichting YoungStars werden uiteindelijk 17 jongeren geslecteerd voor een nieuw traject I SOLISTI YoungStars. Zij beginnen aan hun parcours van een jaar (minimaal) bij I SOLISTI en krijgen individuele lessen, kamermuziek en muziektheater ism kernleden van I SOLISTI.
Op zaterdag 21 september 2024 ging onze langverwachte productie In What We Trust in coproductie met het Vlaams Radio Koor in première in Concertgebouw Brugge. Het project plaatst de Mis in mi klein van Anton Bruckner naast nieuw werk van Frederik Neyrinck, met video van Bas Van Hoeck i.s.m. zes jongeren via LARF! Gent in een script van Maud Vanhauwaert. Deze productie passeerde ook via Gent Festival (school- en avondvoorstelling) en toert de komende weken nog verder in Vlaanderen en Nederland: Flagey Brussel, Musis en Stadstheater Arnhem, Muziekgebouw aan ‘t IJ Amsterdam en de Sint-Waldetrudiskerk Herentals in Musica Divina. (Festival van Vlaanderen Kempen). (je vindt nog meer foto’s op de covers)
Jan Van Rijswijcklaan 155 2018 Antwerpen
03 800 01 20 info@isolisti.be
TEAM
Francis Pollet
Algemeen & artistiek directeur
Ann Andries
Zakelijk directeur
Frederik Neyrinck
Artist in Residence
Cindy Ysewyn
Coördinator ACADEMY & productie
Annik Laruelle
Productieleider
Leen Bastiaens
Medewerker administratie
ArtistiekeAdviesraad
BobPermentier
FrederikNeyrinck
MaartenQuanten
MartijnDendievel
Bestuursorgaan
WalterCromheeke,voorzitter
KatjaGeerts
JefCox
StevenDefoor
AlgemeneVergadering
KatelijneBoon
AlainCraens
GeertHendrix
WalterCromheeke
samenstelling & redactie: Ann Andries, Annik Laruelle, Francis Pollet eindredactie & vormgeving: Klaas Coulembier coverfoto’s Wouter Van Vaerenbergh