spis treści
Wstęp
4
1. Człowiek
5
2. Życie rodzinne i towarzyskie
17
3. Życie codzienne i dom
29
4. Kariera i praca
41
5. Edukacja
57
6. Jedzenie i kuchnia
69
7. Podróże i transport
81
8. Zdrowie i medycyna
93
9. Sport i zainteresowania
105
10. Kultura i media
117
11. Usługi i biznes
129
12. Przyroda
141
13. Nauka i technika
153
14. Państwo i społeczeństwo
165
15. Słuchanie i czytanie
177
Spis zdjęć i ilustracji
192
Odpowiedzi
193
3
NORWESKI
4
Tobias ma nową siostrzyczkę Tobias får en ny lillesøster I går ble den nye søstera til Tobias født. Hun heter Maja og er bitteliten – det så han da han besøkte henne og mamma på fødeavdelingen på sykehuset. Alle gleder seg, men Tobias er litt skeptisk. Han har en tvillingsøster, Ingrid, fra før og ønsket seg egentlig en bror. Nå kommer den lille til å lage mye bråk og tiltrekke alles oppmerksomhet. Tobias føler at han er sjalu. Han gruer seg til å hjelpe foreldrene med å stelle henne. Kanskje de vil til og med at han skal skifte bleier? Det vil han i alle fall ikke. Heller ikke vil han leke med nok en jente. Han vet at han må gjøre seg klar til alt som venter ham, slik Ingrid gjør. Likevel vil Tobias være en god storebror, så han bestemmer seg for å gi Maja Bjørn, den gamle bamsen sin. Det blir en flott gave for et nytt søsken!
2.1 Po zapoznaniu się z tekstem odpowiedz na pytania. 1.
Når ble Maja født? ………………………………………………………………………………. .
2.
Hvor så Tobias Maja? ………………………………………………………………………………. .
3.
Hva heter tvillingsøstera til Tobias? ………………………………………………………………………………. .
4.
Hva føler Tobias? ………………………………………………………………………………. .
5.
Hvorfor vil Tobias gi Maja en gave? ………………………………………………………………………………. .
6.
Hvem er Bjørn? ………………………………………………………………………………. .
17
NORWESKI
słownictwo
2
ŻYCIE RODZINNE I TOWARZYSKIE
3.5 Znajdź w wężu literowym osiem nazw przedmiotów związanych z kąpielą/myciem.
1. ………………… 2. ………………… 3. ………………… 4. ………………… 5. ………………… 6. ………………… 7. ………………… 8. …………………
3.6 Uzupełnij tekst odpowiednimi wyrazami. Każdej kresce odpowiada jedna litera. Nye gardiner eller en annen farge på veggene? Nowe zasłony czy zmiana koloru ścian? Maria
sitter
og
ser
på
(1) w _ _ s _ d _ _ med bilder av forskjellige interiør på pcen sin. Hun har nemlig tenkt å (2) _ _ ss _ opp stua si. Den har
riktignok
blitt
renovert
for noen måneder siden, men hun er blitt lei av de blomstrete (3) _ ap _ _ _ n _ . Dessuten har moten forandret seg. Nå skal man male og ikke tapetsere veggene. Plutselig dukker det opp en annonse for et nytt (4) _ nt _ _ _ ø _ b _ _ d som heter ”Det perfekte hjem”. Det ser (5) sp _ _ _ e _ _ e ut! ”Flotte bilder og mange gode råd for deg som vil ha et (6) m _ t _ r _ _ t _ g hjem”, står det i annonsen. Maria bestemmer seg for å kjøpe det nyeste nummeret av bladet og se. Kanskje kan hun få noen ideer til hvordan hun kan gi et (7) m _ d _ r _ _ preg til stua. Hun vil så gjerne ha et (8) s _ _ l _ g hjem.
31
NORWESKI
4.2 Uzupełnij zdania podanymi wyrazami w odpowiednich formach. levere / kontorrekvisita / binders / arbeidsledelse / sliten / arbeidsoppgave 1.
Mange mener at …………… , dvs. en klype av metall brukt til å feste sammen dokumenter, er en norsk oppfinnelse.
2.
Susanne …………… bacheloroppgaven sin i går og nå har hun endelig ferie.
3.
I jobben min liker jeg spesielt de varierte …………… .
4.
Permer, mapper og hefter hører til de vanligste …………… .
5.
Vi var veldig …………… etter eksamen, så vi gikk på kino for å slappe av.
6.
Denne saken må du ordne med …………… .
4.3 Hva er din arbeidsgiver ute etter? Czego poszukuje twój pracodawca? Pogrupuj podane słowa i wyrażenia w tabelce. nøyaktig / strukturert / initiativrik / kompetanse innen regnskap / lang erfaring fra byggebransjen / kan jobbe i team / erfaren databruker / høyere utdanning / har lastebilsertifikat / utadvendt / løsningsorientert / ansvarsbevisst personlige egenskaper (cechy charakteru)
kunnskaper og ferdigheter (wiedza i umiejętności)
4.4 Połącz nazwy zawodów z ich opisem. 1.
rørlegger
a. gir råd innen et visst fagfelt
2.
rengjøringsassistent
b. pleier syke mennesker på et sykehus
3.
tømrer
c. oversetter muntlig fra et språk til et annet
4.
rådgiver
d. bygger hus, boligblokker og andre byggverk av tre
5.
sykepleier
e. legger og reparerer rør for gass, vann, kloakk osv.
6.
tolk
f. gjør rent i hus, kontorer og andre steder
NORWESKI
42
gramatyka
Czasy W języku norweskim istnieje sześć czasów: teraźniejszy (presens), przeszło-teraźniejszy (perfektum), przyszły (futurum), przeszły (preteritum), zaprzeszły (pluskvamperfektum/ preteritum perfektum), a także przyszły w przeszłości (fortidsfuturum). Czas teraźniejszy tworzy się przez dodanie końcówki -er do tematu czasownika, np.: jobbe – temat jobb + er: daje jobber. Czas przyszły tworzy się natomiast przez użycie czasownika modalnego skulle lub ville oraz bezokolicznika, np.: skal jobbe / vil jobbe. Czas przyszły w przeszłości korzysta z form podstawowych powyższych czasowników modalnych, np. skulle / ville jobbe. Pozostałe czasy wymagają jednak użycia końcówek właściwych dla poszczególnych grup odmiany (koniugacji). Czasowniki słabe (regularne) dzielą się na cztery takie grupy, których cechy przedstawia poniższa tabela:
Grupa odmiany
Przykład odmiany Charakterystyka grupy
(Infinitiv – Preteritum – Perfektum partisipp/Presens perfektum)
1
Temat czasownika zawiera krótką samogłoskę / kończy się dwiema spółgłoskami (w pojedynczych przypadkach temat kończy jedną spółgłoską).
jobbe – jobbet – jobbet vaske – vasket – vasket hate – hatet – hatet
2
Temat czasownika zawiera długą samogłoskę / kończy się jedną spółgłoską (czasami kończy się również dwiema).
lese – leste – lest spille – spilte – spilt
3
Temat kończy się spółgłoskami: v, d, g lub dyftongiem.
leve – levde – levd veie – veide – veid
4
Czasowniki jednosylabowe, których temat kończy się samogłoską oraz złożenia zawierające te czasowniki.
bo – bodde – bodd
NORWESKI
44
komunikacja
10
Wysłuchaj dialogu.
Et jobbintervju – Rozmowa kwalifikacyjna Intervjueren: Hei, Anne Britt Jensen. Terje: Terje Sigurdsen, hyggelig. Intervjueren: Kan jeg tilby noe å drikke? Kaffe, vann? Terje: Et glass vann, takk. Intervjueren: Til å begynne med vil jeg gjerne at du skal fortelle litt om deg selv. Terje: Jeg er vernepleier med bachelorgrad fra Høgskolen i Bergen og tre års erfaring fra arbeid i Os kommune. Jeg har planer om å flytte til Tromsø og derfor søker jeg en lignende jobb her. Intervjueren: Hvilke erfaringer fra din tidligere stilling tror du at du kan bruke i denne jobben? Terje: Jeg har jobbet mye med eldre personer og har lett for å forstå deres behov. Jeg har også hjulpet mennesker med fysisk funksjonshemming og kan tilrettelegge dagliglivet for dem. Intervjueren: Hvilke sterke sider har du i en arbeidssituasjon? Terje: Jeg er positiv, selvstendig og har veldig gode kommunikasjons- og samarbeidsevner. Intervjueren: Når kan du begynne hvis du får jobben? Terje: Jeg har en oppsigelsestid på tre måneder.
Nyttige ord og uttrykk
Przydatne słowa i zwroty
Hyggelig å hilse på deg. / Hyggelig.
Miło panią/pana poznać. / Miło mi.
Kan jeg tilby noe å drikke?
Czy mogę zaproponować coś do picia?
til å begynne med
na początek
Jeg har bachelorgrad/mastergrad fra [skolenavn] og tre års erfaring fra arbeid i/ som...
Mam licencjat/tytuł magistra uzyskany na [nazwa uczelni] i trzy lata doświadczenia w pracy w/jako...
Jeg har planer om å...
Planuję...
tidligere stilling
wcześniejsza posada
Jeg har det lett for å...
Łatwo przychodzi mi...
Hvilke sterke/svake sider har du?
Jakie ma pani/pan mocne/słabe strony?
gode kommunikasjons- og samarbeidsevner
komunikatywność i umiejętność współpracy
en oppsigelsestid
okres wypowiedzenia
NORWESKI
48
5.7 Wybierz odpowiednią formę liczby mnogiej rzeczownika. 1.
Se, der går to amerikaner/amerikanere/amerikanerne, det er jeg sikker på!
2.
Jeg tilbrakte mange vinterferie/vinterferier/vinterferierne med mine søster/søstre/ søsterene.
3.
Er dette dine hefte/heftre/hefter? Nei, men dette er mine skrivesak/skrivesake/ skrivesaker.
4.
Jeg husker veldig godt mine første skoledag/skoledeger/skoledager, og likeså alle mine lærere/lærerer/lærene.
5.
Mange forelder/foreldre/foreldrer må bruke mye penger når deres barn/barne/barner begynner på skolen.
6.
Hvor mange fag/fager/fagene har norske eleve/elever/elevre?
7.
I skolen vår er det tre mattelærere/mattelærerne/matterlærerer.
8.
Jeg måtte ha alle mine skolebok/skoleboker/skolebøker hver dag på skolen. Ranselen min veide litt, det skal jeg si.
5.8 Wstaw w zdania rzeczowniki z nawiasów w odpowiedniej formie. 1.
I den nye skolen vil du få mange nye ……………… . [skolevenn]
2.
Tobias, hvilke ……………… liker du best? [skolefag]
3.
Mamma, jeg trenger ……………… til å ha skolemat i! [matboks]
4.
Min erfaring er at ……………… ofte kommer for seint til foreldremøter, mens ……………… alltid møter presist. [far, mor]
5.
Hvor mange ……………… og ……………… har du i pennalet ditt? [fargeblyant, tusjpenn]
6.
Mange ……………… sykler til skolen, så det står alltid mange ……………… ved inngangen. [skoleelev, sykkel]
7.
Stadig flere ……………… lærer seg norsk. [italianer]
8.
Skoler er ikke som private ……………… så de kan ikke bestyres utifra lønnsomhets- prinsipp. [foretak]
61
NORWESKI
Strona bierna z końcówką -s Formę strony biernej zwaną s-passiv tworzy się przez dodanie końcówki -s do formy bezokolicznika czasownika, np.: skrive + s daje skrives. W przypadku krótszych, jednosylabowych czasowników można alternatywnie dodać końcówkę -es, np. se + (e)s daje -ses lub -sees. Ten typ strony biernej używany jest jedynie w czasie teraźniejszym (presens) i przyszłym (futurum), a także sporadycznie w przeszłym (preteritum). Użycie tej formy ilustrują przykłady: bezokolicznik
skrive
se
kalle
czas teraźniejszy
skrives
ses/sees
kalles
czas przyszły
skal/vil skrives
skal/vil ses/sees
skal/vil kalles
czas przeszły
–
–
kaltes
Strony biernej s-passiv używa się głównie w języku pisanym, w stylu formalnym, najczęściej w czasie teraźniejszym. Można ją też stosować po czasownikach modalnych (vil, bør, må, kan, skal), np.: Dette bør gjøres nå. – Powinno się zrobić to teraz. Romanen må leses til fredag. – Powieść ma być/zostać przeczytana do piątku. Ta odmiana strony biernej pojawia się w różnego rodzaju opisach, zakazach i nakazach, a także przy określeniach postrzegania stanu rzeczy, np. sies (mówi się), antas (przypuszcza się), menes (uważa się): Det antas at det kom over fem hundre demonstranter. – Przypuszcza się, że przyszło ponad pięciuset demonstrantów. Istnieją też czasowniki, które wyglądają jak formy s-passiv, ale które nimi nie są, np. finnes (znajdować się), synes (uważać), kjennes (czuć), minnes (pamiętać), trives (dobrze się czuć). W ich przypadku formy bezokolicznika i czasu teraźniejszego wyglądają tak samo. Czasowniki te nie wyrażają strony biernej. Przykłady ich użycia: Det finnes mange kaker i denne boksen. – W tej puszce jest dużo ciastek. Hun minnes sin egen oppvekst som trygg. – Ona wspomina swoje dzieciństwo jako bezpieczne.
NORWESKI
72
Wyrażanie przyszłości Język norweski nie ma odrębnej formy morfologicznej służącej wyrażaniu przyszłości. Stosuje się zatem różne konstrukcje, które niosą ze sobą dodatkowe zabarwienie informacji. Do wyrażania niedalekiej przyszłości, szczególnie jeżeli używamy czasowników oznaczających ruch lub zmianę stanu, często stosujemy czas teraźniejszy. Jeżeli zdanie uzupełnimy odpowiednim okolicznikiem, będzie ono miało jednoznaczne odniesienie do przyszłości: I morgen drar vi på ferie. – Jutro jedziemy na wakacje. Du blir syk hvis du ikke tilpasser klærne dine til været. – Rozchorujesz się, jeżeli nie ubierzesz się stosownie do pogody. Inną możliwością wyrażenia przyszłości jest użycie czasowników modalnych skal lub vil. Skal używamy do opisu naszych planów i zamierzeń, stąd jego „łączliwość” z zaimkiem w 1. osobie: Vi skal på kino i morgen. – Jutro idziemy do kina. Han har fridd til meg! Hva skal jeg svare? – Oświadczył mi się! Co mam mu odpowiedzieć? Vil oznacza raczej przewidywalną, ale niepewną przyszłość. W tej funkcji, bez zmiany znaczenia, można również użyć frazy kommer til å. W przypadku, gdy podmiot jest osobowy, vil może także oznaczać, że wykonawca życzy sobie zrealizowania czynności. Zdania z vil można więc interpretować na dwa sposoby: Jeg tror det vil regne snart. – Sądzę, że będzie wkrótce padać. Du kommer sikkert til å trives i Tyskland. – Na pewno spodoba ci się w Niemczech. Hvor vil du dra på ferie? – Gdzie pojedziesz / Gdzie chcesz pojechać na wakacje? Istnieje również czas przyszły w przeszłości (fortidsfuturum), służący do wyrażenia czynności przyszłej widzianej z danego punktu w przeszłości, np.: Da jeg var liten, ville jeg bli flyvertinne/flyvert. – Kiedy byłam mała, chciałam zostać stewardessą. / Kiedy byłem mały, chciałem zostać stewardem.
NORWESKI
86
komunikacja
17
Wysłuchaj dialogów.
Å spørre om veien – Pytanie o drogę – Hei, unnskyld, jeg leter etter det nærmeste postkontoret. – Ja, det ligger ikke så langt herfra. Du må bare krysse gata ved neste fotgjengerovergang. Gå rett fram ned gata til du kommer til neste lyskryss. Da tar du til høyre, gå forbi Nasjonalteatret og postkontoret ligger på venstre side. – Oi, jeg håper jeg husker alt. Ned gata og så til venstre? – Nei, til høyre, men postkontoret ligger på venstre side. – Takk skal du ha. – Ingen årsak. På turistinformasjonen – W informacji turystycznej – Vær så god neste! – Hei, vi har tenkt å kjøre Atlanterhavsveien. Kan du fortelle oss litt om veien der? Kona mi er nemlig redd for å ta ferje, så vi vil vite om det er nødvendig. – Nei, det er det ikke. Hele poenget med denne veien var nettopp å avskaffe ferjeforbindelsene i dette området. Dere vil kjøre over mange lange broer, noen av dem på over 200 meter, og veien går over holmer og skjær. Det er forresten et flott valg. Antlanterhavsveien hører til verdens fineste bilveier. Dere vil sikkert nyte turen. – Det vil jeg definitivt gjøre, men kona har høydeskrekk, så vi bør kanskje unngå å stoppe for mye. – Ja, det er nok lurt, for noen av broene er litt høye. God tur! Ord og uttrykk
Przydatne słowa i zwroty
ikke så langt herfra
niezbyt daleko stąd
krysse gata
przejść przez ulicę
gå ned gata
iść w dół ulicy
lyskryss (et)
skrzyżowanie ze światłami
ta ferje
popłynąć promem
avskaffe ferjeforbindelsene
zawiesić połączenia promowe
kjøre over en bro på 200 meter
przejechać przez 200-metrowy most
gå over holmer og skjær
przebiegać przez wysepki i szkiery
høre til
należeć do
Vær så god neste!
Następny, proszę!
Ja, det er nok lurt.
Tak, to dobry pomysł.
NORWESKI
88