22 moeder en kind
“Baby hoeft niet altijd naar neonatale zorgeenheid“ jessa ontwikkelt project rond zwangerschapsdiabetes
B
aby’s van vrouwen die tijdens de zwangerschap diabetes
Gynaecologen, endocrinologen, diëtisten,
ontwikkelen, komen in het Jessa Ziekenhuis niet meer
diabeteseducatoren, vroedvrouwen, pedia-
per definitie op de neonatale zorgeenheid terecht. “Door een intensieve begeleiding en opvolging van moeder en kind kan de baby na de geboorte nu vaak bij de moeder op de kraam-
ters en verpleegkundigen van de afdeling neonatale zorgen in het Jessa Ziekenhuis: samen bundelen zij hun kennis en expertise om moeders met zwangerschaps-
afdeling verblijven. Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat
diabetes en hun baby na de bevalling
dit nauwe contact belangrijk is”, vertellen endocrinoloog dr.
zo weinig mogelijk te hoeven scheiden.
Nikolaos Mortzos, vroedvrouw Greet Vanspauwen en arts-assis-
“Een bevalling brengt stress en pijn mee
tent gynaecologie dr. Wouter Froyman.
waardoor de glycemie kan stijgen. Vroeger kwam een baby daarom uit voorzorg altijd op de neonatale zorgeenheid terecht als de moeder zwangerschapsdiabetes had en insuline-dependent was. De multidisciplinaire aanpak die we ontwikkeld hebben, zorgt ervoor dat dit nu vaak niet meer nodig is. Als de glycemieregeling van moeder en kind goed onder controle zijn, kan de baby op de kamer van de mama blijven”, aldus dr. Mortzos. “De rol van de vroedvrouw, die moeder en baby mee opvolgt, is daarin essentieel.”
we blijven de glycemie van de baby continu opvolgen.
23 moeder en kind
Greet vanspauwen, dr. nikolaos mortzos en dr. wouter froyman
Baby- en moedervriendelijk
Universele screening
Nauwe opvolging tijdens zwangerschap
Maar waarom dit project om de baby
Vroeger werden in Vlaanderen alleen
Als de screeningstesten afwijken van de
op de kraamafdeling te houden? “Uit
vrouwen die tot een risicogroep behoor-
normale waarden, wordt de zwangere naar
wetenschappelijk onderzoek weten
den tijdens de zwangerschap gescreend
de endocrinoloog verwezen. Dr. Mortzos:
we dat het nauwe ‘huid op huidcon-
op diabetes. Dr. Mortzos: “Maar eigenlijk
“In ons ziekenhuis komt ze dan terecht bij
tact’ tussen moeder en baby, en dan
valt vrijwel iedereen wel op één of
een endocrinoloog, een diëtist en één van
vooral in de eerste uren na de bevalling,
andere manier binnen een risicogroep.
onze zeven diabeteseducatrices. Naast
zeer belangrijk is bijvoorbeeld op vlak
De universele screening die nu door de
uitgebreide voorlichting over zwanger-
van hechting. Het contact vermindert
diabetesliga, de Vlaamse Vereniging voor
schapsdiabetes krijgt de zwangere vrouw
de maternale stress en bevordert de
Obstetrie en Gynaecologie (VVOG) en Do-
voedingsadviezen en de nodige telefoon-
borstvoeding”, legt dr. Wouter Froyman,
mus Medica wordt aanbevolen, is dan ook
nummers en e-mailadressen zodat ze ons
arts-assistent gynaecologie uit. “Bo-
een belangrijke stap vooruit. Door een
snel kan bereiken bij vragen of problemen.
vendien is deze oplossing moeder- en
betere, vroegtijdige opsporing kunnen
Verder geven we een glucosemeter en
babyvriendelijker. Ook op andere vlakken
we problemen voor baby en moeder vaak
–strips mee zodat ze haar glycemiewaarden
vertrekken we nu zoveel mogelijk vanuit
voorkomen. Ook de huisarts en de gynae-
nauw kan opvolgen. Na 15 à 20 dagen zien
de individuele situatie van de moeder in
coloog zijn daarin belangrijke sleutelfigu-
we haar terug voor een evaluatie van die
plaats van te werken volgens standaard
ren. Aanbevolen wordt dat zij al bij een
waarden. We bekijken dan of er een bijko-
procedures. Zo worden bevallingen bij
zwangerschapswens of het eerste prena-
mende behandeling nodig is. In 80% van de
moeders met zwangerschapsdiabetes
tale contact een nuchtere glycemiebepa-
gevallen blijkt het nauwgezet toepassen
niet meer standaard vroegtijdig ingeleid,
ling doen.” Ook de verdere screeningstes-
van de voedingsadviezen voldoende, maar
maar houden we via een intensieve
ten tijdens de zwangerschap gebeuren
we blijven dit uiteraard van heel dichtbij op-
opvolging maximaal rekening met de
bij huisarts of gynaecoloog (zie figuur
volgen gedurende de hele zwangerschap.”
glycemieregeling van de moeder en
pagina 25). Omdat er in België noodzaak
evalueren we nauwgezet het welzijn van
is aan bijkomend onderzoek is er onlangs
de foetus door monitoring en echografie.
een nieuwe grootschalige studie gestart
Comfortabel bevallen
Zo kunnen we inschatten wanneer een
naar zwangerschapsdiabetes, de ‘Belgian
Tijdens de bevalling neemt de vroedvrouw
vroegtijdige inleiding nodig is.”
Diabetes in Pregnacy’-studie.
een gedeelte van die opvolging op zich.
24 rubriek
zwangerschapsdiabetes
Vroedvrouw en referentieverpleegkun-
verhoging van de leeftijd bij zwangere
dige diabetes Greet Vanspauwen: “Tijdens
vrouwen, het stijgend aantal vrouwen
de arbeid controleren we als vroedvrouw
met overgewicht, enz. Daarnaast zorgt
om het uur de glycemie van de moeder.
de betere universele screening ook voor
We houden ook regelmatig contact met
een betere detectie. En dat is uiteraard
de endocrinoloog onder meer om te
een goede zaak, zowel voor de opvol-
kijken of moeders die insuline nemen
ging tijdens de zwangerschap als om
een insulinedrip nodig hebben tijdens de
gezondheidsproblemen in de toekomst te
arbeid. Vroeger gebeurde dat standaard,
voorkomen.”
maar nu proberen we dat te vermijden, als het tenminste medisch verantwoord is. Zo’n drip is toch wat vervelend en beperkt
Huisarts heeft sleutelrol
de moeder in haar bewegingsvrijheid. Bij
Ongeveer 50% van de vrouwen met
een moeder die al diabetespatiënte was,
zwangerschapsdiabetes ontwikkelt in de
starten we wel altijd een medicatiedrip
20 jaar na de zwangerschap diabetes.
op. Medisch gezien is dat sowieso nodig
“De Vlaamse overheid en de diabetesliga
en de moeder hoeft dan zelf niet continu
hebben daarom een project opgestart
haar glycemie te controleren. We houden
‘Zoet Zwanger’. Met dit project willen zij
bij het toepassen van onze protocols zo-
zoveel mogelijk vrouwen met zwanger-
veel mogelijk rekening met de individuele
schapsdiabetes stimuleren om na de
toestand van de moeder en dat werkt
bevalling de nodige stappen te zetten om
prima.”
diabetes te voorkomen of het vroegtijdig kunnen op te sporen. Zo krijgen jonge moeders een jaar na de bevalling een
Op de kraamafdeling
brief met de vraag hun glycemie jaarlijks
Na de geboorte meet de vroedvrouw
te laten controleren door de huisarts.
meteen de glycemie van de baby. “Omdat
Niet alle vrouwen doen dit, maar de
deze baby’s gevaar lopen op te lage
huisarts kan daarin een stimulerende rol
glycemiewaarden van zodra er via de
spelen. Zwangerschap is een stresstest
placenta geen suiker meer van de moeder
voor het lichaam en kan problemen aan
doorkomt, leggen we hen in de verloska-
het licht brengen die later in het leven
mer al meteen aan de borst of geven we
van de moeder een rol zullen spelen.
een flesje zodat de glycemie stijgt. Ook op
Samen met onze diabeteseducatrices
de kraamafdeling blijven we de glycemie-
stimuleren we sterk dat vrouwen met zwangerschapsdiabetes zich registreren
waarden van de baby continu opvolgen. Op die manier kunnen we op een veilige
Zwangerschapsdiabetes neemt toe
in het project Zoet Zwanger. En dat loont.
manier vermijden dat baby’s onnodig naar
Het aantal vrouwen met zwangerschaps-
Blijkbaar behoren we tot de top drie van
de neonatale zorgeenheid moeten en
diabetes lijkt sterk toe te nemen. Dr.
Vlaamse ziekenhuizen met de meeste
gescheiden worden van hun mama.”
Mortzos: “Dit komt onder meer door de
registraties.”
25 moeder en kind
Risico’s voor baby
Screeningsstrategie voor pregestationele
bij moeder met zwangerschapsdiabetes
diabetes en zwangerschapsdiabetes zoals deze
- Hypoglycemie bij baby
door VDV-VVOG-Domus Medica wordt aanbevolen:
- Voedingsproblemen baby - Teveel aan vruchtwater dat kan leiden tot een vroeggeboorte of complicaties
Bij zwangerschapswens of 1ste prenatale consultatie:
universele screening nuchter, random of Hba 1*
- Macrosomie (hoog geboortegewicht) met als mogelijke gevolgen een moeilijke bevalling of keizersnede, geboortetrauma, schouderluxatie bij de baby, groter risico
NG ≥ 126 mg/dl Hba1c ≥ 6.5%* RPG ≥ 200 mg/dl
ja
Behandelen als pregestationele DM
op overgewicht op latere leeftijd,… - Grotere kans op hypertensie en pre-eclampsie (zwanger-
nee
schapsvergiftiging) - Icterus (geelzucht) baby - Ademhalingsproblemen baby
In vroege zwangerschap:
NG ≥ 100-125 mg/dl nee
ja
Risico’s voor baby bij moeder bij voorafbestaande diabetes
zo snel mogelijk OGTT
24 weken zwangerschap:
universele screening met 50g GCT Glycemie ≥ 140 mg/dl
Dezelfde risico’s als bij moeder die zwangerschapsdiabetes ontwikkelt, maar in ernstiger mate. Daarnaast zijn er
nee
een aantal bijkomende risico’s, waaronder
ja
- Miskraam - Foetale afwijkingen
geen zwdm
- Onvoorspelbare sterfte van baby in de baarmoeder aan het einde van de zwangerschap. Daarom is er een bijzonder intensieve opvolging en verhoogde waakzaamheid bij deze moeders aan het einde van hun zwangerschap
3-uurs 100 g of 2 uurs 75 g OGTT NG ≥ 95 mg/dl 1u ≥ 180 mg/dl 2u ≥ 155 mg/dl 3u ≥ 140 mg/dl ja: ≥ 2 abnormale waarden behandelen als zwdm
MEER INFORMATIE Dr. Nikolaos Mortzos
e-mail: nikolaos.mortzos@jessazh.be tel. 011 30 98 92 of 011 30 91 64 (secretariaat)
Bron: Screening naar pregestationele diabetes bij zwangerschap(swens) en zwangerschapsdiabetes: consensus VDV-VVOG-Domus Medicatie 2012’, dr. Katrien Benhalima, UZ Leuven