INTERVIEW
6 HBvLPLUS
Het is niet omdat iemand er goed uitziet, dat het hele kankerverhaal voorbij
Waar gaat het boek precies over? “Het boek kun je zien als een emotionele handleiding voor mensen met kanker en hun omgeving. In mijn psychologenpraktijk De Meiboom en ook in het Jessa Ziekenhuis in Hasselt werk ik geregeld met mensen met kanker. Het viel me op dat ze vaak met allerhande thema’s worstelen die universeel en herkenbaar zijn. Zo kwam ik op het idee om een soort overzicht te maken van de problemen en zaken waar je mee te maken kan krijgen.” En dat zijn? “Bijvoorbeeld hoe je omgaat met heftige emoties en gedachten, hoe je communiceert met je omgeving over de ziekte, welke gevolgen er zijn op het vlak van lichamelijke beperkingen, werk hervatten, seksualiteit, fertiliteit... In mijn boek laat ik zien wat er praktisch en emotioneel op je afkomt en reik ik tips aan hoe je daar zo goed mogelijk mee kunt omgaan.”
Door Manon Kluten
1.Durf naar je omgeving toe te vertellen wat je wel en niet wil in het omgaan met je ziekte. Heb je nood om erover te praten of net niet? Heb je nood aan een knuffel of wil je liefst dat mensen ‘gewoon’ blijven doen? Ga na wat voor jou goed voelt en zeg dat gewoon. Het gaat niet om juist of fout, het gaat om wat jij nu, op dit moment, wel en niet nodig hebt. 2.Je hoeft niet per se positief te denken. Het mag, maar als je een pessimist van aard bent, gaat dat zeker je genezing niet beïnvloeden. Het wordt voor jou natuurlijk wel makkelijker als je zo positief mogelijk blijft, maar fake positivisme (blijven lachen terwijl je enorm bezorgd en angstig bent) hoeft dus niet, want ook negatieve emoties horen gewoon bij deze ziekte. 3.Durf seksuele problemen aan te kaarten bij je partner en je behandelende arts. Het is best mogelijk dat er middeltjes voorhanden zijn die jullie verder kunnen helpen. Ook zijn er hulpverleners (psycholoog, seksuoloog) die jou op dat vlak tips kunnen geven. 4.Probeer heftige emoties en gedachten toe te laten, zonder erin mee te gaan. Ze blijven onderdrukken wordt moeilijk na een tijd en dat gaat echt op je wegen. De gevoelens zijn er toch, of je ertegen vecht of niet, je kan er maar beter zo goed mogelijk mee om proberen te gaan. Je erdoor laten overweldigen is natuurlijk niet de bedoeling, maar ze te leren dragen is echt wel mogelijk.
HASSELT- Tegen 2030 wordt geschat dat 95.000 Belgen kanker zullen hebben. Behalve de enorme medische en economische gevolgen daarvan, is de emotionele impact op de patiënten minstens zo groot. Want hoe ga je om met zo’n keiharde diagnose, hoe houd je je staande tijdens de behandelingen, wat doe je met (soms behoorlijk onhandige) reacties uit je omgeving en hoe pik je de draad van je leven weer op als je al genezen mág? De Limburgse psychologe Nathalie Cardinaels schreef er het boek ‘Omgaan met kanker’ over dat vanaf 14 april in de winkels ligt.
Hoe vreemd of absurd is het eigenlijk voor de meeste mensen om te horen dat ze kanker hebben? “Voor de meesten is kanker een vervan-mijn-bedshow. Als je dan plots de diagnose krijgt, komt dat binnen als een donderslag bij heldere hemel. In eerste instantie denk je maar aan één ding: zal ik doodgaan? En hoe lang heb ik nog? Je weet in dat eerste moment vaak nog niet of je een gunstige of minder gunstige prognose hebt. Best is dan ook dat er
Nathalie Cardinaels
het soms lijkt alsof het jou niet echt overkomt? “Doe het vooral op je eigen tempo. Wat ik bijvoorbeeld vaak zie, is dat patiënten nog niet helemaal beseffen wat er gebeurt. Ze worden een week of paar weken later geopereerd, zijn strijdlustig, zijn positief en houden zich sterk. Maar vaak krijgen ze hun echte ‘verwerkingsdip’ pas ná de behandelingen. Jammer genoeg gaat net dan de omgeving zeggen Ha, alles is voorbij, en nu maar gewoon je leven verder zetten, of Je ziet er toch goed uit. Terwijl de emotionele verwerking vaak dan pas begint. Het gevaar van die houding van de buitenwereld is dat mensen dan de neiging hebben om maar niets meer te vertellen. Ze zijn bang te worden bestempeld als aansteller of aandachttrekker. Terwijl ze juist dan de steun uit de omgeving heel hard nodig hebben. Het is niet omdat iemand er goed uitziet, dat het hele kankerverhaal voorbij en vergeten is.” Vind je dat er nog te weinig aandacht is voor de psychische impact van kanker? “Zeker weten. Er wordt steeds meer aandacht geschonken aan het sensibiliseren van mensen voor de gevaren en gevolgen van kanker. Ook wordt er naar mijn idee meer aandacht gegeven aan accessoires om mensen met kanker te steunen zoals roze juweeltjes en sleutelhangers voor vrouwen met borstkanker, in plaats van ook de aandacht te vestigen op de emotionele noden die bij kanker komen kijken.”
iemand samen met jou bij de dokter aanwezig is, zodat je niet alleen bent als je het nieuws te horen krijgt. Kanker is een ziekte die je emotioneel helemaal overdondert. Veel mensen weten niet waar te beginnen, weten niet wat nu ‘normaal’ is en wat niet. Je voelt een mix aan emoties, gaande van angst, boosheid, verdriet... Dat is vaak zo overweldigend, je voelt alles tegelijkertijd. Laat je dus zeker ondersteunen.” Hoe kun je de diagnose ‘grijpbaar’ maken? Vooral in de eerste tijd waarin
Welke zaken kunnen bijvoorbeeld nog beter worden geregeld? “Levenskwaliteit na de behandelingen vind ik een sterk onderschat thema. Om een voorbeeld te geven: vrouwen die na borstkanker nog vijf jaar hormoontherapie moeten volgen, zien hier vaak enorm van af. Het lijkt ‘maar’ een pilletje per dag, maar heel wat vrouwen ervaren erg veel nevenwerkingen hiervan. Je wordt in een kunstmatige menopauze gekatapulteerd, hebt last van vapeurs, sterke stemmingswisselingen, een grote geagiteerdheid….
7
8 straffe strategieën
“EEN ZIEKTE DIE JE EMOTIONEEL OVERDONDERT”
Hoe kwam je erbij dit boek te schrijven? “Na mijn eerste boek Mindfulness bij borstkanker (Acco 2011, nvdr) vond ik dat er nog veel meer te vertellen is over hoe je met kanker om kunt gaan en besloot ik een vervolg te schrijven. Ik kreeg ook geregeld van mensen te horen dat de aandacht heel vaak uitgaat naar mensen met borstkanker terwijl er nog zoveel andere kankers zijn waar te weinig aandacht aan wordt gegeven. Daar was ik het zeker mee eens, dus werd het een boek voor àlle mensen met kanker.”
Omgaan met kanker - Een emotionele handleiding voor mensen met kanker en hun omgeving, Nathalie Cardinaels, uitgeverij Acco, € 24,50
HBvLPLUS
ZATERDAG 12 EN ZONDAG 13 APRIL 2014
Limburgse klinisch psychologe Nathalie Cardinaels schrijft boek voor kankerpatiënten
+ HBvL
ZATERDAG 12 EN ZONDAG 13 APRIL 2014
5.Ga na of een cursus mindfulness voor mensen met kanker iets voor jou is na je behandelingen. Dit is een training die je leert om je aandacht in het hier en nu te brengen, in plaats van steeds in je hoofd heen en weer te springen tussen verleden (mijn leven voor de diagnose) en de toekomst (wat als…). Door onder andere ademhalingsoefeningen, meditatie en yoga leer je om beter met je ziekte om te gaan en ze beter te plaatsen. In het Hasseltse Jessa Ziekenhuis kan je, indien je recent behandeld werd, gratis aan deze training deelnemen. 6.Voor de omgeving: luister naar de persoon met kanker, kom niet altijd te snel met ‘oplossingen’ of advies aan. Soms is gewoon luisteren naar hoe iemand zich voelt, meer waard dan het proberen op te lossen. 7.Voor de omgeving: let op met het vertellen van verhalen over andere mensen met kanker. Dit kan net erg confronterend zijn. 8.Voor de omgeving: in plaats van te zeggen “je ziet er goed uit”, kan je misschien zeggen “je ziet er goed uit, maar hoe gaat het nu echt met je?”. Alleen op voorwaarde dat je ook echt de tijd en interesse hebt om het echte antwoord te aanhoren natuurlijk.
Deze vrouwen voelen zich vaak enorm schuldig tegenover hun huisgenoten omdat ze plots erg opvliegend kunnen reageren, maar ze voelen dat ze dit niet kunnen tegenhouden. Maar er zijn nog andere ongemakken die een rol blijven spelen: een stoma, blijvende spier- en gewrichtspijnen en/of doofheid in handen en voeten na chemotherapie, concentratie- en geheugenproblemen,... Ik pleit ervoor dat hier voldoende aandacht aan geschonken wordt om zo eventuele oplossingen of alternatieven te zoeken en aan te bieden of, indien deze niet voorhanden zijn, mensen zo goed mogelijk met deze gevolgen om te leren gaan.” Is geestelijke ondersteuning bij kanker ook iets waar de een veel behoefte en de ander minder behoefte aan heeft? “Je ziet inderdaad verschillen tussen mensen en hoe ze met hun ziekte omgaan. Maar na afloop van de behandelingen wordt vaak pas duidelijk wat de soms blijvende gevolgen zijn. Je beseft dan pas dat je lijf toch niet meer hetzelfde is als voor je diagnose. Idem voor wat betreft je energiepeil, fitheid,
concentratievermogen…. Dit kan best confronterend zijn. Heel wat mensen voelen zich alsof ze een ouder lichaam meezeulen.” Nathalie Cardinaels is klinisch psychologe, gedragstherapeute en mindfulnesstrainer. Foto’s Luc Daelemans
Wat kun je daar als kankerpatiënt aan doen? “In de mindfulnesstrainingen besteed ik veel aandacht aan hoe je opnieuw een constructieve relatie met je lichaam kunt aangaan. Heel wat mensen ervaren namelijk alsof lichaam en geest van elkaar afgescheiden zijn na de behandelingen: je voelt je verraden door je lichaam. Bij onder andere de bodyscan - waarbij je het lichaam met aandacht scant - bekijken we hoe je opnieuw in contact met je lijf kunt komen en er opnieuw mee kunt samenwerken in plaats van ertegen te blijven vechten. “ En hoe ga je best als naaste - zoals partner, familie, vrienden- om met iemand die kanker heeft? “Best luister je naar wat de persoon met kanker je vertelt. Probeer hem/haar zoveel mogelijk zelfstandigheid te laten behouden, maar help vooral op vlakken die hij/zij zelf aangeeft. Daarnaast is
het belangrijk dat je je openstelt voor zijn of haar beleving. Weet je niet goed hoe ermee om te gaan? Ga die persoon niet uit de weg, maar vertel gewoon dat je niet goed weet wat je moet zeggen of leg uit dat je je ongemakkelijk voelt en bang bent om de foute dingen te zeggen. En dat als dat ook gebeurt, hij of zij je dat ook zeker moet zeggen.” Je hebt een ‘speciale band’ met kanker. Je helpt bijvoorbeeld vrouwen tijdens borstkanker psychisch sterker te worden door cursussen mindfulness te geven. Waar komt die betrokkenheid vandaan? “Mijn grootmoeder, de moeder van mijn vader, was als een tweede moeder voor mij en zij is overleden aan longkanker. Dat heeft me indertijd enorm aangegrepen. Toen ik enkele jaren later de vacature zag voor een psycholoog bij het borstcentrum van het Jessa Ziekenhuis, wist ik meteen: Dit is wat ik wil, dit is wat ik ga doen. Ik sta zelf ook intens in het leven en merk dat mensen die kanker hebben of hadden, dat ook doen. Zij worden geconfronteerd met hun sterfelijkheid en zichzelf, en zien dat dingen in hun leven gereduceerd worden tot de
kern, tot waar het eigenlijk allemaal in het leven om draait.” Tot slot: welke positieve boodschap kun je de mensen nog meegeven? “Je kan meer aan dan je denkt. Zorg goed voor jezelf, durf in jezelf te geloven, ga op zoek naar wat jouw ogen doet blinken, en durf tijdig hulp te zoeken als het je te veel wordt. Je bent echt niet de enige die tijdelijk wat ondersteuning nodig heeft. Levenskwaliteit na kanker is zeker mogelijk, al is het soms even zoeken hoe je zo goed mogelijk met je nieuwe lijf en nieuwe visie op het leven om kunt gaan.”
L
Op woensdag 21 mei vindt het symposium ‘Omgaan met kanker’ plaats voor hulpverleners in de oncologie en mensen met kanker zelf. Locatie: Jessa Ziekenhuis Hasselt. Bij deelname ontvangt u een gratis exemplaar van ‘Omgaan met kanker’. Inschrijven vóór 7 mei. Meer info op: http://goo.gl/xpWDMx