Spis treści
Od autorki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Podziękowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Kiedy utrata pracy staje się faktem
7 8 9
..................
13
To niemożliwe – a jednak straciłeś pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koszty emocjonalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koszty społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koszty finansowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Działania i zachowania destrukcyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zaprzeczanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Racjonalizacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Targowanie się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Długie wakacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ucieczka w alkohol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jak stawić czoła utracie pracy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bierność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kolejny etap życia zawodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Perspektywa korzyści . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14 14 18 19 20 20 21 22 22 23 23 24 25 26
2. Pierwszy krok do zmiany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29
Odbudowa solidnych fundamentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nazywanie rzeczy po imieniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przyjmowanie pomocy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pielęgnowanie ról . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Działania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przepis na sukces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jasny cel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wizjonerstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Konsekwencja w działaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koncentracja na celu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wiara w sukces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pasja w działaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Traktowanie trudności jak wyzwań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
30 30 32 35 36 38 39 40 40 41 41 41 42
3
DO_UTRATY.indb 3
2012-07-05 21:02:58
3. Twoja marka na rynku pracy
..........................
45
Kandydat do pracy jako produkt na rynku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Twoja wyjątkowość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zysk dla pracodawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przewaga konkurencyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kultura osobista i organizacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Budowanie osobistej marki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wizerunek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doświadczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Umiejętności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . System wartości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ograniczenia i przeciwwskazania przy poszukiwaniu pracy . . . . . Obiektywne ograniczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przeciwwskazania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Samoograniczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
46 46 48 50 51 51 52 54 54 55 55 56 57 57
4. Samopoznanie warunkiem sukcesu . . . . . . . . . . . . . . . . . .
61
Motywacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Odpowiednie środowisko pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Otoczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Realizowane zadania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ludzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Korzyści . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dopasowanie osoby i środowiska pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rola zainteresowań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Decyzje o kierunku kształcenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wzbogacanie osobowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organizacja czasu wolnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kompetencje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Element przewagi konkurencyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czego właściwie szukam? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wizualizacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mind mapping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
62 63 64 65 65 66 67 69 70 71 71 71 72 72 73 75
5. Zanim wyruszysz na podbój rynku
...................
79
Wiedza to podstawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pracodawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pracownicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Osoby poszukujące pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Instytucje kształcące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Emeryci i renciści . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
80 80 82 82 83 83
4 www.samosedno.com.pl
DO_UTRATY.indb 4
2012-07-05 21:02:58
Zainwestuj w siebie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wygląd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zdrowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wiedza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Planowanie efektywnych poszukiwań pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kiedy zacząć? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jak szukać? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gdzie szukać? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Dokumenty aplikacyjne twoją wizytówką
84 84 85 85 86 86 87 89
.........
97
List motywacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Główne zasady pisania listu motywacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . Życiorys zawodowy (CV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rodzaje życiorysu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Niezbędne elementy życiorysu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dodatkowe informacje, które można zamieścić w życiorysie . . . Przerwy w zatrudnieniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krótkotrwałe zatrudnienie zakończone przez pracodawcę . . . Czego nie należy umieszczać w życiorysie? . . . . . . . . . . . . . . . . . Główne zasady pisania życiorysu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Załączniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
98 99 101 102 104 105 106 106 106 107 110
7. Decydujący etap: rozmowa kwalifikacyjna
.........
113
Jak przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej? . . . . . . . . . . . . . . Informacje o przyszłym pracodawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dokumenty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przebieg rozmowy: argumenty na twoją korzyść . . . . . . . . . . . . Wizerunek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przestrzeń i czas rozmowy kwalifikacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przestrzeń rozmowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dobrze wykorzystaj czas rozmowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Najczęstsze pytania i najwyżej cenione odpowiedzi . . . . . . . . . Twoje pytania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inne elementy rozmowy kwalifikacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Testy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weryfikacja umiejętności w zadaniach praktycznych . . . . . . . . Pozostaw dobre wrażenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
114 114 115 116 117 118 119 120 123 124 131 132 132 133 133
8. Rozwiązania alternatywne
............................
137
Samozatrudnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nowe kwalifikacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inne formy zatrudnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
138 139 139 5
DO_UTRATY.indb 5
2012-07-05 21:02:58
9. Mity dotyczące zatrudniania
.........................
143
Test sprawnego poruszania się po rynku pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
149
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
152
Dodatek 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
154
Wzory listów motywacyjnych
Dodatek 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
158
Wzory życiorysów zawodowych
6 www.samosedno.com.pl
DO_UTRATY.indb 6
2012-07-05 21:02:58
Jak skutecznie szukać pracy?
To niemożliwe – a jednak straciłeś pracę Byłeś znakomitym specjalistą. Znałeś się na swojej pracy, do każdego zadania podchodziłeś z pasją. Przełożeni cenili cię i z uznaniem opowiadali publicznie o twoich osiągnięciach. Pracowałeś rzetelnie i miałeś dobre relacje ze współpracownikami. Byłeś spokojny o swoją pracę; przekonany, że restrukturyzacja i redukcja etatów cię nie dotyczą. Pewnego dnia jednak podziękowano ci za współpracę. Otrzymałeś wypowiedzenie.
Koszty emocjonalne Utrata pracy to przede wszystkim bardzo silne przeżycie emocjonalne, będące jednym z najważniejszych stresogennych czynników w życiu. Najczęściej pierwszym dominującym uczuciem po utracie pracy jest szok, niedowierzanie i zaskoczenie. Te odczucia są silniejsze, jeżeli otrzymałeś wypowiedzenie po raz pierwszy w życiu. Fakt utraty pracy, jak każde dramatyczne wydarzenie, dociera do ludzkiej świadomości stopniowo, wywołując negatywne myśli. Zaczynasz prowadzić monolog wewnętrzny, dochodząc do następujących wniosków: „Tyle lat uczciwej pracy, lojalności – bez sensu!”, „Mam zapłatę za to, że jak trzeba było coś pilnie skończyć, to siedziałem po godzinach”, „Skoro mnie zwolnili, widocznie jestem do niczego”, „Co ja teraz zrobię? Przecież nic więcej nie umiem. Znam się tylko na tej robocie…”. Uwaga – warto przerwać jak najszybciej ciąg negatywnego myślenia, ponieważ to prosta droga do poważnych kłopotów z właściwą samooceną. Przed tobą kolejny bardzo trudny etap: o utracie pracy trzeba powiedzieć najbliższym. Im szybciej to zrobisz, tym lepiej. Dzięki temu nie zostaniesz z problemem sam, a najbliżsi, świadomi nowej sytuacji, będą cię wspierać w dążeniu do jak najszybszej zmiany. Akceptacja faktu utraty pracy i rozmowa z osobami, którym ufasz, jest pierwszym krokiem do wyjścia z trudnego położenia.
14 www.samosedno.com.pl
DO_UTRATY.indb 14
2012-07-05 21:02:59
Rozdział 1. Kiedy utrata pracy staje się faktem
Zapamiętaj Jeśli zostałeś zwolniony z pracy, powiedz o tym otwarcie osobom, na których wsparcie możesz liczyć. Utrata zatrudnienia może dotyczyć każdego, bez względu na status, zajmowane stanowisko, wykształcenie czy staż pracy. Nie możesz w nieskończoność udawać, że jak zwykle wychodzisz do pracy, więc nie uciekaj w kłamstwo.
Jeżeli jesteś już gotów, aby poinformować najbliższych o tym, że straciłeś posadę, musisz zdecydować, jak im to powiedzieć. Najlepiej użyć krótkich i zwięzłych słów. Wykorzystaj okazję, gdy będziecie wszyscy razem, np. podczas wspólnego posiłku. Trzymaj się faktów i staraj się nie dociekać przyczyn. Często prawdziwe powody zwolnienia są zupełnie inne od oficjalnych. Nie próbuj snuć domysłów, ponieważ zmarnujesz na to wiele pozytywnej energii.
Przykład
Byłam menedżerem w międzynarodowej firmie. Wyniki ostatniej oceny okresowej upewniły mnie, że przełożony jest zadowolony z naszej współpracy oraz z rezultatów podejmowanych przeze mnie działań. Fakty okazały się jednak inne: kilka tygodni po rozmowie oceniającej otrzymałam wypowiedzenie. Wiadomość o zwolnieniu była dla mnie prawdziwym szokiem. Samodzielnie wychowuję dwoje dorastających dzieci, utrzymuję dom, wspieram babcię wymagającą stałej opieki… Kiedy w pełni uświadomiłam sobie fakt utraty pracy, największym problemem było dla mnie przekazanie tej wiadomości dzieciom. Bałam się, że cały świat rozsypie im się jak domek z kart. Porozmawiałam o tym z moją serdeczną przyjaciółką. Poradziła mi zaufać mądrości własnych dzieci i jak najszybciej powiedzieć im prawdę, jednak ja nadal nie potrafiłam sobie tego wyobrazić. W końcu postanowiłam przekazać dzieciom złą wiadomość podczas niedzielnego obiadu. Ich reakcja mile mnie zaskoczyła. Przyjęły wszystko ze zrozumieniem i mocną wiarą, że poradzę sobie z tą sytuacją. Mam wrażenie, że mówiąc otwarcie i szczerze, wzmocniłam ich zaufanie. Od tamtej chwili czynnie zaangażowały się w moje działania: pomagały mi w wyszukiwaniu i zamieszczaniu informacji w internecie (są w tym znacznie sprawniejsze ode mnie). Przyznam, że kamień spadł mi z serca: od najmłodszych lat wpajałam dzieciom, żeby zawsze mówiły prawdę, a sama byłam o krok od kłamstwa. Agnieszka, socjolog
15
DO_UTRATY.indb 15
2012-07-05 21:02:59
Jak skutecznie szukać pracy?
Utrata pracy może zostać różnie odebrana przez otoczenie. Inaczej postrzegane jest zwolnienie pracownika w wyniku likwidacji zakładu pracy czy stanowiska, a inaczej, gdy uzasadnieniem decyzji pracodawcy jest utrata zaufania do pracownika. Choć w pierwszym przypadku przyczyny są jasne, racjonalne i powszechnie znane, nie zmienia to negatywnej reakcji na wieść o zwolnieniu. Niezależnie od przyczyn utraty pracy zachowaniu osób z twojego otoczenia może towarzyszyć: zaskoczenie. Jeśli nic nie wskazywało na to, że możesz stracić pracę, nie dziw się, jeśli najbliżsi są tym faktem bardzo zaskoczeni. Być może będą próbować znaleźć logiczne uzasadnienie tego wydarzenia, doszukując się jego przyczyn w pierwszej kolejności w twoich działaniach. Daj im czas na oswojenie się z nową sytuacją. Nie wdawaj się w dyskusję, która nic nie zmieni. złość. Wiadomość o utracie pracy wywołuje niekiedy silną negatywną reakcję emocjonalną. Złość może być skierowana na ciebie i pracodawcę. Często prowadzi do kłótni z błahych powodów. Odreagowanie negatywnych odczuć pozwala jednak na szybkie oczyszczenie atmosfery i racjonalne spojrzenie na sytuację. Przemilcz wybuchy złości i poczekaj, aż emocje opadną. bezradność. Sytuacja, kiedy ktoś pozbawia cię pracy, może wywołać w najbliższych poczucie bezradności. Wynika to ze świadomości braku wpływu na zmianę decyzji i możliwości udzielenia skutecznej pomocy. Najbliżsi często są zakłopotani, nie mając pomysłu na żadne działanie. Przyjmij taką reakcję ze zrozumieniem. Utrata pracy nie jest jedyną sytuacją w życiu ludzi dorosłych wywołującą poczucie bezradności. strach przed przyszłością. Praca zawodowa oraz otrzymywane za nią wynagrodzenie dają poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji. Stanowią o standardzie życia. Utrata zatrudnienia wywołuje poczucie niepewności. Jest ono tym silniejsze, im mniej stabilna jest sytuacja na rynku pracy. Przyjmij obawy najbliższych jako naturalną reakcję na realne zagrożenie dla ich poczucia bezpieczeństwa. życzliwość. Zjawisko bezrobocia występuje na polskim rynku pracy wystarczająco długo, aby traktować je jako stały element życia społecznego i gospodarczego. Obecnie społeczna ocena faktu utraty pracy jest inna niż dawniej. Coraz rzadziej ludzie z otoczenia bezrobotnego, w tym także osoby najbliższe, reagują potępieniem; coraz częściej starają się pomóc i doradzić. Przyjmij z wdzięcznością życzliwe zachowania. wsparcie. Gotowość do konkretnej pomocy w różnym zakresie jest najbardziej korzystną dla ciebie reakcją otoczenia. Wsparcie może przejawiać się w rozmaity sposób, np. w formie rozmowy, wspólnego wyjścia z domu, polecenia innemu
16 www.samosedno.com.pl
DO_UTRATY.indb 16
2012-07-05 21:02:59
Rozdział 1. Kiedy utrata pracy staje się faktem
pracodawcy czy pomocy finansowej. Zawsze jest dla ciebie pozytywnym komunikatem, że nie jesteś sam ze swoim problemem. zrozumienie. Przyjęcie informacji o utracie pracy ze zrozumieniem daje poczucie spokoju i pozwala spojrzeć na sytuację we właściwym świetle. Sprawia, że potrafisz zaakceptować ten fakt i nie traktować go jak życiowej katastrofy. Emocjonalnym kosztem utraty pracy może być także pogorszenie relacji, szczególnie z osobami bliskimi: trudniej jest ci rozmawiać o tym, co czujesz; stajesz się coraz bardziej obojętny na uczucia innych; coraz częściej zamykasz się w sobie i mniej angażujesz się w ważne sprawy bliskich. Kiedy emocje opadną, poczujesz potrzebę i wewnętrzny przymus, aby jak najszybciej znaleźć nowe zatrudnienie. Pamiętaj jednak o tym, że wychodzenie z bezrobocia jest procesem, przebiegającym w powtarzających się cyklach, w których nadmierny optymizm przeplata się z załamaniem. Zawsze potrzebny jest odpowiedni moment, aby twoje poszukiwania nowej pracy zakończyły się sukcesem. Zapamiętaj Utratę pracy, podobnie jak każde trudne doświadczenie, trzeba przeżyć, a na to potrzebny jest czas. Dopiero gdy pogodzisz się z tym faktem, możesz zacząć myśleć o zmianach. Sukces w postaci znalezienia nowej pracy trzeba starannie przygotować i zaplanować. Kroki, które podejmiesz, muszą być konkretnie określone. Pamiętaj, że okres największej mobilizacji i najwyższej motywacji do zmiany trwa średnio sześć miesięcy od chwili utraty zatrudnienia.
Długotrwałe pozbawienie pracy powoduje trudności z organizacją czasu. Zacierają się wyraźne granice między pracą a czasem wolnym oraz między kolejnymi dniami tygodnia. Coraz trudniej jest narzucić sobie dyscyplinę. Uważaj na tę pułapkę i nie pozwól, aby czas „przeciekał ci przez palce”. Długotrwałe bezrobocie to także stały, nieodreagowany stres. Może on wywoływać choroby, których nie wyleczy żadne lekarstwo, dopóki nie zlikwidujesz ich przyczyny. Spróbuj zredukować poziom stresu poprzez wysiłek fizyczny (np. pływanie, spacer), słuchanie muzyki relaksacyjnej, spotkania i rozmowy z bliskimi czy realizację pasji.
17
DO_UTRATY.indb 17
2012-07-05 21:02:59
Rozdział 2 Pierwszy krok do zmiany
Z tego rozdziału dowiesz się: od jakich działań należy rozpocząć zmianę sytuacji zawodowej; jakie ćwiczenia ułatwią ci planowanie działań i ich realizowanie; jakie są sposoby na odbudowanie poczucia własnej wartości; jakie postawy zwiększają szanse zdobycia zatrudnienia i są przydatne w osiąganiu celów.
DO_UTRATY.indb 29
2012-07-05 21:03:00
Jak skutecznie szukać pracy?
Odbudowa solidnych fundamentów Wznoszenie solidnej budowli wymaga postawienia trwałych fundamentów. Podobnie jest ze skutecznym powrotem na rynek pracy. Jeżeli chcesz na stałe wrócić do aktywności zawodowej, musisz zacząć od podstaw.
Nazywanie rzeczy po imieniu Zmianę sytuacji zawodowej zacznij od siebie. Mów wprost o rzeczach najważniejszych na tym etapie, nie szukając usprawiedliwienia ani winnych. Nie uciekaj od problemu, ale spróbuj stawić mu czoła. Jeżeli masz poczucie porażki, że np. jako głowa rodziny przestałeś zarabiać pieniądze, powiedz to najbliższym. Warto też poprosić o pomoc innych. Jeśli chcesz przygotować rzetelne dokumenty aplikacyjne: życiorys zawodowy i list motywacyjny, ale nie wiesz, jak powinny wyglądać, poradź się specjalisty, np. zgłoś się do doradcy zawodowego w powiatowym urzędzie pracy. Pamiętaj, że negowanie faktów utrudni rozwiązanie problemów. Jeżeli więc dzwoni twój znajomy sprzed lat z pytaniem, co u ciebie, nie udawaj, tylko powiedz wprost, że właśnie jesteś w trakcie szukania nowej pracy i chętnie skorzystasz z sugestii. Nazywanie rzeczy po imieniu pozwala na jasność i jednoznaczność sytuacji; ucina przypuszczenia i spekulacje. Dla wielu osób może to być jednak trudne. W zdecydowanym formułowaniu wypowiedzi pomaga stosowanie formy „ja”, np.: „(Ja) uważam, że na wypowiedzenie umowy o pracę miały wpływ moje następujące działania: (…)”. „(Ja) czuję się źle, kiedy w mojej obecności mówicie o waszych ostatnich podwyżkach pensji”. „(Ja) myślę, że z powodzeniem mogę ubiegać się o pracę jako samodzielny księgowy”. W ten sposób jasno przedstawiasz swoją opinię i odbudowujesz pewność siebie. Kolejnym krokiem jest dokonanie obiektywnej oceny sytuacji. Przyznaj sam przed sobą oraz przed osobami, którym ufasz, że zostałeś zwolniony z pracy oraz nie masz pomysłu, gdzie i jak szukać nowej posady. Trzymając się faktów, dobrze przemyśl zagrożenia. Wyraźnie określ poziom koniecznych i stałych wydatków („Żyjąc wyłącznie z oszczędności, pieniądze mogę wydawać do…” – podaj przedział czasu). Konkretnie oceń także, na co możesz się zdobyć, aby znaleźć nową pracę,
30 www.samosedno.com.pl
DO_UTRATY.indb 30
2012-07-05 21:03:00
Rozdział 2. Pierwszy krok do zmiany
np. dojazdy do innej miejscowości (wyznacz konkretnie odległość, np. do 50 km w jedną stronę). Nazywanie rzeczy po imieniu pozwala na bardzo precyzyjne określenie celów. Im bardziej są szczegółowe i dokładne, tym łatwiej zaplanować działania, aby je osiągnąć. Dobrze sformułowany cel powinien być2: prosto i jasno zdefiniowany, mierzalny: musi stwarzać możliwość określenia poziomu zaawansowania w dążeniu do niego w każdym momencie, realny, a więc możliwy do osiągnięcia, osadzony w ramach czasowych. Zapamiętaj Pamiętaj o zasadzie nazywania rzeczy po imieniu, ponieważ ułatwia akceptację problemów, nie tylko utraty pracy. Jasne wyrażanie opinii poprawia jakość komunikacji. Ta umiejętność bardzo pomaga w trudnych sytuacjach życiowych, ale także w codziennych wydarzeniach, np. podczas rozmowy kwalifikacyjnej. Nazwanie rzeczy po imieniu pozwala obiektywnie ocenić sytuację, rzetelnie rozważyć zagrożenia i ograniczenia. Tworzy solidny grunt, będący podstawą do zapoczątkowania zmiany. Ułatwia określenie celów, których jasne sprecyzowanie jest podstawą podejmowania efektywnych działań.
Ćwiczenie
To ćwiczenie pomoże ci podjąć pierwsze konstruktywne kroki w celu rozwiązania problemu bezrobocia. Zacznij od sformułowania konkretnych celów – koniecznie je zapisz, abyś mógł je później zweryfikować. W określeniu dążeń pomoże ci następujący schemat: Określ trzy cele, które chcesz osiągnąć w najbliższym miesiącu: ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… 2
Na podstawie: Penc Józef, Decyzje i zmiany w organizacji. W poszukiwaniu skutecznych sposobów działania, Difin, Warszawa 2007.
31
DO_UTRATY.indb 31
2012-07-05 21:03:00
Jak skutecznie szukać pracy?
Zaplanuj działania, które podejmiesz, aby zrealizować wyżej wymienione cele. Uzupełnij zdanie: „Do osiągnięcia moich celów potrzebne są następujące działania…”: ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… Uwzględnij osoby lub instytucje, z którymi będziesz współpracował w dążeniu do celów: ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………
Przyjmowanie pomocy Wiele osób dorosłych ma problem z przyjmowaniem pomocy. Jeszcze trudniej jest o nią poprosić. Potrzeba wsparcia jest często odbierana jako oznaka niesamodzielności, słabości czy niezaradności. Wiele osób zapomina o tym, że udzielanie i przyjmowanie pomocy jest przejawem życzliwości oraz wrażliwości na drugiego człowieka. Dzielenie się z innymi wiedzą, doświadczeniem czy też dobrami materialnymi jest naturalnym ludzkim odruchem i wyrazem solidarności. Utrata pracy jest trudną sytuacją życiową, która może przytrafić się każdemu, dlatego nie należy odczuwać z tego powodu wstydu. Jeżeli uznasz, że potrzebujesz wsparcia, możesz się o nie zwrócić tak samo, jak poprosiłbyś o pomoc w naprawie samochodu, zaopiekowaniu się dzieckiem czy wyborze koloru farby na ściany. Ważne jest, aby zachowywać się przy tym asertywnie, tzn. zaakceptować możliwość odmowy. Prosząc o pomoc, dobrze jest precyzyjnie określić oczekiwania. Jeżeli powiesz swojemu rozmówcy np.: „Mam problem z Kasią”, jedynie zakomunikujesz mu ten fakt. Nikt nie odbierze tego jako prośby o pomoc. Jeżeli jednak sprecyzujesz swoje oczekiwania, mówiąc np.: „Ostatnio Kasia stała się bardzo drażliwa – na każdą moją uwagę reaguje płaczem lub krzykiem. Nie wiem, jak z nią postępować. Czy mógłbyś mi coś poradzić?”, twój komunikat stanie się jasny; rozmówca będzie wiedział, czego oczekujesz.
32 www.samosedno.com.pl
DO_UTRATY.indb 32
2012-07-05 21:03:00
Rozdział 5 Zanim wyruszysz na podbój rynku
Z tego rozdziału dowiesz się: jakie są główne elementy rynku pracy; na co zwrócić szczególną uwagę, analizując dane z rynku pracy; dlaczego warto zainwestować w siebie przed spotkaniem z pracodawcą; jak rozpoznać najlepszy moment na poszukiwanie pracy; gdzie szukać ogłoszeń z ofertami pracy.
DO_UTRATY.indb 79
2012-07-05 21:03:03
Jak skutecznie szukać pracy?
Wiedza to podstawa Po precyzyjnym zdefiniowaniu celu twoich poszukiwań kolejnym krokiem jest pozyskanie informacji, gdzie można tę pracę znaleźć. Służy temu analiza rynku pracy: jego najważniejszych elementów i podmiotów oraz relacji między nimi, jak również zachodzących na nim procesów. Punktem wyjścia do analizy jest wyznaczenie własnych priorytetów: czy najważniejsze dla ciebie jest wykonywanie ściśle określonych zadań tam, gdzie jest to możliwe, czy raczej podjęcie pracy w ramach grupy stanowisk w konkretnej branży. W zależności od dokonanego wyboru będziesz musiał przeanalizować: lokalny rynek pracy: w twoim powiecie i kilku sąsiadujących, wojewódzki rynek pracy, regionalny rynek pracy obejmujący kilka województw, krajowy rynek pracy, zagraniczny rynek pracy w wybranym kraju. Biorąc pod uwagę swój cel, analizą należy objąć kluczowe elementy rynku. Poniżej znajdziesz ich charakterystykę.
Pracodawcy Pracodawcy stanowią kluczowy element rynku pracy – to oni tworzą lub likwidują miejsca pracy. Planując poszukiwanie zatrudnienia, należy zdobyć jak najszerszą wiedzę o pracodawcach funkcjonujących na danym rynku. Trzeba poznać strukturę przedsiębiorstw: ich liczbę, wielkość, rodzaj kapitału, profil i branże działalności: co produkują, czym handlują i jakiego rodzaju usługi świadczą. Warto poszukać informacji, czy są to firmy inwestujące w rozwój, czy też raczej redukujące działalność, ponieważ decyduje to o polityce zatrudnienia. Jeśli to możliwe, już na tym etapie powinno się poznać strukturę organizacyjną firm branych pod uwagę.
Zapamiętaj Analizę rynku pracy rozpocznij od pracodawców. Zbierając informacje, zwróć uwagę na wielkość przedsiębiorstw oraz rodzaj kapitału (polski lub zagraniczny), ponieważ ma to wpływ na sposób organizacji pracy, styl za-
80 www.samosedno.com.pl
DO_UTRATY.indb 80
2012-07-05 21:03:03
Rozdział 5. Zanim wyruszysz na podbój rynku
rządzania i charakter relacji między pracownikami. Analizując potencjalnych pracodawców, skoncentruj się na firmach o stabilnej pozycji na rynku. Przedsiębiorstwa redukujące działalność nie tworzą nowych miejsc pracy.
Ćwiczenie
To ćwiczenie ułatwi ci przeprowadzenie analizy rynku pracy w sposób systematyczny. Poszukaj firm działających w miejscowości, w której mieszkasz, lub w najbliższej okolicy. Zdobądź informacje z różnych źródeł: oficjalnych stron internetowych urzędów, opracowań urzędu statystycznego oraz prasy lokalnej i branżowej. Analizuj rynek pracodawców przede wszystkim pod kątem wakatów. Do gromadzenia danych możesz wykorzystać poniższy schemat: 1. Kluczowi pracodawcy na rynku nazwa, adres, kontakt: telefon, adres e-mail 2. Branża działalności produkcja, handel, usługi itp. 3. Wielkość zatrudnienia do 50 osób, 51–100 osób, 101–500 osób, powyżej 500 osób 4. Istniejące stanowiska pracy 5. Aktywność na rynku firmy, które inwestują i rozwijają się; firmy, które utrzymują niezmieniony poziom zatrudnienia; firmy, które redukują poziom zatrudnienia 6. Które spośród firm rozwijających się poszukują obecnie pracowników? 7. Na jakie stanowiska prowadzona jest rekrutacja? 8. Uwzględniając rodzaj inwestycji i kierunek rozwoju wybranych firm, jak myślisz, w jakich zawodach będą one najprawdopodobniej w najbliższym czasie poszukiwać pracowników?
81
DO_UTRATY.indb 81
2012-07-05 21:03:03
Jak skutecznie szukać pracy?
9. Czy obecnie istnieją lub w najbliższym czasie pojawią się stanowiska, na które możesz aplikować? Zrób zestawienie tych stanowisk. Wybierz kilka, które najbardziej cię interesują. Przygotuj na kartce argumenty przemawiające za tym, aby zatrudnić właśnie ciebie. Jeśli taka możliwość już istnieje, złóż dokumenty aplikacyjne w wybranych firmach, nie czekając na ogłoszenie rekrutacyjne.
Pracownicy Osoby zatrudnione w różnych firmach stanowią cenne źródło informacji o pracodawcy, których nie znajdziesz w oficjalnych publikacjach. Możesz się od nich m.in. dowiedzieć, jaka jest rotacja pracowników, szczególnie na interesujących cię stanowiskach. Zaufane osoby mogą ci przekazać, czy firma przestrzega przepisów, zatrudnia na podstawie umowy o pracę i terminowo wypłaca wynagrodzenia. Istotna będzie także wiedza, jakie kompetencje są szczególnie cenione oraz czy pracodawca inwestuje w rozwój pracowników. To też źródło informacji o tym, jaka atmosfera panuje w firmie. Wszystkie te dane są niezwykle cenne, ponieważ pochodzą z pierwszej ręki, pamiętaj jednak, że mogą zawierać pewną dozę subiektywizmu. Zapamiętaj Duża rotacja najczęściej świadczy o złym traktowaniu pracowników oraz nierespektowaniu praw pracowniczych. Z kolei stwarzanie osobom zatrudnionym możliwości rozwoju jest przejawem gotowości pracodawcy do nawiązywania długotrwałej współpracy.
Osoby poszukujące pracy Ta grupa jest dla ciebie szczególnie ważna, ponieważ stanowi twoją konkurencję. Tworzą ją zarówno osoby zarejestrowane jako bezrobotne, jak i pracownicy, którzy chcą zmienić zatrudnienie. W tym drugim przypadku trudno jest mówić o jakiejkolwiek analizie, ponieważ nie są prowadzone żadne rejestry. Niemniej warto pamiętać, że ta grupa również jest obecna na rynku. Nie zawsze jednak osoby odchodzące z firmy automatycznie pozostawiają wakat – często ich stanowisko jest likwidowane.
82 www.samosedno.com.pl
DO_UTRATY.indb 82
2012-07-05 21:03:03
Rozdział 5. Zanim wyruszysz na podbój rynku
Z kolei możliwe jest uzyskanie oficjalnych informacji o statystykach bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy. Dane te są publikowane w biuletynach urzędów pracy oraz przez urzędy statystyczne. Zawierają informacje o: liczbie zarejestrowanych osób bezrobotnych z podziałem na płeć, przedziałach wiekowych, poziomie wykształcenia, zawodach najliczniej i najmniej reprezentowanych, okresie pozostawania bez pracy. Dane dotyczące poziomu wykształcenia osób zarejestrowanych jako bezrobotne należy traktować jako szacunkowe. Dotyczą one zawodów wyuczonych bądź ostatnio wykonywanych, tymczasem coraz rzadziej zatrudnienie jest podejmowane w wyuczonym zawodzie. Z kolei określenie „zawód ostatnio wykonywany” w przypadku osób długotrwale bezrobotnych może odnosić się do okresu sprzed kilku czy kilkunastu lat.
Instytucje kształcące Wiedza o instytucjach kształcących funkcjonujących na rynku ma znaczenie w kilku aspektach. Pozwala zorientować się, jakie są kierunki kształcenia, i ocenić, czy przystają one do oczekiwań pracodawców. W konsekwencji można oszacować, czy absolwenci prawdopodobnie zajmą wolne miejsca pracy, czy też zwiększą liczbę bezrobotnych z powodu wykształcenia, na które nie ma zapotrzebowania. Instytucje kształcące są także miejscami pracy dla nauczycieli i pedagogów, jak również dla pracowników administracji, księgowości oraz kadr i płac. Oprócz szkół i uczelni do instytucji edukacyjnych należą firmy szkoleniowe, które zdecydowanie szybciej reagują na potrzeby rynku, dostosowując do nich swoje programy. Dzięki temu można prześledzić aktualne trendy oraz samemu skorzystać z oferowanych szkoleń w ramach zdobywania nowych kompetencji.
Emeryci i renciści Jest to grupa, która z racji posiadanego statusu powinna być bierna na rynku pracy, jednak w rzeczywistości coraz częściej przejawia dużą aktywność. Przede wszystkim ze względu na niski poziom otrzymywanych świadczeń znaczna część emerytów i rencistów jest zainteresowana podejmowaniem pracy w dostępnych formach. 83
DO_UTRATY.indb 83
2012-07-05 21:03:03
Jak skutecznie szukać pracy?
Wraz z postępem cywilizacyjnym ta grupa osób znajduje się w coraz lepszej kondycji psychofizycznej. Stanowi stosunkowo nową kategorię odbiorców usług rekreacyjnych, kulturalnych i edukacyjnych. Tworzy niszę, do której można adresować produkty i usługi uwzględniające specyficzne wymagania tej grupy. Statystycznie długość życia się wydłuża, jednak nie zawsze starsze osoby zachowują pełną sprawność fizyczną i umysłową. Emeryci i renciści, którzy wymagają opieki oraz zabiegów stosownych do stanu zdrowia, są odbiorcami określonych usług. Informacje dotyczące tej grupy, jej specyficznych potrzeb i oczekiwań mogą stanowić inspirację do uruchomienia działalności gospodarczej oferującej usługi wychodzące naprzeciw oczekiwaniom osób starszych.
Zainwestuj w siebie Okres przerwy w zatrudnieniu może rozleniwić, zniechęcając do jakiejkolwiek aktywności. Kontakt z ludźmi jest wówczas zdecydowanie rzadszy. Przebywanie w domu powoduje, że przywiązujesz mniejszą wagę do wyglądu, kondycji oraz rozwoju kompetencji zawodowych. Jeżeli jesteś świadomy ryzyka tych zaniedbań, zwróć na to szczególną uwagę. Dzięki temu, gdy zostaniesz zaproszony na rozmowę kwalifikacyjną, będziesz pewien, że wywrzesz pozytywne wrażenie, na które mają wpływ różne czynniki, m.in. dobry wygląd oraz swoboda w prezentowaniu posiadanej wiedzy. Pamiętaj, że nad kondycją fizyczną i umysłową trzeba stale pracować, zwłaszcza w okresie bezrobocia, które sprzyja zaniedbaniom.
Wygląd Kupujesz to, co widzisz. Pamiętaj, że podczas rozmowy kwalifikacyjnej, zanim cokolwiek powiesz, twój rozmówca zwróci uwagę na twój wygląd. Na tej podstawie wyrobi sobie opinię o tobie, więc zadbaj o to, aby była pozytywna. Przyjrzyj się swojej fryzurze – może warto ją zmienić? Zadbaj o zdrowy wygląd cery. Jeśli jesteś kobietą – zwróć uwagę na najnowsze tendencje w makijażu i ubiorze. Przejrzyj szafę i wybierz zestaw odpowiedni na spotkanie w sprawie pracy: skromny, ale elegancki, schludny i stosowny do okazji.
84 www.samosedno.com.pl
DO_UTRATY.indb 84
2012-07-05 21:03:03