Oppervlaktetechnieken februari 2013

oppervlaktetechnieken het vakblad voor de oppervlaktebehandelende industrieĂŤn

2

57e jaargang februari 2013 www.vom.nl

28 mei: VOM Ledenvergadering 8-12 april: Hannover Messe / Surface Technology 4-5 juni: Vakbeurs Materials, Veldhoven

- VOM Opleidingsprogramma Metaalconservering - Onderwaterinspecties aan kunstwerken - Technisch jaaroverzicht oppervlaktetechniek Nabeschouwingen: VOM Themabijeenkomst Veiligheid/Afvalstoffen, Bouwbeurs 2013 NVVT Studiemiddag Bindmiddelen oppervlaktetechnieken februari 2013

1

2

oppervlaktetechnieken februari 2013

chromitAL TCP

Driewaardige chroompassivering voor aluminium SurTec 650 chromitAL levert een uitstekende corrosiebescherming op ongecoate oppervlakken en verbetert de adhesie van organische coatings.

Ook geschikt voor toepassing op glad en geanodiseerd aluminium. directe vervanging van conventionele hexavalente chroompassivering milieuveilig, gifvrij, eenvoudige toepassing en afvalverwerking voldoet c.q. overtreft MIL-DTL-81706 and MIL 5541 voor absolute corrosieweerstand (= 336 uren tot eerste corrosie vlgs ASTM B-117 neutrale zoutsproeitest) temperatuurbestendigheid tot 100 °C

4

oppervlaktetechnieken februari 2013

lage contactweerstand, overeenkomstig electrische geleidbaarheidseisen op aluminiumsubstraten vlgs MIL DTL-81706 class 3 in de praktijk getest op 2024, 2219, 5083, 7075 legeringen en verschillende gietlegeringen geschikt voor dompel-, sproeitoepassing en wisapplicatie voor het bewerken van grote oppervlakken SurTec Benelux B.V. Molenweg 17A NL-5953 JR Reuver Nederland

Tel.: Fax: E-mail: Web:

+31(0)77 308 1590 +31(0)77 476 2033 HeH@surtecbenelux.com www.surtec.com

inhoud februari 2012 12 Maak werk van je vak Op 31 januari werd de jaarlijkse Docentendag van de VOM gehouden, waarbij volop in de toeleveringsketen werd gedacht. Voor zowel staalconserveerders als ontwerpers en opdrachtgevers biedt de VOM vanaf 2013 opleidingsmateriaal en bijbehorende docenten aan.

30 Diepgaand onderzoek Congressen van het Institute for International Research hebben soms een excursie, aansluitend op het lezingenprogramma. In de excursie behorende bij het IIRcongres ‘Veiligheid, beheer en onderhoud van bruggen en viaducten’ op 8 februari was een heuse duikinspectie opgenomen en werd het gezelschap door gastheer Nebest langs diverse objecten in Zuid-Holland gevoerd… vakblad Oppervlaktetechnieken was erbij.

8 VOM-nieuws Diverse berichtgeving van het secretariaat.

14 RIE uiteindelijk kostenbesparend Desiree Driesenaar, 3Green De VOM hield 7 februari een Themabijeenkomst ‘Veiligheidsbeleid en afvalstromen’, over onder meer de risico-inventarisatie en –evaluatie.

16 Kort nieuws Diverse berichtgeving uit de markt.

20 Tijd voor herstel De Bouwbeurs 2013 zal voor veel bezoekers in het teken gestaan hebben van de bouwcrisis. Toch was er genoeg moois te zien om de stemming mee op te vijzelen.

24 Normen van Waarde Isabel Polderdijk, Consultant Materiaaltechnologie, NEN (Nederlands Normalisatie Instituut) NEN wil gebruikers en producenten graag informeren over de ontwikkeling van normen binnen hun vakgebied. Een overzicht van nieuwe normen voor oppervlaktebedekkingen en corrosiebescherming.

34 PPG gaat tot de bodem Op 14 november verzorgden VOM-lid PPG en conserveerbedrijf Van der Ende een zogeheten Thematafel tijdens het congres ‘Opslagtanks’ van het Institute for International Research. Vakblad Oppervlaktetechnieken had alvast een demonstratiedag bijgewoond.

38 Verfbindmiddelen Adrie Winkelaar, CTC Consult Op dinsdag 29 januari kwam de Nederlandse Vereniging van Verftechnici bijeen voor haar periodieke studiemiddag.

Op het programma stond het onderwerp bindmiddelen, de ruggengraat van de coating.

42 Gelezen: Jaaroverzicht oppervlaktetechniek Onder de vaste titel ‘Fortschritte in der Galvanotechnik’ plaatst Europa’s topvakblad Galvanotechnik in januari altijd een samenvatting van de vorderingen van het vakgebied gebaseerd op circa vijftig vakbladen. Sinds 2010 wordt ook vakblad Oppervlaktetechnieken meegenomen in het overzicht.

46 Op zoek naar samenwerkingspartners In deze vaste rubriek een bloemlezing van partnerverzoeken en -aanbiedingen uit de database van het Enterprise Europe Network NL.

49 Terugblik: Chinese koekenbakkers De maandelijkse column van eindredacteur Edward Uittenbroek.

Bij de voorpagina Onderwaterinspectie door duiker Frank Boer (Nebest Adviesgroep) bij de Julianasluis te Moordrecht, als onderdeel van de IIR-conferentie ‘Veiligheid, beheer en onderhoud van bruggen en viaducten’.

Zie het artikel “Diepgaand onderzoek”. oppervlaktetechnieken februari 2013

5

Op de HANNOVER MESSE profiteert u van 11 toonaangevende beurzen die u een compleet overzicht geven van de wereldmarkt.

Ontdek de nieuwste en meest geavanceerde technologieën die waarde kunnen toevoegen in de gehele industriële keten.

Verschaf u inzicht in de kernsectoren industriële automatisering en IT, energie- en milieutechnieken, aandrijftechniek, industriële toelevering, productietechnologieën en diensten, en onderzoek en ontwikkeling.

ENGINEER SUCCESS New technologies New solutions New networks

Bezoek ‘s werelds meest toonaangevende technologie-event. Meer informatie vindt u op hannovermesse.com

da: Zet in uw agen 3 01 2 8 –12 April

Hannover Consultancy B.V. Tel. +31 18 4 69 30 50 • info@hfnetherlands.com

NEW TECHNOLOGY FIRST 8–12 April 2013 · Hannover · Germany

NL_NL_HM_B_DACH_185_132_0000.indd 1

05.02.13 17:09

Neutralac® SLS45. Refresh your thinking.

Behandel uw afvalwater sneller, efficiënter én conform de regels.

Neutralac® SLS45 van Lhoist is een unieke en krachtige vloeibare kalk.

STAND N°332 BEZOEK ONS:

Neutralac SLS45® is een gedeponeerde merk van Lhoist Recherche et Développement S.A.

Ons product biedt u een snelle en optimale oplossing voor het neutraliseren van zure effluenten en het verwijderen van zware metalen, fluoriden, sulfaten en fosfaten.

Met onze jarenlange ervaring en onze industriële testinstallaties zijn wij in staat uw organisatie snel een volledige diagnose te leveren én een alles-in-één oplossing aan te bieden.

Zo bespaart u tijd en geld terwijl uw volledig conform blijft met de geldende milieuregels.

Bezoek ons op de Aqua Nederland vakbeurs, 19-21 maart 2013, Evenementenhal Gorinchem, stand 332.

Wilt u meer weten? Neem contact met ons op: Voor Nederland: +31 (0)318 754 166 roman.dobbe@lhoist.com Voor België: +32 (0)10 233 811 hughes.baquet@lhoist.com www.sls45.com

LHOI-13-12531-Annonce A5 NL version def-af-130213-bat.indd 1

6

oppervlaktetechnieken februari 2013

13/02/13 14:47

Feel Free to Contact Us

03/2010

erences

Welke innovaties geven uw bedrijf een boost?

agenda maart Metaalexpo/Nationaal Metaal Congres Vakbeurs voor iedereen die professioneel bezig is in de metaalindustrie 5-7 maart, ’s Hertogenbosch > www.Metaalexpo.nl Het Nationale Buisleidingenplatform Congres van het Institute for International Research IIR 13-14 maart, Ridderkerk > www.IIR.nl/Industry JOT Pulvertagung Jaarlijks poedercoatcongres van vakblad Journal für Oberflächentechnik JOT 14-15 maart, München > www.JOT-Oberflaeche.de/Veranstaltungen European Coatings Conference Congres over laktechnologie, deels parallel aan de European Coatings Show 18-19 maart, Neurenberg (D) > www.European-Coatings.com/Events European Coatings Show Vakbeurs over laktechnologie, parallel aan de European Coatings Conference.

18-19 maart, Neurenberg (D) > www.European-Coatings-Show.de

European Coatings Show Vakbeurs over laktechnologie, deels parallel aan de European Coatings Conference.

19-21 maart, Neurenberg (D) > www.European-Coatings-Show.de NVVT Studiemiddag: Functional Coatings Lezingen- en contactmiddag van de Nederlandse Vereniging van Verf Technici 26 maart, Nieuwegein > www.NVVT-Nederland.nl

april Hannover Messe/Surface Technology Vakbeurs voor de industrie, inclusief hal voor oppervlaktebehandelingen 8-12 april, Hannover (D) > www.Hannover-Messe.de Roestvaststaaldagen Vakbeurs met ochtendseminars, Evenementenhal/2Blonds 16-18 april (18 april seminarochtend Oppervlaktebehandeling), Gorinchem > www.alurvs.nl

VOM Bedrijfsexcursie 5 juni, plaats en bedrijf worden nog bekendgemaakt www.vom.nl

Alvast noteren: Algemene Ledenvergadering VOM - 28 mei 2013 - 10 oktober 2013

mei NVVT Studiemiddag: Green, Biobase, Life Cycle Analysis Lezingen- en contactmiddag van de Nederlandse Vereniging van Verf Technici 28 mei, Nieuwegein > www.NVVT-Nederland.nl Dag van het Thermisch Verzinken 2013 Inclusief Benelux Trofee voor Thermisch Verzinken 30 mei, Evenementenhal van Dierenpark Planckendael (B) > www.ZinkinfoBenelux.com

juni VISEM Technodag 18 juni, De Fabrique, Utrecht (aanvang:9.30 uur) > www.visem.nl

Kijk verder vooruit op www.oppervlaktetechnieken.com

Themabijeenkomsten VOM De VOM organiseert voor haar leden binnenkort de volgende themabijeenkomsten: - Qualicoat/Qualanod/ Qualisteelcoat/ Qualideco 23 april, aanvang: 13:30 uur, locatie: VOM, Nieuwegein - Themabijeenkomst ‘Run ik mijn bedrijf goed?’ 28 mei 2013, aansluitend op de Algemene Ledenvergadering. Aanvang: 15:00 uur, locatie wordt nog bekendgemaakt.

Verdiepingsworkshop Oppervlaktetechnologie Deze workshop betreft het technologiegebied Oppervlaktebehandeling (Crossroads bestrijkt namelijk meerdere vakgebieden). In de verschillende innovatieprojecten zijn interessante ontwikkelingen gerealiseerd c.q. nog gaande. Deze wil Crossroads graag met andere bedrijven delen en vervolgens kijken of verder stappen gezet kunnen worden.

Wellicht dat dit leidt tot nieuwe projectideeën en samenwerkingen.

Programma - Introductie door Kernplatformlid; - Pitchen van de projecten met het accent op de technologische ontwikkelingen; - Discussie/uitwisseling; - Omlijste borrel.

Voor meer informatie over het programma of voor andere vragen: tel.: 030 - 630 03 90 / secretariaat@vom.nl.

De workshop wordt gehouden in Halle-Zoersel (B), van 15.00u. tot 18.00u.

Deelname is gratis, aanmelden: verplicht. Het aantal deelnemers is beperkt en uw deelname is pas defintief na ontvangst van de persoonlijke bevestiging.

NB: Het onderwerp van de Themabijeenkomst van 10 oktober is nog niet vastgesteld. Indienen van suggesties is nog mogelijk.

Meer informatie www.Crossroadsproject.eu

oppervlaktetechnieken februari 2013

7

vom nieuws MJA in de oppervlaktebehandelende industrie Aan het einde van het jaar 2012 is er met verschillende bedrijven die actief zijn in de oppervlaktebehandelende industrie en deelnemers binnen de Meerjarenafspraken (MJA) Energie een brainstorm-bijeenkomst geweest waarin verschillende project-

voorstellen zijn gedaan. In een kleine werkgroep wordt gekeken welke voorstellen het beste breed toepasbaar zijn voor de branche en hoe deze projecten ten uitvoer kunnen worden gebracht.

De VOM houdt u op de hoogte van de ontwikkelingen.

VOM BrancheBarometer januari Uit de laatste meting van de VOM BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling (in samenwerking met MCB) blijkt dat de inkoopmanagers in de metaalbewerkende branche ‘Oppervlaktebehandeling’ in januari veel minder positief dan in december zijn over de groei in de branche: indexscore 35,2 versus 44,9. De branche ontwikkelde zich in januari ook veel minder goed dan de totale Nederlandse industrie (49,6, wordt maandelijks door branchevereniging Nevi gemeten). Omdat een score hoger dan 50 ‘groei’ betekent, kan geconcludeerd worden dat er in de Oppervlaktebehandeling (maar ook in de industrie algemeen) sprake is van krimp.

De BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling van de VOM is (evenals de Nevi Inkoopmanagersindex) opgebouwd uit vijf componenten. Met betrekking tot de ontwikkeling in januari ten opzichte van december zijn over deze componenten de volgende conclusies te trekken: - De productie in de branche Oppervlaktebehandeling ontwikkelt zich veel minder positief ten opzichte van vorige maand; - Over de orders denken de inkopers veel minder positief; - De levertijd van de leveranciers is langer; - De voorraden eindproduct nemen flink af; - Over de werkgelegenheid denkt men veel minder positief.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de totale BrancheBarometer, zijn vrijwel hetzelfde volgens de inkopers ten opzichte van vorige maand.

Ten opzichte van de totale industrie (Nevi) zijn de volgende conclusies te trekken over de verschillende aspecten in de afgelopen maand: - Het productieniveau is in de Oppervlaktebehandeling in januari veel minder goed dan in de totale industrie; 8

oppervlaktetechnieken februari 2013

- Het orderniveau is veel minder goed; - De levertijden van de leveranciers zijn veel langer; - De voorraadniveaus in de Oppervlaktebehandeling zijn flink lager; - Over de werkgelegenheid denken de inkopers veel minder positief.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de totale BrancheBarometer, zijn in de Oppervlaktebehandeling relatief lager dan in de totale industrie.

Opmerking: de relatieve vlakheid van de Nevi-lijn is te verklaren door de grote verscheidenheid aan industrieën waaruit deze is opgebouwd.

nieuwe leden Per 1 februari 2013 is een nieuw lid toegetreden tot de vereniging:

Blasteq

Meer informatie Nieuwe deelnemers aan de BrancheBarometer (mits oppervlaktebehandelaar) zijn van harte welkom: ze krijgen sneller en specifiekere resultaten. Aanmelding kan via www.formdesk.nl/vom/abonnee. Bent u leverancier voor de oppervlaktebehandelende industrie of wilt u het persbericht maandelijks ontvangen, meld u dan gratis aan via www.formdesk.nl/vom/pers.

Meer en Duin 257 2163 HE Lisse tel. 0252-797925 info@blasteq.nl www.blasteq.nl Activiteiten: leverancier van reinigingsinstallaties en -apparatuur, reinigingsmiddelen en -producten, straalapparatuur, -middelen en -installaties.

We heten dit nieuwe lid van harte welkom binnen de vereniging!

Voorbehandelen zonder zware metalen? www.ct-technics.nl

de Kunst van continuïteit

technics b.v.

ontlakken • reinigen • oppervlakte-behandeling

C&T adv210x74mm.indd 2

24-10-11- Week 43 09:22

allesondercontrole.com

BYK. Glans- en kleurmeting.

NL 074 265 77 88 BE 053 80 97 54

oppervlaktetechnieken februari 2013 1624AdvOppT90x64_SpectMicro.indd 1

11

14-02-13 14:30

vom nieuws

Voorzitter van de VOM-commissie Scholing & Opleiding Ries de Goedt weet de aandacht erbij te houden.

VOM docentendag toont de voortgaande professionalisering van het beroep

Maak werk van je vak Op 31 januari werd de jaarlijkse VOM Docentendag weer gehouden. Er werd volop in de toeleveringsketen gedacht, en wel op twee fronten: enerzijds voor de staalconserveerder en anderzijds voor de ontwerper of opdrachtgever. Voor opdrachtgevers van staalconserveerwerk is het een geruststellende gedachte dat hun eigendommen en het materiaal dat ze gaan uitleveren aan hun klanten in goede handen is: namelijk bij professionals die weten wat ze doen en waarom ze het op een bepaalde manier doen. Bovendien is het voor ontwerpers, constructeurs en uitbesteders nuttig te weten wat er allemaal technisch mogelijk is en waar ze rekening mee moeten houden. Voor beiden biedt de VOM vanaf 2013 opleidingsmateriaal en bijbehorende docenten aan.

Na de nieuw aangeworven docenten speciaal welkom geheten te hebben, gaf VOM-directeur Paul ter Haar een overzicht van de aantallen cursisten van het lopende seizoen (zie kadertekst). De stijgende lijn ten opzichte van het voorgaande cursusjaar zal zeker voortgezet worden nu de opdrachtgevers in de staalconservering strikter gaan toezien op het inzetten van gekwalificeerd personeel. Daarmee zullen de secretariële inzet en de ontwikkelkosten van het voortraject gedekt zijn uit de vermeerderde cursusinkomsten. Maar het belangrijkste is dat de VOM hiermee voorziet in een opleidingsbehoefte die het aanbestedingsproces verder zal profes12

oppervlaktetechnieken februari 2013

sionaliseren. De trend is al enige tijd dat in toenemende mate naar prestatie gevraagd wordt, in plaats van de laagste urencalculatie. Het opleidingsprogramma Metaalconservering loopt hier dus goed mee in de pas.

Samenwerking in het werkveld Na de bespreking van de ledenenquête, waaruit was gebleken dat het cursuswerk goed gewaardeerd wordt, was er een kort woord over de toekomstvisie voor de VOMafdeling Scholing & Opleiding. Samenwerking, kwaliteitsborging, continuïteit, groei en het in stand houden van het vakgebied waren daar de steekwoorden. De meest voor de hand liggende werd nog even extra onderstreept. “Het in stand houden van het vakgebied noemen we er apart bij,” aldus Ter Haar, “want daar doen we het voor: het vakgebied op een hoger niveau brengen en een kwaliteitsboost geven. We doen dit uiteindelijk vanuit liefde voor het vak.”

Professionalisering van het werkveld Vervolgens was het woord aan de voorzitter van de VOM-commissie Scholing & Opleiding Ries de Goedt, die de cursus Metaalconservering presenteerde. Deze cursus is na intensieve voorbereiding in samenwerking met exameninstelling Savantis en de Sectorvereniging Metaalconserveringsbedrijven SVMB en schilderskoepel FOSAG gereed. Voor deelname aan de basismodule is een half jaar ervaring de richtlijn, maar aan de hand van een checklist kan altijd worden gekeken of iemand al kan meedoen aan dit Branchediploma Metaalconservering of Branchecertificaat.

Wie vijf jaar ervaring heeft en dit middels een certificaat kan aantonen, mag direct de verdiepingstoets doen. Voor de projectleider gelden geen instroomeisen: de verantwoordelijkheid ligt wat dat betreft bij de werkgever.

Meeste deelname bij bedrijfsinterne VOM-cursussen In klassikale lessen hebben sinds september 58 vakgenoten een VOM-cursus gevolgd. De aantallen waren als volgt verdeeld: 18 mensen voor natlak, 17 voor anodiseren, 10 voor galvano, 8 voor poedercoaten en 5 voor inspectie metaalconservering. Voor bedrijfsinterne cursussen staat de teller al op 157: 15 voor galvanotechniek, 54 voor inspectie metaalconservering, 44 voor constructieschilder/straler, 6 voor anodiseren, 27 voor poedercoaten plus voorbehandeling, 5 voor natlak en 6 mensen die een bedrijfsspecifieke training gevolgd hebben die speciaal op de desbetreffende situatie toegespitst was.

vom nieuws

Meindert Bakker, arbeidshygiënist bij 365 Keur Company: “De RIE helpt bedrijven om op een actieve manier alle gevaren binnen het bedrijf systematisch in kaart te brengen.”

Arnd Nelde van poederrecyclingbedrijf Nelco: “Om minder afhankelijk te worden van de automobielmarkt, doen we onderzoek naar verschillende nieuwe toepassingen, zoals de productie van bloempotten.“

Themabijeenkomst ‘Veiligheidsbeleid en afvalstromen’

“RIE uiteindelijk kostenbesparend” Op 7 februari kwam een twintigtal VOMleden bij elkaar om bijgepraat te worden over veiligheidsbeleid en afvalstromen, met interessante presentaties over de risico-inventarisatie en -evaluatie (RIE), vervoer van gevaarlijke stoffen en de recycling van poederlak. Een citaat van Johan Cruijff in een van de presentaties was treffend: “Er moet eerst wat gebeuren voordat er iets gebeurt.”

Meindert Bakker, arbeidshygiënist bij 365 Keur Company beet het spits af. Hij toont met het Johan Cruijff-citaat aan dat veel bedrijven reactief zijn in plaats van proactief. De RIE helpt bedrijven om op een actieve manier alle gevaren binnen het bedrijf systematisch in kaart te brengen.

Meindert: “R = K x E, risico is kans maal effect. Dus als de kans op gevaar naar nul wordt teruggebracht, bestaat er geen risico meer, dat moet de uiteindelijke doelstelling zijn. De evaluatie helpt erbij om te zien hoever het bedrijf bij deze doelstelling in de buurt komt en nieuwe doelen te stellen voor verdere verbetering. Elke ondernemer kent zijn eigen bedrijf. Als je hem ’s nachts wakker maakt, kan hij je zo vertellen wat het engste is wat er in zijn bedrijf kan gebeuren. Daar moet hij mee aan de slag.”

Top vijf Bakker noemde de branche-RIE, te 14

oppervlaktetechnieken februari 2013

vinden op www.rie-metaalbewerking.nl, als goede leidraad voor ondernemers in de branche. Na het invullen van vragen genereert de website vanzelf een plan van aanpak. Een andere tip van Bakker was het ‘Verbeterboek’, de arbeidscatalogus die te vinden is op www.5xbeter.nl. Hierin zijn oplossingen, afgestemd op de branche, te vinden. Bovendien zijn er verbetercoaches aan verbonden die de leden van FME en Metaalunie gratis kunnen raadplegen.

Terwijl Bakker in de praktijk laat zien hoe de website de gebruiker door de vragen heen leidt, zei hij: “Het is echt een laagdrempelige tool, het enige nadeel is dat het soms wat te algemeen is en dat nog niet alle onderwerpen zijn uitgewerkt.” Hij sloot af met een praktisch advies: “Schrijf

deze vijf punten aan de slag, maak na een jaar de balans op en pas je RIE aan. Het volgende jaar ontstaan er dan vanzelf vijf nieuwe punten om aan te werken. En houd voor ogen dat een goede RIE uiteindelijk kostenbesparend is. De bedrijven met een levend arbobeleid zien minder verzuim, minder ongevallen en minder verstoringen in hun productieproces.”

Vervoerder controleren Eric Fischer van afvalverwerker Sita vervolgde de middag met een verhandeling over het vervoer van gevaarlijke stoffen.

Want hoewel de vervoerder moet zorgen dat het transport veilig verloopt, zijn er wel degelijk aspecten waar de aanbieder van de goederen verantwoordelijk voor is.

“De meeste ongevallen met gevaarlijke stoffen gebeuren tijdens het laden en lossen” Eric Fischer, afvalverwerker SITA

geen dertig verbeterpunten op, maar kies jaarlijks een top vijf. De prioriteiten bepaal je door zaken af te wegen, zoals het gevaar, het risico, de frequentie, het aantal blootgestelden en de technische haalbaarheid van oplossingen. Ga met

“De meeste ongevallen gebeuren tijdens het laden en lossen,” vertelde Fischer.

“Dus het is terecht dat hier aandacht voor is.” Hij liet in de wetgeving zien dat de afzender verplicht is te controleren of de lading volgens ADR (wet vervoer gevaar-

Eric Fischer (SITA): “Hoewel de vervoerder moet zorgen dat het transport veilig verloopt, zijn er wel degelijk aspecten waar de aanbieder van de goederen verantwoordelijk voor is.”

“Je weet nooit wat je mist” Henk de Man, directeur van Brandsma Metaalveredeling in Hilversum, heeft goede ervaringen met de brancheRIE. “Het is een goede, chronologisch opgebouwde vragenlijst en er komt een gedegen plan van aanpak uitrollen. Ik heb gelezen dat deze RIE hoog wordt gewaardeerd door experts. Het onderwerp gevaarlijke stoffen is voor een galvanisch bedrijf als het onze niet voldoende uitgewerkt, maar daar hebben we met de technische commissie van de NGO-SBG alternatieven voor uitgewerkt. Het probleem blijft echter dat je nooit weet wat je mist.

En het is niet te hopen dat het juist daar fout gaat.”

lijke stoffen) is toegelaten en ingedeeld.

Bovendien moet hij de vervoerder schriftelijke informatie meegeven over de lading.

Als verpakker moet hij bovendien de juiste verpakking gebruiken met duidelijke etiketten. Fischer: “Er is ook een plicht om te controleren, dus ik raad altijd aan om naar de documenten van de vervoerder te vragen en het ADR-certificaat en de identificatie van de chauffeur te checken.”

De veiligheidsadviseur, die volgens de wet nodig is voor advies en het opstellen van een jaarverslag, leverde wat discussie op.

Fischer: “De wet is hierin niet duidelijk. Als er incidenteel gevaarlijke goederen worden vervoerd, geldt een vrijstelling. Maar de wet is niet helder over wat incidenteel is. Ziekenhuizen en gemeenten bijvoor-

beeld moeten een veiligheidsadviseur in dienst hebben of inhuren in verband met het transport van medisch en chemisch afval. Maar tien keer vervoer van afvalstoffen lijkt mij incidenteel.” Een deelnemer waarschuwde dat het een boete van 1.675 euro kan opleveren als de ILT (Inspectie Leefomgeving en Transport) daar anders over denkt.

Hoedenplanken en bloempotten De volgende spreker deelde om te beginnen cadeautjes uit. Altijd een goede binnenkomer! Arnd Nelde van Nelco uit België vertelde over de mogelijkheid om poederlakken te recyclen, of in het Vlaams: te recycleren. Het bedrijf verwerkt per jaar zo’n 8.000 ton poederlak tot nieuwe producten die vooral op de automobiel- en textielmarkt worden afgezet. De producten op basis van hergebruikte poederlak zijn goede alternatieven voor milieubelastende producten als latex en phenol. Bijkomend voordeel is dat, na het verstrijken van de levensduur van de auto, de materialen kunnen worden teruggewonnen en hergebruikt. Nelde: “Typische producten die hiermee worden geproduceerd zijn het hoedenplank en het akoestische deel rondom de versnellingspook, maar bijvoorbeeld ook het isolatiematje in een vaatwasser. En om minder afhankelijk te worden van de automobielmarkt, doen we onderzoek naar verschillende nieuwe toepassingen, zoals de productie van bloempotten.”

Geen minimumvolumes De Nederlandse afvalstoffenwetgeving heeft een aantal uitgangspunten, waarbij qua voorkeursvolgorde de ‘ladder van

Lansink’ wordt gehanteerd. Voorkomen heeft de voorkeur, dan hergebruik, recycling, verbranden met terugwinning van energie, gewoon verbranden en als laatste storten. Hoewel dit laatste voor poederlakken in Nederland niet meer is toegestaan.

Nelde liet wat rekensommen zien, waaruit bleek dat inleveren bij Nelco voordeliger is dan afvoeren als afval. “Wij kennen geen minimumvolumes. Klanten van 500 kilo op jaarbasis zijn net zo welkom als degenen die 500 ton aanleveren. Het is wel belangrijk dat poeder droog is en niet uitgehard, dat er geen sprake is van vervuiling en dat de stofvrije big bags van duidelijke etiketten zijn voorzien.”

Conclusie Veiligheidsbeleid en afvalstromen blijven onderwerpen in beweging. Onderwerpen die een bedrijf niet kan negeren. Een van de deelnemers vroeg of er al iets bekend is over de najaarsronde van de Inspectie SZW in de oppervlaktebehandelende industrie.

Paul ter Haar, directeur VOM, antwoordde dat de inspectie in april of mei overleg wil en dan een terugkoppeling geeft op de inspectierondes. Nog even geduld dus. ‹ Tekst en foto’s: Désirée Driesenaar, 3Green

Meer informatie De branche-RIE is te vinden op www.riemetaalbewerking.nl; de arbeidscatalogus is te vinden is op www.5xbeter.nl. www.KeurCompany.nl www.SITA.nl www.Nelco.be oppervlaktetechnieken februari 2013

15

kort nieuws Praktijkcursussen en verdiepende opleidingen metaal en corrosie sen werken met eigen leerdoelen en zijn geschikt voor ontwerpers, constructeurs, sales engineers, inspecteurs en onderhoudstechnici.

Introductie Metaalkunde Start: donderdag 18 april 2013 Duur: 10 bijeenkomsten, van 12.40 - 17.50 uur

Materiaalkeuzes besproken in de collegezaal. (Archieffoto vakblad Oppervlaktetechnieken) Voor het ontwerpen, bouwen en behouden van een product, constructie of installatie is kennis van zaken nodig: kennis waarmee de juiste keuzes worden gemaakt voor materialen, verbindingen, behandelingen en onderhoud. Kennis is essentieel voor de gehele levenscyclus van een product, constructie of installatie.

Dat begint met een stevig fundament van metaal- en corrosiekennis. Door te weten wat de structuur, het gedrag en de eigenschappen van metalen zijn, kunnen deze optimaal worden ingezet en behouden. De keuze voor de juiste materialen en kennis van factoren die van invloed zijn op de levensduur, het ontwerp en het gebruik van het product zorgen bovendien voor lagere kosten bij het maken, exploiteren en onderhouden van een product, constructie of installatie.

Het Centrum voor Natuur & Techniek van de Hogeschool Utrecht biedt daarom op twee niveaus na- en bijscholing op het gebied van metaal en corrosie. Dit voorjaar starten beide praktisch gerichte cursussen, waarin deelnemers in relatief korte tijd beter leren adviseren bij metaal- en corrosiegerelateerde vraagstukken. In de cursus ‘Introductie Metaalkunde’ verkrijgt de cursist in relatief korte tijd een goed overzicht van én het noodzakelijke inzicht in de eigenschappen en het gedrag van metalen. De deelnemer leert beter adviseren voor een optimale productperformance, en weet risico’s beter in te schatten en te beperken. In de korte cursus ‘Introductie Corrosiebeheersing’ leert de deelnemer beter adviseren bij corrosiegerelateerde vraagstukken. Op deze manier kunnen aanzienlijke besparingen worden gerealiseerd. Beide cursus-

Introductie Corrosiebeheersing Start: donderdag 18 april 2013 Duur: 10 bijeenkomsten, van 12.40 - 17.50 uur Wie zich verder en meer wil verdiepen, kan kiezen voor de post-hbo-opleiding ‘Metaalkunde en Corrosiebeheersing’.

Hierin worden de achterliggende fysische en chemische processen behandeld. Deze opleidingen starten in oktober van dit jaar.

Meer informatie Belangstellenden kunnen contact opnemen met de cursusleider via CvNTmaterials@HU.nl.

NOVA 2000 straalhelm

16

Op de vakbeurs Surface 2012 in Den Bosch introduceerde Gritco’s Blasting & Cleaning Equipment zijn nieuwe straalhelm NOVA 2000, ontworpen voor en door straalprofessionals. Jarenlange ervaring heeft geleid tot een van de meest vooruitstrevende straalhelmen op de markt. De nieuwe straalhelm biedt meer draagcomfort, minder vermoeidheid, betere bescherming en verhoogde productiviteit.

dus niet meer naar de binnenkant van de helm kijkt. De schuimkussen-helmvoering verdeelt het gewicht van de helm over het hele hoofd, waardoor geen topzwaargevoel meer ontstaat en minder vermoeidheid optreedt. Dankzij een helder zicht door het grote venster en de wegtrekruitjes wordt veel tijd bespaard. De schuimkussen-bekleding en de geluiddemper in de luchtslang maken de NOVA 2000 tot een van de stilste helmen die verkrijgbaar zijn.

Het lichtgewicht en zachte binnenwerk zorgt voor een goede pasvorm, zoals bij een motorhelm. De helm draait met het hoofd mee, waardoor de drager

Met de NOVA TALK-optie kan tijdens het stralen worden gecommuniceerd, wat de productiviteit verhoogt en de downtime tot een minimum beperkt.

oppervlaktetechnieken februari 2013

Meer informatie De folder is te downloaden vanaf www.gritco.com.

kort nieuws

Honderd jaar Atlas Copco op de Nederlandse markt Op 16 januari hebben FME-voorzitter Ineke Dezentjé-Hamming Bluemink en Bob van Wijnen, directeur van Atlas Copco Nederland, in een eerste nieuwsuitzending in Zwijndrecht officieel de aftrap gegeven voor ‘100 jaar Atlas Copco op de Nederlandse markt’. Onder het motto ‘100 jaar innovatie’ worden in 2013 diverse activiteiten georganiseerd, waaronder een aantal regiobijeenkomsten met steeds een nieuwsuitzending en workshops over een actueel thema.

De eerste nieuwsuitzending stond in het teken van innovatie.

Nieuwslezeres Milika Peterzon interviewde Ineke DezentjéHamming Bluemink over het innovatiebeleid in Nederland in het algemeen en bij Atlas Copco in het bijzonder, onder meer aan de hand van de onlangs verschenen publicatie ‘De Staat van Nederland Innovatieland 2012’. Uit dit rapport blijkt dat sectoren die het meest intensief investeren in R&D het hardst groeien en bovengemiddeld bijdragen aan economische groei.

De volgende nieuwsuitzending heeft als thema ‘Energiebesparing’, staat gepland voor 26 maart en wordt opgenomen in de Westergasfabriek in Amsterdam. De derde uitzending is op 22 mei, staat in het teken van ‘Duurzaam Ondernemen’ en komt vanuit Cultuurfabriek Dru in Ulft. Op 26 september is er een open dag op het hoofdkantoor van Atlas Copco Nederland in Zwijndrecht.

18

oppervlaktetechnieken februari 2013

Dan staat de journaaluitzending in het teken van ‘Monitoring en Control’. Op 14 november wordt de reeks nieuwsuitzendingen afgesloten met een middag over ‘CO2-reductie’ bij Radio Royaal in Eindhoven.

Meer informatie Via Twitter, Facebook en Linkedin kan iedereen de geplande activiteiten dit jaar nauwlettend volgen. De vaste relaties van Atlas Copco krijgen een uitnodiging om de nieuwsuitzendingen bij te wonen of om deel te nemen aan de workshops over de betreffende onderwerpen in de regio. Vanaf 1 maart kan worden ingeschreven op de website van Atlas Copco Nederland: www.atlascopco.nl.

Atlas Copco is een industriële groep met een wereldwijde toppositie in compressoren, expanders en luchtbehandelingsystemen, bouw- en mijnbouwapparatuur, persluchtgereedschappen en assemblagesystemen. Met innovatieve producten en diensten levert Atlas Copco oplossingen voor duurzame productiviteit. Het hoofdkantoor van het in 1837 opgerichte bedrijf bevindt zich in Stockholm en beschikt over een wereldwijd netwerk verspreid over meer dan 170 landen. In 2011 had Atlas Copco ongeveer 37.500 werknemers in dienst.

Multinal Group neemt D.G.I. over Duivendrechtse Galvano Industrie bv (D.G.I.) is met terugwerkende kracht per 1 januari 2013 overgenomen door chemisch-technisch dienstverlener Multinal Group. D.G.I. bv is opgericht in 1954 en heeft zich in de loop der jaren gespecialiseerd in het hoogwaardig metalliseren van ABS-kunststofproducten en ABSBlends voor onder meer de huishoudelijke, sanitaire en automotivebranche en op het gebied van technische onderdelen.

D.G.I. bv past als enige in de Benelux het galvanisch ‘Plating On Plastics’ toe: het hoogwaardig metalliseren van kunststof door middel van de galvanische oppervlaktebehandelingen verkoperen, vernikkelen en verchromen, met als doel het verhogen van de decoratieve en/of functionele eigenschappen van ABS-kunststofproducten en ABS-Blends. Door het aanbrengen van de galvanische deklaag worden de duurzaamheid en de uitstraling van het kunststofproduct gewaarborgd.

lingen ook het metalliseren van kunststofproducten aan. Duivendrechtse Galvano Industrie gaat onder de vlag van Multinal Group verder als Multinal Duivendrecht.

Multinal Group is actief binnen het industrieel reinigen en metaaloppervlaktebehandelingen zoals beitsen en passiveren, elektrolytisch polijsten, verzinken, verchromen, vernikkelen, vergulden en poedercoaten. Multinal Group opereert wereldwijd en heeft nationaal inmiddels vestigingen in Almere, Amsterdam, Coevorden, Maassluis, Ridderkerk, Weesp en Zoeterwoude.

Met D.G.I. bv krijgt zij er een vestiging in Duivendrecht bij.

Multinal Group verstevigt met de overname van Duivendrechtse Galvano Industrie haar nationale en internationale positie als belangrijke speler op het gebied van galvanische en chemische oppervlaktebehandelingen. Door de overname biedt Multinal Group haar klanten nu naast industrieel reinigen en metaaloppervlaktebehande-

Meer informatie Multinal Duivendrecht Industrieweg 39 1115 AD Duivendrecht tel. 020-6908911 duivendrecht@multinal.com www.multinal.com

Overname Thermoclad door Protech-Oxyplast Groep

Protech-Oxyplast met hoofdvestiging in Montreal (Canada) heeft een akkoord bereikt rond de aankoop van Thermoclad in Erie (VS), producent van thermoplastische poeders en vloeibare lakken. Thermoclad is wereldleider in het produceren en verhandelen van PVC-poederlakken voor samengestelde metalen, zoals in poorten en vaatwasrekken. Het bedrijf ontwikkelt ook natuurvriendelijke verven en andere thermoplastische producten zoals nylon en co-polyesters. Protech zal de productie van de vloeistoffen en poeders van Thermoclad voortzetten.

David Ades, CEO van Protech: “Thermoclad’s leidinggevende positie in thermoplastische producten, PVC-poederlakken in het bijzonder, zorgt voor een nieuwe dimensie in ons steeds

groeiende poederlakaanbod. We verheugen ons op de kansen en de samenwerkingen die zullen ontstaan.” Martin Renkis, voorzitter van Thermoclad en zoon van oprichter Alan Renkis: “Sinds vijftig jaar heeft Thermoclad een geschiedenis in beschermende lakken en vele waardevolle relaties opgebouwd, wat een voordeel zal bieden voor Protech. Mijn vader emigreerde na de Tweede Wereldoorlog als jongeman van Letland naar Erie. Gedurende de start van zijn loopbaan als krantenjongen tot aan het leiderschap in de Erie-bedrijfsmaatschappij heeft mijn vader zijn werk altijd met grote trots vervuld, zeker gezien de revolutionaire technologieën die Thermoclad ontwikkeld heeft. Onze familie is blij om te zien dat een nieuw succesvol familiebedrijf zoals Protech de traditie van Thermoclad’s innovatie voortzet en tegelijkertijd ons toegewijde personeel in zijn organisatie opneemt.”

Meer informatie Protech-Oxyplast nv Hulsdonk 35 B-9042 Gent-Mendonk (B) info@oxyplast.be www.protechpowder.com

Thermoclad is wereldleider in het produceren en verhandelen van PVC-poederlakken voor samengestelde metalen, zoals in poorten en vaatwasrekken. (Foto: Phoenix 79)

oppervlaktetechnieken februari 2013

19

Bouwbeurs 2013: warm onthaal onder gure omstandigheden

Tijd voor herstel De Bouwbeurs wordt al enkele jaren met vermeerderde belangstelling tegemoetgezien. De bouwsector is een van de trekkers van de economie, en ook de maakindustrie levert volop producten voor de vele bouwwerken die beeldbepalend zijn voor grote delen van een modern land. Terwijl inmiddels de triple dip zich heeft aangediend – de derde recessie in vier jaar – werden bezoekers die per trein naar de Jaarbeurs Utrecht waren gekomen onthaald met het goede voorbeeld: aan Utrecht Centaal wordt volop gebouwd. Ook binnen wachtte een warm bad.

Thema van de Internationale BouwBeurs 2013 was Bewust Bouwen. Op de Greenbuild Selection kon men zich bijvoorbeeld oriënteren op duurzaam bouwen: een keur aan bedrijven, verspreid over heel de beurs, die met een beurslogo onder deze noemer herkenbaar waren.

Enkele andere thematische presentaties

Week van de Bouw 2015 Acht van de tien bezoekers hebben aangegeven ook de volgende editie van de Bouwbeurs te bezoeken. Dat zal dan gebeuren als onderdeel van de Week van de Bouw 2015. De initiatieven hiervoor werden na maandenlange voorbereiding tijdens de Bouwbeurs gelanceerd. De reacties van de aanwezige exposanten waren unaniem enthousiast. De komende maanden gaat VNU Exhibitions met alle partijen verder in gesprek om de Week van de Bouw vanaf de allereerste beursdag als het nieuwe ijkpunt in de bouw te positioneren. www.WeekvandeBouw.nl

20

oppervlaktetechnieken februari 2013

waren de Renovatie Boulevard, met alles over renoveren en herbestemmen, en het VSB Plein (Vereniging van Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingsbedrijven) voor veilig werken op hoogte. Steigerbouw is uiteraard alomtegenwoordig in de bouw, evenals in staalconservering op locatie.

Ook was er de Denktank Ketensamenwer-

king om inzicht krijgen in de bouwwereld van nu en in de noodzaak tot anders (samen)werken met meerdere disciplines.

Op materiaalkundig gebied stal vooral de Materials Xperience de show. Zoals op de vakbeurs voor oppervlaktebehandeling Surface, afgelopen oktober in ’sHertogenbosch, schuifelden weer talloze

Op de Materials Xperience toonde Trespa International bv uit Weert een decoratief HPL-compact materiaal met een geïntegreerd oppervlak, uitgehard met Electron Beam Curing. (Foto: Trespa International bv)

De Materials Xperience was evenals op de vakbeurs Surface te ’s-Hertogenbosch (oktober) een grote trekker.

Bouwbeurs in cijfers

STABU-bestekssystematiek kon uiteraard niet ontbreken.

ontwerpers, architecten en andere geïnteresseerden langs de vele uitstallingen van frappante vondsten, bijzondere materiaalkeuzes en uiteraard oppervlaktetechnieken.

Glansrol voor matte vertoning

Trespa International bv toonde een matte afwerking van de welbekende geperste houtvezelplaat. De architect kan een plaat selecteren waar zelfs de glansgraad niet van verraadt dat het geen volhout is. De matte folie geeft een natuurlijker houtuiterlijk dan de gangbare halfglans-folies op de achtergrond. Trespa Meteon is een decoratief HPL-compact materiaal met een geïntegreerd oppervlak, dat vervaar-

digd wordt met EBC-technologie (Electron Beam Curing, zie Oppervlaktetechnieken van december 2007, p. 16-17, www.Oppervlaktetechnieken.com). Binnenkort wordt overigens het FSC-keurmerk verworven voor het in de Ardennen en Noord-Amerika gekweekte hout.

Duurzaam decoreren van gelakte metalen, op basis van sublimatietechniek

Een van de meest opvallendste onderdelen van de Materials Xperience was de presentatie van VOM-lid Decall, die voortdurend toeloop had. In dit proces worden duurzame kleurstoffen (inkt) van een drager (papier/folie) bij pers- of ›

De internationale Bouwbeurs werd van 4 tot en met 9 februari gehouden in de Jaarbeurs in Utrecht. Volgens organisator VNU Exhibitions heeft de beurs in alle opzichten aan de verwachting voldaan. Bezoekers beoordeelden de beurs met hoge cijfers, exposanten hebben veel contacten gelegd met beleidsmakers. In totaal hebben de ruim 700 exposanten gezamenlijk bijna een half miljoen (480 duizend) zakelijke contacten gelegd.

Gezien de malaise in de bouw was op voorhand duidelijk dat de editie 2013 minder bezoekers zou trekken. Het totaal aantal bezoekers is uitgekomen op 80.040. Uit de bezoekersregistratie van VNU Exhibitions blijkt dat 35 procent directeur/eigenaar is, 8 procent in de verkoop werkt, 7 procent lid is van de bedrijfsleiding, en 17 procent actief is als werkvoorbereider, werkuitvoerder of projectleider in de bouw.

Het overgrote deel van het bezoek werkt in de aannemerij (23%), heeft een klussenbedrijf, inclusief ZZP-ers (8%) of is werkzaam in de afbouw (4%). Architectenbureaus en adviesen ingenieursbureaus waren met 10 procent goed op de beursvloer vertegenwoordigd. www.Bouwbeurs.nl

oppervlaktetechnieken februari 2013

21

Massief titaanzink met oppervlaktebehandeling Zink is alom bekend als deklaagmateriaal om een robuuste verduurzaming aan staal te geven. Bekende voorbeelden zijn geleiderails langs snelwegen, fietsenrekken, enzovoort. Zink wordt echter ook als massieve plaat in gevels en aan infrastructurele bouwwerken verwerkt. Dat kan met allerlei varianten dankzij tal van oppervlaktebehandelingen en bewerkingsprocessen. NedZink toonde onder meer voorgepatineerde zwarte zinkplaat die met een wals geëmbosseerd wordt zodat hij een geribbeld oppervlak krijgt.

Als basis wordt een walsblanke ‘titaanzinkplaat’gebruikt: een zinkplaat die voor het walsen door middel van een chemische oppervlaktebehandeling een stabiele middelgrijze of zwarte patinalaag krijgt.

› vacuümdruk en verhoogde temperatuur in de dubbele coating ingebracht, om bijvoorbeeld een beeldmerk of een haarscherpe foto aan te brengen (op basis van het sublimatieprincipe: ontgassing van vaste stof naar gas). Voor de zekerheid had oprichter Hans Verdwaald een medewerkster meegenomen om de belangstelling een beetje te helpen opvangen. Hij heeft zelf een erg druk jaar achter de rug, nu deze duurzame decoratietechniek, van standaardmotieven en -illustraties op ge-

Geëmbosseerde voorgepatineerde zwarte zinkplaat.

poedercoate substraten, een hoge vlucht begint te nemen. In de meest letterlijke zin zelfs, want voor de catering-trolleys die meegaan in vliegtuigen, is voor in totaal 40.000 m3 speciaal ontwikkelde poeder (tweelaags) en printwerk geleverd.

Met de ontwikkeling van een nieuw, luchtvaart-gecertificeerd, coil-gelakt aluminium, wordt de toekomst zeker gesteld.

Door de hoge kwaliteit en gewichtsbesparing op de lak wordt niet alleen circa 30% van de illustratieve producten hiermee

De presentatie van VOM-lid Decall op de Materials Xperience voor het sublimeren van afbeeldingen op gepoedercoate substraten trok voortdurend veel belangstelling.

22

oppervlaktetechnieken februari 2013

uitgevoerd, maar zullen, verrassend genoeg, alle trolleys worden voorzien van dit coil-gelakte product. Het gevolg is dat ook de unieke kleuren in de laklaag zullen worden gesublimeerd. De innovaties voor de bouwbeurs zijn de tweelaagspoederlaksystemen met Qualicoat/GSBgarantie van meer dan tien of vijftien jaar, waarvan er één eigenschappen bezit die een inzet als tafelblad en/of vloerpaneel mogelijk maken. Tijdens de beurs heeft Decall de nieuwe website gelanceerd. Het bedrijf heeft zich ontwikkeld van pionier, product- en procesontwikkelaar tot innovatief specialist, adviseur en begeleider bij het tot stand brengen van nieuwe product-marktcombinaties. Maar ook voor het verwerven van kwaliteitslabels op het eindproduct en voor de toegepaste materialen spant Verdwaald zich nog altijd volop in. De leefomgeving wordt dus een stukje mooier en duurzamer dankzij deze combinatie van oppervlaktetechnieken. ‹

Meer informatie De Bouwbeurs is dé tweejaarlijkse ontmoetingsplaats voor bouwend Nederland.

De volgende editie vindt plaats van 9 tot en met 13 februari 2015, tijdens de Week van de Bouw. www.Bouwbeurs.nl www.WeekvandeBouw.nl www.Decall.nl www.Trespa.nl

Nieuwe normen voor oppervlaktebedekkingen en corrosiebescherming

Normen van Waarde Normen voor oppervlaktebedekkingen en corrosiebescherming geven houvast bij de productie, de keuze, het aanbrengen en het testen van de deklaag. Normen voor oppervlaktetechnieken vormen daardoor de basis voor kwaliteitsgaranties. De normen zijn verder van belang voor afspraken over bestellingen en leveringen, het aanbrengen en testen van verfsystemen, en het oplossen van conflicten tussen opdrachtgever, applicateur, leverancier bedekkingsysteem en leverancier ondergrond. Hoewel normen niet direct in beeld zijn, worden de regels die erin staan dagelijks gebruikt.

Bijvoorbeeld bij het plaatsen van orders, het aanbrengen van de deklaag, kwaliteitscontroles van het systeem.

NEN wil gebruikers en producenten graag informeren over de ontwikkeling van normen binnen hun vakgebied. Het overzicht voor de periode februari 2012 tot en met februari 2013 bevat: - Nieuw verschenen normen; - Normontwerpen waarop commentaar geleverd kan worden; - Voorstellen voor nieuwe normen (NWI New Work Items).

De genoemde normen worden beheerd door de normcommissies 342 035 Verfwaren; 342 035 10 Bindmiddelen; 342 035 12 Verf op staal; 342 040 Corrosiebeproeving; 342 042 Thermisch verzinken; 342 107 Metallieke deklagen.

Nieuw verschenen Een nadere beschrijving van de normen is te vinden op www.nen.nl - normshop.

›

vakgebied Normnummer Normnummer Naam Naam nieuw verschenen norm Verfwaren

NPR-CEN/TS 16358:2012 en

NPR-CEN/TS 16359:2012 en

NPR-CEN/TS 16360:2012 en

NEN-EN 927-3:2012 en NEN-EN-ISO 2812-3:2012 en NEN-EN-ISO 3233-1:2013 en

NEN-EN-ISO 4628-6:2011 en

NEN-EN-ISO 4628-8:2012 en

NEN-EN-ISO 9117-4:2012 en

NEN-EN-ISO 9117-5:2012 en NEN-EN-ISO 9117-6:2012 en NEN-EN-ISO 9227:2012 en NEN-EN-ISO 13076:2012 en NEN-EN-ISO 13129:2013 en

NEN-EN-ISO 15091:2012 en

NEN-EN-ISO 15184:2012 en NEN-EN-ISO 20567-3:2013 en

NEN-ISO 12013-1:2012 en

24

oppervlaktetechnieken februari 2013

Verven en vernissen - Coatings en coatingsystemen voor hout voor buitentoepassing Beoordeling van luchtinsluitingen en microschuim in deklagen Verven en vernissen - Coatings en coatingsystemen voor hout voor buitentoepassing Beoordeling van de weerstand tegen doorbloeden van kwasten van coatings op hout Verven en vernissen - Verf en verfsystemen voor hout voor buitentoepassing Beoordeling van de vervormbaarheid door indrukking van een deklaag op een houtsubstraat Verven en vernissen - Verf en verfsystemen voor hout voor buitengebruik Deel 3: Beproeving van natuurlijke veroudering Verven en vernissen - Bepaling van de weerstand tegen vloeistoffen Deel 3: Medium absorptiemethode Verven en vernissen - Bepaling van het volumepercentage van niet-vluchtige bestanddelen Deel 1: Methode door weging van een van een deklaag voorzien testpaneel in lucht en in een vloeistof van bekende dichtheid (algemene methode) Verven en vernissen - Beoordeling van de kwaliteitsafname van verflagen - Aanduiding van de kwantiteit en hoeveelheid van gebreken, en van de intensiteit van gelijkmatige veranderingen in uiterlijk - Deel 6: Beoordeling van de mate van krijten met tape-methode Verven en vernissen - Beoordeling van de kwaliteitsafname van verven - Aanduiding van hoeveelheid en omvang van gebreken, en van intensiteit van gelijkmatige veranderingen in uiterlijk - Deel 8: Beoordeling van corrosie rond een kras Verven en vernissen - Beproevingsmethode voor drogen - Deel 4: Proef met gebruik van een mechanische recorder Verven en vernissen - Beproevingsmethode voor drogen - Deel 5: Modified Bandow-Wolff proef Verven en vernissen - Beproevingsmethode voor drogen - Deel 6: Print-free-proef Corrosiebeproeving in kunstmatige omgevingen - Zoutsproeibeproeving Verf en vernissen - Verlichting en procedure voor visuele beoordeling van deklagen Verven en vernissen - Elektrochemische meting van de bescherming van verfdeklagen op staal - Stroomonderbrekingstechniek (CI), relaxatie voltametrie (RV) of gelijkstroom transiĂŤntmeting Verven en vernissen - Bepaling van de elektrische geleidbaarheid en de specifieke elektrische weerstand Verven en vernissen - Bepaling van de hardheid van de laag met de potloodproef Verven en vernissen - Bepaling van de weerstand tegen steenslag van deklagen Deel 3: Enkelvoudige inslagbeproeving met een vrij vliegende inslagmassa Verven en vernissen - Bepaling van de uithardingseigenschappen door middel van een vrij gedempte oscillatiemethode - Deel 1: Begintemperatuur van de uithardingsreactie

vakgebied Normnummer Naam nieuw verschenen norm NEN-ISO 12013-2:2012 en NEN-ISO 11664-3:2012 en ISO 15181-6:2012 en

UIT 66-1-1:2012 en UIT 66-1-2:2012 en UIT 66-2:2012 en UIT 66-3:2012 en Bindmiddelen

NEN-EN-ISO 13632:2012 en NEN-ISO 16482-1:2013 en NEN-ISO 16482-2:2013 en

Verf op staal

NEN-ISO 19840:2012 en NEN-EN-ISO 8503-1:2012 en

NEN-EN-ISO 8503-2:2012 en

NEN-EN-ISO 8503-3:2012 en

NEN-EN-ISO 8503-4:2012 en

Verven en vernissen - Bepaling van de uithardingseigenschappen door middel van een vrij gedempte oscillatiemethode - Deel 2: Glasovergangstemperatuur Kleurmeting - Deel 3: CIE kleurwaarde Verven en vernissen - Bepaling van de afgiftesnelheid van biociden in aangroeiwerende verven Deel 6: Bepaling van de tralopyril afgifte door meting van het degradatieproduct in het extract Paints and varnishes - Vol. 1: General test methods Part 1 Paints and varnishes - Vol. 1: General test methods Part 2 Paints and varnishes - Vol. 2: Raw materials Paints and varnishes - Vol. 3: Preparation and protection of steel substrates Bindmiddelen voor verven en vernissen - Colofonium - Bemonstering en monsterbereiding voor kleurmeting Bindmiddelen voor verven en vernissen - Bepaling van het gehalte aan niet-vluchtige bestanddelen van in water oplosbaarbare colofonium-hars dispersies - Deel 1: Ovenmethode Bindmiddelen voor verven en vernissen - Bepaling van het gehalte aan niet-vluchtige bestanddelen van in water oplosbaarbare colofonium-hars dispersies - Deel 1: Microgolfmethode Verven en vernissen - Corrosiebescherming van staalconstructies door beschermende verfsystemen - Meetmethode en aanvaardingscriteria voor de droge laagdikte op ruwe oppervlakken Voorbehandeling van staalsubstraten voorafgaand aan het aanbrengen van verven en aanverwante producten - Oppervlakteruwheidseigenschappen van gestraalde staalsubstraten - Deel 1: Specificaties en definities voor vergelijkingsmonsters van het ISO-oppervlakprofiel voor de beoordeling van gestraalde schurende oppervlakken Voorbehandeling van staalsubstraten voorafgaand aan het aanbrengen van verven en aanverwante producten - Eigenschappen van de oppervlakruwheid van gestraalde staalsubstraten - Deel 2: Methode voor de sortering van het oppervlakprofiel van gestraald staal - Vergelijkingsprocedure Voorbereiding van oppervlakken van staal voorafgaand aan het aanbrengen van verf en aanverwante producten - Eigenschappen van de oppervlakruwheid van gestraalde staalsubstraten - Deel 3: Methode voor de kalibratie van ISO-oppervlakprofiel vergelijkingsmonsters en voor het vaststellen van het oppervlakprofiel - Procedure voor het inzoomen van de microscoop Voorbereiding van oppervlakken van staal voorafgaand aan het aanbrengen van verf en aanverwante producten - Eigenschappen van de oppervlakruwheid van gestraalde staalsubstraten - Deel 4: Methode voor de kalibratie van ISO-oppervlakprofiel vergelijkingmonsters voor het en voor het vaststellen van het oppervlakprofiel - Procedure van het stylusinstrument

Corrosie beproeving

ISO 7539-1:2012 en

ISO 12696:2012 en ISO 13174:2012 en ISO 13573:2012 en

ISO 14802:2012 en

ISO 17752:2012 en

ISO 21608:2012 en

ISO 26146:2012 en

Corrosie van metalen en legeringen - Spanningscorrosiebeproeving - Deel 1: Algemene leidraad bij beproevingsprocedures Kathodische bescherming van staal in beton Kathodische bescherming van haveninstallaties Corrosie van metalen en legeringen - Beproevingsmethode voor thermisch-cyclische blootstelling onder hoge temperatuur corrosie condities voor metallieke materialen.

Corrosie van metalen en legeringen - Richtlijnen voor toepassing van statistieken voor de analyse van corrosie data Corrosie van metalen en legeringen - Procedures voor vaststellen en inschatten van afvoersnelheden van metaal uit materialen als gevolg van atmosferische corrosie Corrosie van metalen en legeringen - Beproevingsmethode voor de bepaling van oxidatie bij hoge temperaturen onder isotherme condities, op metallische materialen Corrosie van metalen en legeringen - Methode voor metallografisch onderzoek van monsters na blootstelling aan corrosieve omgevingen bij hoge temperatuur

Thermisch verzinken

NEN-ISO 3573:2013 en NEN-ISO 3574:2013 en NEN-ISO 6316:2013 en NEN-ISO 10384:2013 en NEN-EN-ISO 14713-2:2010 nl

Hot-rolled carbon steel sheet of commercial and drawing qualities Cold-reduced carbon steel sheet of commercial and drawing qualities Hot-rolled steel strip of structural quality Hot-rolled carbon steel sheet as defined by chemical composition Zinken deklagen - Richtlijnen en aanbevelingen voor de bescherming van ijzer en staal in constructies tegen corrosie - Deel 2: Thermisch verzinken (ISO 14713-2:2009,IDT) Corrosie van metalen en legeringen - Spanningscorrosiebeproeving - Deel 1: Algemene leidraad bij beproevingsprocedures Bescherming van ijzer en staal in constructies tegen corrosie - Zink en aluminium deklagen Leidraad - Deel 3: Sherardiseren Electrolytic tin-coated cold-reduced carbon steel sheet of commercial and drawing qualities

NEN-EN-ISO 7539-1:2013 en NEN-EN-ISO 14713-3:2010 nl ISO 5950:2012 en

oppervlaktetechnieken februari 2013

25

vakgebied Normnummer Naam normontwerp Metallieke deklagen

NEN-EN-ISO 9223:2012 en NEN-EN-ISO 9224:2012 en NEN-EN-ISO 9225:2012 en NEN-EN-ISO 9226:2012 en NEN-EN-ISO 28721-4:2013 en

NPR-ISO/TR 16689:2012 en ISO 12671:2012 en ISO 13826:2013 en ISO 14188:2012 en

Een normontwerp wordt uitgebracht om de markt de gelegenheid te geven inhoudelijk te reageren op de eisen die in de norm zijn opgenomen. Het is van belang om te weten dat een normontwerp pas geldig is als de definitieve versie verschijnt. Tot die tijd blijft de voorgaande norm van kracht.

Toch worden normontwerpen vaak al actief gebruikt: omdat er nog geen norm voor het onderwerp bestaat en er toch behoefte is aan algemene afspraken, of omdat de norm herzien wordt vanwege de technische en maatschappelijke ontwikkelingen.

Dat is geen probleem, omdat een norm op zichzelf geen rechtsgeldigheid heeft. Het bedrijf en zijn leverancier en/of de afnemer spreken samen af welke norm gebruikt moet worden. Alleen wanneer normen door de wet verplicht worden, moet men uitgaan van de aan de wet gekoppelde versie.

Voorstellen voor nieuwe normen De ontwikkeling van een nieuwe norm begint met het indienen van een voorstel. Bij het voorstel moet aangegeven worden voor welk onderwerp de norm gemaakt wordt en wat de relevantie van het onderwerp is.

Om in behandeling genomen te worden, moet er voldoende steun zijn (minimaal vijf actieve deelnemers uit verschillende landen bij Europese en internationale normen). Wie interesse heeft om mee te werken aan het ontwikkelen van normen op het gebied van een van onderstaande onderwerpen, kan contact opnemen via chemistry@nen.nl.

26

oppervlaktetechnieken februari 2013

foto: Nedcoat Group bv

Normontwerpen

Corrosie van metalen en legeringen - Corrosiegraad van de atmosfeer - Indeling, bepaling en schatting Corrosie van metalen en legeringen - Corrosiegraad van de atmosfeer - Richtwaarden voor de corrosiviteitscategorieën Corrosie van metalen en legeringen - Corrosiegraad van de atmosfeer - Meting van de omgevingsparameters die de corrosiviteit van de atmosfeer beïnvloeden Corrosie van metalen en legeringen - Corrosiegraad van de atmosfeer - Bepaling van de corrosiesnelheid van standaardmonsters voor de evaluatie van de corrosiviteit Email - Geëmailleerde apparatuur voor procestechniek - Deel 4: Kwaliteitseisen voor geëmailleerde stalen buizen en stalen hulpstukken Anodiseren van aluminium en aluminiumlegeringen - Experimenteel onderzoek op mogelijke alternatieve afdichtingsbeproevingsmethoden voor het vervangen van de fosforzuur-/ chroomzuurdompelproef - Evaluatie van de wisselwerking Thermisch spuiten - Thermisch gespoten deklagen - Symbolische beschrijving van tekeningen Metallieke deklagen - Bepaling van thermische geleiding van thermisch gespoten keramische deklagen door laserflitsmethode Metallieke en andere niet-organische deklagen - Methoden voor het meten van thermische cyclus weerstand en thermische schokweerstand voor warmtebarrièrevormende deklagen

De normen worden ontwikkeld door Europese (EN) of internationale (ISO) technische commissies. Gelukkig werken de Europese en internationale commissies steeds meer samen (EN-ISO). Het werk van deze commissies wordt gevolgd en becommentarieerd door Nederlandse normcommissies. Europese normen moeten in Nederland overgenomen worden. Over het overnemen van ISO-normen beslissen de Nederlandse normcommissies. De Nederlandse normcommissies kunnen daarnaast besluiten zelf een norm (NEN) te ontwikkelen wanneer daartoe behoefte bestaat bij het Nederlandse bedrijfsleven.

Voor vragen of nadere informatie over een van bovenstaande normen, kan contact worden opgenomen met de brancheorganisatie of de secretaris van de normcommissie bij NEN. Brancheorganisaties zijn door hun netwerk van technische experts op de hoogte van de situatie in uw bedrijfstak. NEN kan algemene vragen over de interpretatie van de normtekst beantwoorden. Indien nodig wordt de experts uit de normcommissies om raad gevraagd.

Verder is het mogelijk om bij de ontwikkeling betrokken te zijn als lid van de Nederlandse normcommissie en/of als lid van de technische commissie die de norm opstelt, indien een van de genoemde onderwerpen voor het bedrijf van groot belang is. Commissieleden hebben de informatie over de normen in ontwikkeling uit de eerste hand.

Leden van de verantwoordelijke normcom-

missie ontvangen de normontwerpen automatisch. De normcommissie stelt immers uiteindelijk het Nederlandse commentaar vast. Voor definitieve normen geldt dat leden van de normcommissie alleen die normen ontvangen waaraan actief is meegewerkt. ‹ Meer informatie NEN-Industrie, cluster Materiaaltechnologie chemistry@nen.nl (met vermelding van het normnummer en het onderwerp) www.nen.nl De Normshop op de NEN-website biedt de mogelijkheid online te bestellen.

Klantenservice van NEN bestel@nen.nl tel. 015-2690391 www.nen.nl

vakgebied Normnummer Naam Naam normvoorstel nieuw verschenen norm Verfwaren

NEN-EN 12878:2012 Ontw. en NEN-EN 13523-0:2012 Ontw. en NEN-EN 13523-2:2012 Ontw. en NEN-EN 13523-3:2012 Ontw. en NEN-EN 13523-4:2012 Ontw. en NEN-EN 13523-5:2012 Ontw. en NEN-EN 13523-7:2012 Ontw. en NEN-EN 13523-9:2012 Ontw. en NEN-EN 13523-13:2012 Ontw. en NEN-EN 13523-14:2012 Ontw. en NEN-EN 13523-25:2012 Ontw. en NEN-EN 13523-26:2012 Ontw. en NEN-EN 16402:2012 Ontw. en NEN-EN 16492:2012 Ontw. en NEN-EN-ISO 2813:2012 Ontw. en NEN-EN-ISO 3233-2:2012 Ontw. en NEN-EN-ISO 4618:2013 Ontw. en NEN-EN-ISO 13803:2012 Ontw.en NEN-EN-ISO 16474-1:2012 Ontw. en NEN-EN-ISO 16474-2:2012 Ontw. en NEN-EN-ISO 16474-3:2012 Ontw. en NEN-EN-ISO 16474-4:2012 Ontw. en NEN-EN-ISO 16925:2012 Ontw. en NEN-EN-ISO 16927:2012 Ontw. en

Pigmenten voor het kleuren van bouwmaterialen gebaseerd op cement en/of kalk Specificaties en beproevingsmethoden (commentaardatum 12-6-2012) Bandgelakte metalen - Beproevingsmethoden - Deel 0: Algemene introductie en lijst van beproevingsmethoden (commentaardatum 25-2-2013) Bandgelakte metalen - Beproevingsmethoden - Deel 2: Glans (commentaardatum 25-2-2013) Bandgelakte metalen - Beproevingsmethoden - Deel 3: Kleurverschil - Instrumentele vergelijking (commentaardatum 25-2-2013) Bandgelakte metalen - Beproevingsmethoden - Deel 4: Potloodhardheid (commentaardatum 25-2-2013) Bandgelakte metalen - Beproevingsmethoden - Deel 5: Weerstand tegen snelle vervorming (slagproef) (commentaardatum 25-2-2013) Bandgelakte metalen - Beproevingsmethoden - Deel 7: Weerstand tegen barstvorming door buiging (T-buigproef) (commentaardatum 25-2-2013) Bandgelakte metalen - Beproevingsmethoden - Deel 9: Weerstand tegen onderdompeling in water (commentaardatum 25-2-2013) Bandgelakte metalen - Beproevingsmethoden - Deel 13: Weerstand tegen versnelde veroudering door warmte-inwerking (commentaardatum 25-2-2013) Bandgelakte metalen - Beproevingsmethoden - Deel 14: Krijten (Helmen methode) (commentaardatum 25-2-2013) Bandgelakte metalen - Beproevingsmethoden - Deel 25: Weerstand tegen vocht (commentaardatum 25-2-2013) Bandgelakte metalen - Beproevingsmethoden - Deel 26: Weerstand tegen condenswater (commentaardatum 25-2-2013) Verf en vernissen - Beoordeling van de emissies van stoffen vanuit deklagen in de binnenlucht - Bemonstering, conditioning en beproeving Verven en vernissen - Beoordeling van de oppervlakteveranderingen door schimmels en algen op deklagen (commentaardatum 25-2-2013) Verven en vernissen - Bepaling van de glans (spiegelende reflectie) van niet-metallieke verflagen onder 20 graden, 60 graden en 85 graden (commentaardatum 16-7-2012) Verven en vernissen - Bepaling van het volumepercentage van niet-vluchtige bestanddelen - Deel 2: Meting van de dichtheid van droge folie (commentaardatum 13-2-2013) Verven en vernissen - Termen en definities (commentaardatum 20-4-2013) Verven en vernissen - Bepaling van de waasvorming op verflagen bij 20 graden (commentaardatum 13-2-2013) Verven en vernissen - Methoden van blootstelling aan laboratorium lichtbronnen Deel 1: Algemene richtlijn (commentaardatum 16-7-2012) Verven en vernissen - Methoden van blootstelling aan laboratorium lichtbronnen Deel 2: Xenon-arc lampen (commentaardatum 2-7-2012) Verven en vernissen - Methoden van blootstelling aan laboratorium lichtbronnen Deel 3: Fluorescerende UV-lampen (commentaardatum 16-7-2012) Verven en vernissen - Methoden van blootstelling aan laboratorium lichtbronnen Deel 4: Carbonlampen (commentaardatum 16-7-2012) Verven en vernissen - Bepaling van de weerstand van deklagen bij hoge druk waterstraal (commentaardatum 26-8-2012) Verven en vernissen - Bepaling van het opnieuw coaten of hercoaten van een deklaag (commentaardatum 26-8-2012)

Bindmiddelen

Geen nieuw verschenen normenontwerpen.

Verf op staal

Geen nieuw verschenen normenontwerpen.

Corrosie beproeving

ISO/DIS 6509:2012 en ISO 8044:1999/DAmd 1:2012 en ISO/DIS 16539:2012 en

ISO/DIS 15158:2012 en

Corrosie van metalen en legeringen - Bepaling van de weerstand tegen ontzinking van koper-zink-legeringen (commentaardatum: 18-3-2013) Corrosie van metalen en legeringen - Basistermen en definities (commentaardatum: 25-32013) Corrosie van metalen en legeringen - Versnelde cyclische corrosiebeproevingen met blootstelling aan synthetisch oceaanwater middels zout-depositieproces - “Droge” en “natte” condities bij constante absolute luchtvochtigheid (commentaardatum: 27-6-2012) Corrosie van metalen en legeringen - Methode voor het meten van het putvormingspotentieel voor roestvast staal door potentiokinetische controle in natriumchlorideoplossing (commentaardatum: 23-6-2012)

oppervlaktetechnieken februari 2013

27

vakgebied Normnummer Naam normvoorstel Thermisch verzinken

NEN-EN-ISO 6509:2012 Ontw. en

Corrosie van metalen en legeringen - Bepaling van de weerstand tegen ontzinking van koper-zink-legeringen (commentaardatum: 4-3-2013)

Metallieke Deklagen

NEN-EN 15339-1:2012 Ontw. en

Thermisch spuiten - Veiligheidseisen voor thermisch spuiten - Deel 1: Algemene eisen (commentaardatum: 21-10-2012) Thermisch spuiten - Veiligheidseisen voor thermisch spuiten - Deel 3: Branders voor het thermisch spuiten en hun aansluitings- en aanvoereenheden (commentaardatum: 21-102012) Thermisch spuiten - Veiligheidseisen voor thermisch spuiten - Deel 4:Gas en vloeibare brandstof levering (commentaardatum: 21-10-2012) Thermisch spuiten - Veiligheidseisen voor thermisch spuiten - Deel 5: Poeder en draadaanvoer eenheden 4:Gas en vloeibare brandstof levering (commentaardatum: 21-10-2012) Thermisch spuiten - Draden, staven en snoeren voor vlam- en boogspuiten - Indeling Technische leveringsvoorwaarden (commentaardatum: 30-1-2013) Thermisch spuiten - Spuiten en samensmelten van zelfvloeiende legeringen (commentaardatum: 28-10-2012)

NEN-EN 15339-3:2012 Ontw. en

NEN-EN 15339-4:2012 Ontw. en NEN-EN 15339-5:2012 Ontw. en

NEN-EN-ISO 14919:2012 Ontw. en NEN-EN-ISO 14920:2012 Ontw. en

vakgebied Normnummer Naam Naam normvoorstel nieuw verschenen norm Verfwaren

ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal

ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal CEN NWI proposal CEN NWI proposal CEN NWI proposal Bindmiddelen

ISO NWI proposal

New Work Item proposal: Binders for paints and varnishes - Determination of hydroxyl value Method using a catalyst

Verf op Staal

ISO NWI proposal

ISO 8502-5: Preparation of steel substrates before application of paints and related products - tests for the assessment of surface cleanliness - Part 5: Measurement of chloride on steel surfaces prepared for painting (ion detection tube method) Revision ISO 15741 Paints and varnishes — Friction-reduction coatings for the interior of on- and offshore steel pipelines for non-corrosive gases

ISO NWI proposal

28

Biomimetics - Conception and strategy - Differences between bionic and conventional methods/ products Biomimetics - Biomimetic materials, structures and components Biomimetics - Biomimetic optimization Pigments, dyestuffs and extenders - Terminology Adoption of EN 13900 series as ISO standards (part 1-6): Pigments and extenders - Methods of dispersion and assessment of dispersibility in plastics Analytical colorimetry - Part 1: Practical colour measurement; Part 2: Saunderson-correction, solutions of the Kubelka-Munk equation, tinting strength, hiding power; Part 3: Special indices; Part 4: Indices for metamerism ISO 8780-7: Methods of dispersion for assessment of dispersion characteristics - Part 7: Dispersion in a low-viscosity binder system using an oscillatory shaking machine Nanotechnologies - Vocabulary - Part 11: Nanolayer, nanocoating, nanofilm, and related terms Ships and marine technology - Large Yachts - Coatings: Exterior application processes and inspection methods Paints and varnishes -- Determination of gloss fastness and colour fastness of interior coatings to rubbing Revision ISO 16773 - Paints and varnishes - Electrochemical impedance spectroscopy (EIS) on highimpedance coated and uncoated specimens - Part 1: Terms and definitions Paints and varnishes - Electrochemical impedance spectroscopy (EIS) on high-impedance coated and uncoated specimens - Part 1: Collection of data (ISO 16773) ISO 14577-4: Metallic materials - Instrumented indentation test for hardness and materials parameters - Part 4: Test method for metallic and non-metallic coatings EN-ISO 15181-6: Paints and varnishes - Determination of release rate of biocides from antifouling paints - Part 6: Determination of tralopyril release rate by quantitation of its degradation prod.....

CEN/TS Paints and varnishes - Coating materials and coating systems for exterior wood - Assessment of resistance to impact of a coating on a wooden substrate Paints and varnishes - Evaluation of the surface disfigurement caused by fungi and algae on coatings

oppervlaktetechnieken februari 2013

foto: Nedcoat Group bv

vakgebied Normnummer Naam normvoorstel Corrosie beproeving

ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal

Thermisch verzinken Metallieke deklagen

Corrosion of metals and alloys - Competence levels and certification of cathodic protection personnel Corrosion of metals and alloys - Determination of AC corrosion protection criterion from coupon current densities Corrosion of metals and alloys - Determination of the electrochemical critical crevice temperature the electrochemical critical crevice temperature control Corrosion of metals and alloys - Method for determination of the uniform corrosion rate of stainless steels and nickel based alloys Corrosion of metals and alloys - Crevice corrosion formers for flat specimens or tubes of stainless steels in corrosive solutions Corrosion of metals and alloys - Accelerated corrosion testing of iron and steels in outdoor atmospheres Corrosion of metals and alloys - Determination of dezincification resistance of copper alloys with zinc - Part 2: Acceptance criteria Evaluation of selective corrosion of alloys by visual inspection and hardness measurement Revision of ISO 9227: Corrosion tests in artificial atmospheres - Salt spray tests Corrosion of metals and alloys - Competence levels and certification of cathodic protection personnel Corrosion of metals and alloys - Corrosion test for intergranular corrosion susceptibility of low-Cr ultrapure ferritic stainless steels Geen voorstellen voor NWI

EN ISO NWI proposal EN ISO NWI proposal CEN NWI proposal CEN NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal ISO NWI proposal

Adoption as EN of ISO 8407 Corrosion of metals and alloys — Removal of corrosion products from corrosion test specimens Adoption as EN of ISO 11474 Corrosion of metals and alloys — Corrosion tests in artificial atmosphere — Accelerated outdoor test by intermittent spraying of a salt solution (Scab test) Revision of EN 13811: Sherardizing - Zinc diffusion coatings on ferrous products - Specification EN 15826-2 Vitreous and porcelain enamels - Terminology - Part 2: Visual representations and descriptions ISO 2063-1-Contents Thermal spraying - Corrosion protection - Zinc, aluminium and their Part1: Planning of the corrosion protection system and component design Determination of friction and wear characteristics of diamond-like carbon films by ball-on-disc method Vitreous and porcelain enamels - Inside and outside enamelled valves and pressure pipe fittings for ISO 2063-2 Conditions for execution of corrosion protection works by thermal spray processes Metallic and other inorganic coatings - Chromate conversion coatings on zinc, cadmium, aluminiumzinc alloys and zinc-aluminium alloys - Test methods Determination of thermal conductivity of thermal barrier coatings DIN 50979: Metallic coatings - Electroplated coatings of zinc and zinc alloys on iron or steel with supplementary Cr(VI)-free treatment

oppervlaktetechnieken februari 2013

29

De hefbrug van Waddinxveen is industrieel erfgoed in werking. Hij werd onlangs gestraald en geconserveerd.

IIR-congresexcursie met bezoek aan lab, brug, en sluiskade

Diepgaand onderzoek Congressen van het Institute for International Research IIR hebben soms een excursie, aansluitend op het lezingenprogramma. In de excursie behorende bij het congres ‘Veiligheid, beheer en onderhoud van bruggen en viaducten’ van 7 februari zat onder andere een heuse duikinspectie. Op 8 februari werd het gezelschap na een laboratoriumrondleiding door gastheer de Nebest Adviesgroep te Mijdrecht langs de hefbrug van Waddinxveen gevoerd, waarna de kadewand bij de sluis van Moordrecht door een duiker gecheckt werd. Als toegift was er het talud van de N207 naar dat sluiscomplex.

In een korte bedrijfsintroductie kon gastheer Mark Lodema melden dat de Nebest Adviesgroep, met hoofdvestiging in Groot-Ammers, het lab in Mijdrecht en een vestiging in Katwijk, vooral in de bouwkundige hoek heel hard aan het groeien is. “Met name uitkragende gallerijen, metselwerk kopgevels en houten paalfunderingen, daar hebben we steeds meer werk in.” Voor Technische Inspectie Services, kortweg TIS, is ook alsmaar meer werk. “Aanbesteders willen nog wel eens dat de aannemer een verborgen-gebrekenverzekering afsluit, en de verzekeraar 30

oppervlaktetechnieken februari 2013

wil dan een toets door een TIS-gecertificeerde instelling van zowel het ontwerp als de uitvoering.” Certificering geschiedt door het CROW, het Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, Wateren Wegenbouw en de Verkeerstechniek (sinds 2004 is CROW niet langer een afkorting, maar een eigennaam, aangezien CROW steeds meer een platformfunctie heeft – red.)

Divers werk waar Nederland groot mee geworden is

Hoe divers het werk is, zou uit zowel de

presentatie, de rondleiding als de excursie blijken. “De duikers zijn de wat stoerdere mannen.” Dat hoeven geen muurbrede bomen te zijn: “Als er een doorgang onder een weg door gaat en je zelf niet meer dan rond-60 bent,” verwees Lodema naar een werkbare diameter, “pas je erdoorheen.”

Frappant genoeg wordt een doorlaat onder een dijklichaam eveneens “duiker” genoemd. “Tot en met de Deltawerken hebben we geïnspecteerd,” gaf hij de enorme breedte van het werkveld nog maar even aan. “Een pittige technische club hebben we. De constructieve afdeling rekent het

Chemicus Hans van Leeuwestein kan honderduit vertellen over de vele testen en proefjes die in het Nebest-lab te Mijdrecht uitgevoerd worden.

door waarbij het de kunst is realistisch te rekenen. In de praktijk gaat een constructie nog wel eens rekenkundig stuk terwijl er geen enkele schade te zien is. De vraag is dan of de constructie wel maatgevend wordt belast. We proberen zoveel mogelijk nodeloze afkeur te voorkomen, maar ondanks dat constructies geen schades laten zien kan het zijn dat er geen reserve meer is. Dan rest niets anders dan vervanging of versterking. Naar dit fenomeen werd ook al verwezen op het IIR-congres ‘Kunstwerken in de Waterbouw’ van 19 & 20 september 2012, waarvan de nabeschouwing in dit vakblad (januari 2013) grif van de hand ging. De Nebest Adviesgroep is groot geworden met inspectie van kunstwerken. In eerste instantie Rijkswaterstaat objecten maar inmiddels ruim 50 gespecialiseerde inspecteurs die ook voor lagere overheidsinstanties en bedrijven inspecteren. Met kunstwerken worden dan de infrastructurele bouwwerken en waterkeringen bedoeld die van Nederland een groter en beter begaanbaar land hebben gemaakt. “De andere helft van Nebest doet projectmanagement,” zo bracht hij het totaal aantal medewerkers op 200, Katwijk en excursiestartpunt Mijdrecht meegerekend.

Mark Lodema (Nebest, Groot Ammers ) toont een stuk stalen damwand dat heel lokaal vergaand is gecorrodeerd doordat zich pekelwater opzamelde aan de rand van een weg.

Een goede ex-buur is beter dan een nabije vriend

Chemicus in het lab Hans van Leeuwensteijn staat te boek als de één van de meest bevlogen medewerkers, en moest dus vooraf nadrukkelijk geïnstrueerd worden: “Een hálf uurtje, hè Hans!” Dat bleek aan dovemansoren gericht, zeker wat het publiek betreft. Eerst was “het kleinste kamertje” aan de beurt, waar microscopisch onderzoek aan diverse bouwmaterialen gedaan wordt. Behalve uitgeboorde samples gebruikt hij ook preparaatjes van enkele tientallen micrometers dun, die door de Vrije Universiteit gemaakt worden. Ze zijn doorzichtig. “Met een gelige epoxyhars zijn ze fluorescerend gemaakt en in de UV-kist bekijk ik ze dan.” Iemand wilde weten of er ook een elektronenmicroscoop aanwezig is. “Helaas, helaas... Maar onze vroegere buur heeft er één en daar kunnen we nog altijd gebruik van maken.

En dat doen we af en toe ook,” glunderde de vakman erachteraan.

“Naar microscopie grijp je als eerste als je met je ogen niet toekomt. Deze betonvloer klonk een beetje hol, en inderdaad: de toplaag bleek bijna los te zitten,” lichtte Van Leeuwesteijn een uitgeboorde betonkern van ongeveer een decimeter doorsnee

toe. Er was lucht ingesloten geraakt, door een fenomeen dat in de coatingtechniek bekend staat als ‘solvent retentie’. Aan het oppervlak trekt de lak al dicht, terwijl het oplosmiddel (organisch of waterig) nog tracht uit te dampen. Dat levert een ondermijnde coating op met zwakke plekken. Ook in de betonvloerenwereld komt dit dus ook voor. “De bleeding was nog niet voltooid tijdens het vlinderen van het beton, en zo is er een brosse structuur gekomen.” Het komt vaker voor bij gerecycleerd zand, is zijn indruk: daar zit meer organische fractie in waar luchtbelletjes aan blijven hangen in plaats van snel op te stijgen. Zo blijft de holte stabieler. Met een trilnaad krijg je het niet weg, meldde Van Leeuwestein desgevraagd, maar wat langer wachten met vlinderen helpt wel.

Betonwapeningscorrosie

In een volgende ruimte bleek het belang van gedegen en geduldig vakmanschap.

Vroeger werd nogal eens calciumchloride toegevoegd aan beton, om het sneller uit te laten harden. Dat het wapeningsstaal vrij vaak last had van deze zouttoevoeging, behoeft geen betoog, althans niet binnen de wereld van corrosiebestrijding (Kwaaitaal- en Mantavloeren). In de › oppervlaktetechnieken februari 2013

31

Een AAS, een spectrometer, kan de samenstelling van stoffen onthullen. Links is koper toegevoegd voor de demo, rechts calcium. De computer geeft een samenstellingsoverzicht van de aangetroffen elementen, op basis van bekende referentiesamples.

› bouwwereld des te meer, want haastige spoed heeft tot veel schades geleid door het afbrokkelen van beton, aangezien het corroderende wapeningsstaal veel meer volume heeft. “Die chloriden zijn natuurlijk funest voor wapeningsstaal, en één van de proefjes is dus bepaling van het chloridegehalte in beton.”

Er worden in totaal driehonderd verschillende proefjes in het lab gedaan en 150 erbuiten. “Monsters, visuele apparatuur, teveel om op te noemen.” Het halfuur liep inderdaad enigszins uit, maar op-en-top gemotiveerd om nu het echte buitenwerk te zien, vertrok het gezelschap dan toch naar Waddinxveen. Treffend genoeg mocht geparkeerd worden bij de spuiterij

aan de voet van de hefbrug, die begin jaren negentig de betonwapening van een grote uitbreiding van de Rotterdamse haven gecoat heeft. Er wordt inmiddels een oldtimercentrum ingericht, en ook dat treft, want de hefbrug is zelf ook een oldtimer.

Industrieel erfgoed in werking

De onlangs gerenoveerde hefbrug van Waddinxveen is een fraai staaltje industrieel erfgoed in werking, daterend uit 1936. Enkele ingenieurs waren direct gefascineerd door het enkelvoudige bewegingswerk, door Nico Meininger van beheerder Provincie Zuid-Holland een “geniale constructie” genoemd. Voetpaden

Een eerste beoordeling van scheuren in betonmonsters. De monsters zijn aangegoten met een fluorescerende hars waardoor de scheuren en holle ruimtes in een UV-cabinet eenvoudig zichtbaar worden.

32

oppervlaktetechnieken februari 2013

zijn er later aan gezet, waarvoor kabels en gewichten aangepast zijn. Dit was een wens van de gemeente Waddinxveen.

Emiel Kuijn was als projectleider bij Dekker Krabbendam bij de renovatie betrokken. “Er is weinig aan de brug veranderd, want het is een Rijksmonument. Vanuit de Provincie en door de Nebest Adviesgroep is het hele project onwijs goed opgepakt.

We hadden ook de nutsbedrijven bij elkaar, zodat in korte tijd de kabels in de grond waren omgelegd. We hebben er wel last van gehad, het is hier echt een knooppunt in de grond.”

Duiken voor je verantwoordelijkheid

Dat onder water het zicht niet altijd beter is dan onder de grond, bleek vervolgens bij de inspectie van de kadewand bij de sluis van Moordrecht.

“Je moet inspecteurs leren duiken, niet andersom,” lichtte Mark Lodema toe. Zijn duikteam bestaat uit doorgewinterde inspecteurs die pas na enkele jaren ervaring een beroepsduikersopleiding volgen. “Als je een duiker gaat uitleggen hoe hij moet inspecteren, gaat dat niet goed. Je moet echt weten waar je allemaal op moet letten.” Nebest inspectieduiker Frank Boer , die vier jaar geleden via een stage bij de Nebest Adviesgroep aan boord kwam, heeft voorshands al een aanwijzing gevonden. Langs de waterkant is een zeer plaatselijke verzakking provisorisch afgevuld met een grote kei. “Daar kan wel eens een lek zitten waar je je bodem aan het verliezen bent,” overdenkt de civieltechnisch ingenieur hardop zijn

Bodemschatten en geheime plantages

Dat betekent niet dat duikers niks meer tegenkomen: hele kluizen worden opgevist, in sommige wijken zelfs zóveel dat er voor de politie een krijtstreepje op de kade gezet wordt en het optakelen niet meer ondernomen wordt. Soms zijn ze al opengesneden, soms niet, maar in ieder geval houden de duikers zich gedisciplineerd aan hun taakomschrijving en verliezen er zo min mogelijk tijd aan. De anekdote levert nog meer “sterke verhalen van de grote vaart” op. Eens moest Nebest een brugkoker vanaf de overzijde betreden om weer terug te lopen, de rivier over, voor de binnenzijdige inspectie. De gemeente had de inspectietoegang dicht laten lassen, want niet alleen was er al tweemaal een party gehouden met overlast voor de omgeving, later was er ook een wietkwekerij in opgezet. Het bezoek aan het talud naar een brug over de Julianasluis levert het bewijs van de krasse verhalen: een zak restwiet prijkt in de berm, de luchtventilatieslangen liggen verderop in de wei.

Daarbij vergeleken is de graffiti een brave en tenminste nog coatingtechnische overtreding! ‹

Meer informatie Het Platform Materialenkunde van de Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud NVDO (zie Oppervlaktetechnieken van november, p. 16; www.Oppervlaktetetchnieken.com/archief) houdt dit jaar een Materialenwandeling door Gouda, waarin tal van kunstwerken maar ook historische stadselementen en chemische installaties aan de orde komen. info@NVDO.nl

Bij de Julianasluis te Moordrecht werd een duik genomen.

aanvalsplan. Hij wacht nog even, omdat de duikcoördinator heeft opgevraagd of de route schipvrij is, en er komt juist een binnenvaartschip uit de sluis. Veiligheid vóór alles, vandaar dat er ook een reserveduiker paraat moet staan om zich binnen een minuut in het pak te hijsen en een eventueel vastzittende slang of duiker te bevrijden.

Als het dan zo ver is, mag iedereen meekijken op het scherm achterin de bus.

Nebest heeft de duiksessie speciaal voor de IIR-congresexcursie opgezet, en de locatie is mooi gekozen omdat in heel Gouda en omgeving volop kunstwerken onder handen zijn genomen de laatste tijd, en deze een mooie voorpagina oplevert dankzij de brug over de Julianasluis.

Onder water is de lichtval wat minder gunstig, en veel komt aan op expertise en tastwerk. Hoewel het oppervlaktewater in

Het IIR houdt regelmatig congressen over infrastructuur. Het binnen de coatingindustrie bekendste congres is “Oplossingen voor corrosie in de praktijk”, waarvan in deze editie een nabeschouwing is opgenomen. www.iir.nl/industry

Op een scherm is te volgen wat de inspectieduiker met camera allemaal in beeld brengt. Bij slecht zicht komt het aan op handwerk. het algemeen schoner is geworden in de loop der tijd, worden op deze plek door de continue passerende schepen toch te veel bodemdeeltjes opgewoeld voor scherpe camerabeelden.

Nebest Adviesgroep Nebest Adviesgroep is een onafhankelijk ingenieurs-/adviesbureau, gespecialiseerd in inspectie, technisch advies en projectmanagement in de infrastructuur, niet alleen op het gebied van civiele, werktuigbouwkundige en elektrotechnische maar ook bouwkundige projecten. Daarnaast is Nebest Adviesgroep continu bezig met ontwikkeling van nieuwe, geavanceerde onderzoeksmethoden. www.Nebest.nl oppervlaktetechnieken februari 2013

33

Demonstratie glasvezelversterkte coating voor tankbodems

PPG gaat tot de bodem Op 14 november verzorgden VOM-lid PPG en conserveerbedrijf Van der Ende een zogeheten Thematafel tijdens het congres Opslagtanks van het Institute for International Research, waarbij Klaas van der Mije het coaten van tankbodems besprak. Het gaat dan om grote opslagfaciliteiten zoals ze in de Botlek te vinden zijn, voor onder andere ruwe olie. De redactie van vakblad Oppervlaktetechnieken had al eens een demonstratie van de applicatie van een glasvezelversterkte coating bijgewoond, dus het wordt maar eens tijd deze terrein winnende techniek in beeld te brengen.

Met twee diagonaal spuitende nozzles en een glasvezellintversnipperaar kan een zeer degelijke metaalbescherming worden aangebracht op bodems van opslagtanks.

Relaties uit Nederland, België en Duitsland waren getuige van de werkwijze en mochten zelf ook spuiten en rolleren. Per spuiter lopen drie collega’s met een speciale roller mee, zodat ze in een langzaam wandeltempo grote oppervlakken van een zeer robuuste bescherming voorzien, waarbij lasnaden extra goed beschermd worden. Een waardevolle bijdrage aan de instandhouding van de petrochemische infrastructuur.

ook windmolens een interessante markt

Enkele voorbeelden van applicaties dienden als opwarmertje voor de praktijkmiddag. Ook applicatiemethoden passeerden de revue. “Je mag in Holland tanks aan de buitenzijde spuiten met oplosmiddelhoudende lak als je aan de VOS-regels voldoet, maar de Europese regelgevers willen steeds verder zakken in de maximumwaarden, dus is de gevoede roller een mogelijkheid.” Vooralsnog zijn de heavy 34

oppervlaktetechnieken februari 2013

duty protective coatings voor de maritieme sector buiten de VOS-regelgeving voor Vluchtige Organische Stoffen gehouden.

Voor windmolens zijn verschillende producenten die de coatings afnemen, in Denemarken, Schotland en Spanje. Partner Graco NV uit Maasmechelen (België) lichtte nog toe dat de helft van de windmolens inmiddels in Duitsland gemaakt wordt, waar zo’n vijftien producenten actief zijn.

Dat is absoluut een interessante markt.

Tanks en pijpleidingen zijn daar overigens veruit de grootste markt voor zware toepassingen voor heavy duty coatings.

versnelde testen voor de vergelijking

Op het applicatiecentrum van het Research Development Amsterdam (RDA), is De Boer verantwoordelijk voor de markt voor Protective and Marine. Er werken ook specialisten voor deco en industriële coatings. Het is de plek voor showpanelen, testpanelen en trainingen, zoals deze presentatie met parktijkdemo die hij leidde.

“Versnelde testen hebben we hier vooral ter vergelijking, niet zozeer als toekomstvoorspelling.” Ter sprake kwam de vraag

of de Kesternich-test nog gebruikt wordt, aangezien de verzuring van de atmosfeer toch niet meer zo’n knelpunt is sinds het milieubeleid van de jaren tachtig. De test blijkt nog altijd gebruikt te worden, ook voor vergelijking met de concurrerende lakken. Zo ontstond een kleine discussie over de veelheid aan eigen testen die tal van producenten zelf in huis hebben, wat voor derden de onderlinge vergelijking op basis van die testresultaten bemoeilijkt.

Een indirecte oproep tot normalisatie op dat vlak dus, maar daarvoor is uiteraard de medewerking nodig van diezelfde producenten die historische datareeksen op basis van hun eigen methoden hebben opgebouwd. PPG zelf heeft overigens EIS (Elektrochemical Impedantie Spectrometrie) als methode om vergelijkende testen te doen.

tankslag

Een tankcoating beschermt, afhankelijk van de belastingscondities, doorgaans tot hooguit vijftien jaar. De toekomstvisie bij PPG is levensduurbescherming te gaan bieden; thans halen sommige coatings al vijfentwintig jaar, en incidenteel wordt een coating van ruim dertig jaar oud in goede staat aangetroffen. Op bewegende onderdelen ligt dat natuurlijk anders. En zoals altijd is de kwaliteit van de uitgevoerde voorbehandeling in sterke mate bepalend. Soms staan beheerders van opslagtankparken in geval van zware corrosie voor de beslissing de bodem eruit te laten nemen of te repareren. Met een filmpje werd uitgelegd hoe groot ‘omegapitten’ kunnen zijn (genoemd naar de

PPG en conserveerbedrijf Van der Ende verzorgden een leerzame Thematafel tijdens de IIR-conferentie Opslagtanks, 14 november, Rotterdam Airport.

Griekse letter omega, waarmee aangegeven wordt dat het een grote holte betreft waarvan aan het oppervlak maar een klein deel te zien is). Een holdingprimer zou eventueel kunnen als de omgevingscondities zoals luchtvochtigheid niet goed beheersbaar zijn. Maar liever wordt op schoon staal gecoat. De laagdikte is 1.500 micrometer, er gaat anderhalve liter per meter door. Met een diameter van 90 meter gaat het dan over meer dan 6.000 vierkante meter per opslagtank. Is de putvorming niet dieper dan 50%, dan is het meestal nog te repareren, maar komt wel eerst de verzekeringsmaatschappij er nog bij. Dat komt dan neer op waterstralen en de putten vullen met een oplosmidelvrije epoxy die als pitfiller gebruikt wordt.

Dit gebeurt met een spuit en een rubber vloertrekker om het goed de pitting in te krijgen. Bij de praktijkdemonstratie zou die middag getoond worden hoe de applicatie van een chopped fiber systeem in zijn werk gaat.

flowcoats voor leidingsystemen

De Boer pakte die draad weer op met een markttrend om van drielaags naar tweelaags te willen, hetgeen met High Build coatings uitvoerbaar is. De vraag naar oplosmiddelvrije beschermingssystemen neemt ook toe. De pijpleidingenmarkt is een grote afnemer van zowel beschermende als functionele coatings. Een fraaie toepassing van coatings als functionele laag is het inwandig coaten van het gasleidingennet met een flowcoat, zodat het aardgas er sneller en met minder energieverlies doorheen te pompen is. Nieuwe apparatuurtesten voor buiscoaters zijn in ontwikkeling. Wagonbouw en landbouwmachines werden nog als markten genoemd voor protective coatings. Uit een latere vragenronde zou de passieve brandwering middels coatings eveneens als perspectiefrijk naar voren komen.

“Wat brengt de toekomst: worden het 1K- of 2K-lakken? Voor light duty, dus de

De presentatie en demonstratie werden onderbouwd door enkele staaluitsnedes, waarmee goed te zien was welke fenomenen zich tijdens de lakapplicatie kunnen voordoen, zoals hier de overmatige laagopbouw in hoeknaden.

corrosiebelastingsklassen C1-2 zal vooral 1K ingezet worden. Voor C3-5 gaat het steeds meer richting 2K-coatingsystemen.

Vooraf moeten mengen is minder eenvoudig dan direct aanbrengen. Wij hangen dus testplaten in de zon met eencomponentlakken, om te zien of ze ook in Florida UV-bestendig zijn. Sommige zijn dat meer dan andere. Een eencomponent-alkyd zakte eens in enkele jaren terug naar 10% van de oorspronkelijke glansgraad. Een 2K als polyurethan was aan het begin ongeveer gelijk, maar bleef langer op zijn glans.” De vraag werd gesteld of je wel garantie kunt geven op een tweecomponentenlak als die misschien wel met een eencomponentsapparaat verwerkt wordt.

Dat zou dan van het vooraf mengen kunnen afhangen, er is geen standaard voor.

In India is op een praktijklocatie eens een stok als “roersysteem” aangetroffen voor een oplosmiddelvrije coating met korte potlife.

Reversibele coatings, die weer in oplossing gebracht kunnen worden met nieuw aangebrachte lak van dezelfde samenstelling, kunnen uitkomst bieden op bijvoorbeeld hoogspanningsmasten, die immers moeilijk ingepakt en gestraald kunnen worden.

Acryl, vinyl en chloorrubber zijn de bekende namen. Als voorbewerking volstaat het wegnemen van spinrag en vogelpoep, de applicatie is handwerk. Iemand had op een congres het voorbeeld opgevangen van abseilers die hangend aan hun tuigage een ruim van een schip tijdens de vaart inwendig spoten. Zo hoefde het schip niet uit de vaart te worden genomen. › oppervlaktetechnieken februari 2013

35

ppg: de som der delen PPG produceert en ontwikkelt coatings voor diverse markten: huisschilders, industriële coatings en heavy duty toepassingen zoals protective coatings. Op de zeventien labs in ruim tien landen werken in totaal ruim driehonderd medewerkers. Labtesten zijn er bijvoorbeeld voor scheurvorming in hoeken van H-balken. In een historisch overzicht kunnen illustere namen als Pieter Schoen (de oudste Nederlandse verffabriek: 1722) Varossio en Vettewinkel natuurlijk niet ontbreken. Het daaruit voortgekomen Sigma (1972) werd door een investeerder opgekocht in 2003, en voor het dubbele bedrag in 2008 doorverkocht aan PPG, dat in de Europese decomarkt nog niet actief was.

Eén dag was PPG de grootste verfproducent ter wereld (de volgende dag kocht AKZO Nobel ICI).

Sigma is Grieks voor ‘de som van het geheel’, wat onder de PPG-vlag dus meer dan ooit toepasselijk is. Inmiddels worden

lasbare watergedragen spuitbare shopprimer

PPG is lang bezig geweest met een watergedragen shopprimer met een vastestofgehalte van 20%. “Maar water heeft heel andere eigenschappen dan organische oplosmiddelen, we zijn lang bezig het goed te krijgen. Het moet te lassen zijn, er mogen daarbij geen schadelijke gassen

tal van merken in de markt gezet, wat de totale omzet brengt op 14,7 miljard dollar. Performance coatings nemen daarvan 31% voor hun rekening. Tweederde daarvan is voor de Asia Pacific-regio, ongeveer een kwart voor Europa en het MiddenOosten.

Treffend genoeg wat de praktijkdemonstratie van glasvezelcoatings betreft, is PPG ook wereldleider in vlakglas, wat uiteraard niet zo dicht bij elkaar ligt als de pijpleidingen waarmee Ameron groot is geworden. Ook pijpcoatings en linings zijn tot het assortiment gaan behoren. Ameron is inmiddels onderdeel van PPG, waardoor vanuit het hoofdkantoor in Pittsburgh inmiddels 38.400 mensen op 125 productielocaties in ruim vijfentwintig landen worden aangestuurd. De overname van Sigma betekende nog eens 8.000 mensen extra op vijfentwintig productielocaties in meer dan zestig landen.

ontstaan.” De testen zijn uitgevoerd bij een staalfabriek in Engeland. Het moet elektrostatisch te spuiten zijn, want er is veel bintwerk, waarbij airless 60 tot 70 procent overspray gaf. Slechte aarding was een te overwinnen probleem. Hierbij speelt de luchtvochtigheid ook een rol: een lastige factor bij het vergelijken met de concurrerende elektrostatisch gespo-

ten coatings door uitvoerende bedrijven… hoe vochtig was het toen de vergeleken coating gespoten werd?

Oplosmiddelgedragen coatings kunnen meerdere uren verwerkbaar blijven, en oplosmiddelvrij met een verharder dertig seconden tot een uur. Er is ook een 2K cold solvent free variant, die bij twintig

Een onderhoudsvriendelijk beschermingssysteem legt de bodem onder een degelijke bedrijfsvoering. (Foto: Leungchopan)

36

oppervlaktetechnieken februari 2013

De vertegenwoordiger van Graco, Thomas Krauze, kon het niet laten het bedrijfslogo als creatieve expressie in het coatingwerk onder te brengen.

Twee nozzles spuiten diagonaal de coating op, en waar de coatingstromen samenkomen wordt een versnipperde glasvezel gedoseerd. De deelnemers mochten het zelf ook proberen.

graden een potlife van een uur heeft. Hij is verwerkbaar met een 1K-installatie. Ook voor teerepoxy worden alternatieven toegepast, bijvoorbeeld een epoxyglass-flake, die een goede bescherming biedt aan bijvoorbeeld sluisdeuren en waterkeringen.

fiber. “We trainen dat en de volgende dag kan de klant het al in de industrie toepassen,” aldus De Boer. “Teveel vezel betekent holtes, bij te weinig is de mechanische sterkte niet goed.” De vezellengte is overigens 25 mm.

de proef op de som

teamwerk

Uiteindelijk was het tijd voor de praktijkdemonstratie met de chopfibergun. “Wij zijn positief over de 2K-installatie van de praktijktest van vandaag, en met je USBstick kun je meenemen wat er gebeurd is.” Controle en aantoonbaarheid worden steeds belangrijker. Een deelnemer gaf als voorbeeld dat er eens iemand aan het mengrecept had gezeten, terwijl zijn collega aan het spuiten was. Dan kun je naderhand zien waar het aan lag dat de coating andere eigenschappen heeft.

Temperatuur, potlife-tijd en dergelijke zijn immers allemaal vast te leggen in een modern spuitapparaat.

De menginstallatie heeft een display waarop in te voeren is onder welke omstandigheden gespoten gaat worden, zoals temperatuur, de potlife van de te spuiten coating , welk volume de pomp heeft, welke druk toegepast gaat worden enzovoort. Alle bedieningsschermen zijn gelijk opgebouwd, “als je er eentje kent, snap je ze allemaal,” aldus de toelichting.

De mengverhouding wat de harder betreft is per situatie te optimaliseren. De twee spuitnozzles staan diagonaal op elkaar gericht, zodat in de overlap de glasvezel gedoseerd kan worden. De verhouding is ongeveer 70 coating ten opzichte van 30

Een team bestaat uit een persoon bij de pomp om verf te mixen (of er wordt een 2.K-installatie gebruikt) en voor de vezeldoorvoer, plus een spuiter in de opslagtank, plus drie mensen die de lak en de vezels in elkaar rollen. Het spuitvolume is 200-400 gram per minuut, er wordt 1,2 liter per m2 opgebracht. Een team begint altijd met het aanbrengen van een laag lak voordat de vezeldosering ingeschakeld wordt. Anders zouden er vezels op de droge vloer terechtkomen, zonder goed ingebed te zijn in de lak die voor de hechting zorgt. De spuiter loopt rustig achteruit door de tank, op 5 tot 6 meter gevolgd door collega’s met rollers, die dus vijf minuten later komen. Met een inspectielamp wordt gekeken of er vezels teveel rechtop zijn blijven staan, in dat geval wordt er nogmaals gerold. De coating heeft een verwerkbare periode van ongeveer een uur. De coating is vrij van organische oplosmiddelvrije stoffen, een actiefkoolmasker en een P 3 stofmasker volstaat als Persoonlijk Beschermingsmiddel. Een team kan 400 tot 1.000 meter per dag doen, afhankelijk van de configuratie, bijvoorbeeld of er veel heatingcoils aanwezig zijn in de tank. In Singapore is onlangs in twaalf uur duizend vierkante meter gedaan.

Nadat iedereen de proef op de som had kunnen nemen, volgde een uitvoerige rondleiding door het grote fabriekscomplex, waarbij behalve de productie en ontwikkeling ook de opslag en distributie indruk maakten. Voor de actieve branchebouwers was het ook een collegiaal weerzien met enkele oude rotten in het vak… zoals Ron Both, die met een andere, inmiddels ook gepensioneerde medewerker, Piet Soeters, dergelijke rondleidingen verzorgt. ‹

meer informatie PPG Protecticve and Marine Coatings bv Kopraweg 35, Westpoort 7615 1047 BP Amsterdam www.PPG..com

kortom: - Voor zware toepassingen zoals in de zeevaart en de petrochemie worden robuuste beschermingssystemen ontwikkeld, ook watergedragen.

- Ook voor Europa zijn er interessante markten, zoals passieve brandbescherming, windmolens en de instandhouding van opslagtanks.

- PPG heeft het chopped fiber systeem als eerste koud toegepast. Deze koude oplosmiddelvrije beschermlaag is zelfs beter aan te brengen dan verwarmde varianten, mede dankzij een gunstiger potlife.

oppervlaktetechnieken februari 2013

37

Studiemiddag Nederlandse Vereniging van Verftechnici: Bindmiddelen

Verfbindmiddelen Viermaal per jaar houdt de Nederlandse Vereniging van Verftechnici NVVT een studiemiddag te Nieuwegein, waarbij in enkele diepgaande lezingen op de chemische technologie van schilderslak en industriële coatings wordt ingegaan. In januari was het onderwerp Bindmiddelen, een thema dat jaarlijks aan bod komt, want we hebben het hier over de ruggengraat van de coating.

Een studiemiddag over verfbindmiddelen trekt altijd veel technici uit de verfindustrie en uit de wereld van grondstofleveranciers. Het bindmiddel is de belangrijkste component van elke verf. Voor de bijeenkomst op 29 januari 2013 in het congrescentrum in Nieuwegein hadden zich 74 technici opgegeven. Er werden vier lezingen gehouden met gelegenheid tot vragen stellen en discussie voeren.

Biobased technologie

Croda is een wereldwijd opererend bedrijf met het hoofdkantoor in Engeland (Yorkshire) en is gespecialiseerd in chemicaliën voor de industrie, zoals bijvoorbeeld voor cosmetica en verf. Het bedrijf is in 1925 opgericht met onder andere de productie van wolvet en telt momenteel 3.500 medewerkers in 34 landen. Eric Brouwer van de vestiging in Gouda gaf een overzicht.

De trend van de laatste jaren is dat minder oplosmiddelen in producten aanwezig zijn, andere energie moet worden gebruikt en dat natuurlijke (herwinbare) grondstoffen worden gebruikt. Croda is van oudsher bezig natuurlijke en herwinbare grondstoffen door vetzuurproducten uit zaden, zonnebloemen, rapen en dergelijke te modificeren tot nieuwe producten voor de markt. Deze oleochemie levert dimeren, esters en amines die hydrofoob zijn, apolair en oppervlaktes goed kunnen benatten, waardoor ze bruikbaar zijn in verfproducten en consumenten-verzorgingsproducten. Deze dimeren, diolen, diamines en polyesterpolyolen – Pripolen, Priamines en Priplasten genoemd – vinden hun toepassing in polyesters, polyurethannen en epoxies. Hierdoor kunnen 38

oppervlaktetechnieken februari 2013

onder andere Bisfenol A-vrije coatings en lijmen worden gemaakt voor bijvoorbeeld de blik- en verpakkingsindustrie met FDA-goedkeuring. Ook kunnen hiermee polyestercoatings voor binnen- en buitentoepassing worden samengesteld. De Priplast-technologie geeft verbindingen waarin geen etherbruggen voorkomen, waardoor de producten bestand zijn tegen oxidatie, UV-licht en hoge temperaturen.

Ze worden verwerkt in bijvoorbeeld de nieuwe polyurethandispersies.

Met diverse proefseries is aangetoond dat Priplast-producten heel weinig vochtopname laten zien in vergelijking met producten waar traditionele polyurethanproducten met gewone alcoholen zijn gebruikt. De dimeerdiamines geven in epoxysystemen flexibelere producten

door de natuurlijke flexibiliteit van de diamines. Met deze dimeertechnologie kunnen variaties in epoxysystemen worden aangebracht die met traditionele amines niet kunnen worden bereikt. Bovendien is ook een hoger vastestofgehalte mogelijk als gevolg van de zeer lage viscositeit van de diamines, waardoor minder oplosmiddel hoeft te worden toegevoegd om de producten goed te kunnen verwerken.

De Priamines worden dan dikwijls als coharder gebruikt om een betere flexibiliteit te bereiken. Ook de bestendigheid tegen temperatuurwisselingen (-25ºC tot +25ºC) is beter dan traditionele epoxysystemen.

De conclusie kan worden getrokken dat biobased producten tenminste gelijkwaardig zijn aan bestaande petrochemische producten, maar dikwijls beter.

Nederlandse Verfindustrie zoekt topwetenschappers Op 25 april 2013 organiseert de VVVF in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Verftechnici de eerste Coatings Innovatiedag, waarbij wetenschappers, onderzoekers en technici een pitch kunnen houden.

Het doel van de Coatings Innovatiedag is de bevordering van kennisoverdracht tussen aanbieders van kennis en de verf- en drukinktindustrie. De VVVF wil de leden op de hoogte brengen van de laatste ontwikkelingen en kennisinstellingen de kans bieden zich te presenteren. De VVVF hoopt met deze dag een match tussen de kenniswereld en de industrie tot stand te brengen.

De verfindustrie is een sector die snel innoveert. Er ligt een ambitieuze doelstelling om in 2030 vijftig procent van de coatings in Nederland van biologische grondstoffen te maken. Bij technologische ontwikkelingen kijkt de bedrijfstak onder andere naar smart coatings, biobased coatings en natuurlijke polymeren. Ook onderzoekt de sector de mogelijkheid om verfrestanten te recyclen. www.VVVF.nl

Polycarbodiimides als crosslinkers voor verf

de resistentie tegen allerlei invloeden van buiten. Met crosslinkers worden de bindmiddelen verder aan elkaar geknoopt tot een driedimensionaal netwerk. Voor watergedragen producten zijn de drie belangrijkste crosslinkers aziridines, isocyanaten en polycarbodiimides. Aziridines bevatten een ethyleenimine groep en zijn zeer schadelijk, reactief en sensibiliserend.

Aziridine is verboden voor consumentenproducten. Een isocyanaat (N=C=O) is eveneens zeer reactief en bovendien gevoelig voor water, waarmee het kan reageren. Het voordeel is dat allerlei types isocyanaat-crosslinkers verkregen kunnen worden.

Een polycarbodiimide (N=C=N) reageert met carboxylgroepen die veelvuldig in bindmiddelen voorkomen, zoals in polyurethannen, acrylaten en verschillende latex-bindmiddelen. Aan de stof is geen classificatie verbonden, waardoor het een goed alternatief is voor de twee eerder genoemde crosslinkers. Stahl International heeft enkele patenten op het gebied van polycarbodiimides, waardoor het een goede positie heeft verkregen in de verf- en lijmindustrie. Een bepaald type polycarbodiimide, die extra functionele groepen bevat, reageert ook met zichzelf, waardoor goede bestendige netwerken worden verkregen die weinig gevoelig zijn voor ›

Eric Brouwer (Croda Gouda): “De conclusie kan worden getrokken dat biobased producten tenminste gelijkwaardig zijn aan bestaande petrochemische producten, maar dikwijls beter.”

Roelof Balk (BASF) besprak watergedragen bindmiddelen voor decoratieve toepassingen.

André Derksen van Stahl International (Waalwijk) besprak polycarbodiimides als crosslinkers voor verf.

Vervolgens was het woord aan André Derksen van Stahl International, Waalwijk. Stahl International is gespecialiseerd in high quality coatings voor leer, flexibele en niet-flexibele substraten, textiel en andere gerelateerde producten. Stahl produceert speciale chemicaliën op acht productielocaties in acht verschillende landen en heeft 26 servicecentra. Stahl’s business unit Picassian levert specialty polymers, zoals polyurethannen, acrylaten en crosslinkers aan de verf- en inktindustrie. Crosslinkers verbeteren de mechanische eigenschappen van verf en verhogen

oppervlaktetechnieken februari 2013

39

› vocht. De ethanolbestendigheid in PU488 (volgens DIN 12720) is goed, evenals de acetonbestendigheid en de ammoniabestendigheid. De combinatie van de bindmiddelkeuze en de crosslinker bepaalt de eigenschappen. Voor een lange potlife moet een hoge pH-waarde aanwezig zijn, aangezien bij lagere pH-waardes een reactie plaatsvindt. Met watergedragen polycarbodiimides zijn dergelijke lange pot lifes het beste te bereiken. Polycarbodiimides hebben een lichte invloed op de glans en verlagen bijvoorbeeld een glans van 92GU naar 90 of 88GU. De hechting op allerlei ondergronden zoals op synthetisch leer, EPDM, PVC en staal is goed.

Samenvattend kan worden gezegd dat polycarbodiimide een goed alternatief is voor aziridine en isocyanaat. Het heeft geen classificatie, geeft goede chemische en mechanische eigenschappen, is gemakkelijk in gebruik en geeft een lange potlife. De prijzen zijn vergelijkbaar met een isocyanaat.

Watergedragen bindmiddelen voor decoratieve toepassing Ten slotte was het woord aan Roelof Balk van BASF SE. Acrylaatbindmiddelen worden onder andere gefabriceerd door

emulsiepolymerisatie. Om aan de vaak tegenstrijdige eisen, zoals filmvorming bij lage temperatuur maar tegelijkertijd hoge hardheid van de film na droging, te kunnen voldoen, worden multi-fasedeeltjes gemaakt, zodat deze eigenschappen gecombineerd kunnen worden. Er zijn traditionele emulgator-gebaseerde systemen met een lage functionaliteit; een nadeel is dat ze vaak instabiel zijn ten opzichte van elektrolyten en aanleiding kunnen geven tot schuimvorming bij de verwerking.

Anderzijds hebben colloïdaal beschermde systemen een hogere functionaliteit, ze zijn stabiel ten opzichte van elektrolyten en geven een goede filmvorming bij hoge eindhardheden van de film.

Bij het fabricageproces worden de acrylaatmonomeren bij elkaar gebracht met oppervlakactieve stoffen (emulgatoren), een of meerdere initiatoren en water. In dit proces zijn de eigenschappen van het eindproduct significant te beïnvloeden door soms kleine veranderingen in de samenstelling. De handcrème/ huidvet-resistentie van een verf of lak (vlekken in de verflaag die ontstaan door veelvuldig contact met handen) kan beïnvloed worden door de hardheid van het bindmiddel, door crosslinking, een

betere filmvorming en door de hydrofilie/ hydrofobie van het polymeer te veranderen. Significante verbetering ten opzichte van een standaardbindmiddel kon bereikt worden door een verhoging van de hardheid van het bindmiddel, zonder de filmvorming negatief te beïnvloeden en door het bindmiddel hydrofieler te maken.

Met colloïden beschermde multi-stageacrylaatdispersies ontstaan vaak kleinere deeltjes tussen 50 en 100 nanometer en gedroogde lagen met goede mechanische eigenschappen. Door een bepaald type colloïde te nemen, kan de deeltjesgrootte goed ingesteld worden in een bereik van 50 tot 300 nanometer. Het toevoegen van slechts kleine hoeveelheden van een speciaal functioneel monomeer in de synthese van het bindmiddel verbetert de natte hechting op hout significant. Toepassing van enkele delen hydrofiele oplosmiddelen, zoals butyldiglycol, in formuleringen met colloïdaal gestabiliseerde bindmiddelen, heeft een gunstige uitwerking op de filmvorming waardoor het latere wit aanlopen door water wordt tegengegaan.

Tegelijkertijd verbeteren de mechanische eigenschappen van de verflaag sterk.

Samenvattend kan worden gezegd dat multi-stage-dispersies met verschillende technieken kunnen worden gesynthetiseerd, waarbij de diverse polymeerfasen op elkaar en op hun eigen taken moeten worden afgestemd om betere eigenschappen te realiseren. Om die eigenschappen tot hun recht te laten komen is het echter essentieel de formulering aan de bindmiddeltechnologie aan te passen. ‹ Tekst en foto’s: Adrie Winkelaar, CTC Consult

Bij de inschrijfbalie van Karin van Bakel (Bond van Materialenkennis) liggen de betere bladen en enkele brochures van de Bond en van het Mikrocentrum.

(Archieffoto vakblad Oppervlaktetechnieken)

40

oppervlaktetechnieken februari 2013

Meer informatie Op één lezing wordt zo mogelijk apart teruggekomen, in de subrubriek Gehoord.

De volgende NVVT-studiemiddag te Nieuwegein (’t Veerhuis) zal gehouden worden op 28 mei en heeft als thema Green, Biobased, Life Cycle Analysis. De jaarlijkse gezamenlijke congresdag met de Belgische zuster FATIPIC zal traditiegetrouw in Brecht (B) gehouden worden: op 26 maart met als thema Functional Coatings.

Op 25 april houdt de NVVT in samenwerking met de Vereniging van Verf- en drukinktfabrikanten VVVF de Coatings Innovatiedag, waarop onderzoekers korte pitches houden over hun aanstaande werk. www.NVVT-Nederland.nl

gelezen Op deze pagina’s staat de literatuurrubriek waarmee lezers van Oppervlaktetechnieken een kijkje krijgen in de internationale vakliteratuur.

Jaaroverzicht oppervlaktetechniek Redactioneel, op basis van het jaaroverzicht van T.W. Jelinek in Galvanotechnik van januari

Onder de vaste titel ‘Fortschritte in der Galvanotechnik’ plaatst Europa’s topvakblad Galvanotechnik in januari altijd een samenvatting van de vorderingen van het vakgebied gebaseerd op circa vijftig vakbladen. Sinds 2010 wordt ook vakblad Oppervlaktetechnieken meegenomen in het overzicht. Inmiddels is de economische crisis niet meer het meest besproken thema, zoals in het overzicht van januari 2011, en zijn we weer waar we wezen moeten. Het overzicht van januari 2013 liet zelfs spannende groeimarkten zien, aangezien in Duitsland de juiste keuzes zijn gemaakt.

Met nieuwere hoogwaardiger functionele producten tegen lagere kosten probeert de productiesector de tegenwind op te vangen. Dit zijn dan in T.W. Jelineks aangehaalde bronnen - “kunstmatige energieschaarste”; - gemanipuleerde betekenis van milieubescherming en duurzaamheid; - de exportsituatie die onder druk staat, geduid met de invloed van de zogenaamde “kapitaalmarkt”; - de ambitieuze opkomende landen.

Door in de openingszinnen al zo ter zake te komen, schuwt Jelinek de recht-voorzijn-raap-methode klaarblijkelijk niet.

Het zet de teller meteen op tien bronnen, van de in totaal 606 waarmee hij voor de lezers het uitzoekwerk verricht heeft.

Gebruikmakend van 48 vakbladen (18 gespecialiseerd in oppervlaktetechniek) uit 15 landen, waaronder sinds enkele jaren vakblad Oppervlaktetechnieken als enige Nederlandstalige titel, geeft Jelinek de “Toestand in de Wereld”, althans aan het oppervlak van de toegepaste materialen.

Allerhande ontwikkelingen worden kort aangestipt, alle onder verwijzing naar 42

oppervlaktetechnieken februari 2013

de ellenlange bronnenlijst, die gelukkig direct op het artikel volgt en niet op een internetpagina weggestopt is.

Jelinek probeert uit die metershoge torens papier een rode draad te destilleren, en brengt – behalve uiteraard de bespreking van knelpunten in het uitvoeren van oppervlaktebehandelingen – nieuwe technieken en combinatietechnieken naar voren, hetgeen direct een verwijzing naar een artikel in Oppervlaktetechnieken oplevert (“Poedercoatings als topcoats van PVD-films”, november 2010). Een van de meest opzienbarende vondsten in de schatkamer is een artikel uit 2011 in de

Galvanotechnik, waarin een artikel een proces beschrijft waarmee de levensverwachting van een oppervlak ingeschat wordt.

Duurzaamheid door gewichtsbesparing

De manieren om de duurzaamheidsdoelstellingen te bereiken, zoals gewichtsbesparing omwille van materiaalbesparing plus (bij voertuigen) energiezuinigheid, en complexere constructies, verplaatsen het zwaartepunt van de gestelde materiaalvereisten richting het materiaaloppervlak. Er wordt een steeds breder eigen-

Met de ICE naar een Duits coatingcongres (station Frankfurt am Main)… oppervlaktetechniek van buiten en van binnen. (Archieffoto vakblad Oppervlaktetechnieken)

Toepassingsgebied automotive, transport, lucht- en railverkeer Bij het maken van folie wordt vaak een oppervlaktetechniek toegepast (zie het artikel over de Bouwbeurs elders in deze editie, waarin een electron beam cured urethanacrylaat op een houtnerfgelijkende folie vermeld wordt): scheurvrij anodiseren van op kunststof te plakken aluminiumfolie, voor op lichtgebouwde constructies. Het plakken van folies in plaats van het spuiten van carrosseriën is een trend.

De ICE-vloot van internationale treinen krijgt een nieuw lakje: een eiwitgebaseerde coating zou aanvriezen tegen moeten gaan.

Actueel is de slijtage aan straalmotoren door vulkaanas, en onderhoudsbedrijven kunnen daarvoor terugvallen op deklagen met carbiden, nitriden en cermets.

hardchroom met ingediffundeerd boor door meervoudige warmtebehandelingen gevolgd door een laserbehandeling. De hardheid van een boordiffusielaag wordt benaderd, maar met een grote slijtvastheid als onderscheidende kwaliteit.

Energiebesparing

Met opgedampt titaannitride voor de oppervlaktehardheid heeft de vakman goud in handen. (Foto: Peter Bay)

schappenprofiel vereist van oppervlakken, en die eigenschappen moeten soms ook stuurbaar of “intelligent” zijn. En dan moet het ook nog kostenvriendelijk geproduceerd worden. In veel instituten is de oppervlaktetechniek derhalve een zwaartepunt van onderzoek. Een zwaartepunt volgt uit de duurzaamheidsdoelstellingen die alom hoogtij vieren: gewichtsbesparing zodat voertuigen zich energiezuiniger verplaatsen. Een volgende categorie die veelvuldig aan de orde komt, wordt gevormd door besprekingen van nieuwe processen om energie en gewicht te besparen. Bij de artikelen over apparatuur speelt de integratie van meerdere installaties in een straat een belangrijke rol. Procesoptimalisaties betreffen vaak energiebesparing en milieuverbetering, zoals selectief gebruik in tijd en plaats van elektriciteit in het galvanoproces.

Warmtewisselaars en efficiënt gebruik van pompen en toebehoren komen ook aan bod, evenals kringloopsluiting van warmtestromen. Chromaatvervanging en natuurgrondstoffen zijn ook thema’s die volop gespeeld hebben.

Nanotechnologie

Nanotechnologie kan natuurlijk niet ontbreken, en als voorbeeld noemt Jelinek een hoge hardheid en slijtvastheid die bereikt worden door 15% korunddeeltjes in nanogrootte (of het massaprocent of atoomprocent betreft blijft hier onvermeld) in een nikkeldispersielaag die afgescheiden wordt met pulsstroom.

Nikkellagen met gedispergeerde siliciumdeeltjes kunnen een alternatief zijn voor chroomlagen. Als een fraaie combinatietechniek wordt genoemd een zeer harde toplaag door vijf micrometer galvanisch

Het mooie aan de bloemlezing is dat er niet alleen oog is voor de oppervlaktebehandelingstechnieken zelf, maar ook voor de prestaties die ermee bereikt worden.

Onder energiebesparing wordt bijvoorbeeld de haaienvinnenhuid genoemd die de luchtweerstand van rotorbladen en vliegtuigen vermindert, en dakisolatie van gelakte roestvaststalen dakschilden doen ook een duit in bet zakje.

Ook de laktechnieken zelf ontwikkelen zich langs het besparingspad. Drielaagssystemen worden soms opgevolgd door tweelaags, en zeldzame aardmetalen voor spaarlampen worden bespaard door kleinere ontwerpen en vervanging door andere stoffen. Oversprayreductie kan in lakcabines wel de helft van de energie voor ventilatie besparen, evenals donkerstralers bij de droging. In de oppervlakreiniging valt ook het nodige te halen, zoals een energiebesparing met ruim tachtig procent door lasers te gebruiken.

Hergebruik van restwarmte van bijvoorbeeld compressors is interessant, evenals het verwarmen van galvanobaden met zonnestroom.

Reinigen als waardescheppende processtap

Vervolgens voert Jelinek ons in diverse paragrafen (zie kaderteksten) langs achtereenvolgens de automotive, lucht- en ruimtevaart, langs de machinebouw en farmaceutische industrie, langs printplaten, elektronica en zonnecellen, om terug te keren naar de oppervlaktebehandelingen. Dat begint bij de voorbehandeling, en die wordt alsmaar belangrijker nu er steeds vaker “intelligente oppervlakken” (waarschijnlijk doelt hij op smart coatings, dus impulsreactieve deklagen – red.) en hogere kwaliteit gevraagd worden. Er is een trend waar te nemen dat werkstukreiniging en voorbehandelingsreiniging voorafgaand aan een oppervlaktebehandeling steeds meer in elkaar overlopen in het kader van de procesintegratie.

Reiniging wordt ook in toenemende mate als waardetoevoegende stap gezien. Een opmerkelijke uitspraak, want enerzijds was hier inderdaad een Ulmer Gespräch aan gewijd (het vermaarde jaarlijkse ›

Genieten van de zon dankzij oppervlaktetechniek: zonnecellen.

Toepassingsgebied elektronica, zonnecellen en licht De alsmaar snellere opvolging van modellen in de elektronica maakt de productie van printplaten steeds belangrijker. De Duitse oppervlaktebehandelende industrie ziet zich voor de uitdaging gesteld de achtduizend rotordelen voor windturbines te coaten. Mochten ze daarin slagen, dan veroveren de Duitse oppervlaktebehandelingsbedrijven de derde plaats na China en de Verenigde Staten.

Schakelkasten met gevoelige apparatuur worden gemaakt uit verzinkt en drielaags gelakt plaatmateriaal, de procesbewaking geschiedt met speciale sensoren.

Er zijn nieuwe richtlijnen voor metallische deklagen in de printplaatproductie en voor het oplossen van verbindingsproblemen. Verschillende varianten worden in LEDs ingebouwd, en de vraagstukken die daarbij spelen zijn in een handjevol artikelen besproken. In het kader van de miniaturisering en het combineren van functies worden in printplaten steeds meer functies geïntegreerd, en de verbindingen worden met galvanisch koper of PVD gelegd. Een drielaagssysteem moet de warmtehuishouding zeker stellen: de toplaag draagt het circuit, de middenlaag is de isolatie, en de onderste laag is geoptimaliseerd voor de warmteafvoer. Zonnecellen krijgen een beter rendement als silicium voortaan met chalkogenen gedoteerd wordt. Ondernikkeld koper in plaats van zilvercontacten maken ze goedkoper. Maar uiteindelijk zijn goudcontacten bijna altijd nog het goedkoopst.

oppervlaktetechnieken februari 2013

43

gelezen Toepassingsgebied machinebouw Wrijving kan wel dertig of veertig procent van de energie verbruiken die een machine afneemt, dus er loopt een bijzonder ontwikkelingsprogramma naar wrijvingsreductie. Ook worden wrijvingsgetallen van diverse galvanische lagen met elkaar vergeleken voor tribologisch onderzoek. Aslagers in de levensmiddelenindustrie kunnen door een PVD-laag (Physical Vapour Deposition) smeringsvrij gebruikt worden. Voor olievrij smeren zijn overigens ook andere methoden, gebaseerd op cellulose of sachariden, zo melden andere bronnen.

› galvanocongres , Oppervlaktetechnieken september 2005 had de nabeschouwing “Reiniging voegt waarde toe”).

Anderzijds wordt in de handhaving wel eens het onderscheid gemaakt tussen procesbaden en spoelbaden, waarbij de ontvettingsbaden bij voorkeur buiten de processen gerekend worden. Als waardestap zou reiniging vooral zaken als de voorbereiding voor cleanroomtoepassing kunnen betreffen. Maar de puur technisch georiënteerde Galvanotechnik gaat op dergelijke bespiegelingen minder in dan in de belangenbehartiging relevant is.

Hoe dan ook, in farmaceutische toepassingen en voor het bereiken van een goede verlijmbaarheid is oppervlaktereinheid van groot belang en er zijn speciale methoden voor de reinheidsbepaling. Als bijzonder voorbeeld wordt genoemd de halfgeleiderindustrie, waar 30% van de 500 processtappen de reiniging betreffen. Criteria zijn vastgesteld en methoden om herbesmetting te voorkomen. Diverse methoden, zoals beitsreinigen, plasmareinigen, CO2-reinigen en ultrasoonreinigen, komen voorbij. Gebruik van granulaat als toevoeging en stralen met vloeibare stikstof worden voor het zware werk vermeld.

Onder “mechanisch reinigen” wordt opmerkelijk genoeg voorts het silaneren als alternatief voor fosfateren genoemd en een procesgang voor kunststofvoorbehandeling gegeven: opruwen met zoutzuur, activeren met mehylalcohol, en geleidend maken met speciale lagen in polyelektrolyten.

Elektrolytische metaaldeposities: chroom Iedere rechtgeaarde galvanotechnicus haalt zijn hart op bij de bloemlezing-binnen-de-bloemlezing over metaaldeposi-

44

oppervlaktetechnieken februari 2013

Bij machinebouw komt uiteraard ook de nodige oppervlaktetechniek kijken, voor diverse eigenschappen aan het oppervlak en uiteraard de bescherming onder belastende omstandigheden. (Foto: cristi180884)

ties. Een aardig voorbeeld is de bespreking van pulsstroomdepositie als methode om niet-mengbare metalen tóch gezamenlijk als legering neergeslagen te krijgen.

Desorptie tijdens de nulfase voorkomt bovendien meteen waterstofverbrossing, zodat in bijvoorbeeld zinknikkel de warmtebehandeling kan vervallen. Een ander thema is de “nikkelorganische laag” waarbij N-Methylpyrrolidon mee afgescheiden wordt waardoor de korrelgrootte tot in het nanometerbereik verkleind wordt, hetgeen de slijtvastheid enorm ten goede komt. (onvermeld blijft, hoe het staat met de terugdringing van NMP die in de laktechnologie enkele jaren geleden toch volop op de agenda stond - red). Op technisch vlak wordt melding gemaakt van onderzoek naar watervlekken door verontreiniging in het leidingwater, en worden procesflexibilisering door gebruik van kleine containers procesvloeistof, aansturing van de processen, alsmede op-

Toepassingsgebied farmacie De biocompatibilietit van titaanomplantaten wordt met een plasmachemische of pulsstroomgestuurde anodische oxidatie verbeterd. Contactvlakken uit verschillend materiaal in prothesen lopen dankzij een PTFE-laag probleemloos, zo wordt al dan niet bewust een woordspeling niet geschuwd. Over dit onderwerp loopt omvangrijk ontwikkelingswerk (het was ook geprogrammeerd op een VOM Dag van de Oppervlaktetechnologie – red.). Gestructureerde gouden “haaientandelektroden” voor contact naar de zenuwen worden gemaakt middels galvanoformeren.

timalisatie van de spoelstappen vermeld.

En als tip wordt dan nog afgesloten met de opmerking dat ook actieve kool selectief werkt bij de verwijdering van organische stoffen. Vervolgens is er de onvermijdelijke bespreking van chroom en zijn mogelijkheden, zoals co-dispergering van nanodiamant voor ductielere lagen, en de toepassingsmogelijkheden van elektrolyten op basis van chloride en jodide. Aanvullend op argumenten tegen het gebruik van zeswaardig chroom, wordt geprobeerd te bewijzen dat er geen vervanging is voor perfluorverbindingen die tegen aerosol-emissies ingezet worden. Vooralsnog wordt zeswaardig chroom toegelaten door de Amerikaanse luchtmacht (hoewel op een congres thermisch spuiten in 2005 al in de wandelgangen te vernemen was dat er overgestapt werd op HVOF-spuiten – red.). Veel publicaties richten zich op de ontwikkeling van driewaardig chroom, bijvoorbeeld door de zoektocht naar geschikte complexvormers. Bij oxaalzuur als complexvormer zal een klein gehalte ijzer als vervuiling al mee ingebouwd worden in de laag, bijvoorbeeld. Met pulsstroom is een chroomkoolstoflegeringslaag af te scheiden. Een vergelijking tussen zeswaardig en driewaardig chroom toont dat bij de afvalwaterverwerking en het trommelverchromen de driewaardige op kop ligt.

Elektrolytische metaaldeposities: koper en nikkel

En zo brandt Jelinek ook los over koper(legeringen), waar pulsstroom weer genoemd wordt in relatie tot korrelverkleining (nu tot amorfe afscheiding, namelijk in zwavelzure toevoegingsvrije baden). Bij de nikkel(legeringen) wordt de toevoeging van PTFE-deeltjes en siliciumcarbide genoemd voor het bereiken van bijzonder corrosiebestendige lagen, evenals oxides van ytterbiumdioxide en koolstofbuisjes. De magnetische eigenschappen van nikkelllagen zijn mede te bepalen door – daar is hij weer – de pulsstroominstelling. Met pulsstroom zijn extreem spanningsvrije lagen te bereiken, die aan de ruimtevaartnormen en andere zeer strenge specificaties kunnen voldoen.

Zoals ook eerder is er veel discussie over nikkelallergie, tegen de achtergrond dat nikkel in zijn algehele eigenschappenprofiel niet vervangbaar is, hoewel in specifieke gevallen uitgeweken kan worden naar een goudlegering, messing, brons of lood-zink.

Toepassingsgebied verbindingstechnieken Het bevestigen van werkstukken met grote vlakken bij lage temperaturen lukt met nanofolies bestaande uit verschillende metalen, die door sputteren zijn aangebracht en die met elkaar een exotherme actie aangaan.

Het loodvrij solderen heeft weer veel publicaties opgeleverd. De weerstandslasbaarheid van koperplaten wordt verbeterd door ze te verzilveren.

Andere metaaldeklagen, stroomloze metaalafscheiding

Bij de bespreking van andere deklaagmetalen wordt als in het oog springend voorbeeld genoemd de ultradunne maar toch poriënvrije en goed soldeerbare palladiumlaag die tot wezenlijke kostenbesparing in de elektronicaproductie zou moeten leiden. Pogingen de corrosiebestendigheid van zinknikkellagen verder te verhogen variëren van het aanpassen van het nikkelconcentraat tot het verbeteren van de passiveringen. Eigenschappen van tinlagen laten zich instellen met mat werkende methaansolfonzuurelektrolyt door – jawel – pulsstroom bij verschillende frequenties. Over stroomloze deposities is weinig gepubliceerd: Jelinek spreekt van “een van de weinige” publicatiestukken als hij een bericht meldt over dompel-etsprocessen voor het zwarten van laagfosforhoudende NiP-lagen voor optiektoepassingen, en het neerslaan van dikke en porievrije dispersielagen met hoge strooikracht. Op NiP- en NiPW-lagen op magensiumlegeringen moeten poriën met thermische behandelingen verdrongen worden, aangezien ze de corrosiebestendigheid verminderen. Het aanbrengen van een vanadiumhoudende conversielaag voorafgaand aan het vernikkelen

Toepassingsgebied windenergie Diverse bronnen melden dat de sterk op corrosie belaste schroeven in de windenergietoepasingen het beste met zinklamellen beschermd kunnen worden, en de rotorbladen door speciale laksystemen. Zelfherstellende coatings, waarin Nederland koploper is, worden in dit verband wel genoemd, maar blijven in het jaaroverzicht helaas onvermeld.

pakt in dit opzicht goed uit. En zo worden nog wat handige receptuurvondsten opgesomd. En ineens duikt daar weer een toepassing op: stroomloos aangebrachte goudlagen worden voor zonnecellen en optische elektronica gerealiseerd op lagen wismutsulfid (niet te verwarren met bismuthsulfide). Weer een oppervlaktetechniek als enabling technology dus.

Installaties en toebehoren

Hogere productiviteit, flexibiliteit, effectiever energieverbruik, en spaarzamer omgaan met de grondstoffen vormen het merendeel van de gevonden artikelen over procesapparatuur. Diverse handigheidjes worden aangestipt, met het algemene advies dat voor de Total Cost of Ownership lakspecifieke vereisten aan de machinespecificaties toegevoegd moeten worden. Een bron uit 2010 komt eraan te pas om aan te geven dat breedbandbeitsen tweemaal zo efficiënt kan door het bad te vervangen door een turbulentiebeitscontainer. Dat maakt nieuwsgierig naar de originele bron (Stahl und Eisen).

Kleinschaliger bedrijven spitsen de oren bij de melding dat spoeltechnieken vaak niet goed functioneren, doordat de afzonderlijke spoelhoeveelheden niet geoptimaliseerd en op elkaar afgestemd zijn. Bron is de Automation, ook weer een niet op oppervlaktetechniek gespecialiseerd blad, maar voor de doelgroep is het belangrijk te weten dat de algehele doorlooptijden te verbeteren zijn door dergelijke flessenhalzen te ondervangen. Voor galvanobedrijven zijn een grote werkstukvariëteit en complexe werkstukgeometrie haalbaar als de trommels afzonderlijk in hun stroomdoorvoer aangestuurd worden. Voor dispersielagen in het nanobereik geeft ultrasoon de optimale badagitatie. Bij het lakken hangen kwaliteit en economie in hoge mate samen met de lijnconfiguratie en optimaal lijngebruik, onder andere de luchthuishouding in de cabines. Isolatie en warmtewisselaars en energiesoftware helpen bij een energetisch optimale bedrijfsvoering. Een “groene installatie” is beschreven in de Galvano Organo. Bij het poedercoaten kan een programma een veelheid aan kleurwissels aansturen. Voor UV-lakken wordt rekensoftware voor de positiebepaling van de straler genoemd. Natlakken met damp in plaats van perslucht kan dertig procent overspray uitsparen. Gebruik van combinaties van verschillende pistolen kan energiebesparend uitpakken. En zo sprankelen tal van besparende licht-

Toepassingsgebied maakprocessen Oppervlaktetechnieken betreffen vaak lagen die op een substraat aangebracht zijn, maar vaak is het een compleet maakproces, in plaats van een tussenstap in een maakproces.

Er is een nieuw proces voor het chemisch etsen van microstructuren, een maakproces voor minuscule precisieonderdelen, met lithografie en galvanoplastiek (het opgroeien van werkstukken door het neerslaan van een metaal op een mal. Na verwijdering van de mal resteert het uiteindelijke voorwerp of de machinecomponent. Op de Hannover Messe toonde de branche voor galvanoformeren eens een compleet dashboard dat aldus opgegroeid was, – red.).

Keramische microdelen worden door micropoederspuiten geproduceerd, magneetsonden worden met amorfe legeringen door elektro-erosie bewerkt.

De milieugedachte ligt ten grondslag aan de keuze voor eikenhout als materiaal om elektronica uit te maken (Fraunhofer Magazin).

puntjes aan het firmament, voor wie de tijd neemt zijn vakbladen bij te houden.

Daarbij heeft Jelinek alvast een hoop voorsorteerwerk gedaan, waarvan hierboven slechts het topje van de ijsberg vermeld is.

Voor conversielagen, dompelbehandelingen in gesmolten metaal, metaalspuiten is een paragraaf ingeruimd, evenals voor organische deklagen, emailleren, vacuümdeposities. Vervolgens komen kwaliteitsbewaking, milieu/afvalwater/recycling aan bod, en er wordt afgesloten met een paragraaf over corrosie/corrosiebescherming. Kortom: er komt geen eind aan de wereld van oppervlaktetechniek. ‹

Meer informatie Vakblad Galvanotechnik is ’s werelds oudste vakblad voor de oppervlaktebehandeling van en met metalen. Het verschijnt maandelijks in een oplage van 3.600 exemplaren, waarvan twintig procent abonnementen buiten Duitsland. Het vakblad bestaat uit de katernen Galvanotechnik, Photovoltaik, Dünnschicht und Plasmatechnik, Mikrosystemtechnik, Umwelttechnik (milieutechniek). Uitgever is Leuze Verlag, Bad Salgau (D). www.Leuze-Verlag.de oppervlaktetechnieken februari 2013

45

Wederzijdse versterking door grensoverschrijdend samenwerken

Op zoek naar samenwerk Het Enterprise Europe Network, actief in 44 landen is gericht op brede ondersteuning van het MKB bij internationale samenwerking op commercieel-, onderzoeken technologie gebied. In Nederland werken NL Innovatie, NL EVD Internationaal (onderdeel van Agentschap NL) en Syntens samen als Enterprise Europe Network NL. Bij deze organisaties staan adviseurs klaar die bedrijven helpen bij het vinden van zakenpartners in de landen van het netwerk, en zelfs daarbuiten.

Meer informatie Voor vragen over internationale betrekkingen is Enterprise Europe Network bereikbaar onder nummer 088-444 0 777. Voor meer informatie over het dienstenpakket wordt verwezen naar www.EnterpriseEuropeNetwork.nl.

Reageren op de hier vermelde technologieaanbiedingen en –verzoeken kan bij: Tom Reijn tel.: 088-602 52 99 tom.reijn@AgentschapNL.nl www.enterpriseeuropenetwork.nl

Noot van de redactie: Hieronder volgen de titels en samenvattingen van enkele partnerverzoeken en –aanbiedingen uit de database van Enterprise Europe Network NL. De redactie neemt geen verantwoording voor de voorgestelde oppervlaktebehandelingsconcepten, uitspraken aangaande levensduurverwachtingen, accuraat gebruik van bepaalde vakterminologie voor de betreffende toepassing en dergelijke.

De verstrijkdata zijn indicatief: doorgaans kan enkele weken later nog gereageerd worden.

Tweecomponenten-toplaag die beschikbaar is voor gebruik op alle soorten oppervlakken Aanbieding uit Turkije, NL Ref: INT-TO-50420, BBS Ref: 12 TR 99PD 3ONF, geldig tot 19-03-2013 Samenvatting Een Turks bedrijf gespecialiseerd in het produceren van industriële en heavy duty-verven en speciale coatings heeft een tweecomponenten-topcoat beschikbaar voor gebruik op alle soorten oppervlakken. De coating zorgt voor een hoge fysische weerstand op het oppervlak wanneer ze wordt toegepast als ééncomponent en zorgt voor extra chemische weerstand wanneer toegepast als tweecomponent. Het Turkse bedrijf is op zoek naar een commerciële overeenkomst met technische ondersteuning, met industriële partners, voor exploitatie van de technologie.

Beschrijving partnerverzoek Zonder een primer kan de toplaag loslaten, of gemakkelijk worden afgewreven. Het Turkse bedrijf heeft een tweecomponenten-topcoat voor directe toepassing op elk type substraat zonder de noodzaak van een primer. De topcoat hecht wanneer hij rechtstreeks wordt toegepast op PP, PE, PVC, glas, koper, aluminium en thermisch verzinkte

46

oppervlaktetechnieken februari 2013

en thermisch verzinkte oppervlakken; - Verzekert hoge fysische weerstand op de oppervlakken wanneer aangebracht als ééncomponent; - Verzekert hoge fysische en chemische weerstand op de oppervlakken wanneer aangebracht als tweecomponent; - Hoge UV-weerstand.

Stadium van ontwikkeling Reeds op de markt, geheime kennis.

Marktapplicatiekernwoorden Productie van coatings en lijmen.

oppervlakken. De speciale deklaag kan ook worden gebruikt als luchtdrogende ééncomponent, naast beschikbaarheid voor gebruik als tweecomponent. Hij kan gemakkelijk worden aangebracht om de gewenste weerstand op alle genoemde moeilijke oppervlakken te bieden.

Innovatieve aspecten - Kan hechten wanneer direct toegepast op PP, PE, PVC, glas, koper, aluminium

Gewenste samenwerkingsvorm Productieovereenkomst, technische samenwerkingsovereenkomst. Type partner gezocht: MKB of grote bedrijven.

Specifiek werkterrein van de partner: alle soorten industrieën die met coatings op voornoemde materialen te maken hebben. Taak die door de partner moet worden uitgevoerd: de partner moet in staat zijn om de technologie met een succesvolle toepassing te exploiteren.

kingspartners De opmars van LED-verlichting in de buitenruimte betekent een hoge lucht in gebruik van buitenbestendige armaturen. (Foto: March Cattle; niet afkomstig van partnerzoekende organisatie)

Super-hydrofoob coatingmateriaal/technologie Verzoek uit Letland, NL Ref: INT-TR-50649, BBS Ref: 12 LV 58AD 3OPO, geldig tot 26-03-2013 Samenvatting Een bedrijf in Letland dat actief is op het gebied van LED-verlichtingsoplossingen is op zoek naar een super-hydrofobe coatingtechnologie en dito materiaal die kunnen worden toegepast door spuiten of dompelen. De technologie en het materiaal moeten worden gebruikt als anticorrosie, antifouling en ijsvrij houden van de oppervlakken, voor de bescherming van elektronische apparaten tegen water en als anti-wrijvingsoppervlakte voor warmteoverdrachtsystemen. Het bedrijf is op zoek naar een commerciële overeenkomst met technische ondersteuning.

Beschrijving partnerverzoek Bij de verwerking van complexe warmte vereisen isolatie- en LED-verlichtingsoplossingen extra bescherming en waarborgen voor klanten. Om het aanbod van diensten uit te breiden, te verbeteren en te diversifiëren is het bedrijf is op zoek naar het genoemde super-hydrofobe coatingmateriaal en de bijbehorende spuit- of dompeltechnologie. Overname van een licentie of patent behoort tot de mogelijkheden.

Stadium van ontwikkeling Conceptfase, copyright.

Gewenste samenwerkingsvorm Productieovereenkomst, technische samenwerkingsovereenkomst. Type partner gezocht: industrie. Specifiek werkterrein van de partner: producent van speciale chemicaliën en coatings.

Taak die door de partner moet worden uitgevoerd: levering van de verstrekte technologie en consultancy.

Specifieke technische vereisten - Contacthoek met water > 150 graden; - Warmteweerstand en slijtvastheid; - Coating-levensduur > 24 maanden.

oppervlaktetechnieken februari 2013

47

Medische implantaten zijn in Europa een enorme groeimarkt, maar vergen ook weer de nodige oppervlaktetechniek. (Foto: Dario Sabljak; niet afkomstig van partnerzoekende organisatie)

Werkwijze om een biomateriaal met metallische coating te verkrijgen Aanbieding uit Spanje, NL Ref: INT-TO-51433, BBS Ref: 12 ES 252K 3OZ4, geldig tot 20-04-2013 Samenvatting Een Spaans biomedisch onderzoekscentrum heeft een innovatieve procedure ontwikkeld om een biomateriaal met biocompatibele metallische coating te verkrijgen door middel van een metallurgische methode. Deze nieuwe technologie vindt toepassingen in verschillende gebieden, zoals implantaten, orthopedische hulpmiddelen en prothesen. De instelling is geïnteresseerd in licentieovereenkomsten en vormen van technische samenwerking met geïnteresseerde bedrijven.

Beschrijving partnerverzoek Een eerste aspect van de onderhavige uitvinding betreft een procedure voor het verkrijgen van het biomateriaal, de parameters die de uiteindelijke eigenschappen van het biomateriaal beïnvloeden en de coating. De parameters worden geoptimaliseerd volgens de gewenste uiteindelijke samenstelling en eigenschappen van het materiaal.

48

oppervlaktetechnieken februari 2013

Een tweede aspect van de uitvinding heeft betrekking op het biomateriaal zelf, te verkrijgen door de werkwijze volgens de uitvinding.

Een derde aspect betreft het gebruik van het biomateriaal voor de vervaardiging van een implantaat of biomedisch hulpmiddel, zoals tandheelkundige of orthopedische implantaten, knie-, schouder- of elleboogprothesen.

Innovatieve aspecten - Specificiteit en effectiviteit om een biomateriaal met een metallische coating te verkrijgen; - Hardheid en taaiheid van het biomateriaal; - De coating is volgens dit proces blijvend bestand tegen corrosie en biocompatibel; - Thermische behandelingen in het proces maken het mogelijk dat de restspanningen kunnen ontladen en de dikte van de coating kan toenemen, wat de oppervlakte-eigenschappen en de biologische

reactie sterk verbetert.

Stadium van ontwikkeling Ontwikkelingsfase, getest in het laboratorium, patenten aangevraagd maar nog niet toegekend.

Marktapplicatiekernwoorden Overige gezondheidszorg (niet elders geclassificeerd).

Gewenste samenwerkingsvorm Licentieovereenkomst, commerciële overeenkomst met technische ondersteuning, technische samenwerkingsovereenkomst. Type partner gezocht: industriële toepassingen, medische toepassingen, biomaterialen, orthopedie.

Specifiek werkterrein van de partner: orthopedie, implantaten, medische hulpmiddelen, biomaterialen. Taak die door de partner moet worden uitgevoerd: aangaan van licentieovereenkomst en van technische samenwerking.

marine coatings / Scheepvaartlakken

keramisch parelen

Vecom Metal Treatment BV tel: 040-2507607 vmt@vecom.nl, www.vecom.nl

Helmut Fischer Meett. BV Tarasconweg 10, Eindhoven tel. 040-2482255, fax 040-2428885 www.helmutfischer.nl netherlands@helmutfischer.nl

kit- en extrusie-apparatuur Verlab-Oxford Instruments tel. 0162-320633, fax.0162-322907 info@verlab.nl, www.verlab.nl

Technospray Spuitapparatuur tel: 0168-382111, fax: 0168 380780 info@technospray.nl www.technospray.nl

kleur & glans

Gullimex B.V. tel. 074-2657788

Industrihängare K AB tel: +46 371 51 16 85, fax: +46 371 149 96 www.industrihangare.com Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

lakstraten metaal oppervlaktebehandeling

l uw Voor a aties esent r p r u e kl aaiers w & n kaarte or Ral ook vo WWW.HELLEMAKLEURKAARTEN.NL

Kunststoflakken

Nordson Benelux B.V. Bergerstraat 10, 6226 BD Maastricht tel. 043 - 3526000 poeder.info@nl.nordson.com www.nordson.nl

www.belmeko.be tel. +32 5083 1183

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

CZL Tilburg BV tel. 013-5703370, fax 013-5704906 info@czltilburg.nl / www.czltilburg.nl

kleurenwaaiers Hellema Kleur kaarten Harderwijk The Netherlands

natlakspuitapparatuur

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

Rasco Verfspuitapparatuur tel. 010-4370166, fax 010-4151491 www.rasco-clemco.nl Multinal Group Oppervlaktebehandelingen, industriële reiniging en poedercoaten tel 036 549 15 40 fax: 036 529 05 11 info@multinal.com, www.multinal.com

Glasbeek Finish B.V. tel. +31 (0)182 612988 fax +31 (0)182 611193 Surface Treatment Ned. Maasbracht, tel. 0475-463835 www.surfacetreatment.nl info@surfacetreatment.nl Rippert Benelux B.V. Oslo 10 2993 LD Barendrecht Nederland tel: +31 (0)180 645 281 fax: +31 (0)180 645 282

Paint It The Application Company tel: 0318-643 260, fax: 0318-643 042 www.paintit.nl / info@paintit.nl

moffelovens

Technospray Spuitapparatuur tel: 0168-382111, fax: 0168 380780 info@technospray.nl www.technospray.nl

WSB Finishing Equipment BV Utrecht: 030-2414155 Wolvertem: 02-2694675 www.wsb-wagner.eu

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

laagdiktemeters

Elcometer NL tel: 030-210 7005, fax: 030-210 6666 www.elcometer.com info@elcometer.com

Gullimex B.V. tel. 074-2657788

52

oppervlaktetechnieken februari 2013

natlak M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.nl, www.soloan.nl

lijmspuitapparatuur

Schaepman’s Lakfabrieken BV tel. 0384211345 / fax 03842210801 info@schaepman.nl www.schaepman.nl

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

naverbrandingsinstallaties

natlakken (afdekmaterialen)

Technospray Spuitapparatuur tel: 0168-382111, fax: 0168 380780 info@technospray.nl www.technospray.nl

WSB Finishing Equipment BV Utrecht: 030-2414155 Wolvertem: 02-2694675 www.wsb-wagner.eu

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507 EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.com

onderhoud aan straalinstallaties en werpstralers

Leering Hengelo B.V. tel. 074-2558282, fax 074-2422373 info@leering.nl, www.leering.nl

poederlakken/poedercoatings Renztech tel. 0172 - 47 5954 j.renzenbrink@planet.nl www.renztech.nl

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

Sybrandy B.V. Amersfoort tel.033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

ontbramen

Surtec Benelux BV tel: (077) 308 15 90 fax: (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com www.surtec.com

ophanghaken voor lakstraten/poedercoaten

Horsterweg 221, 5928 ND Venlo tel:077-3968149, fax:077-3969737 www.citakubv.eu / info@citakubv.eu

Ook wij spreken, schrijven én lezen Nederlands! tel. 0049 5472-95500-28 export@emptmeyer.de www.emptmeyer.de

Rösler Benelux B.V. Tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

ontlakken (in loon)

EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

Glasbeek Finish B.V. tel. +31 (0)182 612988 fax +31 (0)182 611193 AkzoNobel Powder Coatings Benelux tel: +32 (0)225 522 60 fax: +32 (0)225 522 68 www.akzonobel.com/powder Rippert Benelux B.V. Oslo 10 2993 LD Barendrecht Nederland tel: +31 (0)180 645 281 fax: +31 (0)180 645 282 EUROLACKE Tiel Du Pont Poedercoatings tel. 0344-620662, fax 0344-617079 info@eurolacke.nl / www.eurolacke.nl SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu Teodur BV tel. +32 13539095, fax +32 13539080 powdercoating@bel.dupont.com www.coatingsolutions.dupont.com Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.n/ / www.soloan.nl

poedercoating (afdekmaterialen)

C&T Technics tel. 0413-331083, fax 0413-331195 info@ct-technics.nl, www.ct-technics.nl HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

TIGER Coatings Belgium bvba tel: +32(0)89700016 fax: +32(0)89567858 www.tiger-coatings.com

Horsterweg 221, 5928 ND Venlo tel:077-3968149, fax:077-3969737 www.citakubv.eu / info@citakubv.eu

poederspuitapparatuur Thermo-Clean N.V.België tel. 0032-13539060

ontvettingsinstallaties

Kermad Machinebouw bv info@kermad.nl, www.kermad.nl

Metalas Cleaning Systems BV tel. 010-4356036, fax 010-2340415 info@metalas.com, www.metalas.com

ontvettingsmiddelen Enthone B.V. tel. (+31)73-6280111 fax (+31)73- 6219283 www.enthone.nl

Industrihängare K AB tel: +46 371 51 16 85, fax: +46 371 149 96 www.industrihangare.com

Ook wij spreken, schrijven én lezen Nederlands! tel. 0049 5472-95500-28 export@emptmeyer.de www.emptmeyer.de

MSP Systems BV tel. 053-4303937, www.mspsystems.nl

MEPACO B.V. tel. 071-5892863

Ophangrekken voor Galvano en Laktechniek

EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

Schröder Plating Service tel. 0546-681170, fax 0546-681003

ovens

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

Nordson Benelux B.V. Bergerstraat 10, 6226 BD Maastricht tel. 043 - 3526000 poeder.info@nl.nordson.com www.nordson.nl

Wagner Systemen Nederland tel.030-2410688, fax.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

poederspuitcabines

www.belmeko.be tel. +32 5083 1183 Industrihängare K AB tel: +46 371 51 16 85, fax: +46 371 149 96 www.industrihangare.com

MacDermid Benelux B.V. tel. 076-5021940, fax 076-5034876 www.macdermid.com/industrial

www.emotech.nl / tel: 053-4301500 www.belmeko.be tel. +32 50.83.11.83

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

oppervlaktetechnieken februari 2013

53

shotpeenen Glasbeek Finish B.V. tel. +31 (0)182 612988 fax +31 (0)182 611193

PPG Protective & Marine Coatings Merken: Sigma Coatings en Amercoat Kopraweg 35, 1047 HA Amsterdam tel. 020-4075092, fax 020-4075059 infopcbenelux@ppg.com www.ppgpmc.com

straalcabines

Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161 / fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com

Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

spuitcabines MSP Systems BV tel. 053-4303937, www.mspsystems.nl SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu Schaepman’s Lakfabrieken BV tel. 0384211345 / fax 03842210801 info@schaepman.nl www.schaepman.nl Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.nl / www.soloan.nl

www.belmeko.be tel. +32 50.83.11.83

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

pvd coatings www.emotech.nl / tel: 053-4301500

Wagner Systemen Nederland tel.030-2410688, fax.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

poederspuitinstallaties

Dekracoat tel. 040 262 80 70 info@dekracoat.nl / www.dekracoat.nl

railtransportsystemen

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

Sybrandy B.V. Amersfoort tel. 033-4545666, fax 033- 4655561 www.sybrandy.nl

straalinstallaties Glasbeek Finish B.V. tel. +31 (0)182 612988 fax +31 (0)182 611193

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com

Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.nl / www.soloan.nl

Holtrop & Jansma B.V. Dokkum tel. 0519 32 91 00 www.holtrop-jansma.com

reinigingsinstallaties

pompen (magnetisch aangedreven) Corode tel. 0411-685500

www.agtos.com Distributie Nederland: De Ploeg Techniek BV tel. +31 (0)492 539 812 www.deploegtechniek.nl

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

protective coatings

Clemco Straalapparatuur tel. 010-4370592, fax 010-4151491 www.rasco-clemco.nl Rippert Benelux B.V. Oslo 10 2993 LD Barendrecht Nederland tel: +31 (0)180 645 281 fax: +31 (0)180 645 282

Hevami Oppervlaktetechniek tel. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Kermad Machinebouw bv info@kermad.nl, www.kermad.nl Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu

Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161 fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Metalas Cleaning Systems BV tel. 010-4356036, fax 010-2340415 info@metalas.com, www.metalas.com

Delfzijl 0596-614135 Rhenen 0318-472020 www.petsonpaints.com info@petsonpaints.com

54

oppervlaktetechnieken februari 2013

Rösler Benelux B.V. Tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.nl / www.soloan.nl

Vacuümstraalapparatuur tel. 078-6418050, fax 078-6418059 info@ltc-international.nl www.ltc-international.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

Micropeen Benelux B.V. Ridderkerk, tel. 0180-463300

temperatuurregistratie & analyse Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161, fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl Gullimex B.V. tel. 074-2657788 Magistor B.V. tel. 0548- 519401, fax 0548-517619 www.magistor.nl / info@magistor.nl

titaan (bevestigings-) materialen

MEPACO B.V. tel. 071-5892863

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

transportsystemen Rösler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl

Sybrandy B.V. Amersfoort tel.033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

tel: +32 9218 7180, fax: +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

Holland Mineraal B.V. tel. 0570-621161, fax 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

www.nedcoat.nl, info@nedcoat.nl Nedcoat beschermt en decoreert metaal door middel van anodiseren, duplex, natlakken, poedercoaten, thermisch verzinken, Anografic®, Geomet®, en Opti-Coat®

verhuizingen van coatinginstallaties

Renztech tel. 0172 - 47 5954 j.renzenbrink@planet.nl www.renztech.nl

verfspuitapparatuur Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

straalkasten

verduurzamen van metaal

Sybrandy B.V. Amersfoort tel. 033-4545666, fax 033- 4655561 www.sybrandy.nl Straalmiddel Nederland Wheelabrator-Allevard Holland tel. 0341 563831, fax 0341 494114

stralen (afdekmaterialen)

Railtechniek van Herwijnen b.v. tel. 0344-616363, fax. 0344-611072 info@railtechniek.nl www.railtechniek.nl

turnkey stralen en conserveren Smeets Straal- en Conserveringswerken Stein BV tel. 046-4288181, www.smeetssteingroep.nl

CAP Industrial B.V. tel- 010-4374737, fax-010-2623190 info@cap-industrial.nl www.cap-industrial.nl

Paint It The Application Company tel: 0318-643 260, fax: 0318-643 042 www.paintit.nl / info@paintit.nl

twee-componenten apparatuur Rasco Verfspuitapparatuur tel. 010-4370166, fax 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu

Sybrandy B.V. Amersfoort tel. 033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

straalmiddelen

EPSI Europe BV tel.010-4150155, fax 010-4154099 ask-it@epsi-europe.com www.epsi-europe.com

HangOn B.V. tel. 077-3999630, fax 077-3988419 info@hangon.co, www.hangon.co

tanks (kunststof) C.K.B. Boxtel tel. 0411-682939

tel +32 9218 7180, fax +32 9233 0831 Metals.benelux@cellmark.com www.ervinamasteel.eu

Drent Techniek B.V. tel. 076-5017270, www.drenttechniek.nl

Eurogrit B.V., Papendrecht tel. 078-6546770, fax 078-6449494 info@eurogrit.com, www.eurogrit.com LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com

WSB Finishing Equipment BV Utrecht: 030-2414155 Wolvertem: 02-2694675 www.wsb-wagner.eu

Technospray Spuitapparatuur tel: 0168-382111, fax: 0168 380780 info@technospray.nl www.technospray.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

UV en EBC Lak

WSB Finishing Equipment BV Utrecht: 030-2414155 Wolvertem: 02-2694675 www.wsb-wagner.eu

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings BV tel. +31 (0)10 24 373 99 88 m. +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Wiltec BV tel. 0413-244444, fax 0413-244499 www.wiltec.nl, sales@wiltec.nl

verwarmings- en koelelementen (titaan en rvs)

MEPACO BV tel. 071-5892863 Hevami Oppervlaktetechniek tel. 0413-376602 www.straalmiddelen.nl

oppervlaktetechnieken februari 2013

55

werpstralers

verwarmingselementen Corode tel. 0411-685500

verwarmingselementen (teflon)

Corode tel. 0411-685500

LBtec Indufinish BV tel. 0591-630003 www.lbtecindufinish.com

verwerking afvalstromen

Ondeo Industrial Solutions BV tel. 077-3231231, fax 077-3231230 verkoop@ondeo-is.com www.ondeo-is.com

EnviroChemie bv tel. +31 (0)23 542 69 13 fax. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl Eurowater BV tel. 088-0005000 www.eurowater.nl

Rippert Benelux B.V. Oslo 10 2993 LD Barendrecht Nederland tel: +31 (0)180 645 281 fax: +31 (0)180 645 282

RĂśsler Benelux B.V. tel. 0412-646600, fax. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com www.rosler.nl Lubron Waterbehandeling BV tel. 0162-426931, www.lubron.eu

voorbehandelingsinstallaties SLF Oberflächentechnik GmbH info@slf.eu, www.slf.eu

MAGNETO Special Anodes BV tel. 010-26207 88, fax 010-2620201 www.magneto.nl

www.belmeko.be tel. +32 50.83.11.83

www.emotech.nl / tel: 053-4301500

Soloan B.V. tel. 0184-630014, fax 0184-618884 info@soloan.nl / www.soloan.nl

Energy Partners Systems B.V. tel. 026-4720350, fax 026-4721507

56

oppervlaktetechnieken februari 2013

Straaltechniek Int. B.V. www.straaltechniek.net

Sybrandy B.V. Amersfoort tel.033-4545666, fax 033-4655561 www.sybrandy.nl

waterbehandeling

Glasbeek Finish B.V. tel. +31 (0)182 612988 fax +31 (0)182 611193

Hevami Oppervlaktetechniek tel. 0413-376602 www.straalmachines.nl

BWT Nederland B.V. tel. +31 (0)88 750 90 00 fax +31 (0)88 750 90 90 www.bwtnederland.nl

Ondeo Industrial Solutions BV tel. 077-3231231, fax 077-3231230 verkoop@ondeo-is.com www.ondeo-is.com tel: +32 9218 7180, fax: +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com