Genel Yayın Yönetmeni Dr. H. Gökhan Kutlu İBB Tarihsel Çevre ve Kültür Varlıkları Şube Müdürü Çalıştay Yürütücüleri Işın CAN / Öğr. Gör. Dr.; İYTE Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Ela ÇİL / Doç. Dr.; İYTE Mimarlık Bölümü Bahar DURMAZ DRINKWATER / Yard. Doç. Dr.; İEÜ Mimarlık Bölümü Tasarım Atölyesi Yayınları - 1 Deniz GÜNER / Doç. Dr.; DEÜ Mimarlık Bölümü Koray VELİBEYOĞLU / Doç. Dr.; İYTE Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Hamidreza YAZDANİ / Ar. Gör., GIS Uzmanı; İYTE Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Katılımcılar Gizem ALATAŞ / İzmir Ekonomi Üniversitesi Merve ÇALIŞKAN / İBB & ODTÜ Y.Lisans Programı Çiğdem DALKILIÇ / İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Hilal EYECİOĞLU / İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Ezgi Ceren KARATAŞ / İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Pelin KOCAGÖZ / İzmir Ekonomi Üniversitesi Tuğçe SÖZER / İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Gamze ŞAHİN / İzmir Ekonomi Üniversitesi Ayhan TOPAÇLAR / İEÜ & Dortmund Üniversitesi Ayşe Hilal TOPRAK / Dokuz Eylül Üniversitesi Defne TOZKOPARAN / Sorbone Üniversitesi Uğur TÜRKSOY / Dokuz Eylül Üniversitesi Bengisu VAROL / İzmir Ekonomi Üniversitesi Grafik Tasarım Aliosman Kurtuluş Yönetim Yeri İzmir Tarih Proje Merkezi Konak Mah. 848 Sok. No:77-79 35250 Konak / İZMİR T. 0232 293 1329 - tarihselcevre@izmir.bel.tr
Etüt ve Projeler Dairesi Başkanlığı Tarihsel Çevre ve Kültür Varlıkları Şube Müdürlüğü
Basım Yeri: Anadolu Basım Yayın Matbaacılık Mak. ve San. Tic. Ltd. Şti. Adres: 5501 Sokak No:6/A Çamdibi - Bornova / İzmir Birinci Baskı: Kasım 2016 Baskı Adedi: 500
ISBN: 978-975-18-0213-2 “Bandrol Uygulamasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 5 inci maddesinin ikinci fıkrası çerçevesinde bandrol taşıması zorunlu değildir”
MEKAN, genellikle şeylerin, olayların ve eylemlerin üzerinde gerçekleştiği, coğrafik uzam olarak düşünülmekte ve algılanmakta. Bunun sonucunda kentler, mimarıklar hatta değişimin kendisi bile mekân üzerindeki fiziksel izleri veya temsilleri yoluyla görünür ve anlaşılır kılınmaktadır. Bu zihniyetin doğal bir sonucu olarak mekân, her türlü eylem ve değişimin kaydını tutan, tarihsel birikimi içinde taşıyan uzamsal bir kap olarak algılana gelmektedir. Olguları ele alma ve kavramsallaştırma biçimimizi ele geçirmiş olan mekân odaklı düşünme biçiminden, nihayetinde tarihsellik de nasibini almış gözükmektedir. Tüm bu kabuller doğrultusunda, varoluşun diğer kurucu öğesi olan ZAMAN olgusunu dışarıda bırakan, mekanın bu kuşatıcı anlayışından uzaklaşmak, “Kentleri ve mimarlıkları kavramada zaman odaklı bir anlayış nasıl üretilebilir?” sorusuna cevaplar aramak “Zamansal Topografyalar” çalıştayının temel hedefleri arasında olmuştur. 01
Mekân odaklı bir okuma yapmak yerine, İzmir’in Kemeraltı bölgesinin içerdiği değişken zamansallıkları, hızları, aralıkları, tempoları, sahip olduğu vektörleri, koreografileri ve notasyonları açığa çıkarmak amacıyla “AKIŞLAR” üst başlığı üzerinden bölgeye yakından bakmak ve sorgulamak temel hedeflerden biridir. Zamanın mekânı hızlandırdığı veya yavaşlattığı farklı devinimleri mercek altına alan olan çalıştay, Kemeraltı bölgesindeki NESNELER, AKTÖRLER, YERLER’e odaklanan İLİŞKİ AKIŞLARI üzerine düşünmeyi, bu ilişkisellikleri yeni temsil türleri ile görünür kılmayı da amaçlamıştır. Katılımcılar ile birlikte kurgulanan sürecin sonunda, ortaya çıkarılan ilişkiselliklerin görsel ve deneyimsel olarak nasıl temsil edilecekleri tartışılmıştır. DOLAŞAN MALLAR, GEZİNEN İNSANLAR, DEVİNEN YERLER üzerinden Kemeraltı bölgesine yakından bakan “Zamansal Topografyalar” çalıştayına katılım 20 kişi ile sınırlandırılmış, 3. ve 4. sınıf öğrencileri ile lisansüstü öğrencilerinin katılımı ile gerçekleştirilmiştir.
02
* tarih \\
* yer \\
* çalıştay yürütücüleri \\
20-21-22 Haziran 2014 Ahmetağa Konağı - Kemeraltı \\ İBB Tarihsel Çevre ve Kültür Varlıkları Şube Müdürlüğü / İzmir Tarih Proje Merkezi Işın CAN / Öğr. Gör. Dr.; İYTE Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Ela ÇİL / Doç. Dr.; İYTE Mimarlık Bölümü Bahar DURMAZ DRINKWATER / Yard. Doç. Dr.; İEÜ Mimarlık Bölümü Deniz GÜNER / Doç. Dr.; DEÜ Mimarlık Bölümü Koray VELİBEYOĞLU / Doç. Dr.; İYTE Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Hamidreza YAZDANİ / Ar. Gör., GIS Uzmanı; İYTE Şehir ve Bölge Planlama Bölümü
* katılımcılar \\
Gizem ALATAŞ / İzmir Ekonomi Üniversitesi Merve ÇALIŞKAN / İBB & Orta Doğu Teknik Üniversitesi Restorasyon Y.Lisans Programı Çiğdem DALKILIÇ / İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Hilal EYECİOĞLU / İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Ezgi Ceren KARATAŞ / İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Pelin KOCAGÖZ / İzmir Ekonomi Üniversitesi Tuğçe SÖZER / İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Gamze ŞAHİN / İzmir Ekonomi Üniversitesi Ayhan TOPAÇLAR / İzmir Ekonomi Üniversitesi & Dortmund Üniversitesi Ayşe Hilal TOPRAK / Dokuz Eylül Üniversitesi Defne TOZKOPARAN / Sorbone Üniversitesi Uğur TÜRKSOY / Dokuz Eylül Üniversitesi Bengisu VAROL / İzmir Ekonomi Üniversitesi
* ev sahipleri \\
Aziz KOCAOĞLU / İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tevfik TOZKOPARAN / Y. Mimar; İBB Danışmanı H. Gökhan KUTLU / Dr.; İBB Tarihsel Çevre ve Kültür Varlıkları Şube Müdürü Alkın KORKMAZ / Şehir Plancısı & End. Tasarımcı; İBB Tarihsel Çevre ve Kültür Varlıkları Şube Md. Kadir ÖZTÜRK / Y. Mimar; İBB Tarihsel Çevre ve Kültür Varlıkları Şube Müdürlüğü Berna BOZKURT / Y. Mimar; İBB Tarihsel Çevre ve Kültür Varlıkları Şube Müdürlüğü Dilek DEMİRCİ / Destek Personeli; İBB Tarihsel Çevre ve Kültür Varlıkları Şube Müdürlüğü Ümit KÖSEOĞLU / Destek Personeli; İBB Tarihsel Çevre ve Kültür Varlıkları Şube Müdürlüğü Emre KÖSEOĞLU / Gündüz Güvenliği; İBB Tarihsel Çevre ve Kültür Varlıkları Şube Müdürlüğü Yücel PIRASALAR / Gündüz Güvenliği; İBB Tarihsel Çevre ve Kültür Varlıkları Şube Müdürlüğü Fatih BOZYİĞİT / Gündüz Güvenliği; İBB Tarihsel Çevre ve Kültür Varlıkları Şube Müdürlüğü Korkmaz KALKAN / Gece Güvenliği; İBB Tarihsel Çevre ve Kültür Varlıkları Şube Müdürlüğü
03
* program \\ 20 Haziran 2014 Cuma 09.00 \\ İzmir Tarih Proje Merkezi - Ahmetağa Konağı’nda buluşma. 09.15-09.30 \\ Açılış Konuşması \\ Aziz Kocaoğlu; İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı 09.30-09.45 \\ Tanıtım Konuşması \\ Dr. H. Gökhan Kutlu; İBB Tarihsel Çevre ve Kültür Varlıkları Şb. Md. 09.45-10.15 \\ Tematik Konuşma \\ Öğr. Gör. Dr. Işın CAN - “Zamansal Topografyalar” 10.15-10.45 \\ Tematik Konuşma \\ Doç. Dr. Ela ÇİL - “Kentin Zamanı & Kemeraltı” 10.45-11.00 \\ Ara 11.00-13.00 \\ Alan Gezisi 13.00-14.00 \\ Öğle Yemeği 14.30-16.30 \\ Tartışma ve Grupların Oluşması 16.30-16.45 \\ Ara 16.45-19.00 \\ Grup Çalışmaları 19.00-20.00 \\ Akşam Yemeği 20.00-22.00 \\ Grup Çalışmaları 21 Haziran 2014 Cumartesi 09.00-13.00 \\ Grup Çalışmaları 13.00-14.00 \\ Öğle Yemeği 14.30-16.00 \\ Bilgilerin Derlenmesi & Görselleme Çalışmaları 16.00-16.30 \\ Sunum \\ Doç. Dr. Ela ÇİL - “Infographics” 16.30-18.30 \\ Genel Değerlendirme 18.30-19.00 \\ Sunum \\ Ar. Gör. Hamidreza YAZDANİ - “Animation & Infographics” 19.00-20.00 \\ Akşam Yemeği 20.00-22.00 \\ Bilgilerin Derlenmesi & Görselleme Çalışmaları 22 Haziran 2014 Pazar 09.00-13.00 \\ Görselleme Çalışmaları 13.00-14.00 \\ Öğle Yemeği 14.30-17.00 \\ Grup Sunumları 17.00-19.00 \\ Genel Değerlendirme 19.00-20.00 \\ Veda Yemeği
04
“Zamansal Topografyalar”
05
* Tematik Konuşma \\ Öğr. Gör. Dr. Işın CAN
06
* Tematik Konuşma \\ Öğr. Gör. Dr. Işın CAN
07
08
Thomas Graves Haritası 1836-37
İç Liman 17. ve 18. Yüzyıllar
Jean Luc Maeso & Marie - Valerie Lasvigne (Ed.), 18. ve 19. Yüzyıllarda İzmir: İzmir: Batılı Bir Bakış Sergi Kataloğu,
Ege Mimarlık Dergisi, 1995/1 s.39
Arkas Sanat Merkezi Yayını, 2013
* Tematik Konuşma \\ Öğr. Gör. Dr. Işın CAN
09
İZMİR KONAK KEMERALTI VE ÇEVRESİ YENİLEME ALANI
10
* Tematik Konuşma \\ Öğr. Gör. Dr. Işın CAN
11
12
* Tematik Konuşma \\ Öğr. Gör. Dr. Işın CAN
13
KemeraltıAnafartalar Caddesi 5 Cami Pınar Bakkalbaşı
Kemeraltı Cami Baş Durak Cami Kestane Pazarı Cami Şadırvanaltı Cami Hisarönü Cami
14
Meydan Algısı Fatih Selim Beyaz
* Tematik Konuşma \\ Öğr. Gör. Dr. Işın CAN
15
Kemeraltı Durağan Aktiviteler Pınar Bakkalbaşı
16
* Tematik Konuşma \\ Öğr. Gör. Dr. Işın CAN
17
18
“Kentin Zamanı & Kemeraltı”
19
* Tematik Konuşma \\ Doç. Dr. Ela ÇİL
20
Tanzimat Mekanlarında Romanlar / Yaşantılar Ela Çil & Ayşe Nur Şenel
* Tematik Konuşma \\ Yard. Doç. Dr. Ela ÇİL
21
Tek Anın Mekanı Fatih Selim Beyaz
hareket olay
'mekan zamanın büzüşmesi, zaman ise mekanın genişlemesidir.' Henrry Berson
22
23
Section London Mie Miyamoto
'mekan zamanın büzüşmesi, zaman ise mekanın genişlemesidir.' Henrry Berson
hareket olay
24
hız tempo süre süreç vektör aralık duraklama
nesneler aktörler yerler
* Tematik Konuşma \\ Yard. Doç. Dr. Ela ÇİL
25
Mülksüzleştirme Ağları Yaşar Adanalı, Burak Arıkan, Özgül Şen, Zeyno Üstün, Özlem Zıngıl
26
“Infographics”
27
* Tematik Konuşma \\ Doç. Dr. Ela ÇİL
28
* Tematik Konuşma \\ Yard. Doç. Dr. Ela ÇİL
29
30
“Animation & Infographics”
31
* Tematik Konuşma \\ Ar. Gör. Hamidreza YAZDANİ
“Kemeraltı'nın Haftasonu Ziyaretçileri ve Ayak İzleri”
33
* Grup 001 \\ Gizem ALATAŞ + Bengisu VAROL
Kemeraltı gün içinde birçok insanın farklı semtlerden ve İzmir’in yakın çevresinden gelip ziyaret ettiği önemli bir ticaret ve akış noktasıdır. Nesnelerin ve aktörlerin sürekli hareket halinde olduğu, bu devingen ve dinamik alanın kent ile buluştuğu önemli giriş kapıları vardır. Genellikle değişik yaş, cinsiyet, etnik, sosyo-ekonomik gruplardan insanların günlük ihtiyaçlarını gidermek, çalışmak ve gezmek için bu kapılardan geçip mekanı deneyimlerler. Bu çalışma kapsamında ilk adım olarak, Kemeraltı’nda, farklı zaman dilimlerinde, hangi mekanlarda, kimler ne amaçla bulundu, hangi güzergahı takip etti, gibi sorulara cevaplar arandı. Kemeraltı trafiğini en çok besleyen üç farklı güzergahta, üç kapı belirlendi. Bu kapılar Kemeraltı’na ulaşılabilirliğin en kolay olduğu bölgelerden seçildi. İkiçeşmelik güzergahındaki kapı ise Kemeraltı’na ulaşılabilirliğin en kolay olduğu katlı araba otoparkının karşısı, otobüs durağının yanındaki sokak olarak belirlendi. Kızlarağası Han’ına varan kapı da metroya çok yakın bir konumda olan Çankaya güzergahından seçildi. Böylece üç ayrı koldan insanların Kemeraltı’na nasıl sızdığı incelendi ve bunlar akış şemaları ile gösterildi. Gösterildiği gibi, üç farklı bölgede insanlarla yapılan röportaj ve gözlemlerden sonra, çeşitli yaş ve cinsiyete göre ayrışmış on kullanıcı tipi tanımlandı. Farklı profillerin beş farklı zaman dilimlerinde nerelerde bulunduğu hangi aktiviteleri yaptıkları incelendi.
Bunlar; 1- 0-20 yaş kadınlar 2- 0-20 yaş erkekler 3- 20-40 yaş kadınlar 4- 20-40 yaş erkekler 5- 20-40 yaş çiftler 6- 20-40 yaş çocuklu kadınlar 7- 40-65 yaş kadınlar 8- 40-65 yaş erkekler 9- 40-65 yaş çocuklu kadınlar 10- 65 yaş üstü kadınlar ve erkekler
34
* Grup 001 \\ Gizem ALATAÅž + Bengisu VAROL
35
PROFİL GRUPLARI Profil 1: KADIN Yaş: 10-20 Kemeraltı'nda bulunma sebebi: Giyim alışverişi, aksesuar alışverişi, buluşma, yeme içme Kemeraltı'na gelmeyi tercih ettiği zaman dilimi: Öğle
Profil 2: KADIN Yaş: 20-40 Kemeraltı'nda bulunma sebebi: Giyim alışverişi, mutfak alışverişi, düğün alışverişi, yeme içme Kemeraltı'na gelmeyi tercih ettiği zaman dilimi: Öğle - öğleden sonra
Profil 4: KADIN Yaş: +65 Kemeraltı'nda bulunma sebebi: Giyim alışverişi, mutfak alışverişi, yeme-içme Kemeraltı'na gelmeyi tercih ettiği zaman dilimi: Öğleden sonra
Profil 5: ÇOCUKLU KADIN Yaş: 20-40 / 40-65 Kemeraltı'nda bulunma sebebi: Çocuk alışverişi, giyim alışverişi, düğün alışverişi Kemeraltı'na gelmeyi tercih ettiği zaman dilimi: Öğleden sonra
Profil 6: ERKEK Yaş: 10-20 Kemeraltı'nda bulunma sebebi: Buluşma, giyim alışverişi, okul alışverişi Kemeraltı'na gelmeyi tercih ettiği zaman dilimi: Öğle
Profil 7: ERKEK Yaş: 20-40 Kemeraltı'nda bulunma sebebi: Çalışma, buluşma, giyim alışverişi, mutfak alışverişi Kemeraltı'na gelmeyi tercih ettiği zaman dilimi: Öğleden önce - öğle
Profil 9: ERKEK Yaş: +65 Kemeraltı'nda bulunma sebebi: Mutfak alışverişi, giyim alışverişi, yeme - içme, ibadet Kemeraltı'na gelmeyi tercih ettiği zaman dilimi: Öğleden önce - öğle
Profil 10: ÇİFT Yaş: 20-40 / 40-65 Kemeraltı'nda bulunma sebebi: Buluşma, düğün alışverişi, mutfak, giyim alışverişi, yeme - içme Kemeraltı'na gelmeyi tercih ettiği zaman dilimi: Öğleden önce
Profil 3: KADIN Yaş: 40-65 Kemeraltı'nda bulunma sebebi: Giyim alışverişi, mutfak alışverişi, düğün alışverişi, ev tekstili alışverişi Kemeraltı'na gelmeyi tercih ettiği zaman dilimi: Öğle - öğleden sonra
36 Profil 8: ERKEK Yaş: 40-65 Kemeraltı'nda bulunma sebebi: Giyim alışverişi, mutfak alışverişi, yeme - içme, ibadet Kemeraltı'na gelmeyi tercih ettiği zaman dilimi: Öğleden önce
* Grup 001 \\ Gizem ALATAŞ + Bengisu VAROL PROFİL GRUPLARINA ÖZGÜ ZAMANSAL ROTA VE YOĞUNLUKLAR
37
fig 1: kadın aktörlerde rota ve akış yoğunluğu (15:00)
fig 2: turist kafilelerinin rota ve akış yoğunluğu (09:00)
Profil gruplarına yönelik rota ve yoğunluk incelemeleri yapıldığında; 1- Kadın baz grubunun Kemeraltı dolaşımında 11:00 ila 17:00 arasında etkin olduğu, 2- Erkek baz grubunun da aynı saat aralığında etkin olduğu fakat öğle namazı vaktinde bu etkinliğin sayıca azaldığı, 3- Esnaf hareketlerinin kepenk açılış ve kapanış saatlerinde yoğunlaştığı, ancak daimi bir mesleki sirkülasyon içerisinde gün boyu devam ettiği, 4- Turist kafilelerinin ise rotaları gereği Kemeraltı dolaşımına sabah ve öğle saatlerinde katıldığı gözlenmiştir. Kemeraltı ziyaretçi nüfusu %100 alındığında bunun 40'ını kadın profillerin, 30'unu erkek profillerin, 20'sini esnaf profilin, kalan 10'unu ise yerli/yabancı turist profillerinin oluşturduğu görülmüştür. Dolaşımdaki kadın ve erkek gruplarının %8'ini +65 kadınların, %16'sını 40-65 yaş arası kadınların, %12'sini 10-20 yaş arası çocukların, %12'sini çocuklu kadınların, %8'ini +65 yaş arası erkeklerin, %12'sini 40-65 yaş arası erkeklerin, %8'ini 20-40 yaş arası erkeklerin ve %12'sini çiftlerin oluşturduğu gözlemlenmiştir. Buna göre sadeleştirmeler yapılıp birim figür turist ve esnaf grafiklerinde nüfus yüzdesinde %5'e karşılık gelecek şekilde, kadın ve erkek gruplarının grafiklerinde ise birim figür dolaşımındaki kadın - erkek nüfusunun %4'üne karşılık gelecek şekilde yoğunluk grafikleri saat bazında hazırlanmıştır.
38
* Grup 001 \\ Gizem ALATAÅž + Bengisu VAROL
39
40
Kadın baz grubunda temel birikme eğiliminin saate göre değil, ürüne göre olduğu görüldü. Gün içerinde bölgesel olarak yapılan rutin gözlemlerde, Konak girişi bölgesinde profiller arası dengeli bir dağılım görülürken, İkiçeşmelik girişinde orta yaş kadın nüfusu egemenliği görüldü. Hisarönü giriş bölgesinde ise genç ve çocuklu kadın nüfusu yoğun olarak tespit edildi.
* Grup 001 \\ Gizem ALATAŞ + Bengisu VAROL
ZİYARETÇİLERİN ORİJİNLERİ VE KEMERALTI'NA ULAŞIM Kemeraltı'na yapılan ulaşım üç alt başlık altında incelendi. Bu gruplar; genel olarak cruise gemileri ile İzmir'e ve Kemeraltı'na ulaşan turist kafileleri, şehirdışından gelen ziyaretçiler ve İzmir semtlerinden gelen yerel populasyon olarak belirlendi. Kemeraltı'na gelen turist kafileleri buradan Agora bölgesine ulaşma amacında olduklarından Kemeraltı'na Anafartalar caddesi üzerinden kat ederek İkiçeşmelik bölgesinden terk ederler. Dönüş güzergahları da aynı rotadadır, geniş kafileler olduklarından ötürü yaya trafiğine katıldıkları saatlerde (sabah 9 civarı) özellikle akış temposu etkilemektedirler. Kemeraltına ulaşım civar yerleşimlerden iki yana yöntem ile sağlanmakta. Bunlardan biri şehre Bornova üzerinden giriş yapılmasını sağlayan ve İkiçeşmelik girişine bağlanan karayolu, diğeri ise Cumaovası üzerinden raylı sistemler ile Konak girişine ulaşım sağlayan havalimanıdır. Kent içi ulaşım ise metro, vapur, otobüs/minibüs ve şahsi araçlar olmak üzere dört şekilde sağlanmaktadır. Yerel popülasyona bakıldığında; a) Kadifekale, Ballıkuyu, Yenidoğan, Akarcalı, Yeşildere güzergahı ve çevresinde ikamet etmekte olan ziyaretçilerin otobüs vasıtasıyla İkiçeşmelik üzerinden, b) Alsancak, Çankaya, Hilal, Halkapınar, Bayraklı güzergahı ve çevresinde ikamet etmekte olan ziyaretçilerin metro vasıtasıyla Hisarönü üzerinde, c) Karşıyaka, Bostanlı, Göztepe, Üçkuyular, Alsancak güzergahı ve çevresinde ikamet etmekte olan ziyaretçilerin ise vapur / otobüs vasıtasıyla Konak üzerinden ulaşımlarını sağladıkları bilgisine ulaşılmıştır.
41
Şehir içi ulaşım ağları belirlendikten sonra bu ağların 24 saatlik süreçte hangi sıklıkla Kemeraltı'na ziyaretçi ulaştırdıkları incelendi. Buna göre; İkiçeşmelik üzerinden ulaşan grubun otobüs vb. toplu taşıma araçları kullandığından genel olarak bir saat içerisinde gözlenen dolaşımdaki yoğunlukta kayda değer bir farklılık oluşturmadığı. Konak üzerinden ulaşan grubun ise vapur saatleri dolayısıyla her çeyrek saatte Konak girişindeki yoğunlukta fark edilir bir artışa neden olduğu gözlendi. Kemeraltı'nda ziyaretçi kitlesi genel olarak yerel populasyonunun dominantlığı altındadır. Ne var ki haftasonu bu yoğunluk şehir dışından gelen populasyon yönünde gelişim göstermektedir. Cumartesi günleri civar yerleşimlerden (Çeşme, Ayvalık, Afyon, Balıkesir...) günübirlik ziyaretler gerçekleştirilmektedir. Bu ziyaretçiler tün günlerini Kemeraltı ve civarında geçirirler. Özellikle pazar günleri gelen curise gemileri sayesinde Kemeraltı'nda turist nüfusu artmaktadır. Büyük turist kafileleri sadece pazar günü değil Salı ve Perşembe günleri de limana ve dolayısıyla Kemeraltı'na uğramaktadır.
42
* Grup 001 \\ Gizem ALATAÅž + Bengisu VAROL
43
44
“Esnafın Gündelik Hayatı & Akış Örüntüsü”
45
* Grup 002 \\ Pelin KOCAGÖZ
Kemeraltı’na hayat veren ticaretin kalbi olan esnaflar Kemeraltı’nın yaşayan hazineleridir. Herhangi bir amaçla, Kemeraltı'na gelen kişilerin yanısıra orada işyeri olan ve çalışan esnafların gündelik güzergahları da Kemeraltı ana yaya akışının içinde başka bir akış-örüntüsü oluşturmaktadır. Bu örüntü, zaman-mekan deneyimi açısından, ziyaretçi akışından farklılaşarak WC, çay ocağı, yeme-içme ve ibadet yerleri gibi ihtiyaç mekânlarını ve esnafın dükkânları arasındaki işlevselliği sağlar. Bu çalışma kapsamında, burayı en iyi tanıyan, bilen, nabzını tutan, değişimini gözlemleyen esnafların gündelik hayatı, gün içinde neler yaptıkları, dükkan içinde bulunmayan hizmetleri nasıl ve nereden temin ettikleri, kısacası günlük ihtiyaçlarını nasıl giderdikleri üzerine durulmuştur.
46
* Grup 002 \\ Pelin KOCAGÖZ
47
48
Kuytu Kafe
* Grup 002 \\ Pelin KOCAGÖZ
49
50
“Devinen Mekanlar & Dükkanlar”
51
* Grup 003 \\ Ayşe Hilal TOPRAK + Ayhan TOPAÇLAR
Kemeraltı'ndaki yaşayışı şekillendiren unsurlardan biri de çok çeşitli sektörlerde hizmet veren dükkanlardır. Çoğunlukla zemin katlarda sergilenen mallar, Kemeraltı sokaklarına taşar, duvarları kaplar, hatta üzerimizden sarkarak yaya akışlarıyla iç içe geçerek hemhal olurlar. Kemeraltı sokakları tüm bu malların, insanların devinimiyle gün içinde sürekli biçim değiştirir. Sabahın erken saatlerinde kurulan tezgâhlar ve mallar gün içinde yanlarından geçip gidilen, aralarından sızılan, önünde durulan nesneler halini alır, gece ise toplanır ve adeta yok olurlar. Mekansal algımızı tümüyle değiştiren bu döngü, kentlinin belleğinde Kemeraltı'nın karmaşık bir imge olmasında önemli bir faktördür. Cepheleri kaplayan mallar nedeniyle çoğu zaman yön bulmak zorlaşır, mekan algısı üst örtülerle beraber neredeyse kaybolur. Çalışmanın bu bölümünde farklı sektörden seçilen ayakkabı, balıkçı, giyim, kuyumcu, kahveci gibi beş işyerinin bir günlük döngüsü fotoğraflandı. Dükkanlardaki mekan kullanma biçimlerinin, zaman ekseninde nasıl devindiği, malların nasıl yayıldığı, nasıl toplandığı izlendi. Bunların planda ve cephede gün içinde nasıl değiştiği, kentlinin dükkanlarla kurduğu ilişki biçimlerinin gün içinde nasıl farklılaştığı okundu ve bu okumalar diyagramlarla desteklendi.
52
* Grup 003 \\ Ayşe Hilal TOPRAK + Ayhan TOPAÇLAR
53
54
* Grup 003 \\ Ayşe Hilal TOPRAK + Ayhan TOPAÇLAR
55
56
* Grup 003 \\ Ayşe Hilal TOPRAK + Ayhan TOPAÇLAR
57
58
“Vitrinin Arkası”
59
* Grup 004 \\ Ezgi Ceren KARATAŞ Tuğçe SÖZER Çiğdem DALKILIÇ Hilal EYECİOĞLU
Kemeraltı bölgesi geçmişte olduğu gibi, bugün de pek çok sektörü bünyesinde barındırmaktadır. Bu sektörler belirli bölgelerde mekansal olarak kümelenme göstermiştir. Önemli bir faaliyet olan kuyumculuk ise havra bölgesinden başlayarak, özelikle Anafartalar Caddesi’nin doğusunda kümelenmiştir. Bu çalışma kapsamında, kuyumculuk sektörü üzerinden nesnelerin (altın, gümüş, pırlanta, taşlar, kolye, bilezik, zincir, yüzük gibi işlenmiş ürünler), Kemeraltı içinde hareketi, akışı, ilişkileri, kümelenmesi ve Kemeraltı’na geliş hikayesi görselleştirilmiştir. Ayrıca üretim, dağıtım ve tüketim değer zincirini oluşturan sadekarlık, ocakçılar, mıhlayıcılar, kakmacılar, kalemkarlar, mineciler, cilacılar, ramatçı ve ifrazcılar gibi farklı iş kalemlerinin birbirleriyle olan ilişkileri grafiksel olarak temsil edilmiştir. Bu bağlamda perakende satışta onbeş adet kuyumcu ve altı adet atölye ziyaret edilmiş ve kuyumcularla söyleşiler gerçekleştirilmiştir.
60
* Grup 004 \\ Ezgi Ceren KARATAŞ + Tuğçe SÖZER + Çiğdem DALKILIÇ + Hilal EYECİOĞLU
61
62
* Grup 004 \\ Ezgi Ceren KARATAŞ + Tuğçe SÖZER + Çiğdem DALKILIÇ + Hilal EYECİOĞLU
63
64
“Akış Yönlendiriciler”
65
* Grup 005 \\ Gamze ŞAHİN + Uğur TÜRKSOY
Kemeraltı Çarşı’sının en yoğun ticari aksı olan Anafartalar Caddesi’nden, insan akışı 21 Haziran 2014 Cumartesi günü 09:00, 12:00, 15:30 ve 19:00 saatlerinde sabit noktalardan video çekimiyle görüntülenmiştir. Çekimler Anafartalar Caddesi’nin Konak Meydanı girişi tarafından çift yönlü olarak ve Anafartalar Caddesi’nin kıvrıldığı konumda bulunan Başdurak Camii’nden tek yönlü olarak yapılmıştır. Çekimler üzerinden yapılan analizlere göre; insan yoğunluğunun öğle vaktinde en fazla olduğu ve yaz mevsimi olması sebebiyle yoğunluğun güneşin batışına kadar fazla bir değişim göstermediği gözlenmiştir. Bu durumun aksine, sabah vaktinde insan yoğunluğunun yerine araç yoğunluğunun daha fazla olduğu ve bunun nedeni olarak dükkânlara mal girişinin yapıldığı görülmüştür. Yoğunluk gözlemlerinin yanı sıra, akışı etkileyen etmenler de gözlenmiştir. Araçlar, gölge etkisi, dükkânlardaki taşmalar, işportalar, yük taşıyan ve bebek arabası kullanan ile yaya yürüme temposu sokak üzerindeki akışı etkilemektedir.
66
* Grup 005 \\ Gamze ŞAHİN + Uğur TÜRKSOY
67
68
* Grup 005 \\ Gamze ŞAHİN + Uğur TÜRKSOY
69
70
“Hareketli Mekan / Suskun Mekan”
71
* Grup 006 \\ Merve ÇALIŞKAN + Defne TOZKOPORAN
İnsan yaşayan, düşünen, sürekli bir iletişim içinde olan, her daim devinen, bir varlıktır. Ancak bir an gelir ve durmak isteriz; sadece durmak, fiziksel olduğu kadar zihinsel olarak da durup nefes almak. Kemeraltı tarihi dokusunu koruyan İzmir’in en merkezi ve insan akışının en yoğun yaşandığı yerlerdendir. Dokusuyla, esnafıyla, insanıyla, tadıyla, kokusuyla, sesiyle bir bütündür adeta, yaşayan bir organizmadır. Tüm bu curcunanın içinde, hareketin, kalabalığın tam ortasında, zamanın yavaşladığı suskun mekanları keşfetmek, şaşırtıcı olduğu kadar, olagelendir de. Bu zamanı yavaşlatan, ancak mekanı genişleten noktaları fark etmenin en keskin yolu işitsel dünyadır ve biz Kemeraltı’nın bu iç yüzüne ses dünyasından baktık. Kemeraltı’nın ana aksını oluşturan Anafartalar Caddesi ve ona açılan hanlar, avlular, pasajlar çalışma alanımızı oluşturmuştur. Bu rota üzerinde, özellikle Anafartalar Caddesi çevresinde, sesin mekan üzerindeki dağılımı ve şiddeti incelenmiştir. Han içlerinde ve meydanlarda yeme içme yerleri ses seviyesinin yükseldiği noktalar olarak karşımıza çıkar ve bu mekanlarda hiç beklemediğimiz anda sessiz duraklarla buluşmalar bizi şaşırtır. Bunlar, bir nevi, akış içindeki duraksama noktalarıdır; kimisi bilinçli yaratılırken kimisi kendiliğinden gelişmiştir. Sesleri kaydederek ve şiddetini ölçerek Kemeraltı’nın nefes alma noktalarının ses grafiğini oluşturmaya çalıştık. Anafartalar Caddesi’nin ses şiddeti genelde aynı düzeyde seyrederken, meydan ve Kemeraltı girişinde seviye yükselir. Buna nazaran asıl ilgimizi çeken han ve pasajlarda ölçülen ses, yalnızca satıcı ve müşteri konuşmalarından oluşurken, kendi içinde bir dinlenme yeri oluşturan Abacıoğlu Han gibi mekanlarda, ana aksa göre muazzam düşüş göstermiştir. Bu durağan noktalar dinamik akışın dengesi için çok önemlidir ve sanki mekanizmanın daha işlek olması için nefes almasını sağlar. Kemeraltı insan selinin, renklerin içinde bir senfoni gibidir; ve öyle anlarda bu müzik kendini sessizliğe, hafifliğe bırakır ki sanki zamanın yavaşladığını ve mekanın genişlediğini hissederiz. Kemeraltı gürültünün içindeki sessizliğiyle yine bizi şaşırtır ve zamanı sorgulatır...
72
* Grup 006 \\ Merve ÇALIŞKAN + Defne TOZKOPARAN
73
74
* Grup 006 \\ Merve ÇALIŞKAN + Defne TOZKOPARAN
75
76
* Grup 006 \\ Merve ÇALIŞKAN + Defne TOZKOPARAN
77
78
ETÜD ve PROJELER DAİRESİ BAŞKANLIĞI ETÜD ve PROJELER DAİRESİ BAŞKANLIĞI TARİHSEL ÇEVRE ve KÜLTÜR VARLIKLARI ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ TARİHSEL ÇEVRE ve KÜLTÜR VARLIKLARI ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ İZMİR TARİH PROJE MERKEZİ İZMİR TARİH PROJE MERKEZİ Konak Mahallesi 848 Sokak No. 77/79 İkinci Beyler 35250 Konak / İzmir Konak Mahallesi 848 Sokak No. 77/79 İkinci Beyler 35250 Konak / İzmir T. 0232 293 1329 | izmir-tarih@izmir.bel.tr | www.izmir.bel.tr T. 0232 293 1329 | izmir-tarih@izmir.bel.tr | www.izmir.bel.tr